2012-2014 Stratejik Plan - Afyonkarahisar Milli Eğitim Müdürlüğü ...

F- AFYONKARAHĠSAR‟DA EĞĠTĠMĠN TARĠHĠ GELĠġĠMĠ
1-SELÇUKLU VE OSMANLI DÖNEMLERĠNDE EĞĠTĠM
a)Klasik Eğitim Kurumları(Medreseler)
Selçuklu ve Osmanlı Eğitim sisteminde Medreselerin önemli bir yeri bulunmaktadır. Türkler‟ in
Afyonkarahisar Ġli‟ni fethetmeleriyle birlikte Anadolu‟ nun genelinde baĢlatmıĢ oldukları imar ve sosyal
ihtiyaçların karĢılanması amacıyla yapmıĢ oldukları çalıĢmalar Afyonkarahisar‟ da da yapılmaya
baĢlanmıĢtır. AraĢtırmalar, bu kapsamda yapılmıĢ olan ve XIII. Yüzyılda Afyonkarahisar‟da klasik eğitim
kurumlarından olan Hisarardı, Çay ve Boyalı Köyü medreselerinin varlığını göstermektedir.
Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat 1231-1233 yılları arasında kalenin tamiri yanında kalenin
dıĢında da Hisarardı Alaaddin Medresesi‟ni yaptırmıĢtır. Medresenin açılıĢına I. Alaaddin Keykubat‟ ın
katılması, katılanların arasında Mevlâna Celalettin-i Rumî‟nin de katılması bu dönemde eğitime verilen
önemi göstermektedir. Bilindiği üzere Afyonkarahisar Ġli daha sonraki dönemlerde Mevlevilikte
Konya‟dan sonra ikinci önemli merkez konumuna gelmiĢtir.
Selçuklu Dönemi‟ne ait olan ve Akkoyunlu kabilesinden Oğuz oğlu Ġlyas Bey‟in oğlu KureyĢ
Bey‟in yaptırdığı kabul edilen Boyalı Köyü Medresesi Boyalı Köyü‟ndedir. Külliye olarak yapılmıĢtır.
Çay-TaĢ Medresesi, 1278-1279 yıllarında Mimar Oğul Bey bin Mehmet tarafından Ebu‟l-Mücahit
Yusuf bin Yakup adına yapılmıĢtır.
XV. yüzyılda, 1455 yılında Umur Bey Külliyesi‟nin, Kasım PaĢa Külliyesi ve 1475 yılında Gedik
Ahmet PaĢa Külliyesi‟nin açılmıĢ olması bu yüzyılda eğitim alanındaki geliĢmelerin göstergesidir. Umur
Bey Külliyesi‟nde yer alan medrese Afyonkarahisar‟ da Osmanlı Dönemi‟nde yapılmıĢ olan ilk medresedir.
Sonraki dönemlerde merkezde ve nahiyelerde sayıları artan medreselerdeki eğitim, 1924 yılında medreseler
kapatılıncaya kadar devam etmiĢtir.
1903 ve 1914 yılı öğrenci sayıları karĢılaĢtırıldığında 1914 yılında Karahisar da medreselerde
okuyan öğrencilerin sayılarının azalmıĢ olduğu anlaĢılmaktadır. Bu durum öğrencilerin de Birinci Dünya
SavaĢı‟na katılmak üzere askere alındıklarını düĢündürmektedir.
Osmanlı Ġmparatorluğu‟nun son dönemlerinde Afyonkarahisar‟ da kırka yakın medrese
bulunmakta iken bunların büyük bir kısmı Cumhuriyet Dönemi‟nde yıkılmıĢtır.
Osmanlı döneminde bir baĢka eğitim kurumu da sıbyan mektepleridir. Sıbyan mekteplerinin
olmadığı köy, kasaba ve Ģehirlerde ise camiler okul olarak kullanılmıĢtır. XV. Yüzyılda Afyonkarahisar‟ da
4 sıbyan mektebi bulunmaktadır. Gedik Ahmet PaĢa Talimhanesi, 1475 yılından kısa bir süre önce
açılmıĢtır. 8-10 yıl sonrasında ise ġeyh Abdurrahim Karahisârî tarafından yaptırılan ġeyh Abdurrahim
Efendi - Mısrî Mektebi açılmıĢtır. Döğer‟de ise II. Murat tarafından 1452 tarafından Han ve cami ile
birlikte sıbyan mektebi yaptırılmıĢtır. Bundan sonraki yüzyıllarda da Ġl genelinde sıbyan mektepleri
açılmaya devam etmiĢtir.
XX. yüzyıla gelindiğinde 8 sıbyan mektebinin daha açılmıĢ olması sıbyan mekteplerinin bu
yüzyılın ilk yıllarına kadar açılmaya ve eğitimin bu okullarda verilmeye devam edildiğinin bir
göstergesidir.
b)Modern Eğitim Kurumları
Modern eğitim kurumlarına bakıldığında ilk “ana mektebi”ni 1915-1916 yılında açılmıĢtır. Bir yıl
sonrasında bir ana mektebi daha açılmıĢtır. Ana mektepleri iptidai okullara hazırlık olmak üzere açılmıĢtır.
Ġptidai mektepler ise sıbyan mekteplerinin yanı sıra daha modern ve Avrupai usu+llerde eğitim vermek
amacıyla kurulmuĢlardır. Diğer modern usulde eğitim veren kurumlar ise rüĢtiyeler, idadiler, sanayi
mektebi, Darü‟l-Eytam (Yetimler Yurdu), Darü‟l-Mualliminler‟dir.
38