Tübitak
19.05.2013 • Views
Share Embed Flag

Tübitak

Tübitak

Tübitak

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
video.eba.gov.tr

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

“Benim manevi mirasım ilim ve akıldır ”<br />

Mustafa Kemal Atatürk<br />

Sahibi<br />

TÜBİTAK Adına Başkan<br />

Prof. Dr. Nüket Yetiş<br />

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü<br />

Duran Akça<br />

duran.akca@tubitak.gov.tr<br />

Yayın Yönetmeni<br />

Zuhal Özer<br />

zuhal.ozer@tubitak.gov.tr<br />

Yayın Kurulu<br />

Prof. Dr. Ömer Cebeci<br />

Dr. Şükrü Kaya<br />

Adnan Bahadır<br />

Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir<br />

Dr. Aren Emre Kurtgözü<br />

Prof. Dr. Ferhunde Öktem<br />

Doç. Dr. M. Fatih Taşar<br />

Araştırma ve Yazı Grubu<br />

Tuğba Can<br />

tugba.can@tubitak.gov.tr<br />

Meltem Yenal Coşkun<br />

meltem.coskun@tubitak.gov.tr<br />

Gizem Karlılar<br />

gizem.karlilar@tubitak.gov.tr<br />

Aslı Zülal<br />

asli.zulal@tubitak.gov.tr<br />

Grafik Tasarım - Uygulama<br />

Ayşegül Doğan Bircan<br />

aysegul.bircan@tubitak.gov.tr<br />

Fulya Koçak<br />

fulya.kocak@tubitak.gov.tr<br />

Çizer<br />

Pınar Büyükgüral<br />

pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr<br />

Web Uygulama<br />

Sadi Atılgan<br />

sadi.atilgan@tubitak.gov.tr<br />

Mali Yönetmen<br />

H. Mustafa Uçar<br />

mustafa.ucar@tubitak.gov.tr<br />

Okur İlişkileri - İdari Hizmetler<br />

Emine Sonnur Özcan<br />

sonnur.ozcan@tubitak.gov.tr<br />

Lale Edgüer<br />

lale.edguer@tubitak.gov.tr<br />

İmran Tok<br />

imran.tok@tubitak.gov.tr<br />

Yazışma Adresi<br />

Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvarı/No: 221/<br />

Kavaklıdere/06100/Ankara<br />

Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00<br />

(TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri)<br />

e-posta cocuk@tubitak.gov.tr<br />

Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk<br />

Okur İlişkileri<br />

Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438<br />

Faks (312) 427 13 36<br />

ISSN 977-1301-7462<br />

Fiyatı 3,5 TL (KDV dahil)<br />

Baskı<br />

İmpress Baskı Tesisleri<br />

İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş.<br />

www.imajas.com.tr<br />

Baskı Tarihi<br />

14. 02. 2010<br />

Dağıtım<br />

TDP<br />

www.tdp.com.tr<br />

HER AYIN 15’İNDE ÇIKAR<br />

Kapak Fotoğraf: Getty Images/ Serimaj • Çizim: Pınar Büyükgüral<br />

Sevgili Okurlarımız,<br />

Bu sayımızda Mars’la ilgili küçük bir keşif yaptıktan sonra<br />

Kanada’ya doğru uzandık. Bu ülkenin bilinmeyen özelliklerini<br />

öğrendik ve geçtiğimiz günlerde Kanada’nın Vancouver<br />

kentinde başlayan 2010 Kış Olimpiyatları hakkında bilgi<br />

edindik. Kartlarımızda kışın yapılan pek çok spora, özellikle<br />

de Kış Olimpiyatları kapsamında olanlara yer verdik.<br />

Dergimizin ekinde verdiğimiz kitapçıkta da kuvvet konusunu<br />

ele aldık. Ancak bunu kış sporlarıyla ilişkilendirerek yaptık.<br />

Böylece bilimin yaşamımızın içinde ne kadar çok yer aldığını<br />

bir kez daha gördük.<br />

Mart ayında iki önemli gün var. Üstelik ikisi de<br />

matematikle ilgili. 3 Mart Dünya Matematik<br />

Günü ve 14 Mart Dünya Pi Sayısı Günü. Her<br />

iki günü de matematikle ilgili etkinlikler<br />

yaparak, oyunlar oynayarak kutlamanızı<br />

öneriyoruz. Matematikle ilgili kutlama<br />

etkinliklerinize katkıda bulunmak amacıyla biz de<br />

oyunlar hazırladık. Dergimizin ekinde “Komşu Sayıyı Bul” ve<br />

“Pi Sayısıyla Oynayalım” adlı bu oyunları bulabilirsiniz.<br />

Veee… Tatlı kedi Püskül’le tanışıyoruz. Püskül’le<br />

birlikte kedilerin davranışlarını da öğreniyoruz.<br />

Küçük bir de hediyemiz var: Kedili Kutu! Bu<br />

kutuyu yaptıktan sonra konuşma balonlarını<br />

kullanarak oyunlar oynayabilir ya da içine<br />

istediğiniz bir şeyler doldurabilirsiniz.<br />

Hepinizi sevgiyle kucaklar, matematik ve oyunla<br />

dolu günler dileriz.<br />

Çılgın Kent etkinliği için gönderdiğiniz<br />

fotoğrafları web sayfamızda bulabilirsiniz.<br />

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk<br />

Zuhal Özer

Örümceklerin<br />

etçil canlılar<br />

olduğu bilinir. Ama,<br />

Orta Amerika’daki<br />

ormanlarda yaşayan<br />

bir sıçrayan örümcek<br />

türü, yalnızca bitkilerle<br />

besleniyor! Bilimsel adı<br />

Bagheera kiplingi olan bu<br />

örümcek, akasya ağaçlarında<br />

yaşıyor. Akasya yaprakları, bu<br />

örümceklerin en sevdiği yiyecek. Daha<br />

çok, yaprakların en ucunda bulunan besin<br />

değeri yüksek bölümle besleniyorlar. Araştırmacılar,<br />

yeryüzündeki 40.000’e yakın örümcek türü içinde şimdiye<br />

kadar ilk kez otçul bir örümcek türüne rastlandığını belirtiyor.<br />

Hayvanlar da Grip Olur!<br />

Visual Photos<br />

4<br />

Bilim Çocuk<br />

Vejetaryen Örümcek<br />

Getty Images/ Serimaj<br />

İşte bir<br />

sıçrayan örümcek!<br />

2009 yılında en çok<br />

konuşulan konulardan biri,<br />

H1N1 gribiydi. Bu grip türüne<br />

karşı etkili aşılar geliştirildi<br />

ve sağlık bakanlıkları gribin<br />

yayılmaması için çeşitli<br />

önlemler aldı. Neyse ki şu<br />

anda durum kontrol altında.<br />

Ancak, ABD’den yetkililer, bu<br />

gribin insanlardan kedilere<br />

ve kemirgenlere de<br />

bulaşabileceğini açıkladılar.<br />

Gribin hayvanlara<br />

bulaşmasını önlemek için<br />

insandan insana bulaşmasını<br />

önlemeye yönelik tedbirlerin<br />

aynılarının alınması<br />

öneriliyor.

Keçiler Yangınla<br />

Savaşıyor<br />

ABD’nin bazı bölgelerinde çalılıklarda<br />

çıkan doğal yangınları önlemek için<br />

keçi sürüleri kullanılmaya başlanmış.<br />

Burada, özellikle yaz aylarında, geniş<br />

alanlara yayılan kuru otlar ve<br />

çalılıklar kolayca tutuşup hızla<br />

yayılan yangınlara neden oluyor.<br />

Keçiler, kuru otları ve çalıları<br />

yiyebiliyor. İnsanlar için tırmanması<br />

zor olan ya da araçların yol<br />

alamadığı yerlere tırmanabiliyorlar.<br />

Bu nedenle yetkililer, özellikle<br />

yerleşim yerlerinin çevresindeki<br />

çalılık alanlara keçi sürüleri salmaya<br />

başlamışlar. Keçiler doğal yoldan, bu<br />

yerlerdeki kolay alevlenebilen bitki<br />

örtüsünün azalmasını sağlıyor.<br />

İşte, 5000 yıllık sakız! Dikkatli bakıldığında<br />

üzerindeki diş izleri bile görülebiliyor.<br />

5000 Yıllık Sakız<br />

Sakız çiğnemenin kökeni gerçekten<br />

çok eskilere dayanıyor. Finlandiya’da<br />

yapılan bir arkeoloji kazısında,<br />

günümüzden 5000 yıl önce çiğnenip<br />

atılmış bir sakız bulunmuş!<br />

Araştırmacılar sakızın huş ağacı<br />

kabuğunun ısıtılmasıyla elde edilen<br />

bir tür katrandan yapıldığını<br />

belirlemiş. Bu katran daha sonra<br />

tekrar ısıtılıp soğutularak sakız elde<br />

ediliyordu. Eski dönemlerde yaşamış<br />

insanların bu sakızı ağızda oluşan<br />

enfeksiyonları tedavi etmek amacıyla<br />

çiğnediği tahmin ediliyor. Ayrıca,<br />

kırılmış ok uçlarını ya da toprak<br />

kapları tamir etmek amacıyla da<br />

çiğnenmiş sakız kullandıkları biliniyor.<br />

Bilim Çocuk 5<br />

Thinkstock

Gençlik Olimpiyat Oyunları Başlıyor<br />

6<br />

Bilim Çocuk<br />

Yaz ve Kış Olimpiyat Oyunlarına kardeş<br />

geliyor! Yaz Gençlik Olimpiyat Oyunları bu<br />

yıl ilk kez 14–26 Ağustos 2010 tarihlerinde<br />

Singapur’da yapılacak. Etkinliğe,<br />

14–18 yaşları arasında sporcular katılıyor.<br />

Bu olimpiyatlarda, toplam 26 spor dalı<br />

bulunuyor. Olimpiyatlar sırasında Singapur<br />

kenti, binlerce sporcuya ve olimpiyatları<br />

izlemeye gelen turistlere evsahipliği<br />

yapacak. Bu nedenle kentte daha şimdiden<br />

büyük bir hazırlık var. Kış Gençlik<br />

Olimpiyatları’nınsa 2012 yılında<br />

Avusturya’nın Inssbruck kentinde<br />

yapılması planlanıyor.<br />

En Çevreci Olimpiyat Vancouver’da<br />

Olimpiyatlar<br />

sırasında<br />

kentte çeşitli<br />

eğlenceler ve<br />

kutlamalar da<br />

düzenleniyor.

Dizlerin Dirseklere<br />

Çarpmasına Son!<br />

Çocukken boyumuz büyür büyür,<br />

sonunda bir gün bisikletimiz küçük<br />

gelmeye başlar. Çözüm, yeni bir<br />

bisiklet almaktır. Ya da bisikletimizi<br />

dirseklerimiz dizlerimize çarpa<br />

çarpa kullanmaya devam ederiz!<br />

Bu sorunu çözmek amacıyla<br />

Danimarka’dan bir tasarım firması<br />

6–12 yaşlarındaki çocuklar için<br />

büyüyüp küçülebilen bir bisiklet<br />

tasarlamış. “Kilobike” adlı bu bisikletin<br />

yalnızca selesi ve gidonu değil, kadrosu<br />

da ayarlanabiliyor. Böylece bisiklet farklı<br />

yaşlardan kullanıcıların boyuna göre<br />

ayarlanabiliyor. Yani bu bisiklet sizinle<br />

birlikte büyüyor!<br />

Bilgin Ersözlü<br />

Parmak<br />

Çıtlatma<br />

Araştırmasına<br />

Ig Nobel<br />

Ödülü<br />

Ig Nobel ödüllerini duymuş muydunuz?<br />

Ig Nobel ödülleri her yıl, “yeniden<br />

üretilemeyecek ve üretilmemesi gereken<br />

bilimsel başarılar”ı kutlamak amacıyla<br />

veriliyor. Bunlar, insanları önce güldürüp<br />

sonra düşündüren, ilginç araştırmalar. Bu<br />

yılki İg Nobel ödülünü alan<br />

araştırmacılardan biri, Donald Unger adlı<br />

bir tıp doktoru. Unger’in araştırması,<br />

küçükken annesinin ona “parmaklarını<br />

çıtlatma yoksa büyüyünce eklemlerin<br />

iltihaplanır” demesiyle başlamış. Unger, 60<br />

yıl boyunca her gün, sol elinin<br />

parmaklarını iki kez çıtlatmış. Sağ elinin<br />

parmaklarınıysa çıtlatmamış. Sonuç mu?<br />

Neredeyse 70 yaşındaki Unger’in iki elinde<br />

de eklem iltihabı görülmemiş! Böylece,<br />

günde iki kez parmak çıtlatmanın eklem<br />

iltihabına yol açmadığı kanıtlanmış.<br />

Aslı Zülal<br />

Bilim Çocuk 7

visual photos<br />

2010 K Olimpiyatlar<br />

Spor, dostluk, rekabet, heyecan,<br />

elence…te olimpiyatlar!<br />

Geçtiimiz günlerde Kanada’nn<br />

Vancouver kentinde 21. K<br />

Olimpiyatlar balad. Çok sayda<br />

ülkeden binlerce sporcu burada<br />

bulutu.<br />

2010 K Olimpiyatlar, Olimpiyat Oyunlar’ndan ve Paralimpik Oyunlar’dan<br />

oluuyor. Artistik buz pateni, serbest stil kayak, buz hokeyi, körling,<br />

sürat pateni, buz dans, kayakla atlama gibi spor dallarnn yer ald<br />

olimpiyat oyunlar 12–28 ubat 2010 tarihleri arasnda yaplyor. Ardndan<br />

12–21 Mart 2010 tarihleri arasnda engellilerin katld Paralimpik Oyunlar<br />

gerçekletiriliyor. 2010 K Olimpiyatlar’na 85 ülkeden yaklak<br />

2500 sporcu katlyor.<br />

Olimpiyatlarn planland ekilde ve herhangi bir sorun<br />

olmadan tamamlanmas için pek çok insan çalyor.<br />

Olimpiyatlar srasnda yaplacak o kadar çok i var ki!<br />

Açl ve kapan törenlerinin düzenlenmesi, sporcularn<br />

ve izleyicilerin arlanmas, pistlerin hazrlanmas, ödül<br />

törenlerinin yaplmas gibi. 2010 K Olimpiyatlar’nn<br />

hazrlklarnda da yaklak 25.000 kii görev alm.<br />

10<br />

Bilim Çocuk<br />

Olimpiyat Oyunlar 15 k<br />

sporu dalnda yaplyor.<br />

Paralimpik Oyunlar’sa<br />

alp disiplini kayak,<br />

biatlon, para kros kayak,<br />

tekerlekli sandalyeyle<br />

körling ve kzakla<br />

buz hokeyi dallarnda<br />

yaplyor.

2010 K Olimpiyatlar’nn Sumi,<br />

Quatchi ve Miga adnda 3 maskotu<br />

var. Üçü de spordan çok holanyor.<br />

Sumi Paralimpik Oyunlar’, Quatchi<br />

buz hokeyini, Miga da snowboard’u<br />

çok seviyor.<br />

K Olimpiyatlar dört ylda bir yaplr. Her<br />

birinin de farkl bir simgesi olur. Bu simge,<br />

genellikle olimpiyatlarn yapld ülkeyle ya<br />

da olimpiyatlarn konusuyla ilgilidir. 2010<br />

K Olimpiyatlar’nn simgesi de, Kanada’da<br />

yaayan nuitler’in yapt insana benzeyen<br />

ta heykeller, yani “inuksuk”lar. nuitler’in,<br />

inuksuklar binlerce yl öncesinden beri<br />

dier insanlara yol göstermek ya da bir<br />

eylerin yerini iaret etmek amacyla<br />

yaptklar biliniyor.<br />

Burada bir inuksuk<br />

görüyorsunuz.<br />

nuit dilinde inuk<br />

sözcüü insan,<br />

inuksuk sözcüüyse<br />

insana benzeyen<br />

anlamna geliyor.<br />

Asl Uysal<br />

visual photos<br />

2010 K<br />

Olimpiyatlar’n<br />

izlemeyi unutmayn!<br />

Bilim Çocuk 11

Hangi Simge<br />

Hangi Spora Ait?<br />

Burada 2010 K Olimpiyatlar’nda yer alan baz sporlarn adlar ve simgeleri var.<br />

Haydi bunlar eletirin!<br />

Biatlon<br />

Alp disiplini kayak<br />

Bobsley<br />

Kayakl kou<br />

Tekerlekli sandalyeyle körling<br />

12<br />

Kuzey kombine<br />

Buz hokeyi<br />

Körling<br />

Artistik buz pateni<br />

Sürat pateni<br />

Skeleton<br />

Kayakla atlama<br />

Bilim Çocuk<br />

Asl Uysal

Siz de arkadalarnzla birlikte bir inuksuk yapabilirsiniz! Bunun<br />

için yalnzca farkl büyüklüklerde talara ve bir yaptrcya (oyun<br />

hamuru da kullanlabilir) gereksiniminiz var. Biliyorsunuz, inuksuklar<br />

bir eyin yerini iaret etmeye de yaryor. Siz de, örnein, bir<br />

oyunca gizleyip yerini unutmamak için bir inuksuk yapabilirsiniz.<br />

Bu yass tan<br />

üzerine iki ta<br />

dik olarak koyarak<br />

bacaklar yapn.<br />

Uzun ve büyük<br />

bir yass ta ya<br />

da iki küçük<br />

yass ta koyarak<br />

kollar oluturun.<br />

En alta<br />

yass bir<br />

ta koyun.<br />

Son olarak biraz daha<br />

yuvarlak bir ta<br />

en üste dengeli bir<br />

ekilde koyarak ba<br />

yapn.<br />

nuksukunuz hazr!<br />

Bacaklarn üzerine<br />

iki yass ta daha<br />

koyarak gövdeyi<br />

oluturun.<br />

Asl Uysal<br />

Çizim: Aye nan Alican<br />

Bilim Çocuk 13

14<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 15

16<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 17

18<br />

Bilim Çocuk<br />

Püskül, bir eye bakyor!<br />

Acaba neye?<br />

Bu sorunun yantn<br />

sayfay çevirince<br />

öreneceksiniz.

Püskül, Oyun<br />

Oynamay Çok Sever!<br />

Bu kedinin ad Püskül. Ve onun çok sevdii bir ey var! O da oyun oynamak!<br />

Bir ip ya da kurdele, bir top ya da kât parças onu hareketlendirmeye yeter!<br />

Heyecanla ileri frlar, cokuyla bir oraya bir buraya koturur, bazen de hzn<br />

alamayp yerde kayverir. Püskül de çocuklar gibi<br />

oyun oynayarak yaam örenir.<br />

Oyun oynamak, Püskül’ün günlük<br />

etkinliklerinden biri. Dier önemli etkinlii<br />

de uyumak. Püskül, günün büyük bölümünü<br />

uyuyarak geçiriyor. Ancak uykusu<br />

bizimkinden farkl. Kimi zaman<br />

birkaç dakikalna ekerleme<br />

yaparken kimi zaman da<br />

birkaç saat derin uyuyor.<br />

Gece sk sk uyanyor.<br />

Gecenin bir yars onu<br />

evin içinde dolarken<br />

görebilirsiniz.<br />

Püskül, uyurken evin<br />

güne alan yerlerini<br />

tercih ediyor. Pencere<br />

kenarnda da bir<br />

yeri var. Uyumuyorsa<br />

buradan soka<br />

seyrediyor. Özellikle<br />

kular, onun ilgi alanna<br />

giriyor!<br />

Kediler de tpk çocuklar gibi oyun oynayarak yaam örenir.<br />

Bilim Çocuk 19

Kedi mamasyla beslenen Püskül’ün<br />

hayr diyemedii iki ey var. Bunlar<br />

ekmek ve süt! Özellikle ekmek söz<br />

konusu olduunda Püskül’ün afacanl<br />

ortaya çkyor. Ortalkta ekmek<br />

braklrsa kala göz arasnda bunu<br />

mideye indiriyor! Ekmek ya da süt<br />

gördü mü miyavlamaya balyor.<br />

Püskül farkl sesler çkaryor. Bunlarn<br />

hepsinin ayr bir anlam var. Örnein,<br />

sahipleri eve geldiinde seviniyor,<br />

kuyruunu dikiyor, titretiyor ve “mrrr<br />

mrr” diye sesler çkaryor. Tüyleri<br />

tarandnda ya da okandndaysa<br />

çkard sesler “grrr grrr”. Kedilerin<br />

tüylerinin taranmas gerekiyor. Onlar<br />

okamak da bu ie yaryor. Püskül<br />

de gdsnn, karnnn okanmasn çok<br />

seviyor. Dakikalarca kendini sevdiriyor.<br />

Kediler gerinerek kaslarn esnetir.<br />

Kedil<br />

20<br />

Bilim Çocuk<br />

Ancak bu iten sklrsa, kuyruunu hzlca<br />

iki yana “pat pat” vurmaya balyor. Bu da<br />

“Tamam artk, beni rahat brak!” anlamna<br />

geliyor.<br />

Püskül de dier kediler gibi trnaklarnn<br />

bakmna önem veriyor. Trnaklarn<br />

törpülemek için yaraland özel bir aac<br />

var. Aaç dediimize bakmayn. Bu, üzerine<br />

ip sarl sopalardan oluan bir düzenek.<br />

Bu düzenek sayesinde Püskül, trnaklarn<br />

törpülüyor. Düzenek, Püskül’ün trmanma<br />

altrmas yapmasna da yaryor. Bu da<br />

Püskül’ün oyunlarnda biri.<br />

Püskül’ün görme duyusu çok keskin. Gece<br />

de çok iyi görüyor. Bu özellik, evcil bir kedi<br />

olan Püskül için pek önemli olmasa da, onun<br />

gece avlanan kaplan, vaak, karakulak gibi<br />

akrabalarnn iine yaryor.<br />

Tpk dier kediler gibi Püskül’ün<br />

de duyma ve koku alma duyular<br />

çok keskin. Siz ne olduunu<br />

bile anladan, o bir ses<br />

duyduunda hemen<br />

dikkat kesilir. Bu<br />

srada kulaklarn<br />

dikletirip, byklarn<br />

oynatyor.<br />

Püskül gün<br />

içinde baka<br />

neler yapyor?<br />

Fotorafa bakp<br />

bu sorunun<br />

yantn<br />

verebilirsiniz.<br />

Kediler, esnek<br />

yapl hayvanlar.<br />

Kaslarn<br />

esnetmek için<br />

sk sk gerinirler.<br />

Püskül de gün<br />

içinde pek çok<br />

kez geriniyor. Bu<br />

srada kimi zaman<br />

buradaki gibi komik<br />

ekillere giriyor!

Kedilerin tüylerini yaladklarn<br />

görmüsünüzdür. Bu ekilde<br />

kendilerini temizliyorlar. Bembeyaz<br />

tüylü olan Püskül de tüylerinin<br />

bakmna önem veriyor. Onu,<br />

afacanlk yapp ban türlü belalara<br />

sokmad sürece kirli göremezsiniz.<br />

Afacanlk yaptnda da bir süre<br />

ortadan kaybolur.<br />

Püskül’ün bir arkada var. Ad Bdk. O da bir<br />

kedi. Püskül, onunla oynamak istediinde evin<br />

kapsna gidip orada miyavlamaya balyor. Sanki<br />

“Kapy açn, arkadama gitmek istiyorum” der<br />

gibi. Püskül’ün yeni biriyle karlanca yapt<br />

eylerden biri onu koklamak. Anlayacanz<br />

Püskül arkada canls. Arkadayla birlikte<br />

oyunlar oynasn. O zaman var m ondan<br />

mutlusu!<br />

Püskül’ün neye baktn anladnz m?<br />

Sahibinin, tabana süt koymasn izliyormu<br />

meer! imdi de a yetle sütünü içiyor!<br />

Emin olun birazdan da ekerleme yapar.<br />

yi ekerlemeler Püskül!<br />

Bilim Çocuk 21<br />

Tuba Can<br />

Fotoraflar: Burcu Çetin<br />

Çizimler: Thinkstock<br />

Yazmzn hazrlanmasna katklarndan dolay, Püskül’ün<br />

sahibi Burcu ve Onat Çetin’e teekkür ediyoruz.

Mars’n Kefi<br />

Mars, gökyüzündeki en parlak gökcisimlerinden biri. Bir gezegen.<br />

Tpk Dünya gibi. Baz açlardan Dünya’ya benziyor. Baz özellikleriyse<br />

Dünya’nnkilerden çok farkl. Aratrmaclar, Mars’n Dünya dnda<br />

insan yaam için en uygun gezegen olduunu düünüyorlar. Günün<br />

birinde Mars’ta da yerleim yerleri kurulabileceini hayal ediyorlar.<br />

Bu nedenle de Mars’n nasl bir yer olduunu ayrntl bir biçimde<br />

kefetmeye çalyorlar. Bu keif çalmalarn merak ediyor musunuz?<br />

22<br />

Bilim Çocuk

Mars Nasl Bir Yer?<br />

Mars, uzun yllardan beri aratrmaclarn<br />

ilgi oda. Bunun nedeni, Dünya dnda<br />

Güne Sistemi’nde su bulunma olasl<br />

en yüksek olan gezegen olmas. 2008<br />

ylnda gezegenin kutup bölgelerinde<br />

su bulunduu kantland. Mars’n da bir<br />

atmosferi var. Ancak, bu atmosferin<br />

yaps Dünya’nn atmosferininkinden farkl;<br />

% 95 orannda karbondioksit gaz içeriyor.<br />

Oksijen oranysa çok düük. Peki, Mars’ta<br />

gökyüzünün mavi deil, krmz olduunu<br />

biliyor muydunuz? Gökyüzünün bu rengi<br />

almasnn nedeni havada uçuan krmzms<br />

tozlar. Burada sk sk kum frtnalar da<br />

oluyor.<br />

Mars’ta da tpk dünyada olduu gibi dört<br />

mevsim var. Ama burada ortalama hava<br />

scakl çok düük. Bunun nedenlerinden<br />

biri, gezegenin Güne’e daha uzak olmas.<br />

Öteki nedeniyse atmosferi çok ince olduu<br />

için Güne’ten gelen sy tutamamas.<br />

Mars’ta bir günün uzunluu 24 saat 40<br />

dakika. Ama bir Mars yl, Dünya ylnn<br />

neredeyse iki kat uzunlukta. Bunun<br />

nedeni, Mars’n Güne’e çok daha uzak<br />

olmas ve Güne’in çevresindeki bir turunu<br />

daha uzun sürede tamamlamas. Mars’n<br />

kütleçekimiyse Dünya’nnkinin yaklak<br />

üçte biri kadar.<br />

Peki, gelecekte Mars’a gidilirse ve burada<br />

yerleimler kurulursa burada nasl bir<br />

yaam sürülecek? Büyük bir olaslkla<br />

insanlarn çevrede dolarken oksijen<br />

tüpleri tamas gerekecek. Zararl<br />

nmlardan korunmak için özel giysiler<br />

giyecekler. Bir gün yaklak 24 saat olduu<br />

için bitkilerin buraya uyum salamas çok<br />

da zor olmayacak. Ama onlar için de toprak<br />

yaps ve düük arlk biraz sorun olabilir.<br />

Bilim Çocuk 23

24<br />

Bilim Çocuk<br />

1965 ylnda Mariner 4<br />

Mars’n yaknna kadar<br />

giderek bilgi toplayan<br />

ilk uzay arac oldu.<br />

Mariner 4, gezegenin<br />

yüzeyinin fotoraflarn<br />

çekti. Bu fotoraflarda,<br />

Mars yüzeyinde gökta<br />

çarpmalaryla olumu<br />

kraterlerle kapl geni<br />

düzlükler olduu<br />

görülüyordu.<br />

1974 ylnda<br />

Mariner 9 uzay arac<br />

Mars’n yörüngesine<br />

girdi. Bir yl boyunca<br />

çalarak gezegenin<br />

yüzeyinin % 85’inin<br />

ve iki uydusunun<br />

fotoraflarn çekti.<br />

Bu fotoraflarda derin<br />

vadiler ve kraterler<br />

vard.<br />

1975 ylnda Viking 1 ve<br />

Viking 2 uzay araçlar<br />

Mars yüzeyine ini<br />

yapt. Bunlar, Mars’n<br />

toprak yapsyla ilgili<br />

bilgiler topladlar.<br />

1998 ylnda<br />

gezegenin<br />

yörüngesine<br />

giren Mars Global<br />

Surveyor adl uzay<br />

arac, gezegenin<br />

haritasn çkard.<br />

Mars’n Kefinde Hangi<br />

Araçlar Kullanlyor?<br />

Mars’ kefetmek için yörünge<br />

araçlar, ini araçlar ve<br />

yüzey araçlar kullanlyor.<br />

Bu araçlarn üzerinde çeitli<br />

aygtlar bulunuyor. Gezegenin<br />

yörüngesine giren uzay<br />

araçlar, Mars’n yer yaps ve<br />

iklimi hakknda bilgi topluyor.<br />

Çektikleri fotoraflar ve<br />

topladklar verileri Dünya’ya<br />

gönderiyorlar. Mars yüzeyi,<br />

buraya ini yapacak araçlar için<br />

tehlikelerle dolu. Bu nedenle,<br />

aratrmaclar gezegene güvenli<br />

bir ekilde ini yapacak araçlarn<br />

tasarlanmas için çok çalyorlar.<br />

Bu çalmalar gelecekte Mars’a<br />

gönderilecek astronotlarn<br />

güvenliini salamaya da<br />

yarayacak. Robot yüzey araçlar,<br />

gezegenin yüzeyinde dolaarak<br />

bilgi topluyor, toprak yapsyla<br />

ilgili çeitli deneyler yapyor<br />

ve fotoraflar çekiyorlar.<br />

Böylece gezegenin “yakndan”<br />

incelenmesini salyorlar.<br />

Bu fotorafta Phoenix’in<br />

robot kolu Mars toprandan<br />

örnek alrken görülüyor.

Bir Mars Takvimi<br />

Tasarlayn<br />

Dünya’da bir gün 24<br />

saat. Mars’taysa 24 saat<br />

40 dakika. Dünya’da<br />

bir ylda 365 gün var.<br />

Bir Mars ylysa, 687<br />

Dünya gününe eit. Yani<br />

Mars’ta mevsimler daha<br />

uzun. Mars takviminizi<br />

hazrlarken bu bilgileri<br />

göz önünde bulundurmanz<br />

gerekecek. Mars’ta da<br />

dünyaki gibi dört mevsim<br />

olduunu biliyoruz.<br />

Takviminizi hazrlarken<br />

bir ylda kaç ay olduunu<br />

ve bir ayda kaç gün<br />

olduunu hayal ettiiniz<br />

gibi belirleyebilirsiniz.<br />

Mevsimlerin ya da aylarn<br />

adlarna da siz karar<br />

verebilirsiniz.<br />

1997 ylnda Mars’a ini<br />

yapan Mars Pathfinder<br />

adl uzay aracnn içinde<br />

bir de yüzey arac vard.<br />

Sojourner adl uzay<br />

arac, Mars’n yüzeyinde<br />

dolanarak fotoraflar<br />

çekti.<br />

2001 ylnda Mars<br />

yörüngesine giren 2001 Mars<br />

Odyssey arac da bir ini ve<br />

bir yüzey arac tayordu.<br />

Bu aracn en önemli özellii<br />

bir iletiim uydusu olarak<br />

tasarlanm olmas. Böylece<br />

gelecekte Mars’a keif için<br />

gönderilecek uzay araçlar<br />

bu uydudan yararlanabilecek.<br />

2004 ylnda Spirit<br />

ve Opportunity adl<br />

iki uzay arac Mars<br />

yüzeyine baaryla<br />

ini yapt ve yüzey<br />

araçlaryla bilgi toplad.<br />

2008 ylnda Mars yüzeyine<br />

ini yapan Phoenix uzay<br />

arac, gezegenin kutup<br />

bölgelerinde topran<br />

içinde donmu halde su<br />

bulunduunu ortaya çkard.<br />

Asl Zülal<br />

Fotoraflar: NASA<br />

Çizim: Pnar Büyükgüral<br />

Bilim Çocuk 25

Bundan çok uzun zaman önce, yani eski çalarda da<br />

matematie merakl insanlar varm.<br />

a + b = ?<br />

Çevrelerinde<br />

gördükleri<br />

tüm daireleri<br />

inceliyorlar<br />

…ve dairelerin<br />

özelliklerini<br />

ortaya<br />

çkarmak<br />

amacyla<br />

birtakm<br />

hesaplamalar<br />

yapyorlarm.<br />

Dairelerin çevre uzunluunu …çap uzunluunu<br />

Bu insanlardan bazlar<br />

dairelerle ilgileniyormu.<br />

Tüm dairelerin çevreleriyle çaplar arasnda belirli bir oran olduunu fark etmiler.<br />

Babilli matematikçiler dairenin çevresinin çapna<br />

orannn 3 1/8 olduunu düünüyormu.<br />

a<br />

b<br />

…ve bunlar arasndaki ilikiyi<br />

inceliyorlarm.<br />

Daha sonra Eski Msrllar bu oran 256/81 yani<br />

3,1605 olarak bulmular.

Ardndan Arimet<br />

dairenin çevresinin<br />

çapna orannn<br />

yaklak 3,14<br />

olduunu ortaya<br />

koymu.<br />

Pi says günümüzde de kullanlyor.<br />

Ancak virgülden sonra kaç basamann<br />

olduu tam olarak<br />

bilinmiyor.<br />

Pi saysnn<br />

virgülden sonra<br />

2,7 trilyona<br />

yakn basama<br />

hesaplanm.<br />

Bu sayy kefetme sras imdi sizde! Hemen<br />

daire biçiminde olan bir nesne bulun ve çevresinin<br />

uzunluunu bir ip dolayarak ölçün. Bu ipin uzunluu,<br />

yaklak olarak dairenin çevre uzunluuna eittir.<br />

Dairenin çapn da ölçün. Çevre uzunluunu dairenin<br />

çap uzunluuna bölerseniz siz de pi saysn<br />

bulabilirsiniz…<br />

1700’lü yllarda William Jones adl bir ngiliz<br />

matematikçi bu orana pi adn vermi. Pi,<br />

Yunancada iaretiyle gösterilen bir harftir.<br />

Pi saysnn bilinen ilk 65 basama öyledir:<br />

Pi saysnn<br />

ilk üç basama<br />

3,14. Bu nedenle üçüncü<br />

ay olan martn 14’ü her yl Dünya Pi<br />

Günü olarak kutlanyor. Okullarda bu<br />

amaçla pek çok etkinlik düzenleniyor.<br />

Feride Özyldrm<br />

Çizim: Gökçe Akgül

Hogeldin,<br />

Hogeldin,<br />

Robot Robot<br />

Çocuk Çocuk<br />

Aratrma laboratuvarnn kapsn aralyoruz ve nefesimiz<br />

kesiliyor. lk kez insans bir robot görmenin heyecan bu!<br />

Evet, karmzda sevimli mi sevimli bir robot var.<br />

Bu robot, 3,5 yandaki bir çocuk büyüklüündede!<br />

Ad da iCub!<br />

RobotCub<br />

28<br />

Bilim Çocuk<br />

iCub! iCub!<br />

iCub (“aykab” diye<br />

okunur), ODTÜ Bilgisayar<br />

Mühendislii’ndeki KOVAN<br />

Aratrma Laboratuvar’na<br />

Aralk aynda geldi.

Cub, karmak<br />

bir robot! Tam 53<br />

yerinde elektrik<br />

motoru var. Bu<br />

sayede ba, omuz,<br />

kol, bacak gibi<br />

pek çok bölümünü<br />

oynatabiliyor. Özellikle<br />

elleri çok becerikli.<br />

Yoksa dergimizi nasl<br />

böyle rahatlkla<br />

tutabilirdi! Ancak<br />

tuttuu eylerin<br />

sert mi, yumuak m<br />

olduunu bilemiyor.<br />

Çünkü dokunma<br />

duyusu yok!<br />

iCub’n gözlerinde birer<br />

kamera var. Bu kameralar,<br />

ayr ayr görüntü alyor, tpk<br />

insan gözü gibi. Bu sayede<br />

robot bir cismin kendisinden<br />

ne kadar uzakta olduunu<br />

alglayabiliyor.<br />

iCub’n, tpk bir<br />

insan gibi, ba,<br />

gövdesi, kollar<br />

ve bacaklar var.<br />

Boyu 104 cm, kilosu<br />

22 kg. Küçük bir çocua<br />

benziyor. Bunun özel bir<br />

nedeni var. Çocuklar çevrelerini<br />

kefetmeye ve örenmeye çalr.<br />

iCub’n gözleri<br />

hareket edebiliyor.<br />

Ayrca çeitli<br />

duygular ifade<br />

edebiliyor.<br />

Mutluluk, üzüntü,<br />

öfke gibi.<br />

Bilgisayar<br />

Elektrik<br />

motoru<br />

Güç<br />

kablosu<br />

iCub, küçük bir insans robot!<br />

iCub’n da çocuklar gibi örenebilmesini<br />

salayacak programlar gelitirilecek.<br />

iCub’n banda minik bir bilgisayar<br />

bulunuyor. Ayrca srtnda da pek çok<br />

elektronik devre ve bir güç kablosu.<br />

Bu kablo, iki güç kaynana balanyor.<br />

Bu kaynaklar, robotun bandaki minik<br />

bilgisayara, vücudundaki elektronik<br />

devrelere ve motorlara enerji salyor.<br />

Robot, bir bilgisayar tarafndan kumanda<br />

edilebiliyor.<br />

Bilim B Bilim Ç ÇÇoc<br />

Ç ÇÇocuk<br />

oc ocuk 29<br />

Burcu Çetin<br />

Burcu Çetin

Tek bir iCub yok.<br />

iCub’n pek çok<br />

kardei var. Bu da<br />

onlardan biri.<br />

RobotCub<br />

30 Bilim B Bil il ilim im Ç ÇÇocuk<br />

oc ocuk uk<br />

Acil durum dümesi ümesi<br />

iCub’n yalnzca dokunma<br />

deil, koku ve tat alma<br />

duyular da yok. Kameralar<br />

ve mikrofonlar sayesinde<br />

“görebiliyor” ve “iitebiliyor”.<br />

Bir de vücudunda bann,<br />

gövdesinin, kollarnn ve<br />

bacaklarnn konumunu<br />

belirlemeye yarayan alglayclar ar<br />

var. Zaten çaltrldktan<br />

sonra robotun yapt ilk ey de bu!<br />

Önce ban, kollarn hareket ettirerek<br />

eklemlerinin konumlarn ayarlyor. Bu<br />

arada robot saatlerce çalabiliyor. Ancak<br />

çok snrsa kapatlmas gerekiyor.<br />

Robot çalrken olabilecek tersliklerde<br />

var. Tpk bilgisayarn kilitlenmesi gibi<br />

robot da kilitlenebiliyor. Örnein robot<br />

kolunu hareket ettirirken bir kilitlenme<br />

olursa, robot “bilinçsiz” hareket ederek<br />

kendine çarpabilir ve zarar verebilir.<br />

Burcu Çetin<br />

iC iCub çok pahal bir robot.<br />

Üreticiler bunu düünerek<br />

bir acil durum dümesi<br />

de gelitirmi. Bir terslik<br />

olduunda bu dümeye<br />

baslarak robot kapatlyor,<br />

böylece robotun zarar<br />

görmesi g önleniyor.<br />

iCub i b yürüyemiyor. Ancak, bunun<br />

dndaki hareket becerileri gerçekten<br />

çok iyi. Robotu tasarlayanlar, bunu<br />

eklem yerlerine yerletirdikleri elektrik<br />

motorlar ve tendonlarn yerine geçen<br />

çelik tellerle salam. Biliyorsunuz<br />

tendonlar, kaslar kemiklere balayarak<br />

eklemlerin hareket etmesini salayan<br />

dokulardr.<br />

iCub yürüyemiyor,<br />

ancak emekliyor.<br />

RobotCub<br />

iCub neden tasarland?<br />

iCub, “RobotCub” adnda, pek çok ülkenin<br />

ortak olduu Avrupa Birlii projesi<br />

kapsamnda tasarland ve üretildi. Bu<br />

projenin esin kayna çocuklar. Çocuklar<br />

evrenin en baarl örenme makineleri<br />

olarak kabul ediliyor. Proje sayesinde<br />

çocuklarn nasl örendikleri aratrlacak<br />

ve elde edilen bilgiler robotlara aktarlacak.<br />

u anda iCub’a sahip 15 laboratuvar<br />

var. Bu laboratuvarlardaki<br />

aratrmaclar farkl çalmalar<br />

yürütüyor. Örnein bir ekip,<br />

iCub’n dikkatini nerelere<br />

yöneltmesi gerektiini<br />

aratrrken, baka<br />

bir ekip de robotun<br />

emeklemesi üzerine<br />

çalyor.

iCub’un elleri neredeyse<br />

insan eli gibi. Ba, iaret<br />

ve orta parmaklar<br />

bamsz, dier iki<br />

parma da birlikte<br />

hareket edebiliyor.<br />

Robotun ellerinin<br />

bu kadar karmak<br />

olmasnn bir nedeni<br />

var. Robotla örenme<br />

üzerine aratrmalar<br />

yaplacan söylemitik.<br />

Bu aratrmalarda da<br />

robotun ellerini hassas<br />

bir ekilde kullanmas, bir<br />

cismi tutmas, kaldrmas<br />

ve benzeri iler yapmas<br />

gerekiyor. Ancak, bizim<br />

kolaylkla yaptmz bu ileri<br />

robota öretmek çok zor. Robot,<br />

birçok deneme yanlmadan<br />

sonra öreniyor. Ancak bir kez<br />

örendikten sonra da bunu<br />

her zaman ayn mükemmellikle<br />

gerçekletiriyor.<br />

Ülkemizde iCub’la ilgili<br />

çalmalar, ODTÜ Bilgisayar<br />

Mühendislii, KOVAN<br />

Aratrma Laboratuvar’ndaki<br />

ekip yürütüyor. KOVAN’daki ekibin<br />

banda olan Erol ahin, çalmalarnn<br />

Avrupa Birlii ve TÜBTAK tarafndan<br />

desteklendiini, ie iCub’n oyuncaklarla<br />

oynayarak top, bardak gibi kavramlar<br />

öretmekle baladklarn söylüyor.<br />

Anlayacanz pek yaknda iCub, bakt<br />

bir oyuncaa eriip ona dokunmay<br />

örenecek!<br />

Erol ahin, roboto bir ad aradklarn<br />

belirterek, önerilerinizi iCub@kovan.<br />

ceng.metu.edu.tr adresine göndermenizi<br />

istiyor. Robotla ilgili gelimeleri<br />

http://kovan.ceng.metu.edu.tr/iCub/<br />

balantsndan takip edebilirsiniz.<br />

KOVAN<br />

Fotorafta iCub’la ilgili<br />

çalmalar yürüten ekibi<br />

görüyorsunuz.<br />

Thinkstock<br />

Burcu Çetin<br />

Bilim Çocuk 31<br />

Tuba Can<br />

Yazmzn hazrlanmasna katklarndan dolay<br />

Yrd. Doç. Dr. Erol ahin ve ekibine teekkür ederiz.

32<br />

Robot Çiçek Bahçesi<br />

Ah bu snrsz dü gücü!.. Ah bu teknoloji!..<br />

kisi bir araya gelince yaplamayacak ey yok sanki!..<br />

Tpk bu robot çiçek bahçesi gibi…<br />

Bu, 2003 ylnda ABD’de yaplan<br />

bir tasarm sergisinde yer alan bir<br />

robot çiçek bahçesi. Robot çiçekleri<br />

tasarlayansa Massachusetts Teknoloji<br />

Enstitüsü Medya Laboratuvar’ndan<br />

Dr. Cynthia Breazeal. Robot çiçeklerin<br />

en belirgin özellikleri görünümlerinin<br />

bitkilere, tepkilerininse hayvanlara<br />

benzemesi. Robot çiçekler, alglayclar<br />

Bilim Çocuk<br />

sayesinde insanlarn varlklarn hissediyor<br />

ve onlara sanki canlymçasna tepki<br />

veriyor. Kimi yapraklarn titretiyor, kimi<br />

gövdesini hareket ettiriyor, kimi de<br />

renkten renge giriyor. Tüm bunlara da<br />

güzel bir müzik elik ediyor. Robot çiçek<br />

bahçesinin, gelecekte insanlarla robotlarn<br />

birbirleriyle etkileim içinde olacann<br />

habercisi olduu düünülüyor.

Bu robot çiçek, insanlarn hareketlerine<br />

duyarl alglayclara sahip. Yaknlarnda<br />

biri olduu zaman ona doru dönerek<br />

renkten renge giren klar saçyor.<br />

Bu robot çiçek, orkidelerden esinlenilerek<br />

tasarlanm. Robot sya duyarl<br />

alglayclar sayesinde bir insann varln<br />

saptadnda, gövdesini ylan gibi hareket<br />

ettiriyor. Saa sola kvrlyor.<br />

Bu çiçek robot da insanlarn hareketlerine<br />

duyarl alglayclara sahip. Karsnda biri<br />

varsa taçyapraklarn titretiyor.<br />

Dr. Cynthia Breazeal’i tasarlad robot<br />

çiçeklerden biriyle görüyorsunuz.<br />

Breazeal, bir robotbilimci. Yapay zekâ,<br />

insan-robot etkileimi ve robotlarn<br />

örenmesi gibi konular üzerinde çalyor.<br />

Zuhal Özer<br />

Kaynak<br />

http://robotic.media.mit.edu/index.html<br />

Bilim Çocuk 33

Piyano, konser salonlarnn vazgeçilmez müzik<br />

aletlerindendir. Parlak d yüzeyi ve siyah beyaz<br />

tularyla çok güzel görünür. Bu esiz müzik aletinin<br />

içinde çok karmak bir düzenek vardr.<br />

34<br />

Bilim Çocuk<br />

Piyano hem vurmal hem de telli bir<br />

çalg saylr! Telli bir çalg saylmasnn<br />

nedeni çkard seslerin tellerin<br />

titreiminden kaynaklanmas. Ama,<br />

vurmal bir çalg da saylr, çünkü teller,<br />

piyanonun tularna baslnca harekete<br />

geçen minik çekiçlerin vurmas sonucu<br />

titreir.

Piyanonun 52’si beyaz, 36’s siyah<br />

renkte toplam 88 tuu var. Beyaz<br />

tularn her biri bir nota içindir.<br />

Bunlarn arasnda bulunan daha<br />

küçük boydaki siyah tularsa ara<br />

notalar içindir. En sadaki tu, en<br />

tiz sesi çkarr. Sola doru gidildikçe<br />

tularn çkard sesler pesleir,<br />

yani kalnlar. Piyanonun tularna<br />

sert basldnda sesler yüksek<br />

çkar, hafif basldndaysa sesler<br />

alçak.<br />

Piyanonun iki farkl tipi<br />

olduunu biliyor muydunuz?<br />

Konser salonlarnda görmeye<br />

alk olduumuz piyano tipi,<br />

“kuyruklu piyano”. Kuyruklu<br />

piyanonun telleri yere<br />

paraleldir. Duvar piyanosunun<br />

telleriyse piyanonun içine yere<br />

dik olarak yerletirilmitir. Bu<br />

sayede duvar piyanosu daha az<br />

yer kaplar. Ama her iki piyano<br />

tipi de farkl büyüklüklerde<br />

olabilir.<br />

Bilim Çocuk 35

Ses Tahtas<br />

Tellerin arkasnda bulunan,<br />

ince ahap bir tabakadr.<br />

Görevi, tellerin titreimi<br />

sonucu oluan sesi<br />

yanstarak yükseltmektir.<br />

Piyanonun sesinin<br />

duyulmasn salar.<br />

skelet<br />

Dökme demirden yaplr.<br />

Piyanonun yapsn<br />

oluturur. Tellerin<br />

geriliminin oluturduu<br />

yükü tar. Piyanonun<br />

kapa açldnda en<br />

üstte iskeleti görülür.<br />

Düzenek bölümü<br />

Bu bölümde piyanonun tular ve onlara bal<br />

olan küçük çekiçleri harekete geçiren bir<br />

düzenek vardr. Piyanodaki her bir tuun<br />

arkasnda, küçük, tahta bir çekiç bulunur.<br />

Çekiçlerin ba bölümü yumuak keçeyle kapldr.<br />

Tulardan herhangi birine basldnda ona bal<br />

olan küçük çekiç havaya kalkar ve bir tele vurur.<br />

Tel titreir, bu titreimden bir ses doar.<br />

36<br />

Bilim Çocuk<br />

Teller<br />

Piyanonun tellerinden bazlar çelik,<br />

bazlar da bakrdan yaplr. Farkl<br />

notalarn telleri, farkl uzunlukta ve<br />

gerginliktedir. Piyanonun bir tuuna<br />

basldnda ona bal olan küçük çekiç<br />

harekete geçer ve bir tele vurur. Bu<br />

çekiç, telin titremesini salar.<br />

Pedallar<br />

Kuyruklu bir piyanoda üç<br />

pedal bulunur. Piyanist,<br />

gerektiinde pedallara<br />

ayayla basarak<br />

tellerin daha uzun süre<br />

titremesini ya da çkan<br />

sesin yumuamasn<br />

salayabilir.<br />

Kasa<br />

Piyanonun dndaki<br />

mobilya bölümüdür.<br />

Piyanonun içindeki<br />

parçalar örter ve<br />

onlara destek olur.<br />

Levent Dakran<br />

Çizimler: Gökçe Algül

Yantlar:<br />

1. a, 2. d, 3. b, 4. a<br />

Kuyruklu Piyanoyu Tanyalm<br />

1 lk piyano ne zaman yapld?<br />

a) 1700’lü yllarn banda<br />

b) MÖ 1700’lü yllarda<br />

c) 1800’lü yllarda<br />

d) 1900’lü yllarn banda<br />

2 Piyano için bestelenmi çok sayda klasik müzik<br />

eseri var. Bu eserlerden bazlar çok ünlü. Peki,<br />

aadakilerden hangisi bunlardan biri?<br />

a) Ludwig van Beethoven’n besteledii “Ay Sonat”<br />

b) Johannes Brahms’n besteledii “Brahms’n Ninnisi”<br />

olarak anlan eser<br />

c) Wolfgang Amadeus Mozart’n besteledii “Türk<br />

Mar” adl eser<br />

d) Hepsi<br />

3 Aadakilerden hangisi piyano yapmnda kullanlan<br />

malzemelerden biri deil?<br />

a) Çelik<br />

b) Cam<br />

c) Ahap<br />

d) Keçe<br />

4 Piyanonun tellerinin gerginliinde ayarlamalar yaparak<br />

çkard seslerin düzenlenmesine ne ad verilir?<br />

a) Akort etmek<br />

b) Konser vermek<br />

c) Beste yapmak<br />

d) Tamir etmek<br />

Asl Zülal<br />

Bilim Çocuk 37<br />

Thinkstock

Haydi Su ve Camla<br />

Müzik Yapmaya…<br />

Hiç arkadalarnzla birlikte bir müzik grubu kurmay düündünüz mü?<br />

Düündüyseniz grubunuzda hangi müzik aletlerine yer vermeyi isterdiniz?<br />

Size bu konuda bir önerimiz var: Cam bardaklar, kâseler, ieler, metal<br />

kaklar ve suyla müzik yapmak! Bu sayfada hazrlanlarn anlattmz<br />

müzik aletleriyle denemeler yapp nasl ses çkardklarn kefedebilirsiniz.<br />

Kuracanz müzik grubuyla bu müzik aletlerini çalarak kendi müziinizi<br />

yapabilirsiniz.<br />

Bir cam ienin<br />

yarsna kadar<br />

su doldurup<br />

kapan<br />

kapatn. ieyi<br />

salladkça<br />

çkan sesleri<br />

dinleyin. ienin<br />

içine farkl<br />

miktarlarda su<br />

koyup ayn eyi<br />

yeniden deneyin.<br />

Bir cam ieye bir miktar<br />

su doldurun ve azna<br />

üfleyin. Sesleri dinleyin.<br />

Cam bardaklara farkl miktarlarda su koyun. Sonra da bu bardaklar,<br />

az su olandan çok su olana doru yan yana dizin. Metal bir çay<br />

kayla bardaklarn azlarna vurun ve sesleri dinleyin.<br />

38<br />

Bilim Çocuk<br />

Büyükçe bir<br />

cam kâsenin<br />

içine su koyun.<br />

Elinizi suya<br />

daldrp çrpn.<br />

Zeynep Olgun<br />

Çizim: Aye nan Alican

Düün Bakalm<br />

Haydi bu sorular<br />

yantlayn...<br />

“Müzik ruhun<br />

gdasdr” ne demek?<br />

Müzik olmasayd<br />

ne olurdu?<br />

Müzik aleti çalmak ile dinlemek<br />

arasnda nasl bir fark var?<br />

Üflenerek çalnan<br />

kaç müzik aleti<br />

sayabilirsiniz?<br />

Bir müzik aleti tasarlasaydnz<br />

nasl olurdu?<br />

Ayn anda birkaç müzik<br />

aleti çalnabilir mi?<br />

Sesini en çok sevdiiniz<br />

müzik aleti hangisi?<br />

Gizem Karllar<br />

Çizim: Pnar Büyükgüral<br />

Bir müzik aleti<br />

çalmak isteseydiniz<br />

hangisini seçerdiniz?<br />

ark sözü yazsaydnz<br />

konusu neyle ilgili olurdu?<br />

Notalar<br />

olmasayd ne<br />

olurdu?<br />

Tek elle<br />

çalnan müzik<br />

aleti var m?<br />

Bir orkestra, orkestra efi<br />

olmadan da çalabilir mi?<br />

Müzik dinlerken ne<br />

yapmaktan holanrsnz?<br />

Gitarlarn<br />

ortasnda<br />

neden delik<br />

olur?<br />

En sevdiiniz müzik<br />

grubu hangisi?<br />

Gitarn<br />

kemandan<br />

fark ne?<br />

Orkestra efinin<br />

elindeki çubuk ne<br />

ie yarar?<br />

Darbukann alt<br />

ksm neden kapal<br />

deil?<br />

Sizce ilk müzik<br />

aleti neye<br />

benziyordu?<br />

Herkes bir müzik<br />

aleti çalabilir mi?<br />

Müzik<br />

duygularmz<br />

etkiler mi?<br />

Bilim Çocuk 39

Mikrofon<br />

,<br />

,<br />

Uzaktaki bir kiiye sesimizi duyurmak zordur, deil mi? Sesimizi<br />

iyice yükseltmemiz, hatta barmamz gerekebilir. Çünkü ürettiimiz<br />

ses dalgalar bizden uzaklatkça dalr ve gücünü yitirir. te bu tip<br />

durumlarda sesimizi duyurabilmek için yararlandmz aletlerden biri<br />

mikrofondur.<br />

Mikrofon kavramn ilk kez Charles Wheatstone adl bir ngiliz fizikçi 1827<br />

ylnda ortaya atm. Ancak 1870’li yllarda iki buluçu, Emile Berliner ve Thomas<br />

Alva Edison tarafndan yaklak ayn zamanlarda ilk mikrofonlar gelitirilmi.<br />

Bu mikrofonlar, o dönemin telefonlarnda seslerin iletilmesini salamak üzere<br />

kullanlm. Peki mikrofon seslerin iletilmesini nasl salyor? Yant basit! Ses<br />

dalgalarn elektrik akmna çevirerek!<br />

40<br />

Bilim Çocuk

Elinizde bir mikrofon, ark söylediinizi düünün. Bakn siz ark söylerken mikrofonun<br />

içinde neler oluyor:<br />

1 ark söylerken oluan ses dalgalarnn<br />

bir bölümü mikrofon balnn üzerindeki<br />

deliklerden içeri girer…<br />

2 Mikrofon balnn içinde metalden<br />

yaplm, “diyafram” ad verilen bir yap<br />

bulunur. Diyafram, ses dalgalarnn<br />

oluturduu hava basncnn etkisiyle titrer.<br />

3 Diyafram, bir mknatsn üzerine sarlm<br />

metal bir tele baldr. Bu metal tel ve<br />

mknatsn çevresinde bir manyetik alan<br />

vardr.<br />

Rüzgâr<br />

Önleyici<br />

Filtre<br />

Mikrofon<br />

balklarnn<br />

üzerinde<br />

genellikle<br />

sünger bir klf<br />

bulunur. Bu klf,<br />

mikrofona ulaan<br />

rüzgâr ya da<br />

uultu benzeri<br />

ikincil sesleri<br />

süzer.<br />

Jak<br />

4 Diyafram titretikçe tel de hareket<br />

eder. Mknatsn çevresindeki manyetik<br />

alan içinde oluan bu hareket, tel<br />

üzerinde bir elektrik akm oluturur.<br />

5 Böylece ses dalgalar elektrik akmna<br />

dönütürülmü olur.<br />

6 Elektrik akm, mikrofonun kablosu<br />

araclyla bir baka alete, genellikle bir<br />

amplifikatöre yani “ses yükselticiye” ya da<br />

ses kayt cihazna iletilir.<br />

Açma/Kapama<br />

Dümesi<br />

Sesle ilgili aygtlar,<br />

uçlarnda ‘‘jak’’ ad verilen<br />

minik adaptörler bulunan<br />

kablolarla birbirine balanr.<br />

Kablo<br />

Mikrofondaki elektrik<br />

devresini açp kapatr.<br />

Böylece istenildii zaman<br />

mikrofon kapatlabilir.<br />

Gövde<br />

Elektrik akmn ses<br />

yükselticiye ya da ses<br />

kayt cihazna iletir.<br />

Mikrofonun kolayca<br />

tutulmasn ve bir<br />

mikrofon asksna<br />

ya da ayana<br />

yerletirilmesini<br />

salar.<br />

Bilim Çocuk 41

Rudo Jurec Gökyüzünde<br />

Dans Eden Srcklar<br />

Hiç gökyüzünde dans eder gibi hareket eden kalabalk siyah ku sürüleri dikkatinizi<br />

çekti mi? Bu sürüler çok hzl hareket ediyor ve aniden yön deitiriyorlar m?<br />

Ya da zaman zaman gruplara ayrlp sonra yeniden bir araya geliyorlar m? Sürü<br />

halindeyken böyle davranan kular büyük olaslkla srcklardr.<br />

42<br />

Bilim Çocuk

Kular, özellikle de küçük olanlar k<br />

aylarnda avc hayvanlardan korunmak<br />

için kalabalk sürüler olutururlar. Sürü<br />

halinde dolarken kalabalk olduklarndan<br />

avc hayvanlardan kaçma anslar artar.<br />

Nasl m? Diyelim ki bir delice doan,<br />

srck avlamak istiyor. Hzla hareket<br />

eden yüzlerce srcktan oluan ve sürekli<br />

yön deitiren bir sürüye dalmas kolay<br />

olur muydu? Herhangi bir bireyi gözüne<br />

kestirmekte zorlanabilir ya da sürüye<br />

yanl bir açdan ve hzla daldnda bir<br />

çarpma olabilir ve zarar görebilir. Üstelik<br />

srcklar, baz durumlarda avc hayvandan<br />

kaçmak yerine onun üstüne gider ve onu<br />

yere konmaya zorlarlar.<br />

Bill Hails<br />

Kn kalabalk sürüler oluturan srcklarn<br />

bir sürüdeki saylar bazen 500.000’e<br />

ulaabiliyor. Hatta bu saynn Kuzey<br />

Amerika’da 2 milyona çkt da biliniyor.<br />

Kalabalk bir srck sürüsü gökyüzünü<br />

kaplayan siyah bir bulut gibi görünür.<br />

Uzaktan siyah görünen bu kulara yakndan<br />

baktnzda bir sürprizle karlarsnz.<br />

Srcklarn üzerinde sarms lekeler de olan<br />

tüyleri aslnda siyah deil yanardönerdir.<br />

Tüyler, n yansmasna göre mor ya da<br />

yeil renklerde parlar.<br />

Srcklarn renkleri dndaki belirgin<br />

bir özellikleri de sesleridir. “Geveze” ve<br />

“taklitçi” olarak da tanmlanan srcklar<br />

duyduklar hemen her sesi taklit edebilirler.<br />

Hatta insan konumasn bile. Evet yanl<br />

okumadnz! Srcklarn bunu yapabildii çok<br />

eski zamanlardan beri biliniyor, yani insan<br />

konumasn taklit edebilen kular yalnzca<br />

papaanlar ve muhabbet kular deil.<br />

Srcklarn bulunduu aaçlk bir alann<br />

yaknndaysanz onlar dikkatle dinleyin. Ötü<br />

seslerinin yan sra size tandk gelen baz<br />

sesler duyarsanz armayn. Telefon zili mi<br />

duyarsnz, klakson sesi mi yoksa bir sözcük<br />

mü bilemeyiz!<br />

Burcu Meltem Ark<br />

burcu.arik@gmail.com<br />

Kaynak<br />

Paul Ehrich, The Birdwatcher’s Handbook, Oxford University Press, 1994.<br />

Bilim Çocuk 43

44<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 45

Ozan, yaryl tatilinin nasl geçtiini anlamad! lk bata tatilini büyükannesiyle<br />

büyükbabasnn evinde geçirmek ona hiç çekici gelmemiti. Cannn sklacan<br />

düünmütü. Oysa çok elendi. Yeni arkadalar edindi. Onlarla kartopu oynad, kardan<br />

adam yapt. Kzakla kayd. Üstelik bu kzak çok özeldi. Birincisi kza büyükbabasyla<br />

birlikte yapmlard. kincisi de kzak öyle güzel olmutu, öyle güzel kayyordu ki,<br />

arkadalar daha önce hiç böyle bir kzak görmediklerini söylemilerdi. Ozan, bu kza<br />

kendi mahallesindeki ve okulundaki arkadalarna da göstermek için can atyordu. Ancak,<br />

kza kendi evine götürmesi imkanszd. O da evine gidince yeni bir kzak, ilkinden daha<br />

iyi bir kzak yapmaya karar verdi. Anlamsnzdr bulu atölyeciler, sizden de bir kzak<br />

tasarlamanz istiyoruz. öyle gösterili, çok hzl ve yepyeni bir kzak...<br />

46<br />

Bilim Çocuk<br />

Yeni bir kzak tasarlayabilir misiniz?

Kzak tasarm için püf noktalar...<br />

Kzak, kar ve buz üzerinde kayarak ilerleyen<br />

tekerleksiz, basit bir tattr. Tipik bir kzan,<br />

tekerlekler yerine ince uzun, kayaa benzer iki<br />

aya vardr. Bu sayede kara batmadan kayar.<br />

Kzan hafif olmas da önemlidir. Kzak yapmnda<br />

genelde tahta ve hafif bir malzeme olan alüminyum<br />

kullanlr. Ayrca kzak, sürtünme kuvvetini<br />

azaltacak ekilde tasarlanr.<br />

Odasn Aydnlatmann Daha yi Bir Yolunu Bulanlar<br />

Gamze’nin<br />

aynal aydnlatmas<br />

sa’nn<br />

az enerji kullanan odas<br />

Katkda Bulunanlar<br />

Esra’nn<br />

aydnlatmal maskesi<br />

Cansu’nun<br />

perdeli aydnlatmas<br />

Can Berk’in<br />

yürüyen lambas<br />

ule’nin<br />

aydnlatmal kalemlii<br />

imal’in<br />

yapkanl ampulü<br />

Yusuf Ömer’in<br />

doal enerjili <br />

Sevil Gül Aydn, Canberk Bar – Adana / rem Yeilolu, ule Özyön, Eda Bayrak, Ömercan Çolak, Seray Arzu Karaku, Esra atay, Münir Omurta,<br />

Enescan Tozluyurt, layda Yldrm, Betül Varm, Firdevs Mall, Bora Sanal, Su Ülkenli, Gamze Teksin Çetinkaya - Ankara / Zeynep Uysal, Tahsin Gürcan,<br />

Büra Nur Saltaba, Nursima Yldz, Hilal Gedik, Meryem Klç, Bahri Can Man – Antalya / Sidar Ömer çgil – Diyarbakr / Aye Ruendil at – Erzurum<br />

/ Ekin Çoban – Eskiehir / Mustafa Arar – Gaziantep / Nisa Nur Koçhan, Rabia Sarcaolu, Pnar Bazlaan, Melih Yldz – stanbul / Arda Bulut – zmir<br />

/ Doancan Kement – Karabük / Fadik Bargu, Aye Betül Demir, Fatma Aleyna Sar, Merve Ocak, Rabia Çapat, Tunahan Aslan, Samet Yaldz, Huriye<br />

Kahraman, Enes Aka, Cansu Çetin, Osman Teke, Burak Türtük, sa Çetinkaya, Mehmet Mee – Kütahya / Esengül Kaya, Selda Yiit, Serap lgün, Kübra<br />

Kömürkara, Emirhan Turan, Mücahit Ölmez, Aygün Macit, Salih Duman, Yalçn Düzgün, Ebru Yavuz, ule Parlak, Nurcan Koçyiit, Sena Macit, Esra<br />

Kökta, Nida Düzgün, Tuba Çanak, Mehmet Doanahin, Erkan Büyükkaya, Hilal iman, Erdi Çanak, Bekir Ok, Ahmet Enes Gümü, Bülent Can Taner,<br />

Esmanur eker, eyda Aydomu, ebnem Mutlu, Abdulsamet Kömürkara, Pnar Deirmenci, Kadir iman, Abdullah Uçar, Züleyha Karaaaç, smail<br />

Bakr, Emrah Doanahin, Erturul Özay, Büra Erdoan, Sla Yalçnkaya, Uur Gül, Mete Ildak, Ebubekircan Olgun, Senem Ildak, Mustafa Çanak,<br />

Selcan Ylmaz, Tuçe Uluda, Samet Yiit, ahin Mutlu, ule Kömürkara, Burcu Aytekin, brahim Adyaman, Nesrin Altntop, Gamze eker, Berat Da,<br />

Merve Duman, Yunus Emre Büyükkaya, Ömer Akkaya, Kemal Ouz, Mustafa Akyol, Banu Kaya, Sümeyye Öztürk, Kübra Çanak, Yasemin Görmedi, Kübra<br />

Demirta, Bilgenur Kökta, Osman Koray, Emrah Altnsuyu, Engin eker, ürullah Polat, Burak Altnk, Berna Bilgiç, Nida Erdoan, Rumeysa Güzel,<br />

Gülcan Uur, Hatice Nur Aydomu, Gongagül Çiçek, Tuçe Sena Kömürkara, Muhammed Sarca, Murat Can ler, Seda Bozkurt, Büra Zengin, Yldz<br />

Koca, Büra Uur, Zafer Yavuz Zengin, Yunus Emre Erdoan, Erkan Yumrutepe, Ahmet Bedir, Seval Uur, Mert lgün, Mikail Dilek, Dilek Yumrutepe,<br />

remnur Akkayüz, Muhammed Enes Zengin, Cihad Zengin, Muhammed Emin Kul, Ebubekir Çalkan, Fatma Nur Polat, Burcu Kömürkara, Züleyha Çeken,<br />

Asl Ylmaz, Merve Boran, Sena Erdoan, Irmak Nas, Mustafa Kaya, Umut Can ler, Yusuf Yldz, Uur Can Uur, Esra Uzan, Muhammed Yavuz, Derya<br />

Uçar, Emre Gül, Emrah Ar, Ahmet Turan Yavuz, Züleyha Altntop, Serra Kömürkara, Murat Macit, Furkan Macit, Mehmet Yumrutepe, Batuhan Yiit,<br />

Zeynep Sar, Eda Uur, Goncagül Kaya, brahim Yumrutepe, eymanur eker, Cansu Çiçek, Gülnur Koçyiit, Zeynep Görmedi, Deniz Koca, Emre iman,<br />

Mesya Ada, Hilal Koçyiit, Ebru Ok, Gülcan Duman, Sümeyye Kzlaslan, Mervenur eker, Can Berk Bilgiç, Hakan Turan, Levent Zengin, Ayegül Nas, Buse<br />

Tosun, Murathan Zengin, Senanur Macit, Melike Aygün, Eda Alc, Özge lgün, Samet lgün, Sinem Sezer, Cihan Yiit, Ezgi Koçyiit, Ali Rza Karabulut,<br />

Özcan Deniz, Sevcan Uçak, Zeynep Dila Sar, Erdinç Ora, Emre lgün, Uur Berkay Uçak, Enes Emre Uzunkaya, Merve Polat, Senem Akbayr, Kübra<br />

Kul, Büra Nur Duman, Kübra Ada, Cansu Bakr, Merve Akçada, Özge Ildak, eyma Deirmenci, Senanur Mutlu, Esra Salam, Ayenur Kul, Neslihan<br />

Mutlu, Sefa Özay, Berat Mutlu, Selami Ertem, Yunus Enes Adyaman, Sema Erdoan, brahim Uzunkaya, Mehmet Kömürkara, Sertan Hamza Gür,<br />

Abdullah Turgut, Akif Uçar, Hilal Gül, Nee Büyükkaya, Büra Mutlu, Yakup Altntop, Serkan Düzgün, Ömer Adyaman, Demet Büyükkaya, Gamze Macit,<br />

Süleyman Yumrutepe, Derya Koçyiit, Kübra Güzel, Seda Satlk, Feyza ve Hazal Yumrutepe – Malatya / M. Necati Yüceal – Sivas / pek Küçük – Tokat /<br />

imal Yurtsever, Enel Hayal Karakaya<br />

Siz de bu köeye katkda bulunmak istiyorsanz adresimiz:<br />

TÜBTAK, Bilim Çocuk Dergisi<br />

Bulu Atölyesi Köesi / Atatürk Bulvar No:221 / Kavakldere / 06100 / Ankara<br />

e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr<br />

Bilim Çocuk 47<br />

Tuba Can<br />

Çizimler: Esin Özbek

48<br />

evde bilim<br />

Bilim Çocuk

Satürn’ü Gözlemliyoruz<br />

Gökyüzünde<br />

gözlemleyebileceimiz birçok<br />

gökcismi var. Yldzlar,<br />

takmyldzlar, galaksiler,<br />

gezegenler... Üstelik<br />

yldzlar ve Satürn gibi<br />

parlak ve Dünyamza<br />

yakn olan gezegenleri<br />

teleskopa gerek duymadan<br />

gözlemleyebiliyoruz.<br />

Örnein Satürn’ü! Bu<br />

aylarda Satürn’ü gece<br />

boyunca gözlemleyebiliriz.<br />

Elbette yldzlardan ayrt<br />

edebilirsek!<br />

Çplak gözle gözlem yaparken<br />

gezegenleri yldzlardan ayrt etmek<br />

zordur. Onlar da yldzlar gibi parlar.<br />

Ancak dikkatli bakldnda gezegenlerin<br />

ve yldzlarn parlama biçimlerinin farkl<br />

olduu görülür. Yldzlarn ürettii k<br />

çok uzaklardan, yldzlararas tozlarn<br />

arasndan geçerek gelir. Bu nedenle<br />

klar azalp artyormu gibi görünür.<br />

Gezegenlerse k üretmez ve tpk Ay<br />

gibi Güne’in n bize yanstr. Ayrca<br />

gezegenler Dünyamza yldzlardan<br />

çok daha yakndr. Bu yüzden klar<br />

yldzlarn gibi “krpmaz”.<br />

Gezegenleri gözlemlemek için önce<br />

dou ve bat zamanlarn aratrn.<br />

Ay ya da kolayca seçebildiiniz bir<br />

50<br />

Bilim Çocuk<br />

Satürn<br />

Basak<br />

Takmyldz<br />

Spika<br />

Ay<br />

1 Mart akam, saat 21.00’da dou ufku<br />

görüntüsü. Satürn ve Ay birlikte douyor.<br />

takmyldzn dorultusunda olduklarnda<br />

onlar çok daha kolay bulursunuz. Daha<br />

sonra da yansttklar yaknlarndaki<br />

yldzlarnkiyle kyaslayabilirsiniz.<br />

Bu günlerde douunu<br />

gözlemleyebildiimiz Satürn Dünya’ya<br />

çok yakn deil. Bu nedenle Jüpiter ve<br />

Venüs’ten daha sönük görünür. Gezegen,

ubat aynn ortalarnda saat<br />

21:00 gibi dou ufkundan<br />

yükseliyor. Gün geçtikçe<br />

daha erken saatlerde<br />

douyor. Mart banda 20.00<br />

civarnda, mart ortasndaysa<br />

19.00’dan önce... 1 Mart’ta<br />

Güne battktan sonra<br />

dou ufkuna baktnzda<br />

Satürn’ü kolayca bulabiliriz.<br />

Çünkü o gün Ay ve Satürn<br />

yan yana doacaklar. Satürn,<br />

Ay’n hemen solunda parlak<br />

biçimde gözlemlenebilecek.<br />

Satürn hava karardktan<br />

hemen sonra doduu için<br />

tüm gece gözlemlenebilir.<br />

21 ubat lkdördün 28 ubat Dolunay<br />

Satürn ve Uydular<br />

Satürn, çevresindeki halkasndan dolay, Güne<br />

Sistemi’nin en ilginç ve dikkat çekici üyesi. Güne’e<br />

yaknlna göre 6. srada ve Jüpiter’den sonra en<br />

büyük gezegen. Dünya’dan yaklak 700 kat büyük<br />

olduu halde, kütlesi Dünya’nn sadece 100 kat<br />

büyüklükte. Bunun nedeni Satürn’ün gaz yapya<br />

sahip olmas. Gaz gezegen, Güne’ten<br />

uzak olduu için -180 oC scaklkta ve halkasn<br />

oluturan kayalar buzla<br />

kapl. Satürn’ün bilinen 47<br />

uydusu var. Cassini Uzay Arac<br />

bu uydularda aratrma yapyor.<br />

Uydulardan en bilineni Titan. Titan,<br />

Merkür ve Plüton’dan büyük bir gökcismi.<br />

Baak (Virgo) Takmyldz’n tanyalm<br />

NASA<br />

Baak Takmyldz elinde baak tutan bir kza<br />

benzetildii için bu ad alm. Spika, takmyldzn<br />

en parlak yldz. Spika’y gökyüzünde bulmann<br />

kolay bir yolu var. Büyükay kepçesinin sapn, bir<br />

yay çiziyor gibi düünelim. Bu yay dou yönünde<br />

takip ettiimizde Çoban Takmyldz’nn parlak<br />

yldz Arkturus’u buluruz. Yay izlemeye devam<br />

edersek göreceimiz ilk parlak yldz Spika’dr.<br />

Takmyldz dorultusunda yaklak 1300 gökadann<br />

bir arada bulunduu Baak Kümesi (Virgo Kümesi)<br />

bulunur ancak çplak gözle gözlenemez. Baak<br />

takmyldz, her yl ubattan austosa kadar<br />

gözlemlenebilir. Satürn, gökyüzünde gözlemlendii<br />

bu aylarda Baak Takmyldz dorultusundadr.<br />

Burcu Parmak<br />

7 Mart Sondördün 15 Mart Yeniay<br />

Bilim Çocuk 51

..<br />

Üzüm Suyuyla Çalan Uzaktan Kumanda<br />

Çok yaknda oyuncak arabanz çaltrmak<br />

için, içeceinizi onunla paylamanz gerekebilir.<br />

Çünkü bir Japon oyuncak firmasnn ürettii<br />

yeni uzaktan kumanda, pil yerine kola ve gazoz<br />

gibi ekerli içeceklerle çalyor. Bunu da ekerle<br />

çalan bir batarya sayesinde gerçekletiriyor.<br />

Bu batarya, içecekteki ekeri parçalyor ve<br />

elektrik enerjisi elde ediliyor. Bu da oyuncan<br />

hareket etmesi için gereken gücü salyor. Bu<br />

arada her ne kadar kolayla çalr dense de,<br />

oyuncan en uzun süre üzüm suyuyla çalt<br />

kefedilmi. imdilik deneme amacyla üretilen bu<br />

uzktan kumandayla çalan oyuncaklarn yaknda<br />

piyasaya çkmas bekleniyor.<br />

empanzeler Film Çekiyor<br />

Bugüne kadar hep filmleri çekilen empanzeler,<br />

imdi kendi filmlerini çekiyorlar.<br />

52<br />

Bilim Çocuk<br />

Gelecein oyuncaklar enerjisini pil yerine ekerli<br />

içeceklerden alacak.<br />

Bugüne kadar empanzeleri konu<br />

alan birçok film ve belgesel çekildi.<br />

te skoçya’daki Edinburgh Hayvanat<br />

Bahçesi’ndeki aratrmaclarn aklna ilginç<br />

bir fikir gelmi. Demiler ki: “Bugüne<br />

kadar hep insanlar empanzeleri filme<br />

ald. Peki empanzelerin eline kamera<br />

verseydik, onlarn çektii film neye<br />

benzerdi?” Bunun için empanzelerin<br />

kullanabilecei kadar basit, dayankl<br />

özel kameralar hazrlamlar. Sonra da<br />

bunlar empanzelerin eline verip, neler<br />

yaptklarna bakmlar. empanzeler<br />

kameralara altkça, ilk görüntüler ortaya<br />

çkmaya balam bile.<br />

Daha fazla bilgi için http://chimpcam.com<br />

adresini ziyaret edebilirsiniz.<br />

Levent Dakran

Muhammed Musab Çerçi / 11 ya<br />

Fosiller, çok eski zamanlarda yaam bitki<br />

ve hayvanlarn günümüze kadar kalabilmi<br />

iz ve kalntlardr. Bu kalntlar genellikle<br />

kemik, kabuk, di gibi yaplardr. Fosillerin<br />

yan örenmek, o canlyla ve yaad<br />

dönemle ilgili bilgi edinmemizi salar.<br />

Biliminsanlar fosillerin yan hesaplamak<br />

için çeitli yöntemlerden yararlanrlar.<br />

60 bin yldan eski olmayan ve karbon<br />

içeren fosillerde genellikle “karbon 14”<br />

adl bir yöntem kullanlr. Karbonun,<br />

karbon 14 ve karbon 12 ad verilen iki<br />

yaygn türü vardr. Bunlarn her ikisi de<br />

tüm canllarda, birbirlerine göre belirli<br />

bir oranda bulunur. Canllar öldükten<br />

Adres: TÜBTAK Bilim Çocuk Dergisi<br />

Sorun Söyleyelim Köesi<br />

Atatürk Bulvar No: 221<br />

Kavakldere 06100 / Ankara<br />

sonra yaplarnda bulunan karbon 14,<br />

zaman içinde azalr; ancak karbon 12<br />

miktar deimez. Bir fosilin yan bulmak<br />

için ilk olarak yapsndaki karbon 14 ve<br />

karbon 12’nin birbirine oran ölçülür. Bu<br />

oran, atmosferde bulunan karbon 14’le<br />

karlatrlr ve karbon 14’ün ne kadar<br />

azalm olduu bulunur. Böylece fosilin<br />

ya ortaya çkar; çünkü karbon 14’ün ne<br />

kadar sürede, ne kadar azalaca bellidir.<br />

Hande Kaynak<br />

Çizim: Bengi Gençer<br />

Bilim Çocuk 53

Nohut’un Misafirleri Var!<br />

Nohut’un bugün misafirleri var. Ancak evde<br />

yalnzca bir mama kab olduu için yemeklerini<br />

srayla yiyecekler. puçlarn kullanarak hangisinin<br />

yemeini ilk önce yediini bulabilir misiniz?<br />

54<br />

Nohut Bulut Boncuk Tarçn Pamuk<br />

Bilim Çocuk<br />

Doru Gölge Hangisi?<br />

Nohut ve Bulut oyuncaklaryla<br />

oynuyor. Aadaki gölgelerden<br />

hangisi onlara ait olabilir?<br />

• Boncuk Tarçn’dan sonra yiyor.<br />

• Tarçn Bulut’tan önce, ancak<br />

Nohut’tan sonra yiyor.<br />

• Tarçn ve Pamuk birlikte yiyorlar.<br />

• Bulut en son yiyor.

Boncuk<br />

Tarçn<br />

Bulut<br />

Balangç<br />

Geçen Saynn Yantlar<br />

Soanl Bitkilerle Sudoku<br />

Hangi Harita Doru?<br />

Batan üçüncü, yani<br />

Güne’in haritas<br />

doru.<br />

Hangisi Farkl?<br />

Biti<br />

Batan altnc kardelenin<br />

bir yapra eksik.<br />

Bir akn, Bir Mutlu, Bir Kzgn…<br />

Nohut yüzünü ekilden ekle sokuyor.<br />

Bir akn, bir mutlu, bir kzgn…<br />

Yapmanz gereken, balangçtaki akn<br />

Nohut’tan bititeki kzgn Nohut’a<br />

ulamak. Bunun için bir akn, bir<br />

mutlu, bir kzgn srasn izlemeniz<br />

gerekiyor. Yukar, aa, saa ve<br />

sola ilerleyebilirsiniz. Ancak çapraz<br />

gidemezsiniz.<br />

Fareyi Kim Yakalad?<br />

Evde istenmeyen bir<br />

misafir var: Fare! Acaba<br />

fareyi kim yakalayacak?<br />

Hangi Yoldan<br />

Gitmeli?<br />

Bir yoldan<br />

yalnzca<br />

bir kez<br />

geçildiinde<br />

alnabilecek<br />

en yüksek<br />

puan 58.<br />

Banu Binbaaran Tüysüzolu<br />

Çizimler: Pnar Büyükgüral

Bir Dünya ampiyonunu,<br />

Aleksandr Alehin’i Tanyalm<br />

Aleksandr Alehin hücuma<br />

dayal oynayan usta bir<br />

satrançç. 1927–1935 ve<br />

1937–46 yllar arasnda<br />

üst üste “dünya satranç<br />

ampiyonu” olan Alehin kendi<br />

oyunlarn inceledii satranç<br />

kitaplar yazarak satranç<br />

dünyasna önemli katklarda<br />

bulundu. Aleksandr Alehin<br />

1892 ylnda Moskova’da<br />

dodu. Satranc 7 yanda<br />

annesinden örendi. 1914<br />

ylndaki St. Petersburg<br />

turnuvasnda oynad<br />

oyunlarla dikkatleri<br />

üzerine çekti. Bunun<br />

ardndan kendini satranca<br />

adamaya karar verdi.<br />

Ancak o dönemde satranç<br />

oynama olanann azalmas<br />

nedeniyle ülkesini terk etti<br />

56<br />

1892-1946<br />

Bilim Çocuk<br />

ve Fransa vatandalna<br />

geçti. Bu dönemde pek<br />

çok turnuvada birincilik<br />

kazand. 1927 ylnda da<br />

Capablanca’y yenerek<br />

ilk kez dünya ampiyonu<br />

oldu. Alehin, dünya<br />

ampiyonluunu 1935’te<br />

Hollandal Max Euwe’ye<br />

kaptrd. Ancak iki yl sonra<br />

yine Euwe ile oynad maç<br />

kazand ve unvann geri<br />

ald. 1946 ylnda ölene<br />

kadar da unvann korudu.<br />

1920 ylnda yargç oldu;<br />

ancak satrançla uramay<br />

tercih etti. Her zaman<br />

yannda küçük bir satranç<br />

kutusu tard. 1933 ylnda<br />

yine herkesi artacak bir<br />

ekilde 32 kiiyle ayn anda<br />

oynad. Üstelik de satranç<br />

tahtalarna ve rakiplere<br />

bakmadan!..<br />

A. Alehin - A. Frieman,<br />

1924 New York<br />

Aleksandr Alehin’in kendi<br />

oyunlarndan biriyle ilgili<br />

yorumlar…<br />

1.e4 e5 2.d4 exd4 3.c3<br />

d5 4.exd5 Vxd5 5.cxd4<br />

Af6 6.Ac3 Fb4 7.Af3 Ac6<br />

8.Fe2 0–0 9. 0–0 Fxc3<br />

(Siyah imdiye kadar doru<br />

hamleler yapt; ancak bu<br />

deiim hatal, çünkü bu<br />

hamle beyazn merkezini<br />

güçlendiriyor. Dorusu 9...<br />

Va5 10.bxc3 b6 Siyahn<br />

hamlesi iyi deil, beyaz<br />

piyonlar zaman ve alan<br />

kazanarak ilerleyecekler. En<br />

iyisi 10...Fg4. 11.c4 Vd8 12.d5<br />

Ae7 13.Ad4 Siyah filin c8h3<br />

çaprazndaki geliimini<br />

engelliyor. 13...Fb7 14.Fb2<br />

Basit olan 14.Ff3 veya<br />

14.Fg5. 14...c6! 15.Ff3 cxd5<br />

Merkez piyonunu geliim<br />

için feda etmek bir hayli<br />

cazip. 16.Ke1 Ke8 17.Vd2<br />

Kb8 18.Vg5 19.Ae6! Endie<br />

verici. 18...Ag6 19.Af5<br />

Sonrasnda bu atak zorlukla<br />

engellenebilir. Beyazn yeni<br />

tehdidi basitçe 20.cxd5 19...<br />

Kxe1+ 20.Kxe1 dxc4 eer<br />

20...h6 oynanrsa 21.Vg3<br />

sonrasnda 22.Fxf6 veya<br />

22.Ae7+ endie vericidir.<br />

21.Fxb7 Kxb7 22.Fxf6<br />

Vxf6 22...gxf6 23.Vh6 Vf8<br />

24.Ke8 Vxe8 2.Vg7+ mat.<br />

Beyaz yine dört hamlede<br />

mat bulur;<br />

23.Ke8+ Af8 24.Ah6+ Vxh6<br />

25.Kxf8+ xf8 26.Vd8#<br />

1-0<br />

Emine Sanl

sizden gelenler<br />

Fatma Nur ahin<br />

100. yl O / 5-B / Çama / Ordu<br />

Zeliha Esenkaya<br />

Yavuzlar O / 3-F / Yüreir / Adana<br />

58<br />

Yiit Yalm<br />

ehit Onba Ali GÜner Yeilba O / 2-C / Bornava / zmir<br />

Bilim Çocuk<br />

Zeynep Vurdaal<br />

D. D. Emsan O / 3-B / Denizli<br />

Boran Yavuz<br />

Serkan Akyaz O / 3-B / Bingöl<br />

Berfin Emik<br />

Alp Doan O / 4-A / Tunceli<br />

Mustafa Uur Arslan<br />

Ümütlü O / 5-A / Gündomu / Antalya

Muhammet Fatih Bademir<br />

Muhsin Yanpar O / 3-B / Mersin<br />

Rüya Bar<br />

2. snf / Denizli<br />

Gizem Sinem Simekliolu<br />

Acbadem Türk Telekom O / 4-B / stanbul<br />

ilan Demir<br />

Batmanl Zübeyde Hanm O / 4-E<br />

Osman Samet enal<br />

Onat Güven<br />

Erzurum<br />

Suna Çelebilik<br />

50, yl Ahmet Keolu O / 3-D / Antalya<br />

Sakarya O / 6-A / Milas / Mula<br />

Merve Zeynep Kaya<br />

Zürich<br />

rem Türkolu<br />

Akcakoca Atatürk O / 2-A / Düzce<br />

Adres: TÜBTAK Bilim Çocuk Dergisi<br />

Sizden Gelenler Köesi<br />

Atatürk Bulvar No: 221 06100<br />

Kavakldere - Ankara<br />

Bilim Çocuk 59

Mikroskoooop!<br />

En çok istediim<br />

ey!<br />

Bir süre sonra<br />

Hediyeler için teekkür ederim.<br />

Hepsi de çok güzel.<br />

Yamur bak,<br />

saç telin nasl<br />

görünüyor!<br />

Çok<br />

güzeel!<br />

Bu da annenle ikimizin sana<br />

hediyemiz.<br />

Cisimleri 600 kez büyük gösterebiliyormu!<br />

Haydi bir eyleri<br />

inceleyelim…<br />

Bir fikrim var. Bahçeye çkp kar kristallerini inceleyelim.<br />

Mikroskopla m?<br />

Evet, kar kristalleri<br />

o kadar güzeldir ki!<br />

Üstelik hiçbiri birbirinin<br />

ayn olmaz.

10 dakika sonra<br />

Gerçekten<br />

çok güzeeel!<br />

Sanki dikenleri<br />

var!<br />

te, kar<br />

taneleri!<br />

Merhaba Mstk. Parka kartopu oynamaya<br />

gidiyoruz. Haydi siz de gelin. Ama önce<br />

kendinize bir isim ve sembol bulun. Biz,<br />

“Yenilmez Eldivenler”iz.<br />

Tamam<br />

geliyoruz.<br />

Bakn! Bu da<br />

papatya gibi.<br />

Yarm saat<br />

sonra<br />

Haydi, erimeye balamadan<br />

hemen bakn!<br />

Heey! Arkadalar!<br />

Merhaba! Biz “Kar<br />

Kristalleri”yiz.<br />

Bunlar da “Havuç Burunlar”<br />

Haydi balayalm!<br />

Selam!<br />

Ne kadar çok elendikleri baka bir hikayenin konusu…

62<br />

Bilim Çocuk<br />

Çocuklar çin<br />

Çizim Teknikleri<br />

Yazar: Rosa M. Curto<br />

Mavi Bulut Yaynlar<br />

Resim yapmak çok elenceli bir i<br />

ama kimi zaman hayal ettiimiz<br />

eyleri istediimiz gibi çizemeyiz.<br />

Oysa istediimiz eyleri daha kolay<br />

çizebilmemizi salayacak birçok püf<br />

noktas var. Birçok çocuk kitab resimlemi<br />

ressam Rosa M. Curto, “Çocuklar çin<br />

Çizim Teknikleri” adl kitabnda resim<br />

yapmann püf noktalarn anlatyor. Bir<br />

böcein, yapran, kurbaann,<br />

baykuun, kraln, atonun nasl<br />

çizilebileceini bu kitaptan<br />

adm adm örenebilirsiniz.<br />

Örnein, iki daireden sevimli<br />

bir tarla faresi yapabilir ya<br />

da farkl büyüklüklerdeki<br />

dikdörtgenlerle bir tilki<br />

çizebilirsiniz. Kitapta çizimlerinizi<br />

nasl boyayacanza ilikin<br />

birtakm öneriler de var. Örnein<br />

scak ve souk renklerle boyamak<br />

resimde nasl bir etki yapyor?<br />

Ayn resmi farkl renklerle boyamak<br />

neleri deitiriyor? Resminizdeki<br />

bir aaç gövdesini nasl boyarsanz<br />

gerçekmi gibi görünür? Tüm bu bilgileri<br />

ve daha fazlasn bu kitapta bulabilirsiniz.<br />

Zeynep Olgun

Başvuru Kitaplığı<br />

109 İnsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25. Basım 12 TL ❏<br />

118 Fizik Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. Basım 12 TL ❏<br />

122 Kimyanın Öyküsü Ann Newmark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Basım 8,5 TL ❏<br />

129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Basım 12 TL ❏<br />

131 21. Yüzyıl Michael Tambini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 8,5 TL ❏<br />

143 Keşifler Rupert Matthews . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 8,5 TL ❏<br />

145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Basım 12 TL ❏<br />

149 Otomobil Çağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Basım 12 TL ❏<br />

156 Derin Mavi Atlas B. Gözcelioğlu - Ö. F. Aydıncılar . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 11 TL ❏<br />

176 Ay’a İniş Carole Stott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 11 TL ❏<br />

190 Fosiller Paul D. Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 8,5 TL ❏<br />

192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 11 TL ❏<br />

195 Volkanlar Susanna Van Rose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Basım 8,5 TL ❏<br />

203 Robotlar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8,5 TL ❏<br />

205 Zaman ve Uzay M. Gribbin - J. Gribbin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8,5 TL ❏<br />

207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri İbrahim Baran . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8 TL ❏<br />

277 Teknoloji Roger Bridgman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

278 Madde Christopher Cooper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

282 Işık David Burnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

287 Türkiye’nin Önemli Omurgasız Fosilleri Nurdan İnan . . . . . . . . . 1. Basım 8 TL ❏<br />

295 Tıp Steve Parker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

Çocuk ve Gençlik Kitaplığı<br />

8 yaş+<br />

055 Bilimsel Deneyler Jane Bingham . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37. Basım 5.5 TL ❏<br />

076 Uzay Denen O Yer Helen Sharman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20. Basım 4,5 TL ❏<br />

080 Havada Karada Suda K. Little - A. Thomas . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5,5TL ❏<br />

081 Çarpım Tablosu Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28. Basım 4,5 TL ❏<br />

088 Kesirler ve Ondalık Sayılar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4,5 TL ❏<br />

108 Toplama ve Çıkarma Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

119 Kaslar ve Kemikler Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18. Basım 4,5 TL ❏<br />

147 Bilgisayarda 101 Proje Gillian Doherty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 5,5 TL ❏<br />

063 Bilim Adamları S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24. Basım 5 TL ❏<br />

069 Beyin Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22. Basım 4,5 TL ❏<br />

078 Uydular Mike Painter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

086 Mucitler S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

094 Bilgisayarlar M. Stephens - R. Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

097 Kâşifler F. Everett - S. Reid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18. Basım 5 TL ❏<br />

184 Keşifler ve İcatlar Jean-Louis Besson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 4 TL ❏<br />

197 Piramitleri Kim Yaptı? J. Chisholm - S. Reid . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 4 TL ❏<br />

218 Kırık Yumurtalar B. B. Calhoun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

1 0 yaş+<br />

058 Sen Ben Gen F. Balkwill - M. Rolph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4 TL ❏<br />

071 Depremler ve Yanardağlar Fiona Watt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26. Basım 4,5 TL ❏<br />

079 Yaşadığımız Gezegen Fiona Watt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24. Basım 5 TL ❏<br />

082 Denizler ve Okyanuslar Felicity Brooks . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4,5 TL ❏<br />

107 Fırtınalar ve Kasırgalar Kathy Gemmel . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

200 Tarihten Bir Yaprak David Walker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 4,5 TL ❏<br />

1 2 yaş+<br />

020 Tuhaf Bu DNA’lılar Billy Aronson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19. Basım 7,5 TL ❏<br />

087 Her Yönüyle Otomobiller Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

089 Her Yönüyle Uçaklar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

093 Her Yönüyle Tekneler Christopher Maynard . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 5 TL ❏<br />

103 Elektronik Pam Beasant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

274 Parçacıkların Dünyası C. Estin - H. Laporte . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

1 4 yaş+<br />

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının<br />

Yayımlanma Süreci<br />

Popüler Bilim Kitapları Yayın Kurulu’na önerilen kitaplar ilk aşamada<br />

uzman görüşü alınarak değerlendirme sürecinden geçmektedir.<br />

Basılması yönünde karar verilen kitaplar telif hakkı alımı, çeviri, redaksiyon<br />

ve bilimsel danışmanlık gibi işlemlere tabii tutulurlar. Son safhada<br />

ise, kitabın sayfa düzeni ve son okuması yapılarak basıma hazırlanır.<br />

Hazırlıkları tamamlanan kitabın ihale açılarak basımı yaptırılır.<br />

Kitabın basımı yapılırken sözleşmede yeralan maddelerin gözönünde<br />

bulundurulması gerekir. Sözleşmenin süresi, ilk basım tarihi ve varsa<br />

baskı sayısı kitabın yayımlanma sürecini etkileyen önemli faktörlerden<br />

bir kaçıdır.<br />

Stokta tükenen veya tükenmek üzere olan kitapların yeniden basımı<br />

yapılacak ise sözleşme süresi veya baskı sayısı dikkate alınarak hareket<br />

Erken Çocukluk Kitaplığı<br />

132 Büyüklükler Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

133 Şekiller Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

134 Ölçmeye Başlamak Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

135 Zaman Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16. Basım 4 TL ❏<br />

151 Renkler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

152 Karşıtlıklar Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

153 Farklı Olanı Bul Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

154 Rakamlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

169 Saymaya Başlamak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

170 10’a Kadar Saymak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

171 Toplamayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

172 Çıkarmayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

209 Nokta Birleştirmece - Deniz Kıyısı Karen Bryant-Mole . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

210 Nokta Birleştirmece - Dinozorlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

211 Nokta Birleştirmece - Doğa Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

212 Nokta Birleştirmece - Makineler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

213 Nokta Birleştirmece - Uzay Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

214 1001 Hayvanı Bulun Ruth Brocklehurst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3,5 TL ❏<br />

215 Nokta Birleştirmece - Hayvanlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

220 Yağmurlu Bir Gün (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

221 Kelebek (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

224 Ay’da (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

225 Yuvada (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

253 Atık mı? Hiç Dert Değil! David Morichon . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

255 Kültürlü Kurt Becky Bloom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3,5 TL ❏<br />

275 Yeraltında (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

276 1001 Minik Hayvanı Bulun Emma Helbrough . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

286 Rüzgârlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

289 Gölde Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

286 Gölde (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

301 Haydi Öğrenelim - Aile Ağacı Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

302 Haydi Öğrenelim - Ne Neden Yapılmıştır? Núria Roca . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

303 Haydi Öğrenelim - Atma, Kullan! Núria Roca . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

304 Haydi Öğrenelim - Dört Element Núria Roca . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

305 Haydi Öğrenelim - Duyularımız Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

306 Haydi Öğrenelim - Nasıl Hareket Ederiz? Núria Roca . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

310 Böyle Bir Kuyrukla Ne Yapardın? Steve Jenkins . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

3- 6 yaş<br />

6 yaş+<br />

110 Yeryüzünde Yaşam Mike Unwin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23. Basım 8 TL ❏<br />

198 Deneyler Anasınıfı, 1, 2, 3 Kazım Üçok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 7,5 TL ❏<br />

223 Deneylerle Bilim 2 H. Edom - K. Woodward . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 6,5 TL ❏<br />

236 Çevremiz ve Biz - Evren Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

269 Tombul Çekirdek ve Anadolu Yer Sincabı Mutlu Kart Gür . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

270 Çevremiz ve Biz - Deniz Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

271 Çevremiz ve Biz - Hava Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

272 Çevremiz ve Biz - Yeryüzü Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

279 Sayılarla Eğlenelim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

280 Sayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

281 Toplayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

307 Yapabilirim! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

308 Çocuk Olmak Zor! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

227 İlk Okuma - Çöp ve Geri Dönüşüm Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

228 İlk Okuma - Güneş, Ay ve Yıldızlar Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

229 İlk Okuma - Yanardağlar Stephanie Turnbull . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

230 İlk Okuma - Vücudunuz Stephanie Turnbull . . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 3 TL ❏<br />

231 İlk Okuma - Uzayda Yaşamak Katie Daynes . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

232 İlk Okuma - Tırtıllar ve Kelebekler Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

233 İlk Okuma - Uçaklar Fiona Patchett . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

234 İlk Okuma - Denizin Altında Fiona Patchett . . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 3 TL ❏<br />

265 İlk Okuma - Yumurtalar ve Civcivler Fiona Patchett . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

266 İlk Okuma - Ayılar Emma Helbrough . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

267 İlk Okuma - Kurbağalar Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

309 Bende Disleksi Var Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

7 -8 yaş<br />

edilmektedir. Süre ve sayının aşılması durumunda telif hakları<br />

sözleşmesinin yenilenmesi gerekmektedir. Telif hakkı sahibiyle yeni<br />

sözleşme yapmak; şartlar konusunda karşılıklı anlaşmakla mümkün<br />

olmaktadır.<br />

TÜBİTAK, sözleşme süresi biten veya sözleşmede belirtilen baskı sayısına<br />

erişen kitaplar için yeni sözleşme yaparken; ödenecek ücreti, talep<br />

miktarını, sözleşme süresi içinde basılan ve satılan kitap sayısını, yeni<br />

sözleşme süresi içinde yapabileceği baskı sayısını ve kitabın güncelliğini<br />

gözönünde bulundurarak hareket etmektedir. Yukarıda belirtilen<br />

hususlar nedeniyle bazı telif hakkı sahipleriyle anlaşmaya varılamaması<br />

sonucu ilgili kitabın tekrar basım ve yayımı mümkün olmayabilir.

“Haberdar olmak isterim” konulu bir mesajı kitap@tubitak.gov.tr adresine gönderin, yeni çıkan kitaplarımızdan ilk siz haberdar olun.<br />

❏ Kitap listesinden işaretlemiş olduğum yayınların tutarını yatırdım. Makbuz ve listenin kopyası ilişiktedir.<br />

150 TL’YE KADAR OLAN SİPARİŞLERİNİZDE KİTAPLARIN TOPLAM BEDELİNE<br />

5 TL POSTA ÜCRETİ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ.<br />

150 TL ve ÜSTÜ SİPARİŞLERDE POSTA ÜCRETİ TÜBİTAK’A AİTTİR.<br />

BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA BİRLİKTE AŞAĞIDAKİ ADRESİMİZE YA DA<br />

(312) 221 18 60 NO’LU FAKSA ULAŞTIRINIZ.<br />

T.C. Ziraat Bankası Güvenevler Şubesi<br />

IBAN: TR 7400 0100 0830 0602 8072 5004 no’lu hesabınıza yatırdım.<br />

...................................... tutarı, kredi kartı hesabımdan alınız.<br />

KREDİ KARTI NO<br />

Bu fiyatlar 15 Mart 2010 tarihine kadar geçerlidir. Bir adetten fazla istek için kutuların kenarına adet belirtiniz. Siparişler stoklarımızla sınırlıdır.<br />

AD : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SOYAD : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

FAKS : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

E-POSTA : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ADRES : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SEMT / İLÇE : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

İL : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

POSTA KODU : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

YAŞ : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ÖĞRENİM DURUMU : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

CİNSİYET : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SON KULLANMA TARİHİ ....... / ............. TARİH :........ / .................... / ............ İMZA :...........................................<br />

KİTAP SİPARİŞ ADRESİ : TÜBİTAK Popüler Bilim Yayınları Konya Yolu No: 67 Beşevler / Yenimahalle / ANKARA Tel: (312) 222 83 99 Faks: (312) 221 18 60<br />

e-posta: kitapsatis@tubitak.gov.tr İnternet: www.kitap.tubitak.gov.tr<br />

YAYINLARIMIZI TÜBİTAK KİTAP SATIŞ BÜROSU (Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere / ANKARA) İLE KİTABEVLERİNDEN EDİNEBİLİRSİNİZ<br />

POPÜLER BİLİM KİTAPLARINI ARKA KAPAKLARINDA BASILI FİYATINDAN SATIN ALINIZ

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!