DIYAL o G

010 

Gitmek istediğiniz başlığın 

üstüne tıklayarak gidebilirsiniz. 

İçindekiler bölümüne dönmek için 

sayfa sonlarındaki ok'u tıklayınız. 

İzmir Türk Musevileri e-Haber Bülteni 

Revista Digital de los Judios Turkanos de İzmir 

DIYAL o G 

Dürüstlük Adalet 

İçindekiler 

 

Barış 

Temmuz-Ağustos 

2010 

Bülten sayfaları, bir A4 sayfada alt alta iki A5 olarak 

düzenlenmiştir. Ekranınızın görünüm yüzdesini bir 

A5’e ayarlamanız halinde "PgUp / PgDn" tuşları ile 

sayfalar arasında kolaylıkla gezinebilirsiniz. 

010 – Temmuz - Ağustos 2010 DIYAL o G 

- 2 - 

003 - Merhaba 

004 - Başkandan 

005 - HABERLER 

025 - İçimizden 

026 - Aramızdan Ayrılanlar 

KURUMLARIMIZ 

027 - Cemaat Yönetim Kurulu 

028 - Azil 

029 - Beth Hayim & İyi Niyet 

030 - Liga & Sunday School 

031 - Karataş Hastanesi I 

032 - Karataş Hastanesi II & Talmud Tora 

SEKSION EN LADINO 

033 - El Kantoniko de Rachel - R.A.Bortnick 

035 - Proverbos 

036 - Detras del Perde de la Istoria - R.S.Wolf 

039 - Yehuda Ke Dize? - Yehuda Hatsvi 

042 - Rekuerdos de Roz - Roz Kohen Drohobyczer 

044 - eSefarad.com - Rachel Amado Bortnick 

048 - El Sentro Salti - Susy Gruss 

055 - Proverbos 

056 - Un regaliko - Shauna Ruda 

İÇİNDEKİLER 

KÖŞE YAZILARI 

059 - Derinlik - Rafael Algranati 

068 - Mi-draş İtzhak - Rav İsak Alaluf 

073 - Kronometre - İvo Molinas 

076 - Uzak Yakın - Selim Amado 

079 - Perspektif - Rafael Algranati 

083 - Yansımalar - Raşel Rakella Asal 

088 - One Minute - Avram Aji 

091 - Çuvaldız - Rafael Algranati 

096 - Tarihimizden - Rıfat Bali 

102 - Yahudilik Bilinci - Mordo Ovadya 

107 - Sabetay Sevi'nin Ardından - Gad Nassi 

111 - Çağrışımlar - Avram Ventura 

117 - İzmir'e İz Bırakanlar – R.Eliş & E.Cen 

122 - Açı I - David Enriquez 

126 - Açı II - David Enriquez 

129 - Yaşam Koçunuz - Violet Alalof 

132 - İzmir - Prof.Dr.Eti Akyüz Levi 

141 - Bizden Biri - Sarit Bonfil 

148 - Yahudilik Felsefesi - Yisahar Aaron İzak 

150 - Biliyor muyuz? 

157 - Astroloji - Beki Baron 

160 - Psiko-Güncel - Reyan Kanyas Bencuya 

165 - Tepe Nokta – Moşe Mişa Hayim 

175 - Görüş - Daniel Levi 

178 - İzmir'in Büyük Ravları 

179 - EKONOMİ 

188 - Kadınlarla İlgili Deyişler 

189 - ÇOCUKLAR 

BİZİM KÜRSÜ 

191 - Gila Kalomiti Benhabib 

GENÇ GÖRÜŞ 

199 - Shauna Ruda 

202 - Natan Abulafya 

207 - Şoşi Kohen 

OKUR İLETİLERİ 

209 - İsrael Mermer 

214 - İzmir Sanat Etkinlikleri 

215 - Bu Sayının Sözü 

216 - Yayın Ekibi & İletişim 

DIYALoG'un bir yazıcı çıktısını alınız!. 

Her istediğinizde okuyabilecek, bitirdiğinizde ise okuyamayan bir dostunuza vererek Cemaatimize katkıda bulunmuş olacaksınız.


- 3 - 

Merhaba 

Değerli Okurlarım, 

Yayın Yönetmeni 

Yine sıkıntılı bir dönemin içinden geçmekteyiz. 

Bizlerin dışında ikide bir gelişen olaylar, yalnızca 

Yahudi olmamız nedeni ile bizleri yoğun olarak 

etkilemekte. Süreç maalesef bitmiş değil. Siyasi 

yumuşamalar için uluslararası platformlarda çok 

yönlü yoğun çabalar harcandığı söylenmekte. 

Dileğimiz bu gerginliğin bir an evvel sona 

erdirilerek barış ve huzurun tekrar sağlanması. 

Yaz mevsimine girdik. Kurumlarımızın bir çoğu 

faaliyetlerine ara vermiş bulunmakta. Her yıl 

olduğu gibi Çeşme Sinagogunun Temmuz başında 

hizmete girmesi için tüm çalışmalar tamamlandı. 

Karataş Hastanesinin yeni yönetim kurulu, 

Cemaatimizin hastanecilikten çıkması aynı 

zamanda yaşlılarımızın bakımlarının sağlanması 

 

için çalışmalarını yoğun olarak sürdürmekte. 

Başkanımız Jak Kaya, beklenmedik bir gelişme 

olmazsa çözümün çok yakın olduğunu, belki de 

Haziran ayının son haftasında anlaşmanın imza 

aşamasına gelinmiş olacağı ifade etmekte. 

İmza aşamasından önce 28 Haziran Pazartesi 

akşamı Cemaat Yönetim Kurulu ile Hastane 

yönetiminin müşterek bir bilgilendirme toplantısı 

düzenleyerek çözüm şeklini ve şartlarını bütün 

detayları ile cemaat üyelerinin bilgisine sunacağı 

SMS mesajları ile duyurulmuş bulunmakta. 

Bu arada çok değerli gençlerimizin yaz faaliyetleri 

için de gerekli bütün hazırlıklar tamamlanmış 

bulunmakta. 

Gördüğünüz gibi hayat herşeye rağmen devam 

etmekte. Hepinize sağlıklı ve mutlu bir yaz sezonu 

diler, barış ve huzurun tüm dünyaya hakim 

olmasını temenni ederiz. 


- 4 - 

Başkandan 

Sevgili Kardeşlerim, 

Jak Kaya 

İzmir Musevi Cemaati Başkanı 

Bir sezonun daha sonuna geldik. Oldukça yoğun 

geçen günlerde Sinagoglar dahil Cemaatin bütün 

kurumları büyük özveri ile çalışarak hizmetlerini 

sürdürdüler. Bütün çalışanlara (isimlerini saymaya 

kalksam çok uzun bir liste oluşur, fakat sizler 

hepsini tanıyorsunuz) sonsuz şükranlarımı 

sunuyorum. 

Yaz sezonunda Çeşme Sinagogumuz Cuma ve 

Cumartesi günleri her zamanki gibi hizmet 

verecek. Tatile gelecek İstanbullu ve yabancı 

konuklarımızı da ağırlama fırsatı bulacağız. Tabii 

ki sizlerin de yakın ilgisini bekliyoruz. 

Bu arada Türkiye Musevi Cemaatinin 

yönetimindeki nöbet değişikliği malumunuzdur. 

Silvyo Ovadya’nın başkanlığından sonra yeni 

başkanımız Sami Herman ile de gayet sıcak ve 

dostane ilişkilerimizi sürdürmekteyiz. 

 

15 Haziran Salı günü Devlet Bakanı ve 

Başmüzakereci Sayın Egemen Bağış ile Yönetim 

Kurulu olarak çok yararlı bir toplantı yaptık. 

Bilgilerini haber sayfalarımızda bulacaksınız. Bu 

toplantıda kendilerine sorunlarımızı anlatmak 

fırsatı bulduk. İlgilerine çok teşekkür ediyoruz. 

Son olarak, biraz erken olmakla beraber, Nisan 

ayında Cemaat Yönetim Kurulu seçimleri ile ilgili 

varılan kararları hatırlatmak istiyorum: 

Seçimler iki dönemdir yapılageldiği gibi liste 

sistemi ile Aralık 2010’da yapılacaktır. Arzu 

ederim ki bu seçimlerde Cemaatin konularına 

duyarlı ve ilgili kardeşlerimiz şimdiden fikri 

hazırlığa başlasınlar ve gelecek 3 yıllık dönem için 

yeni yeni projeler ve bunları uygulayacak ekipler 

oluştursunlar. Sonuçta bütün bu çalışmaların güzel 

Cemaatimizin gelişmesine ve sorunlarının 

çözümüne hizmet edeceğinden eminim. 

Bu vesile ile hepinize barış ve sağlık dolu günler 

diler, sevgilerimi teyid ederim.


- 5 - 

Haberler 

Devlet Bakanı 

Egemen Bağış'ın 

İzmir Musevi Cemaati 

Yönetim Kurulu ile Toplantısı 

Rafael Algranati - İzmir 

Devlet Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış, 

İzmir'de bulunduğu 16 Haziran 2010 Salı günü 

İzmir Musevi Cemaati Yönetim Kurulunu Swiss 

Otel'de bir sohbet toplantısına davet etti. 

Onursal Başkan Moris Bencuya ve yönetim kurulu 

üyelerinin büyük bir çoğunlukla katıldıkları 

toplantıya, Egemen Bağış'a refakat eden başta 

İzmir Valisi olmak üzere birçok üst düzey yetkili 

de katıldı. 

Egemen Bağış, kısa bir konuşma ile toplantıyı 

 

açtıktan sonra sözü İzmir Musevi Cemaati 

Yönetim Kurulu Başkanı Jak Kaya'ya verdi. 

Jak Kaya öncelikle bu davetten duydukları 

memnuniyeti ifade ettikten sonra İzmir Cemaatinin 

sorunlarını dile getirdi. 


- 6 - 

Öncelikle cemaatin bir tüzel kişiliği olmaması ve 

eski ile bağlantılı bir vakıf kurulamaması nedeni 

ile çok büyük tarihi değere sahip sinagoglara sahip 

çıkamadıklarını dile getirerek bu konuda yaşanan 

sıkıntılar hakkında detaylı bilgi sundu. Bu konuda 

yapılan çalışmalarla ilgili hazırlanmış olan bir 

dosyayı Egemen Bağış'a sunan Başkan Jak Kaya, 

İzmir Cemaatinin bugünkü durumu ve kurumları 

hakkında da geniş bilgi verdi. 

Cevaben yaptığı konuşmada Egemen Bağış, Jak 

Kaya'nın hiç değinmemiş olduğu Gazze olayları 

nedeni ile Musevi vatandaşların etkilenmemesini 

istediklerini, farklı inançlara sahip tüm cemaatlerin 

kendileri için çok değerli olduklarını ifade etti. 

Bunun yalnız kendi görüşü değil, başta Başbakan 

Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere tüm 

hükümetin görüşü olduğunu ilave ederek, 

İstanbul'daki Musevi Cemaati ile olan yakın 

ilişkilerinden bahsetti. Bu ilişkileri İzmir Musevi 

Cemaati ile de kurmak istediğini, herhangi bir 

ihtiyaç halinde kendisini aramaktan 

 

çekinmemelerini tüm samimiyeti ile ifade eden 

Bakan Bağış konuşmasının devamında, "azınlık" 

ve "gayrimüslim" terimlerini beğenmediğini, bu 

ülkede kimin köklerinin daha eskiye dayandığının 

araştırma konusu olduğunu, dolayısı ile kimin 

azınlık kimin çoğunluk olduğunun 

tartışılabileceğini söyledi. 

Bir kiliseyi ziyaretinde ise "müslim" kelimesinin 

"inanan" anlamına geldiğini, kendilerine 

"gayrimüslüm" denildiği zaman "inanmayanlar" 

anlamına geleceği için bundan rahatsız olduklarını 

ifade eden patrik ile söyleşisinden sonra 

"gayrimüslim" yerine "farklı inanç grupları" 

terimini kullanmayı daha uygun gördüğünü anlattı. 

Bundan sonraki İzmir ziyaretinde tekrar bir araya 

gelmek ve en azından bir sinagogu ziyaret etmek 

istediğini ifade eden Bakan Egemen Bağış, 

toplantıya katılan herkese ayrı ayrı teşekkür ederek 

iyi dileklerini iletti.


- 7 - 

İnanılması Zor!.. 

Manisa Moris Şinasi Hastanesi 

Tarihe mi Karışıyor? 


Geçtiğimiz günlerde İzmir Musevi Cemaati üyelerinden 

işadamı Sayın Avram Sarda'ya, dostu Ali Bilge'den bir email 

gelir. Avram Sarda'nın İzmir Musevi Cemaati Başkanı 

Jak Kaya'ya, Jak Kaya'nın da 16 Haziran'da yapılan sohbet 

toplantısında Devlet Bakanı Sayın Egemen Bağış'a ilettiği bu 

mail'in içeriğini, hiçbir yorum katmadan aynen yayınlamak 

ve yorumu siz değerli okurlara bırakmak istiyoruz. 

Avram'cığım, 

Sana yakın tarihimizin ilginç bir sayfası hakkında 

bilgin var mı diye soracağım. Ben biliyorsun 

Manisa Celal Bayar Üniversite Hastanesinde 

çalışıyorum. Bizim hastane binası, aslında Moris 

Şinasi Hastanesi ismindeki çocuk hastanesine 

komşu ve hatta onun arazisi uzerine kurulmuş. 

Moris Şinasi hastanesi zamanında Atatürk'ün 

Türkiye'yi ziyarete gelen İran Şah'ını getirip 

'örnek hastane' diye gösterdiği güzel bir yapı. 

 

Annemler 1940'larda enstitü öğrencisi iken okul 

ile ziyaret etmişler ve hayatlarında ilk asansörü bu 

hastanede görmüşler. Ben çocukken de annem hep 

anlatırdı bu hastaneyi ve herkesin hala sevip 

saydığı Moris Şinasi'yi. Moris Askenazi aslında iz 

bırakan, vefa bilir bir Osmanlı. Doğup büyüdüğü 

toprakları unutmamış ve servetinin önemli bir 

bölümünü harcayarak ölmez bir eser bırakmış. 

Ölümünden sonra külleri de hastane inşaatına 

nezaret eden karısı tarafından hastanenin duvarına 

gomülmüş. Manisa'yı bu kadar çok seviyormuş. 

Senin bu aile ya da akrabaları hakkında bilgin var 

mı? Maalesef efsanevi kadir bilmezliğimizle 

Amerika'dan her sene hala vakıftan 70.000 dolar 

gelen bu hastanenin de adını değiştiriyoruz. Ben 

bu konuda bilgi toplamaya çalışıyorum. Aslında 

bu konuda epey şehir efsanesi var; hatta Philip 

Morris'in babası olduğu bile iddia ediliyor. Moris 

Askenazi İzmir yangını sırasında İzmir'de imiş. 

Amerikan Konsolosluğu kayıtlarında buradan 

tekrar Amerika'ya gitmiş görünüyor ama başka 

bilgi yok. Acaba Türkiye'de hala akrabaları var mı 


- 8 - 

sizin cemaatten ögrenebilir misin? Ben bu 

hastanenin 70 senelik isminin değiştirilmesine 

sonuna kadar karşıyım. Pek çok kişi de aynı 

görüşte ama sesimiz çıkmıyor maalesef. 

Eski maillere bakarken ücüncü Dünya savaşı ile 

ilgili mailini gordüm. İnşallah o yazıda 

öngörülenler bu coğrafyadan çıkmaz. Çevremizde 

ve dünyada o kadar garip hadiseler oluyor ki 

insana artık hiç bir şey imkansız görünmüyor. Çok 

yakın zamana kadar en yakın müttefiğimiz olan, 

yaşadığımız her ekonomik krizde yanımızda olan 

ve bizim de kuruluşundan beri hep yanında 

durduğumuz bazı tarihçilere göre Yahudilerin 

tarihte kurduğu ikinci devlet (birincisi Türkiye 

Cumhuriyeti) olan İsrail ile bugün geldiğimiz 

duruma ben hala inanamıyorum. 

Morris Şinasi'nin vasiyeti şimdi ne olacak? 

Morris Şinasi adını daha önce duymadıysanız, o 

halde arkanıza yaslanın ve bu ilginç hikayeyi 

okumaya başlayın. 

Geçenlerde Manhattan’daki ofisime heyecanla 

 

giren arkadaşım beni Op.Dr.Fahrettin Er ile 

tanıştırdı. Op.Dr. Er, Manisa Merkez Efendi 

Devlet Hastanesi’nde üroloji uzmanı olarak çalışan 

araştırmacı ruha sahip bir doktor. 

Hayatını Manisa tarihini, kültürünü ve geçmişini 

araştırmaya adamış desek yeridir. Araştırdığı 

konulardan birisi de Moris Şinasi’nin çok ilginç 

hayat hikayesi. Nereden çıktı şimdi bu hikaye 

diyeceksiniz? Ama eğer yazıyı sonuna kadar 

okuma sabrını gösterebilirseniz, bu konuyu neden 

yazdığımı anlayacaksınız. 

Asıl adı Mouse (Musa) Aşkenazi olan Moris 9-10 

yaşlarında kuş palazı hastalığına yakalanır, 

Manisa’daki yüzlerce çocuk gibi. Yıl 1864’tür. O 

tarihte çocukların gidebileceği tek bir hastane 

vardır Manisa’da. O da Kanuni Sultan 

Süleyman’ın annesi, Yavuz Sultan Selim’in karısı, 

Kırım Hanı Meng’li Giray’ın kızı olan Hafsa 

Sultan’ın yaptırdığı Manisa Sultan Camii 

Darüşşifası’dır.


- 9 - 

Küçük Mouse günlerce hastanede kalır. Sonunda 

iyileşir ve taburcu olma vakti gelir. Küçük 

Mouse’in babası tedirgin ve mahcup bir edayla, 

hiç parası olmadığını söyler hastanenin Başhekimi 

ve aynı zamanda küçük Mouse’nin de doktoru 

olan Şinasi Bey’e. Bunun üzerine Doktor, 

‘üzülmeyin, burası vakıf hastanesidir, parası 

olmayanlardan para alınmaz’ der. 

Bu konuşmayı odasında sessizce dinleyen küçük 

Mouse işte orada, o dakikada, bir gün zengin 

olursa eğer, doğup büyüdüğü bu beldeye bir 

hastane yaptıracağı sözünü verir kendi kendine. 

İşte Morris Şinasi’nin inanılmaz öyküsü böyle 

başlar. 

15 yaşında, önce fakir ailesine destek sağlamak 

için Yahudi mezarlığında bekçi olarak işe girer. 

Okuma bilmediğinden bir aileye mezar yeri 

gösteremeyince işinden olur. 1870 yılında Mısır’da 

bir tütün tüccarının yanında çalışmaya başlar. 

Kısa zamanda patronunun gözüne girer ve 1892 

 

yılında patronundan aldığı 25 bin dolarla ABD'ye 

gider. Gümrükten geçerken Mouse olan adını 

Morris diye, Aşkenaz olan soyadını ise bir vefa 

örneği olan hayatına silinmez izler bırakan onu 

ücretsiz tedavi eden doktoru Şinasi Bey’in adı ile 

değiştirir. Morris Şinasi adıyla yeni hayatına 

devam eder. 

Yıl 1903’tür. Osmanlı ile ABD arasındaki tütün 

anlaşması Morris'in önünü açar. Ege tütününü iyi 

tanımaktadır. Erkek kardeşi Solomon'u da 

Manisa'dan getirterek işlerini iyice büyütür. 


- 10 - 

Kurduğu fabrikada Türk tütünü kullanılmaktadır. 

Kısa zamanda üne kavuşur. Türkiye'den özellikle 

Manisa ve Akhisar civarından aldığı tütünleri yine 

bu bölgeden götürdüğü usta ve kalifiye işçilerle 

işler. 

1903 yılında Selanik'te iş arkadaşı olan Jozef Ben 

Rubi'nin kızı Laurette ile tanışıp evlenir. Victoria, 

Juliette ve Altina isimli üç kızı ile Leon isimli bir 

erkek çocuğu olur. Artık çok zengindir. Yunan 

Yahudisi eşi için o döneme göre oldukça gösterişli 

bir malikane yaptırır. 

Morris Şinasi Yunanistan'daki bir basın 

 

toplantısında kendisine uzatılan kağıdı 

yanındakine verir ve ‘Ben okuma bilmem sen oku’ 

der. 

Bir gazetecinin ‘okuma 

yazma bilmeden bu 

kadar zengin oldunuz, bir 

de tahsilli olsanız kim 

bilir ne olurdunuz?’ diye 

sorunca Morris ‘İyi bir 

mezar bekçisi olurdum’ 

cevabını verir. 

Servetinin Dörtte Birini 

Hastaneye Bağışlar 

1916 yılında şirketinin 

tüm haklarını Amerikan 

Tabacco Company'e 

satar. Ve iş hayatından 

çekilir. 

Morris Şinasi hayatını 1929 yılında kaybeder. 

Şinasi, 9 yaşındayken verdiği sözü tutmuştur.


- 11 - 

Ölümünün ardından vasiyeti açıklanır. Ve 

Amerika’yı kasıp kavuran o büyük buhran 

döneminde tüm birikiminin neredeyse dörtte birini 

Manisa’da hastane yapılması için bağışladığı 

ortaya çıkar. 

Vasiyeti doğrultusunda vakfedilen bir milyon 

dolarlık bağışın 180 bin doları hastanenin inşaatına 

ve gerekli donanımın alınmasına, bakiye 820.000.- 

doların ise menkul kıymetlere yatırılıp bu 

yatırımdan elde edilecek gelirin, her yıl hastaneye 

gönderilmesine karar verilir. Chemical Bank 

temsilcisi Huntington Turner, Ankara'ya gidip 

Dr.Refik Saydam ve başvekil İsmet İnönü ile 

görüşür ve 27 Mayıs 1930 tarihinde Ankara'dan 

ayrılır. 

Ayrılmasından hemen sonra Dr. Refik Saydam, 

Chemical Bank and Trust Co.'nun gönderdiği 

yazıda hastanenin inşaası için nakden ödenecek 

olan 180 bin dolarlık tutarla kırk yataklık bir 

hastanenin inşa edilebileceğini bildirir. Turner'a, 

kendisinin teklif ettiği gibi, vakfedilen 820.000.- 

 

dolarlık kısmın menkul kıymetlere yatırılmasından 

elde edilecek yıllık yaklaşık otuzüç bin dolar 

gelirin her yıl hastaneye bağışlanmak üzere T.C. 

Ziraat Bankası A.Ş.'ye havale edilmesinin uygun 

olduğunu söyler. 

Ardından Hastane’nin kurulması çalışmalarına 

başlanır. 1932 yılında doların Türk lirası karşılığı 

ortalama değeri 2,1193 liradır. Dolayısıyla yıllık 

toplam 28.560.- lira tutarındaki personel maaşları 

yaklaşık 13.500.- dolara tekabül etmekte olup 

vakfedilen 820.000.- doların yıllık menkul 

sermaye geliri hem personel hem de diğer hastane 

giderlerini rahatça karşılayabilmektedir. 

Morris Şinasi'nin vakfettiği 820.000.- dolar 

yatırıldığı menkul kıymet fonu Chemical Bank 

tarafından yönetilmeye devam eder. Chemical 

Bank 31 Mart 1996 tarihinde ‘The Chase 

Manhattan Bank’ ile birleşir ve fon The Chase 

Manhattan tarafından devralınır. Fon banka 

tarafından başarılı bir şekilde yönetildiğinden 1933 

yılından beri her yıl düzenli bir şekilde yıllık 


- 12 - 

getirisi Morris Şinasi Hastanesi'ne bağışlanmaya 

devam eder. 

Bu yardımın devamı da 

Moris Şinasi isminin 

hastane ismi olarak 

muhafaza edilmesi şartına 

bağlanmıştır. 

Ne var şimdi burada 

diyeceksiniz elbette değil 

mi? 

Şimdi parayı elimizin tersi 

ile itiyoruz. 

Şimdi sıkı durun. 

Dr. Fahrettin Er’den 

aldığımız bilgiye göre, 

Hastane’nin adı bir süre önce değiştirilmiş. 

Hastanenin yeni adı birleştirildiği Manisa Merkez 

Efendi Devlet Hastanesi olmuş. Ancak Morris 

Şinasi adı hastanenin duvarlarında kalacakmış. 

Yani Morris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi 

 

poliklinik hizmet binaları 

olarak kalacak. Ancak 

820.000 dolarlık fonu 80 

yıldır yöneten ilgili 

Amerikan bankasının 

yöneticileri bunu kabul 

etmek istemiyor 

görünüyorlar. Kısacası 80 

yıl önce geliri Türkiye 

Cumhuriyeti’ndeki bir 

hastaneye tahsis edilen bu 

fonu ve gelirini Türkiye’ye 

yollamak taraftarı değiller. 

Peki 1929 yılında 

kıymetlendirilmeye başlanan 820.000 doların 

bileşik faiziyle birlikte bugün ulaşmış olduğu 

meblağı tahmin edebiliyor musunuz? 

Sağlık Bakanlığı acaba bu konunun farkında 

mı? 

Uzman bir arkadaşıma göre inanılmaz büyük bir 

rakam bu. Şu an teyit ettiremediğim için


- 13 - 

yazamıyorum. Ama çok büyük bir meblağ bu. 

Türkiye’nin mutlaka bir adım atmasını gerektiren 

bir durum! Ayrıca merak ettiğim bir şey var: 

Sağlık Bakanlığı ne kadarını biliyor? 

Sağlık Bakanlığı acaba bu uygulamadan ne 

boyutta haberdardır? Neden böyle bir şeye ihtiyaç 

duyulmuş olabilir? 

Hadi, parayı bir kenara bırakalım. Bu kadar 

kıymetli bir tarihi hadiseye nasıl bu denli kayıtsız 

kalınabilir? 

Açılımdan söz edilen bir dönemde, böyle bir 

uygulama doğru mudur? 

Yahudi asıllı bir Osmanlı Vatandaşı, Osmanlı’yı 

vatan bilmiş, tüm birikiminin neredeyse dörtte 

birini bu topraklara vakfetmiş!.. Osmanlı’yı 

bundan daha güzel ne anlatabilir? 

Şu kadarını söyleyeyim, Dr.Fahrettin Er’i 

tamamen bir tevafuk sonucu ilgili bankanın fon 

yöneticisiyle görüşmeye ben götürdüm ve bu 

 

inanılmaz hikayeyi öğrenmiş oldum. 

Anti siyonist özelliği ile bilinen ikinci 

Abdülhamid’in dördüncü dereceden Osmanlı 

nişanı ile Morris Şinasi’yi ödüllendirdiğini de 

aklımızın bir kenarında tutalım. 

Bankanın fon yöneticisi Hastanenin adının 

değişmesi nedeniyle söz konusu fonun artık sona 

erdiğini ifade ediyor. Aldığım bilgiler, söz konusu 

bankanın bu fonu bir süredir devralmak istediği ve 

bu konuda da çeşitli girişimlerde bulunmuş 

olabileceği yönünde. 

Dr.Fahrettin Er, Morris Şinasi’nin torunlarıyla da 

görüşebilmeyi umuyordu. Ama bu olmadı. 

Bankanın ilgili fon yöneticileri Dr.Er’e ailenin 

hayatta olan üyeleri ile ilgili bilgileri vermedi. 

Sağlık Bakanlığı’nı bu konuyu enine boyuna 

araştırmaya ve Manisalı olması dolayısıyla 

Başbakan Yardımcısı Sayın Bülent Arınç’ı da 

konuyla ilgilenmeye davet ediyorum. 


- 14 - 

Tüm İzmirlilerin Destek Vermesi Gereken 

Önemli Bir Girişim 

FOTOĞRAFLAR İLE 

İZMİR YAHUDİLERİ TARİHİ 


İzmir'in değerli fotoğraf sanatçılarından Selim 

Bonfil, “FOTOĞRAFLAR İLE İZMİR 

YAHUDİLERİ TARİHİ” adlı bir proje başlatmış 

bulunmakta. İzmir Yahudi tarihi ve geleneklerini 

bütün dünyaya tanıtabilecek olan bu önemli proje 

hakkında kendisi ile görüştüğümüz Selim Bonfil'in 

karşılaştığı en büyük güçlük, hepimizin evlerinde 

var olan, anne babalarımızdan kalma eski 

fotoğraflara ulaşmakta çektiği zorluk!.. 

Selim Bonfil, DIYALoG aracılığı ile yurt içi veya 

dışındaki tüm İzmir kökenli okurlarımıza şu mesajı 

iletmekte : 

Değerli Hemşehrilerim, 

“FOTOĞRAFLAR İLE İZMİR YAHUDİLERİ 

 

TARİHİ” adlı bir proje başlatmış bulunuyoruz. 

Bu çerçevede elinizde olan 1860—1990 tarihleri 

arası fotoğrafları bize iletmenizi rica ediyoruz. 

Teslim ettiğiniz fotoğraflar dijital ortamda 

kopyalanacak, orijinalleri aynen size iade 

edilecektir. 

Gelecek nesillere bir kültür birikimi bırakmak 

amacı ile başlatılmış bu projeye yardımlarınızı 

esirgemeyeceğinizden eminiz. 

Saygı ve Sevgilerimizle, 

İletişim adresleri 

Selim Bonfil : Ev (232) 422 57 63 

İş (236) 213 08 86 

Cep (532) 311 58 10 

Mail selim@selimbonfil.com 

Mişa Hayim : Ev (232) 421 97 40 

Cep (532) 322 32 75 

Mail mosehayim@gmail.com


- 15 - 

İsrail'de Geleneksel 

İzmirliler Piknik Günü 

Selim Amado - İsrail 

İsrail'de yaşayan İzmirliler'in, artık geleneksel hale 

getirdikleri, ancak güvenlik problemleri nedeni ile 

birkaç yıldır ertelenen "İzmirliler Piknik Günü", 

22 Mayıs 2010 Cumartesi sabahı Tel Aviv 

Hayarkon Parkının İsrail ve İzmir Belediyesi 

bayrakları ile donatılan "Ganei Yeoshua" 

bolümünde yapıldı. 

 

İnternet yoluyla ve kulaktan kulağa çabucak 

yayılan haberle, 1948'den bu yana İzmir'den 

aliyalarını yapmış 350 İzmirli, coşku ile İsrael'in 

değişik yerlerinden gelerek pikniğe katıldılar. 

Uzun zamandır görüşmeyenlerin hasret ve sevinçle 

kucaklaşmaları görülmeye değerdi. Her gruptaki 

sohbetin konusu aynı idi : İzmir!... 


- 16 -


- 17 - 

O gün tesadüfen İsrail'de bulunan ve toplantıya 

katılan İzmirli dostlardan, İzmir, İzmir Yahudileri 

ve Türkiye hakkında taze haberler alındı. 

Fotoğraflar çekildi, adres ve telefon numaraları 

değiş-tokuşu yapıldı, İzmirliler, aileleri, çocukları, 

torunları hakkında birbirlerine bilgi aktarımında 

bulundular. 

Öğle yemek vakti gelince, herkesin İzmir'e has; 

boyos, borekas de handrajo, borekas de kezo, 

fritadas, guevos haminados vb. ile masaları 

 

donattıkları ve bir gruptan diğerine kahve, 

baklava, kadayıf, künefe, biskoços, reşikas ikram 

ettikleri görüldü. 

Sohbetler öğleden sonra geç vakitlere kadar devam 

etti. Piknikten herkes son derece mutlu ve bu 

organizasyonu düzenleyen Moreno Margunato ve 

Selim Amado'ya teşekkür ederek, birbirlerine 

sevgiyle sarılıp vedalaşarak ve en kısa zamanda 

tekrar buluşma dileklerini dile getirerek ayrıldılar. 


- 18 - 

Sanatçı Viki Antebi’nin 

İyiniyet Desteği Renin Eliş - İzmir 

İzmir Kültür Derneğinde (Liga), değerli 

sanatçılarımızdan Viki Antebi'nin resim 

çalışmalarını sunduğu bir sergi gerçekleşti. 

Gelirinin İyiniyet faaliyetlerine bağışlandığı 

sergide Viki Antebi'nin eserleri ziyaretçilerin 

büyük beğenisini topladı. 

 

Sergide aynı zamanda İyiniyet gönüllüsü 

hanımlarımız, çeşitli hediyelik objeleri satışa 

sunarak çalışmaları için ek gelir sağlamaya 

çalıştılar. 

Sanatçı Viki Antebi ve İyiniyet meleklerini bu 

özverili çalışmalarından dolayı kutluyor, 

cemaatimizde bu tür dayanışmaların hep sürmesini 

diliyoruz. 

Sabi Saltiel 

Ester Cen - İzmir 

Sima ve Moşe 

Saltiel'in oğulları Sabi, 

Amerika'da Berklee 

College of Music 

okulundan double 

major yaparak mezun 

oldu. Los Angeles'ta free lance çalışmalarına 

devam eden Sabi Saltiel şu anda gösterimde olan 

"Aşk ve Ceza" ve "Unutulmaz" adlı dizilerin 

tanıtım müziklerini yaptı. Sabi'ye başarılarının 

devamını diliyoruz.


- 19 - 

Siret Sadi & Moşe Abulafya 

Nişanlandı 

Renin Eliş - İzmir 

Siret Sadi & Moşe Abulafya çifti nişan 

mutluluklarını İzmir Kültür Derneğinde 

dostlarıyla paylaştılar. 

Betül & Moşe Sadi 

çiftinin kızları Siret ile 

Oret & David Abulafya 

çiftinin oğulları Moşe 

yakın zamanda aile içinde 

yaptıkları nişan 

törenlerinin ardından Liga'da 27 Mayıs Perşembe 

günü gerçekleştirdikleri bir davet ile bu özel 

günlerini samimi bir ortamda yakınlarıyla 

paylaştılar. 

Genç çifti ve ailelerini tebrik eder, bir ömür boyu 

mutluluklar dileriz. 

 

Şirince Gezisi Ester Cen - İzmir 

Salı Toplantılarının müdavimleri, 1 Haziran Salı 

günü 17 kişi Şirince'ye doğru yola çıktık. Saklı 

Vadi adlı restoranda çok güzel bir öğle yemeği 

yedikten sonra Şirince'ye vardık. Şirince'nin ara 

sokaklarını keşfettik. Daha sonra muhteşem dağ 

manzarası eşliğinde beş çaylarımızı yudumladık. 

Yazın ilk günlerinde gerçekleştirdiğimiz gezimiz 

çok keyfli ve neşeli geçti. 


- 20 - 

Genç Amerikalı Konuklar 

Renin Eliş - İzmir 

İzmir Kültür Derneği, İzmir'i tanımak ve 

cemaatimizdeki yaşıtları ile tanışmak amacıyla 

şehrimize gelen 50 Amerikalı genci ağırladı. 

"Kivunim" adlı organizasyon ile bir yıl süreliğine 

Kudüs'te bulunan Amerikalı gençler, kültür ve 

kimliklerini daha iyi tanıyabilmek için Kudüs'te 

farklı dersler alıyorlar. 

 

amacıyla ülkemizi de 

ziyaret ettiler. 

İstanbul'un ardından 

İzmir'e gelen gençler, 

şehri gezdiler ve 

akşamına dernek 

Kivunim'in kurucu 

direktörü Peter Geffen 

liderliğinde, grup 

Avrupa ülkelerindeki 

Yahudi cemaatlerini 

daha yakından tanımak 

lokalinde yaşıtları 

İzmirli kardeşleri ile 

bir araya geldiler. 

İzmirli gençlerimiz, 

İzmir'deki yaşantılarını 

ve Türkiye'yi tanıtan bir sunum gerçekleştirdiler. 

Hep birlikte yenen keyifli akşam yemeğinden 

sonra, gençler dans ederek kardeşliğin ve gençliğin 

tadını çıkardılar.


- 21 - 

Türkiye Musevi Cemaati 

Duyurusu 

Değişen dünyanın bir gereği olarak Facebook, 

Twitter, Foursquare ve Friendfeed başta olmak 

üzere birçok dijital platformu aktif olarak 

kullanıyoruz. Toplumumuz için riskler 

barındırabilecek bu sosyal ağlarda, normal 

yaşamımızda olmamız gerektiği gibi tedbirli 

davranmalıyız. Sahte isimler kullanılarak 

rahatlıkla yeni kullanıcı açabilmenin mümkün 

olduğu açıktır. 

Örneğin, facebook platformunda; Verda Kohen 

ismi, 1984 doğum tarihi ve birkaç profil resmi 

kullanılarak oluşturulan sanal bir kişi 215 kişiyi 

hiç tanışmamalarına rağmen!! arkadaş listesine 

katmıştır. bu vesile ile belki de bu kişilerin 

arkadaşları olan 1000'in üzerinde cemaatimiz 

mensubu gencin tüm özel bilgilerini takip 

edebilmektedir. 

Kimliğinden emin olmadığımız sanal kişilerle 

bağlantı kurarken, hem kişisel bilgilerimizi 

 

paylaşma riskini hem de toplumumuza ilişkin bir 

veritabanı oluşturulmasına olanak sağlama 

ihtimalini göz önünde bulundurmamız gerekir. Bu 

bağlamda birkaç güvenlik ve gizlilik ayarı 

yaparak, üzerinize düşenleri gerçekleştirebilirsiniz: 

Ø Facebook'un yeni devreye alınan "Gizlilik 

ayarları" kullanılarak, profilinizi sadece 

arkadaşlarınıza açmak ve sınırlı bilgi paylaşmak. 

Ø Twitter ve Friendfeed'de takip edilme 

ayarlarınızı "restricted" hale çekmek, 

tweet'lerinizin içeriğinde hassas olmak. 

Ø Foursquare'de, eviniz, iş yeriniz, okulunuz ve 

cemaatimize ait binalara "check-in" yapmamak ya 

da en azından açık adresi paylaşmamak. 

Ø Bu sistemlerde kullanılan şifrelerin, benzersiz 

ve kuvvetli şifreler olmasını sağlamak. 

Sanal ağların gerçek hayatın bir uzantısına 

dönüştüğü şu günlerde, her türlü güvenlik ve 

gizlilik aksiyonunu almanın gerekliliğini 

vurgulamak isteriz. 

Türkiye Musevi Cemaati 


- 22 - 

İzmir Musevi Cemaati 

Sinagog Ziyaretleri ile ilgili Düzenleme 

Güvenlik önlemleri kapsamında, İzmir’deki 

sinagoglarımızın yerli ve yabancı turistlerce 

ziyaretlerinde aşağıdaki kuralların uygulanmasına 

karar verilmiştir: 

1. Sinagogları ziyaret etmek isteyen ziyaretçilerin 

kimlik fotokopileri en az bir gün öncesinden 

cemaat ofisine fakslanacaktır. Ziyaretçilere 

refakat eden cemaat üyelerinin olması halinde, 

onların da isimleri cemaat ofisine 

bildirilecektir. 

2. Özel durumlar: VIP konuklar veya diğer 

ziyaretçilerin önceden kimlik bildirimi yapacak 

zamanları olmadığının tespit edilebildiği 

durumlarda, konukları davet eden sorumlu, 

öncelikle cemaat ofisine ziyaretin sebebini, 

kimliklerin fakslanmamış olması konusundaki 

mazeretlerini ve konukların isimlerini 

bildirmelidirler. Bu gibi durumlarda cemaat ofis 

 

yetkilileri, Cemaat Başkanı veya yardımcısının 

kişisel onayını isteyecek, bu onay alınmadan 

sinagoglar ziyarete açılmayacaktır. 

3. Yukarıdaki şekilde yapılan ve kabul gören 

başvurularda, cemaat ofisi bir görevli tayin 

ederek ziyaret saatinde sinagogların açılmasını 

sağlayacaktır. 

4. Ziyaretçilerden sinagogların bakımında 

kullanılmak üzere kişi başı 10,00 TL ücret talep 

edilecektir. (12 yaşından küçük çocuklar, toplu 

öğrenci ziyaretleri ve İzmir cemaati üyelerinden 

ücret alınmayacaktır.) 

5. VIP veya ücret vermeden ziyarette bulunacak 

özel davetliler için Cemaat Başkanı’nın veya 

yardımcısının onayı alınacaktır. 

Cemaat üyelerimizin yukarıdaki kurallara uyum 

sağlayarak güvenlik önlemlerine katkıda 

bulunmalarını rica ederiz. 

İzmir Musevi Cemaati


- 23 - 

Haklı Şikayet 


Mayıs sonlarında Şaar Aşamayim Sinagogunda 

kayınpederinin vefatının yıl dönümü nedeni ile 

duasını yapmak üzere Şaar Aşamayim Sinagoguna 

giden Avram Hasan ve ailesi, yaşadıkları nahoş 

olayı Cemaat Yönetimine yazılı olarak şikayet etti. 

Avram Hasan şikayet yazısında olayı özetle 

aşağıdaki şekilde dile getirdi. 

26.05.2010 tarihinde Sayın Hocamız M.M. ile 

kayınpederimin midraşı için Alsancak 

Sinagogunda "midraş saati" olarak anons edilen 

saat 20:00 için anlaştık. Ben ve ailem söz konusu 

saatten önce sinagogda hazır bulunduk. Saat tam 

20:00'de midraşa başlandı. Baryohay okundu bitti, 

idara kitapları dağıtıldı. Okunma sürecinde diğer 

hoca R.M.nin müşterileri geldi. Kendileri de geç 

geldiklerini itiraf ettiler. R.M. hoca cevaben SEN 

KEYFİNE BAK istediğimiz gibi yaparız dedikten 

sonra, müşteri memnuniyeti için duayı tekrar 

 

baştan ve yüksek sesle başlattı. Bizler orada idara 

kitapları ile kalakaldık. Zat-ı muhteremin müşteri 

memnuniyetini bitirmesini bekledik. 

Toplumlar kurallar ile yaşarlar. Özellikle bir 

sinagogun dua başlama saatleri hocaların 

müşterilerinin teşrif ettiği saatte değil, anons 

edilmiş olan saatte başlar. Bu saate toplum uyar, 

yetişemeyen ulaştığı yerden devam eder. 

Her şeyden önce Sn.R.M.'nin yaptığı davranış 

bırakın hocalık kurallarına, insanlık kurallarına 

bile uymaz. Bana, aileme ve midraşını yaptığım 

kayınpederime saygısızlık edilmiş ve dini 

duygularım rencide edilmiştir. 

Avram Hasan'ın bu şikayetinin Cemaat Yönetim 

kurulunda ele alındığı, son zamanlarda sıklaşan bu 

gibi rahatsızlıkların tekrarlanmaması için gerekli 

uyarıların yapıldığı öğrenildi. 


- 24 - 

Rena Kaya 

Bat- Mitzva 

Riva Halegua ve San Kaya'nın kızları Rena, 19 

Haziran Cumartesi gecesi Küçük Kulüp Marmite 

Restoranda düzenlenen bir parti ile Bat-Mitzva'sını 

kutladı. 

Marmite restoranın güzel bahçesinde gerçekleşen 

törende Rena bu özel gününü ailesi, akrabaları ve 

arkadaşları ile birlikte kutladı. 

 

Cemaat Başkanımız sayın Jak Kaya'nın torunu 

olan Rena ile Kaya ve Gabay ailelerini kutlar, genç 

kardeşimize sağlık, mutluluk dolu nice yıllar 

dileriz.


- 25 - 

İÇİMİZDEN 

DÜĞÜNLER 

Işık Yohay & Hayim Hasan 

20 Haziran 2010 

Beril Çakırer & Selim Mazliah 

15 Ağustos 2010 

Evlenecek çiftlerimize 

ömür boyu mutluluklar diliyoruz!.. 

Renin Eliş / İzmir 

 

GEÇMİŞ OLSUN'.. 

Meir Levi 

Sevinç & Selim Levi'nin oğulları Meir,geçirdiği 

bir kaza sonucu rahatsızlanarak bir süreliğine 

hastanede tedavi görmüştür. Acil şifalar diliyoruz. 

İnci Levi 

Klodin - Nesim Levi çiftinin kızları İnci Levi 

geçirdiği rahatsızlığın ardından evinde dinlenerek 

sağlığına kavuşmuştur. Kendisine ve ailesine 

geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz. 

Viktorya Eliş 

Yusuf Eliş'in eşi Sayın Viktorya Eliş yaşadığı 

sağlık probleminin ardından evinde istirahat 

etmektedir. Geçmiş olsun... 

Yakup Kanyas 

İzmir'in sevilen simalarından Yakup Kanyas 

geçirdiği fıtık ameliyatından sonra tekrar sağlığına 

kavuşmuştur. Kendisine geçmiş olsun diyoruz. 


- 26 - 

Aramızdan Ayrılanlar 

 

İzak Araza - İzmir 02 Mayıs 2010 

Estreya Levi - İzmir 10 Mayıs 2010 

Baruh Dayan Aemet!..


- 27 - 

Kurumlarımız 

Cemaat Yönetim Kurulu 

Değerli Kardeşlerim, 

Jak Kaya 

Bu sayıda sizlere Karataş Hastanesi hakkında biraz 

bilgi aktarmak istiyorum. Bilindiği gibi, Karataş 

Hastanesi İdare Derneğinin Olağanüstü Genel 

Kurulunda yeni yönetim kuruluna seçilen 

kardeşlerimiz Jak Kaya – Avram Sevinti – Rafael 

Algranati – Efrahim Kohen ve Hayim Eskinazi ilk 

toplantılarında görev bölümü yaparak başkanlık 

görevini şahsıma uygun görmüşlerdir. 

Genel Kurulda açıklamış olduğumuz gibi yeni 

Yönetim Kurulumuz, yaşlılarımızın bakımlarının 

mükemmel düzeyde sağlanması öncelikli kaydı ile, 

hastane işletmesinin uygun görülecek bir ekibe 

devredilerek, hepimize uzun süredir rahatsızlık 

veren zarar riskinden korunması hedeflenmiş ve bu 

 

konuda Genel Kurulun desteğini almıştı. 

O günden itibaren başlatılan yoğun çalışmalar 

sonucunda, hastanemizde görev yapmakta olan 

doktorlardan oluşan bir ekiple, bu yönde bir 

anlaşma sağlamanın son aşamalarına gelmiş 

bulunuyoruz. 

Tabiidir ki, bu anlaşmanın temelini, yönetimimizin 

ciddi ve sürekli denetimi oluşturmaktadır. Haziran 

ayının son haftasında bir bilgilendirme toplantısı 

düzenleyerek sizlere bu konudaki gelişmeleri 

aktarmayı planlıyoruz. 

Bu süreç içinde hastanemizin faaliyetlerine 

kesintisiz devam etmesi sağlanmış ve daha iyi 

hizmet sunabilmek için çalışmalarını 

sürdürmüştür. 

Amacımız bu asırlık kurumumuzun korunması ve 

hizmet seviyesinin yükseltilmesidir. 


- 28 - 

Azil 

Şavuot Bayramı nedeniyle yaşlılarımıza 20 Mayıs 

günü İnciraltı Körfez Restoran’da Bn. Raşel 

Eskinazi sponsorluğunda bir öğle yemeği 

düzenlendi. 

Yaşlılarımızla birlikte yemeğe, Kadınlar Kolu 

üyeleri, Amerikalı misafirimiz Bn. Kler Leigh, 

hastane pansiyoneri olmayan bazı yaşlılarımız ve 

Karataş Hastanesi Halkla İlişkiler müdürü Elanur 

Karakoç da katıldı. 

Yemek sonrası tatlı ve pasta ikramı yapılan 

yaşlılar güzel havadan istifade edip hoşça vakit 

geçirdiler. 

Hastanenin yeni Yönetim Kurulu Başkanı Jak 

Kaya 9 Haziran Çarşamba günü Kadınlar Kolu ile 

bir toplantı yaptı. Toplantıda Azil'in yeni yönetim 

açısından önemi vurgulandı ve yaşlılarımızın 

rahatı için alınacak tedbirler konuşuldu. 

 

Toplantıda, toplumumuzdaki genç hanımların 

Azil'in kadınlar koluna katılmalarını sağlamanın 

önemi ve gereği üzerinde duruldu ve bu konuyla 

ilgili çalışmaların bir an evvel başlatılmasına karar 

verildi. 

Karataş Hastanesinin nekahathane bölümündeki 

odaların tamamı dolu olup, yaşlılarımızın bakımı 

her zaman olduğu gibi, hiçbir fedakarlıktan 

kaçınmayarak özenle sürdürülmektedir. 

Bizler için son derece önemli olan destekleriniz 

için hepinize teşekkür eder, sağlıklı ve mutlu bir 

yaz sezonu geçirmenizi dileriz.


- 29 - 

Beth Hayim 

Ruben Benadava 

Başkan 

Kabristan Derneğimizin Olağan Genel Kurul 

toplantısı 25 Nisan 2010 Pazar günü yapıldı. 

Divan Başkanlığı seçiminden sonra okunan 

Yönetim ve Denetim Kurulu raporları oy birliği ile 

kabul edilerek Yönetim ve Denetim Kurulları 

oybirliği ile ibra edildiler. 

Yenilenen seçimlerde Kabristan Derneğimizin 

yönetim kuruluna Ruben Benadava, Moiz Malki, 

Selim Bonfil, Moşe Habif, Eli Yüksek, Vitali 

Benazuz ve İzak Asael seçildiler. 

Denetleme Kuruluna İzak Arditi, Sabi Cimi ve 

Moşe Mizrahi'nin seçildiği toplantı sonunda, yeni 

dönemde yapılması planlanan çalışmalar 

konusunda dilek ve önerilere yer verildi. 

 

İyi Niyet 

Bu kurumumuzdan bültenimize 

bilgilendirme yazısı ulaşmamıştır. 


- 30 - 

Liga 

Değerli İzmirliler, 

Janet Meseri 

LİGA olarak çalışmalarımıza Mayıs ayında da tüm 

hızıyla devam ettik. Kış aylarında başarı ile 

sürdürülen hobi kurslarımıza yaz sezonu nedeni ile 

Mayıs sonunda ara verdik. Değerli 

kursiyerlerimize güzel bir yaz tatili diliyor ve yeni 

sezonda onları tekrar aramızda görmeyi diliyoruz. 

Evliliğe ilk adımlarını atan ve davetlerini 

derneğimiz lokalinde yapan gençlerimizin 

yakınları ile bu mutlu günlerini paylaşmalarına 

bizler de katıldık. Birlikte ilk adımlarını attıkları 

bu yeni yaşam yolunda sevgi ile yürümelerini 

diler, her şeyin gönüllerince olmasını temenni 

ederiz. 

Ayrıca gençlerimizin yazın yapacakları Macaristan 

ve İsrail gezileri için tüm hazırlıklar tamamlandı. 

Gençlerimize bol eğlenceli bir tatil ve güzel bir 

seyahat diliyoruz. 

 

Sunday School 

Sunday School öğrencileri sene sonu gösterilerini 

Ligada anne, baba ve yakınlarına sundular. 

Şarkılar, danslar ve küçük bir sunumdan oluşan 

gösterileri, çocuklarımızın bütün bir sene 

yaptıkları çalışmaların en azından bir kısmını 

sergileme fırsatı verdi. 

Yazın gelişi ve tatilin cazibesi ile küçük öğrenciler 

çok mutluydu. 

Yeni sezonda görüşmek ve tekrar hep birlikte 

olmak ümidi ile hepinize sağlıklı ve mutlu bir yaz 

sezonu diliyoruz. 

Hoşçakalın!..


- 31 - 

Karataş Hastanesi - I 

Karataş Hastanesi'nde Yenilik 

Eda Çetintaş 

Diyetisyen 

Ben diyetisyen Eda Çetintaş. Başkent Üniversitesi 

Beslenme ve Diyetetik Bölümü 2009 yılı 

mezunuyum. 

Eğitimim süresinde çeşitli sağlık kurumlarında 

mesleğimle ilgili görevler aldım. Özel bir 

zayıflama merkezinde diyetisyen olarak çalıştım. 

Ayrıca çalıştığım merkeze bağlı olarak çeşitli 

diyaliz merkezlerinin diyetisyenliğini de yaptım. 

Mayıs 2010 itibari ile Karataş Hastanesi'nin 

Beslenme ve Diyet Kliniği'nde görev almaktayım. 

Hastanemizin gerek ayakta gerek yatan hastaların 

beslenme hizmetlerinin ve diyet programlarının 

hazırlanması ve takibini yapmaktayım. 

Hastanemizin Beslenme ve Diyet Kliniği'ne ayakta 

 

başvuran kişiler ile ilk olarak bir ön görüşme 

yapılmaktadır. Bu ön görüşmede kişinin genel 

bilgileri, beslenme alışkanlıkları, aile geçmişleri ve 

varsa hastalıkları hakkında bilgi alınmaktadır. 

Beslenme programının süresine karar verilmekte 

ve işleyiş hakkında bilgi verilmektedir. 

Ön görüşmenin akabinde kişi zayıflama/kilo alma 

programına uygunluk, sağlık koşullarının tespit ve 

değerlendirilmesi için dahiliye doktorumuza 

yönlendirilmektedir. 

Tamamlanan bu aşamalar sonrasında beslenme 

programına başlanmaktadır. Görüşmeler en az 

birer hafta aralıklar ile yapılmaktadır. 

Sağlıklı yarınlara yeterli ve dengeli beslenerek 

“merhaba” demek için sizleri de kliniğimize 

bekliyoruz... 


- 32 - 

Karataş Hastanesi - II 

Köklü Çınar Esbaş'ta 

Ela Nur Karakoç 

Halkla İlişkiler 

Özel Karataş Hastanesi Mayıs ayında ESBAŞ’ın 

ev sahipliği yaptığı "1.Uluslararası İzmir Küresel 

Sağlık" konferansında yer aldı. 

1.Küresel İnoviz Konferansı (Sağlık için İzmir) 

konulu konferans 24-25 Mayıs 2010 tarihlerinde 

iki gün boyunca sürdü. 

Ege Bölgesinin ilk özel hastanesi niteliğini 

kazanmış, tıpkı köklü bir çınar gibi 106 yıldır 

hizmet veren "Özel Karataş Hastanesi" 

sempozyuma katılan konukları ağırladıktan sonra 

Karataş semtiyle özdeşleşmiş tarihi Asansör turu 

organize ederek etkinliğe katkıda bulundu. 

 

Talmud Tora 

Bu kurumumuzdan bültenimize 

bilgilendirme yazısı ulaşmamıştır.


- 33 - 

Seksion en Ladino 

El kantoniko de Rachel 

Rachel Amado Bortnick / U.S.A. 

bortnickra@sbcglobal.net 

Una Pyesa de Teatro 

de Avraham Galante 

Espero ke konosesh el nombre del profesor 

Abraham Galante, z.l. (1873-1960) si no tambien 

sus emportantes ovras istorikas, lo mas sovre los 

djudios de Turkia, i tambien sovre lingua, folklor, i 

otros aspektos de la kultura sefaradi. El eskrivyo 

19 livros en turko, i 34 livros en fransez! Ma 

pokos saven ke tiene tambien dos ovras en ladino 

(muestro judyo-espanyol), una kurta 

novela, "Abandonada por mi padre" i una pyesa de 

teatro yamada "Rinyo o El amor salvaje", todas las 

dos publikadas en 1906 en Kairo, Ejipto, en letras 

ebreas Rashi. 

 

Ke pekado ke pokos de mozotros podemos meldar 

tekstos en el alfabeto Rashi, lo ke mos aze pedrer 

de konoser la literatura vieja muestra! En el 

Imperio Otomano kuaje todos los livros i jurnales 

publikados en ladino eran kon estas letras. Ma 

grasias a los akademikos i otros ke agora publikan 

las transliterasiones en letras latinas de siertas de 

estas ovras, todos podemos konoser un poko de “lo 

ke meldavan muestros padres.” (Ansi es el titolo 

de un livro maraviyozo publikado de Rifat 

Birmizrahi en Estambol, de padasikos tomados de 

jurnales viejos, transliterados, i tresladados en 

İnglez i Turko. Si no lo konosesh, vo lo 

rekomendo de merkarlo de Gözlem Kitabevi 

(kitabevi@salom.com.tr) 

En Espanya (Barcelona) se topa la kaza editorial 

Tirocinio (http://www.tirocinio.com/ ) ke publika 

una seria de livros de literatura sefaradi debasho el 

nombre "Coleccion Fuente Clara; estudios de 

cultura sefardi", dirijida por la Dra. Pilar Romeu. 

Ya publikaron 15 livros en esta seria, la mayoria 

de ovras en ladino (judeoespanyol), transliteradas 


- 34 - 

kon komentaryos i aklarasyones en espanyol. El 

ultimo de estos es un estudyo del profesor Michael 

Studemund-Halevy sovre "Rinyo o El amor 

salvaje,” una de las pyesas de Avraham Galante. 

Es un livriko chiko maraviyozo ke lo meldi kon un 

grande plazer, aun ke la estorya es trajika. 

La estorya de la drama tiene lugar en el kazal de 

Soroni al oeste de la isla de Rodes (Rodos.) En la 

introduksyon Galante da a entender ke: 

«El sujeto de el dramo Rinyo no es imajinaryo. Es 

un fato verdadero ke se paso antes kuatro anyos 

en un kazal de la izla de Rodes. Rinyo es el 

nombre verdadero de una ija grega ke amava un 

mansevo kazado i ke no pudyendo alkansarlo, 

degoyo un ijiko de este ultimo por vengarse de el 

padre. Rinyo fue kondenada a muerte por el 

tribunal de Rodes». 

Rinyo, una ijika de 18 anyos, "degoyo a un 

ijiko!.." Este ijiko era una kriatura de solo 4 

anyos. Ya vos imajinash la barbaridad de este akto, 

 

i el efeto emosional de meldar esto para mozotros 

ke estamos uzados a sintir el biervo "degoyar" para 

geynas i vakas kasher! Ay ke entender ke esto NO 

es una estorya djudia, si no ke una trajedia grega 

“moderna” (ke a mi kuento paso en 1902) i 

personajes kon nombres gregos komo Lefteri, 

Kiryako, Marigu, Estergula, etc. 

Las pokas linyas de la introduksyon ya mos dan el 

resume de la estoria, ma la piesa esta eskrita de 

manera ke apanya muestra atansion, i mos aze 

kerer meldar mas para ver ke va pasar despues, i 

asta la fin. Los personajes ayudan al 

desvelopamiento de la estorya de una manera 

kaptivante. 

Devemos mensionar ke el teksto de la pyesa ya fue 

publikada en letras latinas el anyo pasado por 

Avner Perez del Instituto Maale Adumim en Israel. 

Esto se topa en el Internet en el adreso de : 

http://btjerusalem.com/av/Riniolad.pdf 

La lavor de Avner Perez es tambien es una seria


- 35 - 

kon el titolo “El trezoro de la Poezia i del Teatro 

Djudeo-Espanyol” ke da transliterasiones de ovras. 

Ma el no tenemos las eksplikasiones ke vemos en 

el livriko muevo de Espanya. 

El Dr. Studemund-Halevy no solo ke izo la 

transkripsion de la ovra en letras latinas, ma 

tambien eskrivyo una introduksion en espanyol 

muy enformativa sovre la istoria personal, sosial, 

politika, akademika, i literaria de Galante. 

Tambien el tiene notas de eksplikasion, i a la fin, 

un glosario de biervos ke no se uzan en el espanyol 

normativo, para ayudar al lektor espanyol o 

espanyol-avlante. 

Para mi personalmente la kontribusion del profesor 

Halevi (introduksion, notas, glosario) fue tambien 

una lision de espanyol-castellano. I tambien, aun 

ke no tenemos todo el teksto en letras Rashi, 

tenemos pedasikos, ke me aze akodrar ke devemos 

ambezarmos el alfabeto Rashi I pratikar lo en 

meldando las ovras orijinales de muestra literatura. 

 

Proverbos 

A ken el Dyo no le dio ijos, 

el diavlo le da suvrinos. 

A ken todo le abasta, 

no le manka nada. 

A la haragana, 

la noche le viene gana. 

A la mar entra, 

seco sale. 

A la mar ke vaya, 

agua no va topar. 

A la papona, 

presto le buye la oya 


- 36 - 

Detras del Perde de la Istoria 

Rachel Saba Wolfe / Israel 

rachsw@netvision.net.il 

Ribi 

Eliya'hu 'Ha-Co'hen 'Ha-Itamari 

i su lucha kontra los malos espiritos [ruhot] 

"En tiempo de landra, todos se azen de guerko" 

Joseph Nehama, Diccionner du Judeo-Espagnol, p. 571 

En estos tiempos duros de tension i apretadura, 

kuando parese ke los guerkos salen de sus burakos 

para kavzar mas danyos i estrechura, me akodro de 

Ribi Eliya'hu 'Ha-Co'hen (su sovrenombre 'Ha- 

Itamari) de İzmir ke lucho kontra los malos 

espiritos antes de mas de 300 anyos. Nasido 

probavlamente en 1659a su padre Ribi Avra'ham 

Shelomo 'Ha-Co'hen, Eliya'hu 'Ha-Co'hen era un 

gran Mekubal ke se okupava de la Kabala. El 

 

mantenia una vida muy modesta i se abastava kon 

pokos mezos, ma en el mizmo tiempo demandava 

de los miembros del kolel a dar Sedaka 

[bienfezensia] para mantener los mensteres de los 

proves ke malorozamente konstituiran una grande 

partida de la komunidad. 

Ribi Eliya'hu 'Ha-Co'hen eskrivio mas de 30 livros 

ama no todos fueron emprimados. El livro mas 

konosido es 'Shevet Musar' [vara de moral] ke era 

el livro de kastigerio el mas popular en el siglo 18, 

i fue tresladado del Ebreo al Ladino, Arabo i 

Yidish. 

No komo munchos Djudios en su tiempo, Ribi 

'Ha-Co'hen era konvensido ke las puertas de 

Ganeden no estan aviertas para todos. Por entrar 

por eyas, el benadam deve de suvir toda su vida en 

las eskalones de buen komporto i amijorar sus 

manias i kaminos. 

Ma si Ganeden es un lugar zor a ayegar, las


- 37 - 

puertas del Gennem estan aviertas siempre para los 

pekadores i los malazientes. Sigun Ribi Eliya'hu 

'Ha-Co'hen, munchos de eyos tenian de tornar a la 

tierra para azer "gilgul" – transformar en otras 

personas – kriaturas, mujeres i mansevos – i ansi 

pagar por sus maldades. 

Los demazalados ke entraron en eyos los espiritos 

[ruhot], sufrieron muncho i no tenian ningun 

kontrol sovre sus komporto. Ama grasias a Ribi 

Eliya'hu 'Ha-Co'hen ke savia komo arrondjar los 

espiritos de sus kuerpos, tenian la esperansa de 

kurarsen kompletamente. El rabino empesava a 

avlar kon los espiritos, demandar por sus pekados i 

espantarlos kon 'haramot' [ekskomunikasiones] ke 

van a salir. 

El proseso del arrondjamiento esta eksplikado en 

el livro 'Minhat Eliya'hu' [regalo de Eliya'hu], de 

Ribi 'Ha-Co'hen, kapitolo 5, ke aparesio en 1824 

en Saloniko. El livro fue eskrito en Ebreo, ma sesh 

anios mas tadre se publiko en esta sivdad solo el 

 

sinken kapitolo, tresladado al Ladino, debasho del 

titulo: "Maase 'Ha-ruah Me-'harav Eliya'hu 'Ha- 

Co'hen Zl'h"'h [zihrono le-hayey 'ha-olam 'ha-ba – 

su memoria al mundo el vinien]. Ken era el 

tresladador i en ke emprimeria kitaron este chiko 

livriko – no savemos. Klaramente, algunos 

pensaron ke la informasion i las konsejas ke 

kontenia eran bastante interesantes i edukativas, ke 

lo emprimieron a la segunda vez en 1840. 

Kero trayervos de este livro la deskripsion de un 

enkontro de Ribi Eliya'hu 'Ha-Co'hen kon un 

espirito: 

"Despues de este maase [echa] entraron dos ruhot 

[espiritos] en un ermano i una ermana i le fui 

gozer [dar sentensia] beherem [ekskomunikasion] 

a uno de eyos ke dishera ken es[.] El uno 

respondio nada asta 11 mezes i el mansevo esta 

hazino kon kefia [epilepsia] b"m [bar minan] i 

torni a serlo gozer ke avlara ken era kon 

haramot[.] Supito salio a avlar kon boz basha[.] 


- 38 - 

Ke avlare[?] Le dishi[:] Ken sos tu[?] Disho[:] 

Yo se fulano el taukdji [geynero][.] I yo lo konosi 

a este taukdji en bivo ke era kaasiento [aksi] i 

kara aylan [de echas feyas, sigun el teksto 

orijinal][.] Le dishi porke te vino este mal[.] 

Disho[:] Tenia munchos devdores i no puedi 

sonportar i me entosegi i vini en esto ba"hr 

[baavonotay ha-rabim – por mis munchos 

pekados]". 

La repuesta del espirito eksplika la razon de la 

epilepsia. En akeyos dias no savian kualo kavzava 

esta mala hazinura. La eksplikasion ke es un 

komporto enforsado por espiritos, sin ke la persona 

tiene ningun kontrol sovre si, puedia aklarar el 

misterio. Tambien, esta eksplikasion responde a la 

kestion porke tuvo el espirito azer "gilgul". Asigun 

el Djudaizmo, suisidio es defendido. El pekado del 

taukdji era, aparte de su negregura i aksilik, ke se 

mato kon sus manos. Por medio de la konseja, Ribi 

'Ha-cohen da a los meldadores un akavidamiento 

fuerte kontra el suisidio. 

 

Ke pekado ke tenemos oy en dia de pasar estos 

tiempos de nisayon [prova] sin la ayuda de Ribi 

Eliya'hu 'Ha-Co'hen. Ma, amigos, no me miresh 

kusur, ay otros remedios para defendermos de ojo 

malo i de poderes danyozos: Un tiesto de ruda en 

frente de la kaza i una matika de la mizma planta 

en el djep; un ojiko mavi i una kamea kon las 

palavras: "Ben Porat Yosef, Ben Porat Aley 

Ayin". 

O, puede ser afilu mijor, el remedio mas util ke 

rekomendava siempre Ribi Eliya'hu 'Ha-Co'hen a 

los İzmirlis i a todos İsrael: Azer la Teshuva, 

atakanar muestros kaminos en la vida i azer 

munchos maasim [echas] tovim. İ el Dio ke va 

estar kon mozotros, Amen! 

Para Suscribirse al 

DIYALoG 

members.diyalog@yahoo.com


- 39 - 

Yehuda ke dize? 

El invento del futuro 

Yehuda Hatsvi / İsrael 

hatsvi@netvision.net.il 

Los paleontologistas, i otros investigadores i 

sientistas kon el prefikso de "paleo", mos 

ensenyan ke antes de no mas de sesh miliones de 

anyos, se separaron de un padre antepasado las dos 

famiyas: Los Chimpanzes i los Humanoides, (los 

umanos ke mos konosemos oy en dia).. 

A mi, personalmente, me viene muy defisil de 

admeter o de akseptar esta teoria, o sea este fato. 

Komo puedo kontinuar a bivir kon este sekreto 

familial, i konfesar ke mis bisnonos eran 

maymonas? 

Bueno, "en lo ke estamos - bendigamos"... 

De todas maneras, es muy evidente ke los 

Chimpanzes no trokaron mucho en este "kurto" 

 

instante de evolusion, mientras ke los Umanos 

reusheron azer un sendero muy largo i diverso para 

parvenir a el estado lo ke yamaremos desde agora 

"Benadam". 

Ma, en realidad, ke es el Benadam, i en kualo se 

difere de los otros animales del mundo? 

Me parese ke fue el filozofo grego Platon el ke dyo 

una definision divertida del Benadam, dizendo ke 

es "una kriansa sin plumas, i ke kamina en dos 

piezes". 

Sierto ke una tala definision es un buen egzempio 

de una verdad parsial, porke, en el mezmo tiempo 

puede ser adaptada a una gayina eskorchada 

tambien. 

Otro filozofo, yamado Daniel Shabetay Milo, izo 

un eksperimento interesante kon sus elevos, i en 

un kurto tiempo resivio muchas repuestas a la 

demanda de "el Benadam es el uniko animal 

ke....." 


- 40 - 

Ya vos imajinash ke entre las repuestas ke 

deskriviyan en kualo semos "unikos", se kontavan 

las kapasidades de gizar, dezenyar, riir, avlar, las 

kalidades de altroizmo komo tambien la violensia, 

i asta el fenomeno de sonrujir (de azerse 

kolorado). 

Daniel Milo, filozofo i biolojista, es nasido en 

Israel en 1953. Desde 1983 bive en Fransia, ma 

ayinda pasa una parte de su tiempo en Israel 

kuando se eskarinya de su nieta ke bive aki. No me 

preguntesh sovre su punta de vista en la politika, 

porke no esto de akodro kon el de nada, ma este 

fato no tiene de impedir a gozar de su saviduria. 

El eskrivyo siete livros en Franses (lengua ke kaje 

no konosko), i un livro muevo kon el titolo "El 

invento del futuro" (esta vez en ebreo !). 

Ya mensioni aki arriva ke Daniel Milo tiene una 

nietika ke bive en Israel. En uno de los enkontros 

de Daniel kon la chika (no se en ke edad), eya le 

disho: 

 

"Al vermos amaniana". De aki, de este evento tan 

simple i trivial, topo el filozofo la repuesta ke 

puede eksplikar la partikularidad del benadam en 

komparizon a todos loa animales del mundo: la 

kapasidad de planear por el avenir, la konosensia 

ke egziste ke ay futuro, la kapasidad a dezir el uno 

al otro "al vermos amaniana". 

Es verdad ke los lonsos, por un egzempio, saven 

aprontarsen para pasar el envierno durmiendo en 

sus kuevas. Tambien las bezbas (avijones) o las 

formigas tienen un senso de planeamiento, ma este 

senso no viene del fondo de algun pensamiento 

sino de un instinkto, i nada mas. 

Agresion i violensia egzisten tambien entre 

muestros primos ermanos, los chimpanzes, i tal 

vez ay siertos animales ke empesan a riir si les 

azemos koskias, pero –komo ya lo dishimos- es 

solamente el benadam el ke es kapas de tomar el 

avenir en sus manos. (Sierto ke la baza del 

entendimiento del termino "futuro" es la lengua, i


- 41 - 

naturalmente ke la kondision de aver lingua es 

antes de todo el selevro/meoyo umano 

dezvelopado). 

Aparte del "invento del futuro", Daniel Milo es 

konosido en el milyu de la akademia komo el 

inventor del termino "trop-iette" ke me parese 

traduizirlo komo "tira (arrondja) demaziado". Milo 

ve un obstakolo grande en la kondukta del "Homo 

sapiens" en los milenios de alkavo. Mos 

konvertimos a ser un tipo gastador, ke las mientes 

tenemos en konsumir mas i mas kozas de luso, 

komidas muevas i mil i una koza de bavajadas, ke 

realmente no las nesesitamos. 

No es mi intension de entrar aki a los aspektos 

pozitivos ke tambien egzisten en esta tendensia. 

Ma segun mos konseja el filozofo, devemos –toda 

la umanidad- entrar en una "dieta kulturala", un 

rejim ke meta frenos a este fenomeno negativo. 

Una prezentasion (PowerPoint) interesante yamada 

 

www.TooMuch.Us vos puede dar un poko mas de 

material para pensar sovre este tema. 

En konsekuensa del "invento del futuro" kiero yo 

anyadir una koza : 

Es verdad, ke en diferensia de todos los animales 

(ke biven solamente en el "prezente"), savemos 

mozotros, las personas, planear el futuro. Ma, no 

mos olvidemos ke parvenimos a este estado 

solamente kuando reushimos a obtener la 

konosensia del "pasado". La persona, la 

komunidad, la nasion, o afilu toda la umanidad en 

jeneral, no puede reushir en planeando "futuros" 

sin ke tenga alguna baza en la kultura i en la sensia 

del pasado. Mozotros, komo Judyos, lo tenemos de 

save mijor de todos. El sekreto de la vitalidad de 

muestro puevlo esta en guadrando i edukando 

muestra karga kultural del pasado kolektivo, al 

enkontro del avenir. 


- 42 - 

Rekuerdos de Roz 

Roz Kohen Drohobyczer 

rozkohen@gmail.com 

Los Sedakeros del Kal Apollon 

En los anyos 50 

del siglo pasado, 

uzavamos a 

vijitar kon mi 

madre el entorno 

de la Kula. La 

Kula era lesho de 

sinko puntos de 

kamino del apartamento Melek, ande moravamos. 

Mi madre me tomava de la mano i mos metiamos 

en kamino kon grande entuziazmo. 

Syempre era mas o menos lo mizmo: vijitar la 

prima de mi padre Jentil, ke morava unos kuantos 

apartamentos despues del kal Apollon; merkar 

karne kasher ande Dalva; ugradeyar ande la tant 

Sarina ke bivia enfrente del Bit Pazari; echar una 

boz al rez de chaussée de Dora Adato; i, devezes 

 

en kuando echar azete al kal. 

En akeyos tyempos el kal de Neve Shalom dainda 

no era fraguado, i el kal d'Apollon, ke mi madre lo 

yamava el kal de los proves, era el kal lo mas 

frekuentado. 

La Kula, en akeyos anyos era serrada, aparesiya 

muy eskayida i pasavamos al deredor de eya komo 

si no egzistiya. Me akodro tambien del kunduradji 

Musyu Navon, ke teniya una butikita chikitika i 

bruska, ande moz echava penches muevas a los 

kalsados vyejos por unos kuantos groshes. Una 

otra butika ke konosiyamos bueno en la Kula era 

la butika de Pardo, kon sus fostanes de novya ke 

alkilava. Unos kuantos elektrikchis ke adovavan 

lampas vyejas, i mas abasho unas doz butikas ke 

vendian livros i defteres para la eskola. Mas i mas 

me akodro de los eskirubadjis kon el sako en la 

espalda; los vendedores de frutas i de pishkados. 

El deredor de la Kula en akeyos anyos teniya un 

ayre muy eskayida kon sus apartamentos vyejos, 

deskolorados i sus entradas kon golor de mofo i


- 43 - 

areskuras, kon unos kuantos borrachones kon las 

bochas de ispirto en sus mano, i los butikaryos 

baryendo las entradas i echando aguas a las kayes 

para espantar a los gatos ke eran numerozos. 

La entrada del Kal Apollon no era diferente del 

resto de la kaleja. i mas i mas, komo al tinyozo un 

graniko mas, eran los sedakeros i sedakeras 

asentados en la puerta del kal. 

Asentados en las eskalonas de laja en la entrada 

del kal de los proves, avlando syempre en Djudyo, 

eran yenos de bendisyones i alavasyones: 

"Presyada, asi ke te veyga de todo bueno, ke 

veygas novya a tu ija, ke tengas el mazal en la 

puntal pino, todo bueno ke tengas i ke los dezeyos 

de tu alma ke se agan verda." 

En mizmo tyempo saviyan todo lo ke se pasava en 

la male i eran komo los balabayes del kal, dando 

avizos i pruntando kestyones: "El shamas ya vino, 

vas a echar azete al kal?" 

Me akodro tambien ke kantavan en Djudyo 

kantikas alegres, en kontrasto kon sus vistidos 

 

eskayidos, sus karas flakas i sus bokas sin dyentes. 

Paresiyan orozos kon sus karas de riza. 

Me akodro tambien ke los grandes mos espantavan 

kon avlas sovre zinganos, sedakeros i Sanpavlo. 

Moz dizian ke si no mos komportaramos bien, una 

zingana o un sedakero i mizmo Sanpavlo el 

mizmo, moz puedia arevatarmos. No saviya kualo 

Sanpavlo keria dizir, ma este byervo dicho kon 

boz alta ya me areventava la fiel. 

Kon estos prospektos en mis penseryos, la entrada 

al kal de Apollon me dava un sentimyento de 

espanto mesklado de una kuryozita. 

Las vijitas a los miembros de famiya ke moraron 

en el deredor de la Kula, el uzo de echar azete al 

kal, sus personajes estranyos kon los sedakeros en 

la puerta del Kal Apollon, no egzisten mas. Esto 

todo ke desparesio en muestro tiempo aze parte de 

mi pasado. Kada ves ke vijto a Estambol, en el 

fondo de una Kula i de su entorno, modernizado i 

restorado, sus rekuedros se arebiven i me parese 

oyir las bozes de los sedakeros de Apollon. 


- 44 - 

eSefarad 

Fuente : esefarad.com 

El famoso boletin semanal eSefarad, al kual se puede alkansar del adreso 

www.esefarad.com viene de publikar el artikolo sigyente de nuestra Rachel 

Amado Bortnick. http://www.esefarad.com/?p=11011 

Lideres Djudios 

en Tiempos Difisiles en Turkia 

En los ultimos mezes uvo unos trokamientos en la 

komunidad djudia de Turkia, ke meresen ser mijor 

entendidos i apresiados. En el 1 Avril 2010, Silvyo 

Ovadia termino sus sesh anyos komo presidente de 

la komunidad de Estambol, i a su lugar paso Sami 

Herman ke fue su amigo, kolaborador i vise 

prezidente. En 2 Mayo, 2010, el Rav İsak Haleva 

fue re-elejido komo Hahambashi (kapo-haham, o 

granrabino) del pais para sirvir siete anyos mas. 

Para mijor apresiar la valor de estos lideres ke 

lavoran por el bienestar de la komunidad djudiaturka, 

desidi de dar en este kurto espasio unas 

enformasiones sovre el posto de Hahambashi, de la 

administrasion relijioza i sivil de la komunidad, i 

 

de la situasion de de oy en el pais. 

El Hahambashi o Granrabino 

El posto de Hahambashi fue establesido por el 

sultan otomano Mehmet II, konosido en turko 

komo Fatih , “el konkistador”, porke en 1453 avia 

konkistado Estambol, o Constantinopolis, de los 

Bizantinos. El Hahambashi Otomano representava 

a todos los djudios del imperio, tenia grande 

otoridad i azia parte del divan (konsilyo 

administrativo) del sultan. El primer hahambashi 

fue el Rav Moshe Kapsali (1453 – 1496) ke estava 

kuando arivaron los egzilados de Espanya en 1492. 

Despues ke el Imperio se desparesio, la Republika 

Turka ke tomo su lugar en 1923, adopto el sistema 

de Hahambashi. En el Imperio Otomano el 

Hahambashi kedava en su posto asta su muerte, i 

ansi fue tambien kon los grandrabinos en la 

Republika – Haim Moshe Becerano (1920 -1931), 

Haim Ishak Saki (1931–1940), Rafael David 

Saban (1940–1960), i David Asseo (1961–2002). 

El Rav Isak Haleva se izo Hahambashi en 2002, 

despues de la muerte del Rav David Asseo, d.b.m., 

ke estuvo en este posto por 41 anyos. Poko


- 45 - 

despues el governo troko la ley, metio el limito de 

7 anyos, i ovligo de tener eleksiones en la 

komunidad para este posto. 

Rachel i el Chief Rav D.Asseo 

Ansi es ke la eleksion del Hahambashi oganyo fue 

un evenimiento istoriko. Por primera ves el 

publiko djudio, i no el “bet din” (konsilyo 

relijiozo) komo antes, deskojo el granrabino. Fue 

tambien una eksperiensa de demokrasia verdadera 

para la komunidad porke uvo dos kandidados, el 

otro siendo El Rav Eli Levi, turkano ke izo aliya a 

Israel 15 anyos antes. Las eleksiones tuvieron 

lugar en las sivdades de Estambol, Adana, Ankara, 

 

Antakya, Bursa, Chanakkale, Izmir, i Kirklareli. 

Uvo 4631 votos (solo 403 de afuera de Estambol), 

4268 para el Rav Haleva, i 343 (serka 8 %) para el 

Rav Eli Levi. El haber fue publikado en jurnales i 

media turkos ansi ke etranjeros. 

Administrasion Relijioza i Sivil 

El semanal djudio Shalom de Estambol dio grande 

lugar a las eleksiones, a entrevistas kon el Rav 

Haleva, kon Silvyo Ovadya i kon Sami Herman, i 

a artikolos de alavasiones i felisitasiones para 

eyos. No ay duda ke eyos ganaron una admirasion 

muy meresida de parte del publiko djudio. 

El granrabino es naturalmente el shefe relijiozo de 

la komunidad turka entera, i tiene el ayudo del el 

konsilyo relijiozo. Ay tambien un konsilyo sivil en 

kada sivdad kon komunidad djudia, ke deskoje su 

prezidente. (En Izmir, el presidente es el 

infatigable Jak Kaya, vizino i amigo de chikes 

mio.) La mas grande komunidad de Turkia esta en 

Estambol (kon unas 23000 personas, de las 25000 

en el pais), i por esto el presidente de la 

komunidad tiene un rolo mas emportante i visible 


- 46 - 

en el pais. Las administrasiones sivil i relijioza en 

munchos kavzos tienen ke kolaborar, i tomar 

desiziones endjuntos. 

En el pais oy 

Kuando el Rav Haleva i Silvyo Ovadya vinieron a 

sus postos mensionados antes 6-7 anyos, la Turkia 

avia entrado en un periodo de trokamientos 

politikos, legales i sosiales, despues de la eleksion 

en novembre 2002 del El AKP, el partido kon 

sempatia al Islam, ke dainda esta en el poder. Ma 

el muevo governo estava dainda en buena 

relasiones kon Israel, i establesio buenas relasiones 

kon los lideres djudios. Si vos akodrash, kuando 

akontesio el atako teroristo de 15 Novembre 2003 

en Estambol (bombas en las sinagogas Neve 

Shalom i Bet Israel mataron 20 personas, 6 de eyas 

djudiyas, i firieron unas 300) todas las otoridades 

turkas dieron apoyo a la komunidad djudia. 

Malorozamente, kon tiempo el pais entro a un 

atmosfer de antipatia a Israel, i pujaron las 

ekspresiones publikas de sentimientos anti-Israeli i 

anti-djudias. En 2005 la version en turko de “Mein 

 

Rachel i el Rav Haleva ‐ 1989 

Kampf” (el livro del maldicho Hitler) i “Los 

Protokoles de Sion” estavan entre los mas 

vendidos. El antisemitismo en el pais yego a un 

grado kritiko durante la gerra de Israel en Gaza en 

enero de 2009. Una enkuesta de Mayo 2009 

amostro ke 45% del publiko turko no kere tener un 

vizino djudio, i ke 90% del puevlo nunka konosio 

un djudio! (Los 25,000 djudios konstituen una 

minoria miniskula en un pais de mas de 70 

milyones muslumanos.) 

Durante estos tiempos duros, el rabino Haleva i el 

sinyor Ovadya fueron lideres korajozos, aktivos, i


- 47 - 

devuados. Sus esforsos para arestar el 

antisemitismo, para fomentar un buen imaje de los 

sivdadinos djudios, no se pueden kontar. Tuvieron 

enkontros kon el prezidente Gul, kon eI primo 

ministro Erdogan, kon representantes de las otras 

komunidades relijiozas, kon la prensa, TV, i mas. 

Sovre todo Silvyo, salia a la television o eskriviya 

letras i artikolos en los jurnales imediatamente 

despues de algun akto antisemito o 

deskriminatorio. (El era el editor del Shalom antes 

de ser presidente de la komunidad) Las reaksiones 

ke resivio a vezes fueron buenas, ma a vezes 

negras, asta ser amenasado. 

De otro lado, estos lideres tuvieron ke konfrontar 

los problemas de alientro de la komunita tambien, 

komo los kazamientos mikstos, i aleshamiento de 

djudaismo, ansi ke los desfiyos de mantener 

sinagogas, ospitales, eskolas, etc. kon los pokos 

manaderos finansiales de la komunidad chika, ke 

un tiempo era muncho mas grande. Durante estos 

anyos se establesieron programas edukativas i 

kulturalas para enteresar a los mansevos, las 

kriaturas, i todos, i tambien para dar a konoser el 

 

djudaismo al publiko ancho. Se dio emportansia a 

la erensia sefaradi, sovre todo kon el 

establesimiento del Sentro de Kultura Sefaradi, 

enkavesado por Karen Gerson Sarhon, i la 

publikasion de El Amaneser en djudeo-espanyol. 

Se avrio muevas komunikasiones kon otras 

komunidades djudias en el mundo, i se avrio sitios 

de Internet para dar a konoser la komunidad i su 

estorya. (Vos rekomendo, por egzemplo, meldar 

en inglez la biografia del Rav Haleva en el sitio de 

la komunidad i de ir a meldar los esayos en el sitio 

del Sentro Sefaradi.) 

En 29 Avril 2010, el enerjetiko muevo presidente 

djudio Sami Herman tuvo una vijita formal de una 

ora kon el primo ministro Erdogan, i de esta 

manera ya establesyo buenas relasiones kon el 

governo. Lo felisitamos a el i al Rav Haleva 

demuevo, i les oguramos munchos mas anyos de 

fuersa, sezudesa, salud i vida, i reushita en sus 

lavoros por el djudaismo en Turkia. 


- 48 - 

El Sentro Salti 

Susy Gruss 

El Sentro Naime i Yehoshua Salti 

para los estudios del Ladino 

en la Universita de Bar-Ilan 

El Sentro Naime i Yehoshua Salti para los estudios 

del Ladino, tiene por buto de investigar, difundir i 

konservar materiales relativos a la kultura, a la 

literatura i a la lingua judeo-espanyola. (Ladino). 

El Sentro Salti es parte integral del Departamento 

de la Literatura del Pueblo djidio en la Fakulta de 

Sensias-djudias de la Universita de Bar-Ilan, ke es 

aktualmente, la mas grande fakulta de sensias 

djudias en las universitas de Israel. Desde su 

fondasion en el anyo 2003, kontene este Sentro un 

braso akademiko i kultural ke se okupa de los 

investigadores i de los elevos de la erensia kultural 

sefardi, en kreando varios ambitos para el estudio, 

la investigasion i el kontakto interjenerosial. La 

motivasion ke identifica al Sentro es: "Ladino - 

lingua de jenerasiones, i para las jenerasiones". 

 

Las aktividades del Sentro Salti se konsentran, 

fundamentalmente, en la investigasion i en el 

estudio de la lingua, de la literatura (eskrita y oral), 

de la historia, i de la kreasion musikal i artístika 

judeo-espanyola, komo parte de la gran impreza de 

renforsamiento i de konservasion de la erensia 

tradisional i kultural sefardi. 

Para este eskopo, se formo un programa multidisiplinario 

ke mete endjuntos una ancha eskala de 

investigadores i de akademikos relasionados a los 

diferentes kampos de la kultura judeo-espanyola. 

El Sentro Salti aktua en kontinua i fertila 

kolaborasion kon otros Sentros de estudios 

sefardíes de Israel i del resto del mundo. Ay ke 

apuntar tambien los solidos atadijos i ovras 

kondjuntas ke el Sentro realiza kon el Instituto 

Servantes de Tel Aviv. 

El Sentro Salti akoje, periodikamente, djovenes 

investigadores del eksterior ofresiendoles, sigun 

sus base de datos i sus kalidades relevantes, i 

eksperiensias.


- 49 - 

El Sentro Salti konfiya en la edukasion i en la 

formasion ambezamienta. 

Entre sus objetos imediatos, el Sentro determino la 

nesesidad de formar a las nuevas jenerasiones en la 

lingua judeo-espanyola i en su patrimonio kultural. 

Por este eskopo se investieron grandes esfuerzos 

de apoyar i de apuntar investigadores 

sovresalientes. El Sentro Salti kontribuye kon 

bekas para estudiantes, asista publikasiones i 

proyektos de investigasión i de difuszion de la 

kultura sefardi. 

El Sentro Salti es ademas un espasio komun i un 

lugar de enkontro para la komunita de los 

LadinoLadino-parlantes en Israel. El Sentro ofrese 

aktividades ekstra-akademikas para todos akeyos 

ke, sin tener una infrastruktura akadémika formal, 

estan interesados de estudiar i de profundizar sus 

savidura en la kultura sefardí. De esta manera el 

Sentro Salti konforma una solida referensia para 

todos akeyos, elevos i interesados en jeneral, ke 

bushkan una orientasion sovre todas las 

 

ekspresiones kulturalas del mundo sefardí: la 

poesia, la lingua, la literatura, la filosofia, la 

musika, la historia, los ritos y los kostumbres. Se 

formaron sirkulos en los kuales se han meldados, 

komentados i diskutidos tekstos del 'Meam Loez' . 

Los partisipantes del sirkulo 'Lo ke dizia mi madre' 

rememoraron refranes, ekspresiones, idiomatika, i 

dichas, durante los enkontros; Los sirkulos 'Ven 

mos embezaremos' i 'Ven avlaremos' djiraron 

alrededor de la lingua. El publiko deskuvrio un 

mundo nuevo mezo 'El sekreto de los livros'. Este 

anyo se konsolido un grupo de 'konversasion en 

Ladino' de muy alto nivel leksiko. 

Ekipo 

Fondadores: Sra. Naime y Sr. Selim Salti 

Direktor: Prof. Shmuel Refael 

Sekretaria administrativa: Sra. Ester Metzguer 

Koordinadora de aktividades: Sra. Liora Haguel 

Enkargado de la base de datos y biblioteka: 

Dov Hakohen 

Lista de maestros i de areas espesializadas: 


- 50 - 

Prof. Shmuel Refael (literatura sefardi) 

Dr. Nivi Gomel (lingua sefardi) 

Dr. Rivka Havassi (literatura popular i musika) 

Dr. Nina Pinto Abekasis (folklor) 

Sra.Marta Gamito (lingua espanyola i portugueza) 

Miembros de la komisión direktiva: 

Prof. Eliezer Tauber (dekano de la Universita) 

Prof. Yehudit Dishon; 

Prof. Shifra Baruchson; 

Prof. Ora Schwarzwald; 

Sr. Moni Salti i 

Sr. Besim Kohen. 

Proyektos 

1- Michael Molho, Usos y kostumbres de los 

sefardíes de Salónica, traduksion al hebreo i 

estudio analítiko. El simboliko livro de Michael 

Molho fue publikado en Madrid 1950 i sigue 

siendo hasta oy un testimonio en vigor, i fiel. 

Su futura publikasión en hebreo no se remetira 

a una simple traduksion sino ke inkluyira un 

estudio metikuloso de sus temas segun las 

 

exijensias akademikas. 

2- Del manual a la multimedia: dijtasion de 

material de estudio para aprendimiento del 

Ladino. En la realidad del mundo teknolojiko 

globalizado, el Ladino, komo otras linguas 

minoritarias, tiene mijores posibilitas de 

subsistir. Las nuevas jenerasiones eksijen (i se 

meresen) programas en red para su mijor 

formasion en el ensenyamiento de la lingua. 

3- Los Ladino-parlantes en Israel: una muestra 

representativa de la situasion real i aktual. El 

Sentro Salti inisiativo una ovra de investigasion 

pioniera en la area de los konosimientos del 

Ladino en Israel. La investigasion está dirijida 

por el Prof. Refael de akordo a un plan 

sistemátiko i sientífiko 

El buto de esta ovra es de verifikar o de invalidar 

datos sovre el nivel de konosimiento, oral i lektoeskrita, 

de los Ladino-parlates en Israel 2010. 

Sala de estudios en la biblioteka del Sentro Salti.


- 51 - 

En el anyo 1985, La biblioteka del Sentro Salti 

lokada en Tel-Aviv, fue trasnferada a la universita 

de Bar-Ilan. Konstituida ya la biblioteka, fueron 

adjuntados exemplares donados por partikulares i 

por institusiones, del paiz i del eksterior. La 

koleksion del Sr. Samuel Algranate Levy de 

Portugal fue personalmente donada por su ijo 

Andrée. Todos eyos estableseron el pilar 

fundamental, de la aktualizada i multi-linguista 

biblioteka del Sentro Salti. 

Jornadas spesialas: 

Komo es ya de tradision en el Sentro Salti, el 

grupo de estudios avansados, komposto por 

estudiantes del segundo i del tresero título (M.A. i 

Ph.D.) koordinados por el Prof. Refael, yegan al 

duro kolmo del anyo akademiko kon un atelie de 

estudio. Estas aktividades se yevan a kabo, por lo 

jeneral, fuera del ambito universitario i tienen 

komo finalidad dar a los elevos mezos presizos 

para sus proyektos futuros, i tambien un momento 

de ensembramiento. En el enverano del 2009, 

 

despues rutinas presentasiones a karga de los 

elevos, la Sra. Revital Hadad organizo una 

aktividad de dinamika grupal. En el atelie 

partisiparon tambien aktivistas del Sentro, elevos 

ke ya resivieron sus titulos akademikos, i el ekipo 

stable de maestros, prezento de su eksperiensia i 

kon los kuales, los estudiantes espartiron sus 

preokupasiones i sus refleksiones. 

Publikasiones: 

Hasta oy se han publikado sinko publikasiones de 

la revista anual del Sentro Salti LADINAR - 

Estudios en la literatura, la musika i la historia de 

los sefardies. LADINAR es un instrumento difusor 

de los estudios i de los konosimientos, sovre los 

sefardies i también un atadijo entre investigadores 

i relatores en jeneral. Los mas sovresalientes 

investigadores han publikado sus artikolos en 

Ladino, en hebreo, en kastilyano i en ingles. 

LADINAR V, publikado serka la fin del anyo 

2009, aparisio a luz kon la kolaborasion de: 

Jacob Bentolila, sobre las reglas de ortografia en la 


- 52 - 

transkripsion de tekstos en Ladino implanntadas 

por Iacob Hassan. 

Shmuel Refael, a la memoria del Prof. Iacob M. 

Hassan (1936-2006) 

Alisa Ginio, sobre los sefardies de Israel antes la 

destruksion masiva de las komunitas sefardies 

durante el Holokausto. 

Michal Held, sobre el rolo i los kodises femeninos 

segun las kontaderas de kuentos sefardies. 

Nina Pinto-Abekasis, sobre los sobrenombres en la 

komunita de los sefardies de Tetuan, 

konservadores de la lingua Haketia. 

Tracy Harris, eufemizmos, ekspresiones i 

perifrazas en Ladino. 

Partisipasion en edisiones sientífikas: 

El Sentro Salti ha kolaborado en los ultimos anyos 

en varias publikasiones akademikas en el kampo 

de la kultura sefardí. Los livros vieron luz en 

prestijiozas editoriales de Israel i de Espanya: 

 

Shmuel Refael, 'Asaper Shir', Yerushalayim 2005. 

Shmuel Refael - Moshe Behar, 'Hagada de Pesah 

en Ladino' 

Shmuel Refael, 'Golgota' 

Shmuel Refael, 'Un grito en el silensio: la poesia 

sefardi sobre el Holokausto - estudio y antolojia', 

Barcelona 2008 

Edwin Seroussi kon la kolaborasion de Rivka 

Havassi, 'Insipitario sefardi: el kansionero judeoespanyol 

en fuentes hebreas', Madrid 2009 

Michal Held, 'Ven te kontare', Yerushalayim 2009 

Ora Schwartzwald, 'Diksionario de la Haggada', 

Yerushalayim 2009 

El Fondo Yehoshua Salti partisipo en la 

publikasion del diksionario bilingue Ladinohebreo, 

hebreo-Ladino kompajinado por Matilda 

Koen Sarano. 

Los estudiantes 

En los primeros seis anyos desde su fundasion el


- 53 - 

Sentro Salti ha "produsido" sinko tesis doktorales 

debasho la tutela i ladireksion de su direktor, Prof. 

Shmuel Rafael: 

Dr. Nivi Gomel, "Libros en Judeo-espanyol para la 

ensenyansa de impresos hebreos en el Imperio 

Otomano" (Tesis dirijida por la Prof. Ora 

Schwartzwald) 

Dr. Nitza Dori, "El Makabeo - un anuario del 

movimiento sionista de Salonika" (1914-1933) 

(Tesis dirijida por Prof. Shmuel Refael) 

Dr. Rivka Havassi, "El repertorio musikal 

moderno en Ladino reflektado en dos kuadernosmanuskritos 

de dos mujeres sefardies" (Tesis 

dirijida por el Prof. Edwin Seroussi) 

Dr. Dvora Rot, "El mundo del Ladino reflektado 

en la prosa israeli aktual" (Tesis dirijida por Prof. 

Shmuel Refael) 

Dr. Jacob Haguel, "Shelomo Israel Sherizlí 

(Shaish) - su vida, su obra i su kontribusion a la 

ovra del livro en Ladino en Yerushalayim en el 

prensipio del siglo vente" (Tesis dirijida por Prof. 

 

Shmuel Refael i Prof. Shifra Baruchson) 

La Dra. Eva Belen Rodriguez Ramirez de la 

Universita de Granada kompleto su post-doktorado 

sovre las leyes de la Suka segun Maimonides. 

Propostas de tesis doktorales aprovadas: 

1. Dov Hakohen, "En buska de una nueva vizion 

panoramika de la literatura publikada en Ladino 

sovre las bases del proyekto 'Bibliografia del livro 

hebreo'" 

2. Susy Gruss, "Juda Haim Perahia de Xanti y su 

kreasion literaria en Ladino - una monografia" 

3. Tina Rivlin, "La imajen de la mujer segun 'Las 

madres djudias en la époka biblika'de Tsemah 

Rabiner" 

Propostas de tesis doktorales en 

preparasion: 

1.Sara Tzur: El periódiko "El Djdio" de Salonika 

2. Rina Keltsch: "Abraham Kapon de Bulgaria" 


- 54 - 

Temas lisensiadas en preparasion: 

1. Pnina Manor: "Los sefardies de Salonika en Tel 

Aviv 

2. Viola Sigler: "Libros de jeografia eskritos en 

Ladino 

Kongresos 

Asta oy, se han selebrado diesinueve jornadas 

programatikas. Las bien konosidas entre eyas son 

los simpozios "Maraton de Ladino".Eyos tomaron 

lugar en instalasiones de la Universita de Bar-Ilán i 

se arodean al derredor de los ejes tematikos 

sigientes: 

- La famiya sefardi via los tiempos. 

- La praktika medikal entre los sefardies. 

- Los sefardies en el Holokausto. 

- La gastronomia sefardi, etc. 

Dos kongresos fueron dedikados spesialmente a 

las komunitas sefardies de los Balkanes: La 

Bulgaria i la Turkía, i el ultimo maraton fue 

 

titulado 'En la korte del Sultan: los djidios de 

Turkia i la tradision judeo-espanyola'. Este 

maraton fue onorado por el auspisio de la 

embasada de Turkia en Israel i kon la partisipasion 

de sovresalientes konferensistas lokales i 

internasionales. 

El Prof. Rafael, direktor del Sentro Salti, djunto 

kon el dekano de la universita, el Prof. Eliezer 

Tauber, auguraron kon una kayente bienvenida a 

los partisipantes: 

Dr. Yaron Ben-Nae, Dra. Orly Meron, Dra. Ruth 

Barzilay-Lombrozo, Sr. Momo Oz Sini, prezidente 

de la federasion de turkanos en Israel, Prof. Rela 

Koshlevski, direktora del departamento de 

literatura del puevlo djudio en la Universita de 

Bar-Ilan, Sra. Sara Pardo de Esmirna, Sr. Rifat 

Bali, investigador independiente de Estambul, 

Prof. Hanan Eshel, i los Srs. David Angel i Selim 

Amado. Onoraron las sesiones, el Sekretario de 

Turismo de la Embasada de Turkía en Israel, el 

Prof. Moshe Kave, prezidente de la Universita de


- 55 - 

Bar-Ilán i el Sr. Yehosua Salti, fundador del Sentro 

Salti. 

El prof. Refael, la Dra. Nivi Gomel, la Dra. Rivka 

Havassi, la Dra. Nina Pinto, la Sra. Susy Gruss i el 

rabino Dov Hakohen han representado el Sentro 

Salti en kongresos, konferensias y simpozios 

nasionales i internasionales. Sus disertasiones han 

gozado de muy buenas kritikas i sus artikolos han 

sido publikados en revistas sientifikas en Israel, 

Espanya, Gran Bretania, Argentina, Gresia i 

Estados Unidos. 

El '16th British Conference on Judeo-Spanish 

Studies' ke se selebrara al proksimo mes de djulio 

en Londres ha sido organizado konjuntamente por 

Queen Mary, University of London i el Sentro 

Salti. En el, presentaran sus ovras de investigasion 

el Prof. Refael, el Dr. Jacob Haguel, la Dra. Nivi 

Gomel i la Sra. Susy Gruss. 

 

Proverbos 

A la vizina se le inche el pozo, 

a mi me keda el ojo 

A locas palavras, 

Sodras orejas. 

A mi maestro se le invhe el fuso, 

a mi me keda el uzo. 

A mi vizina le nasio, 

a mi me se apego. 

A la mujer paridera, 

del aver se le apega. 

A pan duro, 

diente agudo. 


- 56 - 

Un Regaliko en Inglez par 

Shauna Ruda 

Why be Jewish 

shauna.ruda@gmail.com 

I woke up today imagining the universe being 

measured with a metal balance, one side with the 

weight of love and the other side the weight of 

hate. I tried to think about which way the balance 

would tip, also with the thought in mind that life 

seems too short and too precious for it to ever tip 

to the side of hate. 

I thought of all the people in the world who were 

probably kissing someone good night, or waking 

up to breakfast with a loved one, or holding 

someone tightly enough to remind them that they'll 

never let them go. And, in my head I saw the love 

side of the balance hanging low, just as a bag of 

apples at the Sunday pazar would thrust the 

balance downward. 

 

And then I thought about the environment in 

Turkey the past week and the scale sprung to a 

balance: a generally anti-semitic sentiment that I 

encountered in the public internet sphere -- 

pictures of Hitler or swastikas with jokes about 

Jews and the extremism that's sprung from media 

and the halt of LIGA’s functioning in fear of 

attacks. 

I feel like the world rests on this balance - this 

ability to either be weighed down by the bad or the 

good and for the first time in my experience here I 

felt the balance jolt and I swung down with it 

collapsing on an unfamiliar negative territory that 

hardly ever comes in contact with my normally 

positive attitude. 

This lack of balance made me come back to the 

first question a young Jewish girl living in a world 

of ideas should always ask herself: with the 

struggle that comes from Jewish identity --- why 

be Jewish at all? Why care about marrying Jewish


- 57 - 

or practicing Judaism? We feel an inherent need to 

tell the youth of this community that Judaism is 

important and that we must continue, but why? 

You see, without an answer to this question, we 

can’t possibly expect the youth to want to continue 

Jewish identity, and while everyone should seek to 

find their own personal answers, because it is a 

deeply personal questions, I want to offer a few 

ideas. 

Most important in my mind, is the historical view 

that we cannot sever the link in a chain of tradition 

that goes back 4000 years. The fact that we have 

even made it this long and gone so far says 

something about this religion –because in my 

opinion only incredible beliefs and ideas endure 

forever. Our beautiful stories, our Shabbat, our 

basic values – these things are precious gifts that 

enhance our lives if we seek to learn them and 

pursue them. Also, having gone through so much 

suffering and still survived urges us all to 

 

persevere and maintain our Jewish identity. 

The late Emil Fackenheim, professor of 

Philosophy at Hebrew University puts it as follows 

in his book “G-d’s Presence in History” that we 

dare not give those who attempted to destroy us a 

posthumous victory. We must always be 

commanded enternally by a voice that says, “WE 

WILL SURVIVE.” 

Then there is the argument which focuses on the 

Jewish contribution to civilization. A non-Jew 

Thomas Cahill talks about this in his book “The 

Gifts of the Jews” namely where would the world 

be without us. We gave the world the concepts of 

equality before the law, peace, human rights, 

monotheism etc. We need to continue for the 

benefit of humanity. 

And of course, there’s a deeply personal side. 

Being Jewish gives meaning to life through its 

purpose for each individual. In Judaism, we are all 


- 58 - 

connected, and no one of us can exist without the 

other – each one of our breaths pumps the heart of 

another. There has been no other time that this has 

become so obvious to me as now, when I’ve 

received countless e-mails from Jewish friends all 

over the world asking if the community here is ok 

and if they can do anything to help during this 

time. 

Perhaps one may believe that by escaping their 

Jewish identity they are free to be in this world, 

because Judaism can at times seem a burden. In 

truth, we can never escape who we are. Even those 

completely disassociated from their Jewish 

identity suffered at the hands of Nazis, Russian 

Communist leaders, Ferdinand and Isabella at the 

time of the inquisition and the list goes on. 

So instead of attempting to push it away, we 

should make it a point to ask ourselves more often 

“Why be Jewish?” On a personal level, I choose to 

be Jewish because I like to believe that Judaism 

 

makes me a better person. Judaism says that we 

should choose life – to live in this world as much 

as we possibly can and so I try to. Judaism says be 

kind to your neighbors. Judaism says that we 

should give, that we should be aware of those less 

fortunate than ourselves, that we should never 

envy and always be thankful. I am Jewish, because 

it inspires those values in me. 

As the world hangs in a balance of love and hate, 

we have to ask ourselves why be Jewish… because 

if we don’t we could risk losing this religion that 

binds us together so deeply. 

Para Suscribirse al 

DIYALoG 

members.diyalog@yahoo.com


- 59 - 

Köşe Yazıları 

Derinlik 

- Ben nerdeyim? 

Son Kapı 

- Merak etme. Güvenli bir yerdesin. 

Kısa bir sessizlikten sonra genç kız tekrar sordu: 

- Peki burası neresi? 

DIYAL o G 

- Biraz uyu şimdi. Herşeyi anlatacağım. Merak 

etme. 

Zaten enerjisi tükenmiş olan genç kız gözlerini 

ağır ağır kapattı. Bir sonsuzluğa kapatır gibi. Yeni 

bir kapıya açılır gibi. Uzun zamandır hasret 

kalmıştı huzurlu bir uykuya. Artık direnme gücü 

de tükenmişti zaten. Ne farkederdi ki bundan sonra 

ne olacağı. Eninde sonunda ölüm. Daha ötesi yok 

işte. Derin bir uykuya daldııktan sonra, onu 

 

sakinleştirmeye çalışan adam yavaşça oturduğu 

yerden kalktı. Odadan çıkmadan önce bir kez daha 

yatakta uyuyan genç kıza baktı. Yirmi yirmibeş 

yaşında olduğunu tahmin ediyordu. "Zavallı... 

Öyle tükenmiş bir durumda ki..." diye geçirdi 

içinden. 

Adam 45 yaşında, iri yapılı biriydi. Dağlarda 

yaşamanın getirdiği zor koşullarla mücadele 

etmenin getirdiği bir bilgelik yansıyordu 

bakışlarından. Başını iki yana sallayarak odadan 

çıktı. "Bir çorba yapayım bari. Kendine geldiğinde 

ihtiyacı olacak". Yalnız yaşamanın kaçınılmaz bir 

sonucu olarak, pek fazla konuşkan değildi. Yıllar 

önce insanlara küsüp geldiği bu dağ başında, 

köpeğinden başka dostu yoktu. 

Shepherd cinsi köpeği dikkatle sahibinin her 

hareketini izliyordu. İşini yaparken bir ara adamın 

gözü köpeğe takıldı. Gülümseyerek: 

- Sen de merak ettin değil mi? Günün bu saatinde 

ne yemeği yapıyorum diye. Al bakalım... diyerek 

dolaptan aldığı bir parça eti köpeğin önüne attı, 


- 60 - 

yemek saatleri dışında dostunu besleme huyu 

olmadığı halde. Köpek yere attığı et parçasını bir 

hamlede yutup bitirmişti. 

- Bugün seni biraz şımartayım. Zaten senden 

başka şımartacağım kim var ki? 

Bir dostum var diyebiliyorsan 

Uzak zirvesinde hayallerinin 

En yakınında olan sensin 

İçinin en gizli sırlarını barındıran 

Çorbayı pişirdikten sonra, piposunu yakıp dağ 

evinin verandasına bakan salon camlarının önüne 

geldi. İki haftadır devam eden tipi hızını 

kesmemişti. Verandadan görünen sadece deli gibi 

yağan kar manzarasıydı. Güzel havalarda karşıki 

tepelerin zirveleri görülürdü. Bir de alabildiğine 

sonsuzluk hissi veren, kar altındaki çam ormanları. 

Endişeli bir şekilde tipiye baktı. Bir yandan 

köpeğini okşuyordu. 

- Bitmeye niyeti yok gibi görünüyor değil mi Dost? 

(Ona bu ismi vermişti). Huzurun ortasında 

 

huzursuzluk yaratmaya çalışıyor ama nafile. 

Köpek onaylar gibi inledi. Adam gülümseyerek: 

- Sen nereden bileceksin ki huzursuzluğu. Seni 

buraya getirdiğimde daha bir aylıktın. Tek 

yaptığın ortalığı kirletmekti. Ne kadar şanslı 

olduğunun farkında mısın acaba? 

Sonra, koltuğa oturdu. Gözlerini kapayarak bir 

süre tipiyi dinledi. Aradan beş dakika geçmemişti 

ki Dost huzursuzca inlemeye başladı. "Tamam, 

anladım..." dedi... "Gidip bakalım kendine gelmiş 

mi?.". Gürültü yapmamaya özen göstererek genç 

kızın odasının kapısını usulca araladı. O da 

uyanmış, nerede olduğunu anlamaya çalışıyordu. 

- Neredeyim ben? 

- Merak etme. Şu anda benim evimdesin ve 

güvendesin. Benden sana zarar gelmez. Korkma. 

Kız endişeli gözlerle adama bakarak: 

- Peki benim burada ne işim var?


- 61 - 

- Bir kaza geçirmişsin. Seni bulduğumda oldukça 

kötü durumdaydın. Doğrusunu söylemem gerekirse 

bizi epey korkuttun. 

- Biz? 

- Ah, evet. Seni Dost'la tanıştırmadım diyerek 

köpeğini gösterdi. 

- Bu gördüğün azmanın adı Dost. Dost, bu hanım 

da... Pardon adınız neydi? İki haftadır buradasınız 

ama üzerinizde herhangi bir kimlik olmadığı için 

adınızı öğrenemedim. 

- İki hafta mı? İki haftadır burada mıyım ben? 

- Evet dedim ya, sizi bulduğumuzda çok kötü 

durumdaydınız. Şanslı olduğunuzu söyleyebilirim. 

Hay Allah... Size adınızla hitap etmek isterdim 

ama... 

- Adım? Ben... adımı hatırlamıyorum... diyerek 

şaşkın gözlerle adama baktı. 

- Peki, zorlamayın. Daha erken. Kısa süreli bir 

hafıza kaybı olmalı. Durumunuz düzeldikçe 

 

kimliğinizi ve olanları hatırlarsınız nasıl olsa. Ve 

bu mevsimde neden yalnız başınıza dağa 

çıktığınızı da tabi... 

"Bu hiç hesapta yoktu" diye geçirdi içinden, 

"Tahminimden kötü durumdaymış. Ama dayanıklı 

olmasaydı, o durumdan kurtulması da mümkün 

olamazdı." 

- Bir şeyler yemek ister misin? Çorba yaptım. 

Olur anlamında başını salladı genç kız. Adam 

çorbayı odaya getirdiğinde kızın odada olmadığını 

görünce şaşırdı. Salondaki koltukta uyur vaziyette 

bulunca, "hem de inatçıyız ha?" diye söylendi... 

"Sana biraz daha dinlenmen gerektiğini 

söylemiştim." Kızı kucaklayarak tekrar yatağına 

yatırdı. 

- Eh, ne yapalım, çorbayı da biz içeriz o zaman... 

diyerek salondaki masaya oturdu. Onu bulduğu yer 

eve iki günlük mesafedeydi. Eve ulaştıktan bir-iki 

saat sonra aniden tipi bastırmıştı. Ve bu havada ne 

telsiz çalışıyordu, ne de radyo. Sıkıntıyla tekrar 


- 62 - 

telsizin başına geçti. Denemekte fayda var diye 

düşündü... Belki birilerini bulabilirdi. Yarım 

saatlik bir uğraştan sonra vazgeçti. 

- Zaten gerektiği zaman bulunabilseniz şaşardım... 

diye söylendi. 

Kalkıp şöminenin ateşini canlandırdı. Köpek 

mutlulukla şöminenin yanında ona ayrılan yere 

uzanmış, uyuklamaya başlamıştı. 

- Üç kağıtçı seni... diye takıldı... Kulaklarına 

baksan fıldır fıldır, bir de gözlerini kapatmış 

sımsıkı. Dost! Kalk odanın önünde nöbet tut. 

Komutu duyan köpek, ikiletmeden odanın 

kapısının önüne gidip uzandı. 

- Aferin oğlum. Dikkatli ol. Misafirimiz çok özel ve 

henüz çok kırılgan. Bir zarar gelsin istemeyiz değil 

mi? 

Dışarıdaki fırtınanın hızı gece geç saatlerde biraz 

dinmişti ama sabah tekrar hızını arttırarak devam 

etti. Erkenden kalkan adam, şömineyi yaktı, 

 

kahveyi ocağa koydu ve kızı kontrol etmek için 

kapıyı araladı. Hala uyuyordu. Hafta sonuna doğru 

ara ara kendine gelen genç kızın durumu oldukça 

düzelmişti ancak hala kendisiyle ve başından 

geçen kazayla ilgi hiçbir şey hatırlamıyordu. 

- Ya ben kötü biriysem? diye sordu adama. 

- Şu anda kötülük yapmak istiyor musun? 

- Hayır, ama... 

- O zaman değilsindir. İçinde bir yerlerde kötü 

tohumlar olmuş olmalı. Geçmişini hatırladığında, 

kötüysen eğer, şu andaki düşünce yapını bırakacak 

mısın? 

- Bilmiyorum, bilemiyorum. 

- Bu o kadar kolay değil. İçinde dışarı çıkmaya 

can atan bir sen vardı belki de ve bunu fırsat bildi. 

Olamaz mı? 

- Tabi... tabi... 

Genç kız günler geçtikçe kendini daha iyi


- 63 - 

hissetmeye başlamıştı ve hafta sonu tipinin hızının 

düşmesini öne sürerek kısa bir yürüyüş yapmayı 

teklif etti. Üç haftadır evde tıkılı kalmanın da iyi 

gelmeyebileceğini düşünen adam, bu teklifi kabul 

etti. 

- Tamam biraz yürüyüşe çıkalım. 

Adamın söylediklerini duyan kızın yüzü birden 

aydınlanmıştı: 

- Harika. 

- Peki o zaman. Üzerine şu montu al. Henüz tam 

iyileşmedin, üşütmemen lazım. Ayrıca hava da 

göründüğünden soğuktur, dikkatli olmak lazım. 

Gökyüzü, maviliğinin tüm kışkırtıcılığıyla 

parlıyordu. Bir gün önce azgın tipi, sanki hiç 

olmamış gibiydi. Güneşin göz kamaştıran 

aydınlığıyla hafif bir çığlık atan kıza; 

- Yavaş. Acelemiz yok nasılsa. Gözlerinin ışığa 

alışması için bir süre verandada oturalım istersen. 

Verandadaki banka oturarak gözleri kapalı bir 

 

şekilde temiz havayı derin derin içlerine çektiler. 

On beş dakika sonra; 

- Alıştı mı artık gözlerin? 

- Evet şimdi daha iyiyim. 

Yavaş yavaş verandanın merdivenlerinden inerek 

göle doğru yürümeye başladılar. 

- Burada yalnız mı yaşıyorsun? 

- Evet 

- Ne zamandır? 

- Çok uzun bir süredir. 

Zaman değil mi bize yalnızlık kapılarını açan 

Gözünün gördüğü ve elinin değdiği 

Geceyi söndürdüğün sabahlar değil mi 

Kapılarını kapattığın geçmişin 

- Niye? 

- Ne niye? 

- Ne bileyim. İnsanlardan mı kaçıyorsun? 


- 64 - 

- Öyle de sayılabilir. Ayrıntılar ise artık önemsiz. 

Geçmişte kaldı. Üzücü bir hikaye. 

"Geçmiş..." diye mırıldandı kız. "Ben şu anda ona 

bile sahip değilim". 

- Abartma o kadar. Hatırlayacaksın. Hayatta 

kaldığın için şanslısın, bunu unutma. 

- Geçmişi hatırlamadan yarına ne kadar sağlıklı 

bakabilirim ki? 

- Biliyorum, rahatsiz edici bir durum ama. Ola ki 

geçmişini hatırlayamadın diyelim, bu durumda 

yarınından vaz mı geçeceksin? 

- Hayır ama.. bilemiyorum... kafam çok karışık... 

- Bir süre sonra kendini çok daha iyi hissedeceksin 

ve şu andaki rahatsızlığın geçecek. 

O sırada köpek neşeyle bir adamın üzerine bir 

kadının üzerine sıçrayarak çevrelerinde koşuyordu. 

Gölün kıyısındaki küçük iskelenin üzerinde 

birikmiş karlara doğru koşarken adam köpeğin 

arkasından bağırdı: 

 

- Dost! Hayır! Gel buraya! 

Ancak köpek uzun süre kapalı kaldıktan sonra 

dışarıda dolaşmaya çıkmanın heyecanıyla adamın 

emrini dinlememiş ve iskelenin üzerine 

çıkıvermişti. İskelenin ucuna kadar koşup geri 

dönecekken birden ayağı kayıp göle düştü. Aynı 

anda adam da koşarak iskelenin ucuna gitti ve 

uzanıp köpeği çıkarmaya çalıştı. Ancak su o kadar 

soğuktu ki, köpek suyun soğukluğundan dolayı 

şok olmuş, yüzemiyordu. Köpeğin boğulmak üzere 

olduğunu anlayan adam hiç tereddüt etmeden suya 

atladı. 

Bu arada kız bu ani olay karşısında taş kesilmiş, 

bakakalmıştı. Ancak zihninde geçmişi ile ilgili, 

gidip gelen görüntüler oluşuyordu... Adamın 

bağırması... Köpeğin ardından hiç düşünmeden 

suya atlaması... Su... su... Nedense suya düşme 

olayına takılmıştı. Bu arada adam köpeği 

kucaklamış, sudan çıkarmış ve hızla eve doğru 

koşmaya başlamıştı. Kız ise olayın başladığı andan 

beri yerinden bir milim bile kıpırdamamıştı.


- 65 - 

Zihninde sürekli boğulan küçük bir kız çocuğu 

sahnesi canlanıyordu. Boğulmak... Bir anda herşey 

çorap söküğü gibi aydınlanıverdi zihninde. Evet. 

Buraya bunun için gelmişti. Kendine gelmek için 

kafasını iki yana salladı ve adamın arkasından eve 

koştu. Adam içeride telaşla hem üzerindeki soğuk 

ve ıslak giyisilerden kurtulmaya çalışıyor hem de 

baygın durumdaki köpeği bataniyeye sarmış, 

kurulamaya çalışıyordu. Gözlerinden akan yaşlara 

engel olamıyordu. Hıçkırarak: 

- Hayır, hayır dostum. Sen de bırakma beni. 

Olmaz, buna izin veremem. 

Kız, kapının önünde donmuş bir şekilde, adamın 

köpeği kurtarmak için çırpınmasını gözlerinden 

süzülen yaşlarla seyrediyordu. Adam, çevresiyle 

olan bağını tamamen kopartmış, sadece köpekle 

ilgileniyordu. Neden sonra kız silkinerek kendisine 

geldi ve mutfaktan bulduğu bir tencereye su 

koyarak ısınması için şömineye yerleştırdi. 

Ardından odaya koşarak şifonyerden bulabildiği 

kadar havlu getirerek, köpeği kurulamaya başladı. 

 

Adam, sanki hayal dünyasında yaşıyor, sadece 

"gitme, sen de gidersen yaşayamam artık" diyerek 

ağlıyordu. 

"Tamam, artık sakin ol" diyerek adama ecza 

dolabından bulduğu bir sakinleştiriciyi uzattı. 

Adam hiç bir şey söylemeden ilacı içti ve gözlerini 

kıza çevirerek; 

- Geçmiş, kendisiyle barışmamışsan eğer, peşini 

bırakmıyor.. dedi 

Ölüm sadece bir adım 

Geride kaldığını sandığında 

Hiç bir yerde olamadığın 

Kız, "istersen biraz uzan ve kendine gel" diyerek 

adamı kaldırmaya çalıştı ve koluna girerek 

yatağına yatırdı. Ardından şöminenin başında 

baygın bir şekilde yatmakta olan köpekle ilgilendi. 

Neyse ki durumu kötü değildi. Sadece soğuk su 

ani bir şok etkisi yapmış ve bayıltmıştı. Adam, 

zamanında kurtarmasaydı, ölmesi işten bile 

değildi. Bir saat sonra kendine gelen hayvan önüne 

konan yemeği yedi. Kızın her bakışına kuyruğunu 


- 66 - 

sallayarak minnettarlığını göstermek istiyordu. 

Ayağa kalkacak hale gelir gelmez sahibinin yattığı 

odaya girerek yatağın kenarına ufak iniltiler 

çıkararak uzandı. Kız, "merak etme Dost. Bir iki 

saat sonra uyanacak. Bir şeyi yok..." diyerek 

köpeği okşadı ve kendisi de salondaki kanapeye 

uzandı. Yaşadıklarından sonra yorgun düşmüş ve 

hemen uykuya dalmıştı. Bir süre sonra üzerindeki 

battaniyeyi düzeltmeye çalışan adamı farkederek 

uyandı. Adam sadece tek bir kelime söyledi: 

- Teşekkür ederim. 

Bunu söylerken ruhundan gelen tüm minnettarlık 

gözlerinden yansıyordu. 

- Benim de sana yardım etme vaktim gelmişti zaten 

baba. 

Adam kulaklarına inanmaz bir şekilde irkildi. 

Kızın yine şoka girdiğini düşünerek tam bir şey 

söyleyecekti ki, kız; 

- Hayır, iyiyim ve her şeyi hatırlıyorum. Son beş 

yıldır seni bulmak için araştırma yapıyordum ve 

 

nihayet izini bulmuştum. Ancak yetkililerin tipi ve 

tek başıma yola çıkmamam gerektiği konusundaki 

tüm uyarılarına rağmen buraya gelmek için yola 

çıktım. 

- Fakat... sen... seni kurtaramamıştım? 

Kız gülümseyerek; 

- Annem anlattı. O gün ben iskeleden düştükten 

sonra, hemen suya atlayıp beni çıkarmışsın. Ama 

yapmaya çalıştığın suni solunuma cevap 

vermemişim. Hastaneye götürülürken o sırada 

ölmüş olduğum için sen kendini suçlayarak 

ortadan kaybolmuşsun. Ancak yolda yapılan 

müdahalelerle beni tekrar hayata 

döndürebilmişler. Sonrasında ise haftalarca 

hastanede yattım. 

- Annen? Annen nerede? 

- Annem artık yok. Onu geçen yıl kaybettik. Ama 

seni bulursam bir not iletmemi istedi. Seni 

affettiğini ve geçmişte ne olursa olsun hep 

sevdiğini ve bundan sonra da sonsuza dek


- 67 - 

seveceğini söylememi istedi. 

Olaylar öyle üstüste gelmişti ki adam bütün 

olanların ağırlığına dayanamayarak olduğu yere 

çöktü ve hıçkırıklarla ağlamaya başladı. Kız da 

yılların taşıdığı bir özlemle adamı, babasını 

kucaklamış ağlıyordu. Uzun bir süre sessizce, 

birbirlerine sarılarak oturdular. Sakinleştikten 

sonra adam; 

- Mucizelere inanmazdım. Ama buraya geldikten 

sonra hergün doğanın bir mucizesine tanık oldum. 

Şu an olduğu gibi. Evet, kendimi hiç affedemedim 

ama kendime küsmem, annenin hayatına maloldu. 

- Geçmiş, yaşanmış ve artık geri getiremeyiz. 

Yapılması gereken yarına bakmak. Ayrıca annem 

ne seni sevmekten vazgeçti ne de sana herhangi bir 

kızgınlık besledi. Aksine çevresindeki herkes seni 

sorumsuzlukla suçlarken, o bütün gücüyle seni 

savundu. Çünkü seni tek ve en iyi anlayan oydu. 

Yoksa ben burada olamazdım baba. Ve seni 

sevmekten hiç pişman olmadığını her fırsatta 

gururla söyledi. 

 

Adam gözlerindeki yaşları silerek kızına baktı; 

- Annene o kadar çok benziyorsun ki... Aynı onun 

gibi net ve duru bir görüşe sahipsin. Onun gibi 

inatçı... Şu anda onun da burada olmasını çok 

isterdim. 

- Annem hiç bir yere gitmedi. Her an yanımızda 

artık. Nasıl ki senin ona olan sevginden ve onun 

da sana olan sevgisinden bir an bile kuşku 

duymadıysa, sen de onun her an yanımızda 

olmasından kuşku duymamalısın. 

Evet, yaşanılan her an bize bir hediye. Ya 

kaybettiklerimiz? Gerçekten kayıp mı ettik 

onları, yoksa ayıp mı ediyoruz kendimize eziyet 

çektirerek? "Sevgi" dediğimiz şey, küçücük bir 

hayata sığacak kadar küçük mü ki bunu bir 

alışkanlık haline getiriyoruz. "Ölüm" sadece 

bir kapı belki de; sevginin alışkanlık olmasına 

inat. Bir çok kapı var açılmayı bekleyen 

içimizde, ölüm ise sadece son kapı bu hayatta. 


- 68 - 

Mi-draş Yitshak 

Yargı, Gerçek ve Barış 

Rav İsak Alaluf 

isakalaluf@superonline.com 

Pirke Avot hepimizin bildiği gibi Yahudiliğin 

etiklerini içeren bir ahlak kitabıdır. Eğer Pirke 

Avot bir ahlak kitabı ise, neden ilk Mişna “Moşe 

kibel Tora MiSinay" diye başlamaktadır? Onun 

yerine ahlaki değerlerden biri ile başlamak kitabın 

amacına daha iyi bir şekilde hizmet edecektir. Rabi 

Yeuda Leon Sevilla’nın anlatımı ile bu sorumuzu 

yanıtlayalım: Yahudilikteki bütün değerlerde 

olduğu gibi ahlaki değerlerde de orijin hep aynı 

noktayı Sinay dağını işaret eder. Çünkü ahlaki 

değerlerin de kaynağı Tora’dır ve Tora da 

Tanrısaldır. Şimdi Mişna’mızı okuyarak 

incelemeye başlayalım. 

“Raban Şimon ben Gamliel omer: Al şeloşa 

devarim aolam kayam. Al adin veal aemet veal 

aşalom. Şeneemar (Zeharya : 8/16) Emet umişpat 

şalom şiftu beşaarehem – Raban Şimon ben 

 

Gamliel şöyle der: Dünya üç şey üzerinde daimi 

olur. Yargı, gerçek ve barış. Zeharya 

peygamber’de söylendiği gibi: Gerçeğe hükmedin 

ve karar verin kapılarınızda barış olacaktır.” 

Burada yer alan Mişna aslında Pirke Avot’un 

ikinci Mişna’sının bir tekrarı gibi görülebilir. 

Bilgeler dünyanın ayakta durmasını sağlayan 

erdem ve özellikleri sıralamaktadırlar. Bunlar aynı 

zamanda toplumun sosyal yapısının oluşturulması 

için elzem olan öğelerdir. 

Bilgeler bu Mişna ile aslında günümüze 

göndermeler yapmaktadırlar. Çünkü günümüzde 

sosyal anlamda bir bozulmanın tehdidi altında 

bulunmaktayız. Suç kavramı sınır tanımayan 

boyutlara erişmeye başlamıştır. Suçlular öyle bir 

hızla artmaktadır ki onlar için inşa edilen 

hapishaneler artık yeterli gelmemeye başlamıştır. 

Skandallar ve yolsuzluklar günlük yaşamın bir 

parçası olmuş durumdadır. Gazetelerin üçüncü 

sayfalarındaki haberler günden düne daha korkunç 

bir hal almakta, televizyonlarda dehşet görüntüleri 

artık alışılagelmiş olmaktadır. Sokaklar gün


- 69 - 

geçtikçe daha güvensiz olmakta, gençliğimiz ise 

kötü alışkanlıkların gölgesine sığınmaktadırlar. 

İşte böyle bir ortamda Raban Şimon ben 

Gamliel’in sözleri daha da dikkate değer 

olmaktadır. “Yargı, gerçek ve barış.” 

Günümüzde elbette ki bir yargı sistemi vardır. 

Ancak bu yargı sistemi ne yazık ki gerektiği gibi 

işlememektedir. Çünkü gerçek ile el ele gitmeyen 

bir yargı sistemi asla işlemez. Yargının ön koşulu 

mutlaka gerçek olmalıdır. Örneğin, suçlu 

avukatlarının yaptıklarına bir bakalım. Onların 

görevi müşterilerini beraat ettirmek veya en az 

ceza ile kurtulmasını sağlamaktır. Belki de 

kendileri müşterisinin suçlu olduğunu bilmekte, 

ancak bunun aksini kanıtlamak için çaba 

göstermektedir. 

Mevzuat günün koşullarına göre belirlenmiş de 

olsa aslında itimat etmekten uzaktır. Sedom 

şehrinin kendine göre belirlenmiş koşulları vardır 

ve o zamanın insanları tarafından legal kabul 

edilmiştir. Ancak sistem tamamen insanın keyfi 

kararlarına göre hazırlanmıştır. Midraş’ın anlattığı 

 

Sedom ve Amora’daki akıl almaz uygulamalar hep 

o sistemin bir sonucu olarak karşımıza çıkmıştır. 

Noah zamanında tufan ile sonuçlanacak olayların 

başlangıcı on nesil ötesine kadar uzansa bile, asıl 

son evreye Noah zamanındaki “hırsızlık” suçu ile 

girilmiştir. Midraş bu suçun, suç olmaktan o kadar 

çıktığını ve doğal göründüğünü belirtir ki, insanlar 

bu konuda hırsızları cezalandırmaya veya 

caydırmaya yönelik tedbirler almaya gerek 

görmemişlerdir. Bu da kaçınılmaz sondan onları 

koruyamamıştır. 

Nazi Almanya’sı akla hayale gelmeyecek dehşetli 

uygulamaları legalize etmiştir. Hatta Dr. Mengele 

ve onun gibi Nazi suçluları savaş sonrasında bazı 

ülkeler tarafından korunmuştur. Yargı 

değiştirilemez temel prensiplere bağlanmadığı 

sürece her zaman diliminde böylesi uygun 

olmayan, hatta kabul edilemez davranış biçimleri 

veya politikaları görülebilecektir. 

Rabi Mendy Chitrick, geçtiğimiz hafta Şalom 

gazetesinde yayınlanan yazısında bir Holocaust 


- 70 - 

kurtulanı olan Elie Weissel’in Lubawitch’lerin 

Rebbe’si ile olan diyaloğuna yer verir. Yazar 

Rebbe’ye “Holocaust sırasında Tanrı neredeydi?” 

şeklinde bir soru sormakta, Rebbe de soruyu bir 

başka soruyla yanıtlamaktaydı: “Holocaust 

sırasında insan neredeydi?” Nazi suçluları olarak 

kısaca tanımladığımız kişilerin birkaç diploma, 

yüksek lisans veya doktora sahibi oldukları bir 

gerçektir. Böyle “medeni” insanların böylesine bir 

vahşeti “legal” kılmalarının sebep ve sonuç 

ilişkisini araştırmak, yıllardır bu konu ile 

ilgilenenleri meşgul etmektedir. Ancak sonunda 

Dr. Twerski’nin kitabında okuduğumuz basit 

anlatıma dönmekteyiz. O zamanlarda değer 

yargıları, sistem bu yöndeydi. Yahudiler önce 

insan olmaktan çıkarılmış, aşağılanmış ve ondan 

sonra bu akıl almaz dehşet plan devreye 

sokulmuştur. Yakalanan Nazi liderlerinden 

Eichmann’ın olayları sanki bir gazete okurcasına 

sakince anlatmasının nedenlerinden biri de budur. 

Aslında gerçek dediğimiz şey göreceli değildir. İki 

ve ikinin dört ettiği binyıllardır bilinir ve 

 

bilinmeye devam edecektir. Gerçek yargının 

temeli olmalı ve buna göre yargı işlemelidir. Yargı 

değiştirilemez temel değerlerle işletilmelidir. 

Yargının yaşadığı bir başka sorun da gerçeğin 

araştırılmasının esas hedef olarak görülmemesidir. 

Nasıl ki iki farklı takım arasında futbol veya 

basketbol oynanıyorsa sanki mahkeme salonları da 

yargıcın hakemliğinde savcı ile avukatların 

mücadele ettikleri sahalara dönüşmüştür. Burada 

gerçeği aramak esas amaç olmaktan uzaklaşmıştır. 

Avukat, en korkunç bir suçu işlemiş bile olsa 

müvekkilini ne olursa olsun beraat ettirmek için 

yeri göğü birbirine katmaktadır. 

Dr. Twerski kliniğine gelen evsiz ve çok yaşlı bir 

kadından söz eder. Bunama derecesinde 

olduğundan kimse ona isteyerek bir yaklaşımda 

bulunmamaktadır. Havanın çok soğuk olduğu 

günlerde ancak otobüs duraklarında yatmakta ve 

otobüslerin arkasından gelen sıcaklıkla 

ısınabilmektedir. Hastaneye haklı nedenlerle bile 

gelmiş olsa hastane yetkilileri ondan orayı terk 

etmesini istemektedirler. Olay adalete intikal eder.


- 71 - 

Hastayı savunmakla görevli olan avukat öyle bir 

durum yaratır ki sonunda hastanın hastaneden 

atılması karara bağlanır. Daha sonra avukat Dr. 

Twerski’ye hastayı neden attıklarını sorar. Doktor 

bu kararın mahkeme tarafından alındığını 

söyleyince avukat kadının dışarıda soğuktan 

ölebileceğini ima eder. Bunun üzerine doktor 

avukata yaptığı konuşmayı ve oyunları hatırlatır ve 

kadını soğuğa mahkum edenin asıl kendisi 

olduğunu söyler. Avukatın verdiği cevap 

inanılması güç bir cevaptır: Doğru olabilir ama 

ben işimi yapıyorum!.. 

Yargı sistemi bir tarafın kazanması veya 

kaybetmesi üzerine kurulduğu zaman 

insanoğlunun gerçek anlamda adil yargı ile 

karşılaşması günden güne daha olanaksız hale 

gelir. Kohelet’te yer alan “yeş tsadik oved betsidko 

– dürüstlüğü ile kaybolan dürüst adam” kavramını 

İdara Zuta sorgular. Sonunda şuna hükmeder: 

“Mişum demişpat itrahak mitsedek – çünkü yargı 

adaletten uzaklaşmıştır.” 

 

İşte bu noktada bir kez daha Raban Şimon Ben 

Gamliel’in sözlerini anımsamak gerekir. 

Toplumda barış olmasının en önemli 

gerekliliklerinden biri yargının gerçeği araştırması 

ve sonunda mutlaka gerçeğe ulaşmasıdır. 

Barış hiç kuşkusuz bir toplumun varlığı için en 

gerekli öğelerden bir tanesidir. Talmud Uktsin adlı 

bölümünde (3/12) Tanrı’nın kendisine işaret olarak 

“barış”tan daha iyi bir şey bulmadığını iletir. 

Ancak ne yazık ki barış kavramı bile 

sınıflandırılmaktadır. Bilelim ki yargı ve gerçek ile 

bağdaşmayan barış gerçek anlamda barış değildir. 

Demirperde ülkelerinden birini ziyaret eden bir 

turiste Maşiah zamanın burada yaşatıldığından söz 

edilir. Turist bunu merak edince de ertesi gün bunu 

göstermek için hayvanat bahçesine götürülür. 

Orada ilginç bir görüntü vardır. Aynı kafeste bir 

aslan ile bir kuzu bulunmaktadır. Bu ilginç 

görüntü turistin hoşuna gider ancak yerli 

kadınlardan bir tanesi kulağına fısıldar. Tabii ki 

aslan ile kuzu aynı kafestedir. Çünkü aslana 

yemesi için her gün bir kuzu verilmektedir. Açıkça 


- 72 - 

görüldüğü gibi bu, Maşiah zamanının barış 

anlayışı değildir. 

"Şalom bayit" sözcüğü toplumlarda fazlaca 

kullanılan bir terimdir. Ancak bu kavramın ne 

olduğuna da dikkat çekmek gerekir. Suistimal, 

bencillik ve sadece tek taraflı olan evlilik asla bir 

Şalom Bayit kavramını barındıramaz. Evlilik barış 

içinde olacaksa, kişinin kendini düşündüğü gibi 

eşini ve ailesini de düşünmesi gerekir. Psikolog 

Esin Aciman bu konuda şöyle bir örnek verir: 

Eşlerden bir tanesi hafta içi bir filme gider. Filmi o 

kadar beğenir ki film arasında çıkar ve eşine 

telefon eder. Filmi çok beğendiğini ve onunla 

birlikte tekrar gitmek istediğini ifade eder. Hafta 

sonu o filme birlikte gidilir. İşte bu noktada gerçek 

bir paylaşım ve birliktelik vardır. Biz kavramı ben 

kavramının önüne geçmiştir. "Şalom bayit" 

olabilmesi için öncelikle kişinin kendi içinde 

barışık olması gerekir. Bu da evdeki barış ve 

huzura yardımcı olur. Bunun aksi ne yazık ki 

günümüz cemaatlerinin en önemli sorunlarından 

bir tanesidir. 

 

Midraş Bereşit Raba 8.bölümde şunu kaydeder: 

Tanrı insanı yaratmadan önce meleklere danışır. 

Yargı ve hesed yani iyilik melekleri insanın 

yaratılmasına destek verirler. Çünkü insan 

yaratılınca iyi olacak, hesed yapacak ve tsedaka 

içeren davranışlarda bulunacaktır. Ancak 

gerçeğin ve barışın melekleri buna karşı gelirler. 

Çünkü insan tartışmacı ve yalancı da olabilir. 

Bunun üzerine Tanrı emet yani gerçeği dünyaya 

atar ve insan yaratılır. 

Peki bu arada "barış" ne yapmıştır? Bunun cevabı 

aslında oldukça kolaydır. Gerçeğin olmadığı 

yerlerde barış görünüşte daha kolay tesis edilir. 

Bilelim ve anlayalım ki bir toplumun en önemli 

öğelerinden biri olan barış ancak sağlıklı ve 

gerçeğe endeksli bir yargının varlığında etkili 

olabilir. Burada gizlere, yanlış anlamalara, üstü 

kapalı anlatımlara yer yoktur. Gerçek bütün 

çıplaklığı ile görünmeli, kişiler de gerçeği 

olgunlukla kabul etmelidir. Bu Şalom ancak bu 

şekilde Tanrı’nın kutsadığı Şalom olacaktır.


- 73 - 

Kronometre 

Irene Némirovsky 

İvo Molinas 

iimolinas@salom.com.tr 

Yıl 1940. Fransa’nın Alman Nazileriyle işbirliği 

yapan Vichy Hükümeti’nin Başkanı Mareşal 

Pétain’e ilginç bir mektup gelir. Yazarı, kendisini 

tanıttıktan sonra şöyle der: “Hasbelkader doğuştan 

Yahudi olmama rağmen, hayatım boyunca 

Yahudileri sevmedim. Bu nedenle bana özel statü 

uygulanmasını rica ediyorum...”Özel statüden” 

istenilen amaç, aynı yıl Vichy Hükümeti’nin 

çıkardığı, tüm Yahudilerin devletin düşmanları 

olduğuna dair kanunun, mektubun yazarına 

uygulanmaması talebiydi... 

Mektubun sahibi gençlik yıllarını yaşadığı 

Ukrayna’da iken hatıra defterine ise şu cümleyi 

düşmüştü: “Hayatımın amacı Troçki’nin, sürekli 

isyanda olan, hain ve serseri bu Yahudinin 

 

hayatını deşifre etmek olacak.” Zengin bir bankacı 

olan babasının, 1918 Rus Devrimi’nden sonra her 

şeyini yitirip ülkeden eşi ve onunla Fransa’ya 

sürgüne gitmelerini hep Yahudilere bağlamış ve 

‘zengin düşmanı’ komünizmin Yahudilerin eseri 

olduğunu söylemişti daha sonra anılarında. 

Bugünkü şartlarda tipik bir ‘antisemit’ 

diyeceğimiz bu insan, 1930’larda ve tarihin garip 

bir cilvesi olarak 2000’lerde meşhur olan Ukrayna 

doğumlu Yahudi kadın yazar İrène 

Némirovsky’den başkası değildi. 

Némirovsky, belki de, ‘yahudi sorunu’ noktasında 

tarih tezlerine kaynak sağlayacak bir karakter 

analizine muhtaç bir kahraman veya antikahraman. 

2004’te Fransa’da ve geçtiğimiz 

aylarda ABD ve İngiltere’de edebiyat ve 

entelektüel çevrelerde ‘Fransız Süiti’ adlı 

eseriyle, ‘yahudileri sevmeyen bir yahudi’ 

tartışmalarına konu olan yazar aslında evrensel ve 

tarihi yahudi trajedisinin en tipik kurbanı mıydı 

yoksa? 


- 74 - 

Rus devrimiyle beraber kaçtıkları Paris’e yerleşip 

tekrar eski görkemli günlere banker babasının 

ticari zekâsıyla döner 18 yaşlarında. Annesi 

kendisine yaşlandığını hatırlattığı için onunla hiç 

ilgilenmez. Kiev’deki dadısının öğrettiği 

Fransızcayla birkaç yıl içinde mükemmel bir frenk 

diline sahip olur. Sorbonne’da okuduktan sonra 

1926’da Michel Epstein adlı bir başka Yahudi 

bankacıyla evlenir; Fransız burjuvazisi ile tanışır 

ve sevimsiz bir Yahudi zengin işadamını anlattığı 

ilk romanı ‘David Golder’ ile Fransız sağının, 

hatta aşırı sağının sevdiği bir yazar olur, 26 

yaşında. Roman o kadar beğenilir ki, filme bile 

çekilir. İrène artık Avrupa’nın yaşayan en ünlü 

yazarı olur ve önde gelen sağcı ve antisemit yazar 

ve siyasiler ile arkadaş olur. ‘Gringoire’ adlı 

yahudi karşıtı dergide bile yazıları çıkar. Ünü 

arttıkça, yeni romanları basılır ve başarılarına 

yenilerini ekler. 

Lakin Avrupa artık ‘şeytanın’ saldırılarına maruz 

kalmaya başladığı bir döneme girer. 

 

Gelecek tehlikeyi çok iyi sezer İrène. İlk önce 

Fransız vatandaşlığına alınması için arkadaşlarına 

başvurur. Ama Yahudi kökleri onu hiç bırakmak 

istemez bir türlü. Vatandaşlık talebi reddedilince 

kimi tarihçilere göre iki kızının geleceğini 

kurtarmak adına Hıristiyanlığa geçer. Lakin, ok 

yaydan fırlamış, Avrupa’nın ortasındaki Yahudi 

nefreti, Némirovsky’nin tüm ilişkilerine ve 

çabalarına karşın galip gelir; hem de 

Yahudiliğinden hoşlanmayan, hatta sevmeyen ve 

hatta kimilerine göre nefret eden bir Yahudi’ye 

karşı da. 

Fransız ‘Les Nouvelles Littéraires’ dergisine 

günah çıkartırcasına, “Hitler’in iktidara geldiğini 

gördükten sonra herhalde ‘David Golder’i bir 

daha yazsam bu kadar sevimsiz bir Yahudi 

karakteri yaratmazdım.” dedikten birkaç ay sonra 

yaşadıkları ücra bir yer olan Issy - l’Evéque’de 

kendisinin ve aile bireylerinin göğüslerine sarı 

yıldız takılır.


- 75 - 

Primo Levi dememiş miydi, “bu yıldız takıldığı 

gün Yahudi olduğumu anladım, ancak!”... 

Ve bir yıl sonra 1941’de 39 yaşındayken evine 

gelen iki Fransız jandarması İrène’den valizini 

toplamasını ister; çocuklarına; ‘bir yolculuğa 

çıkıyorum’ der ve ilk önce Pithiviers denilen 

getto’ya, oradan da Auschwitz’e yollanır. 

Mareşal Pétain mektubuna cevap bile 

vermemişti zira... 

Kampa geldikten bir ay sonra resmi kayıtlara göre 

tifüsten ölür. Kocası ise gaz odasını boylar. İki 

kızını ise bir Fransız Hıristiyan kadın savaş bitene 

kadar saklar ve onları ölümden kurtarır. 

Büyük kızı Denise Epstein, 60 yıl sakladığı, 

annesinin beş bölümlük ‘Fransız Süiti’ romanına 

ait yazabildiği ilk iki bölümünün notlarını basınca, 

2004’te prestijli Renaudot Ödülü’nü alır çoktan 

ölmüş olan Némirovsky. O yıl Fransa’da iki yıl 

 

sona ise İngiltere ve ABD’de yine meşhur olur... 

İrène Némirovsky’nin ironik ve trajik hayatında 

tartışılacak çok nokta var. 

Lakin bugün bunların çok da değeri yok belki de. 

Geriye kalan ise, annesini yeniden ünlendiren 

kızının dedikleri: 

“Nazilere inat, hem annemi tekrar hayata getirdim 

hem de üç Yahudi çocuk yaptım. Bu intikam değil, 

olsa olsa nihai zaferdir”... 

Ne dersiniz?.. 

İnsanlar birbirine yardımdan 

vazgeçtikleri gün insanlık yok olur. 

Karşılıklı dayanışma olmazsa 

toplumlar olmaz. 

Walter SCOTT 


- 76 - 

Uzak Yakın 

İzmir Nostaljisi 

Selim Amado / Israel 

pharmki2@zahav.net.il 

İzmir'de yaşamakta olan bir çocukluk 

arkadaşımdan Bet İsrael civarında sadece 3 

Musevi ailenin yaşamakta olduğunu, sadece Cuma 

akşamı ve Cumartesi sabah dualarıyla açık olan 

sinagoga Alsancaktan minibüsle ''minyan'' 

geldiğini duyunca içim bir tuhaf oldu. 

Hayır, İzmir Yahudi nüfusunun çok azaldığını 

bilmediğimden, olanların yoğunlukla Alsancak 

tarafında yaşadıklarından haberim olmadığından 

değil; Karataş, Asansör, Salhane semtlerinin, 

Mithatpaşa caddesinin tamamen değiştiğinden, o 

cumbalı iki katlı evlerin artık olmadığını 

bilmediğimden de değil; 40 ve 50'li yıllarda, hatta 

60'larda çocukluk ve gençlik yıllarını o mahalleler 

ve Bet İsrael etrafında geçiren benimki gibi 

 

nesillerin hatıralarının artık birer hayale dönüşmüş 

olmasından!.. 

Bet İsrael'deki dualara katılmak, oraya gelen 

gidenleri pencereden seyredebilmek, hemen her 

Pazar olan düğünler, arka sokaklarında bilyelerle, 

cevizlerle oynamak veya karşıdaki Bnei Brit 

okulunun avlusunda bazen futbol, bazen voleybol 

oynamak, hepsi bir sonraki neslin dahi inanmakta 

zorlanacakları hatıralar. Belki bazılarımızda o 

günlerin fotoğrafları vardır ve albümlerde 

sararmaktalar. 

Komşularımız arasında olan, okulda yanyana 

oturduğumuz Müslüman Türk veya Levanten 

katolik arkadaşlarla sadece okul avlusunda olan 

arkadaşlık, anne-babamızdan bu yönde bir 

sınırlama olmamasına rağmen okul dışında devam 

etmez, mahalle oyunları, sinemaya gittiğimiz 5.15 

seansları sadece Bet İsrael'den kaynaklanan 

arkadaşlıklarla ve aynı yaştaki Yahudi arkadaşlarla 

olurdu. Kızlar derseniz, arkadaşlıklarını sağlayan


- 77 - 

etken ya komşuluk, yaşıtlık veya sınıf 

arkadaşlığıydı. Yahudi olmayanlarla okul dışında 

buluşup eğlenmeler bahis mevzuu olmazdı. 

Peki biz neden böyleydik, neden cemaat dışı 

ilişkilere kapalı bir toplumduk? Cevap herhalde 

köklü bir farklılık hissiyle yaşadığımız yüzlerce 

yıl. Bu farklılık gereğini bize İspanya sürgünü 

öğretmiş. Bununla birlikte Türkiye Yahudileri 

hiçbir zaman kapalı getto tipi mahallelerde 

oturmamışlar. Salhanede Kohenler, Barkiler, 

Sabanlar, Manav Bohor, Bakkal İsrael'in yanında 

sigara bayii İbrahim, Hasan Bey, Udi Mehmet 

Kasabalı, Havva hanım, diş hekimi Ekrem Berk 

gayet iyi komşuşuk ilişkilerindeydi. 

Cumartesi için boyos ve fritadaslar, adını 

hatırlamadığım ve peksimetiyle meşhur Salhane 

fırını olmadan olmazdı. O fırına tavaları götürmek 

ve oradan almak biz çocuklara en antipatik 

gözüken bir işti. Belki birimizde o günlerden 

görüntüler vardır. 

 

Bütün bunlar artık geçen günlere ait. Hatırlanması 

çağrışımlar uyandıran çok eski hatıralar. Salhane 

için söylediklerim elbet başka semtler için de 

geçerli. 

İsrael'de yaşayan eski İzmirliler 22 Mayıs 2010 

günü bu yıl da geleneksel pikniklerini Hayarkon 

Parkında yaptılar. 350 kadar İzmirli birbirleriyle 

buluşup hasret gidermek, ve eski hatıraları, 

tanışıklıkları ve dostlukları tazelemek üzere 

buluştular. 350 kişi, bugün İzmir'de yaşamakta 

olan 1400 Yahudi sayısının dörtte biri. Son 60 

yılda inanılmaz oranda azalan, ayakta 

kalabilmenin mücadelesini veren ve çok şeyin 

kaybolmamasını sağlayan bir cemaat. 

İzmir'de yaşayan dostlarımdan Selim (Moni) 

Bonfil fotoğraf meraklısı. Eski İzmir Yahudilerinin 

yaşam, aile ve toplum hayatlarını belgelendiren 

fotoğrafları bulmak, onları tarayarak 

değerlendirmek ve güzel bir sergi hazırlama 

projesi için kolları sıvamış. Nerede yaşarsa yaşasın 


- 78 - 

her İzmirli Yahudinin evinde eski fotoğraflar 

vardır. Hatta çok kere onları ne yapacağımızı 

bilmeyiz. Nasıl bir küçüklük hayatımız olmuş, 

dedemiz nasıl giyinmiş, nasıl evlenmişiz , nerede 

oturmuşuz, nasıl eğlenmişiz? Bunları Selim Bonfil 

ile (selim@selimbonfil.com) temasa geçerek tarihi 

birer belge haline getirebilirsiniz. İnternet bu 

projenin gerçekleşmesinde elbet kolaylık 

yaratacak. 

Geçen yıllara ''mazi'' demekten ve unutmaya 

terketmektense, hatırlamak, belgelemek suretiyle 

biz İzmirli Yahudilerin benliğini oluşturan ve artık 

mevcut olmayan bir geçmişi yaşatmak belki bir 

ölçüde başarılabilir. 

Verdiğini hatırlamayan ve 

aldığını unutmayanlar 

kutsal insanlardır. 

 

Fıkra 

Bot Kaç Para? 

Temel abimiz koyu kahverengi deri, yarım botu 

alıp kasaya yanaşıyor. 

Kasadaki kız botları poşete koyarken, sayın abimiz 

de soruyor; 

- 43 lira değil mi?... 

Kız, "Ne münasebet" der gibi bakıyor ve "Bunlar 

orijinal deri...İndirimli fiyatı 180 lira." diyor. 

Abimizin bitiş cümleleri, kızcağızın kopuş anına 

denk geliyor; 

- Olur mu hanımefendi, altında "Size 43" 

yazıyor...


- 79 - 

Perspektif 

Rafael Algranati 

r.algranati@yahoo.com 

Haydi İzmirliler Çeşme'ye!.. 

Yalnızca iki ay kalır, on iki ay dolu dolu yaşarız 

biz İzmirliler Çeşme'yi... Ömür boyu süren gizli 

bir aşk, zaman zaman acı veren bir tutku, hiç 

bitmeyen bir özlemdir Çeşme bizler için. Bahar 

öncesi yere, suya, havaya düşerken, yüreklerimize 

de düşen cemre ile başlar o dayanılmaz Çeşme 

özlemi. Günler geçtikçe gitgide yükselir. Bir Pazar 

sabahı yatağımızda gerinerek uyandığımızda bir 

bakarız ki kalbimizin sol karıncığı "çeşş", sağ 

karıncığı ise "şme" diye pompalamaktadır kanı 

damarlarımıza. Nabzımız artar... Tansiyonumuz 

yükselir. Kulaklarımızda zonklar kalp atışlarımız... 

Çeşş-şme çeşş-şme çeşş-şme... Dayanılmaz hale 

gelince de herkesten gizlenen bir günah dönemi 

başlar İzmirlilerde. Hafta sonu kaçamakları!.. 

Kimsecikler yoktur etrafta!.. Yalnızca biz ve o!.. 

Birbirimize sımsıkı sarılır, bizi özlediğini 

 

fısıldayan havası, çıldırtıcı kokusu, renk renk 

zakkumları, baş kaldıran ortancaları, yeni 

sürgünler veren limon selvileri ile tahrik olur, arzu 

ile titreyen bedenimizi sevdiğimizin kollarına 

bırakıveririz... Ailenin her ferdi sımsıkı el ele verir 

birbirimizin gözünün ta içine baka baka Çeşme ile 

ihanet ederiz birbirimize!.. Sevişiriz... Bir daha... 

Bir daha... Hiç bitmesin isteriz sevişmelerimiz. 

Denizin kokusunu önüne katan esinti, yelesine 

tutunan bir melodinin son nağmelerini taşır 

kulaklarımıza. İçimizden geldiği gibi mırıldanırız 

derinden gelen güfteyi : 

Bir günah gibi gizlerim seni 

Kimse görmesin seninle beni 

Özlerken içim güler gözlerim 

Bir günah gibi gizlerim!.. 

İzmirliler bilir Çeşme'nin herkese göstermediği 

gerçek yüzünü!.. Her defasında ilk defa 

anlatılıyormuş gibi kış boyunca aile meclislerinde 

ballandırıla ballandırıla anlatılanları o kadar iyi 

özümsemişlerdir ki, yaşı yetmeyip aklı 


- 80 - 

yetenlerimiz bile o dönemleri yaşamışçasına 

bilirler gerçek Çeşme'yi. 

Bildim bileli hiçbir şey alıkoyamadı İzmirliyi 

Çeşme'den. Hiçbir zorluktan yılmadı. Hatırlarım, 

burunlu otobüslerle üç saatte gidilirdi eskiden 

Çeşme'ye... Tepe Kahve yokuşunu homurdana 

homurdana kazasız belasız tırmanabilen otobüsün 

yolu bitmiş sayılırdı. Bazılarımız yokuşun başında 

iner otobüsün yanında yürürdük, yükü hafiflesin, 

rahat çıksın diye. Yolun bir yerlerinde "U" 

şeklinde 5-6 metre derinliğinde bir göçük vardı. 

Herkes iner, şoförün, göçüğün bir kenarından 

diğerine uzatılmış olan iki kalası kontrol etmesi 

beklenirdi. Herşey yolunda ise önce yolcular 

geçirilirdi karşıya. Her geçmeye başlayanın duası, 

geçenin sevinç çığlıklarına karışırdı. Sonra da 

muavin karşıya geçer şöföre yön verirdi. O 

kocaman hantal otobüs, direksiyonundaki bir 

turluk boşluğa rağmen bir akrobat gibi geçerdi o 

iki kalasın üzerinden... Nefesimiz tutulur, aklımız 

dibe vururdu seyrederken!.. Arka lastikler de 

kalastan kurtulup toprağa değince, devasa bir alkış 

 

kopardı hepimizden. 

Manzara kahvesinin yokuşundan aşağıya 

sallanmaya başladığımızda ise, otobüsün sabit 

pencerelerinin üstündeki sürgülü havalandırma 

pencerelerinden kekik, anason, lavanta karışımı 

tarifsiz bir koku girmeye başlardı!... Çeşme 

kokusu!.. Anlatılamaz... Tarif edilemez... 

Unutulamaz da!.. Ciğerlerine tek bir nefes bile 

çeken kişi, müptelası olur, ömrünün son saatine 

kadar unutamaz o kokuyu!.. 

Ya şimdi korumaya alınmış olan sakız ağaçlarını 

bilir misiniz Çeşme'nin?.. Kiralanan eşeklerle 

gruplar halinde gidilirdi sakız toplamaya... O 

zamanlar eşeğe tek başımıza binmek, uçak 

kullamak gibi birşeydi bizim için. Ağaçların 

gövdelerinden dikkatle ayırdığımız sakız 

damlalarını annelerimizin hazırladığı bembeyaz 

kolalı mendillerin içine koyardık. Parmaklarımız 

yapış yapış olur, günlerce çıkmazdı... 

Topladığımız sakızlardan bir iki damlayı bir parça 

balmumu ile birlikte ağzımıza atar, mis gibi kokan 

"sakız" çiğnerdik. Türkiye'de ciklete işte bunun


- 81 - 

için "sakız" denir. Çeşme'nin damla sakızlı 

dondurması bütün dünyada ün salmıştır. Meşhur 

"sakızlı muhallebiyi" de Çeşmeliler keşfetmiştir. 

Sakız reçelini de öyle!.. İncir tatlısını da yalnız 

Çeşme'de bulurdunuz. Çeşme'den dönüşte asırlık 

Rumeli Pastanesi'nden dostlara getirilen en değerli 

hediyelerdi bunlar. 

İncir dedim de kulaklarımda yankılandı ezgisi : 

Baar-dacık, 

soğuk soğuk baar-dacık, 

balları akıyor baar-dacık!.. 

Sakın yanlış anlamayın, kimseyi küçümsemek 

aklımızdan bile geçmez ammaa bir tek biz biliriz 

bardacık ile incirin farkını!.. Gayrıİzmirli 

dostlarımız, manavın façaya dizdiği yeşil altın 

sarısı iri iri incirleri kapış kapış götürürken, onları 

gülümseyerek seyreden torunlarımız bile manavın 

bir köşesinde bizleri bekleyen el yapımı eski bir 

sepeti ararlar gözleri ile... Büyük olanını değil, 

bardacığın balları akanını, yumuşağını, dibi 

çatlayanını seçmeyi öğretiriz biz torunlarımıza. 

 

Birer mücevher gibi itina ile dizerler her birini 

hazırladıkları kesekağıdına. Alacaklarını aldıktan 

sonra da örterler yine incir yaprakları ile sepetin 

dibinde kalanlarını. Küçücük bir düşünce farkı 

ile... Babalarımız serinde kalsınlar diye örterlerdi, 

torunlarımız ise ortalıkta görünmesinler, 

keşfedilmesinler, bizlere kalsınlar diye!.. 

"Hadi kumru almaya gidelim" deyince etrafta 

kafes arayanları da biliriz biz!.. Sabah 

kahvaltısında peynirlisini, öğle yemeğinde sucukpeynirlisini, 

akşamına da -ayıptır söylemesi- 

yengeni yeriz biz!.. Çıtır çıtır yengeni öyle bir 

yiyişimiz vardır ki, aşk dolu küçük ısırıklarımız 

altında bedeninin çıtırdadığını duyar, eriyen 

yağlarının sızdığını görürsünüz. Hele hele, her 

lokmasını zevkten inleye inleye ağzımıza teslim 

edişine şahit olursanız, delirirsiniz maazallah 

hasetinizden. Her önümüze gelen kumruyu da 

yemeyiz biz... Bu işi bileninden yeriz yengeni!.. 

Şaşıracaksınız ama öyle sandığınız gibi taze, çıtır 

olanı ile işimiz yoktur bizim. Kumru dediğin bir 

iki gün kenarda durup rüştünü ispat etmeli, 


- 82 - 

olgunlaşmalı, eti sertleşmeli ki, kendine has 

kıvamını bulsun ateşle başbaşa kaldığında... Ya 

çay eşlik eder kumruya, ya da ayran!.. Arkasından 

bir de "Lokma" ile cila çekerseniz var ya!.. 

Kıpırdayacak haliniz bile kalmaz!.. 

Temmuz ayı çıkar çıkmaz bir koku daha karışır 

Çeşme'nin kokularına!.. İzmirlinin gözünü 

bağlayıp havayı koklatsanız bile yeter!... Hemen 

mutfağa gidip hazırlığa başlar. Üç dakika bile 

sürmez dünyanın en keyifli masasının hazırlığı... 

Buzdolabından hiç eksik etmediği o mis gibi İzmir 

tulumunu alıp dilimler, bir tabağa iki domates ile 

bir acur doğrar, üstüne etraf köylerin taş sıkma 

filtrelenmemiş yemyeşil zeytinyağını gezdirir, 

biraz tuz, biraz kekik, biraz da karabiber ekler, buz 

gibi yetmişliği de koyduktan sonra masaya buyur 

eder sizi!.. Bilir ki etrafta eşi benzeri olmayan 

Çeşme Kavunu vardır. 

O kadar çok güzellikleri var ki anlatılacak!.. 

Tırnak boyunda kınalı (manikürlü) bamyası, 

dünyada eşi olmayan bembeyaz acı kuru soğanı, 

uçsuz bucaksız plajı, kumu, denizi, balık avlamaya 

 

çıkmak için branda bezine kat kat beziryağı sürüp 

güneşte kurutarak kendi ellerimizle yaptığımız 

botlar, avladığımız mercanlar, lidakiler, kupesler, 

dönüşte yapılan boklu kebaplar, Şifne'de çamur 

banyosu sefalarımız, Temmuz Ağustos aylarında 

bile her akşam üşümemek için giydiğimiz 

kazaklar, plajda geceleri yapılan mangal sefaları, 

Rasim Palas, Yeni Karabina, Alakuş... saymakla 

bitmez ki aşklarımız!.. 

Ve biz her Çeşme'ye gittiğimizde ne yapar eder 

hala bunları yaşarız!.. Elimizden geldiğince!.. 

Haydi İzmirliler!.. Çeşme'ye!.. 

Şimdi aşk zamanıdır 

Aşk ömrün baharıdır... 

Aşk gönüle dolunca 

Sevenler kavuşunca, 

Yaşamak ne güzel!... 

Siz de buyrun!.. Başımızın üstünde yeriniz var!.. 

___________________________________________________________ 

30.06.2010 Şalom Gazetesinde yayınlanmıştır.


- 83 - 

Yansımalar 

Sahi, Neydi Geçmiş! 

Raşel Rakella Asal 

rakelasal@gmail.com 

Eminim sizin de benim gibi düşüncelere daldığınız 

anlar vardır. İnsan birdenbire hayattan kopar gibi 

olur. Küçüklü büyüklü kopuşlarla geçer zaman. 

Bir kentten, bir dosttan, bir sevgiliden, bir anıdan. 

Sarsıldığınız anlar olur. Bu kopuk parçalar 

çoğunlukla yeniden bitiştirilemez. Yaşanan 

yaşanmıştır. Geçmiş geçmiştir. Ya da tersine 

birleşir. Başka kopuşlara neden olmak üzere. 

Artık, onlar, kırılan, durmadan kırılan, kırılması 

bitmeyen bulanık zaman parçacıklarına dönüşür. 

Bilemeyiz, nerden koptuğumuzu, ne zaman, niçin 

koptuğumuzu. Fark etmeyiz bile. 

Anılar da böyledir. Onlara dalınca insan hayattan 

kopar gibi olur. O ana bağlanırsınız. Bir şeyleri 

bitiştirirsiniz. Yolları, evleri, yüzleri. Sürü sürü. 

Boy boy. Yaşlısı, genci. Sevdikleriniz. 

 

Sevmedikleriniz. Sizi sevenler, sevmeyenler. 

Sevmek istedikleriniz, sevemedikleriniz. Bağlı 

olduklarınız, bağı koparmak istedikleriniz. Kimi 

anılardan büsbütün koparsınız. Kimi ile kopuk 

kopuk bağlanmışsınızdır. 

Bu kış İzmirli fotoğraf sanatçısı Birol Üzmez’in 

sergisini izlerken bir an o andan kopup, 

çağrışımlarla uzaklarda kalmış çocukluk günlerime 

çekip gittim. Anımsadığım, küçücük bir çocukken, 

beş altı yaşlarında olmalıydım, anneannemle çok 

sık ziyaret ettiğimiz mekanlardan biriydi Karataş 


- 84 - 

semtindeki aile evi. Aklımda kalan, belleğimde yer 

edinmiş, gözüme ilişen onca görüntü gerçek 

boyutuna geldi. Bir an için solgunlukla 

canlandırılmış bir dizi fotoğraf karesi gibi kısa, 

incecik ve yarı saydam görüntüler belleğimde 

canlandı. Özellikle insanlar belirsizdi. Aslında 

şekil o kadar silik ve biçimsiz ki ona ne ad 

vereceğimi bilmiyordum, yalnızca insan karaltıları 

vardı. Avluda asılı çamaşırlar, oyun oynayan 

çocuklar. Bir de anneannemin telaşı vardı. 

Birilerine bir şeyler anlatıyor. Hep o konuşuyor, 

karşısındakiler de onu can kulağıyla dinliyorlar. 

Anılar her neyse, nerede gizlendilerse, bir şekilde 

dışarı çıkmak için hep tetikte ve uyanık görünseler 

de bulanık kareler canlandı gözümde. Ama kesin 

olarak bildiğim bir şey vardı. Biz oraya gitmişsek, 

mutlaka çözülmesi gereken bir sorun vardı. Bana 

da kapı önündeki divanda oturup avluyu izlemek 

düşerdi. Oradaki insanların yaşantıları ile benim 

yaşantımın iç gerçeği farklıydı. Bunu çocuk 

aklımla anlayabiliyordum. O çocuklara 

yaklaşamadan yalnızca onları seyretmek düşerdi 

 

bana. Oysa çocuk halimle can atardım onlara 

katılmaya. 

Birol Üzmez, İzmir kortejoları ve içlerinde 

yaşayan hayatları fotoğraflayarak unutulmuş bir 

geleneği belgelemek istemiş. Yok olmaya yüz 

tutmuş bu yaşamlardan insanları haberdar etmek, 

İzmirliler’in hafızasını tazelemek, insanlara bu 

komşuluğu, bu dayanışmayı hatırlatmak istemiş. O 

küçücük odalara sığan kocaman yaşamları 

anlatmak istemiş.


- 85 - 

Kortejolar, bir zamanlar Sefarad Yahudileri için 

bir sığınma yeriydi. Aynı dili konuşup, aynı 

gelenek ve töreleri paylaşan bu insanlar birlikte 

yemek pişirirler, ortak tuvaletleri kullanırlar, 

tulumbadan su çekerlerdi. Kadınlar beraberce 

çamaşır yıkarlardı. Zamanla İzmir’in Yahudi ruhu 

sindi kortejolara. Sonra sonra, İsrail devletinin 

kurulmasıyla, buradan ayrılıp, İsrail’e göç edince 

yerlerini her milletten kentli yeni yoksullara 

bıraktılar. 

 

İzmirli yazar Tarık Dursun K kortejolardaki 

hayatları kaleme alır “Rızabey Aile Evi” adlı 

romanında. Tarık Dursun K’nın gençlik yıllarında 

Joya adında bir sevgilisi varmış. Joya’nın ailesi de 

İzmir’i terk edence aşkları da yarım kalmış. O 

günleri şöyle anlatıyor Tarık Dursun K: 

“Yahudiler İzmir’i terk edecekleri gün, bütün 

kentin iç organlarının bir çengele asıldığını ve 

içinin boşaldığını hissettim, sessizleşti şehir, önce 

onlar, sonra boyozlar, sonra sübyeler gitti”. 

Zamanla aile evleri bir bir yıkılıp, yerlerine 


- 86 - 

apartmanlar dikildi. Günümüzde çoğu yıkılmak 

üzere olan son kalan aile evleri yine kentin en 

yoksullarını barındırıyor. İşte Birol Üzmez 

fotoğraflarıyla bu yaşamı belgeliyor. 

Şu anda İzmir kent kültürü üzerine yapmakta 

olduğum bir çalışma beni Henri Nahum’un “İzmir 

Yahudileri” adlı kitabına götürdü. O kitaptan 

okuduklarım ile bugünkü İzmir Yahudi cemaatini 

karşılaştırınca, İzmir Yahudileri olarak ne kadar 

yol kat ettiğimiz anlaşılıyor. Sizlerle okuduklarımı 

paylaşmak istiyorum. Bakın Henri Nahum neler 

yazmış: 

“19. yüzyılın ortasında, Osmanlı Yahudileri’nin 

tümü acınacak durumdadır. Avrupalı 

gözlemcilerin hepsi, Yahudi mahallesindeki 

sefaleti, yıkık döküklü, evlerin pisliğini, nüfus 

fazlasını, aynı şekilde tarif etme konusunda 

hemfikirdir. Yahudi gözlemciler de aşağı kalmaz 

(…) On-on iki kişilik aileler, bir çeşit hava 

deliğinin aydınlattığı sağlıksız mekanlarda 

yaşamaktadır. Ebeveyn ve çocuklar yerde 

 

yatmakta, aynı tabaktan yemekte, aynı bardaktan 

içmektedir. Haftada bir kez çamaşır 

değiştirilmektedir.” 

Yahudi ve Yahudi olmayan gözlemcilere göre, bu 

dramatik yoksulluk ve yıkık dökük yaşam 

koşulları, beraberinde sağlık ve fiziki görüntünün 

bozulmasını da getirmiş. “Erkeklerin yüzleri 

çökmüş” diye kayıt düşmüş biri; “Kadınlar kısa 

boylu, sıska ve solgun” diye yazmış bir başkası. 

Henri Nahum’a göre 19. yüzyılın ortalarını 

yansıtan bu görüntü, 20. yüzyılın başlarında da çok 

fazla değişmez. Zamanla onlara bir yük daha 

biner, Cumhuriyet’in kurulmasından sonra 

başlatılan Türkleştirme kampanyası nedeniyle, 

Ladino dilini konuşamaz olurlar. 

Geçmişten günümüze bakınca böyle yoksul insan 

manzaralarına artık Yahudi toplumunda 

rastlanmadığına seviniyor insan. Elimizdeki 

değerlerin farkında mıyız? Yeterince sahipleniyor 

muyuz kültürümüzü?


- 87 - 

Şu anda hepinizi Çeşme’de o doyumsuz Pazar 

kahvaltı sofralarında, veya Alaçatı plajlarından 

birinden denize girerken, Ayagorgi’de 

güneşlenirken veya Kumrucu Şevki’de Çeşme’ye 

özgü, lezzetli kumrularınızı keyifle yerken 

düşlüyorum. Ya geceler? Artık deniz de başkadır, 

mehtapta…Terasta, bahçede denizin esintisini, buz 

gibi biranın serinliğini solursınız. 

Sayfiye demek ‘dingin’, ‘asude’, ‘sakin’ ve 

‘huzur’ lu bir ortam demek. Huzurlu bir mavi 

dünya demek. Sayfiye yerlerini derin sessizlik 

adaları olarak düşünürüm. Düş kurulan, 

fısıldanılarak konuşulan, en kızgınlıklarımızın bile 

asla bağırmadan söylendiği bir başka dünyadır, 

sayfiye mekanları. Kış yorgunluklarının atıldığı, 

insanların rahatlamaya gittikleri dinlence 

yerleridir. Dinlencenin verdiği rahatlıkla yeni yeni 

düşünceler filizlenir içinizde, canlanır, 

yenilenirsiniz. Ben sizden bir ricada bulunmak 

istiyorum. Tatile giderken, kendinize şöyle bir 

soruyu yöneltmenizi istiyorum. Ben kendi 

kültürüm için ne yapabilirim? Ne yazık ki cemiyet 

 

içinde yapılan faaliyetlere bir ilgisizlik, bir 

kayıtsızlık izliyorum. Aynı kaygıların İstanbul 

Yahudileri için de geçerli olduğunu Şalom 

gazetesinden okumak beni derinden üzüyor. Ve 

inanın sizler için, çocuklarımız için, torunlarımız 

için kaygılanıyorum. Ayrıca size bir müjdem de 

var! Önceki yıllar İstanbul dahil olmak üzere 

Avrupa başkentlerinde kutlanan Yahudi Kültür 

Günü, önümüzdeki Eylül ayında ilk kez İzmir’de 

gerçekleştirilecek. Bu günü tüm kentle, İzmirli’yle, 

hep birlikte kutlayacağız. Yahudi’si, Müslüman’ı, 

Hıristiyan’ı, akademisyeni, bilim adamı, fotoğraf 

sanatçılarımız ile kültürümüzü, mutfağımızı, 

müziğimizi tanıtacağız. Siz de eminim, benim 

kadar bu günü tanıtmaktan gurur duyacaksınız. 

Katılımlarınızla anlam kazanacak bu günde 

hepinizi görmek umuduyla. 

Sevgi ile kalın. 


- 88 - 

One Minute 

Kuzuların Sessizliği 

Avram Aji / İzmir 

ajiavram@gmail.com 

Benim çocukluğumda yani ellili yıllarda YAHUDİ 

kelimesi küfür gibi bir şeydi. “Pis Yahudi” ya da 

“Korkak Yahudi” sözcüklerini etrafımızdan sıkça 

duyar, gürültülü bir yer oldu mu “Havraya 

çevirdiniz burayı” deyiverirlerdi. 

Bize adımızın neden değişik olduğunu 

sorduklarında gözlerimizi indirir MUSEVİYİM 

derdik kendimizi tanımlamak için; o meşum 

kelimeyi kullanmamak için. Bugün biraz da olsa 

bir şeyler değişti. Bunda gerek İstanbul'daki 

yöneticilerimizin, gerek Hahambaşılık, gerek 

Cemaat Bakanlığı olsun, 500.Yıl Vakfı’nın ve 

onlara ilave bir çok Yahudi iş adamımızın, 

düşünürlerimizin inanılmaz gayretleri ve 

mücadeleleri var. İzmir’de de elimizden geleni 

yaptık sanıyorum. Elli yılda bir karınca boyu 

 

ilerledik. “Kan” da döküldü tabi. İstanbul’daki 

Sinagoglarımıza yapılan hain saldırılar, öldürülen 

işadamlarımızı nasıl unutabiliriz ki? Bir 

kısmımızın Yurt bildiğimiz yerden kalkıp göç 

etmelerinin bir nedeni de bunlar değil midir? 

Ancak dikkate alınmayan veya hafızalardan 

kaydının silinmesi arzu edilen devasa bir Sabetay 

Zvi müritleri var. Biz her ne kadar onları şahsen 

tanıyamıyorsak da, onlar da kendilerini bize 

tanıtamıyorlarsa da onlar da kendilerini Yahudi 

olarak tanımlıyorlar. Bizlere de hangi gözle 

baktıkları meçhul. 

Kendileri için sarf edilen muhtelif isimlerden 

Sabetaycı gibi, Selanikli gibi adların çoğunu haz 

etmediklerini bir vesile ile öğrendim. “Dönme” 

gibi daha çirkin ve hatta aşağılayıcı adlandırmalara 

da çok içerlediklerini tahmin ediyorum. Ama üç 

yüzyıldır kendilerini neden ikinci sınıf vatandaş 

gibi görmekte ısrar ettiklerini anlamakta çok 

güçlük çekiyorum.


- 89 - 

1950’li yıllardan bu yana Türkiye'de hızla 

yükselen “antisemitik” söylemler ve nefret 

ifadeleri hepimizi ziyadesiyle üzüyor. Ancak bu 

bizim yüz yıllardır ezik büzük, horlanmış, 

aşağılanmış yaşamaya razı olmamızın sonucu. 

Amele taburlarını oluştururlarken de, varlık 

vergisini zorla alırlarken de sesimizi çok 

yükseltememişiz. Vergilerini ödeyemeyenlerin 

Aşkale'ye zorla çalışmaya gönderilmelerini de 

durduramamışız. 6-7 Eylül 1955 de yağmalanan - 

üstelik devlet eliyle organize edilmiş- yüzlerce 

işyeri karşılığında hakkımızı arayamamışız. 

Verilen sözler tutulmamış. Tazmin edilmemişiz. 

Aynen Çingenelerin durumu gibi… Geçenlerde 

Manisa/Selendi'den tüm Çingenleri kovaladılar, 

ancak tüm devlet erkanı, yazılı ve görsel basın 

herkes Çingene kelimesinin yerine Roman 

kelimesini kullanmaya çok çok dikkat etti. 

Soner Yalçın’ın EFENDİ kitabının ana temasını 

oluşturan tanınmış Sabetaycılar hakkında 

yazılanların ne kadarının doğru olduğunu 

 

bilemiyor, ancak çok abartılı olduğunu tahmin 

ediyorum. Ilgaz Zorlu'nun kitabı yayınlanmadan 

önce makalelerini okumuş idim. Ama yine de bir 

dönüşümü tetikleyemedi. Sanki utanılacak bir şey 

varmış gibi. 

Bu insanlar anladığım kadarı ile tebdil yaşamaya 

çok fazla alışmışlar. Bizler daha doğar doğmaz 

nüfus cüzdanımıza "musevi" damgasını yiyince 

artık onunla beraber yaşamaya alışıyoruz. Askerde 

binlerce defa avazım çıktığı kadar “azteğmen! 

AVRAM AJİ emir ve görüşlerinize hazırdır 

komutanım" diye bağırdım içtimalarda... 

Mecburen!... Alışık olmayanların da kulakları 

alışıyor zamanla. Bazıları hayatında ilk defa 

karşılarında bir Yahudi görüyor.. Ve de hayret 

ediyorlar! Aynen onlar gibiyiz; iki elli, iki ayaklı. 

Şaşırıyorlar tabi. 

Geçenlerde bölük komutanım 35 sene sonra beni 

araştırmış bulmuş. Ziyaretime geldi. Askerlik 

günlerinde bana mesafeli ve kıskanç bir tutum 


- 90 - 

içerisinde idi. Geldiğinde sarıldık öpüştük. Beni 

unutamadığından bahsetti. Ne kadar saygılı ve 

görgülü olduğumuzdan etkilendiğini itiraf etti. 

Sabetay müritlerinin de artık daha fazla bu 

tiyatroyu sürdürme zorunda olmadıklarını 

düşünüyorum. Kendilerini Yahudi hissedenlerin 

dinimizi dolu dolu –kendi ritüellerince– 

yaşamamaları için bir neden yok. 

Kaç kişi olduklarını bilemiyorum. Ama okuduğum 

yerlerde zikredilen sayılar inanılmaz yüksek. En 

çok üzüldüğüm konu ise Sabetay Zvi'ye ait olan 

Mezarlıkbaşı'ndaki evi olduğu gibi terk edilmiş bir 

vaziyette duruyormuş… Çok acıklı. İnşallah en 

kısa zamanda restore edilir. 

Peygamberlerin hayat hikayeleri ve başarıları ile 

gurur duyma isteği vardır insanın doğasında. Ama 

yaşanan gerçekler hiç böyle değil. Hz. Musa vaat 

edilmiş topraklara giremedi. Hz. İsa çarmıha 

gerildi. Turan Dursun'un "Din Bu" adlı kitaplar 

 

serisini okursanız Hz. Muhammed'in yaşamı 

konusunda ne kadar da yanlış bilgilendiğimiz de 

ortaya çıkıyor. 

Küba isyanını gerçekleştiren Fidel Castro milli 

kahraman. Ama Bolivya isyanında yenik düşen 

Che Guevera hiç bir şey. Atatürk padişahlığa karşı 

başlattığı isyanda başarılı olmasaydı -Patrona Halil 

isyanı gibi- tarih dersinde kısa bir paragrafta adı 

geçecekti belki. Ama başarılı olunca milli 

kahraman oldu. Aynı şekilde Gandi, aynı şekilde 

Mandela, aynı şekilde Lech Walessa başarılı 

isyancılar listesinde. 

Ve buna karşın adı unutulmuş milyonlarca 

başarısız isyancı... 

Hoşgörü edebiyatı ile bizleri avutmaya kalkanlar, 

canları pahasına dinlerini değiştirmek zorunda 

kalan “dönmeleri” göz ardı ediyorlar.


- 91 - 

Çuvaldız 

Sorular.. Sorular!.. 

Rafael Algranati 

r.algranati@yahoo.com 

Her sabah bir tiyatro sahnesinin içine uyanıyoruz 

sanki... Gazetelere göz atmaya başlar başlamaz, 

rolümüz başlıyor... Başlığı okuyor, işimize 

gelmediği için içeriğini es geçiyoruz. 

Okuduğumuz diğeri canımızı çok sıkıyor ama, 

kendimize bile belli etmiyoruz. Saatler yavaşça 

geçmeye başlıyor!.. İçimiz kan ağlıyor ama, 

gülüyoruz... Sancımız var kıvranıyoruz ama, hiç 

açık vermiyoruz... Hiç aklımızdan çıkmıyor ama, 

hatırlamıyor gibiyiz.. Bakıyor ama, görmüyoruz... 

Dinliyor ama, duymuyoruz... Var ama, yok!.. 

İçimizde bir güç, akşama kadar yaşayacağımız 

bilinmezlerle dolu koca bir gün için korumaya 

alıyor sanki bizi... 

Akşam eve döndüğümde ise durum değişiyor... 

Koruyucu kalkanlarım iniyor. İniyor ama 

 

farketmiyor!.. Günün olayları ve evvelki günlerin 

izlerinin geçit töreni başlıyor. Sorular... Sorular... 

Sorular... Dizi dizi sıralanıyorlar, zor bela birini 

def edince, diğeri sinsice alıveriyor bir öncekinin 

yerini. Onlarla cebelleşirken TV'ye bakıyor ama, 

ne görüyor ne de duyuyorum. 

Kader dedikleri bu mudur acaba? 

İkide bir, birilerinin ortalığı birbirine katması ile 

sürekli canımız sıkkın, yüreğimiz kırgın, beynimiz 

düşünmekten bıkkın mı olmalı? 

Gülümsemeyi unutmalı mı artık dudaklarımız? 

Kaygılarımız karartmalı mı hep yaşamımızı? 

Gelecek için endişeler mi sarmalı artık 

düşüncelerimizi? Tedirginliğimiz, içimizden taşan 

cümlelerde yerlerini bulamamaları için 

kelimelerimizin kanatlarını mı kırmalı? Söylemek 

hatta haykırmak istediklerimiz kursağımızda mı 

kalmalı? İstemimiz dışı gelişen ya da geliştirilen 

'akıllara zarar' olaylarda ille de taraf mı olmalıyız? 

Siyah ya da beyaz mı olmalı artık bütün renkler? 


- 92 - 

Gökkuşağının ustaca birbirine harmanladığı huzur 

veren renkleri yeğliyor olamaz mıyız? Alev ile 

barut arasında mı sürdürmeliyiz artık sürekli 

yaşamımızı? Bu mu isteniyor bizden? 

Güneş, ağaçların yaprakları arasından süzülen 

hüzmeleri ile ısıtabilecek ve hayat verebilecekken 

evrene, söyler misiniz bana, bu yangınlar bu 

kavurucu çöl sıcakları niye? En acımasız tarafını 

mı gösterecek güneş bundan sonra bekleyenlerine? 

İlkokula giden çocuklarımızın gülen bir yüz ile 

resmettikleri suluboya resimlerdeki güneş, artık 

asık bir suratla mı çizilecek? Yağmur, berekete 

dönüşebilecekken Tanrı'nın insanoğluna bahşettiği 

verimli topraklarda, evlerimizin çatılarına kadar 

ulaşan, bizleri birbirimizden ayıran, bütün 

değerlerimizi silip süpüren bu seller, bu afet niye? 

Çoğunuz bilirsiniz anekdotu... 

“Bir gün insan virgülü kaybetmiş... Cümlelerden 

korkar olmuş ve anlatımları basitleşmiş. Cümleleri 

basitleşince düşünceleri de basitleşmiş. Bir başka 

 

gün ünlem işaretini kaybetmiş. Alçak bir sesle ve 

sesinin tonunu değiştirmeden konuşmaya 

başlamış. Artık ne bir şeye kızıyor ne de bir şeye 

seviniyormuş. Üstelik hiçbir şey onda en ufak bir 

heyecan dahi uyandırmıyormuş. Bir süre sonra 

soru işaretini kaybetmiş. Soru sormaz, sorgulamaz 

olmuş. Hiçbir şey, ama hiçbir şey onu artık 

ilgilendirmiyormuş. Ne kainat ne dünya ne de 

kendisi umurundaymış. Birkaç sene sonra iki nokta 

işaretini kaybetmiş. Davranış ve nedenlerini 

başkalarına açıklamaktan vazgeçmiş. Ömrünün 

sonuna doğru ise elinde yalnız tırnak işareti 

kalmış. Kendisine ait tek bir düşünce bile yokmuş. 

Yalnız başkalarının düşüncelerini tekrarlayıp 

duruyormuş. Yaşamının sonuna geldiğinde... 

düşünmeyi de, okumayı da unutmuştu artık.” 

Bizler de her şeyimizi böyle tek tek kaybetmeli 

miyiz? Karşılıklı restleşerek oynanan blöflü kumar 

masalarındaki pey, neden bizlerin kardeşlikleri, 

dostlukları veya değerleri olmalı? 

Neler oluyor insanoğluna? Tanrının verdiği bu


- 93 - 

dünya üzerindeki yaşam günlerimizi kardeşçe 

yaşamak varken bu kavgalar, bu didişmeler, bu 

çekememezlikler niye? Onca anlamsız 

davranışlarla neler kaybettiriliyor biz insanlara 

farkında mısınız? Sevgiyi unutup nefretle mi 

büyümeli artık çocuklarımız? "Sevgi" denilen 

doğuştan sahip olduğumuz en değerli temel 

duygumuzu da diğerleri gibi dondurup dipfrize mi 

kaldıracağız? 

Sevmeyecek miyiz artık bir diğerimizi? 

Etrafımızdakilerin bizim gibi yaşamaları için artık 

gayret sarfetmeyecek miyiz? Karşılığında, onların 

gözlerindeki pırıltılarda bizlere tüm içtenlikleri ile 

sundukları dünyanın en değerli ödüllerini artık 

yakalayamayacak mıyız? 

Kör mü bunlar? Göremiyorlar mı? Yetmiyor 

sadece birimizin sıcakta ve güvende olabilmesi!.. 

Farkında değiller mi? Yetmiyor sadece birimizin 

gülüp eğlenebilmesi!.. Sağlanamayacak mı insan 

gibi yaşamak her birimize tüm sevdiklerimiz ile? 

Kapımızı çalan hep "hüzün" mü olacak zaman 

 

zaman gördüklerimiz ve yaşadıklarımız sayesinde? 

İnsanoğlu ele ele veremeyecek ve cennete 

çeviremeyecek mi cehenneme dönüşmekte olan bu 

dünyayı? İnsan olduğumuzu bilemeyecek miyiz 

artık? 

"İnsan olduğumuzu bilemeyecek miyiz?.." Bu 

cümle, kendini insanlığın gelişmesine adamış 

İzmirli Can Arpaç üstadın ibret verici dizelerini 

anımsattı bana. 

Böyle Yazılmış... Böyle Yapılacak 

1.- Beşiktaş nüfusunda kayıtlı biri.. 

Yani Ben… 

Cilt 22 

Sahife 48 

55 numaralı haneden. 

Tâ… 1931 den 

Dünya’ya bırakılmış. 

Uyruğu : Türk 

Dini : İslam 


- 94 - 

Cinsi : Erkek. 

Ben hiçbir şey demeden 

Böyle yazılmış… 

Tek değişikliğe yetmiş gücüm 

Kara kaplı kütükte, 

Onlar bekâr demiş 

Ben evlenmişim!.. 

2.- Berlin nüfusunda kayıtlı biri 

Belki Sen… 

Bizimki gibiyse kütükleriniz? 

Cilt : X 

Sahife : Y 

Bilmem kaç numaralı haneden. 

Tâ… 1931 den 


Uyruğun Alman 

Dinin Hristiyan 

Cinsin erkek yazılmış. 

Sana da benim gibi 

Hiçbir şey sorulmamış!.. 

3.- Afrika ortasında biri 

 

Tut ki O… 

Kütüksüz 

Ciltsiz 

Hanesiz. 

Tâ… 1931 den 


Uyruğu : Yok 

Dini : Çok 

Cinsi erkek ama 

Bir yere yazılmamış. 

4.- Üç erkek, 

Yani biz 

Tâ… 1931 den 


Ya da onlar 

Üç ayrı yerde - Üç aynı doğumlu kız… 

Altımız 

Altmışımız 

Hepimiz… 

Kimseye sorulmadan 

Dünya’ya bırakılmış!…


- 95 - 

5.- Tanrı katında kayıtlı biri 

Belki Sen 

Veya Ben 

Ya da O… 

Bilinmez 

Hangi cilt – hangi yaprakta yeri? 

Ve herkes için aynı şey yazılmış 

Adından gayrı… 

Uyruğu : Dünya 

Cinsi : İnsan 

Dini : Önemsiz. 

6.- Bize hiç sorulmadan 

Böyle yazılmış kardeşliğimiz, 

Böyle yapılmamalıydı bunca yıl. 

Ne denir... 

İnsan olduğumuzu bilememişiz!.. 

 

Güzel Sözler 

Eğer bile bile gücünüz yettiğinden daha 

azını olmayı planlıyorsanız; 

sizi uyarırım, 

hayatınızın geri kalan kısmında mutsuz 

olacaksınız. 

Kendi yetenek ve olanaklarınızdan 

kaçıyor olacaksınız. 

ABRAHAM MASLOW 

 

Hayatı işe yarar bir şekilde kullanmak, 

onu kendisinden daha uzun ömürlü 

bir şey için harcamaktır. 

WİLLIAM JAMES 


- 96 - 

Tarihimizden 

Rıfat Bali 

rifat.bali@gmail.com 

I.Dünya Savaşı’nda 

(Haziran-Ağustos 1915) 

İzmir Fransız Tebaalı Musevilerin 

Tehciri 

Osmanlı ve Ermeni tarihyazımında 1915, Osmanlı 

Ermeni nüfusunun tehcir edildiği ve kitlesel 

katliama maruz kaldığı yıl olarak bilinmektedir. 

Ancak 1915 Haziranı’nın ortalarında, Tehcir 

Kanunu*’ndan iki ay sonra, Osmanlı 

tarihyazımında pek bilinmeyen, Tehcir Kanunu’na 

benzeyen ancak çok daha az şiddetli ve az sayıda 

insanı etkileyen bir başka tehcir vakası cereyan 

edecekti. Bu vakada, hedef kitle Osmanlı 

topraklarındaki Fransız, İngiliz ve Rus 

uyruklulardı. Tehcir edilenler arasında 

Bayonne**’dan gelip İzmir’e yerleşen Fransız 

uyruklu Yahudiler de yer alacaktı. 

 

Son Osmanlı Hahambaşısı Haim Nahum’a göre 1 

1915 yılında Bayonne’lu yaklaşık 50 Musevi aile - 

her bir ailede yaklaşık beş fert- İzmir’de 

yaşamaktaydı. 2 Fransız Dışişleri Bakanlığı’na göre 

bu insanlar “yaklaşık bir yüz yıl önce,” yani 1815 

yılında, İzmir’e göç etmişlerdi. 3 

Tehcirin İlk Adımları 

İzmir’deki Amerikan Başkonsolosu George 

Horton, anılarında “Britanya, Fransa, İtalya, 

Rusya, Belçika ve tabii ki Amerikan 

menfaatlerinden” sorumlu olduğunu yazmakta. 4 

Almanlar, İzmir’de yaşayan İttifak Devletleri’ne 

mensup yabancı uyrukluların Osmanlı tabiiyetine 

geçmeleri için baskı yapmaya başladıklarında 

Başkonsolos Horton oldukça zor zamanlar 

geçirecekti. Horton hatıralarında bu konudan şöyle 

bahsetmekte: 

Vali Rahmi Bey, 5 Şark ve Avrupa zekâsının -ki bu 

şüphesiz Musevi atalarından miras kalmıştı- eşit 

karışımından oluşan bir zekâya sahip son derece


- 97 - 

dirayetli, despotik bir kişi idi. Uzun boylu ve son 

derece dik duruşlu idi, keskin bakışları ve yüksek, 

ince delikli Turan tarzı bir burnu vardı. Türklerde 

oldukça nadir bir vasıf olan keskin bir mizah 

anlayışına sahipti. Rahmi Bey’le dostane 

münasebetlerim vardı zira himayem altındaki 

kişiler problemlerle karşı karşıya kaldıklarında bu 

problemleri halletme hususunda sahip olduğum tek 

kaynaktı. 

Kısa bir zaman sonra valinin Alman-Osmanlı 

kuvvetlerinin nihai olarak zafere ulaşacaklarına 

 

inanmadığını ve fırtınada dümeni sağlam tutma 

konusunda son derece endişeli olduğunu keşfettim. 

İkili bir oyun oynuyordu: bir taraftan hem 

Konstantiniye’deki yetkililerle arasını iyi tutuyor, 

diğer taraftan İzmir’in önde gelen İngiliz, Fransız 

ve İtalyanlarıyla iyi ilişkiler sürdürüyordu. 

Gerçekte, kendisine sık sık sert ve haşin davranan 

Alman subaylarından nefret ediyordu. 

Özellikle ihtişamlı evlerinde kendisini cömertçe 

eğlendiren İzmir’in önde gelen İngiliz vatandaşları 

ile dostluğu vardı. İştahı yerinde biriydi ve aklî ve 

yürüme melekelerini kaybetmeden Avrupa veya 

Şark içkilerinden epey fazla miktarda tüketebilirdi. 

Konstantiniye’deki Almanlar, Enver’e ve Talat’a 

İzmir’de yaşayan Müttefik Devletler’in 

tabiiyetindeki kolonilere karşı daha sert 

davranmaları için sürekli baskı yapmaktaydılar. 

Rahmi sık sık hiç hoş olmayan emirler almaktaydı, 

ancak yetkisi elverdiği ölçüde bunları tatbik 

etmekten kaçınıyordu. Bana samimiyetle 

siyasetinin bu olduğunu söyledi ve benimle 


- 98 - 

teşrikimesaide bulunmayı kabul etti. 

Ne yazık ki Konstantiniye bu durumu fark edecek 

ve İzmir’deki ajanları aracılığıyla resmi Türk 

tatillerinde ve valinin konağında bulunmadığı veya 

bulunmasının zor olduğu zamanlarda harekete 

geçecekti. Alınan emirler açık bir şekilde kasıt ve 

kin doluydu ve tek hedefi kurbanları rahatsız 

etmekti. En çok tercih edilen usul ani bir şekilde 

kolonileri bir araya toplayarak insanları yirmi dört 

ila otuz altı saat boyunca ayakta durmaya 

zorlandıkları karanlık mahzenlere atmaktı. Böyle 

hallerde bu insanları hürriyetlerine kavuşturmak 

için bir at arabası veya araba bularak gece vakti 

Rahmi’yi aramam şart oluyordu. Nihayet bütün 

gece boyu süren bir kovalamacadan sonra onları 

hapishaneden çıkarmayı başardığımda bu 

muameleye tabi tutulan kişiler hiç de iyi bir 

haletiruhiye içinde değillerdi. 

1915 yılının Mayıs ayında, Rahmi’nin başa 

çıkmakta zorlandığı ciddi bir durum ortaya çıktı. 

Erkek, kadın ve çocuk bütün İttifak Devletleri 

 

tabiiyetindeki kolonilerin demiryolundan uzak bir 

mesafede bulunan bir yerde enterne edilmeleri için 

genel bir emir geldi. Vali, bana bu insanların 

korkunç bir ıstıraba maruz kalacaklarını ve açlık 

çekeceklerini söyledi. 

“Önce serseriler, namussuzlar ve zavallılar ile 

başlayacağım, daha sonra diğerlerine ulaşana 

kadar kararda bir değişiklik olabileceği umuduyla 

sıradaki diğer kişilere yavaş yavaş ilerleyeceğim. 

Bu arada sen Konstantiniye’deki Birleşik Amerika 

sefirine bir telgraf gönder ve alınan tedbirlerin 

insanlık dışı olduğu yönünde beyanda bulunarak 

müdahale etmesini talep et. ‘Tehcir başladı’ de. 

Bu, Almanların gözlerine toprak atacaktır” dedi. 

Rahmi hiç yorumda bulunmayacağım aşağıdaki 

sıra dışı beyanı da ekledi: 

[Amerikan Sefiri Henry] “Morgenthau önce 

Enver’e kapitülasyonların kaldırılması teklifinde 

bulundu ve bu yönde hareket etmeye ikna etti. 

Dolayısıyla İngilizlerin, Fransızların ve 

diğerlerinin Anadolu’nun iç kesimlerine


- 99 - 

gönderilmeleri emrini iptal etmesi için Enver’i 

ikna etmeye kâfi derecede tesiri olacaktır.” 

Bana denildiği gibi sefire telgraf gönderdim, ancak 

şöyle cevap verdi: “Yarın Cuma ve Harp Nazırı’nı 

göremem.” 

Emir tabii ki tam da Cuma gününe rastlaması için 

kasten verilmişti. Cumartesi günü, Rahmi’nin fikri 

üzerine, Amerikan hükümetinin insanlık adına 

müdahalede bulunması için yalvaran bir telgrafı, 

Washington’a iletilmek üzere, Atina’daki Ortaelçi 

Droppers’e gönderdim. Vali telgrafın Atina’ya 

ulaştırılması işini üstlendi. 

Bu adımların hiçbirinden bir netice çıkmadı, vali 

daha da asabileşti ve kötüleşti. Haziranın on 

sekizinci günü hali vakti kötü sınıfların tehciri 

başladı. Önce hapse atıldılar ve kendilerine hiçbir 

yiyecek verilmedi. Valiye gıda konusunda ne 

yapabileceğini sorduğumda “satın alabilirler” dedi. 

Hiç paraları olmadığı itirazında bulunduğumda 

“birbirlerinden borç alabilirler” diye cevap verdi. 

 

Cesur ve takdire şayan İngiliz din işleri zabiti 

Mister Brett‘i mahpuslara para ve gıda izninin 

verilmesini talep etmesi için Cemal Paşa’ya 

gönderdim, ancak Cemal Paşa “Üç dört gün 

bekleyeceğiz ve ne yapacağımıza karar vereceğiz” 

sözleriyle onu reddetti. 

Yoksul sınıflardan yaklaşık yüz kişi, İzmir’den 

sekiz saatlik mesafede bulunan Kemalpaşa’ya 

yayan gönderildi. Bunlar arasında yaşlılar vardı ve 

aralarından seksen yaşındaki birisi yol kenarına 

düşerek öldü. Bazılarının evlerine sabah beşte 


- 100 - 

baskın yapıldı ve elbiselerini giymelerine bile 

fırsat tanınmadı. 

Bu zavallılara ekmek, peynir ve para ulaştırmak 

üzere derhal konsolosluğun iki memurunu 

Kemalpaşa’ya gönderdim. Vali tarafından bu 

şekilde acımasız muameleye tabi tutulan İttifak 

Ülkeleri tebaasının büyük bir kısmının Musevi 

olduğu kaydedilmelidir. Bu insanlar kirli 

hapishanelere kilitlendi, kendilerine yiyecek 

verilmedi, dövüldü ve fazla miktarda para 

toplamadıkları takdirde Sivas’a yaya olarak 

gönderilecekleri tehdidinde bulunuldu – bu, can 

çekişerek acı içinde ölmeye denk bir ceza idi. 

Vali, Morgenthau’nun konuyu ciddi bir şekilde 

Enver’e aktararak İzmirlilerin tehciri konusundaki 

baskıyı durdurabileceğine kani idi ve bana şöyle 

dedi: 

“Bana her seferinde neden tehcire devam 

etmediğim sorulduğunda Yahudileri tehcir 

edeceğim. Kendisi de [Morgenthau] Yahudi 

olduğu için bu belki onu uyandıracaktır.” 

 

Genel olarak himayem altındaki İzmir’deki İngiliz, 

Fransız, İtalyan kolonileri ve diğerleri, şiddet veya 

açlık nedeniyle ölümle neticelenebilen aşırı bir 

işkenceye maruz kalmamışlardı. Sayıları kırk-kırk 

beş bin civarında olan ve “Helen Rumları” olarak 

bilinen Kral Konstantin’in tebaası Rumlar da bu 

işkencelere maruz kalmamışlardı. Rumlar 

konusunda vali sık sık bana Kral Konstantin’i 

Türkiye ve Almanya’nın bir müttefiki olarak 

gördüğü için onlara iyi davranmaya niyetli 

olduğunu söyledi. 

Türk ve Alman zulmünün en dehşetli kurbanları, 

Osmanlı hâkimiyeti altında bulunan altmış bin 

reaya veya Rumlar idi. Bunlar katledildi, soyuldu, 

evlerinden çıkartıldı, tecavüze uğradı veya orduya 

alındı ve hendek kazma veya benzer işlere verildi, 

bunların çoğuna gıda veya kıyafet verilmedi. 

Çoğunluğu açlık veya açıkta kalma nedeniyle 

öldü. 

Britanya donanması sürekli olarak kıyıyı 

bombaladığı için, bunların çoğunluğu tepelerde,


- 101 - 

denizden açık bir şekilde görülecek bir alanda 

hendek kazma görevine tayin edilmişti. 

Britanya’nın “Hendek kazan birçok işçi 

bombalandı, birçoğu öldürüldü ve diğerleri 

kaçmaya zorlandı” şeklindeki beyannameleri, 

Türkleri oldukça eğlendirdi. Reayaların bazısı 

kuyularda ve bahçelerde kazılan deliklerde aylarca 

gizlenmeyi başarmıştı. Bunların birçoğunun 

yerlerini biliyordum. 

Sayıları az olmayan bu insanlar en şanslıları idi. 

Kayık ve sandallarla Yunan adalarına kaçtılar. 

Sayıları on iki bin kadar olan Ermenilere bu sefer 

reayalara zulmedildiği gibi zulmedilmedi. 

Türklerin siyaseti “milli müdafaa” için 

Ermenilerden mümkün olduğu kadar çok para 

sızdırmaktı. 

Ermeniler çoğunlukla hali vakti yerinde varlıklı 

kişilerdi ve sıklıkla listeleri hazırlanıyordu. Bu 

listelerde yer alanlar isimlerinin karşısında yazılı 

 

olan meblağı Türk altını olarak ödemek zorunda 

idiler. 6 

_____________________________________________________________ 

Dipnotlar : 

* Resmî adıyla “Vakt-i Seferde Icraat-i Hükümete Karşı Gelenler İçin 

Cihet-i Askeriyece İttihaz Olunacak Tedabir Hakkında Kanun-ı Muvakkat”. 

** Bayonne Fransa’nın en güneydoğusunda Basses – Pyrénées bölgesinde 

yer alan muhkem bir şehirdir. Bayonne’daki ilk Musevi yerleşimi, İspanyol 

ve Portekiz kökenli Marrano’lardan oluşuyordu. Bkz. George Levitte, 

“Bayonne”, Encyclopaedia Judaica, (Kudüs: Keter Publishing), cilt 4, s.350- 

351. 

1 

Haim Nahum konusunda bkz. Esther Benbassa, Son Osmanlı 

Hahambaşısının Mektupları Alyans’tan Lozan’a, çeviren İrfan Yalçın, 

Milliyet Yayınları, 1998. 

2 

Henry Morgenthau, United States Diplomacy on the Bosphorous: The 

Diaries of Ambassador Morgenthau, 1913-1916, Ara Sarafian’ın “Giriş”i 

ile, (London, New Jersey: Gomidas Institute), 2004, s. 289. 

3 

National Archives and Records Administration, College Park, Maryland, 

(kısaca NARA), RG 59, 867.4016/113 sayılı, 14 Ağustos 1915 tarihli 

mektup. 

4 

George Horton, Recollections Grave and Gay, The Bobbs-Merrill 

Company, Indianapolis, 1927, s. 219. 

5 

Rahmi Bey Mayıs 1919’da İngilizler tarafından Malta’ya sürülecek ve 

1922’de serbest bırakılacaktır. 

6 

George Horton, a.g.e., s. 220-225. 

Toplumsal Tarih Şubat 2010 sayısında yayınlanmıştır. 

Devamı Gelecek Sayıda.. 


- 102 - 

Yahudilik Bilinci 

İşleyen Güç 

A'KOAH A'POEL 

Ondan Başkası Yoktur 

Eyn Od Milvado 

Mordo Ovadya / Israel 

shiyaya@netvision.net.il 

Bu söz açıkça evrenin tümünde Yaradan'ın 

gücünden başka güç olmadığını söylemektedir. 

Yaradılışı kapsayan en ufak atomlardan en büyük 

galaksilere kadar her şeyin O'nun hakimiyetinde 

olduğunu ''Eyn Od Milvado'' sözünde görüyoruz. 

Bu sözün içeriğini incelediğimizde, daha derin bir 

gerçekle karşılaşıyoruz. Her şey onun hakimiyeti 

altında olmakla kalmayıp, yukarıda belirtildiği gibi 

en ufak atomdan en büyük galaksiye kadar var 

olan her şeyde gördüğümüz değişiklikleri yapan 

tek güç Yaradan'ın gücüdür. Rav Aşlag onun 

 

gücünden başka değişiklik yapmaya muktedir hiç 

bir gücün olmadığını öne sürmektedir . 

Bu açıklamalara rağmen neden bu gerçeklerin 

tersini görmekteyiz. Yaradan'ın özelliklerini ve 

yeryüzündeki hakimiyetini inkar eden güçlerin 

varlığını neden görüyoruz? 

Bu sorunun yanıtını anlamak için, insanların 

doğasında var olan bencillik duygusuyla ilgili bazı 

saptamalarda bulunmak gerekir . 

İnsanın doğasında var olan bencillik duygusu, 

insana sanki her şeyi biliyormuş, her şeye hakim 

olabiliyormuş hissini verir. Oysa durumun böyle 

olmadığını, aslında hakimiyetin insanda 

olmadığını, insanın kendi doğal öz yapısında en 

ufak bir değişikliği yapmasının, Yaradan'ın 

yardımıyla gerçekleştiğini anlamamızı sağlamak 

içindir. Yaradan kendi isteğiyle bencilliğimizde 

baş gösteren bozuk alışkanlıkları onarmak için, 

insanları onarmak için böyle davranmaktadır .


- 103 - 

Biz insanlar, maneviyat alanında henüz taş 

devrindeymişiz gibi gelişmemiş ilkel bir dönemde 

yaşıyoruz. 

Bir benzetme yapmak gerekirse, henüz üç aylık 

bebekler gibi kendi ayaklarımız üstünde 

duramıyor, yürümeyi bir kenara bırakın kendi 

gücümüzle ayakta durmayı bile beceremiyoruz. 

Bir tarafta gözle göremediğimiz manevi dünya, 

diğer tarafta hayatın dünyevi zevkleri!.. Bu ikili 

mücadelenin sonunda her zaman alışkın 

olduğumuz dünyevi yaşantımıza döner ve bu 

döngünün sürekli tekrarlandığını görürüz. Manevi 

alanda kısa bir süre kaldıktan sonra tekrar dünyevi 

zevklere doğru yönlendiğimizi farkedince, manevi 

bilinç alanına doğru ilerleme kaydedemediğimizi 

anlar ve kendi iç dünyamızın dışında kalan manevi 

üst dünyalara varmak ve Yaradana yaklaşmak 

yerine gerilediğimizi ve dünyevi zevklere olan 

düşkünlüğümüzün geçmişe kıyasla daha güçlü 

olduğunu farkederiz. 

 

İnsanların manevi alanın dışına itilmelerinin 

yararlı ve faydalı bir amacı olduğu muhakkaktır. 

İnsanlar bu dışa itilmelerin ardından bu ikili 

mücadeleyi tamamen kaybettikleri hissine 

kapılarak, Yaradan'a, Yaradan'ın yüceliğine 

yaklaşmanın kendi gücüyle ve kendi imkanlarıyla 

mümkün olamayacağını anlar. 

İnsan, devamlı olarak manevi alanın dışında 

kalmanın korkusuyla, kendisine yardımcı 

olabilecek tek gücün Yaradan'ın gücü olduğuna 

karar verir. İnsan verdiği bu karar sayesinde, 

Yaradan'a karşı yürekten bir talepte bulunur ve 

ondan, gözlerini ve kalbini açmasını, kendisini 

gerçek bir şekilde maneviyata yaklaştırmasını 

talep eder. Bu aşamaya varan insanların bencillik 

ölçülerinde bir değişime uğradıklarını görüyoruz. 

İnsanın bundan önce manevi alanda hissettiği dışa 

itilmelerin onu bu değişik duruma getirmek için 

Yaradan tarafından yapılmış olduklarını 

görmekteyiz. 

Manevi alandan dışa doğru itilmeler, insana 


- 104 - 

manevi yönden ilerlemediğini ve yerinde saydığı 

hissini vermesine rağmen, aslında amaç, insanın 

bulunduğu seviyede kalmasını önlemek, bu seviye 

için yetinmemesi ve manevi yönden gelişmesini 

temin etmektir. Bu sadece insanın manevi yönden 

gelişmesini sağlamak için aşabilmesi gereken bir 

süreçtir. Bu süreçte Yaradan kendisine 

yaklaştırmak istediği insanlara, manevi dünya 

bilincinden dışa itmeler aracılığı ile tamamen 

kendi insiyatifi ile karar verebilmesi için o insana 

yüce kattan yardım gönderir. Yaradan bu yardımı 

yalnızca dünyamızın bilinç seviyesinden daha 

yüksek bir bilinç seviyesine içtenlikle yükselmek 

isteyenlere gönderir. 

Daha yüksek bir bilinç seviyesine yükselmek 

isteyen insanlara yapılan yardımların, bizim 

mantığımızın aksine çalıştığını da belirtmek 

gerekir. Şöyle ki yükselmeye adaylığını koyan 

insana, tüm yaptıklarının yanlış olduğunu ve 

maneviyata yaklaşamadığını göstererek, 

Yaradan'ın özellikleri hakkında yanlış düşünce ve 

fikirler ileri sürmesini sağlar. Tüm bunlar insana 

 

Yaradan'la özdeşleşmemiş olduğunu görmesini 

sağlamak içindir. Bu durumda insan hissettiği tüm 

bozguncu olgulara karşı ne kadar direnç gösterirse 

göstersin ve maneviyat yolunda ne kadar ilerlemek 

isterse istesin, kutsiyetten adım adım uzaklaştığını 

görür. Bu durumda insan, devamlı bir şekilde 

Yaradan'a karşı çeşitli taleplerlede bulunarak 

halinden şikayet eder ve Yaradan'ın kendisine 

karşı göstermiş olduğu bu davranışlarını ve 

kendisini neden her zaman redettiğini anlamaz. 

Böylece insan, manevi alanda bir yer 

tutamayacağına hatta böyle bir ümit bile 

olmadığına kanaat getirir. İşte insan ancak bu 

safhalardan geçtikten sonra, ben maneviyat alanına 

sadece Yaradan'ın yardımı ile yaklaşabilirim 

kanaatine varır. 

Burada açıkça görülüyor ki, insana gönderilen 

düşünceler ne olurlarsa olsunlar, tek bir yerden 

kaynaklanmaktadırlar. Göklerin ve yeryüzünün tek 

hakimi O'dur ve ''Ondan başkası yoktur!..'' 

Hepimizin bildiği gibi yaşadığımız bu dünyevi


- 105 - 

ortamda, çocuklar düşe kalka yürümesini 

öğrenirler. Biz yetişkinler de aynen çocuklar 

gibiyiz. Manevi alandaki düşüşlerimiz, 

kalkışlarımızdan daha fazla olmasına rağmen, 

manevi alana her giriş ve çıkış bizi ileri bir 

basamağa doğru itmektedir. 

Kendisine gönderilen tüm bozuk (rahatsız edici) 

işaretlere rağmen insan, devamlı bir şekilde bütün 

varlığıyla ve tüm düşünceleriyle Yaradan'a bağlı 

kalmalıdır. İnsan bu bağlılığını, kendini en kötü 

şartların etkisi altında bulduğu zamanlarda bile 

korumalı ve Yaradan'dan başka hiç bir gücün 

hüküm sürmediğini, tek hükümdarın Yaradan 

olduğunu, onun gücünden başka hiç bir gücün bizi 

iyi veya kötü yönde etkilemediğini bilmek 

zorunluluğundadır. 

İnsanlar bazen yeryüzünde Yaradan'dan başka 

güçlerin var olduğu düşüncesine kapılarak, sadece 

kendi iradesiyle hareket ettiğini düşünür. Şöyle ki 

daha dün maneviyat hakkında fikir sahibi olmak 

istemediğini düşünerek, Yaradan'ın evreni 

 

yönettiğine inanmadığını gösterir ve başka ilahlara 

inananlardan biri haline gelir. İnsan her şeyin 

Yaradan tarafından yapıldığını düşünmeli ve 

bunun tersini düşünüyorsa pişmanlık ve hüzün 

duymalıdır. 

Tam bu aşamada insan, pişmanlık ve hüzünü 

nelere karşı duyduğunu çözmek durumundadır. 

Yaradan onu manevi alandan, dünyevi düşüncelere 

ittiği için mi üzülmeli, yoksa geçmişte değersiz 

bulduğu şeylerle tekrar uğraşmaya başlamak için 

heveslendiği için mi pişmanlık duymalıdır? 

İnsan maneviyata istekli olduğu zaman, manevi 

alana yükselmekte olduğunu sezmeye başlayınca, 

maneviyatın tadını algıladığı zaman bile, 

maneviyata varmak için Yaradan'ın beğenisini 

kazanmış olduğunu bilmelidir. 

Sonuçta anlamamız gereken şudur ki, Yaradan'ın 

beğenisini kazanmak veya kaybetmek, biz 

insanların elinde olan bir şey değildir. Bu işler 

sadece Yaradan'ın elindedir. 


- 106 - 

Bu aşamada aklımıza gelen bir soruya yer verelim. 

Neden bir insan Yaradanın beğenisini kazanıyor ve 

neden Yaradan onu kendisine yaklaştırıyor, sonra 

da bırakıveriyor? Alışık olduğumuz dünyevi bilinç 

sınırları içinde bu sorunun cevabını anlamaya 

gücümüz yetmez. Manevi bilinç sahibi olmayan 

bir kişi bunları anlayamaz, ancak manevi alana 

girdikten sonra insan bunları anlamaya başlarlar. 

Onarım (Tikun), insanın sadece "kendine almak" 

arzusunu tamir ederek, "vermek" arzusuna çeviren 

bir olgudur. Böylece insan kendi bencilliğinin 

dışına çıkarak ve kendisinde bir değişikliğe yer 

vererek, özgeci bir duruma dönüşerek başkalarının 

iyiliği için elinden geleni karşılık beklemeden 

yapar. 

Tikun'un amacı biz insanların bu değişikliği 

yapmasını sağlamaktır. Bu aşamada dikkat 

edilmesi gereken, KARŞILIK BEKLEMEDEN 

konusu olmalıdır. İbranice bu hususa A'avat 

Hinam adını veriyoruz. İnsanı kendi bencil 

düşüncelerinden arındıran işte bu 

 

hesaplaşmalardır. 

Bencillik insanın özündedir. İnsanda bencillikten 

başka bir özyapısal değer yoktur. Çünkü bencilliği 

ve almak arzusunu Yaradan yaratmış ve yaradılışı 

ve dünyayı bu iki arzu ile doldurmuştur. 

Yaradan'ın insanı yaratmasındaki amaç insanı 

kendisi ile bütünleştirmek ve insanı ebedi 

kılmaktır. Ancak bu şekilde insan Yaradan ile 

özdeşleşebilecektir. İnsan Yaradan ile 

bütünleşebilmek için bencilliği reddetmek 

mecburiyetindedir. İnsan bencilliğinden 

kurtulduğunda sadece bir tek şey için, Yaradanın 

amacı yerine geldiği için sevinmelidir. Yaradanın 

amacı insanların durumunu iyileştirmektir. Bu 

amacın yerine geldiğini gören insan Yaradanla 

bütünleşerek onunla ebediyen birleşir .


- 107 - 

Sabetay Sevi'nin 

Ardından 

Gad Nassi / Israel 

Bir kalıntının yorumu: 

Sabetaycı Kabala'da Yaratılış ve Mesih 

Geçen sayımızda, 

Selanik kökenli 

Sabetaycı bir ailede 

Kuzu Bayramı 

sırasında kullanılmış 

bir şölen tepsisini 

takdim ederek, bu 

ürünün Pesah tepsisi 

ile olası benzerliğine 

dikkati çekmiştik. 

 

Pesah Bayramı, Yahudi ulusunun esaretten 

kurtuluşunun öyküsünü simgelediğinden, ayni 

zamanda da, Mesih'in gelmesi ile gerçekleşecek 

kurtuluşu ve Yahudi Ulusu'nun yeniden ihya 

edilmesi kavramı ile de örtüşür. Diğer taraftan, 

Mesih'in gelmesi ile, Yaratılış inancında olduğu 

gibi bir karmaşanın açığa çıkacağı ve bunu takiben 

karanlığın ışığa dönüşeceği, selamet günlerinin 

başlayacağına inanılmıştır. Daha önce bu 

sütunlarda da belirttiğimiz gibi, Pesah gibi 

İlkbahar'da kutlanan Kuzu Bayramı, Mesih'in 

gelmesini ve Evren'in yaratılışını simgeler. Büyük 

bir olasılıkla da Pesah Bayramının temel anlamı 

üzerinde yapılanmıştır. (bkz. "La Dulse"den "Kuzu 

Bayramı"na, DIYALoG Sayı 7, Sayfa 80) 

Kanımıza göre, bahsi geçen tepsi, Sabetaycı 

inancın temellerini oluşturan, Yaratılış ve 

Mesih'in gelişi kavramlarını ve bu iki kavram 

arasındaki ortak bağlantıyı temsil eden 

sembollerden oluşmuştur. 


- 108 - 

Davud Kalkanı 

Tepsinin ortasında, 

ışınların saçıldığı altı 

adet çiçek tablası ile 

çevrili bir Davud 

Kalkanı – Yıldızı – 

gorülmekte. Sabetaycı 

düşüncede temel bir konumu olan, Luria 

kabalasına göre evren, Tanrı'dan saçılan ilahi 

kıvılcımlar tarafından yaratılmıştır. Tepsinin 

merkezindeki görüntü, büyük bir olasılıkla, bu 

olayı temsil etmektedir. 

İki yılan 

Sol-üst ve sağ-alt 

tarafta, iki yılan başı 

gözükmekte. Bu iki baş, 

Davud kalkanının 

etrafındaki çiçek 

tablaları ile özdeş olan 

iki çiçek tablasının 

 

girişinde, karşı karşıya yer almakta. 

Sabetaycı inancın temelini oluşturan Zohar 

kabalasına göre, Yaratan'ın, iyi ve kötü olan iki 

yüzü vardır. Sabetaycı kabalaya göre bu yüzler, 

birbirleri ile mücadele halinde olan iki yılan 

tarafından temsil edilmektedirler. Mesih'in 

peydahlanacağı Ahiret Günlerinde, bu iki yılandan 

kötü olanı bu mücadeleyi kazanacak ve iyi yılana 

dönüştükten sonra, Yahudi Ulusuna kurtuluşun 

kapılarını açacaktır. 

İbranice yılan anlamına 

gelen nahaş sözcüğünün 

ebcet hesabına göre 

sayısal değeri, maşiah 

sözcüğü ile 

eşdeğerdedir. Ayrıca 

Sabetay Sevi, imzasını 

yılan şeklinde atmış ve 

bir iddiaya göre, 

kendisini Mesih günlerinin yılanı olarak görmüştü.


- 109 - 

Ayrıca Zohar Kitabında geyik imgesi ile, 

İbranilerin Mısır esaretinden kurtulmaları 

aralarındaki ilişki işlenmiştir. Talmud Kitabına 

göre dişi geyiğin rahmi dar olduğundan, doğal bir 

doğum yapması mümkün olamamaktadır. Bu 

yüzden, Yaratan geyiğin rahminin ağzını ısırıp 

doğumu sağlaması için bir yılanı göndermiştir. 

Bununla ilgili olarak Zohar'da şöyle yazılıdır: 

"Bu konuyu fazla kurcalama, 

ve Tanrı'yı kızdırma." 

Bundan başka, Sevi sözcüğünün İbranice karşılığı 

olan Tzvi sözcüğü "geyik" anlamına gelmektedir. 

Bütün bu izahatlardan 

çıkarabileceğimiz 

sonuç, Mısır 

esaretinden kurtuluşu 

simgeleyen geyiğin 

doğumu, aynı zamanda, 

Mesihin gelmesi ile 

gerçekleşecek kurtuluşu 

 

da simgelemektedir. Buna göre, çiçek tablasının 

girişindeki iki yılanın varlığını, Mesih günlerinde 

birbirleri ile mücadele edecek olan iki yılanı temsil 

ettiği şeklinde yorumlayabilmekteyiz. 

Tepsinin üst-merkezindeki altı yılan figürü de 

herhalde, yılan alegorisi ile ilgili Sabetaycı inancı 

vurgulama amacı ile işlenmiştir. 

Tepsinin alt-orta bölümünde, yılan figürleri 

arasında, eski Türkçe harflerle, tepsiyi yapan 

kişinin ismi, Abdülcenap, yazılıdır. 

Rozet 

Tepsinin iki 

tarafındaki gül 

rozetlerinin de 

Musevi mistik 

düşüncesi 

bağlamında 

yorumlanması 

mümkündür. 


- 110 - 

Tevrat'ın lirik yapıtlarından Şiirlerin Şiiri'nde şu 

satırlara rastlamaktayız: 

"Dikenlerin arasında bir gül gibi seni farkettim..." 

Lurya Kabalasında ise, Mesih gelmeden "Yahudi 

Ulusu'nun gözyaşları vadisi'nden geçeceği ve 

yolunda, dikenler arasında güller gibi dağılmış, 

uluslar arasındaki kutsal ruhları seçeceği," 

yazılıdır. 

Ayrıca çiçek veya gül rozeti, Pesah Bayramı 

tepsilerinde sık rastlanan bir figür olup, Sabetaycı 

inanca göre de Sevi'nin mesihliği de bir Pesah 

günü ilan edilecekti. 

En büyük insan, 

kendini en çok sayıda insanın 

yerine koyabilendir. 

 

Atasözlerinde Tezatlar 

Damlaya damlaya göl olur!.. 

Taşıma suyla değirmen dönmez. 

İyi insan lafın üstüne gelir!.. 

İti an çomağı hazırla. 

Bir elin nesi var, iki elin sesi var!.. 

Nerde çokluk orda bokluk. 

Fazla mal göz çıkarmaz!.. 

Azıcık aşım, ağrısız başım. 

Kervan yolda düzelir!.. 

Balık baştan kokar. 

Söz gümüşse, sükut altındır!.. 

Sükut ikrardan gelir.


- 111 - 

Çağrışımlar 

Avram Ventura 

avramventura@superonline.com 

Bir Sis Perdesinin Ardında 

Belleğin Tozlu Sayfalarında 

Bölüm VI (Son Bölüm) 

Judeo-Espanyol Dilinin 

Anımsattıkları 

Yahudi İspanyolcası 

Birçok araştırmacının buluştuğu ortak kanı, 

günümüze yakın bir dönem sayılabilecek bin 

dokuz yüz elliye kadar olan yıllar araştırıldığında, 

İzmir’deki birkaç yüzyıllık Yahudi sosyal 

yaşamının incelenebileceğidir. Bunun nedeni, bu 

yüzyıllar içerisinde, günlük yaşantıda büyük bir 

değişikliğin görülmemesi, gelenek, töre, dil ve 

kültürün aynı düzeyde korunmuş olmasıdır. 

 

Benden bir kuşak öncesine kadar, ilköğrenimin 

temeli genelde Fransızcaydı. Türkçe okullarda, 

nerdeyse bir yabancı dil gibi okutulurdu. Bu 

yüzden anneannem ve onun yaşıtlarının, zaten çok 

sınırlı olan eğitimlerinde Türkçeye yer 

verilmemesi, evde ve çevresinde Judeo-Espanyol 

ya da Türkçe deyişiyle Yahudi İspanyolcasıyla 

konuşulmasının temel nedeni olmuştur. (Günlük 

konuşmalarda yalnızca İspanyolca ya da Ladino 

olarak da kullanılıyor.) Bilindiği gibi bu dilin, en 

az beş yüz yıllık bir geçmişi var. İspanya’dan 

gelen atalarımız tüm gelenekleriyle birlikte 

dillerini de bu güne kadar korumuşlar. Bu arada 

Fransızca, İtalyanca, Rumca ve Türkçe sözcükler, 

kimi zaman değişime uğrayarak günlük 

konuşmalara yerleşmiş ve yeni bir dil olarak, 

Judeo-Espanyol oluşmuş. Bir süre önce katıldığım 

bir İspanya gezisinde, bana ilginç gelen şu oldu: 

Konuşurken İspanyollar beni anlıyorlardı, ben de 

onları; oysa kullandığımız dil oldukça farklıydı. 

Sözcüklerimizden birçoğu Cervantes döneminden 

kalmaydı. 


- 112 - 

Yine bin dokuz yüz ellili yıllara dönüyorum. Eve 

bir gazete ya da dergi alındığını, herhangi bir 

kitabın okunduğunu hiç anımsamıyorum. Babam, 

maddi olanaksızlıklar yüzünden ilkokulu üçüncü 

sınıfta bırakmak zorunda kalmış. Gece gündüz 

çalışmanın dışında uzun süre yaşamlarında bir 

farklılık olmamış. Yalnız onlar mı? Yakın 

çevremden tanıdıklarım, uzun yıllar toplumdan 

uzak kalmışlar, kendi dar çevreleri içinde 

yaşamlarını sürdürmüşler. 

Müslüman Türklerle komşulukları, dostlukları yok 

muydu? Elbette, vardı. Hem de en iyisinden. 

Yaşadıkları çevrenin sınırları içinde, herkes 

nerdeyse birbirinin geleneğine, yazgısına ortak 

olmuştu. Müslüman, Musevi komşusunun inanç ve 

geleneklerini bilir, onun hassas olduğu konulardan 

uzak kalmaya çalışırdı. Erkekler, iş ilişkileri 

nedeniyle Türkçeye daha yatkındılar; oysa günlük 

konuşmaların dışında bu dili kullanmayan 

kadınların, gerekli olduğu zamanlarda 

zorlandıklarını anımsarım. Benim ve yaşıtlarımın 

 

Judeo-Espanyola olan kulak dolgunluğu, sınırlı 

sözcüklerle de olsa anlaşabilmemiz, 

anneannelerimizin bize sürekli olarak bu dille 

konuşmalarından kaynaklanmaktadır. Bu 

sözcüklerle, bu şarkılarla doldu kulaklarımız, bu 

dilin gelenekleriyle büyüdük. Aradan geçen bu 

kadar yıl sonra, yaşı daha genç olan yengemin 

dışında, evde derslerime hiçbir yardım 

alamayışımı hüzünle anımsarım. 

Bugün kesin olarak şunu söyleyebiliriz: Bizler, 

sınırlı da olsa, bu dili tanıyan son bireyleriz! 

Çocuklarımızın birçoğu, bu dile tümüyle yabancı 

kalmış; torunlarımızın ise hiçbir şekilde ilgi 

göstermeyeceği kesindir. Okullarda alınan Türkçe 

eğitimin yanında, Batı dillerinden en az birini 

öğrenmek için harcanan çaba, Judeo-Espanyol’u 

önemsiz kılmakta, gençlere bu konudaki 

çalışmalar hiç çekici gelmemektedir. Bu dilin 

yitirilmesinde bir sorumlu aranacaksa, bunun yine 

biz olacağımızı açıklıkla itiraf etmek gerekir.


- 113 - 

Judeo-Espanyol Şarkılar 

Yıllardır Los Paşaros Sefaradis, Janet-Jak Esim ve 

Erensya Sefaradi, Judeo-Espanyol şarkı geleneğini 

canlı tutmaya çalıştı. Her birini büyük bir 

beğeniyle izledim, çalışmalarını alkışladım. 

Onlarla birlikte, şimdi de bu geleneği çağdaş bir 

yorumla sürdüren ve bunu da etkili olarak ülke 

çapında yaymakta başarılı olan Sefarad’ı her 

dinlediğimde, belleğim beni 1968–70 yıllarına 

götürüyor. 

O yıllarda, Şalom Gazetesi’nin sürekli yazarı ve 

şair Madam Ester Morguez Algranti’yi sıkça 

görmeye giderdim. O ziyaretlerimden birinde, beni 

bir Amerikalı doktora öğrencisiyle tanıştırdı. 

Doktora konusu Judeo-Espanyol ezgilerdi. Adını 

anımsamaya çalıştım, boşuna. İyi ki bana 

gönderilen tüm mektupları saklama alışkanlığım 

var. Eski dosyaları karıştırdım, baktım bana 

yazdıklarının herbiri tarih sırasıyla duruyorlar. 

Michigan State University başlıklı, William John 

Mathieson imzalı. 1969–70 yılları arasında 

 

yazışmışız. İzmir’i zengin bir kaynak görmüş 

olmalı ki, kentte bir süre kalarak belleği sağlam 

yaşlıları aramış, onların seslerini teybe kaydederek 

bunları değerlendirmeye çalışmıştı. Anımsadığım 

kadarıyla, yeterince şarkı toplamasına karşın, daha 

görüşemediği onca insanı geride bırakarak 

ülkesine dönmeyi içine sindirememiş, benden 

yardım istemişti. Hiç bilmediğim bu konuda ne 

yapabilirdim? Kolay, demişti. Bana pille çalışan 

teybini bırakacak, ben de zamanım oldukça yaşlı 

insanları ziyaret ederek söyleyecekleri şarkıları 

kaydedecektim. Doğrusu yeni bir konuyla ilgili bir 

çalışma yapmak o günlerde bana ilginç gelmişti. 

Daha o ülkesine doğru yola çıkarken, ben elimde 

teyp, çalışmaya başlamıştım bile. 

Günlerce yaşlıların eşref saatlerini bularak 

belleklerini zorlamaya, unuttukları şarkıları 

anımsatmaya çalıştım. Daha sonra evde, bu teybe 

okudukları şarkıları çözümleyerek kağıda 

aktardım. Aynı şarkı kimi zaman farklı kişilerden, 

farklı sözlerle dile geliyor, onları doğru olarak 

çözümlemek, benim gibi bu dili çok sınırlı bilen 


- 114 - 

biri için gerçekten güç oluyordu. William 

açısından önemli olan, ezgiler kadar içerdiği 

sözlerdi. Bu yüzden topladıklarımı daktiloya 

çekiyor, belli bir süre sonra ona postalıyordum. 

Her mektubunda ne denli önemli bir iş yaptığımı 

vurguladıktan sonra, bunu sürdürmemi, hatta 

yalnız şarkı değil, bu dilde yazılmış ne varsa 

toplamamı öneriyordu. Ayrıca profesörünün benim 

için söylemiş olduğu övgü dolu sözleri ekleyerek, 

beni onurlandırmaya çalışıyordu. Bir süre sonra, 

Madam Ester’de William’ın ona yolladığı doktora 

tezinin bir örneğini gördüm. Oldukça kapsamlı bir 

çalışma yapmıştı. O gün, o tezin bir fotokopisini 

almadığıma yanarım. 

Bu konuları, William gittikten sonra da zaman 

zaman Madam Esterle görüştük. Kendisi bu 

şarkıları çok severdi. Öyle ki, uzun bir süre 

İzmir’de hazanlık yapan ve bir Türk sanat müziği 

üstadı olduğu kadar, Judeo-Espanyol folkloru 

konusunda da çok ünlü olan İsak Algazi’den ders 

aldığını söylerdi. 

 

Bu ezgileri toplarken, genelde iki tür olduklarını 

saptamıştım: Beş yüz yıl öncesinden gelen 

romanslar ve bu beş yüz yıl içinde ülkemizde 

yazılanlar, bestelenenler. Bu romansları, atalarımız 

İspanya’dan gelirken, dilleriyle birlikte taşımışlar. 

Her biri, bir öyküyü anlatıyor. Aşkı, ayrılığı, 

gurbeti, özlemi... Genelde dörtlüklerle yazılan bu 

romansların ikinci ve dördüncü dizeleri, başından 

sonuna kadar, yarım uyak aynı sesi sürdürüyor. 

İlginç olanı, yüzyıllardır kulaktan kulağa 

günümüze kadar gelmiş olması. Onlardan bir 

örneğini, elimdeki metin eksik ya da yanlış da 

olabilir, yine de anlamına sadık kalarak çevirmeye 

çalıştım: 

Fransa kralının / Üç kızı vardı 

Biri kesim yaparken / Öteki dikiş dikerdi 

İçlerinden küçükleri / Kasnakta nakış işlerdi 

Çalışmaya dalmışken / Birden uykusu gelirdi 

Ansızın annesi görür / Onu dövmek isterdi 

Kız, sakın dövme anne / Hiç dövme beni derdi 

Bir rüya görüyordum / Hem güzel hem sevinçli 

Bir kuyuya eğilmiştim / Altın bir kolye göründü


- 115 - 

Bu altını gagalayan / Çevresinde üç kuş vardı 

Baktığım pencereden / Bir ışıyan yıldız gördüm 

Bu kez baktım bahçeye / Dolunayı orda gördüm 

Kuyudaki altın kolye / Kralın oğlu, nişanlın 

Gördüğün o üç kuş / Üç kayınbiraderin 

Işıyan yıldız ise / Kralın kızı, görümcen 

Bahçedeki dolunay / Kralın karısı, kaynanan 

Ve nasıl söylediyse annesi / unuttu öylecene 

Bu romansların dışında, daha önce de söylediğimiz 

gibi, ülkemizde yazılmış, bestelenmiş olanlar var. 

Bu şarkıların temaları, romanslardan çok daha 

zengindir. Kuşkusuz aşk, ayrılık, şarap, acı, coşku 

onların temel temaları arasında yer alıyor. Evlerde 

düzenlenen yemekli toplantılarda söylenen Judeo- 

Espanyol ezgilerin sesleri, bu kadar yıl sonra hâla 

kulaklarımdadır. Kimi zaman bu toplantılarda, 

masanın bir ucunda biri, öteki ucunda bir başkası, 

atışma şeklinde bu şarkıları söylerlerdi. 

Yüzyıl öncesinin bir örneğini, hem anlam hem de 

imge zenginliğini göstermek için çevirmeye 

çalıştım: 

 

Yasemin fidanım benim / Kollarımda büyüttüm 

seni / Büyüttüm, güzelleştirdim / Başkalarının 

mutluluğu için 

Çık kapıya göreyim seni / İstersen pencereye / 

Konuş benimle, dök içini / Aç sırlarını kalbinin 

Ben başlasam anlatmaya / Hayatımın sırlarını / 

Kâğıt diye isterim göğü / Denizi mürekkep diye 

Göğü kâğıt diye isterim / Mürekkep diye denizi / 

Birer kalem olsun ağaçlar / Dertlerimi 

yazabileyim. 

Çocuktum. Bir gün genç yaştaki karşı 

komşumuzun öldüğünü öğrendim. Bağırtılar, 

çığlıklar arasında, ölenin kayınvalidesinin yanık 

sesiyle söylediği ağıdı hiç unutamam. Bu şarkının 

ilk dizesini şöyle çevirebiliriz: 

“Elveda, elveda, canım sevdiğim benim.” 

O dönemin müziğinden söz ederken Dario 

Moreno’yu unutmamak gerekir. Çanakkale’de 


- 116 - 

şehit olan Yahudilerin yetim çocuklarının 

barındığı, Agora civarındaki Yetimler Yuvası, 

küçük yaşta Dario’ya da kucak açmıştı. Daha o 

yaşlarda farkedilen ses güzelliği, küçük Dario’yu 

müzikli toplantıların gözdesi yapmıştı. Daha ileri 

yıllarda, gösterdiği inanılmaz çabayla ünü ülke 

sınırlarını aşmış, uluslararası ödüller kazanmıştı. 

Beş yüz yıldır söylenen Judeo-Espanyol ezgiler, 

ülkemizin birer zenginliği. Her birinin sözü ve 

sesiyle verdiği iletiyi her dönemde beğeniyle 

izleyebiliyorum. Ben kendi payıma, William’ın 

dürtüsüyle de olsa, başlattığım bu çalışmayı 

geliştirebilir, geleceğe kimi belge ve bilgiler 

bırakabilirdim. Bu konuda kendimi eksik ve 

kusurlu sayıyorum. Los Paşaros Sefaradis, Janet- 

Jak Esim, Erensya Sefaradi ve Sefarad gruplarının 

çalışmalarını, bu nedenle hem bir burukluk hem de 

gururla izliyorum. 

Ünlem Dergisi Sayı:6, 2004 yılında yayınlandı. 

 


Harama uçkur çözülmez!.. 

Güzele bakmak sevaptır. 

İki gönül bir olunca, samanlık seyran olur!. 

İki çıplak bir hamama yakışır. 

Bülbülün çektiği dili belası!.. 

Bilmemek ayıp değil sormamak ayıp. 

Eşeğe altın semer vursan da 

eşek yine eşektir!. 

Ye kürküm ye. 

Eğri otur doğru söyle!.. 

Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. 

Düşenin dostu olmaz!.. 

Dost kara günde belli olur.


- 117 - 

İzmir'e İz Bırakanlar Renin Eliş & Ester Cen 

Avram Mizrahi 

(1916 - 1992) 

Biyografi 

Yahudilik ile olan bağlarımızın kurulması ve 

sürdürülmesinde önemli roller üstlenmiş nice din 

 

adamları gelip geçmiştir cemaatimizden. Ravlar, 

hahamlar, hazanlar, şohetler, moeller... Doğumdan 

ölüme kadar, yaşamımızın her döneminde, 

dinimizin gereklerini yerine getirebilmemiz için 

görevlerini en iyi şekilde yapan bu değerlerimizi 

aramızdan ayrıldıktan yıllar sonra bile unutmuyor 

ve her fırsatta onları saygı ile anıyoruz. 

Örneğin, yeni doğan bir erkek çocuğun, dünyaya 

gelişinin sekizinci günü gerçekleştirilen Britmila’nın 

Yahudi yaşamı için ne kadar kutsal, ne 

kadar vazgeçilmez olduğunu bir düşünelim. 

Bebeğin Yahudilikle oluşturduğu bu ilk ve kalıcı 

bağın kurulmasını sağlayan moel’dir. İzmirli moel 

Avram Mizrahi de, Tanrı'mızın atamız Avraam 

Avinu ile yaptığı anlaşmaya uygun olarak, uzun 

yıllar boyunca çok önemli bir mitsvayı yerine 

getirmiş ve İzmir Cemaatinin "sünnet" geleneğini 

en iyi şekilde sürdürebilmesine büyük katkılarda 

bulunmuştur. 

Nesiller boyu İzmirli aileler “venga el novyo” 


- 118 - 

çağrısıyla yürekleri heyecan ve gururla çarparak 

minicik yavrularını ona teslim ettiler. İzmir 

cemaatine uzun yıllar yalnız moel olarak değil, bir 

sağlık uzmanı olarak da hizmet etmiş olan Avram 

Mizrahi’nin yaşam öyküsünü oğlu Moşe Mizrahi 

ile yaptığımız söyleşiden aktarıyoruz. 

Avram Mizrahi, Yosef ve Estreya Mizrahi’nin 

oğlu olarak 1916 yılında İzmir'de dünyaya geldi. 

Ablaları Matilda ve Viktorya, babasının ilk 

evliliğindendi. Daha sonra iki kız kardeş İsrael'e 

taşındılar. 

Mesleği terzilik olan babası, o henüz on iki 

yaşındayken hayata veda etti. Annesi bu mesleği 

sürdürerek ailenin geçimini sağlamaya çalıştı. 

Babasının kaybı, erken yaşta çalışma hayatına 

atılmasına neden oldu. Çocuk yaşlarda Karataş 

Hastanesinde çalışırken sağlık alanında edindiği 

bilgi ve deneyim hayatına yön verecek olan önemli 

bir basamaktı. 

Bir yandan çalışırken bir yandan da Talmud 

 

Tora ve Yeşivalarda din eğitimi almaya başladı. 

Yeşivada Rav Yosef Eskinazi, Rav Gabriel de 

Boton gibi dönemin önde gelen din adamlarıyla 

birlikte eğitim gördü. 1945 yılında o zamanki 

İzmir Hahambaşısı Rav Moşe Melamed'in kızı, 

Lea Lusi ile evlendi. Yosef ve Moşe Mizrahi 

evlatlarıdır. 

Sağlık konularına yatkınlığı, aldığı din eğitimi ve 

yaşam tarzıyla bütünleşince, on yedi yaşından 

yetmiş yaşına kadar sürdüreceği moellik yolu ona 

açılmış oldu. Moelliğin yanı sıra cemaatimizde


- 119 - 

adeta seyyar bir hastane gibi çalıştı, ihtiyacı olan 

bir çok kişinin yardımına koştu. İğne yapmak, 

serum bağlamak, yatalak hastaların yaralarını 

temizlemek, bakımlarını yapmak gibi konularda 

üstüne yoktu. Cemaate bu katkılarının yanı sıra 

Avram Mizrahi, İlsan İlaç Sanayi firmasında yirmi 

yıl çalıştı ve aynı firmadan emekli oldu. 

Onun zamanında Rabi Nesim Barbaymon, Eliya 

Moron, Rafael Moron da moellik yapıyorlardı. 

Rafael Moron'a meolliği Avram Mizrahi 

 

öğretmiştir. İyi bir dini eğitim almış olan Avram 

Mizrahi dini seremonilerde sinagoglarda hahamlık 

da yapardı. 

Gerek aldığı eğitim, gerek hahambaşının kızıyla 

evlenmiş olması nedeni ile evinde dini gelenekleri 

yaşatır ve uygulardı. Karataş'ta oturdukları yıllarda 

evinin üst katında suka yapar, tüm öğünlerini 

orada yerdi. Evde kaşerut kurallarına uyulur, 

Şabat'a bakılırdı. Oğlu Moşe, Şabat başlamadan 

müslüman bir komşularının eve gelip tüm 

lambaları kapattığını anımsıyor. İnsan hayatına 

verdiği önem her zaman öncelik taşırdı. Sağlık 

konusunda acil bir ihtiyaç olduğunda bu kuralları 

ihlal etmekten çekinmezdi. Sağlığı elverdiği sürece 

yaptığı hizmetler nedeni ile cemaatte girmediği ev 

yok gibiydi. 

Avram Mizrahi “Her baba evladına bildiklerini 

öğretmeli” sözüne uygun davranarak oğullarına 

bilgilerini aktardı. Ayrıca Mahazike Tora’da 

eğitim almalarını sağladı. Oğlu Moşe Mizrahi, 


- 120 - 

babasının ona verdiği değerli eğitim sayesinde 

bugün sinagogda hazanlık yapmaktadır. 

İnsanlara yardım etmeyi seven biri olarak, verdiği 

sağlık hizmetlerini ve büyük sorumluluk 

gerektiren moellik misyonunu her zaman çok 

severek yapan Avram Mizrahi 1992 yılında hayata 

veda etti. Bugün sayıları iyice azalmış olan Britmila 

törenlerine İstanbul’dan moel çağırmak 

durumunda kaldığımız düşünülürse, arkasında 

bıraktığı boşluk daha iyi anlaşılır. 

 

Yakınları ve tanıdıklarından elde ettiğimiz 

anekdotlar o döneme ışık tutması açısından ilginç 

bilgiler içeriyor: 

MOŞE MİZRAHİ (Oğlu) 

Babamın kayınbiraderi Bohor Melamed, o 

zamanlar Bet-İsrael Sinagogu başhahamıydı. 

Melamed, çok heyecanlı ve evhamlı bir insandı. 

Sünnet törenlerinde çok heyecanlanırdı. Babama 

şöyle demişti: “Avram, sen sünnet işlemini 

bitirince, bebek iyi mi, her şey yolunda mı bana 

haber ver; ben de rahatça törene devam edeyim.” 

Babam da bunun üzerine, her sünnet bitiminde 

kollarını havaya kaldırarak, “her şey yolunda” 

mesajını yollardı. O günden beri İzmir'de Brit-mila 

törenlerinde bu hareket bir sembol olarak 

kalmıştır. 

Bir defasında bir eczacıdan bulunması güç bir ilaç 

istemiştim. Eczacı bana ilacı temin etti ve bana 

babamın hatırı için yaptığını ifade etti. "Baban 

benim hayatımı kurtarmıştı." dedi. Bugün


- 121 - 

hala, babamın saygın bir isim bırakmış olması, 

insanlarımızın onu minnetle anması bizleri mutlu 

ediyor 

YUSUF MİZRAHİ (Oğlu) 

Babam İlsan İlaç Sanayiinde çalıştığı yıllarda 

seminerler için İstanbul’a gelirdi. Ben de o sırada 

İstanbul’da üniversitede okuyordum. Baba oğul bir 

hafta boyunca birlikte vakit geçirirdik. Benim için 

çok özel anlardı onlar. Dini konular söz konusu 

olunca tartıştığımız çok olurdu. Çünkü benim 

daha liberal bir yaklaşımım vardı. 

Beni babam sünnet etmiştir. O günü hiç 

unutamam!!! İlginç olan, ben babamın sünnet 

ettiği ilk bebeklerden biriydim, yeğenim Avi ise 

sonuncusuydu. Kısacası babam jübilesini kendi 

adını taşıyan torunu Avi Mizrahi ile yaptı. 

Babam duygularını göstermeyi pek bilemezdi ama 

temelde duygusal ve sevecen bir insandı. 

 

EMİLİ ŞEN: 

Kendisi teyzemin eşiydi. İğne yaptığı için 

küçükken ondan biraz çekinirdim. Ama onu çok 

severdim. Çok fedakar, iyi bir insandı. Sağlık 

konusunda herkesin yardımına koşardı. Bence, 

halen moellik konusunda İzmirliler onunun 

eksikliğini fazlasıyla hissediyorlar. 

RAFAEL MORON : 

Avram Mizrahi çok iyi niyetli, yardımsever bir 

insandı. Bana moelliği kendisi öğretmiştir. Son 

zamanlarda rahatsızlığından dolayı sünnet işlemini 

yapamadığında ben onun namına sünneti yapar, 

aldığım ücreti kendisine teslim ederdim. Kendisine 

büyük saygım vardı. 

İnsanlar 

anıldıkları sürece 

yaşarlar. 


- 122 - 

Açı - I 

David Enriquez 

davit.enriquez@maseksport.com 

Yahudilik - Açık Toplum ve Aykırılık 

DIYALoG'un 8. sayısında “Gelenekler ve 

Değişim” başlıklı yazımın bir paragrafında kısaca 

değindiğim “açık toplum” kavramını, özellikle 

Diaspora Yahudiliği ile olan yakın ilişkisi 

dolayısıyla, bana ayrılmış bu köşede biraz daha 

etraflıca irdelemeye çalışacağım. 

Sürgünlerinin bir döneminde ayak bastıkları 

Avrupa kıta’sında, Diaspora Yahudileri içinde 

yaşadıkları geniş toplumlarca dışlanmış ve onların 

dışında, onlardan kopuk bir şekilde, zorunlu olarak 

toplandıkları getolarda, kendi içlerine dönük, 

‘kapalı toplumlar’ halinde yaşamlarını sürdürmek 

zorunda bırakılmışlardır. Bu süreç içerisinde, 

Diaspora Yahudileri, ‘kapalı toplum’ olmanın 

getirdiği zor yaşam koşulları altında, bir yandan 

dinlerine ve geleneklerine sıkı sıkıya bağlı 

kalırken, çelişkili de görünse, diğer yandan, 

 

yaşanılan koşulların güçlüğüne rağmen, nerede ve 

hangi şartlar altında olurlarsa olsunlar, sürekli 

olarak “kapalı toplum” kabuğunu kırmak ve “açık 

toplum” konumuna geçmek gayreti ve arayışı 

içerisinde olmuşlardır. 

‘Açık toplum’ tabiri, aslında özünde düşünce 

özgürlüğünü içeren bir kavramı ifade eder. Bu 

kavram, gelişime ‘açık’ olmayı, akıl ve hikmet ile 

mantığın süzgecinde, doktriner, dogmatik ve 

statükocu yaklaşımları sorgulamayı gerektirir. 

‘Açık toplum’, durağan kalıpların dışına çıkılan, 

eskimiş ve alışılmışın tekrarının olmadığı, yeni 

düşüncelerin yaratılabildiği, bağımsız bir düşünce 

ortamına işaret eder. Daha basit bir ifade ile, 

toplumsal, psikolojik, sosyolojik, biyolojik ve 

çevresel olayların yarattığı kalıplara farklı bir 

düzlemde bakabilen bir toplum yapısıdır. Bu 

saptama sonrası, vurgulanması gereken önemli bir 

husus vardır: ‘açık toplum’ kavramının asla ve 

asla ‘modern toplum’, veya ‘modernite’ ile 

karıştırılmaması gerektiğidir. Modern giyinmek, 

modern iletişim araçları, modern binek araçları


- 123 - 

kullanmak, modern evlerde oturmak, modern 

müzik dinlemek, bireyleri ve bu tür bireylerin 

oluşturdukları toplumları asla ‘açık toplum’ 

statüsüne sokamaz. 

‘Açık toplum’ kavramında, etik ve moral 

değerlerde, düşün ve bilim alanlarında, kişisel ve 

toplumsal boyutlarda, düşünce özgürlüğüne dayalı 

gelişim çok önemli bir yer tutar. ‘Açık toplum’u 

oluşturan ‘açık birey’, yapısı gereği, gelişime açık 

olduğundan, yeni olguları aklının süzgecinden 

geçirerek, bunların bir kısmını alma, benimseme 

ve içselleştirme sürecine girer. Bu süreç, bir 

anlamda, yeni şartlar yaratmayı veya yeni şartlara 

‘entegre’ olmayı gerektirir. Burada sözü edilen 

‘yeni değerler’in fiziksel veya maddî değerler 

olmayıp, bunların düşün, etik, moral, sosyal v.s.. 

gibi soyut değerler olduklarını, yanlış 

anlaşılmalara mahal vermemek için tekrar 

vurgulayalım. ‘Kapalı’ ve modern ‘kapalı 

toplumlar’ın temel eksikliği, sözünü ettiğimiz bu 

soyut değerleri geliştirebilme, benimseme, onlarla 

bütünleşebilme, içselleştirme yetisi ve arzusunun 

 

bulunmayışıdır. Oysa, Diaspora Yahudileri, 

şartlar ne olursa olsun, içinde yaşadıkları geniş 

toplum içerisinde ve hatta onun sınırları ötesinde 

gelişen yeni değerler ile bütünleşme içgüdüsünü, 

sorgulamacı yapıları ve doğaları gereği sürekli 

canlı tutabilmişlerdir. 

Dünya insanlık tarihine baktığımızda, değişmeyen 

tek gerçeğin “gelişimci değişim”in olduğunu 

söyleyebiliriz. Dünyamız, değerler açısından 

aslında sürekli hareket halinde olup, her an, bir 

önceki andan bir adım daha ileri gitmiştir bile.. Bu 

bütünlük içerisinde, mevcut durum, yani statüko 

ne kadar dirense değişmek ve dönüşmek zorunda 

kalmaktadır. Bu yolu da mevcuda uyanlar veya 

ılımlılar değil, uyumsuzlar açar. İşte, özellikle 

Diaspora Yahudileri, bilinen tarihleri boyunca, 

bireysel ve toplumsal ölçekte bu kurala uymuşlar 

ve hemen her alanda dünya değerlerini değiştiren 

bu öncü “uyumsuzlar” grubunun içerisinde yer 

almışlardır. Bu gerçeğin geçerliliğini, tarihsel 

gelişimi içerisinde, Yahudi yaşamının hemen her 

kesiminde görebiliriz. 


- 124 - 

Musa Peygamber ve hatta daha geriye giderek 

Abraham zamanından ele alındığında; insanların 

muhtelif tanrılara ve onları temsil eden putlara 

taptıkları bir dönemde, atalarımız bu inanç ve 

düşünce yapısını kırarak ‘Tek Tanrı’ kavramını 

ortaya atmışlar ve bu yeni anlayış ile, o güne kadar 

gelmiş geçmiş dinî inanışlar içerisinde, tüm 

kavramların ötesinde, yepyeni, devrimci ve aykırı 

olarak tanımlayabileceğimiz bir Tanrı ve teokratik 

düşüncenin ortaya çıkmasına zemin 

hazırlamışlardır. Yahudiler, daha önceki 

yazılarımda da sıkça belirttiğim gibi, sadece yeni 

bir kavram yaratmakla kalmamışlar, zaman 

içerisinde bu kavramın içini doldurarak, içinde 

bulundukları dönem şartlarının çok üstünde, 

gelişmiş sosyal yaşam kuralları, yasaları ve 

standartları oluşturmanın yanısıra, Yahudi dini ile 

önemli bir felsefe kaynağı ve sistematiğini de 

beraberinde oluşturmuşlardır. ‘Yahudi dini’ o 

dönemlerin şartları içerisinde öylesine devrimci, 

etkili ve çağdaş olmuştur ki, kendinden 1500 ve 

2100 yıl sonra gelen diğer iki önemli Semavî din – 

 

Hiristiyanlık ve İslam - tarafından da ilham 

kaynağı ve temel öğreti olarak alınmıştır. 

Büyük Sürgün sonrası dönemine baktığımızda ise, 

Yahudilerin, sürekli olarak felsefe, ideoloji, bilim, 

ekonomi, ticaret gibi çok farklı seküler alan ve 

dallarda, bir çok yeni akımın başını çektikleri 

görülür. Özellikle, Avrupa kıta’sına ayak bastıktan 

bu yana Yahudiler, yerleşik kalıp ve klasik 

söylemlerin dışına taşan düşünceleri ile düşün ve 

bilim dünyasında her zaman ön plana çıkmışlar ve 

bu yapıları ile dünyada bir çok yeni akımın 

oluşmasında öncülük etmişlerdir. Bu 

özelliklerinden dolayı da Yahudiler, Yahudi dinîne 

duyulan nefretin oluşturduğu Yahudi 

düşmanlılığının yanısıra, bu başarılarından ve 

öncülüklerinden dolayı da Yahudi olmayanların 

ayrıca hedefi olmuşlardır. Bu olumsuz tutum 

öylesi boyutlara ulaşmıştır ki, neredeyse her taşın 

altında Yahudiler ve Yahudilik aranır 

olunmuştur. O kadar ki, birbirlerine zıt iki ayrı 

ideolojik kutup olan ‘Kapitalizm’ ve 

‘Komünizm’in temel teorisyenleri arasında


- 125 - 

özellikle ve en ön sıralarda çokça yer almaları 

sonucu, Yahudilik ve Yahudi, sağ görüşlüler için 

‘komünist’ veya ‘bolşevik’ olarak yaftalanmış, sol 

görüşlüler için ise Yahudilik ve Yahudi ‘kapitalist’ 

ve ‘sermaye’ olarak kabul edilmişlerdir. Öte 

yandan, Yahudiliğe kendi iç penceresinden 

bakıldığında ise, yüzümüzü 1650 yıllarında 

Amsterdam’a çevirdiğimiz zaman, dinî eğitim 

almış olmasına rağmen, o günler geçerli ve hakim 

olan Yahudilikteki Tanrı kavramına aykırı bir 

anlayış ve bakış açısı getirmiş ve bu nedenle 

Yahudilikten aforoz edilmiş, dünya felsefe 

tarihinde çığır açmış bir Baruh Spinoza görürüz. 

Yahudilik, Spinoza gibi, dinî ortamda yetişmiş 

olmalarına rağmen, nice (Emile Durkheim, Moses 

Hess v.s..) seküler aykırı filozofları kendi 

bünyesinden çıkartabilmiştir. Yahudilik bununla 

da kalmamış, din konusunda, Maimonides, Luria, 

Rashi ve daha bir çokları gibi Yahudi dininin 

kendi bünyesinde yeni yorumlar getirebilmiş 

düşünürler, din bilginleri yetiştirebilmiştir. Bu tür 

örnekleri çoğaltmak mümkündür. Sonuç itibariyle, 

 

“görünen köy kılavuz istemez” misali, çok açık ve 

net bir şekilde, Yahudiler en “kapalı” oldukları 

dönemlerinde bile, düşünsel ve entelektüel 

gelişime açık, anti-konformist bir ‘açık toplum’ 

özelliği sergilemişler ve bu özelliklerini günümüze 

dek koruyabilmişlerdir. İşte, değişim ve gelişime 

“açık” bu özellikleri dolayısıyla, Diaspora 

Yahudileri, bir çok azınlık toplumuna kıyasla, 

içinde yaşadıkları geniş toplumla, ve onun 

ötesinde gelişmiş dünya ile, bilim, düşün ve sanat 

alanlarında çok daha hızlı bir entegrasyon süreci 

yaşamışlardır. Böylece, bir çok alanda, nüfuslarına 

kıyasla, nitelik ve nicelik olarak hep ön saflarda 

yer tutabilmişlerdir. Bu nedenle, Diaspora 

Yahudiliğinde Yahudi kimliğinin korunması 

çabalarında takip edilecek yol ve uygulamalarda, 

toplumun bu ‘aykırı’ ve ‘açık’ özel yapısının 

mutlaka göz önünde tutulması gerekmektedir. Aksi 

halde, bu özelliği göz ardı edecek girişim ve 

çabalar gerçek koşullarla çelişkiye düşerek 

çatışacağından sonuçsuz kalmaya mahkûm 

olabilirler. 


- 126 - 

Açı - II 

Neden ? 

David Enriquez 

davit.enriquez@maseksport.com 

Bir Ortadoğu uzmanı veya siyaset bilimcisi 

değilim ama Haziran 2010 başında meydana gelen 

“Mavi Marmara” gemisi olayı sonrası gelişen 

üzücü olaylar zinciri üzerine, sıradan bir izleyici, 

basit bir gözlemci sıfatıyla objektif ve tarafsız 

olmaya çalışarak söz konusu olaya ilişkin aklıma 

takılan bazı soruları sizlerle paylaşmak ihtiyacını 

hissetmiş bulunmaktayım: 

Neden, Filistin ile ilgili olarak her “abluka” ve 

“ambargo” sözü geçtiğinde, insanî yardımların 

ağırlıklı olarak İsrail’den geçmesine rağmen 

hep İsrail’den olumsuz söz edilirken, bu 

konularda Mısır’dan hemen hemen hiç veya 

pek az söz edilmekte, sessiz kalınmaktadır?. 

Neden, sürekli Gazze’deki yaşam koşulları 

gündemde tutulurken, F.K.Ö.’nün (Filistin 

 

Kurtuluş Örgütü) kontrolü altında bulunan Batı 

Şeria’daki yaşam koşullarının gündeme 

gelmemesinin ardındaki gerçekler üzerinde 

durulmamaktadır.? 

Neden, İsrail tarafından 3 yıldan bu yana 

Gazze’ye ambargo uygulanırken Batı Şeria’da 

böylesi bir ambargo uygulanmamaktadır ve 

neden bu konu gündeme getirilmemekte ve 

dikkate alınmamaktadır ?. 

Neden, Filistin’in Batı Şeria kesimi, Mısır ve 

Ürdün ile İsrail arasında, Hamas kontrolündeki 

Gazze ve Lübnan’da Hizbullah örgütü 

kontrolündeki bölgelerde görülen türde 

sürtüşme ve gerilimler yaşanmamaktadır ?. 

Filistin devleti ve onun meşru temsilcisi FKÖ 

mevcut iken, Gazze bölümü sanki ayrı bir 

siyasal kimliğe sahipmiş gibi sunulmaktadır ?. 

Neden, tüzüğünün giriş bölümünde Yahudilere 

karşı olduğunu ve İsrail devletini ortadan 

kaldıracağını açıkça ifade eden, FKÖ’nün 

İsrail ile yapmış olduğu anlaşmaları


- 127 - 

saymayacağını alenen ilan etmiş ve ABD ile 

Batı tarafından terörist örgüt olarak kabul 

görmüş bir Hamas’a (bir açıdan da 

Hizbullah’a) arka çıkılırken, Filistin’in meşru 

otoritesi olan FKÖ arka planda bırakılmakta ve 

hatta pek ciddiye alınmamaktadır ?. 

Neden, Filistin’in meşru temsilcisi olan seküler 

FKÖ’ye destek verilmez ve muhatap 

alınmazken, radikal ve bağnaz İran’ın uzantısı 

olan ve Filistin’in Gazze bölümünü, FKÖ ile 

savaşarak, bir anlamda silah zoru ile ele 

geçirerek, diğer bölümünden koparan ve bu 

bölgeyi İran’ın Akdeniz’e açılan kapısı haline 

sokmak isteyen radikal Hamas’a arka ve sahip 

çıkılmaktadır?. 

Neden Türkiye, gayri resmî ve dolaylı yönden 

ambargoyu delme girişimine destek olmak 

yerine, öncelikli olarak, iyi ilişkiler içerisinde 

olduğunu gösterdiği Hamas’ı, barış yolunda 

güven artırıcı bir adım olarak, İsrail’i devlet 

olarak tanıması yönünde çaba 

sarfetmemektedir ?. 

 

Neden, “Goldstone” raporunun İsrail ile ilgili 

bölümleri sık sık gündeme getirilirken, bu aynı 

raporun Hamas örgütüne ilişkin ağır suçlamalar 

ve olumsuz görüşler içeren bölümleri hiç 

gündeme getirilmemektedir ?. 

Politika’nın, siyasetin özünde, ikiyüzlülük, çıkar, 

çifte standart ve çelişki gibi olumsuz davranış ve 

tutumlar muhakkak ki önemli yer tutar. 

Dolayısıyla, devletler, zaman zaman, kendi 

gerçekleri doğrultusundaki uygulama ve 

söylemlerinde çelişkiye düşmekten beis ve sıkıntı 

duymazlar. Böylesi tutumlar siyasette neredeyse 

doğal, sıradan bir hal almıştır. 

İsrail’in, “Mavi Marmara” olayında üzücü 

sonuçlar doğuran müdahalesinin, gerekçesi ne 

olursa olsun, teknik açıdan bazı hatalar içerdiği bir 

gerçektir. Konu, büyük olasılıkla raporlarda 

açıklığa kavuşacaktır. “Mavi Marmara” olayı ile 

ilgili, yukarıda sıraladığım, aklıma ilk gelen bu 

birkaç soru ile üzerinde durmak istediğim husus 


- 128 - 

ise, tipik bir popülist “politika”nın doğurabileceği 

çelişki ve “çifte standart” olgularına vurgu ve bu 

olguların “anti-semit” algı üzerindeki rolüdür. 

Sorduğum sorulara kişisel olarak verdiğim 

cevaplar sonucu, bu olay karşısında Türkiye’de 

sergilenen resmî tavır ve söylemlerin, siyasî 

karakteristiklerinden öte, içerdikleri “çifte 

standart” ve çelişkiler dolayısıyla, en basit şekli 

ile, Yahudiliğe ve Yahudiye duyulan 

“antipati”nin, bunun ötesinde ise “antisemitizm”in 

bir dışa vurumu gibi bir algılama ile 

kendimi karşı karşıya bulmaktayım. 

Kişiler, örgütler, kurumlar ve devletler, kendilerine 

göre geliştirdikleri gerekçelere dayanarak İsrail 

karşıtı görüşlere sahip olabilirler. Bunu doğal 

karşılamak gerektiği gibi, buna karşı çıkmak ve 

düzeltmek çabası da oldukça güç ve çetin bir uğraş 

gerektirir. Bu uğraşta dikkat edilecek en önemli 

husus, bu kişi, örgüt, kurum veya devletlerin, İsrail 

karşıtı duruşlarını dayandırdıkları argümanlarını, 

aynı samimiyetle, “çifte standart”tan ve çelişkiden 

 

uzak biçimde, benzer başka örneklerde de 

sergileyip sergilemedikleridir. Sergilemeleri 

halinde, görüşlerinde samimi oldukları 

varsayılabilir. Bu durumda, söylemlerindeki 

tutarlılıkları dolayısıyla, argümanlarında bariz 

“ırkçı” ve Yahudi karşıtı ifadeler bulunmadığı 

sürece bu görüşleri “anti-semit” olarak nitelemek 

yanlış olur. 

Bu açıklamalar ışığında, “Mavi Marmara” olayına 

ilişkin, yazımın başında sorduğum soruları, 

sizlerin de kendi kriterlerinize göre, kişisellikten 

uzak, objektif bir şekilde cevaplandırarak, son 

söylemlerin anti-semit kapsam içerisine alınıp 

alınamıyacağı değerlendirmesini kişisel 

takdirlerinize bırakmak istiyorum. 

İyi insan olmak istersek, 

önce kötü insan olduğumuzu 

anlamalıyız.


- 129 - 

Yaşam Koçunuz 

İçimdeki Güç 

Violet Alalof 

violetm@superonline.com 

Yaptığım mesleği seviyorum. Bana hep kendi 

gücümü hatırlatıyor. Dışarıdan gelecek hiçbir 

cevaba, bilgiye, fikre, tavsiyeye ihtiyacım 

olmadığını bütün cevapların bende olduğunu 

hatırlatıyor. Ne istersem isteyeyim, eğer bir şeyi 

gönülden istiyorsam ona ulaşabilme gücünün 

bende olduğunu hatırlatıyor. İçimdeki güce bağlı 

yaşadıkça, hep o güçle bağlantıda oldukça 

hayatıma ışık dolduğunu hatırlatıyor. O güçle 

bağlantıda oldukça hayatın daha anlamlı 

kılındığını, mucizelerin gerçekleştiğini hatırlatıyor. 

Ve o mucize anlarında ben gözlerimden akan 

mutluluk ve şükran gözyaşlarıyla bu hayatı ve 

yaşamayı daha çok seviyorum. 

Yaptığım mesleği seviyorum. Başkalarına kendi 

güçlerini bulmalarında, hayal ettikleri hayatlara 

 

ulaşmalarında, ışığı hayatlarına çekmelerinde ve 

mucizeleri yaratmalarında hatırlatıcı oluyor. 

Siz içinizdeki o muhteşem güçle bağlantıda 

mısınız? Onunla konuşup ona soru sorar mısınız? 

Ben yalnızken hiç sıkılmam. Kendimle öyle 

muhteşem sohbetler yaparım ki, kimse onun yerini 

dolduramaz. Bana benimle ilgili öyle şeyler 

gösterir, öyle cevaplar verir ki dışarıdan hiçbir 

yerden alamayacağım doyumda bilgiler olur 

bunlar. Ve her zaman benim en yüksek 

hayrımadır. 

Diyelim ki şu anda içinden bir türlü çıkamadığınız, 

içinde debelenip durduğunuz bir probleminiz var. 

Ne yaparsanız yapın çözüme ulaşamıyorsunuz. 

Başkalarının verdiği fikirler, tavsiyeler size uygun 

değil veya aklınıza yatmıyor. Bu durumda kendi 

içinizdeki bilgeden yardım almaya ne dersiniz? 

Her şeyden önce eğer böyle bir durumda iseniz 

size tavsiyem hemen bu konuyu düşünmeyi 

bırakıp sizi en çok eğlendirecek bir ortamın içine 


- 130 - 

girmek. Bu ister arkadaşlarınızla geçireceğiniz hoş 

saatler olsun, ister bir komedi filmi seyretmek 

olsun, ister bir hobinizi gerçekleştirmek olsun sizi 

o anda problemin içinden tamamı ile çıkaracak ve 

eğlendirecek bir ortam olmalıdır. 

Eğlenceden geri döndüğünüzde o yeni ruh haliyle 

şimdi olaya el atabilirsiniz. Önce sorun kendinize 

bu sorunun içinde görmem gereken nedir? Sonra 

ne yaparsam, nasıl bir adım atarsam bu sorunu 

istediğim şekle dönüştürebilirim diye sorun. 

Lütfen bu soruların şekline bakın. İkisi de tamamı 

ile sizle ve sizin eylemlerinizle ilgilidir. Hiçbir 

şekilde size bu sorunu yaşatan kişi veya durum 

üzerinde değildir odak. Tek odak her olayda 

kendimiz olmalıyız. Eğer gücümüzü elimize alır 

ve ne istediğimizi bulursak çözemeyeceğimiz 

hiçbir sorun yoktur. 

Bu sorulara cevabınızı o anda yazarak da 

bulabilirsiniz. Eğer o anda bulmaz iseniz 

cevapların geleceğine güvenin. Mutlaka size cevap 

gelecektir. Bazen bir anda içinizden gelir, bazen 

 

konuştuğunuz biri size cevabınızı verir, bazen 

rüyanızda gelir, bazen okuduğunuz kitabın içinden 

veya seyrettiğiniz filmdeki oyuncuların 

sözlerinden gelir. Ama mutlaka gelir. Ancak bu 

cevabı duyabilmek için siz her an cevabınızın size 

verileceğine inanarak ve etrafınızda bulunan her 

kişiyi dinleyerek veya olan her olayın farkında 

olarak yaşamalısınız. Ve cevap geldiğinde onun 

size gönderilmiş olduğunu bilirsiniz. Sizin için en 

uygunudur ve en hayırlısıdır. O bilişle içinizdeki 

şükran duygusu, yaşam isteği, gücünüz öyle artar 

ki… İşte bu o güçle bağlantıda yaşamaktır. O 

güçle bağımız arttıkça endişelerimiz, korkularımız 

gittikçe azalır. Çünkü biliriz ki başımıza gelen her 

neyse bizi bizden daha çok bilen ve seven bir güç 

tarafından ayarlanıyor ve biz hayata ve olana daha 

çok güvenmeye başlarız. 

Bazen kararsız kaldığımız anlar vardır. İki seçenek 

arasında kalırız ve bu durum bizi çok rahatsız eder. 

Böyle durumlarda yine sorun kendinize, hangisi 

benim ve varsa bu olayla bağlantılı diğer kişiler 

için en hayırlısıdır diye. Diyelim ki tatile


- 131 - 

çıkacaksınız fakat dağ kenarı mı deniz kıyısı mı 

olsun bir türlü karar veremiyorsunuz. Kapatın 

gözlerinizi ve derin derin birkaç nefes alın. Sonra 

kendinizi dağdaki tatilde iken hayal edin. Bu arada 

bedeninizin verdiği tepkilere, içinizde oluşan hisse 

dikkat edin. Daha sonra aynı eylemi deniz kıyısı 

için de yapın ve tekrar bedeninizin tepkilerine ve 

içinizdeki hisse dikkat edin. Hangisinin içinde 

bedeninizin verdiği tepkiler (kalp atışları, nefesiniz 

şekli gibi) ve hissiniz size kendinizi daha iyi 

hissettirdiyse, hafiflik verdiyse, içinizi açtıysa 

gideceğiniz tatil yeri o olmalıdır. İçinizdeki bilge 

size doğru yeri gösteriyordur. Çok kere başımıza 

gelmiştir “ben bunu yapmam gerektiğini 

biliyordum ama kendimi dinlemedim” dediğimiz. 

İşte içimizdeki güç bize bizim için en hayırlı olanı 

her zaman işaret eder, bize semboller gönderir, 

onu duymamız için bize pek çok kişi veya olayla 

karşılaştırır; tek neden bize hayırlı olanı görmemiz 

içindir. 

Ben böyle yaşamayı seviyorum. Sürekli 

korunduğumu biliyorum ve kendimi çok güvende 

 

hissediyorum. Hep kendimi tanımaya beni daha 

çok yaklaştıran olayların olduğu, sınırlarımı 

zorlayarak beni büyüten, her mücadelede yaşam 

ateşi dolduğum bir hayatı yaşamayı seviyorum. 

Hayatımdaki her bir kişinin birbirimize hizmet için 

orada olduğu ve hizmet süremiz dolduğunda bir 

nedenle birbirimizin hayatından çıkacağımızı 

biliyorum. Hiçbir zaman yalnız olmadığım, içimde 

çok büyük, potansiyelimi zorlayıcı, sevecen, 

şefkatli, eğlenceli, komik, bilge bir gücün olduğu 

bilinciyle yaşamayı seviyorum. 

Bir kere bu güçle karşılaşıp onu tanımaya 

başlarsanız hayatınız bir daha hiçbir zaman eskisi 

gibi olamaz. Hayat size çok daha yaşanası, güvenli 

bir yer haline gelir. 

Hepinizin kendi gücüyle buluşması ve bir daha 

ondan ayrılmaması dileğiyle… 


- 132 - 

İzmir 

Prof. Dr. Eti Akyüz Levi 

Dokuz Eylül Üniv. Mimarlık Fak. Mimarlık Bölüm Başkanı 

eti.akyuz@gmail.com 

A s a n s ö r 

 

Giriş : 

Kent kimliğinin yapı taşlarından olan ve 

bulunduğu semte adını veren Asansör, İzmir’in en 

önemli tarihi düşey odaklarındandır. Kentin batı 

yönündeki başlıca ulaşım akslarından Mithatpaşa 

Caddesi ile bağlantılı geçmişin 302, günümüzün 

Dario Moreno Sokağı’nın nihayetinde, 42 

numarada konumlanmıştır. 

Kule yapı, 1907 yılında dönemin işadamlarından 

Vilayet İdare Meclisi Üyesi ve Bayraklı 

mağazalarının sahibi olan, evini de Karataş 

Hastanesi’nin yapımı için bağışlayan Nesim Levi 

tarafından taş ocaklarının bulunduğu alana 

yaptırılmıştır. 

155 basamaklı merdivenle bağlantılandırılmış, 

Asansör semtinin aşağı ve yukarı bölümlerini, 

Mithatpaşa Caddesi ile Şehit Nihat Bey Caddesi’ni 

dönemin evrensel teknolojisi ile birbirine 

bağlayarak, iki aks arasındaki ulaşımı 

kolaylaştırmak amacı ile gerçekleştirilmiş sokak 

asansörüdür.


- 133 - 

Çevresel Özellikler 

Asansör yapısını, yer aldığı çevrenin (Karataş ve 

Asansör dokusu) fiziki ve sosyal yapılanması 

bağlamında ele almak uygun olacaktır. 

İzmir’de Havra Sokağı ve Namazgâh çevresinde 

odaklanan ilk Musevi yerleşim alanının, Halil 

Rıfat Paşa Caddesi’nin yapımı ve Mithatpaşa 

Caddesi’nin gelişmesi, alanın imara açılması ile 

19. yüzyıl sonu, 20. yüzyıl başlarında Karataş- 

Asansör arasına kaydığı görülmektedir. Sözkonusu 

cemaat, yatayda yayılmak yerine, farklı kotlarda 

da olsa, aynı semtte toplu yerleşmeyi tercih 

etmiştir. Bu düzende gelişmiş iskân alanında, aynı 

tarihlerde gerçekleştirilmiş Musevi dini yapıları da 

dikkat çeker. Bunlardan 1905-1907 yılları arasında 

padişah fermanı ile yaptırılan Mithatpaşa Caddesi 

ve 305 Sokak ile bağlantılandırılmış, Beth-İsrael 

Sinagogu, İtalyan etkisinde yapılmış, bazilikal 

planlı, kentteki en büyük ve en yeni tarihi nitelikli 

sinagogdur. Semtin yukarı bölümünde ise, merkezi 

planlı, Roş-Aar (Tepebaşı) Sinagogu 

bulunmaktadır. 

 

Yine aynı tarihlerde Karataş’ta dönemin Labri 

Sokağı’nda bugüne ulaşmayan Bet-Levi Sinagogu 

yer almaktadır. Sokağın iki arka paralelini 

oluşturan, 333 Sokağın bitiminde yer alan (tarihi 

yapısı 337 Sokaktan girişli) Karataş Hastanesi ise, 

çağdaş eklerle genişleyerek varlığını 

sürdürmektedir. Beth-İsrael Sinagogu karşısında 

ise, cemaatin eğitim yapılarından günümüzde 

varolmayan Bene-Berit İlkokulu bulunmaktaydı. 

Yapının yakın çevresine bakıldığında, sekiz katlı 

betonarme setin arasında tekil kalmış tarihi konut 

örnekleri ve canlandırma görüntüsü ile geçmişin 

Asansör dokusunun okutulmaya çalışıldığı 

Mithatpaşa Caddesi’nden ilerleyerek tarihi kuleye 

yaklaşılmaktadır. 

Sokağın girişinde batıda, köşe vurgusu ile dikkat 

çeken, bodrum ve iki katlı apartman ile, doğuda, 

bodrum ve iki kat ile sonradan genişletilmiş bir 

çatı katı içeren köşe cumbalı konut dikkat çeker. 

Sokak boyunca yer alan tek ve iki katlı, bazıları 


- 134 - 

bodrumlu evlerde, ferforje kapılar, ahşap 

cumbalar, demir pencere kanatları, geometrik ve 

bitkisel motifli bezemeler çarpıcı cephe ögeleri 

olarak algılanmaktadır. Özgün ögeler yanısıra, 

değişmiş olanların varlığı da göze çarpmaktadır. 

305 ve Dario Moreno Sokağı’nın doğu 

köşesindeki yıkık yapı tarihsel süreçte İzmir’i 

yansıtan gravür ve fotoğraflar ile perdelenmiştir. 

Mimari Özellikler 

56 m. yükseklikteki çelik taşıyıcılı, tuğla dikey 

kütle, alt ve üst kotlarda lineer gelişen kütlelerle 

dengelenmektedir. Asansör Çıkmazı Sokağı’nın 

sonunda yapının önünde geniş bir açık alan 

algılanmaktadır. Yapının batısında yer alan, bu 

bölüme taşan geçmişte üstü bekçi kulübesi, alt katı 

manifatura mağazası olarak kullanılan iki katlı 

bina ile, yanındaki ev ve doğu bölümde yer alan, 

302 Sokağa bakan iki ev zaman içinde yıkılmış, 

bu açıklık oluşmuştur (Hüseyin Çetinkaya ile 

kişisel görüşme, 20.2.2010).


- 135 - 

Asansör binasında, kuzey cephesi ortasında 

konumlanan çift kanatlı üç ahşap kapı ile 

şeffaflaşan, yanları düz, ortası tonozlu saçakla 

vurgulanmış giriş, ziyaretçilerini adeta içeriye 

davet etmektedir. Girişin batı bölümünde basık 

kemerli, ahşap doğramaları yenilenmiş iki pencere 

ve bir kapı ile, doğuda ortada basık kemerli üstü 

saçaklı bir kapı, yanlarında birer pencere 

görülmektedir. 

Asansör Kulesi, dikdörtgen planlı olup, aşağıdan 

yukarıya doğru kademeler halinde daralmaktadır. 

Dört kademe içeren kulede en alt bölüm taş olup, 

üsttekiler tuğladır. Kulede her tuğla bölümün tuğla 

silmelerle ayrıldığı, en üst bölüm dışında kütle 

köşelerinde de köşe silmesi etkisini yaratacak 

çıkıntı oluşturduğu görülmektedir. Taş bölümün 

alt kısmı, Fransızca ve İbranice olarak “Asansör, 

1907 yılında Nesim Levi tarafından yaptırılmıştır” 

ibaresine yer verilen, yapım kitabesi içermektedir. 

İkinci ve üçüncü bölümlerde giriş cephesine 

bakan, her biri iki sıra halinde dikdörtgen formlu 

 

ve üstü üçgen saçaklıklı toplam dörder pencere yer 

almaktadır. Üst bölümde ise, yalnızca iki pencere 

bulunmaktadır. Çeperinde dönen terasın uzantısı 

ve onu destekleyen dökme demir konsollarla 

bölünen kulenin en üst bölümü, tuğla saçakla 

nihayetlenmekte, eğrisel örtülü metal şapka ile 

taçlanmaktadır. 

Asansör Kulesi’nin kayalıklardan koparılmasına 

karşın, üst kottaki mekânlar, kartal yuvası misali 

zirvesine oturmaktadır. Tuğla ayaklar ve 

aralarındaki dökme demir korkuluklarla 

sınırlandırılmış terasın doğusunda yer alan 

1990’larda eklenmiş, prizmatik kütleli, piramidal 

başlıklı batının doğuya açılan yüzünü çağrıştıran 

ahşap seyir çıkması, düzeni ile açık terastan 

ayrışmaktadır. Teras altındaki bölüm ise, 11 

pencere ile körfeze açılmaktadır. 

Üstte betimlendiği gibi, yapının giriş cephesi 

algılandıktan sonra, giriş kapısından hole 

geçilmektedir. Burada giriş karşısında iki asansör, 


- 136 - 

batıda personel soyunma odası, doğuda ise 

geçmişte su pompası ile çalışan makine dairesi yer 

almaktadır. Tuğla duvarlı giriş holünde, asansörün 

olduğu cephede yumurta frizi, bitkisel motifler, 

yıldız motifi mekânı zenginleştiren ögeler olarak 

dikkat çeker. Giriş holünün üst örtüsü giriş 

saçağının uzantısı olarak yanları düz, tonoz 

şeklindedir. Buradan terasa ulaşmak üzere 

asansöre girilmektedir. 

Asansör kabininde kişinin kendisi ile ya da 

yanındakilerle başbaşa olduğu bir ortamda 

sürprizli bir görüntü gözler önünden geçip gider. 

Kulenin küçük pencerelerinden dış dünyaya 

açılırsınız. Oysa yukarıda, çarpıcı bir körfez 

manzarası ve eşsiz kent panoraması ziyaretçilerini 

beklemektedir. Tıpkı enfes bir yiyeceği tadıp da, 

sonra muhteşem bir ziyafet sofrasına 

otururcasına… 

Asansör’den üst koda ulaşıldığında terastan Şehit 

Nihat Bey Caddesi’ne geçilebileceği gibi, üstteki 

 

sosyal mekânlarda, tarihi nitelikli restoran veya 

meyhanede, ya da terasın bir bölümünün hafif bir 

strüktürle kapatılması ile oluşturulmuş kafede 

farklı dünyalara dalmak olanaklıdır. Ama en 

azından izleyenlerin yüzlerini ışıldatan şiirsel bir 

görüntü sunan kente doyumsuzca bakmak 

kaçınılmazdır. 

Üstte terasın doğusundaki kütle, kuzey cephesinde 

ortada merdivenle terastan yükseltilmiş kapı, doğu 

uçta üç pencere, üst bölümde aynı hizalarda 

kareye yakın formlu pencereler ile körfeze 

açılmaktadır. Cephenin batısında ise, sonradan 

açılmış dört yatay pencere yer almaktadır. 

Simetrik düzendeki Batı cephesinde, ortada yan 

merdivenlerin bağlandığı giriş terasına açılan 

ferforje giriş kapısı, yanlarda ise söve izi algılanan 

kapatılmış birer dikdörtgen pencere vardır. Giriş 

holünün bir yanında idare ve Ceneviz 

Meyhanesi’ne inen merdiven, karşısında ise, bir 

merdivenle çıkılan Ana Restoran yemek salonu 

bulunmaktadır. Mekânın beşik çatılı üst örtüsü,


- 137 - 

ahşap çatı makasları (14 adet) ile geçilmektedir. 

Ahşap döşeme ve çatı makasları ile, sıcak bir 

şarabı yudumlarcasına sımsıcak bir etki yaratan ve 

körfezin çarpıcı görünümünü gözler önüne seren 

bu mekân, salon karşısındaki vitraylı kapı ile 

mutfağa, öte yandan merdivenle demir korkuluklar 

ile sınırlanmış üst galeriye bağlanır. Geçmişte 

düğünlere, sinema gösterilerine mekân olmuş her 

köşesi anılarla yüklü salondan çıkılıp, merdivenle 

alt holden Ceneviz Meyhanesi’ne geçilmektedir. 

Yaklaşık dikdörtgen planlı mekânın duvarları taş, 

tavanı volta döşeme, ana bölümün döşemesi ve 

giyotin pencere doğramaları ahşaptır. 

Üst kotta terasın batı ucunda, tek katlı, kuzeye tek 

pencere ile açılan, tuğla saçak bordürlü, alaturka 

kiremit çatılı bina vardır. 

Tarihsel Gelişim ve Onarım Çalışmaları 

Yapının tarihsel süreçteki durumu incelendiğinde, 

1942 yılında, üzüm mağazaları olan, İsmet 

İnönü’nün kente geldiğinde evinde konakladığı 

 

(Hüseyin Çetinkaya ile kişisel görüşme, 

20.2.2010) işadamı Şerif Remzi Reyent’e 

satıldığı, daha sonra yeğeni Ayla Öktem’e miras 

kaldığı, 1983 yılında Öktem’in binayı İzmir 

Büyükşehir Belediyesi’ne bağışladığı, 1985’de 

elektrikli sisteme dönüştürüldüğü, 1992-1994 

yılları arasında ise İzmir Büyükşehir Belediyesi 

tarafından restore edildiği öğrenilmektedir. 

Sözkonusu tarihlerde, ana yaklaşım aksı ile birlikte 

değerlendirilerek onarımı gerçekleştirilen yapı, 

halen İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkiyetinde 

ve işletmesindedir. 

Asansör Kulesi’nin tarihsel süreçte çevresinde 

gelişen yapılaşmalar, etkisini, görünürlüğünü bir 

ölçüde zedelemiş ise de, yapı özellikle 1990 

yılında gerçekleştirilen “İzmir Tarihi, Asansörü ve 

Çevresi Kültürel Geliştirme Projesi” bağlamında 

Mimar Oktay Ekinci ve Zehra Ekinci’nin 

hazırladığı, rölöve çalışmaları Dr. Murat Erdim ve 

DEÜ öğrenci grubu tarafından gerçekleştirilen 

projeler doğrultusunda elden geçirilmiştir. 


- 138 - 

 

Sokak, çevre düzenlemesi kapsamında 

ağaçlandırılmış, döşeme kaplaması değiştirilmiş, 

gece aydınlatması yapılmış ve sınırlayan 19.-20. 

yüzyıl etkileşim evlerinin cephe sağlıklaştırması 

gerçekleştirilmiştir. Yapıya yaklaşımın sağlandığı 

bu sokağa, Aydın’da doğup, yaşamının bir 

bölümünü burada, 11 numarada geçirdiğinden 

anısına izafeten, Dünyaca ünlü şarkıcı Dario 

Moreno’nun, adı verilmiştir. 

Dikkat çeken diğer bir şey ise, 305 Sokak’taki 

otopark alanı nedeniyle yaya aksının ezilmesi, 

döşeme kaplamasının da zarar görmeye başlamış 

olmasıdır. 

Yapının Geleceğine İlişkin Düşünceler ve Sonuç 

İzmir’in eşsiz manzarasına sahip, gün batımının en 

güzel izlenebildiği mekânlardan olan Asansör, 

kentin gece ve eğlence hayatının da çarpıcı 

odaklarındandır. Yapıldığı tarihte de işlevini düşey 

bağlantı sağlama ile sınırlandırmayan Asansör, ana 

işlevini zenginleştiren sosyal kullanımlar da


- 139 - 

içermiştir. Günümüzde de bu niteliğini 

sürdürmekte, düşey köprü oluşturma yanısıra, 

restoran, meyhane, kafe, toplantı salonu gibi 

eylemin odaklandığı mekânları da 

barındırmaktadır. 

Yapının yüklendiği anlam bağlamında Asansör’e 

bakıldığında, kentin tarihi düşey simgelerinden 

olması, döneminin teknolojisini kente taşıyan 

nitelik arzetmesi, düşey köprü olarak halkın 

yaşamını rahatlatması, belli bir dönemin İzmir ve 

Musevi yaşamı içinde yeri olması belirtilebilir. 

Buna paralel olarak yapıyla bütünleşen kişilikleri 

de zikretmek doğru olacaktır. Yaptıran Nesim 

Levi, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne bağışlayan 

Ayla Öktem, restore ettiren Ahmet Piriştina, 

restorasyon projesini hazırlayan Zehra-Oktay 

Ekinci, sistemi uzun yıllar çalıştıran Recina- 

Josepho Palombo, ardından Hüseyin Çetinkaya, 

daha sonra Derviş Bey ve Motorcu Mithat Bey… 

 

Yapı çevresinde ömrünün önemli bölümünü 

geçiren, adeta semtle bütünleşen isimler arasında 

ise, 305 Sokak no 75’de oturmuş olan ikiz 

kardeşler Sofia- Aleksander Tahinci, agabeyleri 

Mikael ile 302 Sokak’ta yaşayan Güney 

Ergömültaş belirtilebilir. 

Zaman tünelinde gezinti yaparcasına, Asansör 

yapısı ve çevresi zihinlerden geçirilmeye, 

geçmişinden okunmaya çalışıldığında, geçmişin 

İnönü Caddesi, günümüzün Mithatpaşa 

Caddesi’nde çalışan tramvayların, troleybüslerin 

yerini otobüslerin aldığı, bu akstaki iki katlı 

cumbalı evlerin çok katlı apartmanlara dönüştüğü, 

sahildeki iskeleler ve deniz banyolarının 

kalmadığı, artık rekreatif uğraşın koşu ve balık 

tutma olduğu belirtilebilir. Asansör yapısı ise, 

düşey köprü olma ve sosyal işlevini çeşitli 

nedenlerle zaman zaman gerçekleştiremeyip, 

kullanım dışı kalmışsa da, günümüzde gece, 

gündüz yaşayan, nesillerin birbirine aktardığı 

tarihsel odak olarak varlığını sürdürmektedir. 


- 140 - 

Günümüzde modern düşey odak olan genellikle 

otel işlevli gökdelenler, ölçekleri ile tarihi 

kulelerle yarışır gibi görülseler de, tarihi odaklar 

geçmişin sürekliliği ve tarihsel 

sürdürülebilirliğinin göstergeleri olarak 

ayrıcalıklıdır. Bu bağlamda Asansör Kulesi, 

geçmişi geleceğe taşıyan en önemli kent 

simgelerinden biri olma özelliğini sürdürecektir. 

________________________________________ 

KAYNAKLAR: 

AKSOY, Yaşar, Asansör ve Dario Moreno’nun Anıları, İzmir Büyükşehir 

Belediyesi Yayınları, İzmir, İzmir Yayıncılık Tanıtım A.Ş., 1993. 

AKYÜZ LEVİ, Eti, “Kentteki Tarihi Yapılar”, İzmir Kent Tarihi, İzmir 

Valiliği, İzmir, Devajans, 2009, 

s. 112-215, 313-316. 

Güney Ergömültaş ile 20.2.2010 tarihli kişisel görüşme. 

Hüseyin Çetinkaya ile 20.2.2010 tarihli kişisel görüşme. 

Bu yazı "Geçmişi Geleceğe Taşıyor" başlığıyla İZMİR dergisinin Mart- 

Nisan sayısında (sf.81-86) da yayınlanmıştır. 

 


Ava giden avlanır!.. 

Atın ölümü arpadan olsun. 

Erken kalkan yol alır!.. 

Acele işe şeytan karışır. 

Birlikten kuvvet doğar!.. 

Körler sağırlar, birbirlerini ağırlar. 

Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır!.. 

Lafla peynir gemisi yürümez. 

Gün ola harman ola!.. 

Perşembenin gelişi Çarşambadan bellidir. 

Ya olduğun gibi görün, 

ya göründüğün gibi ol. 

Hocanın dediğini yap, yaptığını yapma.


- 141 - 

Bizden Biri 

İzak Roditi 

Sarit Bonfil - İzmir 

İzak Roditi entellektüel birikimi, engin tarih bilgisi 

ile cemaatimizin en değerli isimlerinden biri. O 

gerçek bir beyefendi, bir kültür abidesi... Yaşadığı 

döneme tanıklık etmekle kalmamış, anılarını 

titizlikle biriktirmiş ve ulaşabildiği tüm 

 

kaynaklardan geçmişimizi araştırıp edindiği 

bilgileri kendi dağarcığında depolamış adeta, tarih 

ve kültürümüze duyduğu, örnek almamız gereken 

büyük saygı ve duyarlılıkla... Yine aynı duyarlılık 

ve sorumluluk bilinciyle bu donanımını, parlak 

zekası ve muhakeme yeteneği ile birlikte 

cemaatimiz hizmetine cömertce sunmuş, yıllarca 

yönetim kurulunda aktif görevler üstlenerek... 

İzak Roditi ile sohbet etmek bir ayrıcalık. 

Birçoklarının dediği gibi o bir “derya”. Konu 

konuyu açtıkça geçmiş zamanla ilgili ilginç 

ayrıntılar merakınızı uyandırıyır ve dinlemeye 

doyamıyorsunuz. O, sakin tavrı ve nazik 

tebessümüyle anlatıyor. Sohbetimiz bizi Bet-İsrael 

sinagogunun kuruluşuna, ilkokulu okuduğu Bene- 

Berit’e götürüyor ve İzmir Yahudi tarihinden 

ilginç bir kesit gözler önüne seriliyor... 

Nerede doğdunuz? Ailenizden bahseder misiniz? 

1927’de İzmir’de doğdum. Annem Luna 

Hayimoff Rusya’da doğup büyümüş bir Sefarad 

Yahudisiydi. Fransızca öğretmeniydi. 1900'lü 


- 142 - 

yıların başında ailesiyle Odessa’dan Türkiye’ye 

gelmişler. İstanbul’da kalmak istemiş. Ancak ona 

İzmir’deki okulları önermişler. O da İzmir’e gelip 

La Popularya ilkokulunda öğretmenliğe başlamış. 

İzak Roditi'nin annesi ve dayısı (Odessa) 

Baba Hayimoff, Pasaport iskelesinin yanındaki 

karakolda polismiş. Daha sonra annemin tüm ailesi 

Şili’ye göç etmiş. O ise İzmirli olan babam Eliezer 

Roditi ile evlenip yuvasını İzmir’de kurmaya karar 

 

vermiş. Babam 1923’te E.R.Roditi ve Halefleri 

şirketini kurdu. Kuru yemiş ticareti yapan çok 

saygın ve başarılı bir ithalat ve ihracat şirketi idi. 

Nasıl bir eğitim aldınız? 

Biz üç kardeştik. Salhane’de otururduk. O 

zamanlar Bet-Israel sinagogunun karşısında Bene- 

Berit İlkokulu vardı. Abim Riri ile ben o okulda 

okuduk. Fransızca ve İbraniceyi orada öğrendim. 

Ortaokulu İzmir Saint Joseph’te, liseyi ise İstanbul 

Saint Joseph’te okudum. Her zaman iyi bir 

talebeydim. Öğretmenler beni hep örnek


- 143 - 

gösterirlerdi. Üniversiteyi Robert Kolejde elektrik 

mühendisliği bölümünde okudum 1952’de 

birincilikle mezun oldum. Hatta prestijli Amerikan 

üniveristesi MİT’den burs kazandım ama ailem o 

zamanlar buna sıcak bakmadı. Dolayısıyla ben de 

iş hayatına atıldım. 

Bene-Berit nasıl bir okuldu? 

Bene-Berit cidden çok iyi bir okuldu. Çok kıymetli 

bir öğretmen kadrosu vardı. Bütün benim 

yaşımdaki Musevi çocukları o okula giderlerdi. 

Türkçe ilköğretim müfredatının yanında din dersi 

 

ve yabancı dil olarak İbranice, Fransıca öğretilirdi. 

O kadar güçlü bir tedrisat vardı ki bu okulu 

bitirenler hiçbir imtihana tabi tutulmadan 

rahatlıkla Saint Joseph’e kabul edilir ve orada da 

başarılı olurlardı. Düşünün ki İstanbul Saint 

Joseph’teyken İstanbullu Yahudi öğrenciler gelip 

biz İzmililere dersle ilgili sorular sorarlardı. 

Gerçekten bizim İzmir’de aldığımız eğitim 

İstanbul’dakinden üstündü. Dolayısıyla İzmir halkı 

okulları el üstünde tutardı. 

Okulun ilk ne zaman kurulduğunu biliyor 

musunuz? 

Bet İsrael sinagogu 1907’de yapıldıktan sonra 

cemaatten birçok kişi ve özellikle her Cuma 

sinagogda sermon veren Mösyö Kuryel, sinagogun 

karşısında bir okul açılması konusunda çok ısrar 

ettiler. Bene Berit teşkilatı önce bir lise açmak 

istiyordu. Ancak talebe bulmakta zorluk 

çekileceğini düşünerek önce ilkokul açmaya karar 

verdiler. Bet İsrael’den söz açılmışken bu 

sinagogun yapılışıyla ilgili ilginç bir bilgi vermek 

istiyorum. Bir havraya ihtiyaç duyulduğu 


- 144 - 

Abdülhamit’e iletildiğinde, padişah 30 Ocak 

1905’te bir talimatname yazarak İzmir valisi 

(dönemin Aydın valisi) Kıbrıslı Mehmet Kamil 

Paşa’yı uygun bir yer bulunması konusunda 

görevlendirmişti. Kamil Paşa emekli sadrazamdı. 

O zamanki usule uygun olarak emekli sadrazamlar 

İzmir valisi olurdu. Araştırdığım kitaplarda Kamil 

Paşa’nın Musevi asıllı olduğunu öğrendim. 

Enteresan olan Abdülhamit’in havraya yer 

bulunması için Musevi asıllı olan valiye hitaben 

bir ferman yazmasıydı. Bir de bir şerh vardı. 

Sinagogun kubbesi civardaki camilerin 

kubbesinden yüksek olamazdı. Bet İsrael de buna 

uygun olarak inşa edildi. 

Okulda hangi müdürler görev aldı? 

Mösyö Pontromoli diye bir hoca vardı. Herkes onu 

Hoca Pontromoli diye çağırırdı çünkü eğitimini 

Türk okulunda aldığından çok güzel Türkçe 

konuşurdu. Fransızcası da iyiydi. Okulun ilk 

müdürü oydu. Damadı Mösyö Nahum iş 

dolayısıyla Fas’a göç edince, o da ailesiyle oraya 

gitti. (Mösyü Nahum’un torunu olan Sorbon 

 

Üniveristesi mezunu Prof. Dr. Henri Nahum 

“İzmir Yahudileri” kitabının yazarıdır.) Ondan 

sonra fevkalede Fransızcası olan, çok bilgili ama 

bir o kadar da mütevazı bir insan olan Mösyö 

Hayim Bohor Kuryel müdür oldu. Mösyö Kuryel 

Cuma günleri çok değerli konuşmalar yapar, 

duaları yorumlardı. Cuma akşamları Bene Berit 

öğrencilerinin duaya katılması zorunluydu. Onun 

cumaları vediği sermon bizim için pazartesiye 

ezbere öğrenilmesi gereken bir dersti. Annem ve 

babam eğitime çok önem verdiklerinden Mösyö 

Kuryel’den bana her hafta özel ders aldırırlardı. 

Öyle güzel şeyler anlatırdı ki onu hayranlıkla 

dinlerdim. İyi talebe olduğumdan beni çok severdi. 

O bize cumaları verdiği sermonların çok kıymetli 

olduğunu söyler ve bunları saklamamızı öğütlerdi. 

Bu sermonlar saklanıp bu günlere ulaşabildi mi? 

Hatırlıyorum bizden birkaç yaş büyük bir talebe 

hergün okula gelir M. Kuryel ile görüşürdü. Adı 

Mayir Mazliah Melamed idi. Uzun yıllar sonra 

Amerika’dan kendisinden bir mektup aldım. Önce 

Küba’ya oradan da Miami’ye göç ettiğini ve


- 145 - 

Miami Beach Hahambaşısı olduğunu sonradan 

öğrendim. Bana M. Kuryel’in sermonlarının 

yazılısını bulup bulamayacağımı soruyordu. Biz 

burada bulamadık. Bir süre sonra ondan bir 

mektup daha aldım. Sermonları bulduğunu ve bir 

kitap haline getirdiğini ve ders kitabı olarak 

kullandıklarını anlatıyordu. Örneğin, bugün 

kipurda hazan Rafael Moron’un kullandığı “El 

Livro de Kipur” da Mösyö Kuryel’in yazmış 

olduğu bir kitaptır. Ayrıca Mösyö Kuryel’in 

mükemmel bir kaligrafisi vardı. Birgün İzmir 

Valisi Kazım Dirik onu çağırıp “Atatürk’ün 

Gençliğe Hitabesi”ni el yazısıyla yazmasını 

istemişti. Ben 1950’lerde Göztepe’de valinin 

konağına gittiğimde o yazının hala orada 

durduğunu görmüştüm. Ne yazık ki M. Kuryel’in 

sonu çok hazin oldu. Aniden hastalandı. İzmir’de 

tedavi edilemeyince İstanbul’a gönderildi ve orada 

genç sayılabilecek bir yaşta vefat etti. Bu kadar 

değerli bir insan olmasına rağmen İstanbul’da 

tanınmadığı için cenazesinde kimse yoktu. Bir tek 

dayım ve ben vardık. Çok daha fazlasını hak 

ederdi. 

 

Mösyö Kuryel’den sonraki müdürleri biliyor 

musunuz? 

Ö dönemde İstanbul ve İzmir okulları arasında 

bilgi yarışmaları, müsamereler olurdu ve 

İzmir’deki öğrencilerin üstün olduğu görülürdü. 

Bu başarıda M. Kuryel’in büyük katkısı vardı. Ne 

yazık ki o vefat ettikten sonra yeri doldurulamadı. 

Ondan sonra Fransa’da okumuş olan Mösyö 

Yahya müdür oldu. Ama çok bilgili olmasına 

rağmen otoriter değildi. Öğrenciler onu pek 


- 146 - 

dinlemezdi. Ön plana çıkmayı sevmez, ikinci 

planda kalmayı tercih ederdi. Kantini işletir, kitap 

satardı. Daha sonra M. Leon Danon müdür oldu. 

İbranice öğretmeniydi. Kendisi dahil bütün 

ailesine İsrail isimleri koydu ve genç yaşta 

ailesiyle İsrail’e göç etti. Aslen Tireliydi ama 

Milas’ta da öğretmenlik yapmış, hatta Milaslı olan 

Dr. Sami Şen ve Dr. Sami Asal’ın da öğretmeni 

olmuştu. Okuldaki bayan öğretmenlerin en yaşlısı 

Süheyla Hanım idi. Bir de Mukaddes ve Nuriye 

Hn. vardı. 

Okulla ilgili ilginç bir anınız var mı? 

Ben Bene Berit’ten 1938’de mezun oldum. 

Atatürk’ün öldüğü günü hiç unutamam. Okulun 

üst kattaki penceresinden Halk Evi görülürdü. O 

sabah oradan gelen acılı sesler bize kadar 

ulaşmıştı. Bayrağın yarıya indirildiğini görünce 

Atatürk’ün öldüğünü anlamıştık. Öğretmenler 

dahil herkes ağlamaya başlamıştı. Büyük bir 

matem havası vardı. 

Okulda kaç öğrenci vardı? 

 

150 kadar öğrenci vardı. Büyük bir aile gibiydi. 

Civarda oturan her Yahudi çocuk bu okula gelirdi. 

Bohor adındaki hademeyi hatırlıyorum. Sabahları 

evlerin kapısına gelir, yüksek sesle talebeleri okula 

çağırırdı. Örneğin, Levi ailesi tam karşımızda 

otururdu. Kapıya gelip,“ Cako Levi, Alber Levi! A 

la skola” diye seslenirdi. Bu yıllarca aramızda 

espri konusu olarak kaldı. 

Okul neden kapandı? 

Bene Berit 5 değil 6 yıllık bir ilkokuldu. İbranice 

ve Fransızca verildiği için M.E.B. 6 yıl olmasını 

şart koşmuştu. Bazıları bir yıl fazla okumayı bir 

dezavantaj olarak görüyordu. Ayrıca anti-semitizm 

başlamıştı. Okulu kösteklemek için tayin edilen 

öğretmenler vardı. Örneğin, bizim öğrenci bir 

soruya eski türkçe ile cevap verse, öğretmen 

“olmadı” deyip aynı şeyi yeni türkçe ile söylerdi. 

Yanlışını bulmaya çalışırdı. Zamanla hem 

bürokratik nedenlerden hem de öğrencisizlikten 

kapandı. Üzücü olan Bene Berit kapandığında hala 

orada oturan iyi bir Yahudi zümre vardı.


- 147 - 

Talebesizlikten kapanınca Bene Berit’in binasına 

belediye el koydu. Alliance okuluna da aynı şey 

oldu. 

Robert Kolej’den mezun olunca İzmir’e mi 

döndünüz? 

Hayır. Önce İstanbul’da bir süre çalıştım. Sonra 

İzmir’e geldim. Arkadaşlarım David Krespin, 

Niso Şeni, Alber Antebi ile birlikte Akgerman 

Han’da “Gençler Kollektif Şirketi”ni kurduk. 7-8 

sene sürdü. Elektrik aletleri ve bilhassa frigider 

ithalatı yapardık. Sonra ayrıldık. David Krespin’le 

kağıt işi yaptık. David Krespin ayrılınca abim Riri 

Roditi ile babamın işine devam ettim. Düşünün ki 

E. R. Roditi ve Halefleri şirketinin ticaret sicil 

numarası 11 idi. Ticaret Odasına gittiğimizde 11 

rakamı herkesi hayrete düşürürdü. İzmir’de T.C’de 

kurulan ilk şirketlerdendi. Abim Riri Roditi ölünce 

tamamen kapandı bu iş. 

Cemaatte uzun yıllar aktif görev aldığınızı 

biliyoruz. Hangi görevlerde bulundunuz? 

Cemaatin hemen hemen her kurumunda çalıştım. 

 

Talmud-Tora okulunun idare heyetinde ve en çok 

da cemaat yönetim kurulunda. Bir nevi genel 

sekreter gibiydim. Önemli kararlarda her zaman 

fikrim alınırdı. Ayrıca dışarıdan gelen yabancı 

konuklarla ilgilenmek, onlara İzmir hakkında bilgi 

vermek en önemli görevlerim arasındaydı. 

İzak Roditi ve bir dönemin ünlü doktorlarından Dr. 

Zibil’in kızı olan eşi Eva Roditi’nin Ezel ve Aylin 

adlı iki çocuğu bulunuyor. Anılarını ve İzmir tarihi 

ile ilgili bu çok değerli bilgileri bizimle içtenlik ve 

alçakgönüllülükle paylaşan İzak Roditi’ye çok 

teşekkür ediyoruz. Eva Roditi de eşi gibi tarih ve 

kültürümüzle yakından ilgili. Çiftin evinde özenle 

saklanmış, kimbilir başka hangi öyküleri anlatan 

pek çok eski resim, değerli belge ve obje 

anlatılmayı, belki de bir müzedeki yerini bulmayı 

bekliyor... 

Not: Yukarıdaki söyleşi Mayıs-Haziran 2010’da İzak ve Eva Roditi’nin 

evinde gerçekleştirdiğim röportajdan ve 2008’de Süzet-Moti Katan ve 

Myriam-Daniel Levi’nin İzak Roditi ile yaptıkları görüşmenin video 

kayıtlarından derlenmiştir. 


- 148 - 

Yahudilik Felsefesi 

Rabbi Yisahar Aaron Izak 

coi770@yahoo.com 

Mitsvalar 

Dünyanın Yapı Taşı ve Mafsalları 

Altı günlük yaratılış sürecinde yaratılan herşey bir 

vücut ve ruhtan ibaret addedilmiştir. Bu yaratılışın 

her seviyesi için geçerli kabul görülmüştür. 

Dünyanın fiziksel yaratılışındaki taşları dört 

kategoride toplamak mümkündür: 

1. Domem - Durağan maddeler 

2. Tsomeyah - Büyüyen varlıklar 

(Bitkiler alemi) 

3. Hay - Hareketli varlıklar (hayvanlar alemi) 

4. Medaber - Konuşanlar (İnsanoğlu) 

Bu dört kategorinin aralarında herhangi bir 

bağlantı bulunmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bu 

kategorilerin her biri birbirinden tamamıyla ayrı 

olup, dünyada yaratılmış herşey bu dört 

kategoriden birine ait tutulmuştur. 

 

Bu dünyaya geliş amacımızın sırrı, bu kategorilere 

bağlı kalınarak kendimizi arındırmak ve 

yükseltmektir. Bilgelerimiz der ki, eğer gerçekten 

“insan” olarak davransak, ne ormanlar kralı aslan 

bize saldırır, ne de başka bir canlı. T-nrı 

yaratılıştaki her canlıyı Adam A-Rişon (İlk 

İnsan)ın önünden geçirip isimlendirdiği gibi, bütün 

yaratılışa ‘sen hükmedeceksin’ ifadesiyle 

güçlendirmiştir. Bu kuvvet hepimize aittir. Soru 

“insan nedir?" Tora’nın amaçlarından biri, bizlere 

“insan” gibi yaşamayı öğreten bir rehber 

olmasında aranmalıdır. Bu akılla hislere 

hükmederek kendimize hakim olmayı, paylaşmayı, 

sevmeyi, birleşmeyi ve doğru kimseler olmayı 

öğretmek şeklinde özetlenir. Bütün bu saydığımız 

öğeler çıkarcılığa ve bencilliğe aykırıdır 

denilebilir. İnsandaki hayvansal tabiat ile 

çelişmektedir. O halde, insan sınıfına dahil olmak 

sadece fiziki boyutta doğumla alakalı olup, ruhani 

olarak bu boyutu yakalayabilmek bizlerin 

elindedir. Bu konuda en mükemmel rehber ise, 

insandaki menfi aklın üstünde verilmiş olan


- 149 - 

Tora’ya, yani ilahi (T-nrısal) akıla bağlanmaktadır. 

Bu kategorilerdeki her türün hem ruhu hem de 

bedeni vardır. Taştaki ve ağaçtaki ruhun, insandaki 

kadar açıkça ortada olmadığı bir gerçektir, ama 

bilinmelidir ki onların da bir ruhu vardır. Haliyle, 

bütün yaratılışın ruhları ve vücutları vardır. Ruh 

(dünyanın ruhani yönü) Tora ile bağlantılı iken, 

vücut (dünyanın fiziki yönü) Mitsvalar’dan 

ibarettir. Mitsvalar A-Şem’in Sinay Dağında 

İsrailoğulları’na verdiği 613 kutsal emirden 

ibarettir. 

Sözlü Tora geleneğimizde aktarıldığı kadarıyla 

dünya, bizim Tora öğrenimimiz ve mitsvaları 

uygulamamız sayesinde ayakta kalıyor. Mısır 

çıkışı başlayan yolculuğumuzdaki durakların 

sıradışı mantığının altında yatan sırra vakıf olma 

eylemi yatmaktadır. 

Şunu hatırlatmak gerekir ki, A-Şem, Galut’ta 

(sürgün) yaşamaya başladığımızdan beri bizlere 

hiçbir zaman bir yerde toplu olarak yaşama izni 

vermemiştir. Değişik coğrafi konumlarda 

 

oluşumuzla, o an herhangi bir bölgede zor 

durumda olan grupların diğer bu tarz sorunları 

yaşamayanlar tarafından desteklenmesi 

arzulanmıştır. Bu destek Tora öğreniminin ve 

mitzvaların uygulanmasının bir sonucudur. 

Dolayısıyla, diğer ulusların da bundan 

yararlanmasının önü açılmak istenmiştir. 

613 Mitsva, vücutta bulunan 613 fonksiyona 

tekabül eder. Bunun 248’i pozitif Mitsva (yap 

emri) ve 365’i negatif Mitsva (yapma emrini) 

içerir. Mitsvalar, insan vücudundaki 248 organ ve 

365 sinire tekabül eder. İnsan vücudu bir 

mikrokosmos olarak adlandırılır, yani küçük bir 

dünya. Bu küçük dünyayı inceleyerek daha büyük 

ruhani ve fiziki dünyaya genelleme yapabiliriz. 

Nasıl ki, bizim bir Neşama (ruh) ve vücudumuz 

var ise, aynı şekilde dünyanın da bir neşama ve 

vücudu vardır. Özetle, dünya büyük bir oluşum, 

insan ise küçük bir dünyadır. Dünyanın gücü ve 

unsurları sinir sistemi ve organlar aracılığıyla 

beslendiğimiz ölçüde anlam kazanır. 


- 150 - 

Biliyor muyuz? 

Tefilin 

Kaynak : Sevivon 

"Onları işaret olarak 

elinin üstüne bağlayacaksın ve onlar, 

gözlerinin arasında, alnına bağ olacaktır." 

(Devarim 6:8) 

Doğumunun onüçüncü yıldönümüne ulaşmış her 

Yahudi erkek, dinsel erginliğe varmış sayılır ve 

Yahudi kimliğinin gerektirdiği tüm adet, gelenek, 

 

töre ve yasalara uymak zorunluluğu taşır. 

Bunlardan biri de Tefilin'dir. 

Tefilin, Tora'nın öngördüğü mitsvaların en 

önemlilerindendir. Binlerce yıldır sevgi ve 

saygıyla uygulanmış ve günümüze kadar aynı 

önemi ve değeri koruyarak ulaşmıştır. 

Tefilin Nedir? 

Tefilin, deriden yapılmış ve yassı deri şeritlerle 

birbirine tutturulmuş siyah renkte iki kare 

kutucuktan oluşur. İçlerinde parşömen üzerine el 

yazması olarak, Tora'dan dört ayrı bölüm içeren 

dörder rulo bulunur. Bu parşömenlerin içerdiği 

Tora bölümleri şunlardır: 

a) Şema (Devarim 6:4-9) Tanrı'nın tek olduğunu 

bildirir. 

b) Veaya (Devarim 11:13-21) Tora'nın öğretilerini 

uygulayan kişiye Tanrı'nın yardım elini 

uzatacağını; buyruklarına karşı çıkanları da 

cezalandıracağını ifade eder.


- 151 - 

c) Kadeş (Şemot 13:1-10) Her Yahudinin, Mısır'da 

esaretten kurtuluşunu daima hatırlaması 

gerektiğini belirtir. 

d) Veaya (Şemot 13:11-16) Mısır'dan çıkışın ve 

Tanrı öğretilerinin çocuklarına aktarmanın her 

Yahudi için bir zorunluluk olduğunu ifade eder. 

Tefilin iki parçadan meydana gelir ve bunlardan 

biri başa, diğeri ise kola bağlanır. Başa bağlanan 

tefiline Tefilin Şel Roş denir. Tefilin Şel Roş'un 

içinde yukarda bahsettiğimiz dört peraşa 

yazılmıştır. İkinci kutu ise sol pazu üzerine 

bağlanır. (Tefilin şel Yad) ve bir tek bölmesi 

vardır. Bu bölmeye de dört parşömen birlikte 

sarılarak, tek rulo halinde yerleştirilmiştir. 

"Baş Tefilini"nin iki yan yüzeyine İbranice'deki 

"Şin" harfi basılmıştır ve bu Tefilin başa "Dalet" 

harfini andıran bir düğümle (Keşer) bağlanır. "El 

Tefilini"nin düğümü ise "Yod" harfi şeklindedir. 

Bu üç harfin birleşimi de (Ş-D-Y) "Şaday" 

(Kudret-Tanrı) sözcüğünü oluşturur. Bu harfler 

aynı zamanda "Şomer Dlatot Israel" (İsrail 

 

Kapılarının koruyucusu) sözlerinin baş harfleridir. 

Tefilin Nasıl Takılır? 

Tora, Tefilin'den dört ayrı kez söz ederse de 

Tefilin'in nasıl takılacağı konusunda ayrıntılı bilgi 

"Sözlü Yasalar"ın (Tora şe Bealpe) "Alaha le 

Moşe mi Sinay" (Moşe'ye Sinay'da verilen yasalar) 

bölümünde yer alır. 

Bar Mitsva yaşına gelmiş bir Yahudi, düzenli 

olarak her sabah Tefilin takmalıdır: 

Tefilin takan kişi ayakta durur. Önce, "Tefilin Şel 

Yad - El Tefilini"ni alıp sol kolunun üst bölümüne, 

kalbine dönük bir şekilde yerleştirir. Deri 

bağcıkların geçtiği ilik kutunun üst kısmına 

gelmelidir. Şeritleri bağlamaya başlamadan önce 

"Tefilin Beraha"sını okur. 

Baruh Ata Ad. Elo. Meleh Aolam Aşer Kideşanu 

Bemitsvotav Vetsivanu Leaniah Tefilin. 

Bizleri Emirleriyle kutsayan ve bize Tefilin takmamızı 

emreden, Evrenin yaratıcısı ve Kralımız, 

Tanrımız Mübarektir. 


- 152 - 

Yukarıdaki Tefilin takma duasını okuyan kişi, 

şimdi de Tefilin'in uzantısı olan deri saplı bölüm 

üste gelecek şekilde, bağları kolun alt bölümüne 

yedi kere dolar ve kalan bağları avucuna sarar. 

Şimdi sıra "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin"inindedir. 

Onu da, alnının üst kısmına yerleştirerek bağın 

uzantısındaki düğümün ense üstüne gelmesini 

sağlar. "Tefilin Şel Roş - Baş Tefilin" kutusunun 

alt kenarı saç köklerin altına düşmemeli ve iki 

gözün tam ortasına gelecek hizada durmalıdır. 

Baş Tefilini'ni takar takmaz avucundaki bağları 

çözerek orta parmağına –önce parmağın alt 

boğumuna (avuca yakın), sonra orta boğumuna ve 

son olarak da gene alt boğuma olmak üzere– 

bağları üç kez dolar. Kalan bağları da gene 

avucuna sarar. 

Tefilin takma işlemi hiçbir hareket veya sözle 

kesilmemelidir. Herhangi bir nedenle kesintiye 

uğradığında aşağıdaki Beraha okunur. 

Baruh Ata Ad. Elo. Meleh Aolam Aşer Kideşanu 

 

Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat Tefilin. 

Bizleri Emirleriyle kutsayan ve bize Tefilin Mitsvasını 

emreden, Evrenin yaratıcısı ve Kralımız, Tanrımız 

Mübarektir. 

Tefilin takılması tekniği değişik toplumlara göre 

küçük farklılıklar gösterebilir. 

Tefila'dan Sonra 

Tefilin'in çıkarılması ise şöyle olmalıdır: 

Kişi gene ayaktadır. Önce orta parmağın 

üzerindeki bağlar açılır ve tekrar avuç içine sarılır. 

"Baş Tefilini" sol elle çıkarılarak şeritleri sarılır ve 

özel Tefilin kılıfına konur. Sora "El Tefilini" 

çıkarılır, bağları özenle sarılıp kılıfına yerleştirilir. 

Kabın sağ yanına Baş Tefilini'ni, soluna ise El 

Tefilini'ni yerleştirmek adettir. 

Tefilin'e Ait Töre ve Yasalar 

* İlk kez Tefilin takacak olan çocuğun Bar-Mitzva 

tarihinden iki ila üç ay önce çalıştırılıp Tefilin 

takma tekniğine alıştırılması adettir.


- 153 - 

* Tefilin satın alınırken, güvenilir bir yerden 

alınmasına ve parşömenlerin tam yetkili bir Sofer 

tarafından elle yazılmış olmalarına dikkat 

edilmelidir. Gereken nitelikleri taşımayan 

Tefilin'ler kullanılmamalıdır. 

* Tefilin sadece hafta içi günlerinde takılır. Şabat 

ve bayram günleri Tefilin takılmaz. 

* Tefilin sabah duası (Tefilla) sırasında 

takılmalıdır. Adını da bu duadan almıştır. Ancak 

herhangi bir nedenden sabah takılamadıysa, gün 

batımından önce olması şartıyla gün içinde de 

takılabilir. 

* El ve Baş Tefilinleri takılırken, bağların siyah 

renkli yüzlerinin üste gelmesine dikkat edilmelidir. 

* Tefilin takma işlemi herhangi bir konuşma veya 

hareketle kesilmemelidir. Kabul edilebilir tek 

kesinti, Tefilin takmakta olan diğer bir kişinin 

duasına karşı söylenebilecek "Amen" sözcüğüdür. 

* Solak olan kişi Tefilin'i sağ koluna bağlar. 

 

* Tefilin çıplak kola ve çıplak başa bağlanmalı ve 

hiçbir giysi bölümü ona değmemelidir. 

* Herhangi bir nedenle "El Tefilin"i takılamıyorsa 

sadece "Baş Tefilin"i takılmalıdır. Aynı kural aksi 

durum için de geçerlidir. 

* Tefilin bir mezarlıkta veya temiz olmayan bir 

yerde takılamaz. 

* Çok yakınını kaybeden bir kişi cenaze toprağa 

verilmeden Tefilin takamaz. 

* Tefilin takmış olan kişi, taktığının daima 

bilincinde ve Tefilin'e saygılı olmalıdır. 

* Tefilin, sabah dualarının tümü bitmedikçe 

çıkarılamaz. 

* Sabah duası sırasında Tefilin'le birlikte Tallit de 

giyilmelidir. Önce Tallit giyilmeli, sonra Tefilinler 

takılmalıdır. Dua sonunda ise önce Tefilinler, 

sonra da Tallit çıkarılmalıdır. 

* Tişa-Beav (Av ayının 9'u) gününde Tefilin sabah 


- 154 - 

duasında değil de öğleden sonraki duada takılır. 

Zira 9 Av bir yas günüdür. 

* Tefiline layık olduğu saygı gösterilmelidir. Eğer 

Tefilin kaza eseri yere düşerse oruç tutarak veya 

sadaka vererek kefaret ödenmelidir. Bu durumda 

bir Rabi'ye başvurulmalıdır. 

* Tefilin ruloları da Kaşer (dinen temiz) bir 

hayvanın (tercihan dana) derisinden çok özel bir 

yöntemle imal edilirler. Bu kutuların şekli tam bir 

kare-küb olmalı ve kutularla deri bağlar özel bir 

boya ile siyah renge boyanmalıdır. 

* Bilgelerin sözlerine göre, Tefilin takma emrini 

her gün uygulayan kişi, uzun bir yaşama ve 

Gelecek Dünya’ya erişmeye hak kazanır. 

* Rabilere göre, Tefilin'in içindeki parşömenler 

birkaç yılda bir kontrol edilmelidir. Bu süre her 

yedi yılda bir –veya iki– kez olmalıdır. 

Tefilin'de Sembolizm ve Felsefe 

* Midraş'a göre bir erkeğin Yahudi dinine 

 

bağlılığını ispat etmesi için iki kanıt 

gerekmektedir. Bunların biri Berit, özel, kişisel ve 

kalıcıdır. Berit, erkekte yaşamı boyunca yer 

edecek bedensel bir işaret, bir akit belirtisidir. 

İkincisi ise Tefilin'dir. Bu da, Berit'in aksine, 

dıştan görülebilen ve iyice belirgin bir işaret, bir 

Tanrı'ya bağlılık kanıtıdır. 

* El Tefilin'i, sol kola ve tam duyguların merkezi 

olan kalbe dönük olarak takılır ve uzantısındaki 

deri şeritler kola, ele ve orta parmağa bağlanır. 

İkinci tefilin ise düşünce merkezi olan başa takılır. 

Böylece, dikkat başa, kalbe ve ele çekilerek, 

kişinin düşüncesiyle, hisleriyle ve eylemleriyle 

kendini Tanrı'ya adaması gerektiği vurgulanır. 

* Tefilin, düşünceyle mantığın duygudan daha 

güçlü olması gerektiğini öğretir. Ayrıca, insanın 

salt duygusal içgüdülere kapılmamasını sadece 

düşünce ve mantığa da bağımlı kalmamasını 

simgelerken, ikisini birlikte dengelice kullanması 

gerektiğini öğretir.


- 155 - 

* Tefilin önce ele, sonra başa takılır. Bunun da 

sembolik anlamı şudur: "Kişi, Tanrı buyruklarını, 

fazlaca sorup düşünmeden önce yerine getirmeli 

sonra da anlamaya çalışmalıdır." Yani önce, fiilen 

eylemci olmalı, sonra düşünmeye yer vermelidir. 

* El Tefilinini giysinin kol bölümleri gizleyebilir. 

Baş Tefilini ise tamamen açıkta ve belirgindir. 

Bunun da simgesel anlamı şudur: "Hareketlerinizi 

gizleyin ama düşünceleriniz açık ve belirgin olsun 

ki, fikirleriniz çevrenizi aydınlatsın." 

* Tefilin'in dört duası, düşünceyi simgeleyen "Baş 

Tefilini"nde ayrı ayrı dört bölmede, eylemi 

simgeleyen "El Tefilini"nde ise tek bölmede tek 

rulo halindedir. Bu da bilgilerce şöyle yorumlanır: 

"Düşünceleri ve fikirleri farklı da olsa, tüm Yahudi 

halkı eylemlerinde tek vücut olup birleşmelidir. 

Tora buyruklarının icrasında da Tanrı emirleri bir 

bütün olarak aynen uygulanmalıdır. 

* Tefilin'in bağları, kişinin fikren ve kalben 

Tanrı'ya sıkıca bağlı olduğunu simgeler. Ayrıca 

 

Tefilin'le gerçekleştirilen günlük "Bağlanma" 

eylemiyle de insan her sabah Tanrı'ya bağlılığını 

tazeler ve pekiştirir. Tefilin takmak, "Tanrı'nın 

adını" başına ve koluna işlemek demektir. 

* Kutsal kitaplarda, Tanrı ile seçtiği kavim 

arasındaki mistik ilişkiden söz edilirken,bu ilişki 

sıklıkla iki sevgili veya karı-koca bağlılığına 

benzetilir. Tefilin de, işte bu ilişkinin simgesidir. 

Tefilin takan kişi, deri bağcıkları elinin orta 

parmağına –tıpkı evlilik yüzüğü gibi– sararken, 

Tora'daki şu bölümü okur: 

"Ve ben senin ebedi nişanlın olacağım. Seni 

kendime doğrulukla, hakla ve rahmetle 

nişanlayacağım. Bağlılık ve sadakatle senin 

nişanlın olacağım ve sen Tanrı'yı tanıyacaksın." 

(Oşea 2:20-21). 

Tefilin ve Mısır'dan Çıkış 

Tefilin'in içindeki dört Tora paragrafının ilk ikisi 

"Şema" ve "Veaya" bölümleridir ve aynı zamanda 

mezuzanın içindeki parşömenin yazısını oluşturur. 


- 156 - 

Diğer iki bölüm ise "Kadeş" ve "Veaya"dır ve 

Yahudilerin Mısır diyarında esaretten 

kurtuluşlarından söz eder. 

Tefilin gibi güçlü bir sembolün Mısır'dan çıkış 

öyküsüyle bağıntılandırılmasının nedeni nedir? Bu 

soruyu, Mısır'dan çıkış öyküsünü yakından 

inceleyerek yanıtlamak mümkün: 

Tanrı'nın Mısır ulusuna gönderdiği 10 bela, soyut 

kavramlara inanmakta zorluk çeken bir halk için 

güçlü bir kanıt oluşturmuştu. Bu sayede inanılmaz 

bir mucize gerçekleşmiş, özgürlüklerine kavuşan 

İsrailoğulları Tanrı'nın gücüne, şüpheye yer 

bırakmayan bir inançla bağlanmışlardı. 

"On Emir"in metni şöyle başlar: "Ben sizi Mısır 

diyarında esaretten çıkaran efendiniz, 

Tanrınız'ım." Şabat ve bayram akşamlarının özel 

duası Kiduş da "Zeher le Yetsiat Mitsrayim" 

(Mısır'dan çıkışın anısına) sözlerini içerir. 

Görüldüğü gibi, Mısır'dan çıkış öyküsü Yahudi 

halkı için unutulmayacak bir nirengi noktası 

 

niteliği taşır ve bu anı, her fırsatta tekrarlanır. 

En Eski Tefilinler 

Bugün İsrail Müzesi'nde görülebilen en eski 

Tefilinler, Ölü Deniz yakınlarındaki "Kumran" 

mağaralarında bulunanlardır. 

1968 yılında ünlü arkeolog Yigael Yadin'in 

gerçekleştirdiği kazılarda ortaya çıkan bu 

Tefilinlerin şekilleri, yapımlarında kullanılan 

malzeme, parşömenler ve bağların nitelikleri 

Talmud'un belirttiği yasalara tıpatıp uymaktadır. 

Birinci yüzyılın ilk yarısına ait olduğu sanılan bu 

Tefilinler "Baş Tefilini" olup, dört ayrı rulo, dört 

ayrı bölmeye yerleşmiş olarak bulunmuşlardır. 

"Ölü Deniz Ruloları" adıyla da bilinen bu ruloların 

keşfi kullanıldıkları dönemin ibadet tarzı hakkında 

araştırmacıları aydınlatmış ve karanlıkta kalan bazı 

konulara ışık tutmuştu.


- 157 - 

Astroloji 

Beki Baron / İstanbul 

bekibaron@gmail.com 

Gökyüzünde 

Temmuz - Ağustos Enerjileri 

"Değişim dünyanın gidişine ayak uydurmaktır. Değişen 

insan kendini dünyaya uydurur. Değişime direnen ise 

dünyayı kendine uydurmaya çalışır!" 

Bernard Shaw 

Yıllardır hayatlarımızda “değişim” istiyorduk ya, 

2010 yılında gökyüzü bize bu değişimi yapıp 

yapmadığımızı soruyor. İhtiyacımız olan veya 

düşlediğimiz değişimleri eğer kendimiz 

yapmadıysak 2010 yılı bunları bizim yerimize ve 

bize rağmen gerçekleştireceğini çok açık bir dille 

ifade ediyor. Kararsız hareket ettiğimiz ve bir türlü 

ortaya çıkartamadığımız ne var ise hazırlıklı olun 

lütfen. Bu dönemde bizlere ani cesaretler geldiğini 

ve yeni fikirler ve taze enerjilerle hayatlarımıza 

yeni bir yön çizdiğimizi görebiliriz. 2010 yılının 

 

çok önemli olduğunu, “kolektif”i ilgilendiren 

gezegenlerin (Uranüs, Neptün, Pluto) burç 

değiştirerek yeni bir döneme işaret ettiğini önceki 

yazılarımda paylaşmıştım, hatırladınız mı? Bu 

yazıda ise Uranüs gezegeninin Koç burcundaki 

hareketi ile bizlere ne anlatmak istediğini ve 

hayatımıza bu konuları nasıl uyarlayabileceğimize 

ve Temmuz sonundaki “öncü patlaması”na 

bakacağız . 

Kısaca hatırlayalım isterseniz: muhtelif 

“transit”lerden bahsetmiştik ya; “Neptün 

transiti”nde inandığımız ve idealize ettiğimiz her 

şeyin çözüldüğünü ve eridiğini, hatta değiştiğini 

gördük. Egolarımız eridi ve yumuşadı. “Pluto 

transiti”nde baskı ile dönüşüme zorlandık, 

direndikçe zorluklar ile karşılaştık, dönüşümü ve 

değişmeyi kabul ederek kendimizi tekrar 

diriltmeye başladık. “Uranüs transiti”nde ise şu 

anda sarsılarak uyanıyoruz ve özgürleşiyoruz. 27 

Mayıs tarihinde ise Uranüs gezegeni Koç 

burcundaki 7 yıllık hareketine başladı. Bu da ne 

mi? Buyrunuz... 


- 158 - 

Önce Koç!.. Zodyağın ilk burcu, saf enerjiyi, taze 

ve yeni başlangıçları ifade ediyor. Cesaret, anilik, 

hız, düşünmeden hareket etmeyi barındırıyor. 

Harekete geçme isteğimiz çok yoğun ve taze 

enerjiler ile niyet ediyoruz. Başlangıç 

noktasındayız ve kafamızda oluşan ilk fikir ne ise 

bu fikir gelişecek ve şekil alacak 7 yıl boyunca, o 

yüzden isteklerimize çok dikkat etmeliyiz. 

Aklımızı, enerjimizi, zihnimizi nereye 

yönlendiriyorsak onu yaratıyoruz, niyetlerimizi 

harekete geçiriyoruz ve bu konuda taze enerjiler 

ile yeni başlangıçlar yapıyoruz. Cesaret ön planda. 

Uranüs ise aydınlanma ve uyanış konusunda bize 

destek veriyor.Bu gezegenin hayatımıza getirdiği 

enerjiler çok ani, sıra dışı. Devrimci ve aydınlatıcı. 

Bu aydınlanma süreci artık katılaşmış enerjilerin 

ve kuralların yıkıldığı, devrildiği bir döneme işaret 

etmekte. 

Peki Uranüs Koç burcunda hareket ederken ne 

beklenmeli? Niyetler, enerjiler güzel de bu 

hareketin devam ettiği süre boyunca olumlu/iyi 

 

şekil almaya açık niyetlerimiz engellendiği 

taktirde, yıkıcı bir şekil almaya çok uygun 

potansiyelleri içinde barındırıyor. İşte buna dikkat 

etmek gerekiyor, çünkü bu burcun empatisi biraz 

zayıf ve tek başına hareket etmekten hoşlanıyor. 

Bu nedenle risk alırken çok dikkatli olmalıyız. 

Çünkü engellendiğimiz zaman çok yıkıcı 

olabiliriz. 

Kollektif alanda ani, cesareti ve atılımı tetikleyen 

olaylar ve süprizlerin olacağı bir dönemdeyiz. 

Kişisel cesaretlerin önemsenmesi gerekiyor. 

Yalnız ve tek başına hareket edebilmek gerekiyor. 

Aynı zamanda kurallara uymamak ve ne pahasına 

olursa olsun başkaldırmak sözkonusu. Aslında bu 

taze enerjiler bize "alınganlığı , eskide yaşamayı 

bırak, cesur ol ve kendini yeteneklerin ile tekrar 

yapılandır" diyor. Eskiye ve eskide bağlı 

kaldığımız tüm bağlardan kopma ve bireysel bir 

çabaya girerek; güçlü, zorlayıcı, dönüşü olmayan, 

cesaret gerektiren fakat korkmamamız gereken bir 

yola çıktık. Ve yeni bir bilincin olduğu bir döneme 

doğru ilerliyoruz.


- 159 - 

30 Temmuzda gökyüzünde “öncü patlaması” diye 

ifade ettiğimiz olay gerçekleşiyor. Teknik tarifi 

şöyle: Satürn ve Mars gezegeni sıfır derecede 

terazi burcunda hareketine başladığı anda Uranüs 

ve Jüpiter gezegeni Koç burcunda ve bu burca 

karşıt duracak ve Pluto gezegeni ile kare açı 

ilişkisinde olacaklar. Neler mi olacak? 

• Jüpiter Koç burcunda, yeni adımlar atmakta 

fırsatlar, genişleme, sosyal katılım, iyimserlik, 

cesaret ve kendine inanma temalarını 

beraberinde getiriyor. Öte yandan da sabırsızlık 

katsayısının artmasına sebep olacak. Aslında 

yeni başlangıçları destekleyen bir tavrı 

olduğundan seçimlerimiz bize heyecan verecek 

ama yine de dikkat etmeliyiz. 

• Aynı zamanda Uranüs ve Satürn gezegenlerinin 

birbirlerine karşıt durmaları geçmiş ve gelecek 

arasında durduğumuzu ve ayrıca bu dönemde 

otoriteye karşı ciddi bir direniş ve başkaldırının 

söz konusu olduğunu, özgürleşme isteğimizin 

 

çok yoğun olduğunu, dönüşüme direnmeden bu 

dengeyi sağladığımızda özgür birer birey haline 

geleceğimizi anlatmakta. Özellikle ilişkiler 

konusunda dengeli ve adil olmayı ve bireysel 

hareket etmekten korkmamamız gerektiğini de 

anlatıyor. Dengeyi sağlamak için elimizden 

geleni yapalım ama başaramazsak da ilişkiyi 

sonlandırma cesaretine sahip olalım. 

• Satürn Terazi burcunda denge ve adaletin 

gerekliliğini anlatıyor. Makro düzeyde uyum, 

barış ve huzur ancak bilinçli çabalar ve 

diplomasi yolu ile gerçekleşebilir. 

Astroloji yaşamdan soyutlanamıyor. Kıssadan 

hisseye gelecek olursak “değişim”e açık olun, 

ne istediğinizi bilin ve bunları elde etmek için 

cesur olun. Dünya değişirken, bizlerin de 

değişmesinden daha doğal ne olabilir ki!.. 


- 160 - 

Psiko-Güncel 

Reyan Kanyas Bencuya 

Uzm. Klinik Psikolog 

rkanyas@yahoo.com 

“Zorluklarla Başetmek için Sigara" 

yerine 

“Sigara ile Başetmek” 

Günümüzde sigara ve diğer tütün ürünlerinin 

tüketimi ve bağımlılığı çağımızın ciddi 

sorunlarından biri haline geldi. Bu konuda sorun 

çift taraflı rahatsız edici özelliğiyle öne çıkıyor. 

Toplumda bir taraf, sigarayı hava gibi su gibi 

zaruri bir ihtiyaç haline getirmiş ve aynı zamanda 

onu keyfi hatta dert ortağı olarak görüp sağlığının 

önünde tutarken; diğer taraf kokusundan, 

dumanından ve sağlığına verdiği zarardan ötürü 

temelde nefret ettiği unsurla karşı karşıya 

gelmekte. 

Sigara, kişinin kendi içinde çatışan duygular 

yaratırken, kişiler arası ilişkilerde çatışmalara 

 

neden olabiliyor. Özellikle günümüzde kapalı 

alanlarda sigara kullanımının yasaklanma 

durumunun gündeme gelmesiyle eklenen hukuki 

boyutla beraber sigara kullanımı ile ilgili sorunlar 

ve sorgulamalar daha fazla dikkat çekmeye 

başlamıştır. Konuyu psikolojik açıdan, sigarayı 

hayatlarının doğal bir parçası olarak gören veya 

tamamen sigara kullanımının karşısında gören iki 

perspektiften de ele alıp, bırakmak isteyen kişilere 

tıp ve psikoloji biliminin sunabileceği 

kolaylıklardan bahsetmek isteriz. 

Sigara içen kişilerin çoğu sigaraya genç yaşlarda 

lise veya üniversite çağında başlar. Küçüklüğünde 

ailesinde veya etrafındaki modellerden gördüğü 

kadarıyla sigara hakkında bir ön imgesi vardır 

kişinin. Bazı kişiler ebeveynlerine tepki olarak 

sigaradan hoşlanmaz, bazıları ise bilinç üstünde 

sigaraya karşı nötr iken, bilinç dışında aşina ve 

olumludur. Sigara kişiye ilk sunulduğunda 

çoğunlukla bir sosyal gruba dahil olma unsuru, bir 

yetişkinlik veya cesaret göstergesi şeklinde 

sunulur. Sosyal grupların popülerliğine


- 161 - 

cesaretlerine ve diğer olumlu yönlerine olan 

özenmeyle, insan bedeninin fizyolojik olarak 

tamamen yadırgadığı sigara kullanımı başlar. 

Önceleri zorlanarak içilirken zaman içinde bedenin 

dumana karşı oluşturduğu savunma mekanizmaları 

(mukoza) sayesinde daha kolaylıkla içilmeye 

başlanır. Bu sırada farklı üç mekanizma daha 

devreye girmektedir. Bunlardan ilki bedene 

dışarıdan verilen fazladan nikotin ve merkezi sinir 

sisteminin bu yeni doza olan ihtiyacı, diğeri ise 

çocukluktaki gelişim evrelerinden biri olan oral 

dönemde tohumları atılmış olan tırnak yemek, 

abur cubur atıştırmak gibi el ve ağız 

alışkanlıklarına bir yenisinin eklenmesidir. 

Zaman içerisinde fiziki nikotin ihtiyacı ve el-ağız 

alışkanlıklarına, davranışsal şartlanmalar da 

eklenir. Örneğin kahve veya alkol tüketirken, 

yemek sonrası, işe mola verildiğinde, sinirlenince, 

heyecanlanınca, keyiflenince, direksiyonda ve 

hatta kül tablası, sigara, çakmak görünce kişide 

şartlanmaya bağlı olarak sigara içme ihtiyacı 

belirir. 

 

Bu safhada sigaraya başlamanın ilk sebebi olan 

özenmek ve bir gruba dahil olmak çoğunlukla 

ortadan kalkmıştır. 

Sigara içen kişi yakın çevresinde içmeyenler ile 

sorunlar yaşar. Sigara içmenin yasak olduğu iş ve 

sosyal ortamlarda da sorun yaşar. Hepsinden 

önemlisi, kendisine zarar veren ve ileride çok 

acılar çekeceği ve ömrünü kısaltacak hastalıklara 

yakalanmasına neden olacak sigaranın zararının 

bilinçli olarak farkındadır ancak sigara 

bağımlılığından kurtulamayacağını varsayarak bu 

sorunları beyninin gerisine iter. Sigara içen kişi bir 

süre için sigara içemeyeceği toplantı uçak-otobüs 

yolculuğu, sinema gibi durumlarda huzursuz ve 

sinirlidir. Bu ruh hali etrafına yansır. Son olarak 

sigara içen kişi etrafındaki sigara içmeyenlerce 

kötü koku ve dumandan dolayı olumsuz algılanır, 

yanına yaklaşılmak istenmez ve kalabalık 

ortamlarda tanımadığı kişilerle bile çatışma 

durumları yaşayabilir. 

Madalyonun öbür yüzünde sigara içmeyen kişi 


- 162 - 

vardır. Sigara içmeyen kişi sigaranın zararlarının 

bilincindedir ve dumanından, aynı odada farklı 

köşelerde içilse dahi rahatsızdır. Genellikle, sigara 

içenlerin kendi hakkını yok saydığı duygusuna 

kapılır. Toplumsal anlayışa ve farklı toplumlarda 

ortak alanlarda sigara içilmesinin gördüğü kabul 

oranına göre sigara içene vermek istediği tepkiyi 

kısmen bastırarak, bazense patlayarak verir; bazen 

de baskın olmadığı durumlarda tepki vermeden 

hoşlanmadığı dumana tamammül etmek zorunda 

hisseder. 

Bu tip kişilerin tutumlarının sigara içenler 

açısından da çok büyük önemi vardır. Verdikleri 

veya veremedikleri tepkilerle sigara içenlerin 

alışkanlıklarını bırakabilmelerine veya tepkisel 

olarak kullanımı daha da artırmalarına neden 

olabilecek en önemli unsurlardır. Pek az sigara 

bağımlısı kendi kendine, hiçbir tepki veya 

yaklaşım farkı görmezken sigarayı bırakma 

yöneliminde bulunur. Dolayısıyla sigara içen 

kişinin etrafındaki içmeyen kişinin psikolojisini 

 

takip etmek; zayıf, alıngan, sinirli vs olduğu 

durumlarda ona destek vererek, sigara içen 

yakınına karşı doğru duruşunun devamını 

sağlamak da en az sigara içen kişi ile yapılan 

psikolojik çalışmalar kadar önemlidir. 

Sigarayı herkes bırakabilir. Birçok kişi kendi 

başına bırakabildiği gibi, diğerleri de farmakolojik 

tedavi, grup psikoterapileri, nikotin sakız ve 

bantları gibi tedaviler vasıtasıyla bırakabilir. 

Sigara bırakmaya yardımcı bazı davranışsal 

yöntemler şöyle özetlenebilir: 

Hazırlık Evresi: 

Tarih seçimi: Doğum günü vs gibi önemli bir 

tarih olmalı ve yakın çevreye ilan edilmesi 

faydalıdır. 

Sigara içme alışkanlıklarının incelenmesi: 

Bırakmadan evvel sigaranın içildiği durumlar 

ve saatlerin not edilmesi ve bırakacak kişinin 

bilinçlendirilmesi önemlidir. 

Sigarayı bırakma nedenlerinin belirlenmesi:


- 163 - 

Kişilerin sigarayı bırakma nedenleri farklılık 

gösterse de en öne çıkan iki neden sağlıklı 

yaşamak ve çocuklarına iyi örnek olma 

isteğidir. Bu nedenler hakkında sigarayı 

bırakacak kişinin bilinçlendirilmesi faydalıdır. 

Bırakma Evresi: 

Sigara bırakıldığında ilk günler çok önemlidir. 

Eğer sigara bir hekimin süpervizörlüğünde 

bırakılıyorsa, ilk iki hafta düzenli görüşme ve 

sonra 1, 3, 6 ve 12 aylarda görüşme faydalıdır. 

Görüşmelerde sigarayı bırakmış kalma durumu, 

motivasyonun sürekliliği, yeniden başlama (relaps) 

eğilimi değerlendirilir. Genellikle relapslar, sigara 

içmenin bırakıldığı ilk haftalar içinde olmaktadır. 

Bırakan kişi ilk iki kontrolüne kadar sigara 

içmemişse bırakmış kalma olasılığı yüksektir. 

Ancak relapslar başarısızlık olarak 

değerlendirilmemeli ve yeniden bırakma yönünde 

kişi motive edilmelidir. Sigarayı azaltarak 

bırakanların yeniden başlama ihtimali bir anda 

keserek bırakanlara göre daha çoktur. 

 

Sigara bırakıldığında ilk günler 3-5 dakika süren 

sigara isteği dalgaları sıklıkla gelecektir. Bu 

dalgaların kişinin sigara içme alışkanlıklarına göre, 

önceden de farkedilebilecek zaman ve durumlarda 

gelmesi, bırakma açısından kolaylık sağlar. Bu 

durumlarda kişi hemen durum ve konumunu 

değiştirebilir. Sigarayı bırakma neden ve 

motivasyonlarına ve sigaranın zararlarına 

yoğunlaşarak veya bir arkadaşı ile sohbet ederek 

bu dalgayı atlatabilir. Aynı zamanda sigarayı 

bırakan kişi için el alışkanlığının yerini alacak 

başka el ve ağız alışkanlıkları oluşturulur. İlk 

günler sigara içilen sosyal ortamlardan uzak 

kalarak 3-5 dakikalık dalgaların gelme sıklığının 

azaltılmasına çalışılır. Bol sıvı gıda ve meyve 

tüketilerek hemen ağız alışkanlıkları değiştirilir 

hem de sağlıklı beslenilerek kilo alınmasının 

önüne geçilir. Egzersize başlamak sigara bırakma 

sırasında görülen fazla yemenin getireceği fazla 

kilolar ve motivasyon açısından faydalıdır. 

Bu tür davranışsal yöntemler ve ilk günlerdeki 

gerek süpervizör gerekse de ailenin sıkı desteğiyle 


- 164 - 

sigara bırakılması mümkündür. Bu ne çok kolay ne 

de çok zor bir süreçtir. Sıklıkla uygulanmıyor olsa 

da, sorunun bilinçüstü ve bilinçdışı kaynaklarını 

irdeleyen psiko-dinamik yöntemlerin de kişinin 

kendini ve davranışının bilinçaltındaki nedenlerini 

anlaması açısından faydası vardır. 

Hangi çözüm yöntemiyle olursa olsun hem 

içenlerin hem de içmeyenlerin sigara kullanımını 

azaltmak amacıyla bilinçlenmeye ve daha fazla 

aktifleşmeye ihtiyacı tartışılmazdır. Toplu 

alanlarda sigara kullanımının kanunen 

zorlaştırılması, bırakma sürecinde sanıldığı kadar 

da etkili değildir. Bu içerden verildiği ve 

yakınlardan da destek alındığı taktirde 

kazanılabilecek bir savaştır. Herkes sigarayı 

bırakabilir… 

 


İyilik yap denize at!.. 

Merhametten maraz doğar. 

Zararın neresinden dönülse kardır!.. 

Gelen gideni aratır. 

Yüzü güzel olanın huyu da güzel olur!.. 

Yüzü güzel olanı değil huyu güzel olanı sev. 

Akıl akıldan üstündür. 

Aklın yolu birdir. 

El elden üstündür. 

Alet işler el övünür.


- 165 - 

Tepe Nokta 

Moşe Mişa Hayim 

mosehayim@gmail.com 

Helenizmin Yahudiliğe Etkileri 

M.Ö.356 yılında Makedonya'da doğan İskender 

M.Ö.336 yılında babasının tahtına geçerek kral 

olur. Güçlü Makedon ordularının başına geçerek 

kısa ömrünü simgeleyecek fütuhatına başlar. 

Makedonya ve Yunanistan’ı ele geçirdikten sonra 

M.Ö.334 yılında Çanakkale Boğazını geçer ve 

Pers İmparatorluğu ile olan üç yıl sürecek savaş 

başlar. 45000 kişi ile yola çıkan İskender 

kendisinden on misli büyük Pers ordularını meşhur 

Granikus, İssus ve Gavgamela savaşlarında yener. 

Pers İmparatoru Darius öldürülür ve efsanevi 

hazinesi İskender’in eline geçer. Kendisi artık 

Akdeniz’in ve Ortadoğu’yu da içine alan büyük bir 

İmparatorluğun tek hakimidir. İmparatorluğun 

sınırlarına baktığında dünyada fethedilecek başka 

yer kalmadığı için ağladığı söylenir. 

 

Askeri harekat esnasında Mısır’a yönelir ve 

dolayısı ile bugünkü İsrail toprakları üzerindeki 

Yehuda’yı fetheder. Kudüs önlerine geldiğinde 

ordugahını kurar. İskender orduları ile o zamanlar 

Pers İmparatorluğunun tebaası olan Yahudiler ilk 

defa karşı karşıya gelirler. İskender halkın 

kendisine biat ettiğinin ispatı olarak Beit 

Amikdaş’a heykelinin konmasını ister; bu emir 

uygulanmazsa şehir yakıp yıkılacaktır. Yahudi 

dinine göre bunu yerine getirmek mümkün 

olmadığından şehrin önde gelenleri bir gece 

önlerine Baş Kohen Şimon Ha Tzadik’i alarak 

yola düşerler. Baş Kohen beyaz elbisesi ve on iki 

kavmi simgeleyen kıymetli taşlarla bezenmiş 

hoşen yani önlüğü ile önde, arkasında meşalelerle 

gelen Yahudi liderlerine öncülük eder. Büyük 

İskender Şimon Ha Tzadik ile karşılaşınca savaş 

arabasından iner ve saygıyla eğilir. Kibirli, hiddet 

ve şiddete kendini kolayca kaptıran İskender’in 

birisinin önünde eğilmesi olası değildi. Niçin 

böyle davrandığı sorulduğunda zaferden zafere 

koşarken beyazlar içindeki Shimon Ha Tzadik’in 


- 166 - 

kendisine göründüğünü söyler. Yahudiler, 

İskender ve İmparatorluğu için dua ettikleri 

mabetlerinin yıkılmasına müsaade etmemesini 

isterler. 

Şimon Ha Tzadik İskender’e mabedini gezdirir ve 

Tora’nın herhangi bir heykel veya figürün mabede 

sokulmasına müsaade etmediğini izah eder. 

İskender ve Grek dünyası ilk defa monoteist bir 

halk ve başrahiple karşılaşmışlardı. Kendisi bu 

isteğe karşı gelmez. Buna karşılık Şimon Ha 

Tzadik o yıl Kohenler’e doğacak ilk erkek 

çocuklara Aleksander adının verileceğini söyler. O 

günden bu güne kadar Aleksander ismi Yahudiler 

arasında sık sık kullanılır.Bu tarihi karşılaşma 25 

Tevet 3448 yani M.Ö.313’ te olur. Bu olay ile 

M.Ö. 313 yılından M.S.640 yılında İslam’ın Helen 

dünyasını fethetmesine kadar süren, hemen hemen 

bin sene sürecek bir Helen- Yahudi ortak yaşamı 

başlar. Bu karşılaşmanın dünya tarihindeki önemi 

ileri yıllarda daha da belirginleşecektir. Davut'un 

yıldızından, İsa'nın haçına ve İslamiyetin hilaline 

giden yol bu olayla başlar ve antik çağın sonunu 

 

getirecek hadiseler zincir halinde birbirini kovalar. 

Yunanlılar yalnız askeri emperyalist değillerdi. 

Fethettikleri yerlerde kültürel emperyalizm 

uygulayarak kendi yaşam şekillerini getirirlerdi. 

Doğu dünyasına getirdikleri lisanları ile birlikte 

sanat, mimari, edebiyat ve felsefi tarzlarını 

sundular. Yunan kültürünün, doğu kültürü ile 

kaynaşmasından bir hibrid kültür- Helenizm 

doğdu. Helenizmin dünya tarihindeki etkileri, 

dolayısı ile Yahudi kültürünü etkilemesi 

İskender’in kısa ömründen çok daha uzun yıllar 

devam edecekti. Büyük İskender'in fütuhatı Doğu 

ile Batının sınırlarını yıkmış ve güncel deyimi ile 

bir “Doğu-Batı Sentezi” meydana gelmiştir. 

Yehuda tepelerindeki köklü Yahudi gelenekleri 

Helen kültürü ile tanışmaya başlar. Yahudiler için 

Helenler Batıdan gelen egzotik bir kültürün 

unsurları idiler. Sokrates, Eflatun ve İskender’e 

hocalık yapmış Aristo gibi filozofları yetiştirmiş 

derin bir entelektüel gelenekleri vardı. Bilgeliğe, 

pozitif bilime, sanat ve mimariye olan tutkuları 

Yahudileri derinden etkilemişti. Buna karşın


- 167 - 

Yunanlılar ilk defa tek Tanrıya inanan bir milletle 

karşılaşmışlardı. Yaratılış ve tarihi olaylara izahat 

bulan, sevecen, koruyucu bir tanrı konsepti onlar 

için şaşırtıcı idi. Ayrıca Yahudilerin inanılmaz 

derecede derin ve karmaşık adli sistemleri ile 

felsefi gelenekleri vardı. Yahudilerin arasındaki 

yüksek okuma yazma oranı ile gelişmiş sosyal 

adalet anlayışları antik çağda pek rastlanan bir şey 

değildi. 

Helenizm parlak bir felsefe, muhteşem bir sanat, 

ilk pozitif bilim kırıntılarını ve insan bedenine 

karşı inanılmaz bir saygı hatta bir tapma duygusu 

getiriyordu. Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur 

mantığı geçerli idi. İnsan bedeninin çıplak 

sergilendiği spor karşılaşmaları, umumi hamamlar 

ve tinsel zevklerin tatmin edildiği yaşam şekli olan 

hedonizmin etkisinde kalmışlardı. Hedonizme göre 

güzellik ulaşılması gereken bir idealdi. Yunan 

felsefesindeki diğer önemli bir öğreti Epikürizmdi. 

Bilgelik, dostluk ve mutluluğa ulaşmak yaşamın 

en önemli amacı olmalı idi. Ahlaki kuralların 

baskısı saçmalıktı. Ölümsüzlük, ölümden sonra 

 

hayat ve kadercilik yoktu. İnsan kendi kaderini 

kendi belirlerdi. İskender’e dünya görüşünü 

kazandıran Aristo, ilk defa evrenin kaynağını 

irdelemişti. Bunda da teologların açıklamaları 

yerine fizikçilerin gözlemlerini temel almıştır. 

Doğanın nereden geldiğini ve kökünün ne 

olduğunu araştırır. Doğaya uygun yaşamanın 

gerektiğine inanır. Bilgiye ve akla önem veren 

bilimin temelinde yeniliklerin karşısında duyulan 

şaşkınlık, merak ve araştırma duygusu vardır. 

İnsanın yapması gereken ise akla uygun bir yaşam 

sürmektir. Yahudi geleneğinde ise akılcılık yoktur. 

Torah bilmemiz gereken her şeyi verir, gerisi ise 

Tanrı'ya bırakılmalıdır. Toplum ve birey Tanrı 

yolunda giderse , Tanrı onlar için her şeyin iyi 

olmasını temin edecektir. Yunan tıbbı, bedenin 

nasıl çalıştığını gerçekçi gözlemlerle yakından 

takip ederken bilimseldi. Buna karşın Yahudi 

inancında hastalıklar günahlarımıza karşı verilen 

ilahi cezalardı. Dolayısı ile bunlara karşı tövbe, 

dua, kurban ve oruçla çare aranırdı. Talmudik 

çağda tıp ilmi kabul görmüştü, fakat bu insan 


- 168 - 

bedeninin nasıl işlediği ile ilgilenmeyen 

yöntemlerden ibaretti. 

Grek kültüründe kanunlar halkın ihtiyaçlarına göre 

halk tarafından yapılırdı. Burada amaç toplumun 

rahatı ve isteklerine göre kanunların 

değiştirilebilmesi idi. Demokrasi ve diğer seküler 

devlet şekilleri bu anlayışın bir neticesi idi. Torah, 

yani Yahudi kanunları ise Tanrı tarafından 

verilmişti ve kullarının yaşam şeklini belirlerdi. 

Toplumun kanunları değiştirmesi teorik olarak 

mümkün değildi ama uygulamada ufak sapmalara 

rastlanırdı. Yahudilere göre Musa Peygamber’in 

Sina Dağ’ında Tanrıyla yüz yüze görüşerek aldığı 

Yazılı ve Sözlü kanunlarla yaşamın her anında ve 

her ihtiyaca cevap verecek düzenlemeler 

yapılmıştı. Bu yasaların amacı ise toplumu düzene 

sokmak ve manevi sağlık ve mükemmelliği 

sağlamaktı. 

Yukarıdaki farklılıkların tesiri altında, kuraklık 

gibi doğal bir afet karşısında iki kültür insanının 

yaklaşım ve çözüm arayışları değişirdi. Yahudilere 

 

göre Tanrı havayı yaratmıştı ve onu kontrol ederdi. 

Eğer Tanrı yağış vermiyorsa, sebebi Yahudilerin 

iman ve ahlaken Torah kanunlarını çiğnemiş 

olmalarındandır. Dua, oruç, kurban ve nefsin 

cezalandırılması Tanrının gazabını uzaklaştırabilir. 

Tanrının lütfu ile yağış tekrar gelecektir. 

Helenistik inanca göre kuraklık değiştirilmesi 

mümkün olmayan tabiat kanunlarından 

kaynaklanır. Onun için tabiatı tetkik edip kuraklık 

sebeplerini araştırmak gerekir. Bu olayı değiştirme 

gücü bireyin elinde olmadığına göre, olabildiğince 

hayatın zevkini almak gerekir. 

Zaman içinde bu farklılıklar Yahudi yaşamını 

etkilemeye ve ekonomik olarak rahat olan nüfusun 

üst katmanlarında bir Helenizasyona yol açtı. 

Zengin aileler çocuklarını eğitmek için İskenderiye 

şehrindeki seküler okullara yolluyorlar ve bunun 

neticesinde de toplum giderek bir kültür 

erozyonuna uğruyordu. Yahudi toplumunun alt 

katmanlarında ise ekonomik dezavantajın getirdiği 

bezginlik insanları daha çok kaderciliğe ve dini 

arayışlara itiyordu. Bunun neticesinde toplum


- 169 - 

ayrışır ve Helenvari yaşam tarzı ile Sadukiler ve 

konservatif Yahudi tarzı yaşamları ile Hasidim 

adlı iki grup göze çarpmaya başlar. Sadukiler adlı 

guruba bağlı olanlar kendilerini Kral Süleyman’ın 

koheni Tzadok’un nesli olarak görüyorlardı. 

İnanışlarına göre yazılı Torah’yı kabul ederler ve 

kurbanlara ehemmiyet verirlerdi. “Torah ba al 

peh” yani sözlü kanunları ise önemsemezlerdi. 

Sözlü kanunların nesiller boyunca ağızdan ağıza 

nakledilirken değişikliğe uğramış ve kişisel 

tefsirlerle yanlış yorumlanmış olabileceğini 

düşünürlerdi. Meleklere, ölülerin dirilmesine ve 

ruhun ölümsüzlüğüne inanmazlardı. Konservatif 

Yahudi cemaati, bazen siyasi bir oluşum 

sergileyen bu guruba “Epikürist Yahudiler” 

olarak hitap ederlerdi. Bunlar kendi aralarında 

Grekçe konuşuyor ve Grekler gibi giyiniyorlardı. 

Helenleşmiş bu Yahudiler tiyatro gösterilerine, 

spor karşılaşmalarına katılıyor ve kendi aralarında 

gladyatör dövüşleri tertip ediyorlardı. Spor 

karşılaşmalarında çıplak olmak mecburiyetinde 

olan erkekler, Yunan hemcinslerinden farklı 

 

görünmemek için sünnetli görüntülerini 

değiştirmek üzere tıbbi müdahalelerden 

geçiyorlardı. Sünnet, yani Tanrı ile yapılmış 

anlaşmanın işareti, bir beden sakatlığı ve 

tapınılması gereken kusursuz insan bedenine 

yapılmış bir saldırı olarak kabul ediliyordu. 

Neticede Yunanlılardan daha Yunanlı gibi yaşayan 

bir Yahudi gurubu doğmuştu. Burada 19.cu ve 

20.ci yüzyılda Almanya Yahudileri ile benzerliğe 

ve ayni kaderi paylaşmalarına dikkatinizi çekmek 

isterim. 

Yukarıda sözünü ettiğim Hasidim adlı oluşumun 

bugün Eşkenaz toplumunda yaygın olan hareketle 

alakası yoktur. Hasidler zamanla kendi aralarında 

üç değişik guruba ayrılırlar. Ilımlı Ferisiler, 

militan ve milliyetçi diyebileceğimiz Zelotlar ve 

asetik, mistik bir derviş gurubu olarak 

tanımlıyabileceğimiz Esenniler. Ferisiler 

demokratik sayılabilecek eğilimleri ile aileye ve 

eğitime önem veriyorlardı. Bunlar birbirlerine 

haverim diye hitap ederler ve Helenleşmeye karşı 


- 170 - 

gelirlerdi. Torah eğitimi ve ibadet öncelikleri idi. 

Yazılı Torah yanında sözlü kanunlara da inanırlar 

ve önemserlerdi. Yazımın daha ileri bölümlerinde 

de değineceğim, Yahudi dinine bu dönemde 

getirilen uygulamaların bir çoğu, Ferisi din 

adamlarının uygulaması sonucu gerçekleşmiştir. 

Bu arada Esenni tarikatına dikkatinizi çekmek 

isterim. Kendilerini mistik bir toplum olarak gören 

bu gurup, atalarımızın ilk günlerindeki dini 

kurallar gereği gibi yaşarlar ve günlerini Torah 

eğitimi ve tefekkürle geçirirlerdi. Bunlar hiç 

evlenmezler, yalnız beyaz giyerler ve bedensel 

arınmaya dikkat ederlerdi. Aralarından yıllar sonra 

o topraklarda yetişmiş ikinci büyük peygamberin, 

Hazreti İsa’nın ve diğer Hıristyan havarilerinin 

yetiştiğine inanılır. Kumran mağaralarında yakın 

zamanda bulunan “ Ölü Deniz Parşömenleri” nin 

bu tarikat üyeleri tarafından yazılmış olduğu 

tahmin edilmektedir. 

M.S.66-70 yılları arasında Roma’ya karşı girişilen 

“Büyük İsyan” dan sonra bahsini ettiğim 

 

guruplardan Zelotlar tamamı ile kıyıma uğrar, 

Esenniler yok edilirler ve eserleri yakılır. İkinci 

Mabed’in yıkılması ile son bulan bu yıkımın 

ardından Yehuda topraklarında mevcudiyetini 

sürdürebilen Yahudiler Ferisi gurubuna bağlı 

olanlardır. Burada bahsettiğim isyanlar sırasında 

bazı kaynaklar Yehuda topraklarında yaşayan bir 

milyonun üstünde Yahudinin katledildiğini yazar. 

En önemli yeshivalar yıkıma uğrar ve buralardaki 

binlerce rabinik öğretmen ve talebeleri öldürülür. 

Bu iç savaş ve isyanın en mühim noktalarından 

biri Massada tepesinde yazılan kahramanlık 

destanıdır. Massada direnişi sonraki yıllarda 

Yahudi milletinin bir özgürlük simgesi olmuştur. 

Bilge Yahudilerin sayısının azalması üzerine Sözlü 

Kanunlar kaybolmasın diye Rabbi Yeuda A Nasi 

tarafından kaleme alınır. Bu düzenlemeden 

“Mishna” adlı eser ortaya çıkar. Mişna, Sözlü 

Kanunun mantık çerçevesinde düzenlenmiş, açık 

ve sistematik ilk düzenlemesidir ve altı ana 

bölümden oluşur. Zeraim, (tohumlar) tarım 

kurallarını ve yiyecek kanunlarını; Nezikim


- 171 - 

(hasarlar), medeni ve ceza kanunlarını; Naşim 

(kadınlar) evlilik, boşanma kadın erkek ilişkilerini 

ve ailevi meseleleri; Mo’ed (belirli günler) Şabat 

ve bayramlarla ilgili düzenlemeleri; Kedoşim 

(kutsal şeyler) kurban sistemini ve Taharot 

(temizlik) arınma usulleri hakkında düzenlemeleri 

ele alır. Dünyeviden kutsala, normal olandan 

sapkınlığa; sıradan olandan en akıl dışı olana, 

insanın Tanrı ve sosyal çevresi ile hayatı her 

yönden düzenleyen ve açıklık getiren bir kaideler 

manzumesidir “Mişna.” Mişna İsrail topraklarında 

ve İbranice yazılmış olup asırlar boyunca 

yeşivalarda tartışılmıştır. 

Helenistik kültürün Yahudi dini ile olan 

kaynaşmasının en mühim eserlerinden biri 

Tevrat’ın Yunanca'ya tercümesidir. Ptoleme kralı 

II.Filadelfiyus hem Yahudi bilgeleri sınamak hem 

de zaman içinde merak uyandırmaya başlayan 

Tevrat’ın İbraniceden tercümesi için yetmiş bilge 

din adamını ayrı ayrı görevlendirir. Antik çağın 

tarihi belgelerinden “Aristeas Mektuplarına” 

 

dayandırılan bilgiye göre tercümeler kelimesi 

kelimesine aynı olunca, bu eserler zamanın en 

büyük bilgi deposu olan İskenderiye 

Kütüphanesinde yerini bulur. Esere yetmiş bilge 

din adamına atfen “Septuagint” denmiştir. 

Yunanca Tevrat’ın Helen İmparatorluk 

topraklarına yayılmış ve İbranice'yi unutmaya 

başlamış Yahudilere dine bağlı kalmalarında 

yardımı olmuştur. Aynı zamanda Yunan 

filozofların Yahudi dinini tanımalarına yardım 

etmiştir. Septuagint, Yunanca konuşan ilk 

Hıristyanlara Kutsal Kitabı okumaları için tek 

kaynağı teşkil etmiştir. İncil’in yazarları 

eserlerinde bu kitaptan çok alıntı yapmışlardır. 

Bugün bile Doğu Ortodoks Kilisesi Eski Ahit 

öğretilerini Septuagint tercümesine dayandırır. 

Katolik, Gregoryen, Ermeni Ortodoks ve 

Mısır’daki Kopt Kiliseleri bu eseri, kısmen veya 

bazı ilavelerle kendi İncillerine temel kaynak 

olarak kullanırlar. Bu ilk tercümeden sonra, 

Yahudi din kitaplarının tümü, Helenistik çağda 

Yunanca'ya tercüme edilmiş ve Hiristyan 


- 172 - 

öğretisine temel kaynak olmuştur. Yahudiler hiçbir 

zaman bir boşlukta yaşamadılar, bunun neticesinde 

de yabancı kültürlerle etkileşim içinde oldular. Bu 

kültür alışverişinde hiçbir zaman her şeyi körü 

körüne kabul etmediler. Yeni ritüelleri kendi 

yaşam şekillerine uygun şekilde adapte ettiler. 

Tabii ki Hellenizmdeki Sempozyum adetlerinden 

çok etkilendiler. Elit Grek halkının bir yaşam şekli 

olan sempozyum; geceleri sabahlara kadar süren 

yemek ve bolca içki içilen, aşk, güzellik ve felsefe 

tartışılan bir eğlence şekli idi. Kadın ve erkeklerin 

uzanarak yedikleri bu ziyafet türü sabahlara kadar 

sürer ve genelde cinsel sapkınlıklarla neticelenirdi. 

Bundan etkilenen Yahudileri koruma altına almak 

isteyen bilgelerimiz, bu adetlerden pesah gecesi 

yemeği Seder’i yorumladılar. O zamana kadar 

basit bir akşam yemeği halinde yenen Pesah akşam 

yemeği yerine; Helenler gibi sola doğru kaykılarak 

oturmak, en az dört bardak şarap içmek, dört 

çocuğun soruları ile Agadayı anlatmak ve bu 

töreni saatlerce sürdürmek tamamı ile Helen 

geleneklerinden uyarlamadır. Seder gecesi Agada 

 

okunurken bir Shamash’ın masaya hizmet etmesi 

ve Yahudilikte ellerin yıkanması anlamına gelen 

“Netillat Yadayim” ritüeli de tamamen Helen 

adetlerinden esinlenmiştir. Değerli eşlerimizle 

evlenirken imzaladığımız Ketuba, Yahudiliğin ilk 

zamanlarından beri var olmuştur. Helenistik 

dönemde muhafazakar Ferisi düşünür Shimon ben 

Shatah, ketubada değişiklik yapmıştır. Böylece 

erkeğin kadını boşaması, kendi mal varlığından 

fedakarlık yapmayı gerektiren, dolayısı ile 

anlaşmaya zorlayan bir akit haline getirildi. Amaç 

Yahudi etik anlayışında kutsal olan aile bağlarının 

korunması ve pagan kültüründeki fuhuş ve zinanın 

etkilerini azaltmaktı. 

Diaspora Yahudilerinin dua etmek için bir araya 

geldiği sinagoglarımız, Helenistik dönemde Beit 

Hamikdaş’ın M.S.70 senesinde ikinci yıkılışından 

sonra Yehuda topraklarında dua etme mekanı 

ihtiyacına cevap olarak ortaya çıkar. Beit Knesset 

(toplanma yeri) , Hevra (grup), Kehila (cemaat) 

adı altında muhafazakar Yahudilerin bir araya


- 173 - 

gelip dini ve sosyal konuları tartıştıkları bir mekan 

olarak gelişir. Oturarak dua etmek, müzik 

eşliğinde ilahiler okumak ve toplu dua şekilleri 

Yahudi yaşamına Helen dünyasının tesirlerinden 

olup daha sonra Hiristyan dünyasında da göze 

çarpar. Bu bağlamda D’ror Yikra, El Nora Alila, 

Yigdal, Tzur Mishelo gibi “piyutim” yani liturjik 

şiirlerimiz, Grek tesiri altında bestelenmişlerdir. 

Helenistik mimarinin sinagoglarımızın yapısını 

etkilemesi kaçınılmazdı. Buna en güzel örnek 

Salihli yakınlarında ki Sart kasabasındaki sinagog 

kalıntılarıdır. Pagan dünyasının figürlerinden 

Zodiak bütün baskılara rağmen Beit Hamikdaş’a 

sokulmamıştır. Buna karşın 1920 yılı ve 

sonrasında Filistin'de bulunan Hamad Tiverias, 

Beit Alfa, Huseyfa, Naaran ve Seforis antik 

sinagoglarında Zodiak figürlerini içeren mozaik 

kalıntılarına ulaşılmıştır. Bütün bu bulgular 

Yahudi dini mekan mimarisinde Helen etkilerinin 

işareti olarak kabul edilmelidir. 

Helenistik çağda, Yahudi dünyasını etkileyen 

 

antisemitik olaylar eksik olmazdı. Dinimiz, çok 

tanrılı dinlerin yaygın olduğu bu dönemde 

olgunlaştı. Bu dönemde tek tanrı konsepti pek 

anlaşılamıyordu. Yahudilerin tanrısı “Yahveh” 

emreden, yasaklayan ve aynı zamanda da kullarını 

ödüllendirip, cezalandıran bir baba olarak 

algılanmaktaydı. Buna karşın, putperest inançta 

tanrılar, doğa ve insani içgüdülerin insan şeklinde 

temsillerinden ibaretti. Yahudiler kendi yaşam 

tarzlarına sadık kaldıkça, pagan rituellerinden 

kaçmak ve sosyal yaşamdan uzaklaşmak 

mecburiyetinde kaldılar. Neticede, sosyal yaşama 

katılmayan, politik ve idari görevler üstlenemeyen 

Yahudi toplumu; bütün Helen vatandaşlarına 

tanınan hakların kendisine verilmesi için tepki 

gösteriyordu. Böylece bugün çağımızdaki sosyal 

yaralardan biri olan antisemitizmin o çağlarda 

iyiden iyiye kök saldığını ve sonra gelecek 

Hıristyan dünyasını da etkisi altına alacağını 

gözlemliyoruz. O dönemde Yahudi soykırımcıları 

kendilerine bir de slogan uydurmuşlar ve bunu 

katliamlarında bir sebep olarak kullanmışlardır. 


- 174 - 

“Hıeroslyma est perdita” Latince “Yeruşalayim 

yıkıldı” cümlesinin baş harfleri “HEP” sloganı; 

yıllar sonra Ukrayna kazakları Yahudileri kılıçtan 

geçirdikleri progromları başlatırken de 

kullanılmıştı. 

Yahudi dini evrensel bir din haline gelme 

potansiyeline sahipti. M.Ö. II. yüzyılda geniş bir 

Yahudi diasporası vardı ve bunların yayılması ile 

İbranilerin dini hızlı bir şekilde yayılabilirdi. 

Bunun en belirgin savunucusu Helenistik çağda 

yaşamış İskenderiyeli tarihçi Yahudi Philo Judeus 

idi. Philo Torah eğitimi yanında Grek edebiyatı ve 

felsefesi, metafizik ve etik Yahudi yorumlarını 

öğrenmişti. Kendisi Yahudi dininin gerçek 

felsefenin ana temeli olduğunu ve evrenselleşmesi 

gerektiğini savundu. Ama IV.Antiokhus’un 

saldırıları Yahudileri sindirdi, sayıları azaldı ve 

kendi içlerine kapanmalarına neden oldu. 

Yahudilik bundan sonra tamamen kendi içinde 

gelişen ve yayılmacılık uygulamayan bir din haline 

geldi. 

 


Zorla güzellik olmaz. 

Zora dağlar dayanmaz. 

Öfke baldan tatlıdır. 

Öfke ile kalkan zararla oturur. 

İşleyen demir ışıldar. 

İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur. 

Fazla mal göz çıkarmaz. 

Azı karar çoğu zarar. 

İnsan kıymetini insan bilir. 

İnsanoğlu çiğ süt emmiş.


- 175 - 

Görüş 

Daniel Levi 

dlevi52@gmail.com 

Sevgili Kardeşlerimiz, 

(Atalarımız İzmir’de hep “Keridos Ermanos i Ermanas” derlerdi) 

DIYALoG'un son sayılarında Cemaatimiz 

Yönetiminin seçim sisteminden bahsedildi ama hiç 

kimse “nasıl bir yönetim” konusunu dile 

getirmedi. Ben de izniniz ile bu konudan 

başlayarak daha sonra açılabileceğimiz ufuklara 

açılmak üzere DIYALoG’da paylaşımda 

bulunmayı umuyorum. 

Yönetim, bana göre işlerin yapılmasını 

sağlamaktır. Yapacağımız yönetim seçimi ise 

işlerin tamamlanması için gerekli İnsan 

Kaynağının (IK – Human Resources) 

saptanmasından ibarettir. Öncelikle bize bunu 

sağlamalıdır. Hangi yöntem ile gelirlerse gelsinler 

yöneticiler işlerin yapılmasından sorumlu 

olacaklardır. Görevlerinin devamı da buna 

bağlıdır. Amacın bu olduğunu bilmek zorundayız. 

Yöneticinin seçimi, atanması vs… işlerin 

 

yapılabilmesi için gerekli insan kaynağının 

bulunması için bir araçtır. 

Bu gözle yönetim konusuna bir nebze daha 

girelim. Bana göre bu Türkçe sözcüğün altında 

İngilizce birbirinden farklı 3 sözcük saklıdır: 

Administration, Management ve Gouvernance…. 

Administration: Rutin (routine) diye tabir edilen 

hiçbir talimata, inisiyatife, yasaya bağlı olmaksızın 

yapılması gereken mecburi işlerdir. Örneğin okula 

öğrenci alınması, fabrikaya hammadde alınması, 

siparişlerin sevk edilmesi, çalışanların ücretlerinin 

ödenmesi, elektrik su parasının ödenmesi, 

temizliğin sağlanması, vergi beyannamesinin 

yapılması gibi konuları kapsar. Otomatiktirler. 

Alırsın, satarsın vs… Bu işlemlerde çıkan 

sorunların çözülmesi de bu kapsam içindedir. 

Örnek: Buzdolabı bozulur onarırsın, tapuda sorun 

vardır. Gider düzeltirsiniz. Ödediğiniz vergi 

kayıtlarda görülmemektedir. Kayıtları düzettirmek 

üzere gerekli müracaatları yaparsınız vs… 

Genelde bir kişinin kendi başına çözebildiği 

işlerdir. 


- 176 - 

Management: Tüm iş alanlarında veya 

organizasyonel aktivitelerde belirli amaç ve 

hedeflere ulaşmak için insanları yan yana getiren 

faaliyetlerdir. Süreye yayılmış, asla tek kişi ile 

yapılamayan, çoğu zaman birçok birimin 

beraberce çalışmasını gerektiren, saptanmış bir 

hedefi veya amacı olan faaliyet veya faaliyetler 

toplamı söz konusudur. Bu kadar çoklu öğeyi bir 

arada tutarak beraberce belirlenmiş amaç ve 

hedefe götürmek herkesçe bilinen ve kabul edilen 

bir takım kuralların belirlenmesi, kayıt altına 

alınması ve paydaşların bu kuralları bilmesi ve 

koşulsuz uymaları ile mümkündür. Kurallara 

itirazlar olabilir, zaman içinde değişmesi de 

gerekebilir ancak gözden geçirme süreci de 

kurallar içinde belirlenmiş olmalıdır. Amaca doğru 

ilerler iken zaman zaman seyrin kontrol edilmesi 

gerekir, bazen düzeltmeler yapılması da önemlidir. 

Aktivitenin seyri Amerikalıların AOP (annual 

operational plan) yıllık operasyon planı dedikleri 

ve bizde ise "bütçe" diye anılan (kanımca bu 

önemli belgeyi önemsizleştiren sözcük) belge ile 

 

takip edilir. Bu kuralların tümüne biz "Yönetim 

Sistemi" diyoruz. Yönetim sistemi olmayan 

kurumlarda başarı olmaz, var ise de tesadüfîdir. En 

kötü sistem ise sistemsizliktir. Management 

şunları içerir: Planlama – Organizasyon – 

Uygulama (İnsan Kaynakları + Liderlik) – 

Kontrol. Burada Liderlik sözcüğüne dikkat !!! 

Yönetici demiyoruz. Bu konu başka bir yazı 

konusudur. Cemaatimiz bu tip bir yapı oluşturduğu 

için bu sistem ile yönetilmelidir. 

Gouvernance : (Türkçesi: Yönetişim) Eğer 

yapınız multi organizasyonel ve çoklu bir yapı ise 

her bir birimin başında bir özerk başkan ve 

yönetim var ise bunların koordinasyonu ve 

aralarındaki hukukun tayini önem kazanır. Yapının 

Liderlik ve Management’inin önemli bölümünü 

oluşturur. Beklentilerin oluşturulması, gücün 

dağılımı ve performansın doğrulanması gibi 

konuları içerir. İstikrarlı yönetim, birleştirici 

politikalar, süreçler, karar verme mekanizmaları, 

yetki ve sorumlulukların belirlenmesi hep bu 

kapsamdadır. Kısaca Hükümetler (gouvernment)


- 177 - 

gibi kurumun "Hüküm Etme" (govern) erkidir. 

Çoğu zaman özerk birimler arasındaki 

anlaşmazlıkların temeli yönetişim bazlı olur. 

Sonuçta üst birim, ast birim yönetimi ile birlikte 

hareket edemediği zaman ast birimin yönetimini 

üstlenmek zorunda kalır. Bu durum arzu edilen bir 

şey değildir. Onun için bu konuyu da hep beraber 

öğrenerek geliştirmeliyiz. 

Görüldüğü gibi yönetimin esası bir sistematik 

çerçevesinde bir takım kurallar oluşturmak, onlara 

sahip çıkarak bu kuralların bizler arasında ortak 

lisan oluşturması ve bunların bizleri amaç ve 

hedeflere götüren herkesçe tanınan ve kabul gören 

yollar haline dönüşmesinden ibaret. 

Kurallara koşulsuz uyma, onları koruma, 

geliştirmek için (asla ben yaptım oldu mantığı ile) 

kendimiz değil, onları değiştirmeye yetkili 

merciler üzerinden değiştirme kurallarını 

unutmama dileği ile hepinize hayırlı yazlar 

dilerim. Aramızdan sevgi, birlik, barış ve 

arkadaşlık eksilmesin. 

 


Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz!.. 

İş olacağına varır. 

Eski dost düşman olmaz. 

Güvenme dostuna, 

saman doldurur postuna. 

Harama el uzatılmaz. 

Üzümü ye bağını sorma. 

Anasına bak kızını al, 

kenarına bak bezini al 

Beş parmağın beşi birbirine benzemez. 

Acı patlıcanı kırağı çalmaz. 

Yaşın yanında kuru da yanar. 


- 178 - 

İzmir'in Büyük Ravları 

1937 öncesi İzmir'in Yetiştirdiği Dünya Yahudiliğine 

Katkıda Bulunmuş Büyük Din Adamları 

Soyadına göre Alfabetik 

Rabi Shmuel Mekinez 

- Rabi Haim Benveniste müridi 

- Doğum ölüm tarihleri konusunda bilgi yok. 

Rabi Zerahia Milerea 



Rabi Azaria Mizrahi 



Rabi Abraham Modayi 

- R. Abraham Palacci müridi 


Rabi Abraham Modayi 

- Gr. Rabi Moshe Melamed müridi 

‐ Doğum ölüm tarihleri konusunda bilgi yok. 

Gr. Rabi Haim Modayi 

- 1788’de bir belge imzaladı. 

‐ Haim le-Olam kitabının yazarı 

- Rabi Abraham Ben Ezra’nın halefi 

 

Rabi-Dr. Yitshak Monyon 

- R.Shlomo Levi,R.Yaakov Ben Naim, R.Yisrael Benveniste müridi 


Rabi Dayan Gerson Mutal 

- Selanik’te doğdu. 



Gr. Rabi Behor Isaac Navaro 

- İzmir’de 25 Av 1831’de öldü. 

- R. H.I. Algazi, R.R.Eskenazi müridi 

‐ Pne Mevin; Yore Dea kitaplarının yazarı 

Rabi Moshe Ovadia 

- R. Haim Benveniste müridi 


Gr. Rabi Abraham b.Haim Palacci 

- 1809’da İzmir’de doğdu. 23 Tevet 1899’da öldü. 

‐ Sıkıntılı bir dönemden sonra 7 Ekim 1869’da resmen atandı. 

- 3 devlet nişanı verildi. 

- Shemo Avraham ve 15 adet kitabın yazarı 

Gr. Rabi Haim Palacci 

- 1788’de doğdu; 17 Shvat 1869’da öldü. 

- 1852’de atandı. 

‐ Lev Haim ve 58 adet kitabın yazarı 

Devam edecek..


- 179 - 

Ekonomi 

R.A. - İzmir 

Medyadan Özet 

Büyük Resimde İkinci Dip Yok!.. 

Bugünlerde Avrupa merkezli olarak yaşananların 

hiç biri sürpriz değil. 2008-2009 krizinin başrol 

oyuncuları Anglo-Sakson (ABD+İngiltere) 

finansal piyasaları ve bankacılık sistemi idi. Krizin 

ortaya çıkması ile birlikte Anglo-Sakson finans 

sistemi çöktü. Sorunlar artan globalizasyon 

sayesinde kredi ve ticaret kanalları üzerinden hızla 

tüm dünya ekonomisine yayıldı. 

ABD finans sistemi tüketicisine kredi veremeyince 

tüketim daraldı. Bu da en büyük tüketim pazarına 

mal gönderen Asya bölgesini üretemez hale 

getirdi. Asya üretemeyince buraya hammadde 

gönderen gelişmekte olan ülkeler darbe aldı ve 

yine Asya’ya ara mal ve teknoloji ihraç eden Batı 

Avrupa, Japonya gibi bölgeler de ihracatlarının 

hızla gerilediğini gördüler. Birçok ekonomi eş 

zamanlı resesyona girdi. Çok farklı coğrafyada 

 

farklı sektörlerde reel üretim geriledi. 

Tarihin en büyük depresyonunun yaşanacağı 

endişeleri giderek artınca otoriteler “ya herro ya 

merro” demek ve çok radikal önlemler almak 

zorunda kaldılar. Merkez bankaları para 

musluklarını sonuna kadar açarak bankalara hem 

bol, hem de çok ucuza kredi aktarır hale geldiler. 

Hatta finansal sistemi by-pass edip reel sektöre 

direkt kredi aktaracak kadar ileri gittiler. 

Bankalara verdikleri likidite reel sektöre gidebilsin 

diye bankalarını tamir etmeye başladılar. Kendi 

başlarına yola devam edebileceklere sermaye 

aktarıp güçlendirirken, aynı zamanda zayıfları da 

küfelerine atıp yola öyle devam etmeleri için 

teşvik verdiler. 

Bankalar yeniden kredi verir hale gelene kadar 

zamana ihtiyaçları olduğunu ve bu süreçte zaten 

sıkıntıya girmiş olan reel sektörün iyice tahrip 

olacağını görünce, her ülke kendi çapında reel 

sektörlerine destek paketleri açıkladılar. 

Ekonomistlerin diliyle para ve bütçe politikaları 

radikal şekilde gevşetildi. Böylece özel sektörün 


- 180 - 

borçları ve bu borçlar karşılığında oluşturdukları, 

ancak atıl hale gelen kapasitelerini doldurabilmek 

için gereken alım gücü, kamu sektörü ve merkez 

bankaları tarafından üstlenilmiş oldu. Daha farklı 

bir deyişle, merkez bankaları ve kamu sektörleri 

kaldıracın (borcun) altında ezilmekte özel sektöre 

omuz vermek üzere kaldıracın altına girmiş 

oldular. 

Oyun Planı... 

Bu yükün altına giren merkez bankaları ve kamu 

otoriteleri, reel sektörlerine ve bankalarına destek 

verirlerse zamanla özel sektör yeniden eski gücünü 

kazanabilir ve mevcut kaldıracını yeniden 

omuzlayabilecek hale gelebilir, o takdirde de kamu 

sektörü ve merkez bankaları yavaş yavaş özel 

sektöre destek için üstlendikleri kaldıracı yeniden 

özel sektöre devrederler diye düşünmek 

durumunda kaldılar. 

Örneğin, resesyon daha fazla derinleşip 

depresyona dönüşmez ve ekonomiler resesyondan 

çıkıp yeniden üretmeye başlayabilirlerse, reel 

 

sektör yeniden vergi ödeyebilecek duruma gelir ve 

kendilerine verilen teşviklere ihtiyaçları kalmaz. 

Böylece bütçe açıklarının büyümesi durur ve hatta 

geriler. Bankalar da hem hızlanan ekonomik 

aktivite sayesinde iş hacimlerini büyütmeye, 

merkez bankası destekleri sayesinde gelirlerini 

arttırmaya, reel sektördeki iyileşme sayesinde 

batık kredilerine daha az provizyon ayırmaya ve 

yine batık kredilerdeki azalma sayesinde mevcut 

sermaye limitlerinde daha fazla iş yapabilmeye 

başlarlar. Bu süreçte devletlerin artan borçlanma 

ihtiyaçlarını da daha kolay finanse edebilir hale 

gelirler. Böylece kendilerine verilen destekleri kısa 

sürede ve kolaylıkla geri ödeyebilirler. 

Bu senaryo çerçevesinde “çıkış stratejisi” de 

kendiliğinden gerçekleşmiş olur. Yani ne merkez 

bankaları ne de kamu otoriteleri ekonomiler 

resesyondan çıkmadan ya da bankalar kendi 

ayakları üzerinde durmaya başlamadan 

politikalarını sıkılaştırmazlar. Çıkışı, otoritelerin 

keyfi değil ekonomilerin büyüme dinamiği 

belirler. Aksi durum aynı Japonya’nın 1990’ların


- 181 - 

sonunda yaptığı gibi anlamsız olur; tam 

ekonomiler büyümeye başlarken boğazını yeniden 

sıkmanın anlamı yoktur. 

Hedefe Ulaşıldı mı ?... 

Bu senaryonun gerçekleşebilmesi için ilk önce 

ekonomilerin resesyondan çıkıp yeniden 

büyümeye başlamaları gerekiyordu. Bunun 

olmadığı durumda otoritelerin karşısına ciddi bir 

sorun çıkacaktı. Çünkü depresyon (ağır resesyon) 

düşmanı ile savaşırken neredeyse tüm mermilerini 

kullanmışlardı. Zaten sıfırlanan faizleri eksiye 

çekmek mümkün değildi. Çift hanelere tırmanan 

bütçe açıklarını yine daha da büyütmenin bir 

faydası olmayacaktı. 

Neyse ki korkulan olmadı ve uçurumun eşiğinden 

dönüldü. Genel olarak tüm büyük ekonomiler 

2009’un ikinci yarısından itibaren yeniden 

büyüyebilmeye başladılar. İngiltere ve Euro para 

birimini kullanan 16 ülke biraz geriden geldi ama 

hemen hepsinde gözle görülür bir iyileşme oldu. 

Benzer şekilde gelişmekte olan ülkelerin liderleri 

 

de büyüme hızlarını arttırdılar ya da resesyondan 

çıktılar. Bunların arasında Asya’nın açık bir 

liderliği söz konusuydu. Çin ve Hindistan bakir iç 

piyasalarından, kamu ağırlıklı bankacılık 

sisteminin kredi imkanlarından ve cömert devlet 

yardımlarından güç alarak büyüme hızlarını kısa 

sürede yeniden çift hanelere ya da yakınına 

taşıdılar. Rusya ve Brezilya beklendiği üzere 

geriden geldiler çünkü bu ülkeler zaten iç 

piyasalarından ziyade Asya bölgesine ihracattan 

önemli bir destek alarak büyümekteler. 

Dikkat edilirse global ekonomi yeniden ABD ve 

Asya (Çin) liderliğinde büyümeye başladı. Çünkü 

krizde en radikal kararları bu bölgeler aldılar. 

ABD, finans sisteminin sorunlarını Avrupa’ya 

göre çok daha dürüst bir şekilde ele aldı; örneğin 

Avrupa, bankalarının stres testi sonuçlarını 

saklarken, ABD hepsini kamuoyuyla paylaştı. 

Elbette ABD de krizin şiddeti nedeniyle ilk 

başlarda bocaladı ama, Avrupa’dan farklı olarak 

tek bir siyasi otorite ve tek bir kamu otoritesi 

olmasının yararı ile durumu çabuk kavrayıp 


- 182 - 

gerekli adımları attılar. Asya da yine siyasi karar 

alma gücünden ve ekonomilerindeki önemli 

tasarruf büyüklüğünden ve dinamik yapısından 

güç aldı. Örneğin, Çin Komünist Partisi sektörün 

yarısını elinde tutan kamu bankalarına kolaylıkla 

kredi verdirtebildi. 

Sonuçta oyun planı ümit edilen amacına ulaşmış 

oldu. Resesyon daha da ağırlaşmadı ve ekonomiler 

yeniden büyüyebilmeye başladılar. Yine senaryoya 

uygun biçimde banka zararları da yavaş yavaş 

azalmaya başladı. IMF, OECD gibi kurumlar hem 

banka zarar tahminlerini aşağı yönlü, hem de 

ekonomik büyüme tahminlerini yukarı yönlü 

revize ettiler. Bu dönemde hisse senedi piyasaları 

(Türkiye dahil) zirveler yaptılar. Çünkü 

yatırımcılar global ekonominin depresyon 

tehlikesini atlatıp resesyondan çıkışını fiyatlara 

yansıtmaya başladılar. 

Otoriteler, haklı olarak, büyüme başladı diye 

hemen desteklerinden vazgeçmedi. Hepsi ölümden 

dönen hastanın hala makineye bağlı olarak nefes 

aldığını gayet iyi biliyorlardı. Örneğin, yapılan 

 

hesaplamalara göre kamu destekleri olmasaydı, 

ABD ekonomisi 2009’da az da olsa büyümek 

yerine %2.7 küçülürken Çin %8.7 büyümek yerine 

ancak %1.7 büyüyebilecekti. Benzer şekilde 

bankacılık sistemi de hemen kamu desteklerini tam 

olarak geri ödeyebilecek duruma gelemediler. 

İhtiyati amaçla destek alanlar ödediler ama 

gerçekten sıkıntılı olanların daha zamana ihtiyacı 

olduğu çok açıktı. ABD ve Fransa diğerlerine göre 

biraz daha çabuk ayağa kalkarken, Almanya ve 

İngiltere bugün dahi kamu destekleri ile iş 

yapmaya devam ediyorlar. 

Oyun Planının Riskleri... 

Bu senaryonun iki önemli riski vardı. Birincisi, 

gevşek para politikasının getirdiği enflasyon riski 

idi. Merkez bankaları bu konuda kriz sonrasında 

ekonomilerin hala ciddi bir atıl kapasite ile 

çalıştıklarını ve bu açık kapanana kadar da talep 

tarafından enflasyon baskısı olmayacağını 

düşünerek rahat hareket ettiler. Bu bağlamda haklı 

da çıktılar. ABD’de ve Euro-16 bölgesindeki 

referans çekirdek enflasyon göstergeleri artmak bir


- 183 - 

yana gerilemeye başladı. Ama bundan daha 

önemlisi, merkez bankalarının yıllardır çok emek 

vererek bir yere getirdikleri enflasyonla savaştaki 

itibarlarını kaybetmeleri tehlikesiydi. Enflasyon 

gerçekten artmıyor olabilirdi ama, piyasalar 

merkez bankalarının enflasyonla savaşta eskisi 

kadar kararlı olamayacaklarını ve ekonomilerin 

kırılganlığını düşünerek gerektiğinde para 

politikalarını sıkılaştıramayacaklarını düşünmeye 

başlayabilirlerdi. Diğer bir deyişle, belki enflasyon 

mevcut durumda sorun olmayabilirdi ama 

beklentiler bozulabilir ve gelecekteki enflasyon 

rakamlarına yansıyabilirdi. Bu doğrultuda merkez 

bankacılığında sözü geçen isimler, son günlerde 

artan dozajda uyarılar yapmaya başladılar. Hatta 

en tutucu merkez bankalarından biri olan Avrupa 

Merkez Bankası bu güvene gerçekten zarar 

verecek çok önemli politika hataları yaptı ve 

güven sağlayacağım derken tam tersine kendi 

ayağına kurşun sıkar hale geldi. 

Krizin tam başında faiz arttırması ama hemen 

peşinden hızla indirmek zorunda kalması, ikinci 

 

piyasada devlet tahvilleri almayacağım derken 

politikacılardan emir gelince almaya başlaması, 

açık ve net ortada olduğu halde Yunanistan’ın borç 

yeniden yapılandırma ihtiyacını ısrarla inkar 

etmesi, hiç bir ülkeye fonlamada ayrıcalık 

yapmayacağım derken ratingi düşen Yunanistan 

devlet tahvillerini teminat olarak kabul etmek 

zorunda kalması gibi acemi merkez bankacıların 

yapmayacağı hataları yaptı. Merkez bankacılığının 

geleceği açısından hiç de iyi olmadı. 

Ama güzel olan, bu çerçevede henüz enflasyon 

beklentilerine yansıyan bir şey olmaması. Ne 

enflasyona endeksli tahvil getirileri ne de uzun 

vadeli faizler henüz ciddi artışlar sergilemiyorlar. 

Ama bu konuda jürinin henüz tam kararını 

vermediğini ve her an karşımıza çıkacağını 

düşünerek hareket etmek gerekir. Eğer atıl 

kapasite, global verimlilik artışı ve rekabetçi 

Renminbi üzerinden tüm dünyaya enflasyonu 

düşürücü baskı yapan Çin’in düşük üretim 

maliyetleri gibi sebeplerle mal fiyatlarında bir artış 

olmayacaksa, enflasyon (gayrımenkul, hisse 


- 184 - 

senedi, emtia gibi) varlık fiyatlarında görülmeye 

başlanabilir, çünkü likidite buralara kayar. Bir süre 

sonra bu piyasalarda yeni balonlar oluşabilir. 

Balonlar bir süre sonra (3-5 yıl) iyice şişerek çok 

daha büyük krizlerin yaşanmasına neden olabilir. 

Ekonomilerin büyüme dinamiğini bozmayacağım 

diye politikaları sıkılaştırmak istemeyen otoriteler 

bunu karşıdan mı seyredecekler? Hayır. Para ve 

bütçe politikaları belki uzun süre gevşek gidecek 

ama bunun üretim yerine finansal piyasalara büyük 

kaldıraçlar üzerinden akmasını engellemek için 

finansal piyasalar ve bankacılık sistemlerinde 

regülasyonun dozu arttırılacak. Zaten bunlar krizin 

etkisiyle çok popüler hale gelen tedbirler olduğu 

için kamuoyu desteği de arkasında olacak. 

Bankalar risk iştahlarını arttırmak yerine, 

devletlerinin finansmanlarına çok daha fazla 

kaynak ayırmak zorunda bırakılacaklar. Özetle, 

enflasyonun varlık fiyatlarına kayması ve yeni 

balonların ortaya çıkması bankaların risk iştahı 

dizginlenerek engellenecek. 

İkinci ve Asıl Önemli Risk... 

 

Oyun planının ikinci önemli riski ise iflas riski idi. 

Acaba özel sektöre destek vermek için kaldıracın 

(borç yükünün) altına giren kamu sektörü bu yükü 

yeniden özel sektöre devredene kadar 

dayanabilecek miydi? Bu süreçte oyun planı 

sonuçlarını verene kadar özel sektörün yaşadığı 

sıkıntıları kamu sektörleri (devletler) yaşamaya 

başlar mıydı? 

Bu risk açısından bakıldığında ekonomileri daha 

sorunlu ve farklı yapısal sıkıntıları nedeniyle oyun 

planının sonuçları daha geç alınabilecek ya da hiç 

alınamayacak ülkeler ya da ülke grupları gerçekten 

ciddi sorunlar yaşayabilirlerdi. Korkulduğu gibi 

Asya ve Kuzey Amerika ekonomilerinin altına 

girdikleri yükü bir süre taşıyacak ve bu süreçte de 

ekonomilerini ayağa kaldırabilecek kası, gücü 

vardı ama Avrupa’nın yoktu. Bu nedenle 

Avrupa’yı çok zor günlerin beklediği tahmin 

ediliyordu. 

Bu endişelere uygun olarak, Avrupa ülkeleri, ABD 

ya da Asya gibi tek bir devlet ve tek bir kamusal 

otorite olamadıkları, geçmişten gelen yapısal


- 185 - 

sıkıntılarını sürekli ve ısrarla gözardı ettikleri ve 

belki de en önemlisi Euro’nun makyajı altında 

rating şirketlerinin bu doğrultuda uyarı 

yapmamaları ve bu sorunları gidermeye mecbur 

bırakmamaları nedeniyle, bu kaldıracı kaldırmakta 

gerçekten zorlanmaya başladılar. Yunanistan, 

Portekiz, Macaristan ve son günlerde hiç 

haketmese de İspanya’nın yaşadıkları bunlardı. 

Yunanistan 5 yıl önceki Yunanistan'dı aslında. 

Ama rating şirketleri yeni uyandılar, ya da 

zamanında uyanmak işlerine gelmedi. 5 yıl önce 

Yunanistan’ın ratingi düşürülmezken rating 

şirketlerine dil uzatmayan Euro bölgesi otoriteleri 

ratingler düşmeye başlayınca sistemin oligopol 

yapısına itiraz etmeye ve önlem almaya başladılar. 

Yunanistan’ı Euro dışına çıkartarak kangren kolu 

kesip vücudu kurtarmaktansa kangren olmuş kolla 

yaşama yoluna gidildi. Kol keserek durum 

kurtarılabilecekken şimdi belki Yunanistan da 

yetmeyecek, bir kaç ülke daha borcunu yeniden 

yapılandırmak zorunda kalacak. 

Tüm bunların sonuçları Euro’nun değer kayıpları 

 

ile ortaya çıkıyor. Durumu kurtarmaya çalışmak 

için de hala akılları başa alıp dişe dokunur şeyler 

yapmak yerine “Euro 10 yıllık trendine uygun 

seviyelerde, sorun yok” gibi komik demeçler 

veriliyor, açığa satış yasağı genişletiliyor, kendi 

ratinglerini kendileri ölçmek için yeni yapılar 

kuruluyor vs... 

Piyasaların Korkusu... 

Atılan radikal adımların sonuç verdiğini ve dünya 

ekonomisinin depresyon tehlikesini atlatıp 

resesyondan çıktığını gören piyasalar Avrupa’daki 

beceriksizliklerden haklı olarak ürktü. Piyasalar 

bunun Avrupa’daki parasal birlikteliğin politik ve 

mali birliktelikle desteklenememiş olması 

nedeniyle ortaya çıktığını, bunun finansal bir 

hıçkırık ya da krizin artçı bir şoku değil yapısal bir 

sorun olduğunu görmeye başladılar. 

Bu endişeler kısa sürede bunun global ekonomik 

büyümeyi yeniden baskı altına alacak hale 

gelebileceği korkusuna dönüştü. Çünkü ABD ve 

Asya hala çıkış stratejilerinde hiç acele etmezken 


- 186 - 

ve ekonomilerinin kendi ayakları üzerinde 

durabilmesini beklerken Avrupa ülkeleri bir anda 

panik yaparak arka arkaya özellikle bütçe 

politikalarında çok şiddetli tasarruflar açıklamaya 

başladılar. Yunanistan’ın 24 milyar €’luk paketinin 

yanında, İtalya da 24, İspanya 15, Portekiz 2.1, 

İngiltere 5.7, İrlanda 10 milyar € gibi yüksek 

tasarruf tedbirleri açıkladılar. Danimarka, 

Romanya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve İsveç 

gibi gündemde olmayanlar da tedbirler aldılar. 

Hatta Almanya gibi bütçesi an az sorunlu olan bir 

ekonomi bile diğerlerine örnek olmak için 10 

milyar €’luk bir tasarruf paketi açıkladı. Hatta 

Alman maliye bakanı Schauble işi bundan sonra 

her üye ülkenin bütçelerini kendi meclislerinden 

önce Avrupa komisyonundan geçirme şartını öne 

sürecek kadar ileri götürdü. 

Avrupa Global Büyümeyi Durdurmayacak, 

Yavaşlatacak !... 

Öncelikle Avrupa’da yaşananlardan bağımsız 

olarak dünyanın gayet istikrarlı bir şekilde krizden 

çıkmakta olduğunu ve büyümeyi hızlandırdığı 

 

tespitine dikkat etmek gerekiyor. Hatta bu global 

iyileşme eskisine göre çok daha dengeli bir şekilde 

gelişiyor. Çin liderliğinde ihracatçı gelişmekte 

olan ülkeler üretimlerinin giderek daha büyük 

kısmını içerde tüketiyorlar. Aynı zamanda 

ABD’nin ihracatı da güçlenen Dolar’a rağmen 

yükseliyor. İlk defa 2009 yılında ABD’nin 

gelişmekte olan ülkelere yaptığı ihracat, gelişmiş 

ülkelere yaptığı ihracatın önüne geçti (%52). 

Özetle, global büyüme hem istikrarlı hem de daha 

dengeli bir şekilde artıyor. 

Eğer Avrupa ABD ve/veya Asya için çok önemli 

bir tüketim bölgesi değilse, güven sorunu dışında 

global büyümeyi çok olumsuz etkilememesi 

gerekir. Gerçekten de Asya ülkelerinin Euro 

bölgesine olan ihracatının toplam ihracat içinde 

payı sadece %13. Benzer şekilde Avrupa’nın 

ihracatçı ekonomilerinden rekabetçi Euro’nun 

verdiği coşkuyla iyi haberler geliyor. Almanya’nın 

satın alma endeksleri, işsizlik rakamları ekonomik 

aktivitenin giderek canlandığını gösteriyor. 

Diğer bir deyişle, şimdilik Avrupa dünyanın hızını


- 187 - 

kesmektense gerçekten de dünyadaki olumlu 

gidişattan nemalanıyor. Çok büyük hatalar 

yapmazlarsa da bu devam edecek. Uzman 

görüşlere göre, Avrupa global büyümenin önünde 

önemli bir engel olmayacak. Sadece global 

büyümeye katkı yapamayacak. Avrupa’da 

ekonomik büyüme uzun süre Kuzey Amerika, 

Asya ve diğer gelişmekte olan ülkelerin gerisinde 

kalacak. Bu sürenin uzunluğu kendi içinde gitmek 

zorunda kalacağı yeniden yapılanmanın ne kadar 

şiddetli ve önden yüklemeli olduğuna göre 

değişecek. 

Avrupa’nın sorunları dünyadan ziyade kendi 

içinde sıkıntı yaratacak. Bazı küçük ve borçlarını 

iç tasarruflar yerine yurtdışından finanse eden 

ülkeler eninde sonunda borçlarının vadesini 

uzatacak ve bir kısmını traşlayacaklar. Avrupa 

içinde güç dengeleri değişecek. Elbette 

Türkiye’deki karar alıcıların da (hem kamu hem 

özel) ülkenin en büyük ihracat pazarı 

konumundaki Avrupa’da yaşanacakları karşıdan 

seyretmeyip bu süreçte büyük zarar görmemek için 

 

mümkün olduğunca gerekli (malum) tedbirleri 

almaları gerekiyor. 

Bu yeniden yapılanmanın şiddetine göre Avrupa 

yeniden önemli ve çok daha sağlıklı bir ekonomik 

ve bölgesel güç haline gelecek. Örneğin, 

bugünlerde başlattığı kararlılığı sürdürebilirse 

İspanya bankacılığı aynı Türk bankacılığı gibi 

bugünkü krizden ciddi şekilde güçlenerek çıkacak 

ve bölgesel anlamda dünyada söz sahibi olacak. 

Borçlarını makul seviyeye indirebilir ve rekabet 

avantajı kazanabilirse çevre ülkeler yeniden 

bölgenin tüketim ve üretim motoru haline 

gelebilecekler. Bu süreç finansal piyasalarda 

fırtınalı günler ve dönem dönem panik satışlar 

yaratmadan olmayacak. 

Bu nedenle öyle günlerde gereken sabrı gösterip 

soğukkanlı davranarak büyük resmi kaybetmemek, 

otomobili dikiz aynasına bakarak değil ileri 

bakarak kullanmaya devam etmek gerekir. 


- 188 - 

Kadınlarla İlgili Deyişler 

İyi bir kadın erkeği etkiler, 

Zeki bir kadın onda ilgi uyandırır, 

Güzel bir kadın büyüler, 

Anlayışlı bir kadın ise ona sahip olur. 

Helen Rowland 

Kadın kendi başına ne gül, 

ne goncadır, ne de diken. 

Koklamasını bilirsen gül, 

tutmasını bilmezsen diken olur. 

Refik Halid Karay 

Kadın, insanın gölgesi gibidir, 

Kovalarsanız kaçar, 

Kaçarsanız kovalar. 

Chamfort 

Kadınların gözleri keskin, 

Zekaları uyanık, 

Düşünceleri vesveseli olur. 

Guy de Maupassant 

 

Kadınlar sevmedikleri adama 

hiç acımazlar. 

Alexandre Dumas 

Bir kadın ya sever, 

ya da nefret eder, 

ortası yoktur. 

Pubillius Syrus 

Kadın öyle bir konudur ki, 

Ne kadar incelersen incele, 

Her zaman yepyenidir. 

Tolstoy 

Bir uygarlığın seviyesini ölçmek isterseniz, 

Derhal kadının hayat şartlarına bakın. 

Stuart Mill 

Krallar gibi kadınlar da, 

kendileri için yapılan her şeyin, 

esasen bir borç teşkil ettiğine inanırlar. 

Balzac 

Kadınla müziğin yaşı olmaz. 

Oliver Goldsmith


- 189 - 

Çocuklar 

Merhaba Sevgili Çocuklar, 

Pörtlek 

Yine yeni bir sayıda beraberiz. Yaz geldi!.. 

Eminim hepinizin omuzlarından büyük bir yük 

kalkmıştır. Şimdi dinlenme ve eğlenme zamanı. 

Bütün kış çalıştınız, hadi bakalım yazı iyi 

değerlendirin, iyice dinlenin ve kışa güç toplayın. 

Hepinizi bir okul yılını daha tamamladığınız için 

öpüyor, kucaklıyor ve tebrik ediyorum. 

Bu sayımızda sizlere “kardeşlik ve kardeş 

sevgisi”nden bahsetmek istiyorum. Kardeş olma 

veya kardeş sevgisi çok özeldir. Hepinizin kardeşi 

olmadığını biliyorum!. Bununla beraber kardeşi 

olmayan arkadaşlarınızın da bu özel duyguyu 

hissedeceği bir yakın arkadaşı ya da akrabası 

olduğunu gözlemledim. Bu sevgi aslında bir 

ihtiyaçtır çünkü, çocuklarım. Evet ihtiyaç, 

 

şaşırdınız değil mi. Neden ihtiyaç size anlatmaya 

çalışayım. Bakın bir düşünün, kardeşinize karşı 

neler hissedersiniz ? Sevgi, koruma, şefkat... ve 

bunlarla beraber öfke, kıskançlık, sinir olma 

durumu... Hem en iyi duygular hem de en kötüleri 

bir arada, yanyana... Bunu biliriz ve yaşarız. 

Çünkü hepimiz insanız. Hepimizde hem iyi hem 

de kötü diye tanımladığımız bu duygular 

yanyanadır. Sadece kardeşimize karşı hissettiğimiz 

kötü duygular için çok endişelenmeyiz, çünkü aynı 

derecede hissettiğimiz iyi duygularımız da vardır. 

Toramız bize hayatı en iyi şekilde yaşayabilmemiz 

için verilmiş bir kullanma kılavuzudur. Oradaki 

hikayeleri bir hatırlamaya çalışın. Kusursuz bir 

karakter bulamazsınız. En önemli liderler, örneğin 

Yaakov, Yosef hatta Moşe bile duygu 

dünyalarında sorunlar yaşar, çünkü gerçek hayatta 

böyledir. İnsan olan bizlerde her duygu vardır; 

önemli olan hangi taraftaki duygularımızı 

besleyeceğimizdir. İşte kardeşlik sevgisi bize iyi 

diye tanımladığımız duyguları beslememize 


- 190 - 

yardımcı olur. Daha kolay affeder daha kolay 

severiz. Küçümsenecek birşey değildir bu 

çocuklarım, inanın bana. Yetişkinler arasında 

birbirini affedemeyen insanlar yüzünden kavgalar, 

kırgınlıklar ve hatta savaşlar yaşanır. Halbuki 

hepimiz daha küçük yaşlarımızdayken, sizler 

kadarken kerdeşlik sevgisini tanıyarak, yaşayarak 

büyüdük. İnsan ilişkilerini ilk kardeşlik sayesinde 

öğreniriz, fakat büyürken, yolda bir yerde, 

unutuveririz maalesef ve çatışmalar başlar. Ve siz 

çocuklarım, tavsiyeme kulak verin. Bu sevgiyi hiç 

unutmayın ne olur, hep hatırlayın hatta insanlığı 

çok farklı bir boyuta taşıyın ki dünya daha mutlu 

bir yer olsun. Sizleri çok seviyorum. 

Haydi koşun şimdi.. Kardeşleri olanlar 

kardeşlerine, dostları olan dostlarına kocaman bir 

kucak versin ve teşekkür etsin. Birbirimize ne 

kadar çok şey öğretiyoruz aslında... 

Sevgiyle kalın. 

 

Fıkra 

Şeftali ve Kayısı 

Bir şirkette şef olarak çalışmakta olan biri vardır. 

Şefin adı Tali'dir. Arkadaşları onu şef Tali bey 

diye çağırırlar. 

Bir gün şef Tali bey işe gelmez ve arkadaşları onu 

merak edip evine telefon ederler. Şef Tali beyin 

karısı "r" harflerini söyleyememektedir. 

Şef Tali beyin arkadaşları: 

- Biz şef Tali bey ile görüşecektik, derler. 

Karısı : 

- Buyyun.. Ben kayısıyım der.


- 191 - 

Gila Kalomiti Benhabib 

Merhaba, 

Bizim Kürsü 

Keriat Şema 

gilakalomiti@hotmail.com 

Tikun Shavouot'ta Ortaköy Sinagogunda 

yapılan konuşma metnidir. 

Ben Gila Kalomiti Benhabib. Bugün sizlere 

Yahudilik öğreniminin başında olan bir öğrenci 

olarak Keriat Şema'nın önemini anlatmak 

istiyorum. Ancak öncelikle şunu söylemek isterim; 

ben ailemin bana verdiği Yahudilik eğitimi 

dışında, ilk defa geçtiğimiz Roşaşana'da sevgili 

arkadaşım Rivka Mazliah'ın bana 5 Tora kitabını 

hediye etmesi ve anlattığı gerçek bir hikayeden 

derinden etkilenerek Tora öğrenmeye karar 

verdim. Ertesi sabah Rabbi Naftali Haleva'yı 

aradım ve grup olarak Tora dersi almaya başladık. 

 

36 yıllık yaşamım boyunca beni bu denli derinden 

etkileyen, yaşamın anlamını böylesine kavradığım 

bir dönem yaşamamıştım. Babam Tefilin takıp 

sabah akşam Şema okumasına ve rahmetli 

büyükbabamın Şabat sofrasında Kiduş okuyarak 

büyümeme rağmen ben inancı kuvvetli, ancak 

Yahudiliği tam olarak bilmeyen bir kişiydim. 

Ancak şimdilerde öğrenmeye çalışıyorum. Bu 

nedenle bir hatam olursa öncelikle Tanrım beni 

affetsin ve lütfen sizler de kusuruma bakmayın. 

O hikaye ile birlikte sanki bir şeyleri farkettim. 

Yaşamımız boyunca sürekli olarak hedeflere 

koşuyoruz. Daha iyi bir ev, daha lüks bir araba, 

daha yüksek bir mevki, daha güzel olma, daha 

zayıf olma ve benzeri birçok fiziksel veya maddi 

boyutta hedeflerimiz var. Bunlar güzel olabilir 

ancak bu arada ruhumuzu da yeterince besliyor 

muyuz? Ya da bu dünyada neden var 

olduğumuzun farkında mıyız? Yahudilik gibi ağır, 

bir o kadar da kutsal bir görevi üstlendiğimizin 

farkında mıyız? 


- 192 - 

Beni etkileyen o gerçek hikayeyi sizlerle 

paylaşmak istiyorum. 

İsrail'de bir kadın genç yaşta kocasını kaybeder ve 

küçük kızı ile hayata tutunmaya çalışır. Öyle 

fakirler ki, yiyecek için paraları dahi yok. Bir 

Cuma sabahı bu genç kadın yakınlardaki bir 

manava giderek utana sıkıla manavda arkalarda 

kalmış çürümek üzere olan meyve ve sebzeleri 

kendisine verip veremeyeceğini sorar. Hiç parası 

olmadığını da ifade eder. Manav gülümseyerek bir 

dakika beklemesini söyler. Dönüşte kolları 

paketlerle doludur. Paketlerin içinde dükkanın en 

taze meyve ve sebzelerinin olduğunu görür. Kadın 

şaşkınlık içindedir. Biraz muhçubiyet ve büyük bir 

mutlulukla adama çok minnettar olduğunu belirtir. 

Manav, bundan sonra her cuma sabahı kendisine 

gelip haftalık meyve ve sebze ihtiyacını 

kendisinden karşılamasını söyler. 

Yıllar geçer. Kadın her Cuma sabahı bu manavdan 

yiyeceklerini temin eder. Hatta zaman zaman 

 

manav kadına zarf içinde para verir ve kadın bu 

yardımlar sayesinde kızını üniversitede okutabilir. 

Yıllar geçer, kızı büyür ve evlenir. Ancak damat 

bu değirmenin suyunun nereden geldiğini merak 

eder. Kız kocasına herşeyi açık yüreklilikle anlatır. 

Ancak damat bundan rahatsız olmuştur. Karısına 

annesinin artık o manavdan hiçbir yardım almasını 

istemediğini söyler. Kendisi onlara bakabilecek 

durumdadır. Kadın o cuma günü manava yılların 

minnettarlığı ile teşekkür etmeye, artık onlara 

bakabilecek bir damadının olduğunu söylemeye ve 

manavdan aldığı yardıma artık ihtiyaçları 

kalmadığını söylemeye gider. Manav da kabul 

eder. Ertesi Cuma günü, yılların alışkanlığı ile 

manava hatırını sormak için gittiğinde, manavın 

kepenklerinin kapalı olduğunu görüp şaşırır. 

Yandaki esnafa ne olduğunu sorar. Esnaf, geçen 

hafta adamın mafya tarafından öldürüldüğünü 

söyler. Kadın çok şaşırır. Nasıl olur da bu kadar iyi 

bir insanın mafya ile bir alıp veremediği olabilir 

diye mırıldanırken, yandaki esnaf "Siz bu manavın 

kim olduğunu bilmiyordunuz herhalde. O,


- 193 - 

karanlık işleri olan, bu manav dükkanını sadece 

bir paravan olarak kullanan bir kişiydi. Yeraltı 

dünyasından biriydi" der. 

İşte bu hikaye beni çok etkiledi. Burada sadece 

mitsvalardan bir tanesi olan "Tsadaka"nın gücünü 

görüyoruz. Tsadaka ölümden bile koruyor. 

Tsadaka verdiği sürece Tanrı böyle bir adamın bile 

canını korumuştur. Tsadaka vermesinin 

kesilmesiyle birlikte ise onu koruyacak herhalde 

başka mitsvası kalmamıştır. Mitsvaların değerini 

bilip öğrenmek, bize verilen eşsiz Tora'nın tadını 

almak için "öğrenmek" gerekiyordu, ben de bunu 

yapmak istedim. 

Ben size bu akşam "Keriat Şema"nın 

Yahudilikteki önemini anlatmak istiyorum. 

Bir Yahudinin yaşamının en anlamlı anları, 

"Şema" ile bütünleştiği anlardır. Her sabah ve 

akşam bizler gözlerimizi kapatır ve "Şema" 

okuruz. Aşem tek Tanrımızdır. Tora okumaya 

hazırlandığımızda, yeni bir güne başladığımızda, 

 

bilinmeyen karanlık bir geceye gözlerimizi 

kapatmadan önce, Yom Kipur'un doruğunda ve 

son olarak fiziksel yaşamımızın sona yaklaşıp 

ruhun bedeni terketmeye hazırlandığı anda hep 

"Şema" ile bütünleşir o kutsal sözlere sığınırız. 

Mezuza'daki Şema evi kutsar. Tefillin'deki Şema 

ise aklı ve gücü kutsar ve Tanrının kendisi 

Tanrının tekliğini Şema ile ifade ettiğimiz için 

Bene İsrael'e teşekkür eder. 

Talmud'ta anlatılan en dokunaklı öykülerden biri 

Rabbi Akiva'nın son günlerinde geçmektedir. 

Romalıların Tora öğrenimini yasakladığı dönemde 

yaşayan bilge Rabbi Akiva, Tora öğrenimi 

vermeye devam ettiği için tutuklanmış halkın 

önünde işkence edilerek vücut derisi yüzülerek 

ölüme yollanmıştır. Fakat bu korkunç infaz 

sırasında ilginç bir olay gerçekleşmiştir. Rabbi 

Akiva işkence sırasında Şema'yı yüzünde bir 

gülümseme ifadesi ile okuyarak "Tanrı'nın 

hakimiyetini" görenleri hayrete düşürecek şekilde 

neşeyle tekrar etmiştir. Sanki o korkunç acıdan 


- 194 - 

habersizdir. Bu korkunç idam şekline karar veren 

Romalı komutan Turnus Rufus, hayretler içinde 

"Senin hislerin mi ölü, nasıl olur da bu işkence 

sırasında gülebilirsin?" diye sormuş Rabi 

Akiva'ya. Ölümle burun buruna olan Rabbi Akiva 

"Ömrüm boyunca Tora'nın sözlerine konsantre 

oldum. Şema, Tanrı'nın hakimiyetini ve 

emirlerini tüm ruhumuzla, canımızla kabul 

ettiğimiz kutsal sözlerden ibaret, Tanrı canımızı 

alırken bile. Hep düşünmüşümdür, Tanrı'ya bu 

seviyede hizmet edebilecek bir düzeye gelebilecek 

miyim diye. Tam da şimdi Tanrı bana bu şansı 

verdi. Onu neşeyle kucaklamayayım mı?" der ve 

ölmeden önceki son sözlerini söyler : 

Şema İsrael Ad… Eloenu Ad…. Ehad 

ve o anda gaipten bir ses duyulur. "Ruhun seni 

terkederken Tanrı'nın eşsiziliğini, tekliğini, mutlak 

hakimiyetini vurguladığın için takdire değersin 

Rabbi Akiva. Övgüye değersin çünkü gelecek 

yaşamın kapısından girmeye hazırsın" 

 

Peki neden her gün, sabah ve akşam Tanrı'nın 

tekliğini vurgulamamız gerekir? 

Tanrı'nın tekliğinin iki yönü vardır. 

1) Başka hiçbir şey onunla karşılaştırılamaz. 

2) Hiçbir şey ondan bağımsız var olamaz. 

Tanrı'nın tekliğini vurgularken, başka bir Tanrı'nın 

varolmadığını vurgulamıyoruz sadece, aynı 

zamanda hiçbir şeyin onunla 

karşılaştırılmayacağını da vurguluyoruz. Tanrı 

sadece hakim olan değil, "Kral" olmak istiyor. 

Tanrı'ya inanmamız bunun için yeterli değil. 

Çünkü inansak da varlığını inkar etsek de bu onu 

güçlendirmiyor ya da zayıflatmıyor. Tanrı bizden 

bundan daha fazlasını istiyor. Onu "Kral" olarak 

ilan etmemizi istiyor. Yahudilikte diktatör ve kral 

arasında büyük bir fark vardır. Despot, 

hoşgörülsün ya da hoşgörülmesin isteklerini 

empoze eder. Fakat Kral bu rütbeyi saygıyla ve 

yönetilenin arzusuyla alır. Aksi takdirde gücü ne 

olursa olsun diktatör olur. İşte bu bağlamda Tanrı


- 195 - 

bizim sahibimiz olmak yerine kralımız olmak 

istiyor. Aynı baba çocuk ilişkisi gibi. Nasıl bir 

çocuk babasından çekinir, babasının kurallarına 

uyar ama onu tüm canıyla sever ya, Tanrı da 

ilişkimizin baba oğul ilişkisi gibi olmasını istiyor. 

Biz dualarımızda Tanrı'ya "Kralımız-Babamız" 

şeklinde sesleniyoruz. Bunun da olması için onun 

hükümranlığını kabul etmemiz gerekiyor. 

İşte bu noktada bizler de Şema okuyarak Tanrı'nın 

yüce hükümranlığını kabul ederiz. Tanrı'yı 

bildiğimizi beyan eder ve ona olan inancımızı 

haykırırız. Tanrı'yı Kralımız olarak isteyerek ve 

mutlulukla kabul ettiğimizi ve ona hizmet etmeye 

hazır olduğumuzu vurgularız ve sonuç olarak onun 

evrendeki amacına ulaşması için aracılık etmiş 

oluruz. 

Tanrı sevgisi nasıl olur da empoze edilebilir diye 

düşünebiliriz. Çünkü sevgi insanın kontrol 

edebildiği bir duygu değildir. Tanrı sevgisine, 

üzerinde çalışarak, okuyarak, yaradılışın 

 

mükemmelliğini düşünerek, Tanrı'nın 

büyüklüğünü yer ve zamanla sınırsızlığını 

düşünerek, her yaradılanın mükemmelliğini 

kavrayarak ulaşabiliriz. Buna ulaşmak özveri ister. 

Nasıl hayatımızı kazanmak için her gün çabalıyor, 

iş hayatında binbir türlü zorlukla karşılaşıp 

amacımıza ulaşmak için çalışıyorsak, Tanrı 

sevgisine ulaşmak için de çalışmak gerekiyor. 

Rashi'ye göre Şema'da geçen şu satırları 

uygulayarak Tanrı sevgisine ulaşabiliriz "Bugün 

size verdiğim buyrukları aklınızda tutun, 

çocuklarınıza benimsetin. Evinizde otururken, 

yolda yürürken, yatarken, kalkarken, onlardan 

bahsedin." 

Kısaca Tanrı bilincine varmamızın yanısıra, 

Tanrı'nın emirlerini çocuklarımıza öğretmemiz 

gereği Şema'da iki kez tekrarlanarak 

vurgulanmaktadır. Tanrının sevgisine ulaşabilmek 

için Tora öğrenimi sürekli devam etmeli ve 

unutulmamalıdır. Hafızayı canlı tutmanın en iyi 

yolu sözel anlatımdır. Bunun için Tanrı bizlere 


- 196 - 

yazılı Tora'nın yanısıra sözlü Tora'yı vererek 

Tora'nın yaşayan, sürekli üzerinde konuşulan ve 

düşünülen bir yaşam kılavuzu olmasını istemiştir. 

Şema'da tefilin, mezuza, tsitsit gibi çok önemli 

Yahudilik simgelerine değinilmiş olup bunların 

yaşamımızın merkezinde olması gerektiği 

vurgulanmıştır. Bu simgelerin hepsi bize sürekli 

olarak atalarımızın Tanrı ile yaptığı anlaşmayı 

hatırlatan öğelerdir. Biz Yahudilere bu dünya 

üzerindeki görevlerimizi hatırlatır. 

Tefilin, Tanrı'nın hizmetkarları olduğumuzu 

gösteren çok önemli bir simge olup biz Yahudiler 

tefilin takarak görevlerimizi hatırlar ve 

diğerlerinden ayrılırız. Tefilin aklımız ve 

kalbimizle Tanrı'ya bağlılığımız ifade eder. 

Mezuza, insana ait olan herşeyin aslında Tanrı'ya 

ait olduğunu ve insanın mal varlığının kişiye Tanrı 

tarafından bahşedildiğini işaret eden, kutsal ve 

gizemli bir gücü olan önemli bir simgemizdir. 

İnsanın en önemli sahip olduğu mal varlığı evi 

 

olduğuna göre, evlerimizin kapılarındaki mezuza o 

kapıdan her geçtiğimizde bize Tanrı'yı hatırlatır ve 

bize bahşettiği herşey için şükretmemize vesile 

olur. Kabalistik literatüre göre satanı evden ve 

evde yaşayanlardan uzaklaştıran mezuzadaki 

kutsal kelimelerin mistik koruyucu gücü vardır. 

Ayrıca dünyadaki görevlerimizden birinin de 

ışığımızı yaymak olduğu düşünüldüğünde, 

evlerimizin dış kapılarına mezuza takarak o evde 

oturan insanların Tanrı'ya mutlak bağlılığını ve 

Tanrı tekliğini tüm dünyaya ilan etmiş oluyor ve 

bir nevi ışığımızı yaymış oluyoruz. 

Tsitsit de aynı mezuza ve tefilin gibi bize 

mitsvalarımızı hatırlatan sembollerden biridir. Son 

olarak Şema'yı dünya tarihinin en büyük mucizesi 

Mısır çıkışını hatırlayarak bitiriyoruz. Mısır 

çıkışını ve yaşanılanları, hiçbir Yahudi hiçbir 

zaman unutmamalıdır. Çünkü bir ulus haline 

gelmemiz ve Tora'yı almamız Mısır çıkışı ile 

başlamaktadır. Tanrı hiçbir ulus için böylesine bir 

mucize gerçekleştirmemiştir. Yahudiliğin önemini


- 197 - 

ve sorumluluğunu ancak Mısır çıkışını sürekli 

hatırlayarak kavrayabiliriz. 

Tanrı'yı sevmek ve mitsvaları yerine getirmek, 

elde edilecek ödüller için olmamalıdır. Ödüller 

doğal bir sonuç olarak gelecektir. Şema'da bu 

ödülden de bahsedilmekte olup Tanrıya hizmet 

eden Bene İsrael'in birçok ödülü hakedeceğinden 

bahsediyor. İlk olarak yağmuru zamanında 

yağdıracağını belirtiyor. Bana göre yağmur diğer 

tüm ödüllerin anasıdır. Eğer yağmur zamanında 

yağarsa toprak bereketli olur ve Bene İsrael 

bundan faydalanır. Ancak ödüllerin yanısıra Tora 

yolundan ayrıldığımız takdirde vereceği 

cezalardan da bahsedildiğini de unutmamalıyız. 

Burada Tanrı bireylere konuşmamakta tüm Bene 

İsrael'e seslenmektedir. Bundan anlamamız 

gereken, Bene İsrael olarak hepimizin bir çarkın 

dişlileri olduğumuz ve her dişlinin doğru çalışması 

gerektiğidir. Tek yürek olmak, tek amaca 

yoğunlaşmak gerekir ki Tanrı bize bu ödülleri 

versin. 

 

Tora yolunda gittiğimiz takdirde sürgünde olsak 

bile Tanrı bizi İsrael topraklarına geri getireceğine 

ve orada uzun bir ömrü refah ve mutluluk içinde 

geçireceğimizi vurguluyor. Bu sözler on emrin 

beşincisi olan ana baba saygısı ile paralellik 

gösterip her ikisi de ömrün uzaması ödülüyle 

bütünleşiyor. 

Akşamları yatarken Şema öncesinde okuduğumuz 

bir dua var. Bu duada bizi kızdıran, kıran, bize 

karşı günah işleyen herkesi bağışladığımızı 

belirtiyoruz. Ben bu duayı çok seviyorum, çünkü 

öyle bir hayatın içinde yaşıyoruz ki, gün boyu 

karşımıza bizi sinirlendirecek, çileden çıkaracak 

olay ve davranışlarla karşılaşıyoruz ve maalesef 

farkında olmadan içimizde sinir ve öfke 

biriktiriyoruz. İşte bu dua, kimseye öfke duymadan 

o günü bitirmemizi sağlıyor. Öfke, yetser ara'yı 

harakete geçirir. Amacımız yetser ara'dan 

uzaklaşmaksa ve mitsvamız arkadaşımızı 

sevmekse bu duayı okumak benliğimizi 

rahatlatacaktır. Aynı bir terapi gibi. Eğer biz 


- 198 - 

insanoğlu Tanrı'nın suretinde yaratıldıysak yüce 

Tanrı bizim sayısız günahımızı bağışlıyor, bize 

Teşuva şansı veriyorsa, bizim de arkadaşımızı 

bağışlamamız gerekir. Ayrıca bu dua ile bilmeden 

ya da bilerek yaptığımız hatalarımız için de af 

diliyoruz. 

SONUÇ OLARAK: 

Ben Yahudi bir anne olarak duygularımı şöyle 

aktarmak istiyorum. Bizler çocuklarımızı daha 

donanımlı bireyler olmaları için en iyi okullara 

göndermeye çalışıyoruz, hatta bu okullara 

göndermek için bütçemizi zorluyoruz. "Yahudilik 

eğitimi" tüm bunlarla birlikte çocuklarımızın 

benliğini öğrenmeleri, daha vicdanlı, yürekleri 

sevgi dolu, görevlerini bilen bireyler olarak 

yetişmeleri için onlara vermemiz gereken en 

önemli eğitimdir. Tanrı'yı bilmekten öte, Tanrı'ya 

kayıtsız güvenen, kendileri, etrafları ve dünya ile 

çok daha barışık, yıkıcı hırslarından dolayı 

mutsuzlukla boğuşmayan, ancak fiziksel yaşamın 

 

getirdiği güzelliklerden de faydalanabilmek için 

yapıcı hırsları olan çocuklar yetiştirebiliriz. İşte 

Yahudilik eğitimi çok küçük yaşlardan itibaren 

Şema ile başlar. Çocuk anlamını sormaya 

başladığında anne-çocuk ya da baba-çocuk 

arasında Tanrı ile ilgili, maneviyatla ilgili 

diyaloglar başlar. Bence en iyi terapi Tora'dadır. 

İhtiyacımız olduğunda psikologa başvururuz. 

Ancak şunu biliyorum ki, insanoğlunun psikolojik 

problemleri genellikle maneviyat eksikliğinden 

kaynaklanıyor. İnanıyorum ki Yahudilik eğitimi 

alarak büyüyen bir birey, Tanrı'ya güveni 

olduğundan ileride daha az psikolojik problemlerle 

karşılaşacak ve hem kendine, hem ailesine, hem de 

topluma çok daha faydalı olacaktır. 

Yetser Ara bizden uzak, Tanrı hep yanımızda 

olsun…


- 199 - 

Genç Görüş 

Shauna Ruda 

Yahudi Olmak... Neden? 

shauna.ruda@gmail.com 

Bugün uyandığımda evrenin metal bir terazi ile 

ölçüldüğünü hayal ettim -bir kefesinde sevgi, 

diğerinde nefret olan bir terazi... Hangi tarafın ağır 

geleceğini düşünmeye çalıştım. Hayatın nefretle 

geçmeyecek kadar kısa ve değerli olduğu 

düşüncesi geçti aklımdan. 

Dünyadaki herkesin sevdiği birine iyi geceler 

öpücüğü verdiğini, değer verdiği biriyle 

kahvaltı ederek güne başladığını ya da birine onu 

hiç bırakmamacasına içtenlikle sarıldığını 

düşündüm. Terazinin sevgi ucunun tıpkı pazardaki 

bir kese elma gibi ağırlık kazanıp aşağı çekildiği 

gözümde canlandı. 

 

Sonra geçtiğimiz hafta, Türkiye'de yaşanan 

atmosferi düşündüm ve terazinin dengesi 

aniden değişti -internette karşılaştığım antisemitik 

yazılar, Hitler'in fotoğrafları, gamalı haçlar, 

Yahudilerle ilgili alaycı sözler, medyadan 

fışkıran aşırı uçtaki düşünceler ve Liga'nın 

faaliyetlerinin durdurulmasına sebep olan o 

ürkütücü atmosfer.. 

Dünyanın bu denge üzerine, kötülük ya da iyilik 

tarafından aşağıya çekilme olasılığı üzerine kurulu 

olduğunu düşünüyorum. Burada olduğumdan beri 

ilk kez, dengenin sarsıldığını ve benim de o 

sarsıntıyla birlikte genelde pozitif tutumuma 

rağmen tamamen yabancısı olduğum negatif bir 

alana düştüğümü hissettim. 

Bu sarsıntı beni, güçlü bir düşünce dünyası olan, 

Yahudi kimliğine sıkı sıkıya bağlı bir Yahudi 

kızının kendine sorması gereken ilk soruya 

götürdü: - Neden Yahudi Olmalıyız ki? Yahudi 

biriyle evlenmeye ve Yahudiliğin gereklerini 


- 200 - 

yerine getirmeye çalışmak niye? İzmir cemaatinde 

gençlerimize Yahudiliğin ne denli önemli 

olduğunu ve hep bu yolda devam etmemiz 

gerektiğini anlatma ihtiyacı duyuyoruz. Ama 

neden? 

Görüyorsunuz ki bu soruyu yanıtlamadan, 

gençlerimizden Yahudi kimliklerini devam 

ettirmelerini bekleyemeyiz. Hepiniz kendi şahsi 

cevaplarınızı ararken -çünkü bunlar gerçekten 

kişisel sorulardır- size birkaç fikir önermek 

istiyorum. 

Bence en önemlisi tarihi açıdan baktığımızda, 

4000 yıllık geçmişi olan bir gelenek zincirini 

kırmamızın imkansız olduğudur. Bunca yıldır 

süregelmesi bile, dinimiz hakkında bir gerçeği 

ortaya koyuyor -çünkü bana göre ancak olağanüstü 

inanç ve düşünceler sonsuza dek yaşar. Muhteşem 

hikayelerimiz, Şabatımız, en temel değerlerimiz... 

Öğrenip uyguladığımız takdirde bunlar yaşamımızı 

güzelleştirecek en kıymetli armağanlardır. Çekilen 

 

onca acıya rağmen hala hayatta kalmamız,Yahudi 

kimliğimizi korumak ve devam ettirmek için 

başlıbaşına bir itici güçtür. 

Hebrew Üniversitesinden rahmetli felsefe 

profesörü Emil Fackenheim, "G-d's Presence in 

History" (Tarihte Tanrının Varlığı) adlı kitabında 

şu düşüncelerini paylaşır: Bizi yok etmek 

isteyenlerin ardımızdan zafer kazanmalarına 

fırsat vermemeliyiz. Her zaman "Hayatta 

kalacağız" diyen iç sesimiz bizi yönlendirmeli. 

İkinci argüman ise Yahudiliğin insanlık tarihine 

olan katkısı ile ilgili. Yahudi olmayan 

Thomas Cahill," The Gift of the Jews" adlı 

kitabında, bizler olmasaydık dünyanın ne 

halde olacağından bahseder. Biz dünyaya kanun 

önünde eşitlik, barış, insan hakları, monoteizm 

gibi kavramları armağan ettik. 

Tabii ki konunun bir de çok derin kişisel bir yönü 

var. Yahudi olmak her şahsın yaşamına amacı


- 201 - 

doğrultusunda bir anlam kazandırır. Yahudilikte, 

hepimiz birbirimize bir şekilde bağlıyız ve birimiz 

olmadan diğeri var olamaz. Her birimizin aldığı 

nefes, bir diğerinin kalbini pompalar. Şu sıralar 

yaşadıklarım, dünyanın her yerindeki Yahudi 

arkadaşlarımın buradaki cemaatin nasıl olduğu ve 

yapabilecekleri bir şey olup olmadığına dair 

yolladıkları sayısız e-mailler, daha önce hiç 

olmadığı kadar bana bunu kanıtladı. 

Kuşkusuz bazıları Yahudi kimliğinden kaçmanın 

onları bu dünyada özgürleştireceğine 

inanabilir; bazen Yahudilik insana bir yük gibi 

gelebilir. Ama gerçekte, kim olduğumuzdan asla 

kaçamayız. Bir zamanlar kimliklerini inkar edenler 

bile, Nazilerden, Rus komünist liderlerden, 

Ferdinand ve İsabel zamanındaki engizisyonlardan 

kurtulamamışlardır.. Bu liste uzar gider. 

Kimliğimizi bir kenera itelemek yerine, "Neden 

Yahudi olmalıyız?” sorusunu kendimize 

daha sık sormalıyız. Şahsen ben, Yahudiliğin beni 

 

daha iyi bir insan yaptığına inandığım 

için Yahudi olmayı seçtim. Yahudilik bize hayatı 

seçmemizi, bu dünyada yaşayabileceğimiz kadar 

yaşamamızı söyler. Ben de öyle yapmaya 

çalışıyorum. Yahudilik komşumuza karşı nazik 

olmamızı söyler. Yahudilik bizden daha az şanslı 

olanları fark edip paylaşmamız gerektiğini söyler; 

hiç bir zaman kıskanmayıp, müteşekkir olmamızı 

ister. Ben Yahudiyim, çünkü Yahudilik bu 

değerleri yaşamam için bana ilham veriyor. 

Dünya bir kefesi nefret, bir kefesi sevgi olan 

bir terazide sallanıyorsa, kendimize neden 

Yahudi olayım diye sormalıyız... Eğer bunu 

yapmazsak bizi böyle derinden sarmalayan, 

birbirimize bağlayan bu dini kaybetme riskimiz 

var. 


- 202 - 

Natan Abulafya 

İki Ucu ...lu Değnek 

natan.abulafya87@gmail.com 

Hepimizin uluslarası ilişkiler yorumcusu kesildiği 

malum “Mavi Marmara Baskını” meselesi uzun 

zamandır “sakin” seyreden Türkiye-İsrail 

ilişkilerine bir sakinlik unsuru daha ekledi. Yalnız 

bu seferki, alıştığımız sert tartışmalardan öteye 

giderek Türkiye-İsrail ilişkilerine bir de kan 

bulaştırdı. Tabii bir anda Türkiye’nin ve dünyanın 

gündemi değişti. Avrupa Birliği’nde yaşanan 

ekonomik krizler gündemin en arkalarına itildi. 

Türkiye’de de Kılıçdaroğlu balonu bir anda 

sönüverdi. Ondandır kriz başladığından beri buna 

en çok üzülenin Kemal Kılıçdaroğlu olduğunu 

düşünüyorum. Neyse sonuç olarak bu aylık ben de 

yorumcu olmaya karar verdim. Dergimizdeki üstat 

yazarlardan müsade isteyerek kendi bakış açımı 

paylaşmak istiyorum. 

Öncelikle, olayın medya tarafından “baskın” 

 

olarak değerlendirilmesiyle ilgili; toplumda İsrail 

hakkında saldırgan, baskıncı bir devlet algısı 

yaratma amaçlı girişimler olduğuna dair söylemler 

duyuyorum. “Baskın” kelimesi “suç işlediği veya 

suçluların bulunduğu sanılan bir yere ansızın 

girme” olarak tanımlandığından ve İsrail’in de 

olayların gerekçesi olarak tam da bunu 

göstermesinden dolayı, baskın kelimesinin 

yaşananları en iyi anlatan kelime olduğunu 

söyleyebiliriz. Şimdi “Mavi Marmara Baskını”nı 

etraflıca değerlendirebiliriz. 

Türkiye’nin “yandaş medya”sının diliyle olayı; 

İnsani Yardım Vakfı’nın organize ettiği, çeşitli 

ülkelerden “rotamız Filistin, yükümüz insani 

yardım” sloganıyla yola çıkan dokuz gemiden biri 

olan Mavi Marmara adlı Türk gemisine, İsrail 

askerleri tarafından yapılan operasyon sonucu 9 

Türk’ün öldürülmesi olarak özetleyebiliriz. Tabii 

bu kadar yüzeysel bir açıklamanın ülkeyi ayağa 

kaldırması kadar doğal bir şey yoktur. Nitekim az 

sayıda lafını esirgemeyen aydın haricinde herkes 

olaylara bu kadar yüzeysel bakarak yanmakta olan


- 203 - 

ateşe benzin döktü. Fakat işin gerçeği her iki 

tarafın da sonun bu şekilde olması yolunda ciddi 

yanlışlar yaptığıdır. 

Yardım filosu yola çıkmadan evvel, İsrail’in 

“gelmeyin, operasyon düzenleriz” sözlerine 

rağmen, başka bir yol aranmadan kalabalık 

gemilerle gitmede inat edilmesi, yardım filosunun 

“uzlaşmacı” olmadığını açıkça göstermektedir. Bir 

vakfın bir devletin uyarılarını dikkate almaması, 

cümlelere döküldüğünde “seni dinlemiyoruz, 

söylediklerin bizi ilgilendirmiyor” anlamına gelir. 

Hiçbir devlet de bir vakfın kendisine bu şekilde 

kafa tutmasına asla izin vermez, hele İsrail gibi bir 

devlet ne pahasına olursa olsun izin vermez. Bu 

nedenle, bu girişim başlı başına bir 

provokasyondur. Peki, abluka altındaki bir bölgeye 

yardım yapılmasın mı veya ablukayı kırmak için 

eylem yapılmasın mı? Tabii ki yapılsın, hatta 

toplumlar rahatsız olduğu bir düzeni eleştirmeli, 

eylem yapmalıdır; fakat bu eylemlerin devletin 

“varlık sınır”larına girmeye hakkı yoktur. Yardım 

filosunu organize edenlerin tavırları ve girişimleri 

 

İsrail’in varlık sınırlarına girmiş ve İsrail’i 

“müdahale” etmeye mecbur bırakmıştır. Sonuç 

olarak, “uluslararası hukuk”tan bahsedenler 

devletlerin kurallarını hiçe sayarak olayların 

sorumlularından biri haline gelmişlerdir. 

Filo yola çıkmadan önceki meselelerin ikinci 

boyutu ise, Türkiye iktidarının tavırlarıdır. 

Hükümetin, “Bu bir din, siyaset meselesi değil, 

insanlık meselesidir ve yardım filosu toplumsal bir 

harekettir, devlet düzeyinde değildir.” şeklindeki 

açıklamalarını ve İsrail’in uyarılarına rağmen 

filoya engel olmamasını, hükümetin İsrail’e karşı 

yaptığı bir taktik olarak değerlendiriyorum. 

Hükümet yardım filosunun başına neler 

geleceğinin çok iyi bilincindeydi. Zaten hükümetin 

amaçlarından biri, İsrail’i “yardım etmek isteyen 

masumları bile öldürüyor” diye suçlayarak, 

İsrail’in devletlerin ve uluslararası kamuoyunun 

desteğini kaybetmesini sağlamaktı. Diğer bir nokta 

ise, yardım filosu başarıya ulaşsa da ulaşmasa da 

Tayyip Erdoğan’ın genel seçimler öncesi hem ülke 

içinde hem de müslüman dünyada büyük rant 


- 204 - 

sağlayacağıydı. Filo başarıya ulaşırsa “Türkiye 

ablukayı delmeyi başardı” sloganlarıyla rant 

sağlanacak, başarıya ulaşamazsa da Tayyip 

Erdoğan’ın her zamanki çıkışlarıyla halkın gönlü 

fethedilecekti. Beklendiği gibi ikincisi oldu ve 

Tayyip Erdoğan’ın rant sağlamasının bedeli dokuz 

can oldu. Sonuç olarak olayların bir sorumlusu da 

hükümettir diyorum. 

Olayların İsrail kanadına gelince… Yukarıda 

bahsettiğim Türkiye’yi hedef gösteren tespitlerim 

İsrail’in yaptıklarını meşrulaştırır mı? Hayır, 

kesinlikle! İsrail’in Mavi Marmara’ya operasyon 

düzenleyerek 9 kişiyi öldürmesi asla kabul 

edilebilecek bir davranış değildir. Sebepler ne 

olursa olsun insanlık adına büyük bir suçtur. Değil 

niyeti provokasyon olan bir kişi, başka birinin 

katili olan bir kişinin öldürülmesi bile suçtur, 

kabul edilemez. O halde İsrail de bu sonucun 

sorumlulardan biridir. Fakat ne yazık ki, 

uluslararası ilişkiler o kadar karmaşık ve güç 

gösterisi temeline dayalı ki; bu olayda kaybedilen 

9 kişi, sona eren “hayat”lar olmaktan çıkıp, adeta 

 

devletler arası yapılan taktik savaşlarının doğal bir 

sonucu haline gelmekte, adeta bir malı elde 

ederken harcanan “para” gibi bir rol 

üstlenmektedir. Bu nedenle, benim 

değerlendirmem bunun herşeyden önce ülkelerin 

kumarı olduğu şeklinde olacaktır. 

Baskından sonra hukukçular televizyonlara çıkıp 

bu operasyonun uluslarası sularda yapılmasının 

suç olduğunu defalarca söylediler. Yapılması 

gereken, önce uyarı ateşi açılması, daha sonra 

motor vurularak geminin durdurulması, sonra da el 

koyulması vs. imiş. Bunlar işin hukuki 

boyutlarıdır. Olayın değerlendirilmesi açısından 

önemli olan ise, İsrail gibi teknoloji devi bir 

ülkenin isterse bu operasyonu kan dökmeden 

yapabileceği gerçeğidir. İsrail bu operasyonu kan 

dökmeden yapabilir miydi? Evet, yapabilirdi. 

İsrail, bu müdahalenin uluslararası sularda 

yapılmasının suç olduğunu bilmiyor muydu? 

Hayır, bizim hukukçularımızdan çok daha iyi 

biliyordu. O zaman burada başka bir amaç 

olmalıdır. Yorumcuların birçoğu İsrail’in


- 205 - 

Türkiye’ye ve dünyaya şu mesajı vermekte 

olduğunu söylüyorlar: “Ben istediğimi yaparım, 

bana kimse karışamaz.”. Ben İsrail’in mesajının 

dünyaya değil sadece Türkiye’ye olduğunu 

düşünüyorum: 

Yeniden Türkiye’ye dönersek, baskın olayından 

hemen sonra milletçe İsrail’e yöneltilen eleştiri 

okları beşinci günden itibaren bazı kesimlerde açık 

bir biçimde hükümete yöneltilmeye başladı. İlk 

günlerin verdiği fevri tutum yerini akılcı 

düşünmeye, sebep-sonuç ilişkisi kurarak yapılan 

yorumlara bıraktı. İnsani yardım maskesinin 

altındaki girişimin aslında bir İslami yardım 

olduğu, dini ve siyasi unsurlar içerdiği, devlet 

destekli bir provokasyon olduğu ve insanların bile 

bile ölüme gönderildiği anlaşılmaya başlandı. 

Filistin’de yaşanan drama karşı topyekün savaşan 

Erdoğan’ın, çok daha büyük dramın yaşandığı 

Darfur’a karşı hiçbir girişimde bulunmadığı, hatta 

Sudan cumhurbaşkanını bizzat ağırladığı 

hatırlandı. 

 

Peki şimdi neler olacak? Öncelikle hepimizin 

korktuğu toplumsal bir şiddet olayı yaşanma 

ihtimali konusundaki düşüncem, bir sıkıntı 

yaşanmayacağı yönünde... Bunu; Türk milletinin 

eğitimine, bilincine, İsrail ile Yahudileri çok iyi 

ayırt edeceğine inandığım için mi söylüyorum? 

Tabii ki hayır... Şahsi fikrim Türkiye’nin dünya 

üzerindeki konumu gereği, böyle bir lekeye asla 

izin verilmeyeceği yönünde... Evet, Türkiye’de 

gayrimüslimlere veya azınlıklara karşı birçok 

toplumsal şiddet hareketi yapıldı. Trakya Olayları 

ve 6-7 Eylül Olayları, Türkiye’nin hiçbir zaman 

silinmeyecek kara lekesidir. Aynı şekilde Sivas’ta 

Alevilere yapılanlar... Kürtlere karşı Dersim 

Katliamı askeri bir hareket de olsa aynı zihniyetin 

sonucudur. Türkiye’nin bu konularda sabıkalı 

olduğu bir gerçek. Ne var ki, yaşanan toplumsal 

şiddet olaylarının hepsinde hükümet ya da asker 

olaylara ya müdahale etmedi ya da çok geç 

müdahale etti. Özellikle 6-7 Eylül Olayları’nın 

gerçekleşmesine adeta yol verildi. Belki Türk 

toplumu değil ama Türk Devleti yaşanacak bir 


- 206 - 

toplumsal olayın sonuçlarının ne olacağını çok iyi 

biliyor. Bugünkü Türkiye buna asla izin 

vermeyecek, gerekli önlemleri en başından 

alacaktır. Umarım düşüncelerimde yanılmam. 

Ayrıca yiğidi öldürdük, fakat hakkını da yememek 

gerek. Olayların başından beri hem hükümet hem 

de medya İsrail ile Yahudilerin asla 

karıştırılmaması gerektiğini adeta beyinlere işliyor. 

Bu konuda eleştiri yapmak ayıp olur. 

Peki uluslararası düzeyde neler olacak? 

Amerika’nın bu olayda acınacak bir halde 

olduğunu görüyorum. İsrail, Amerika’nın küçük 

yaramaz çocuğu gibi... İsrail dünyanın tepkisini 

çeken bir iş yapıyor, ABD eleştiriyor. Fakat öyle 

bir ifade kullanıyor ki; “yapmaması gerekirdi; ama 

yaptı artık n’apalım” demeye geliyor. ABD bu 

olayda gerçekten çok zor durumda kaldı. Çünkü 

eğer somut bir şeyler vermezse, Obama’nın İslami 

ülkelerle oluşturmaya çalıştığı iyi ilişkiler 

niyetinin sahteliği ortaya çıkacak. Ayrıca Obama, 

“adaletsizliklere karşı duracağı” umuduyla oy 

veren seçmenini kaybedebilir. Bu nedenle 

 

ABD’den Türkiye’ye büyük bir hayır gelmez. 

Araplardan zaten bir hayır yok. Dolayısıyla 

Türkiye‘ye gerçekten destek olabilecek bir tek AB 

kalıyor. AB’nin tavrı bana göre çok önemli. Bu 

zamana kadar hep Türkiye’ye destek veren ciddi 

açıklamalar yaptılar. Fakat ne kadar dürüst, ne 

kadar samimi emin değilim. Halklarının temsili 

görevini yerine getiriyor olabilirler. Ne kadar ileri 

giderler bilmiyorum. Bu arada Çin bir yandan 

Batıda olanları zevkle izliyor ve her geçen gün 

daha da gelişmeye devam ediyor. 

Benim değerlendirmem bu şekilde... Kim haklı, 

kim haksız herkesin kendi fikridir. Fakat ben iki 

ucu ...lu değnek diyorum. Bakalım neler olacak? 

Şu bir gerçek ki; ya Türkiye kazanacak ve dış 

ilişkilerde kıyametler kopacak ya da İsrail 

kazanacak ve Türkiye’nin içinde kıyametler 

kopacak. Enteresan günler göreceğiz gibime 

geliyor...


- 207 - 

Şoşi Kohen 

Özgürlük 

sosikohen@gmail.com 

Doğduğumuz an özgürlüğümüzün bittiği ve 

yanlızlığın başladığı an mıdır? Çoğunuz bu 

düşünceye ilk etapta karşı çıkabilirsiniz… Ben de 

ilk başta bu düşünceyi garip karşılamıştım. Fakat 

üzerinde düşündükçe, kısmi olarak doğruluk payı 

olduğunu gördüm. 

Ana rahmine düştüğümüz andan itibaren, ruhumuz 

fiziksel bir vücuda teslim olmaya hazırlanıyor. 

Böylelikle ruhumuzun ilk kısıtlanması ile karşı 

karşıya kalıyoruz. Zamanla büyüyoruz ve tek 

başımıza gelişebilecek duruma geldiğimizde 

doğuyoruz; ve işte o andan itibaren kurallar, 

mantık ve duygular içimize işlemeye başlıyor. 

Yani bedenimizde kısıtlanmaya başlıyor. Önce 

evebeynlerin kurallarına göre yaşamlarımız 

şekillenir, daha sonra okul kuralları, ardından iş ve 

çevre kuralları derken bir bakmışız her birey nasıl 

kendine özgü ise; biz de karakterimize, sosyal 

 

durumumuza uygun kendi kurallarımızı 

oluşturmuşuz. Etrafımıza çizdiğimiz bu çerçevenin 

içinde yaşamımız geçip gidiyor. Kendi 

kurallarımızı ve isteklerimizi uyguladığımız sürece 

özgür olduğumuzu düşünürüz, fakat bu tam bir 

yanılsamadır. Bizim özgürlüğümüz, bir başkasının 

özgürlüğünün başladığı yerde biter. Yani bu ne 

demek? Herkesin kendi kuralları, düşünceleri ve 

istekleri vardır ama SINIRLIDIR. O zaman işte, en 

başta yazdığım noktaya geliyoruz: Gerçekten 

özgür müyüz? 

Zaten, ilk olarak ruhumuz fiziksel bir bedene 

girerek kısıtlanmış. Sonra bize demişler ki; sosyal 

koşullara uygun bir hayat kur, kendi kendini idare 

edebilecek duruma gel. Sonra bir evlilik yap, bir 

aile kur; yani başkalarını da idare edebilecek 

duruma gel. Ruhunu biraz daha kısıtlamayı 

öğrendikten sonra başka fiziksel vücutlara hapis 

olmuş ruhlar getir dünyaya… 

Bu yapılanlar yanlış mı? Kesinlikle hayır! Biz bu 

hayatı yaşarken bütün başımıza gelenleri güzel 


- 208 - 

anılar olarak saklamayı da öğreniyoruz. Mutlu ve 

özgür olduğumuzu düşünerek yaşıyoruz ve bu hiç 

de yanlış değil!.. 

Fakat benim burada düşünmek istediğim gerçek 

özgürlük nedir ve nerededir? En yakınınızdaki 

insanın bile (anneniz, eşiniz, çocuğunuz…) sizden 

en derinlerde sakladığı bir şeyler vardır. Ruh bu, 

uçcuz bucaksız! En derinlerdeki duyguları 

gerçekten biz kendimiz bile bilmiyoruz ki 

başkaları bilsin. Ya da "ondan" o kadar çok 

korkuyoruz ki geliştirdiğimiz kurallar yüzünden 

çok derinlere saklamışız. 

İçimizden kaç kişi ruhunun derinliklerindeki 

çığlıkların farkında ve "onun" özgür, yeri 

geldiğinde isyankar, yeri geldiğinde de sonsuz 

sevgi dolu ama "sınırı" olmayan duyguları ile 

yüzleşebiliyor. 

"Özgür" olmak için her şeyi yapıyoruz. İş, para, 

ev, araba, aile vs. ama gerçekten en derinlerdeki 

ruhumuzu korkusuzca dinleyip özgür kalabiliyor 

muyuz? 

 


Hayattaki gerçek mutluluk budur: 

yüce olduğunu kabul ettiğiniz 

bir amaç için var olmak, 

doğanın bir gücü olmak… 

BERNARD SHAW 

İnsan kendisi için karar verir! 

Bu yüzden eğitimin amacı 

karar verme yeteneğini 

geliştirmek olmalıdır. 

VİCTOR E. FRANKL 

Esas işimiz uzakta bulanık duranı değil, 

yakında berrak duranı görmektir. 

THOMAS CARLYLE


- 209 - 

Okur İletileri 

İsrael Mermer 

rael_mermer@hotmail.com 

etz....@ mail grubunda yayınlanmıştır 

Yaşamın ve İnsanın Amacı 

Dünyadaki her alet ve nesnenin bir amacı vardır. 

Nesneyi yapan da bu amaç için yapmıştır. Bir 

arabanın neden tekerleklere ya da motora ihtiyacı 

olduğunu veya arabanın ne amaç için yapıldığını 

biliriz. Ancak insan hangi amaç için 

yaratılmıştır? İnsanın bu dünyadaki görevi 

nedir? 

Bizim anlayışımız, kavrama yeteneğimiz sınırlı 

olduğundan sonsuz ve sınırsız olan Tanrı'yı 

anlamamız mümkün değildir. Yaratılan herşey 

fiziksel açıdan sınırlı olduğu gibi aslen kapasitesi 

de sınırlıdır. Bizim anlayabileceğimiz, Tanrı'nın, 

kapasitemize göre bizlere Tora'da söyledikleri ve 

açıkladıklarıdır. 

 

Rabi Moşe Hayim Luzzatto (Ramhal) Daat 

Tevunot adlı kitabında, insanın yaratılmasındaki 

amacı şu şekilde açıklar : 

" Bu konuda tam olarak kavrayabileceğimiz ve 

anlayabileceğimiz, Tanrı'nın kesin ve katıksız 

iyiliğin ve mükemmeliğin ta kendisi olduğudur. İyi 

olanın doğası iyilik yapmak olduğundan, Tanrı da 

iyilik yapmak için canlıları yaratmıştır. Çünkü 

iyiliği kabul edecek kimse yoksa, iyilik de yoktur. 

Tanrı yüce bilgeliği ile, iyiliğin tam bir iyilik 

olması için onu alacakların kendi uğraşlarıyla hak 

etmelerinin uygun olacağını öngörmüştür. Ancak o 

zaman canlılar bu iyiliğin sahibi olabilecekler ve 

iyiliği alırlarken, başkasından tsedaka alan kişi 

gibi utanmayacaklardır. Bu anlamda şöyle 

söylenmiştir: Kendisine ait olmayanı yiyen, onu 

verenin yüzüne bakmaya utanır!.." 

Başka bir deyişle Tanrı, canlılara iyilik yapmak 

için Gan-Eden'de (cennet) "bedava" ödül almamızı 

değil, vereceği ödülü yaptıklarımızla hak etmemizi 


- 210 - 

istemiştir. Bu konuyu bir iki soru ile biraz daha 

açabiliriz. Niçin bedava güzel bir armağan bizim 

için kötü olsun ki? Neden ille de çaba harcamamız 

gerekiyor ki? Tanrı madem ki gerçek iyiliğini bize 

vererek bizi bolluğa boğmak ve bizim gerçekten 

mutlu olmamızı istiyor, o zaman neden bunu bize 

bir armağan olarak vermiyor? Neden tüm dünyevi 

varlığımız, gelecek dünyaya giriş hakkı kazanmak 

için bir mücadeleye dönüşsün ki? 

Bu soruyu cevaplamak için "ödül" kavramını 

anlamamız gerekir. Görüldüğü gibi Aşem'in isteği 

bize azami iyiliği bahşetmektir. Eğer hiçbir 

çabamız olmadan bu "ödül" bize basitçe 

dağıtılsaydı, tanım gereği bu hiçbir zaman azami 

iyilik olmazdı. 

Misafirliğe gelen birinin, 1 dolar armağan ettiği 

küçük bir çocuğu düşünün. Bu armağandan 

mutluluk duyacak, canı nasıl isterse harcayacak ya 

da biriktirecektir. Şimdi ise aynı çocuğun bir 

komşunun çim biçmesine yardım ettiğini ve aynı 1 

 

doları bir hediye olarak değil de yaptığı hizmete 

karşılık bir ödeme olarak aldığını düşünelim. Bu 

dolar, bir anda yepyeni bir önem kazanacaktır. 

Harcansa da, biriktirilse de bu o çocuk için bir 

hazinedir. Çünkü bunu çalışarak hak etmiştir. Hak 

ettiğimiz şeyleri, elimize karşılıksız geçen şeylere 

kıyasla çok farklı değerlendiririz. Onlara yönelik 

saygımız daha yüksektir ve onlardan daha çok 

kıvanç ve mutluluk duyarız. Bunun anlamı açıktır. 

Gelecek dünyadaki payımızdan olabildiğince 

yüksek bir mutluluk duyabilmemiz için, bunun 

tsedaka değil, hak ettiğimiz bir ödeme olması 

gerekir. İnsanoğlu ancak elde etmek için 

çalıştığımız şeylerden gurur duyar. Bir armağan 

ise, kazanılmamış bir ihsandır ve bu hali ile 

alçaltıcı bir öğeyi de beraberinde taşır. 

Şimdi konuyu daha iyi yorumlayabiliriz : 

Tanrı bizleri gerçek iyiliğini vermek için yarattı. 

Ancak bu "iyilik" tanımının gerçekten "iyilik" 

olabilmesi ve bizlerin bundan azami mutluluğu 

duyabilmemiz için, bunun hak edilmesi


- 211 - 

gerekmektedir. "İyilik" ancak bu şekilde "gerçek 

iyilik" olacaktır. 

İkinci sorumuza gelelim; insanın bu dünyadaki 

görevi!.. 

Ramhal, Mesilat Yeşarim'de şöyle yazar: 

"İnsanı bu amaca yönlendirecek olan araçlar, 

Tanrı'nın bizlere uygulamamızı önerdiği 

"mitsva"lardır. Bu mitsvaların uygulanacağı yer 

sadece bu dünyadır. Hatıraları mübarek olan 

Hahamlarımızın söyledikleri gibi, bu nedenle 

insanlar mitsvaları bugün (bu dünyada) 

uygulamak ve yarın (gelecek dünya'da) ödüllerini 

almak durumundadırlar." 

Görüldüğü gibi bu dünyadaki görevimiz, 

gerektirdikleri ile birlikte Tora ve mitsvalardır. Bu 

manevi emeklerin tek bir anı bile paha biçilmezdir. 

Gelecek dünyaya bilet alabileceğimiz tek yer 

burasıdır. Gelecek dünyada hiçbir mücadele, hiçbir 

 

fırsat veya gelişim fırsatımız olmayacaktır. Orada 

artık "hesed" (iyilik) yapma, kusurlu taraflarımızı 

düzeltme veya Tora'dan tek bir ilave sözcük bile 

öğrenme imkanımız olmayacaktır. Bir tek 

"mitsva" bile, sahip olabileceğimiz tüm maddi 

olanaklardan, tüm lüks ve zevklerden 

ölçülemeyecek düzeyde büyüktür. 

Dikkatle incelersek bu ifadenin son derece doğru 

olduğunu kavrayabiliriz. Eğer yaşamımızda 

yapmamız gerekenler yemek, içmek, uyumak ve 

günü olabildiğince hoş geçirmekten ibaret olsaydı, 

olduğumuzdan çok daha az bir donanımla 

yaratılabilirdik. Mükemmel zihinsel yeteneklere 

veya yüce manevi ruhlarımıza ihtiyaç olmazdı. 

Örneğin çiftlik hayvanları bu donanımlara sahip 

olmadan dünyevi zevklerin tümünün tadını 

çıkarmayı becerebilmektedirler. Aynısını biz de 

yapabilirdik. Demek ki biz insanoğullarından, 

hayvan sürülerinden beklenenden çok daha fazlası 

beklenmektedir. Nasıl ki bütün yaşamımız yemek, 

içmek ve uyumaktan ibaret değilse, aynı şekilde 


- 212 - 

sadece iyi insan olmak da yeterli değildir. Bir 

Yahudi için iyi kalpli olmak esastır ama sadece iyi 

kalpli olmak yeterli değildir. Kuzunun da hiç 

kimseye bir zararı yoktur, o zaman kuzu olarak 

yaratılabilirdik. Yaratılmadığımıza göre Tanrı'nın 

bizim için daha farklı planları olduğunu 

görmeliyiz. 

Tora ve mitsvalar bizim bütün hazinemizdir. Kişi, 

Tanrı'nın Tora'sını ve bilgeliğini ancak kendi 

gözlerini açarak ve öğrenerek görebilir. Çünkü 

akla gelebilecek herşey Toramızın içinde vardır. 

İnsanın dünyevi yaşamı 70-80 sene, göz açıp 

kapatıncaya kadar geçmekte. Fırsat şu "an"dır!.. 

Aç ve öğren!.. Torayı öğrendiğin zaman, her anını 

onunla geçirmek istiyeceksin. 

Peki insan nasıl Tora'nın istediği gibi bir kişi 

olabilir, bu bütünlüğe nasıl ulaşabilir? 

Tabi ki Tora burada devreye girmektedir. Tora 

bize ideal olan ve elde etmemiz gereken kişiliği 

 

çizmektedir. Tanrı'nın bize söylediği mitsvalar 

bize verilen talimatlardır. Tanrı'dan gelen bu 

yönlendirme olmadan, kişinin bütünlüğe ulaşması 

mümkün değildir. 

Dünyayı ve buradaki yaşamı bir geçiş koridoru 

olarak gören bu bakış açısı, buradaki yaşamın 

değerini azaltmamakta veya burada olanları hor 

görmemektedir. Aksine, bu dünyada yapılan ve 

olup biten herşeye büyük önem verilmektedir. 

İnsan manastıra çekilip kendini bu dünyadan 

soyutlayamaz. Bizim buradaki görevimiz maddi 

olan her şeye maneviyat katmaktır. Yemekten 

önce ve sonra beraha okumak, ya da insanın kendi 

ailesini geçindirebilmek için, oğluna Tora 

öğretmeni tutabilmek için, daha çok tsedaka 

verebilmek para kazanmaktır. Maneviyat sadece 

sidur açarken, ya da sadace sinagogda değil, maddi 

olan şeyde de vardır!.. Maneviyat ticaret yaparken 

de vardır!.. Yeter ki insan örneğin dürüst 

davranarak ya da aldatmayarak o ticarete 

maneviyatı da dahil etsin!..


- 213 - 

Kısacası Toramız sadece maneviyat değildir. 

Maddiyata da maneviyatımızı dahil etmemizi ve 

onu kutsallaştırmamızı istemektedir. "Ye ve iç 

çünkü yarın öleceğiz" sloganı yerine "Kendini 

yaşamında kutsa ki, ölümünden sonra da 

yaşayabilesin!.."sloganı anlam kazanmaktadır. 

Kişinin bu dünyadaki başarısı, borsada 

kazandıkları ve elde ettiği mal mülk değil, onu 

"Olam Aba"ya taşıyacak olan şeyleri yapmasıdır. 

Sonuca gelirsek, insanı "Olam Aba"ya taşıyacak 

olan araç ve gereçler, Tanrı'nın bize verdiği 

mitsvalardır ve mitsvaların tek uygulanabildiği yer 

burasıdır. İnsan bu dünyadaki yaşamı için değil, 

"Olam Aba"daki yaşamı için yaratılmıştır. Ancak 

bu dünyadaki konumu Olam Aba'daki konumunu 

belirleyecektir. Bu nedenle sürekli bunu 

hatırlamalı ve bu anlayış hepimizde tartışmasız bir 

kesinlik kazanmalıdır. Bu şekilde hayatımızı 

yönlendirmeli ve boşa harcamamalıyız. 

KAYNAK: Geleceğe Yolculuk - Mesilat Yeşarim 

 


Okunu hedeften öteye atan okçu, 

okunu hedefe ulaştıramayan okçudan 

daha başarılı sayılamaz. 

MONTAIGNE 

İnsanı ihtiyarlatan 

geride bıraktığı yılların çokluğu değil, 

ideal yokluğudur. 

Yıllar ciddi buruşturur, 

fakat idealsizlik ruhu öldürür. 

G. CENERAL MACARTHUR 

Yapamayacağın şeylerin 

yapabileklerini engellemesine izin verme. 

JONH WOODEN 


- 214 - 

İzmir Sanat Etkinlikleri 

Uluslararası İzmir Festivali 

2 Temmuz 2010, Cuma 

MAHLER ZAMANI! 

Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi 21.30 

KRALİYET CONCERTGEBOUW ORKESTRASI 

DANIELE GATTI, şef 

4 Temmuz 2010, Pazar 

CHARLIE PARKER & DIZZY GILLESPIE"YE ARMAĞAN 

Çeşme Kalesi 21.30 

MUVAFFAK “MAFFY” FALAY QUINTET 

7 Temmuz 2010, Çarşamba 

"ATEŞİ ÇALAN" 

Asklepion Tiyatrosu, Bergama 21.30 

AISKHYLOS: ZINCIRE VURULMUŞ PROMETHEUS 

FRIENDS OF THE MUNICIPAL THEATRE OF PIRAEUS 

Müzik: Konstantino Psahos ve Mikis Theodorakis 

Reji: Aggelos Sikelianos ve Elias Malandris 

9 Temmuz 2010, Cuma 

AŞKIN TINILARI 

Asklepion Tiyatrosu, Bergama 21.30 

ISABELLE CALS, soprano 

SYLVIE VALAYRE, soprano 

NICOLAI SCHUKOFF, tenor 

JEAN-MARC BOUGET, piyano 

 

12 Temmuz 2010, Pazartesi 

Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi 21.30 

TÜRK-YUNAN GENÇLİK ORKESTRASI 

IŞIN METİN, şef 

13 Temmuz 2010, Salı 

USLANMAZ ROMANTİKLERE 

Odeon, Efes 21.30 

JERZY DUDA-GRACZ’DEN FREDERIC 

CHOPİN’E ‘NOTALARIN RESİMLERİ” 

KRZYSZTOF JABŁOŃSKI, piyano 

19 Temmuz 2010, Pazartesi 

HÜZNÜ KUCAKLAYAN ŞARKILAR 

Çeşme Kalesi 21.30 

CONCHA BUIKA 

"EL ULTIMO TRAGO” ‘THE FINAL DRINK" TOUR 

100, 60, 40, 20 TL 

Konser 

10 Temmuz 2010, Cumaratesi; 23:00 

DUMAN 

BABYLON- AYA YORGİ 

29 Temmuz 2010, Perşembe; 21:30 

ZUHAL OLCAY-BÜLENT ORTAÇGİL 

KARŞIYAKA BOSTANLI AÇIKHAVA TİYATROSU


- 215 - 

Eğitimli insanlar 

topluma borçludurlar. 

Bir işin nasıl yapılabileceğini biliyorken, 

bir başkasının yapamadığını görüp susmaları 

kendilerini yetiştiren o topluma ihanettir. 

 


- 216 - 

Yayın Ekibi & İletişim 

Yayın Yönetmeni : Rafael Algranati 

manager.diyalog@yahoo.com 

Halkla İlişkiler : Ester Cen 

bulten.diyalog@yahoo.com 

Yazı İşleri : Sarit Bonfil 

members.diyalog@yahoo.com 

Haber : Renin Eliş 

haber.diyalog@yahoo.com 

DIYALoG üyelerine e-posta ile gönderilen süresiz bir dijital bültendir. 

Basılı olarak yayınlanmaz. 

Yazıların sorumlulukları yazarlarına aittir. 

Para ile satılmaz.

DIYAL o G

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?