Tübitak
19.05.2013 • Views
Share Embed Flag

Tübitak

Tübitak

Tübitak

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
video.eba.gov.tr

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

“Benim manevi mirasım ilim ve akıldır ”<br />

Mustafa Kemal Atatürk<br />

Sahibi<br />

TÜBİTAK Adına Başkan<br />

Prof. Dr. Nüket Yetiş<br />

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü<br />

Duran Akça<br />

duran.akca@tubitak.gov.tr<br />

Yayın Yönetmeni<br />

Zuhal Özer<br />

zuhal.ozer@tubitak.gov.tr<br />

Yayın Kurulu<br />

Prof. Dr. Ömer Cebeci<br />

Dr. Şükrü Kaya<br />

Adnan Bahadır<br />

Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir<br />

Dr. Aren Emre Kurtgözü<br />

Prof. Dr. Ferhunde Öktem<br />

Doç. Dr. M. Fatih Taşar<br />

Araştırma ve Yazı Grubu<br />

Tuğba Can<br />

tugba.can@tubitak.gov.tr<br />

Meltem Yenal Coşkun<br />

meltem.coskun@tubitak.gov.tr<br />

Gizem Karlılar<br />

gizem.karlilar@tubitak.gov.tr<br />

Aslı Zülal<br />

asli.zulal@tubitak.gov.tr<br />

Grafik Tasarım - Uygulama<br />

Ayşegül Doğan Bircan<br />

aysegul.bircan@tubitak.gov.tr<br />

Fulya Koçak<br />

fulya.kocak@tubitak.gov.tr<br />

Çizer<br />

Pınar Büyükgüral<br />

pinar.buyukgural@tubitak.gov.tr<br />

Web Uygulama<br />

Sadi Atılgan<br />

sadi.atilgan@tubitak.gov.tr<br />

Mali Yönetmen<br />

H. Mustafa Uçar<br />

mustafa.ucar@tubitak.gov.tr<br />

Okur İlişkileri - İdari Hizmetler<br />

Emine Sonnur Özcan<br />

sonnur.ozcan@tubitak.gov.tr<br />

Lale Edgüer<br />

lale.edguer@tubitak.gov.tr<br />

İmran Tok<br />

imran.tok@tubitak.gov.tr<br />

Yazışma Adresi<br />

Bilim Çocuk Dergisi Atatürk Bulvarı/No: 221/<br />

Kavaklıdere/06100/Ankara<br />

Tel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri) Tel (312) 468 53 00<br />

(TÜBİTAK Santral) Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri)<br />

e-posta cocuk@tubitak.gov.tr<br />

Internet www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk<br />

Okur İlişkileri<br />

Tel (312) 467 32 46 - (312) 468 53 00 / 1061 / 3438<br />

Faks (312) 427 13 36<br />

ISSN 977-1301-7462<br />

Fiyatı 3,5 TL (KDV dahil)<br />

Baskı<br />

İmpress Baskı Tesisleri<br />

İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş.<br />

www.imajas.com.tr<br />

Baskı Tarihi<br />

14. 02. 2010<br />

Dağıtım<br />

TDP<br />

www.tdp.com.tr<br />

HER AYIN 15’İNDE ÇIKAR<br />

Kapak Fotoğraf: Getty Images/ Serimaj • Çizim: Pınar Büyükgüral<br />

Sevgili Okurlarımız,<br />

Bu sayımızda Mars’la ilgili küçük bir keşif yaptıktan sonra<br />

Kanada’ya doğru uzandık. Bu ülkenin bilinmeyen özelliklerini<br />

öğrendik ve geçtiğimiz günlerde Kanada’nın Vancouver<br />

kentinde başlayan 2010 Kış Olimpiyatları hakkında bilgi<br />

edindik. Kartlarımızda kışın yapılan pek çok spora, özellikle<br />

de Kış Olimpiyatları kapsamında olanlara yer verdik.<br />

Dergimizin ekinde verdiğimiz kitapçıkta da kuvvet konusunu<br />

ele aldık. Ancak bunu kış sporlarıyla ilişkilendirerek yaptık.<br />

Böylece bilimin yaşamımızın içinde ne kadar çok yer aldığını<br />

bir kez daha gördük.<br />

Mart ayında iki önemli gün var. Üstelik ikisi de<br />

matematikle ilgili. 3 Mart Dünya Matematik<br />

Günü ve 14 Mart Dünya Pi Sayısı Günü. Her<br />

iki günü de matematikle ilgili etkinlikler<br />

yaparak, oyunlar oynayarak kutlamanızı<br />

öneriyoruz. Matematikle ilgili kutlama<br />

etkinliklerinize katkıda bulunmak amacıyla biz de<br />

oyunlar hazırladık. Dergimizin ekinde “Komşu Sayıyı Bul” ve<br />

“Pi Sayısıyla Oynayalım” adlı bu oyunları bulabilirsiniz.<br />

Veee… Tatlı kedi Püskül’le tanışıyoruz. Püskül’le<br />

birlikte kedilerin davranışlarını da öğreniyoruz.<br />

Küçük bir de hediyemiz var: Kedili Kutu! Bu<br />

kutuyu yaptıktan sonra konuşma balonlarını<br />

kullanarak oyunlar oynayabilir ya da içine<br />

istediğiniz bir şeyler doldurabilirsiniz.<br />

Hepinizi sevgiyle kucaklar, matematik ve oyunla<br />

dolu günler dileriz.<br />

Çılgın Kent etkinliği için gönderdiğiniz<br />

fotoğrafları web sayfamızda bulabilirsiniz.<br />

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/cocuk<br />

Zuhal Özer

Örümceklerin<br />

etçil canlılar<br />

olduğu bilinir. Ama,<br />

Orta Amerika’daki<br />

ormanlarda yaşayan<br />

bir sıçrayan örümcek<br />

türü, yalnızca bitkilerle<br />

besleniyor! Bilimsel adı<br />

Bagheera kiplingi olan bu<br />

örümcek, akasya ağaçlarında<br />

yaşıyor. Akasya yaprakları, bu<br />

örümceklerin en sevdiği yiyecek. Daha<br />

çok, yaprakların en ucunda bulunan besin<br />

değeri yüksek bölümle besleniyorlar. Araştırmacılar,<br />

yeryüzündeki 40.000’e yakın örümcek türü içinde şimdiye<br />

kadar ilk kez otçul bir örümcek türüne rastlandığını belirtiyor.<br />

Hayvanlar da Grip Olur!<br />

Visual Photos<br />

4<br />

Bilim Çocuk<br />

Vejetaryen Örümcek<br />

Getty Images/ Serimaj<br />

İşte bir<br />

sıçrayan örümcek!<br />

2009 yılında en çok<br />

konuşulan konulardan biri,<br />

H1N1 gribiydi. Bu grip türüne<br />

karşı etkili aşılar geliştirildi<br />

ve sağlık bakanlıkları gribin<br />

yayılmaması için çeşitli<br />

önlemler aldı. Neyse ki şu<br />

anda durum kontrol altında.<br />

Ancak, ABD’den yetkililer, bu<br />

gribin insanlardan kedilere<br />

ve kemirgenlere de<br />

bulaşabileceğini açıkladılar.<br />

Gribin hayvanlara<br />

bulaşmasını önlemek için<br />

insandan insana bulaşmasını<br />

önlemeye yönelik tedbirlerin<br />

aynılarının alınması<br />

öneriliyor.

Keçiler Yangınla<br />

Savaşıyor<br />

ABD’nin bazı bölgelerinde çalılıklarda<br />

çıkan doğal yangınları önlemek için<br />

keçi sürüleri kullanılmaya başlanmış.<br />

Burada, özellikle yaz aylarında, geniş<br />

alanlara yayılan kuru otlar ve<br />

çalılıklar kolayca tutuşup hızla<br />

yayılan yangınlara neden oluyor.<br />

Keçiler, kuru otları ve çalıları<br />

yiyebiliyor. İnsanlar için tırmanması<br />

zor olan ya da araçların yol<br />

alamadığı yerlere tırmanabiliyorlar.<br />

Bu nedenle yetkililer, özellikle<br />

yerleşim yerlerinin çevresindeki<br />

çalılık alanlara keçi sürüleri salmaya<br />

başlamışlar. Keçiler doğal yoldan, bu<br />

yerlerdeki kolay alevlenebilen bitki<br />

örtüsünün azalmasını sağlıyor.<br />

İşte, 5000 yıllık sakız! Dikkatli bakıldığında<br />

üzerindeki diş izleri bile görülebiliyor.<br />

5000 Yıllık Sakız<br />

Sakız çiğnemenin kökeni gerçekten<br />

çok eskilere dayanıyor. Finlandiya’da<br />

yapılan bir arkeoloji kazısında,<br />

günümüzden 5000 yıl önce çiğnenip<br />

atılmış bir sakız bulunmuş!<br />

Araştırmacılar sakızın huş ağacı<br />

kabuğunun ısıtılmasıyla elde edilen<br />

bir tür katrandan yapıldığını<br />

belirlemiş. Bu katran daha sonra<br />

tekrar ısıtılıp soğutularak sakız elde<br />

ediliyordu. Eski dönemlerde yaşamış<br />

insanların bu sakızı ağızda oluşan<br />

enfeksiyonları tedavi etmek amacıyla<br />

çiğnediği tahmin ediliyor. Ayrıca,<br />

kırılmış ok uçlarını ya da toprak<br />

kapları tamir etmek amacıyla da<br />

çiğnenmiş sakız kullandıkları biliniyor.<br />

Bilim Çocuk 5<br />

Thinkstock

Gençlik Olimpiyat Oyunları Başlıyor<br />

6<br />

Bilim Çocuk<br />

Yaz ve Kış Olimpiyat Oyunlarına kardeş<br />

geliyor! Yaz Gençlik Olimpiyat Oyunları bu<br />

yıl ilk kez 14–26 Ağustos 2010 tarihlerinde<br />

Singapur’da yapılacak. Etkinliğe,<br />

14–18 yaşları arasında sporcular katılıyor.<br />

Bu olimpiyatlarda, toplam 26 spor dalı<br />

bulunuyor. Olimpiyatlar sırasında Singapur<br />

kenti, binlerce sporcuya ve olimpiyatları<br />

izlemeye gelen turistlere evsahipliği<br />

yapacak. Bu nedenle kentte daha şimdiden<br />

büyük bir hazırlık var. Kış Gençlik<br />

Olimpiyatları’nınsa 2012 yılında<br />

Avusturya’nın Inssbruck kentinde<br />

yapılması planlanıyor.<br />

En Çevreci Olimpiyat Vancouver’da<br />

Olimpiyatlar<br />

sırasında<br />

kentte çeşitli<br />

eğlenceler ve<br />

kutlamalar da<br />

düzenleniyor.

Dizlerin Dirseklere<br />

Çarpmasına Son!<br />

Çocukken boyumuz büyür büyür,<br />

sonunda bir gün bisikletimiz küçük<br />

gelmeye başlar. Çözüm, yeni bir<br />

bisiklet almaktır. Ya da bisikletimizi<br />

dirseklerimiz dizlerimize çarpa<br />

çarpa kullanmaya devam ederiz!<br />

Bu sorunu çözmek amacıyla<br />

Danimarka’dan bir tasarım firması<br />

6–12 yaşlarındaki çocuklar için<br />

büyüyüp küçülebilen bir bisiklet<br />

tasarlamış. “Kilobike” adlı bu bisikletin<br />

yalnızca selesi ve gidonu değil, kadrosu<br />

da ayarlanabiliyor. Böylece bisiklet farklı<br />

yaşlardan kullanıcıların boyuna göre<br />

ayarlanabiliyor. Yani bu bisiklet sizinle<br />

birlikte büyüyor!<br />

Bilgin Ersözlü<br />

Parmak<br />

Çıtlatma<br />

Araştırmasına<br />

Ig Nobel<br />

Ödülü<br />

Ig Nobel ödüllerini duymuş muydunuz?<br />

Ig Nobel ödülleri her yıl, “yeniden<br />

üretilemeyecek ve üretilmemesi gereken<br />

bilimsel başarılar”ı kutlamak amacıyla<br />

veriliyor. Bunlar, insanları önce güldürüp<br />

sonra düşündüren, ilginç araştırmalar. Bu<br />

yılki İg Nobel ödülünü alan<br />

araştırmacılardan biri, Donald Unger adlı<br />

bir tıp doktoru. Unger’in araştırması,<br />

küçükken annesinin ona “parmaklarını<br />

çıtlatma yoksa büyüyünce eklemlerin<br />

iltihaplanır” demesiyle başlamış. Unger, 60<br />

yıl boyunca her gün, sol elinin<br />

parmaklarını iki kez çıtlatmış. Sağ elinin<br />

parmaklarınıysa çıtlatmamış. Sonuç mu?<br />

Neredeyse 70 yaşındaki Unger’in iki elinde<br />

de eklem iltihabı görülmemiş! Böylece,<br />

günde iki kez parmak çıtlatmanın eklem<br />

iltihabına yol açmadığı kanıtlanmış.<br />

Aslı Zülal<br />

Bilim Çocuk 7

visual photos<br />

2010 K Olimpiyatlar<br />

Spor, dostluk, rekabet, heyecan,<br />

elence…te olimpiyatlar!<br />

Geçtiimiz günlerde Kanada’nn<br />

Vancouver kentinde 21. K<br />

Olimpiyatlar balad. Çok sayda<br />

ülkeden binlerce sporcu burada<br />

bulutu.<br />

2010 K Olimpiyatlar, Olimpiyat Oyunlar’ndan ve Paralimpik Oyunlar’dan<br />

oluuyor. Artistik buz pateni, serbest stil kayak, buz hokeyi, körling,<br />

sürat pateni, buz dans, kayakla atlama gibi spor dallarnn yer ald<br />

olimpiyat oyunlar 12–28 ubat 2010 tarihleri arasnda yaplyor. Ardndan<br />

12–21 Mart 2010 tarihleri arasnda engellilerin katld Paralimpik Oyunlar<br />

gerçekletiriliyor. 2010 K Olimpiyatlar’na 85 ülkeden yaklak<br />

2500 sporcu katlyor.<br />

Olimpiyatlarn planland ekilde ve herhangi bir sorun<br />

olmadan tamamlanmas için pek çok insan çalyor.<br />

Olimpiyatlar srasnda yaplacak o kadar çok i var ki!<br />

Açl ve kapan törenlerinin düzenlenmesi, sporcularn<br />

ve izleyicilerin arlanmas, pistlerin hazrlanmas, ödül<br />

törenlerinin yaplmas gibi. 2010 K Olimpiyatlar’nn<br />

hazrlklarnda da yaklak 25.000 kii görev alm.<br />

10<br />

Bilim Çocuk<br />

Olimpiyat Oyunlar 15 k<br />

sporu dalnda yaplyor.<br />

Paralimpik Oyunlar’sa<br />

alp disiplini kayak,<br />

biatlon, para kros kayak,<br />

tekerlekli sandalyeyle<br />

körling ve kzakla<br />

buz hokeyi dallarnda<br />

yaplyor.

2010 K Olimpiyatlar’nn Sumi,<br />

Quatchi ve Miga adnda 3 maskotu<br />

var. Üçü de spordan çok holanyor.<br />

Sumi Paralimpik Oyunlar’, Quatchi<br />

buz hokeyini, Miga da snowboard’u<br />

çok seviyor.<br />

K Olimpiyatlar dört ylda bir yaplr. Her<br />

birinin de farkl bir simgesi olur. Bu simge,<br />

genellikle olimpiyatlarn yapld ülkeyle ya<br />

da olimpiyatlarn konusuyla ilgilidir. 2010<br />

K Olimpiyatlar’nn simgesi de, Kanada’da<br />

yaayan nuitler’in yapt insana benzeyen<br />

ta heykeller, yani “inuksuk”lar. nuitler’in,<br />

inuksuklar binlerce yl öncesinden beri<br />

dier insanlara yol göstermek ya da bir<br />

eylerin yerini iaret etmek amacyla<br />

yaptklar biliniyor.<br />

Burada bir inuksuk<br />

görüyorsunuz.<br />

nuit dilinde inuk<br />

sözcüü insan,<br />

inuksuk sözcüüyse<br />

insana benzeyen<br />

anlamna geliyor.<br />

Asl Uysal<br />

visual photos<br />

2010 K<br />

Olimpiyatlar’n<br />

izlemeyi unutmayn!<br />

Bilim Çocuk 11

Hangi Simge<br />

Hangi Spora Ait?<br />

Burada 2010 K Olimpiyatlar’nda yer alan baz sporlarn adlar ve simgeleri var.<br />

Haydi bunlar eletirin!<br />

Biatlon<br />

Alp disiplini kayak<br />

Bobsley<br />

Kayakl kou<br />

Tekerlekli sandalyeyle körling<br />

12<br />

Kuzey kombine<br />

Buz hokeyi<br />

Körling<br />

Artistik buz pateni<br />

Sürat pateni<br />

Skeleton<br />

Kayakla atlama<br />

Bilim Çocuk<br />

Asl Uysal

Siz de arkadalarnzla birlikte bir inuksuk yapabilirsiniz! Bunun<br />

için yalnzca farkl büyüklüklerde talara ve bir yaptrcya (oyun<br />

hamuru da kullanlabilir) gereksiniminiz var. Biliyorsunuz, inuksuklar<br />

bir eyin yerini iaret etmeye de yaryor. Siz de, örnein, bir<br />

oyunca gizleyip yerini unutmamak için bir inuksuk yapabilirsiniz.<br />

Bu yass tan<br />

üzerine iki ta<br />

dik olarak koyarak<br />

bacaklar yapn.<br />

Uzun ve büyük<br />

bir yass ta ya<br />

da iki küçük<br />

yass ta koyarak<br />

kollar oluturun.<br />

En alta<br />

yass bir<br />

ta koyun.<br />

Son olarak biraz daha<br />

yuvarlak bir ta<br />

en üste dengeli bir<br />

ekilde koyarak ba<br />

yapn.<br />

nuksukunuz hazr!<br />

Bacaklarn üzerine<br />

iki yass ta daha<br />

koyarak gövdeyi<br />

oluturun.<br />

Asl Uysal<br />

Çizim: Aye nan Alican<br />

Bilim Çocuk 13

14<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 15

16<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 17

18<br />

Bilim Çocuk<br />

Püskül, bir eye bakyor!<br />

Acaba neye?<br />

Bu sorunun yantn<br />

sayfay çevirince<br />

öreneceksiniz.

Püskül, Oyun<br />

Oynamay Çok Sever!<br />

Bu kedinin ad Püskül. Ve onun çok sevdii bir ey var! O da oyun oynamak!<br />

Bir ip ya da kurdele, bir top ya da kât parças onu hareketlendirmeye yeter!<br />

Heyecanla ileri frlar, cokuyla bir oraya bir buraya koturur, bazen de hzn<br />

alamayp yerde kayverir. Püskül de çocuklar gibi<br />

oyun oynayarak yaam örenir.<br />

Oyun oynamak, Püskül’ün günlük<br />

etkinliklerinden biri. Dier önemli etkinlii<br />

de uyumak. Püskül, günün büyük bölümünü<br />

uyuyarak geçiriyor. Ancak uykusu<br />

bizimkinden farkl. Kimi zaman<br />

birkaç dakikalna ekerleme<br />

yaparken kimi zaman da<br />

birkaç saat derin uyuyor.<br />

Gece sk sk uyanyor.<br />

Gecenin bir yars onu<br />

evin içinde dolarken<br />

görebilirsiniz.<br />

Püskül, uyurken evin<br />

güne alan yerlerini<br />

tercih ediyor. Pencere<br />

kenarnda da bir<br />

yeri var. Uyumuyorsa<br />

buradan soka<br />

seyrediyor. Özellikle<br />

kular, onun ilgi alanna<br />

giriyor!<br />

Kediler de tpk çocuklar gibi oyun oynayarak yaam örenir.<br />

Bilim Çocuk 19

Kedi mamasyla beslenen Püskül’ün<br />

hayr diyemedii iki ey var. Bunlar<br />

ekmek ve süt! Özellikle ekmek söz<br />

konusu olduunda Püskül’ün afacanl<br />

ortaya çkyor. Ortalkta ekmek<br />

braklrsa kala göz arasnda bunu<br />

mideye indiriyor! Ekmek ya da süt<br />

gördü mü miyavlamaya balyor.<br />

Püskül farkl sesler çkaryor. Bunlarn<br />

hepsinin ayr bir anlam var. Örnein,<br />

sahipleri eve geldiinde seviniyor,<br />

kuyruunu dikiyor, titretiyor ve “mrrr<br />

mrr” diye sesler çkaryor. Tüyleri<br />

tarandnda ya da okandndaysa<br />

çkard sesler “grrr grrr”. Kedilerin<br />

tüylerinin taranmas gerekiyor. Onlar<br />

okamak da bu ie yaryor. Püskül<br />

de gdsnn, karnnn okanmasn çok<br />

seviyor. Dakikalarca kendini sevdiriyor.<br />

Kediler gerinerek kaslarn esnetir.<br />

Kedil<br />

20<br />

Bilim Çocuk<br />

Ancak bu iten sklrsa, kuyruunu hzlca<br />

iki yana “pat pat” vurmaya balyor. Bu da<br />

“Tamam artk, beni rahat brak!” anlamna<br />

geliyor.<br />

Püskül de dier kediler gibi trnaklarnn<br />

bakmna önem veriyor. Trnaklarn<br />

törpülemek için yaraland özel bir aac<br />

var. Aaç dediimize bakmayn. Bu, üzerine<br />

ip sarl sopalardan oluan bir düzenek.<br />

Bu düzenek sayesinde Püskül, trnaklarn<br />

törpülüyor. Düzenek, Püskül’ün trmanma<br />

altrmas yapmasna da yaryor. Bu da<br />

Püskül’ün oyunlarnda biri.<br />

Püskül’ün görme duyusu çok keskin. Gece<br />

de çok iyi görüyor. Bu özellik, evcil bir kedi<br />

olan Püskül için pek önemli olmasa da, onun<br />

gece avlanan kaplan, vaak, karakulak gibi<br />

akrabalarnn iine yaryor.<br />

Tpk dier kediler gibi Püskül’ün<br />

de duyma ve koku alma duyular<br />

çok keskin. Siz ne olduunu<br />

bile anladan, o bir ses<br />

duyduunda hemen<br />

dikkat kesilir. Bu<br />

srada kulaklarn<br />

dikletirip, byklarn<br />

oynatyor.<br />

Püskül gün<br />

içinde baka<br />

neler yapyor?<br />

Fotorafa bakp<br />

bu sorunun<br />

yantn<br />

verebilirsiniz.<br />

Kediler, esnek<br />

yapl hayvanlar.<br />

Kaslarn<br />

esnetmek için<br />

sk sk gerinirler.<br />

Püskül de gün<br />

içinde pek çok<br />

kez geriniyor. Bu<br />

srada kimi zaman<br />

buradaki gibi komik<br />

ekillere giriyor!

Kedilerin tüylerini yaladklarn<br />

görmüsünüzdür. Bu ekilde<br />

kendilerini temizliyorlar. Bembeyaz<br />

tüylü olan Püskül de tüylerinin<br />

bakmna önem veriyor. Onu,<br />

afacanlk yapp ban türlü belalara<br />

sokmad sürece kirli göremezsiniz.<br />

Afacanlk yaptnda da bir süre<br />

ortadan kaybolur.<br />

Püskül’ün bir arkada var. Ad Bdk. O da bir<br />

kedi. Püskül, onunla oynamak istediinde evin<br />

kapsna gidip orada miyavlamaya balyor. Sanki<br />

“Kapy açn, arkadama gitmek istiyorum” der<br />

gibi. Püskül’ün yeni biriyle karlanca yapt<br />

eylerden biri onu koklamak. Anlayacanz<br />

Püskül arkada canls. Arkadayla birlikte<br />

oyunlar oynasn. O zaman var m ondan<br />

mutlusu!<br />

Püskül’ün neye baktn anladnz m?<br />

Sahibinin, tabana süt koymasn izliyormu<br />

meer! imdi de a yetle sütünü içiyor!<br />

Emin olun birazdan da ekerleme yapar.<br />

yi ekerlemeler Püskül!<br />

Bilim Çocuk 21<br />

Tuba Can<br />

Fotoraflar: Burcu Çetin<br />

Çizimler: Thinkstock<br />

Yazmzn hazrlanmasna katklarndan dolay, Püskül’ün<br />

sahibi Burcu ve Onat Çetin’e teekkür ediyoruz.

Mars’n Kefi<br />

Mars, gökyüzündeki en parlak gökcisimlerinden biri. Bir gezegen.<br />

Tpk Dünya gibi. Baz açlardan Dünya’ya benziyor. Baz özellikleriyse<br />

Dünya’nnkilerden çok farkl. Aratrmaclar, Mars’n Dünya dnda<br />

insan yaam için en uygun gezegen olduunu düünüyorlar. Günün<br />

birinde Mars’ta da yerleim yerleri kurulabileceini hayal ediyorlar.<br />

Bu nedenle de Mars’n nasl bir yer olduunu ayrntl bir biçimde<br />

kefetmeye çalyorlar. Bu keif çalmalarn merak ediyor musunuz?<br />

22<br />

Bilim Çocuk

Mars Nasl Bir Yer?<br />

Mars, uzun yllardan beri aratrmaclarn<br />

ilgi oda. Bunun nedeni, Dünya dnda<br />

Güne Sistemi’nde su bulunma olasl<br />

en yüksek olan gezegen olmas. 2008<br />

ylnda gezegenin kutup bölgelerinde<br />

su bulunduu kantland. Mars’n da bir<br />

atmosferi var. Ancak, bu atmosferin<br />

yaps Dünya’nn atmosferininkinden farkl;<br />

% 95 orannda karbondioksit gaz içeriyor.<br />

Oksijen oranysa çok düük. Peki, Mars’ta<br />

gökyüzünün mavi deil, krmz olduunu<br />

biliyor muydunuz? Gökyüzünün bu rengi<br />

almasnn nedeni havada uçuan krmzms<br />

tozlar. Burada sk sk kum frtnalar da<br />

oluyor.<br />

Mars’ta da tpk dünyada olduu gibi dört<br />

mevsim var. Ama burada ortalama hava<br />

scakl çok düük. Bunun nedenlerinden<br />

biri, gezegenin Güne’e daha uzak olmas.<br />

Öteki nedeniyse atmosferi çok ince olduu<br />

için Güne’ten gelen sy tutamamas.<br />

Mars’ta bir günün uzunluu 24 saat 40<br />

dakika. Ama bir Mars yl, Dünya ylnn<br />

neredeyse iki kat uzunlukta. Bunun<br />

nedeni, Mars’n Güne’e çok daha uzak<br />

olmas ve Güne’in çevresindeki bir turunu<br />

daha uzun sürede tamamlamas. Mars’n<br />

kütleçekimiyse Dünya’nnkinin yaklak<br />

üçte biri kadar.<br />

Peki, gelecekte Mars’a gidilirse ve burada<br />

yerleimler kurulursa burada nasl bir<br />

yaam sürülecek? Büyük bir olaslkla<br />

insanlarn çevrede dolarken oksijen<br />

tüpleri tamas gerekecek. Zararl<br />

nmlardan korunmak için özel giysiler<br />

giyecekler. Bir gün yaklak 24 saat olduu<br />

için bitkilerin buraya uyum salamas çok<br />

da zor olmayacak. Ama onlar için de toprak<br />

yaps ve düük arlk biraz sorun olabilir.<br />

Bilim Çocuk 23

24<br />

Bilim Çocuk<br />

1965 ylnda Mariner 4<br />

Mars’n yaknna kadar<br />

giderek bilgi toplayan<br />

ilk uzay arac oldu.<br />

Mariner 4, gezegenin<br />

yüzeyinin fotoraflarn<br />

çekti. Bu fotoraflarda,<br />

Mars yüzeyinde gökta<br />

çarpmalaryla olumu<br />

kraterlerle kapl geni<br />

düzlükler olduu<br />

görülüyordu.<br />

1974 ylnda<br />

Mariner 9 uzay arac<br />

Mars’n yörüngesine<br />

girdi. Bir yl boyunca<br />

çalarak gezegenin<br />

yüzeyinin % 85’inin<br />

ve iki uydusunun<br />

fotoraflarn çekti.<br />

Bu fotoraflarda derin<br />

vadiler ve kraterler<br />

vard.<br />

1975 ylnda Viking 1 ve<br />

Viking 2 uzay araçlar<br />

Mars yüzeyine ini<br />

yapt. Bunlar, Mars’n<br />

toprak yapsyla ilgili<br />

bilgiler topladlar.<br />

1998 ylnda<br />

gezegenin<br />

yörüngesine<br />

giren Mars Global<br />

Surveyor adl uzay<br />

arac, gezegenin<br />

haritasn çkard.<br />

Mars’n Kefinde Hangi<br />

Araçlar Kullanlyor?<br />

Mars’ kefetmek için yörünge<br />

araçlar, ini araçlar ve<br />

yüzey araçlar kullanlyor.<br />

Bu araçlarn üzerinde çeitli<br />

aygtlar bulunuyor. Gezegenin<br />

yörüngesine giren uzay<br />

araçlar, Mars’n yer yaps ve<br />

iklimi hakknda bilgi topluyor.<br />

Çektikleri fotoraflar ve<br />

topladklar verileri Dünya’ya<br />

gönderiyorlar. Mars yüzeyi,<br />

buraya ini yapacak araçlar için<br />

tehlikelerle dolu. Bu nedenle,<br />

aratrmaclar gezegene güvenli<br />

bir ekilde ini yapacak araçlarn<br />

tasarlanmas için çok çalyorlar.<br />

Bu çalmalar gelecekte Mars’a<br />

gönderilecek astronotlarn<br />

güvenliini salamaya da<br />

yarayacak. Robot yüzey araçlar,<br />

gezegenin yüzeyinde dolaarak<br />

bilgi topluyor, toprak yapsyla<br />

ilgili çeitli deneyler yapyor<br />

ve fotoraflar çekiyorlar.<br />

Böylece gezegenin “yakndan”<br />

incelenmesini salyorlar.<br />

Bu fotorafta Phoenix’in<br />

robot kolu Mars toprandan<br />

örnek alrken görülüyor.

Bir Mars Takvimi<br />

Tasarlayn<br />

Dünya’da bir gün 24<br />

saat. Mars’taysa 24 saat<br />

40 dakika. Dünya’da<br />

bir ylda 365 gün var.<br />

Bir Mars ylysa, 687<br />

Dünya gününe eit. Yani<br />

Mars’ta mevsimler daha<br />

uzun. Mars takviminizi<br />

hazrlarken bu bilgileri<br />

göz önünde bulundurmanz<br />

gerekecek. Mars’ta da<br />

dünyaki gibi dört mevsim<br />

olduunu biliyoruz.<br />

Takviminizi hazrlarken<br />

bir ylda kaç ay olduunu<br />

ve bir ayda kaç gün<br />

olduunu hayal ettiiniz<br />

gibi belirleyebilirsiniz.<br />

Mevsimlerin ya da aylarn<br />

adlarna da siz karar<br />

verebilirsiniz.<br />

1997 ylnda Mars’a ini<br />

yapan Mars Pathfinder<br />

adl uzay aracnn içinde<br />

bir de yüzey arac vard.<br />

Sojourner adl uzay<br />

arac, Mars’n yüzeyinde<br />

dolanarak fotoraflar<br />

çekti.<br />

2001 ylnda Mars<br />

yörüngesine giren 2001 Mars<br />

Odyssey arac da bir ini ve<br />

bir yüzey arac tayordu.<br />

Bu aracn en önemli özellii<br />

bir iletiim uydusu olarak<br />

tasarlanm olmas. Böylece<br />

gelecekte Mars’a keif için<br />

gönderilecek uzay araçlar<br />

bu uydudan yararlanabilecek.<br />

2004 ylnda Spirit<br />

ve Opportunity adl<br />

iki uzay arac Mars<br />

yüzeyine baaryla<br />

ini yapt ve yüzey<br />

araçlaryla bilgi toplad.<br />

2008 ylnda Mars yüzeyine<br />

ini yapan Phoenix uzay<br />

arac, gezegenin kutup<br />

bölgelerinde topran<br />

içinde donmu halde su<br />

bulunduunu ortaya çkard.<br />

Asl Zülal<br />

Fotoraflar: NASA<br />

Çizim: Pnar Büyükgüral<br />

Bilim Çocuk 25

Bundan çok uzun zaman önce, yani eski çalarda da<br />

matematie merakl insanlar varm.<br />

a + b = ?<br />

Çevrelerinde<br />

gördükleri<br />

tüm daireleri<br />

inceliyorlar<br />

…ve dairelerin<br />

özelliklerini<br />

ortaya<br />

çkarmak<br />

amacyla<br />

birtakm<br />

hesaplamalar<br />

yapyorlarm.<br />

Dairelerin çevre uzunluunu …çap uzunluunu<br />

Bu insanlardan bazlar<br />

dairelerle ilgileniyormu.<br />

Tüm dairelerin çevreleriyle çaplar arasnda belirli bir oran olduunu fark etmiler.<br />

Babilli matematikçiler dairenin çevresinin çapna<br />

orannn 3 1/8 olduunu düünüyormu.<br />

a<br />

b<br />

…ve bunlar arasndaki ilikiyi<br />

inceliyorlarm.<br />

Daha sonra Eski Msrllar bu oran 256/81 yani<br />

3,1605 olarak bulmular.

Ardndan Arimet<br />

dairenin çevresinin<br />

çapna orannn<br />

yaklak 3,14<br />

olduunu ortaya<br />

koymu.<br />

Pi says günümüzde de kullanlyor.<br />

Ancak virgülden sonra kaç basamann<br />

olduu tam olarak<br />

bilinmiyor.<br />

Pi saysnn<br />

virgülden sonra<br />

2,7 trilyona<br />

yakn basama<br />

hesaplanm.<br />

Bu sayy kefetme sras imdi sizde! Hemen<br />

daire biçiminde olan bir nesne bulun ve çevresinin<br />

uzunluunu bir ip dolayarak ölçün. Bu ipin uzunluu,<br />

yaklak olarak dairenin çevre uzunluuna eittir.<br />

Dairenin çapn da ölçün. Çevre uzunluunu dairenin<br />

çap uzunluuna bölerseniz siz de pi saysn<br />

bulabilirsiniz…<br />

1700’lü yllarda William Jones adl bir ngiliz<br />

matematikçi bu orana pi adn vermi. Pi,<br />

Yunancada iaretiyle gösterilen bir harftir.<br />

Pi saysnn bilinen ilk 65 basama öyledir:<br />

Pi saysnn<br />

ilk üç basama<br />

3,14. Bu nedenle üçüncü<br />

ay olan martn 14’ü her yl Dünya Pi<br />

Günü olarak kutlanyor. Okullarda bu<br />

amaçla pek çok etkinlik düzenleniyor.<br />

Feride Özyldrm<br />

Çizim: Gökçe Akgül

Hogeldin,<br />

Hogeldin,<br />

Robot Robot<br />

Çocuk Çocuk<br />

Aratrma laboratuvarnn kapsn aralyoruz ve nefesimiz<br />

kesiliyor. lk kez insans bir robot görmenin heyecan bu!<br />

Evet, karmzda sevimli mi sevimli bir robot var.<br />

Bu robot, 3,5 yandaki bir çocuk büyüklüündede!<br />

Ad da iCub!<br />

RobotCub<br />

28<br />

Bilim Çocuk<br />

iCub! iCub!<br />

iCub (“aykab” diye<br />

okunur), ODTÜ Bilgisayar<br />

Mühendislii’ndeki KOVAN<br />

Aratrma Laboratuvar’na<br />

Aralk aynda geldi.

Cub, karmak<br />

bir robot! Tam 53<br />

yerinde elektrik<br />

motoru var. Bu<br />

sayede ba, omuz,<br />

kol, bacak gibi<br />

pek çok bölümünü<br />

oynatabiliyor. Özellikle<br />

elleri çok becerikli.<br />

Yoksa dergimizi nasl<br />

böyle rahatlkla<br />

tutabilirdi! Ancak<br />

tuttuu eylerin<br />

sert mi, yumuak m<br />

olduunu bilemiyor.<br />

Çünkü dokunma<br />

duyusu yok!<br />

iCub’n gözlerinde birer<br />

kamera var. Bu kameralar,<br />

ayr ayr görüntü alyor, tpk<br />

insan gözü gibi. Bu sayede<br />

robot bir cismin kendisinden<br />

ne kadar uzakta olduunu<br />

alglayabiliyor.<br />

iCub’n, tpk bir<br />

insan gibi, ba,<br />

gövdesi, kollar<br />

ve bacaklar var.<br />

Boyu 104 cm, kilosu<br />

22 kg. Küçük bir çocua<br />

benziyor. Bunun özel bir<br />

nedeni var. Çocuklar çevrelerini<br />

kefetmeye ve örenmeye çalr.<br />

iCub’n gözleri<br />

hareket edebiliyor.<br />

Ayrca çeitli<br />

duygular ifade<br />

edebiliyor.<br />

Mutluluk, üzüntü,<br />

öfke gibi.<br />

Bilgisayar<br />

Elektrik<br />

motoru<br />

Güç<br />

kablosu<br />

iCub, küçük bir insans robot!<br />

iCub’n da çocuklar gibi örenebilmesini<br />

salayacak programlar gelitirilecek.<br />

iCub’n banda minik bir bilgisayar<br />

bulunuyor. Ayrca srtnda da pek çok<br />

elektronik devre ve bir güç kablosu.<br />

Bu kablo, iki güç kaynana balanyor.<br />

Bu kaynaklar, robotun bandaki minik<br />

bilgisayara, vücudundaki elektronik<br />

devrelere ve motorlara enerji salyor.<br />

Robot, bir bilgisayar tarafndan kumanda<br />

edilebiliyor.<br />

Bilim B Bilim Ç ÇÇoc<br />

Ç ÇÇocuk<br />

oc ocuk 29<br />

Burcu Çetin<br />

Burcu Çetin

Tek bir iCub yok.<br />

iCub’n pek çok<br />

kardei var. Bu da<br />

onlardan biri.<br />

RobotCub<br />

30 Bilim B Bil il ilim im Ç ÇÇocuk<br />

oc ocuk uk<br />

Acil durum dümesi ümesi<br />

iCub’n yalnzca dokunma<br />

deil, koku ve tat alma<br />

duyular da yok. Kameralar<br />

ve mikrofonlar sayesinde<br />

“görebiliyor” ve “iitebiliyor”.<br />

Bir de vücudunda bann,<br />

gövdesinin, kollarnn ve<br />

bacaklarnn konumunu<br />

belirlemeye yarayan alglayclar ar<br />

var. Zaten çaltrldktan<br />

sonra robotun yapt ilk ey de bu!<br />

Önce ban, kollarn hareket ettirerek<br />

eklemlerinin konumlarn ayarlyor. Bu<br />

arada robot saatlerce çalabiliyor. Ancak<br />

çok snrsa kapatlmas gerekiyor.<br />

Robot çalrken olabilecek tersliklerde<br />

var. Tpk bilgisayarn kilitlenmesi gibi<br />

robot da kilitlenebiliyor. Örnein robot<br />

kolunu hareket ettirirken bir kilitlenme<br />

olursa, robot “bilinçsiz” hareket ederek<br />

kendine çarpabilir ve zarar verebilir.<br />

Burcu Çetin<br />

iC iCub çok pahal bir robot.<br />

Üreticiler bunu düünerek<br />

bir acil durum dümesi<br />

de gelitirmi. Bir terslik<br />

olduunda bu dümeye<br />

baslarak robot kapatlyor,<br />

böylece robotun zarar<br />

görmesi g önleniyor.<br />

iCub i b yürüyemiyor. Ancak, bunun<br />

dndaki hareket becerileri gerçekten<br />

çok iyi. Robotu tasarlayanlar, bunu<br />

eklem yerlerine yerletirdikleri elektrik<br />

motorlar ve tendonlarn yerine geçen<br />

çelik tellerle salam. Biliyorsunuz<br />

tendonlar, kaslar kemiklere balayarak<br />

eklemlerin hareket etmesini salayan<br />

dokulardr.<br />

iCub yürüyemiyor,<br />

ancak emekliyor.<br />

RobotCub<br />

iCub neden tasarland?<br />

iCub, “RobotCub” adnda, pek çok ülkenin<br />

ortak olduu Avrupa Birlii projesi<br />

kapsamnda tasarland ve üretildi. Bu<br />

projenin esin kayna çocuklar. Çocuklar<br />

evrenin en baarl örenme makineleri<br />

olarak kabul ediliyor. Proje sayesinde<br />

çocuklarn nasl örendikleri aratrlacak<br />

ve elde edilen bilgiler robotlara aktarlacak.<br />

u anda iCub’a sahip 15 laboratuvar<br />

var. Bu laboratuvarlardaki<br />

aratrmaclar farkl çalmalar<br />

yürütüyor. Örnein bir ekip,<br />

iCub’n dikkatini nerelere<br />

yöneltmesi gerektiini<br />

aratrrken, baka<br />

bir ekip de robotun<br />

emeklemesi üzerine<br />

çalyor.

iCub’un elleri neredeyse<br />

insan eli gibi. Ba, iaret<br />

ve orta parmaklar<br />

bamsz, dier iki<br />

parma da birlikte<br />

hareket edebiliyor.<br />

Robotun ellerinin<br />

bu kadar karmak<br />

olmasnn bir nedeni<br />

var. Robotla örenme<br />

üzerine aratrmalar<br />

yaplacan söylemitik.<br />

Bu aratrmalarda da<br />

robotun ellerini hassas<br />

bir ekilde kullanmas, bir<br />

cismi tutmas, kaldrmas<br />

ve benzeri iler yapmas<br />

gerekiyor. Ancak, bizim<br />

kolaylkla yaptmz bu ileri<br />

robota öretmek çok zor. Robot,<br />

birçok deneme yanlmadan<br />

sonra öreniyor. Ancak bir kez<br />

örendikten sonra da bunu<br />

her zaman ayn mükemmellikle<br />

gerçekletiriyor.<br />

Ülkemizde iCub’la ilgili<br />

çalmalar, ODTÜ Bilgisayar<br />

Mühendislii, KOVAN<br />

Aratrma Laboratuvar’ndaki<br />

ekip yürütüyor. KOVAN’daki ekibin<br />

banda olan Erol ahin, çalmalarnn<br />

Avrupa Birlii ve TÜBTAK tarafndan<br />

desteklendiini, ie iCub’n oyuncaklarla<br />

oynayarak top, bardak gibi kavramlar<br />

öretmekle baladklarn söylüyor.<br />

Anlayacanz pek yaknda iCub, bakt<br />

bir oyuncaa eriip ona dokunmay<br />

örenecek!<br />

Erol ahin, roboto bir ad aradklarn<br />

belirterek, önerilerinizi iCub@kovan.<br />

ceng.metu.edu.tr adresine göndermenizi<br />

istiyor. Robotla ilgili gelimeleri<br />

http://kovan.ceng.metu.edu.tr/iCub/<br />

balantsndan takip edebilirsiniz.<br />

KOVAN<br />

Fotorafta iCub’la ilgili<br />

çalmalar yürüten ekibi<br />

görüyorsunuz.<br />

Thinkstock<br />

Burcu Çetin<br />

Bilim Çocuk 31<br />

Tuba Can<br />

Yazmzn hazrlanmasna katklarndan dolay<br />

Yrd. Doç. Dr. Erol ahin ve ekibine teekkür ederiz.

32<br />

Robot Çiçek Bahçesi<br />

Ah bu snrsz dü gücü!.. Ah bu teknoloji!..<br />

kisi bir araya gelince yaplamayacak ey yok sanki!..<br />

Tpk bu robot çiçek bahçesi gibi…<br />

Bu, 2003 ylnda ABD’de yaplan<br />

bir tasarm sergisinde yer alan bir<br />

robot çiçek bahçesi. Robot çiçekleri<br />

tasarlayansa Massachusetts Teknoloji<br />

Enstitüsü Medya Laboratuvar’ndan<br />

Dr. Cynthia Breazeal. Robot çiçeklerin<br />

en belirgin özellikleri görünümlerinin<br />

bitkilere, tepkilerininse hayvanlara<br />

benzemesi. Robot çiçekler, alglayclar<br />

Bilim Çocuk<br />

sayesinde insanlarn varlklarn hissediyor<br />

ve onlara sanki canlymçasna tepki<br />

veriyor. Kimi yapraklarn titretiyor, kimi<br />

gövdesini hareket ettiriyor, kimi de<br />

renkten renge giriyor. Tüm bunlara da<br />

güzel bir müzik elik ediyor. Robot çiçek<br />

bahçesinin, gelecekte insanlarla robotlarn<br />

birbirleriyle etkileim içinde olacann<br />

habercisi olduu düünülüyor.

Bu robot çiçek, insanlarn hareketlerine<br />

duyarl alglayclara sahip. Yaknlarnda<br />

biri olduu zaman ona doru dönerek<br />

renkten renge giren klar saçyor.<br />

Bu robot çiçek, orkidelerden esinlenilerek<br />

tasarlanm. Robot sya duyarl<br />

alglayclar sayesinde bir insann varln<br />

saptadnda, gövdesini ylan gibi hareket<br />

ettiriyor. Saa sola kvrlyor.<br />

Bu çiçek robot da insanlarn hareketlerine<br />

duyarl alglayclara sahip. Karsnda biri<br />

varsa taçyapraklarn titretiyor.<br />

Dr. Cynthia Breazeal’i tasarlad robot<br />

çiçeklerden biriyle görüyorsunuz.<br />

Breazeal, bir robotbilimci. Yapay zekâ,<br />

insan-robot etkileimi ve robotlarn<br />

örenmesi gibi konular üzerinde çalyor.<br />

Zuhal Özer<br />

Kaynak<br />

http://robotic.media.mit.edu/index.html<br />

Bilim Çocuk 33

Piyano, konser salonlarnn vazgeçilmez müzik<br />

aletlerindendir. Parlak d yüzeyi ve siyah beyaz<br />

tularyla çok güzel görünür. Bu esiz müzik aletinin<br />

içinde çok karmak bir düzenek vardr.<br />

34<br />

Bilim Çocuk<br />

Piyano hem vurmal hem de telli bir<br />

çalg saylr! Telli bir çalg saylmasnn<br />

nedeni çkard seslerin tellerin<br />

titreiminden kaynaklanmas. Ama,<br />

vurmal bir çalg da saylr, çünkü teller,<br />

piyanonun tularna baslnca harekete<br />

geçen minik çekiçlerin vurmas sonucu<br />

titreir.

Piyanonun 52’si beyaz, 36’s siyah<br />

renkte toplam 88 tuu var. Beyaz<br />

tularn her biri bir nota içindir.<br />

Bunlarn arasnda bulunan daha<br />

küçük boydaki siyah tularsa ara<br />

notalar içindir. En sadaki tu, en<br />

tiz sesi çkarr. Sola doru gidildikçe<br />

tularn çkard sesler pesleir,<br />

yani kalnlar. Piyanonun tularna<br />

sert basldnda sesler yüksek<br />

çkar, hafif basldndaysa sesler<br />

alçak.<br />

Piyanonun iki farkl tipi<br />

olduunu biliyor muydunuz?<br />

Konser salonlarnda görmeye<br />

alk olduumuz piyano tipi,<br />

“kuyruklu piyano”. Kuyruklu<br />

piyanonun telleri yere<br />

paraleldir. Duvar piyanosunun<br />

telleriyse piyanonun içine yere<br />

dik olarak yerletirilmitir. Bu<br />

sayede duvar piyanosu daha az<br />

yer kaplar. Ama her iki piyano<br />

tipi de farkl büyüklüklerde<br />

olabilir.<br />

Bilim Çocuk 35

Ses Tahtas<br />

Tellerin arkasnda bulunan,<br />

ince ahap bir tabakadr.<br />

Görevi, tellerin titreimi<br />

sonucu oluan sesi<br />

yanstarak yükseltmektir.<br />

Piyanonun sesinin<br />

duyulmasn salar.<br />

skelet<br />

Dökme demirden yaplr.<br />

Piyanonun yapsn<br />

oluturur. Tellerin<br />

geriliminin oluturduu<br />

yükü tar. Piyanonun<br />

kapa açldnda en<br />

üstte iskeleti görülür.<br />

Düzenek bölümü<br />

Bu bölümde piyanonun tular ve onlara bal<br />

olan küçük çekiçleri harekete geçiren bir<br />

düzenek vardr. Piyanodaki her bir tuun<br />

arkasnda, küçük, tahta bir çekiç bulunur.<br />

Çekiçlerin ba bölümü yumuak keçeyle kapldr.<br />

Tulardan herhangi birine basldnda ona bal<br />

olan küçük çekiç havaya kalkar ve bir tele vurur.<br />

Tel titreir, bu titreimden bir ses doar.<br />

36<br />

Bilim Çocuk<br />

Teller<br />

Piyanonun tellerinden bazlar çelik,<br />

bazlar da bakrdan yaplr. Farkl<br />

notalarn telleri, farkl uzunlukta ve<br />

gerginliktedir. Piyanonun bir tuuna<br />

basldnda ona bal olan küçük çekiç<br />

harekete geçer ve bir tele vurur. Bu<br />

çekiç, telin titremesini salar.<br />

Pedallar<br />

Kuyruklu bir piyanoda üç<br />

pedal bulunur. Piyanist,<br />

gerektiinde pedallara<br />

ayayla basarak<br />

tellerin daha uzun süre<br />

titremesini ya da çkan<br />

sesin yumuamasn<br />

salayabilir.<br />

Kasa<br />

Piyanonun dndaki<br />

mobilya bölümüdür.<br />

Piyanonun içindeki<br />

parçalar örter ve<br />

onlara destek olur.<br />

Levent Dakran<br />

Çizimler: Gökçe Algül

Yantlar:<br />

1. a, 2. d, 3. b, 4. a<br />

Kuyruklu Piyanoyu Tanyalm<br />

1 lk piyano ne zaman yapld?<br />

a) 1700’lü yllarn banda<br />

b) MÖ 1700’lü yllarda<br />

c) 1800’lü yllarda<br />

d) 1900’lü yllarn banda<br />

2 Piyano için bestelenmi çok sayda klasik müzik<br />

eseri var. Bu eserlerden bazlar çok ünlü. Peki,<br />

aadakilerden hangisi bunlardan biri?<br />

a) Ludwig van Beethoven’n besteledii “Ay Sonat”<br />

b) Johannes Brahms’n besteledii “Brahms’n Ninnisi”<br />

olarak anlan eser<br />

c) Wolfgang Amadeus Mozart’n besteledii “Türk<br />

Mar” adl eser<br />

d) Hepsi<br />

3 Aadakilerden hangisi piyano yapmnda kullanlan<br />

malzemelerden biri deil?<br />

a) Çelik<br />

b) Cam<br />

c) Ahap<br />

d) Keçe<br />

4 Piyanonun tellerinin gerginliinde ayarlamalar yaparak<br />

çkard seslerin düzenlenmesine ne ad verilir?<br />

a) Akort etmek<br />

b) Konser vermek<br />

c) Beste yapmak<br />

d) Tamir etmek<br />

Asl Zülal<br />

Bilim Çocuk 37<br />

Thinkstock

Haydi Su ve Camla<br />

Müzik Yapmaya…<br />

Hiç arkadalarnzla birlikte bir müzik grubu kurmay düündünüz mü?<br />

Düündüyseniz grubunuzda hangi müzik aletlerine yer vermeyi isterdiniz?<br />

Size bu konuda bir önerimiz var: Cam bardaklar, kâseler, ieler, metal<br />

kaklar ve suyla müzik yapmak! Bu sayfada hazrlanlarn anlattmz<br />

müzik aletleriyle denemeler yapp nasl ses çkardklarn kefedebilirsiniz.<br />

Kuracanz müzik grubuyla bu müzik aletlerini çalarak kendi müziinizi<br />

yapabilirsiniz.<br />

Bir cam ienin<br />

yarsna kadar<br />

su doldurup<br />

kapan<br />

kapatn. ieyi<br />

salladkça<br />

çkan sesleri<br />

dinleyin. ienin<br />

içine farkl<br />

miktarlarda su<br />

koyup ayn eyi<br />

yeniden deneyin.<br />

Bir cam ieye bir miktar<br />

su doldurun ve azna<br />

üfleyin. Sesleri dinleyin.<br />

Cam bardaklara farkl miktarlarda su koyun. Sonra da bu bardaklar,<br />

az su olandan çok su olana doru yan yana dizin. Metal bir çay<br />

kayla bardaklarn azlarna vurun ve sesleri dinleyin.<br />

38<br />

Bilim Çocuk<br />

Büyükçe bir<br />

cam kâsenin<br />

içine su koyun.<br />

Elinizi suya<br />

daldrp çrpn.<br />

Zeynep Olgun<br />

Çizim: Aye nan Alican

Düün Bakalm<br />

Haydi bu sorular<br />

yantlayn...<br />

“Müzik ruhun<br />

gdasdr” ne demek?<br />

Müzik olmasayd<br />

ne olurdu?<br />

Müzik aleti çalmak ile dinlemek<br />

arasnda nasl bir fark var?<br />

Üflenerek çalnan<br />

kaç müzik aleti<br />

sayabilirsiniz?<br />

Bir müzik aleti tasarlasaydnz<br />

nasl olurdu?<br />

Ayn anda birkaç müzik<br />

aleti çalnabilir mi?<br />

Sesini en çok sevdiiniz<br />

müzik aleti hangisi?<br />

Gizem Karllar<br />

Çizim: Pnar Büyükgüral<br />

Bir müzik aleti<br />

çalmak isteseydiniz<br />

hangisini seçerdiniz?<br />

ark sözü yazsaydnz<br />

konusu neyle ilgili olurdu?<br />

Notalar<br />

olmasayd ne<br />

olurdu?<br />

Tek elle<br />

çalnan müzik<br />

aleti var m?<br />

Bir orkestra, orkestra efi<br />

olmadan da çalabilir mi?<br />

Müzik dinlerken ne<br />

yapmaktan holanrsnz?<br />

Gitarlarn<br />

ortasnda<br />

neden delik<br />

olur?<br />

En sevdiiniz müzik<br />

grubu hangisi?<br />

Gitarn<br />

kemandan<br />

fark ne?<br />

Orkestra efinin<br />

elindeki çubuk ne<br />

ie yarar?<br />

Darbukann alt<br />

ksm neden kapal<br />

deil?<br />

Sizce ilk müzik<br />

aleti neye<br />

benziyordu?<br />

Herkes bir müzik<br />

aleti çalabilir mi?<br />

Müzik<br />

duygularmz<br />

etkiler mi?<br />

Bilim Çocuk 39

Mikrofon<br />

,<br />

,<br />

Uzaktaki bir kiiye sesimizi duyurmak zordur, deil mi? Sesimizi<br />

iyice yükseltmemiz, hatta barmamz gerekebilir. Çünkü ürettiimiz<br />

ses dalgalar bizden uzaklatkça dalr ve gücünü yitirir. te bu tip<br />

durumlarda sesimizi duyurabilmek için yararlandmz aletlerden biri<br />

mikrofondur.<br />

Mikrofon kavramn ilk kez Charles Wheatstone adl bir ngiliz fizikçi 1827<br />

ylnda ortaya atm. Ancak 1870’li yllarda iki buluçu, Emile Berliner ve Thomas<br />

Alva Edison tarafndan yaklak ayn zamanlarda ilk mikrofonlar gelitirilmi.<br />

Bu mikrofonlar, o dönemin telefonlarnda seslerin iletilmesini salamak üzere<br />

kullanlm. Peki mikrofon seslerin iletilmesini nasl salyor? Yant basit! Ses<br />

dalgalarn elektrik akmna çevirerek!<br />

40<br />

Bilim Çocuk

Elinizde bir mikrofon, ark söylediinizi düünün. Bakn siz ark söylerken mikrofonun<br />

içinde neler oluyor:<br />

1 ark söylerken oluan ses dalgalarnn<br />

bir bölümü mikrofon balnn üzerindeki<br />

deliklerden içeri girer…<br />

2 Mikrofon balnn içinde metalden<br />

yaplm, “diyafram” ad verilen bir yap<br />

bulunur. Diyafram, ses dalgalarnn<br />

oluturduu hava basncnn etkisiyle titrer.<br />

3 Diyafram, bir mknatsn üzerine sarlm<br />

metal bir tele baldr. Bu metal tel ve<br />

mknatsn çevresinde bir manyetik alan<br />

vardr.<br />

Rüzgâr<br />

Önleyici<br />

Filtre<br />

Mikrofon<br />

balklarnn<br />

üzerinde<br />

genellikle<br />

sünger bir klf<br />

bulunur. Bu klf,<br />

mikrofona ulaan<br />

rüzgâr ya da<br />

uultu benzeri<br />

ikincil sesleri<br />

süzer.<br />

Jak<br />

4 Diyafram titretikçe tel de hareket<br />

eder. Mknatsn çevresindeki manyetik<br />

alan içinde oluan bu hareket, tel<br />

üzerinde bir elektrik akm oluturur.<br />

5 Böylece ses dalgalar elektrik akmna<br />

dönütürülmü olur.<br />

6 Elektrik akm, mikrofonun kablosu<br />

araclyla bir baka alete, genellikle bir<br />

amplifikatöre yani “ses yükselticiye” ya da<br />

ses kayt cihazna iletilir.<br />

Açma/Kapama<br />

Dümesi<br />

Sesle ilgili aygtlar,<br />

uçlarnda ‘‘jak’’ ad verilen<br />

minik adaptörler bulunan<br />

kablolarla birbirine balanr.<br />

Kablo<br />

Mikrofondaki elektrik<br />

devresini açp kapatr.<br />

Böylece istenildii zaman<br />

mikrofon kapatlabilir.<br />

Gövde<br />

Elektrik akmn ses<br />

yükselticiye ya da ses<br />

kayt cihazna iletir.<br />

Mikrofonun kolayca<br />

tutulmasn ve bir<br />

mikrofon asksna<br />

ya da ayana<br />

yerletirilmesini<br />

salar.<br />

Bilim Çocuk 41

Rudo Jurec Gökyüzünde<br />

Dans Eden Srcklar<br />

Hiç gökyüzünde dans eder gibi hareket eden kalabalk siyah ku sürüleri dikkatinizi<br />

çekti mi? Bu sürüler çok hzl hareket ediyor ve aniden yön deitiriyorlar m?<br />

Ya da zaman zaman gruplara ayrlp sonra yeniden bir araya geliyorlar m? Sürü<br />

halindeyken böyle davranan kular büyük olaslkla srcklardr.<br />

42<br />

Bilim Çocuk

Kular, özellikle de küçük olanlar k<br />

aylarnda avc hayvanlardan korunmak<br />

için kalabalk sürüler olutururlar. Sürü<br />

halinde dolarken kalabalk olduklarndan<br />

avc hayvanlardan kaçma anslar artar.<br />

Nasl m? Diyelim ki bir delice doan,<br />

srck avlamak istiyor. Hzla hareket<br />

eden yüzlerce srcktan oluan ve sürekli<br />

yön deitiren bir sürüye dalmas kolay<br />

olur muydu? Herhangi bir bireyi gözüne<br />

kestirmekte zorlanabilir ya da sürüye<br />

yanl bir açdan ve hzla daldnda bir<br />

çarpma olabilir ve zarar görebilir. Üstelik<br />

srcklar, baz durumlarda avc hayvandan<br />

kaçmak yerine onun üstüne gider ve onu<br />

yere konmaya zorlarlar.<br />

Bill Hails<br />

Kn kalabalk sürüler oluturan srcklarn<br />

bir sürüdeki saylar bazen 500.000’e<br />

ulaabiliyor. Hatta bu saynn Kuzey<br />

Amerika’da 2 milyona çkt da biliniyor.<br />

Kalabalk bir srck sürüsü gökyüzünü<br />

kaplayan siyah bir bulut gibi görünür.<br />

Uzaktan siyah görünen bu kulara yakndan<br />

baktnzda bir sürprizle karlarsnz.<br />

Srcklarn üzerinde sarms lekeler de olan<br />

tüyleri aslnda siyah deil yanardönerdir.<br />

Tüyler, n yansmasna göre mor ya da<br />

yeil renklerde parlar.<br />

Srcklarn renkleri dndaki belirgin<br />

bir özellikleri de sesleridir. “Geveze” ve<br />

“taklitçi” olarak da tanmlanan srcklar<br />

duyduklar hemen her sesi taklit edebilirler.<br />

Hatta insan konumasn bile. Evet yanl<br />

okumadnz! Srcklarn bunu yapabildii çok<br />

eski zamanlardan beri biliniyor, yani insan<br />

konumasn taklit edebilen kular yalnzca<br />

papaanlar ve muhabbet kular deil.<br />

Srcklarn bulunduu aaçlk bir alann<br />

yaknndaysanz onlar dikkatle dinleyin. Ötü<br />

seslerinin yan sra size tandk gelen baz<br />

sesler duyarsanz armayn. Telefon zili mi<br />

duyarsnz, klakson sesi mi yoksa bir sözcük<br />

mü bilemeyiz!<br />

Burcu Meltem Ark<br />

burcu.arik@gmail.com<br />

Kaynak<br />

Paul Ehrich, The Birdwatcher’s Handbook, Oxford University Press, 1994.<br />

Bilim Çocuk 43

44<br />

Bilim Çocuk

Bilim Çocuk 45

Ozan, yaryl tatilinin nasl geçtiini anlamad! lk bata tatilini büyükannesiyle<br />

büyükbabasnn evinde geçirmek ona hiç çekici gelmemiti. Cannn sklacan<br />

düünmütü. Oysa çok elendi. Yeni arkadalar edindi. Onlarla kartopu oynad, kardan<br />

adam yapt. Kzakla kayd. Üstelik bu kzak çok özeldi. Birincisi kza büyükbabasyla<br />

birlikte yapmlard. kincisi de kzak öyle güzel olmutu, öyle güzel kayyordu ki,<br />

arkadalar daha önce hiç böyle bir kzak görmediklerini söylemilerdi. Ozan, bu kza<br />

kendi mahallesindeki ve okulundaki arkadalarna da göstermek için can atyordu. Ancak,<br />

kza kendi evine götürmesi imkanszd. O da evine gidince yeni bir kzak, ilkinden daha<br />

iyi bir kzak yapmaya karar verdi. Anlamsnzdr bulu atölyeciler, sizden de bir kzak<br />

tasarlamanz istiyoruz. öyle gösterili, çok hzl ve yepyeni bir kzak...<br />

46<br />

Bilim Çocuk<br />

Yeni bir kzak tasarlayabilir misiniz?

Kzak tasarm için püf noktalar...<br />

Kzak, kar ve buz üzerinde kayarak ilerleyen<br />

tekerleksiz, basit bir tattr. Tipik bir kzan,<br />

tekerlekler yerine ince uzun, kayaa benzer iki<br />

aya vardr. Bu sayede kara batmadan kayar.<br />

Kzan hafif olmas da önemlidir. Kzak yapmnda<br />

genelde tahta ve hafif bir malzeme olan alüminyum<br />

kullanlr. Ayrca kzak, sürtünme kuvvetini<br />

azaltacak ekilde tasarlanr.<br />

Odasn Aydnlatmann Daha yi Bir Yolunu Bulanlar<br />

Gamze’nin<br />

aynal aydnlatmas<br />

sa’nn<br />

az enerji kullanan odas<br />

Katkda Bulunanlar<br />

Esra’nn<br />

aydnlatmal maskesi<br />

Cansu’nun<br />

perdeli aydnlatmas<br />

Can Berk’in<br />

yürüyen lambas<br />

ule’nin<br />

aydnlatmal kalemlii<br />

imal’in<br />

yapkanl ampulü<br />

Yusuf Ömer’in<br />

doal enerjili <br />

Sevil Gül Aydn, Canberk Bar – Adana / rem Yeilolu, ule Özyön, Eda Bayrak, Ömercan Çolak, Seray Arzu Karaku, Esra atay, Münir Omurta,<br />

Enescan Tozluyurt, layda Yldrm, Betül Varm, Firdevs Mall, Bora Sanal, Su Ülkenli, Gamze Teksin Çetinkaya - Ankara / Zeynep Uysal, Tahsin Gürcan,<br />

Büra Nur Saltaba, Nursima Yldz, Hilal Gedik, Meryem Klç, Bahri Can Man – Antalya / Sidar Ömer çgil – Diyarbakr / Aye Ruendil at – Erzurum<br />

/ Ekin Çoban – Eskiehir / Mustafa Arar – Gaziantep / Nisa Nur Koçhan, Rabia Sarcaolu, Pnar Bazlaan, Melih Yldz – stanbul / Arda Bulut – zmir<br />

/ Doancan Kement – Karabük / Fadik Bargu, Aye Betül Demir, Fatma Aleyna Sar, Merve Ocak, Rabia Çapat, Tunahan Aslan, Samet Yaldz, Huriye<br />

Kahraman, Enes Aka, Cansu Çetin, Osman Teke, Burak Türtük, sa Çetinkaya, Mehmet Mee – Kütahya / Esengül Kaya, Selda Yiit, Serap lgün, Kübra<br />

Kömürkara, Emirhan Turan, Mücahit Ölmez, Aygün Macit, Salih Duman, Yalçn Düzgün, Ebru Yavuz, ule Parlak, Nurcan Koçyiit, Sena Macit, Esra<br />

Kökta, Nida Düzgün, Tuba Çanak, Mehmet Doanahin, Erkan Büyükkaya, Hilal iman, Erdi Çanak, Bekir Ok, Ahmet Enes Gümü, Bülent Can Taner,<br />

Esmanur eker, eyda Aydomu, ebnem Mutlu, Abdulsamet Kömürkara, Pnar Deirmenci, Kadir iman, Abdullah Uçar, Züleyha Karaaaç, smail<br />

Bakr, Emrah Doanahin, Erturul Özay, Büra Erdoan, Sla Yalçnkaya, Uur Gül, Mete Ildak, Ebubekircan Olgun, Senem Ildak, Mustafa Çanak,<br />

Selcan Ylmaz, Tuçe Uluda, Samet Yiit, ahin Mutlu, ule Kömürkara, Burcu Aytekin, brahim Adyaman, Nesrin Altntop, Gamze eker, Berat Da,<br />

Merve Duman, Yunus Emre Büyükkaya, Ömer Akkaya, Kemal Ouz, Mustafa Akyol, Banu Kaya, Sümeyye Öztürk, Kübra Çanak, Yasemin Görmedi, Kübra<br />

Demirta, Bilgenur Kökta, Osman Koray, Emrah Altnsuyu, Engin eker, ürullah Polat, Burak Altnk, Berna Bilgiç, Nida Erdoan, Rumeysa Güzel,<br />

Gülcan Uur, Hatice Nur Aydomu, Gongagül Çiçek, Tuçe Sena Kömürkara, Muhammed Sarca, Murat Can ler, Seda Bozkurt, Büra Zengin, Yldz<br />

Koca, Büra Uur, Zafer Yavuz Zengin, Yunus Emre Erdoan, Erkan Yumrutepe, Ahmet Bedir, Seval Uur, Mert lgün, Mikail Dilek, Dilek Yumrutepe,<br />

remnur Akkayüz, Muhammed Enes Zengin, Cihad Zengin, Muhammed Emin Kul, Ebubekir Çalkan, Fatma Nur Polat, Burcu Kömürkara, Züleyha Çeken,<br />

Asl Ylmaz, Merve Boran, Sena Erdoan, Irmak Nas, Mustafa Kaya, Umut Can ler, Yusuf Yldz, Uur Can Uur, Esra Uzan, Muhammed Yavuz, Derya<br />

Uçar, Emre Gül, Emrah Ar, Ahmet Turan Yavuz, Züleyha Altntop, Serra Kömürkara, Murat Macit, Furkan Macit, Mehmet Yumrutepe, Batuhan Yiit,<br />

Zeynep Sar, Eda Uur, Goncagül Kaya, brahim Yumrutepe, eymanur eker, Cansu Çiçek, Gülnur Koçyiit, Zeynep Görmedi, Deniz Koca, Emre iman,<br />

Mesya Ada, Hilal Koçyiit, Ebru Ok, Gülcan Duman, Sümeyye Kzlaslan, Mervenur eker, Can Berk Bilgiç, Hakan Turan, Levent Zengin, Ayegül Nas, Buse<br />

Tosun, Murathan Zengin, Senanur Macit, Melike Aygün, Eda Alc, Özge lgün, Samet lgün, Sinem Sezer, Cihan Yiit, Ezgi Koçyiit, Ali Rza Karabulut,<br />

Özcan Deniz, Sevcan Uçak, Zeynep Dila Sar, Erdinç Ora, Emre lgün, Uur Berkay Uçak, Enes Emre Uzunkaya, Merve Polat, Senem Akbayr, Kübra<br />

Kul, Büra Nur Duman, Kübra Ada, Cansu Bakr, Merve Akçada, Özge Ildak, eyma Deirmenci, Senanur Mutlu, Esra Salam, Ayenur Kul, Neslihan<br />

Mutlu, Sefa Özay, Berat Mutlu, Selami Ertem, Yunus Enes Adyaman, Sema Erdoan, brahim Uzunkaya, Mehmet Kömürkara, Sertan Hamza Gür,<br />

Abdullah Turgut, Akif Uçar, Hilal Gül, Nee Büyükkaya, Büra Mutlu, Yakup Altntop, Serkan Düzgün, Ömer Adyaman, Demet Büyükkaya, Gamze Macit,<br />

Süleyman Yumrutepe, Derya Koçyiit, Kübra Güzel, Seda Satlk, Feyza ve Hazal Yumrutepe – Malatya / M. Necati Yüceal – Sivas / pek Küçük – Tokat /<br />

imal Yurtsever, Enel Hayal Karakaya<br />

Siz de bu köeye katkda bulunmak istiyorsanz adresimiz:<br />

TÜBTAK, Bilim Çocuk Dergisi<br />

Bulu Atölyesi Köesi / Atatürk Bulvar No:221 / Kavakldere / 06100 / Ankara<br />

e-posta: cocuk@tubitak.gov.tr<br />

Bilim Çocuk 47<br />

Tuba Can<br />

Çizimler: Esin Özbek

48<br />

evde bilim<br />

Bilim Çocuk

Satürn’ü Gözlemliyoruz<br />

Gökyüzünde<br />

gözlemleyebileceimiz birçok<br />

gökcismi var. Yldzlar,<br />

takmyldzlar, galaksiler,<br />

gezegenler... Üstelik<br />

yldzlar ve Satürn gibi<br />

parlak ve Dünyamza<br />

yakn olan gezegenleri<br />

teleskopa gerek duymadan<br />

gözlemleyebiliyoruz.<br />

Örnein Satürn’ü! Bu<br />

aylarda Satürn’ü gece<br />

boyunca gözlemleyebiliriz.<br />

Elbette yldzlardan ayrt<br />

edebilirsek!<br />

Çplak gözle gözlem yaparken<br />

gezegenleri yldzlardan ayrt etmek<br />

zordur. Onlar da yldzlar gibi parlar.<br />

Ancak dikkatli bakldnda gezegenlerin<br />

ve yldzlarn parlama biçimlerinin farkl<br />

olduu görülür. Yldzlarn ürettii k<br />

çok uzaklardan, yldzlararas tozlarn<br />

arasndan geçerek gelir. Bu nedenle<br />

klar azalp artyormu gibi görünür.<br />

Gezegenlerse k üretmez ve tpk Ay<br />

gibi Güne’in n bize yanstr. Ayrca<br />

gezegenler Dünyamza yldzlardan<br />

çok daha yakndr. Bu yüzden klar<br />

yldzlarn gibi “krpmaz”.<br />

Gezegenleri gözlemlemek için önce<br />

dou ve bat zamanlarn aratrn.<br />

Ay ya da kolayca seçebildiiniz bir<br />

50<br />

Bilim Çocuk<br />

Satürn<br />

Basak<br />

Takmyldz<br />

Spika<br />

Ay<br />

1 Mart akam, saat 21.00’da dou ufku<br />

görüntüsü. Satürn ve Ay birlikte douyor.<br />

takmyldzn dorultusunda olduklarnda<br />

onlar çok daha kolay bulursunuz. Daha<br />

sonra da yansttklar yaknlarndaki<br />

yldzlarnkiyle kyaslayabilirsiniz.<br />

Bu günlerde douunu<br />

gözlemleyebildiimiz Satürn Dünya’ya<br />

çok yakn deil. Bu nedenle Jüpiter ve<br />

Venüs’ten daha sönük görünür. Gezegen,

ubat aynn ortalarnda saat<br />

21:00 gibi dou ufkundan<br />

yükseliyor. Gün geçtikçe<br />

daha erken saatlerde<br />

douyor. Mart banda 20.00<br />

civarnda, mart ortasndaysa<br />

19.00’dan önce... 1 Mart’ta<br />

Güne battktan sonra<br />

dou ufkuna baktnzda<br />

Satürn’ü kolayca bulabiliriz.<br />

Çünkü o gün Ay ve Satürn<br />

yan yana doacaklar. Satürn,<br />

Ay’n hemen solunda parlak<br />

biçimde gözlemlenebilecek.<br />

Satürn hava karardktan<br />

hemen sonra doduu için<br />

tüm gece gözlemlenebilir.<br />

21 ubat lkdördün 28 ubat Dolunay<br />

Satürn ve Uydular<br />

Satürn, çevresindeki halkasndan dolay, Güne<br />

Sistemi’nin en ilginç ve dikkat çekici üyesi. Güne’e<br />

yaknlna göre 6. srada ve Jüpiter’den sonra en<br />

büyük gezegen. Dünya’dan yaklak 700 kat büyük<br />

olduu halde, kütlesi Dünya’nn sadece 100 kat<br />

büyüklükte. Bunun nedeni Satürn’ün gaz yapya<br />

sahip olmas. Gaz gezegen, Güne’ten<br />

uzak olduu için -180 oC scaklkta ve halkasn<br />

oluturan kayalar buzla<br />

kapl. Satürn’ün bilinen 47<br />

uydusu var. Cassini Uzay Arac<br />

bu uydularda aratrma yapyor.<br />

Uydulardan en bilineni Titan. Titan,<br />

Merkür ve Plüton’dan büyük bir gökcismi.<br />

Baak (Virgo) Takmyldz’n tanyalm<br />

NASA<br />

Baak Takmyldz elinde baak tutan bir kza<br />

benzetildii için bu ad alm. Spika, takmyldzn<br />

en parlak yldz. Spika’y gökyüzünde bulmann<br />

kolay bir yolu var. Büyükay kepçesinin sapn, bir<br />

yay çiziyor gibi düünelim. Bu yay dou yönünde<br />

takip ettiimizde Çoban Takmyldz’nn parlak<br />

yldz Arkturus’u buluruz. Yay izlemeye devam<br />

edersek göreceimiz ilk parlak yldz Spika’dr.<br />

Takmyldz dorultusunda yaklak 1300 gökadann<br />

bir arada bulunduu Baak Kümesi (Virgo Kümesi)<br />

bulunur ancak çplak gözle gözlenemez. Baak<br />

takmyldz, her yl ubattan austosa kadar<br />

gözlemlenebilir. Satürn, gökyüzünde gözlemlendii<br />

bu aylarda Baak Takmyldz dorultusundadr.<br />

Burcu Parmak<br />

7 Mart Sondördün 15 Mart Yeniay<br />

Bilim Çocuk 51

..<br />

Üzüm Suyuyla Çalan Uzaktan Kumanda<br />

Çok yaknda oyuncak arabanz çaltrmak<br />

için, içeceinizi onunla paylamanz gerekebilir.<br />

Çünkü bir Japon oyuncak firmasnn ürettii<br />

yeni uzaktan kumanda, pil yerine kola ve gazoz<br />

gibi ekerli içeceklerle çalyor. Bunu da ekerle<br />

çalan bir batarya sayesinde gerçekletiriyor.<br />

Bu batarya, içecekteki ekeri parçalyor ve<br />

elektrik enerjisi elde ediliyor. Bu da oyuncan<br />

hareket etmesi için gereken gücü salyor. Bu<br />

arada her ne kadar kolayla çalr dense de,<br />

oyuncan en uzun süre üzüm suyuyla çalt<br />

kefedilmi. imdilik deneme amacyla üretilen bu<br />

uzktan kumandayla çalan oyuncaklarn yaknda<br />

piyasaya çkmas bekleniyor.<br />

empanzeler Film Çekiyor<br />

Bugüne kadar hep filmleri çekilen empanzeler,<br />

imdi kendi filmlerini çekiyorlar.<br />

52<br />

Bilim Çocuk<br />

Gelecein oyuncaklar enerjisini pil yerine ekerli<br />

içeceklerden alacak.<br />

Bugüne kadar empanzeleri konu<br />

alan birçok film ve belgesel çekildi.<br />

te skoçya’daki Edinburgh Hayvanat<br />

Bahçesi’ndeki aratrmaclarn aklna ilginç<br />

bir fikir gelmi. Demiler ki: “Bugüne<br />

kadar hep insanlar empanzeleri filme<br />

ald. Peki empanzelerin eline kamera<br />

verseydik, onlarn çektii film neye<br />

benzerdi?” Bunun için empanzelerin<br />

kullanabilecei kadar basit, dayankl<br />

özel kameralar hazrlamlar. Sonra da<br />

bunlar empanzelerin eline verip, neler<br />

yaptklarna bakmlar. empanzeler<br />

kameralara altkça, ilk görüntüler ortaya<br />

çkmaya balam bile.<br />

Daha fazla bilgi için http://chimpcam.com<br />

adresini ziyaret edebilirsiniz.<br />

Levent Dakran

Muhammed Musab Çerçi / 11 ya<br />

Fosiller, çok eski zamanlarda yaam bitki<br />

ve hayvanlarn günümüze kadar kalabilmi<br />

iz ve kalntlardr. Bu kalntlar genellikle<br />

kemik, kabuk, di gibi yaplardr. Fosillerin<br />

yan örenmek, o canlyla ve yaad<br />

dönemle ilgili bilgi edinmemizi salar.<br />

Biliminsanlar fosillerin yan hesaplamak<br />

için çeitli yöntemlerden yararlanrlar.<br />

60 bin yldan eski olmayan ve karbon<br />

içeren fosillerde genellikle “karbon 14”<br />

adl bir yöntem kullanlr. Karbonun,<br />

karbon 14 ve karbon 12 ad verilen iki<br />

yaygn türü vardr. Bunlarn her ikisi de<br />

tüm canllarda, birbirlerine göre belirli<br />

bir oranda bulunur. Canllar öldükten<br />

Adres: TÜBTAK Bilim Çocuk Dergisi<br />

Sorun Söyleyelim Köesi<br />

Atatürk Bulvar No: 221<br />

Kavakldere 06100 / Ankara<br />

sonra yaplarnda bulunan karbon 14,<br />

zaman içinde azalr; ancak karbon 12<br />

miktar deimez. Bir fosilin yan bulmak<br />

için ilk olarak yapsndaki karbon 14 ve<br />

karbon 12’nin birbirine oran ölçülür. Bu<br />

oran, atmosferde bulunan karbon 14’le<br />

karlatrlr ve karbon 14’ün ne kadar<br />

azalm olduu bulunur. Böylece fosilin<br />

ya ortaya çkar; çünkü karbon 14’ün ne<br />

kadar sürede, ne kadar azalaca bellidir.<br />

Hande Kaynak<br />

Çizim: Bengi Gençer<br />

Bilim Çocuk 53

Nohut’un Misafirleri Var!<br />

Nohut’un bugün misafirleri var. Ancak evde<br />

yalnzca bir mama kab olduu için yemeklerini<br />

srayla yiyecekler. puçlarn kullanarak hangisinin<br />

yemeini ilk önce yediini bulabilir misiniz?<br />

54<br />

Nohut Bulut Boncuk Tarçn Pamuk<br />

Bilim Çocuk<br />

Doru Gölge Hangisi?<br />

Nohut ve Bulut oyuncaklaryla<br />

oynuyor. Aadaki gölgelerden<br />

hangisi onlara ait olabilir?<br />

• Boncuk Tarçn’dan sonra yiyor.<br />

• Tarçn Bulut’tan önce, ancak<br />

Nohut’tan sonra yiyor.<br />

• Tarçn ve Pamuk birlikte yiyorlar.<br />

• Bulut en son yiyor.

Boncuk<br />

Tarçn<br />

Bulut<br />

Balangç<br />

Geçen Saynn Yantlar<br />

Soanl Bitkilerle Sudoku<br />

Hangi Harita Doru?<br />

Batan üçüncü, yani<br />

Güne’in haritas<br />

doru.<br />

Hangisi Farkl?<br />

Biti<br />

Batan altnc kardelenin<br />

bir yapra eksik.<br />

Bir akn, Bir Mutlu, Bir Kzgn…<br />

Nohut yüzünü ekilden ekle sokuyor.<br />

Bir akn, bir mutlu, bir kzgn…<br />

Yapmanz gereken, balangçtaki akn<br />

Nohut’tan bititeki kzgn Nohut’a<br />

ulamak. Bunun için bir akn, bir<br />

mutlu, bir kzgn srasn izlemeniz<br />

gerekiyor. Yukar, aa, saa ve<br />

sola ilerleyebilirsiniz. Ancak çapraz<br />

gidemezsiniz.<br />

Fareyi Kim Yakalad?<br />

Evde istenmeyen bir<br />

misafir var: Fare! Acaba<br />

fareyi kim yakalayacak?<br />

Hangi Yoldan<br />

Gitmeli?<br />

Bir yoldan<br />

yalnzca<br />

bir kez<br />

geçildiinde<br />

alnabilecek<br />

en yüksek<br />

puan 58.<br />

Banu Binbaaran Tüysüzolu<br />

Çizimler: Pnar Büyükgüral

Bir Dünya ampiyonunu,<br />

Aleksandr Alehin’i Tanyalm<br />

Aleksandr Alehin hücuma<br />

dayal oynayan usta bir<br />

satrançç. 1927–1935 ve<br />

1937–46 yllar arasnda<br />

üst üste “dünya satranç<br />

ampiyonu” olan Alehin kendi<br />

oyunlarn inceledii satranç<br />

kitaplar yazarak satranç<br />

dünyasna önemli katklarda<br />

bulundu. Aleksandr Alehin<br />

1892 ylnda Moskova’da<br />

dodu. Satranc 7 yanda<br />

annesinden örendi. 1914<br />

ylndaki St. Petersburg<br />

turnuvasnda oynad<br />

oyunlarla dikkatleri<br />

üzerine çekti. Bunun<br />

ardndan kendini satranca<br />

adamaya karar verdi.<br />

Ancak o dönemde satranç<br />

oynama olanann azalmas<br />

nedeniyle ülkesini terk etti<br />

56<br />

1892-1946<br />

Bilim Çocuk<br />

ve Fransa vatandalna<br />

geçti. Bu dönemde pek<br />

çok turnuvada birincilik<br />

kazand. 1927 ylnda da<br />

Capablanca’y yenerek<br />

ilk kez dünya ampiyonu<br />

oldu. Alehin, dünya<br />

ampiyonluunu 1935’te<br />

Hollandal Max Euwe’ye<br />

kaptrd. Ancak iki yl sonra<br />

yine Euwe ile oynad maç<br />

kazand ve unvann geri<br />

ald. 1946 ylnda ölene<br />

kadar da unvann korudu.<br />

1920 ylnda yargç oldu;<br />

ancak satrançla uramay<br />

tercih etti. Her zaman<br />

yannda küçük bir satranç<br />

kutusu tard. 1933 ylnda<br />

yine herkesi artacak bir<br />

ekilde 32 kiiyle ayn anda<br />

oynad. Üstelik de satranç<br />

tahtalarna ve rakiplere<br />

bakmadan!..<br />

A. Alehin - A. Frieman,<br />

1924 New York<br />

Aleksandr Alehin’in kendi<br />

oyunlarndan biriyle ilgili<br />

yorumlar…<br />

1.e4 e5 2.d4 exd4 3.c3<br />

d5 4.exd5 Vxd5 5.cxd4<br />

Af6 6.Ac3 Fb4 7.Af3 Ac6<br />

8.Fe2 0–0 9. 0–0 Fxc3<br />

(Siyah imdiye kadar doru<br />

hamleler yapt; ancak bu<br />

deiim hatal, çünkü bu<br />

hamle beyazn merkezini<br />

güçlendiriyor. Dorusu 9...<br />

Va5 10.bxc3 b6 Siyahn<br />

hamlesi iyi deil, beyaz<br />

piyonlar zaman ve alan<br />

kazanarak ilerleyecekler. En<br />

iyisi 10...Fg4. 11.c4 Vd8 12.d5<br />

Ae7 13.Ad4 Siyah filin c8h3<br />

çaprazndaki geliimini<br />

engelliyor. 13...Fb7 14.Fb2<br />

Basit olan 14.Ff3 veya<br />

14.Fg5. 14...c6! 15.Ff3 cxd5<br />

Merkez piyonunu geliim<br />

için feda etmek bir hayli<br />

cazip. 16.Ke1 Ke8 17.Vd2<br />

Kb8 18.Vg5 19.Ae6! Endie<br />

verici. 18...Ag6 19.Af5<br />

Sonrasnda bu atak zorlukla<br />

engellenebilir. Beyazn yeni<br />

tehdidi basitçe 20.cxd5 19...<br />

Kxe1+ 20.Kxe1 dxc4 eer<br />

20...h6 oynanrsa 21.Vg3<br />

sonrasnda 22.Fxf6 veya<br />

22.Ae7+ endie vericidir.<br />

21.Fxb7 Kxb7 22.Fxf6<br />

Vxf6 22...gxf6 23.Vh6 Vf8<br />

24.Ke8 Vxe8 2.Vg7+ mat.<br />

Beyaz yine dört hamlede<br />

mat bulur;<br />

23.Ke8+ Af8 24.Ah6+ Vxh6<br />

25.Kxf8+ xf8 26.Vd8#<br />

1-0<br />

Emine Sanl

sizden gelenler<br />

Fatma Nur ahin<br />

100. yl O / 5-B / Çama / Ordu<br />

Zeliha Esenkaya<br />

Yavuzlar O / 3-F / Yüreir / Adana<br />

58<br />

Yiit Yalm<br />

ehit Onba Ali GÜner Yeilba O / 2-C / Bornava / zmir<br />

Bilim Çocuk<br />

Zeynep Vurdaal<br />

D. D. Emsan O / 3-B / Denizli<br />

Boran Yavuz<br />

Serkan Akyaz O / 3-B / Bingöl<br />

Berfin Emik<br />

Alp Doan O / 4-A / Tunceli<br />

Mustafa Uur Arslan<br />

Ümütlü O / 5-A / Gündomu / Antalya

Muhammet Fatih Bademir<br />

Muhsin Yanpar O / 3-B / Mersin<br />

Rüya Bar<br />

2. snf / Denizli<br />

Gizem Sinem Simekliolu<br />

Acbadem Türk Telekom O / 4-B / stanbul<br />

ilan Demir<br />

Batmanl Zübeyde Hanm O / 4-E<br />

Osman Samet enal<br />

Onat Güven<br />

Erzurum<br />

Suna Çelebilik<br />

50, yl Ahmet Keolu O / 3-D / Antalya<br />

Sakarya O / 6-A / Milas / Mula<br />

Merve Zeynep Kaya<br />

Zürich<br />

rem Türkolu<br />

Akcakoca Atatürk O / 2-A / Düzce<br />

Adres: TÜBTAK Bilim Çocuk Dergisi<br />

Sizden Gelenler Köesi<br />

Atatürk Bulvar No: 221 06100<br />

Kavakldere - Ankara<br />

Bilim Çocuk 59

Mikroskoooop!<br />

En çok istediim<br />

ey!<br />

Bir süre sonra<br />

Hediyeler için teekkür ederim.<br />

Hepsi de çok güzel.<br />

Yamur bak,<br />

saç telin nasl<br />

görünüyor!<br />

Çok<br />

güzeel!<br />

Bu da annenle ikimizin sana<br />

hediyemiz.<br />

Cisimleri 600 kez büyük gösterebiliyormu!<br />

Haydi bir eyleri<br />

inceleyelim…<br />

Bir fikrim var. Bahçeye çkp kar kristallerini inceleyelim.<br />

Mikroskopla m?<br />

Evet, kar kristalleri<br />

o kadar güzeldir ki!<br />

Üstelik hiçbiri birbirinin<br />

ayn olmaz.

10 dakika sonra<br />

Gerçekten<br />

çok güzeeel!<br />

Sanki dikenleri<br />

var!<br />

te, kar<br />

taneleri!<br />

Merhaba Mstk. Parka kartopu oynamaya<br />

gidiyoruz. Haydi siz de gelin. Ama önce<br />

kendinize bir isim ve sembol bulun. Biz,<br />

“Yenilmez Eldivenler”iz.<br />

Tamam<br />

geliyoruz.<br />

Bakn! Bu da<br />

papatya gibi.<br />

Yarm saat<br />

sonra<br />

Haydi, erimeye balamadan<br />

hemen bakn!<br />

Heey! Arkadalar!<br />

Merhaba! Biz “Kar<br />

Kristalleri”yiz.<br />

Bunlar da “Havuç Burunlar”<br />

Haydi balayalm!<br />

Selam!<br />

Ne kadar çok elendikleri baka bir hikayenin konusu…

62<br />

Bilim Çocuk<br />

Çocuklar çin<br />

Çizim Teknikleri<br />

Yazar: Rosa M. Curto<br />

Mavi Bulut Yaynlar<br />

Resim yapmak çok elenceli bir i<br />

ama kimi zaman hayal ettiimiz<br />

eyleri istediimiz gibi çizemeyiz.<br />

Oysa istediimiz eyleri daha kolay<br />

çizebilmemizi salayacak birçok püf<br />

noktas var. Birçok çocuk kitab resimlemi<br />

ressam Rosa M. Curto, “Çocuklar çin<br />

Çizim Teknikleri” adl kitabnda resim<br />

yapmann püf noktalarn anlatyor. Bir<br />

böcein, yapran, kurbaann,<br />

baykuun, kraln, atonun nasl<br />

çizilebileceini bu kitaptan<br />

adm adm örenebilirsiniz.<br />

Örnein, iki daireden sevimli<br />

bir tarla faresi yapabilir ya<br />

da farkl büyüklüklerdeki<br />

dikdörtgenlerle bir tilki<br />

çizebilirsiniz. Kitapta çizimlerinizi<br />

nasl boyayacanza ilikin<br />

birtakm öneriler de var. Örnein<br />

scak ve souk renklerle boyamak<br />

resimde nasl bir etki yapyor?<br />

Ayn resmi farkl renklerle boyamak<br />

neleri deitiriyor? Resminizdeki<br />

bir aaç gövdesini nasl boyarsanz<br />

gerçekmi gibi görünür? Tüm bu bilgileri<br />

ve daha fazlasn bu kitapta bulabilirsiniz.<br />

Zeynep Olgun

Başvuru Kitaplığı<br />

109 İnsan Vücudu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25. Basım 12 TL ❏<br />

118 Fizik Jack Challoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. Basım 12 TL ❏<br />

122 Kimyanın Öyküsü Ann Newmark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10. Basım 8,5 TL ❏<br />

129 Evren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Basım 12 TL ❏<br />

131 21. Yüzyıl Michael Tambini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 8,5 TL ❏<br />

143 Keşifler Rupert Matthews . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 8,5 TL ❏<br />

145 Hayvanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. Basım 12 TL ❏<br />

149 Otomobil Çağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Basım 12 TL ❏<br />

156 Derin Mavi Atlas B. Gözcelioğlu - Ö. F. Aydıncılar . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 11 TL ❏<br />

176 Ay’a İniş Carole Stott . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 11 TL ❏<br />

190 Fosiller Paul D. Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 8,5 TL ❏<br />

192 Bitkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 11 TL ❏<br />

195 Volkanlar Susanna Van Rose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Basım 8,5 TL ❏<br />

203 Robotlar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8,5 TL ❏<br />

205 Zaman ve Uzay M. Gribbin - J. Gribbin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8,5 TL ❏<br />

207 Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri İbrahim Baran . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 8 TL ❏<br />

277 Teknoloji Roger Bridgman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

278 Madde Christopher Cooper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

282 Işık David Burnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

287 Türkiye’nin Önemli Omurgasız Fosilleri Nurdan İnan . . . . . . . . . 1. Basım 8 TL ❏<br />

295 Tıp Steve Parker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 8,5 TL ❏<br />

Çocuk ve Gençlik Kitaplığı<br />

8 yaş+<br />

055 Bilimsel Deneyler Jane Bingham . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37. Basım 5.5 TL ❏<br />

076 Uzay Denen O Yer Helen Sharman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20. Basım 4,5 TL ❏<br />

080 Havada Karada Suda K. Little - A. Thomas . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5,5TL ❏<br />

081 Çarpım Tablosu Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28. Basım 4,5 TL ❏<br />

088 Kesirler ve Ondalık Sayılar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4,5 TL ❏<br />

108 Toplama ve Çıkarma Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

119 Kaslar ve Kemikler Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18. Basım 4,5 TL ❏<br />

147 Bilgisayarda 101 Proje Gillian Doherty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Basım 5,5 TL ❏<br />

063 Bilim Adamları S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24. Basım 5 TL ❏<br />

069 Beyin Rebecca Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22. Basım 4,5 TL ❏<br />

078 Uydular Mike Painter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

086 Mucitler S. Reid - P. Fara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

094 Bilgisayarlar M. Stephens - R. Treays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

097 Kâşifler F. Everett - S. Reid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18. Basım 5 TL ❏<br />

184 Keşifler ve İcatlar Jean-Louis Besson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 4 TL ❏<br />

197 Piramitleri Kim Yaptı? J. Chisholm - S. Reid . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 4 TL ❏<br />

218 Kırık Yumurtalar B. B. Calhoun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

1 0 yaş+<br />

058 Sen Ben Gen F. Balkwill - M. Rolph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4 TL ❏<br />

071 Depremler ve Yanardağlar Fiona Watt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26. Basım 4,5 TL ❏<br />

079 Yaşadığımız Gezegen Fiona Watt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24. Basım 5 TL ❏<br />

082 Denizler ve Okyanuslar Felicity Brooks . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 4,5 TL ❏<br />

107 Fırtınalar ve Kasırgalar Kathy Gemmel . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

200 Tarihten Bir Yaprak David Walker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Basım 4,5 TL ❏<br />

1 2 yaş+<br />

020 Tuhaf Bu DNA’lılar Billy Aronson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19. Basım 7,5 TL ❏<br />

087 Her Yönüyle Otomobiller Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

089 Her Yönüyle Uçaklar Clive Gifford . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Basım 5 TL ❏<br />

093 Her Yönüyle Tekneler Christopher Maynard . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 5 TL ❏<br />

103 Elektronik Pam Beasant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. Basım 4,5 TL ❏<br />

274 Parçacıkların Dünyası C. Estin - H. Laporte . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

1 4 yaş+<br />

TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplarının<br />

Yayımlanma Süreci<br />

Popüler Bilim Kitapları Yayın Kurulu’na önerilen kitaplar ilk aşamada<br />

uzman görüşü alınarak değerlendirme sürecinden geçmektedir.<br />

Basılması yönünde karar verilen kitaplar telif hakkı alımı, çeviri, redaksiyon<br />

ve bilimsel danışmanlık gibi işlemlere tabii tutulurlar. Son safhada<br />

ise, kitabın sayfa düzeni ve son okuması yapılarak basıma hazırlanır.<br />

Hazırlıkları tamamlanan kitabın ihale açılarak basımı yaptırılır.<br />

Kitabın basımı yapılırken sözleşmede yeralan maddelerin gözönünde<br />

bulundurulması gerekir. Sözleşmenin süresi, ilk basım tarihi ve varsa<br />

baskı sayısı kitabın yayımlanma sürecini etkileyen önemli faktörlerden<br />

bir kaçıdır.<br />

Stokta tükenen veya tükenmek üzere olan kitapların yeniden basımı<br />

yapılacak ise sözleşme süresi veya baskı sayısı dikkate alınarak hareket<br />

Erken Çocukluk Kitaplığı<br />

132 Büyüklükler Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

133 Şekiller Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

134 Ölçmeye Başlamak Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

135 Zaman Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16. Basım 4 TL ❏<br />

151 Renkler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

152 Karşıtlıklar Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15. Basım 4 TL ❏<br />

153 Farklı Olanı Bul Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

154 Rakamlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

169 Saymaya Başlamak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

170 10’a Kadar Saymak Jenny Tyler - Robyn Gee . . . . . . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

171 Toplamayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

172 Çıkarmayı Öğrenmek Karen Bryant-Mole - Jenny Tyler . . . . . . . . . 14. Basım 4 TL ❏<br />

209 Nokta Birleştirmece - Deniz Kıyısı Karen Bryant-Mole . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

210 Nokta Birleştirmece - Dinozorlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

211 Nokta Birleştirmece - Doğa Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

212 Nokta Birleştirmece - Makineler Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

213 Nokta Birleştirmece - Uzay Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 4 TL ❏<br />

214 1001 Hayvanı Bulun Ruth Brocklehurst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3,5 TL ❏<br />

215 Nokta Birleştirmece - Hayvanlar Karen Bryant-Mole . . . . . . . . . . 3. Basım 4 TL ❏<br />

220 Yağmurlu Bir Gün (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

221 Kelebek (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

224 Ay’da (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

225 Yuvada (Sünger Ciltli) Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 10 TL ❏<br />

253 Atık mı? Hiç Dert Değil! David Morichon . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

255 Kültürlü Kurt Becky Bloom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3,5 TL ❏<br />

275 Yeraltında (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

276 1001 Minik Hayvanı Bulun Emma Helbrough . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 3,5 TL ❏<br />

286 Rüzgârlı Bir Gün (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

289 Gölde Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

286 Gölde (Sünger Ciltli) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 10 TL ❏<br />

301 Haydi Öğrenelim - Aile Ağacı Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

302 Haydi Öğrenelim - Ne Neden Yapılmıştır? Núria Roca . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

303 Haydi Öğrenelim - Atma, Kullan! Núria Roca . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

304 Haydi Öğrenelim - Dört Element Núria Roca . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

305 Haydi Öğrenelim - Duyularımız Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

306 Haydi Öğrenelim - Nasıl Hareket Ederiz? Núria Roca . . . . . . . . 1. Basım 5 TL ❏<br />

310 Böyle Bir Kuyrukla Ne Yapardın? Steve Jenkins . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

3- 6 yaş<br />

6 yaş+<br />

110 Yeryüzünde Yaşam Mike Unwin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23. Basım 8 TL ❏<br />

198 Deneyler Anasınıfı, 1, 2, 3 Kazım Üçok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Basım 7,5 TL ❏<br />

223 Deneylerle Bilim 2 H. Edom - K. Woodward . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 6,5 TL ❏<br />

236 Çevremiz ve Biz - Evren Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

269 Tombul Çekirdek ve Anadolu Yer Sincabı Mutlu Kart Gür . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

270 Çevremiz ve Biz - Deniz Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

271 Çevremiz ve Biz - Hava Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

272 Çevremiz ve Biz - Yeryüzü Núria Roca . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 5 TL ❏<br />

279 Sayılarla Eğlenelim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

280 Sayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

281 Toplayabilirim Ray Gibson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4 TL ❏<br />

307 Yapabilirim! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

308 Çocuk Olmak Zor! Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

227 İlk Okuma - Çöp ve Geri Dönüşüm Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

228 İlk Okuma - Güneş, Ay ve Yıldızlar Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

229 İlk Okuma - Yanardağlar Stephanie Turnbull . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

230 İlk Okuma - Vücudunuz Stephanie Turnbull . . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 3 TL ❏<br />

231 İlk Okuma - Uzayda Yaşamak Katie Daynes . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

232 İlk Okuma - Tırtıllar ve Kelebekler Stephanie Turnbull . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

233 İlk Okuma - Uçaklar Fiona Patchett . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

234 İlk Okuma - Denizin Altında Fiona Patchett . . . . . . . . . . . . . . 3. Basım 3 TL ❏<br />

265 İlk Okuma - Yumurtalar ve Civcivler Fiona Patchett . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

266 İlk Okuma - Ayılar Emma Helbrough . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

267 İlk Okuma - Kurbağalar Anna Milbourne . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Basım 3 TL ❏<br />

309 Bende Disleksi Var Jennifer Moore-Mallinos . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Basım 4,5 TL ❏<br />

7 -8 yaş<br />

edilmektedir. Süre ve sayının aşılması durumunda telif hakları<br />

sözleşmesinin yenilenmesi gerekmektedir. Telif hakkı sahibiyle yeni<br />

sözleşme yapmak; şartlar konusunda karşılıklı anlaşmakla mümkün<br />

olmaktadır.<br />

TÜBİTAK, sözleşme süresi biten veya sözleşmede belirtilen baskı sayısına<br />

erişen kitaplar için yeni sözleşme yaparken; ödenecek ücreti, talep<br />

miktarını, sözleşme süresi içinde basılan ve satılan kitap sayısını, yeni<br />

sözleşme süresi içinde yapabileceği baskı sayısını ve kitabın güncelliğini<br />

gözönünde bulundurarak hareket etmektedir. Yukarıda belirtilen<br />

hususlar nedeniyle bazı telif hakkı sahipleriyle anlaşmaya varılamaması<br />

sonucu ilgili kitabın tekrar basım ve yayımı mümkün olmayabilir.

“Haberdar olmak isterim” konulu bir mesajı kitap@tubitak.gov.tr adresine gönderin, yeni çıkan kitaplarımızdan ilk siz haberdar olun.<br />

❏ Kitap listesinden işaretlemiş olduğum yayınların tutarını yatırdım. Makbuz ve listenin kopyası ilişiktedir.<br />

150 TL’YE KADAR OLAN SİPARİŞLERİNİZDE KİTAPLARIN TOPLAM BEDELİNE<br />

5 TL POSTA ÜCRETİ EKLEYEREK ÖDEME YAPINIZ.<br />

150 TL ve ÜSTÜ SİPARİŞLERDE POSTA ÜCRETİ TÜBİTAK’A AİTTİR.<br />

BU FORMU ÖDEME DEKONTUYLA BİRLİKTE AŞAĞIDAKİ ADRESİMİZE YA DA<br />

(312) 221 18 60 NO’LU FAKSA ULAŞTIRINIZ.<br />

T.C. Ziraat Bankası Güvenevler Şubesi<br />

IBAN: TR 7400 0100 0830 0602 8072 5004 no’lu hesabınıza yatırdım.<br />

...................................... tutarı, kredi kartı hesabımdan alınız.<br />

KREDİ KARTI NO<br />

Bu fiyatlar 15 Mart 2010 tarihine kadar geçerlidir. Bir adetten fazla istek için kutuların kenarına adet belirtiniz. Siparişler stoklarımızla sınırlıdır.<br />

AD : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SOYAD : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

TELEFON : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

FAKS : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

E-POSTA : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ADRES : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SEMT / İLÇE : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

İL : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

POSTA KODU : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

YAŞ : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ÖĞRENİM DURUMU : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

CİNSİYET : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

SON KULLANMA TARİHİ ....... / ............. TARİH :........ / .................... / ............ İMZA :...........................................<br />

KİTAP SİPARİŞ ADRESİ : TÜBİTAK Popüler Bilim Yayınları Konya Yolu No: 67 Beşevler / Yenimahalle / ANKARA Tel: (312) 222 83 99 Faks: (312) 221 18 60<br />

e-posta: kitapsatis@tubitak.gov.tr İnternet: www.kitap.tubitak.gov.tr<br />

YAYINLARIMIZI TÜBİTAK KİTAP SATIŞ BÜROSU (Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere / ANKARA) İLE KİTABEVLERİNDEN EDİNEBİLİRSİNİZ<br />

POPÜLER BİLİM KİTAPLARINI ARKA KAPAKLARINDA BASILI FİYATINDAN SATIN ALINIZ

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!