Makale metni (PDF)

insanm icinde yasadigi toplumsal cevre ile biitiinlesmesinde 1'01
oynar. Hemsehrisi oldugurnuz Eskisehir'de yerel basmm tarihce.
sinin bilinmesi buacidan onern tasnnaktadir.
Aynca diger kitle iletisim araclan gibi gazeteler de yansitmada
-secicilik, haber vermede yanhhk vb. sirnrhhklar gozoniinde tutulmak
kosuluyla, toplurn yasarmm yansrtan belgelerdir. Gazete
kolleksiyonlarmm da toplumsal degismenin gozlemlenebilecegi
«toplumsal 'bellek» kaynaklari olma ozelligi vardir.
Keske sayilari yuzyirrnldorte ulasan 'bu gazetelerin eksiksiz ornekleri
kentin kitapliklarmda, arsivlerinde bulunabilseydi, yasadigirmz
cevrenin toplum yasamiyla ilgili cok degerli bilgilerden gerek
kisisel, gerek kurumsal yasayisr diizenlemcde yararlamlabilecekti.
Nitekim arastirmarmzm arnaci disinda kalrnasma karsm, derlenebilen
gazete ornekleri 'bu acidan ilginc ipuclari verrnekte ve sorulara
yol acrnaktadir.
Bu nedenle yazimizi 2 bolume ayirdik. Birinciside, belirli donemlere
gore Eskisehir'de giiniimiize kadar yaymlanan gazetelerin kisa
bir tanitumm yapacagiz, ikincisinde ise elde edilebilen orneklerin
Eskisehir'in sosyo-kiilturel yasarmnda yansrttigi bazi gerceklere
deginecegiz.
Eskisehir'de ilk gazete 22 Mart 1908 tarihinde «NiMET» adryla 1;1kiyor.
Mehmet Burhanettin'in bu gazetesi haftada 3 kez yayimla.
myor,
Ulasilabilen orneklere gore bir kurneleme yapmak gerekirse;
Curnhuriyet oncesi 13,
Curnhuriyetten 90k partili yasam 6,
1946-50 Tanmda yapi degismesi 11,
1950-60 33 gazete yayimm surduriiyor.
SO'li yillarda 13 giinliik gazetenin siirekli yaymda oldugu da gcrii­
Iiiyor.
Giiniimuzde -ise 5 giinlirk surekli gazete var. Yayma gecis tarihleriyle
birlikte Sakarya (1925), istikbal (1951), Milli hade (1968),
Sonhaber (1984), Iki Eyliil (1988).
Adlanm andigirmz :bu bq yerel gazetenin sureklilik saglayabilmesi
oldukca onemli, Ancak, kentin giiniuniizdeki niifusu, okuma-yazma
126

oram gozoniinde tutuldugunda; yamsrra yerel basmm daha once
de deginilen islevinin onemi diisuntildiigiinde gazetelerin sayisr 01masa
bile tirajlarimn onernini yadsryarrrayiz.
Gercekten ulusal basimn teknolojik gelismesi. dagrtim sebekesini
ve olanaklarim giiclendirmesi, bolge haberlerini oncelikle gozetmesi
ve giderek yaygmlasan lotarya giicii gozonune almdiginda 5
yerel gazetenin sureklilik saglayabilmesi onemli vir basaridir.
Eskisehir'deki gazete satislarmdan yola cikarak ulusal basmla, yerel
basmm karsrlastirrlrnasr ve potansiyel okuyuculara ulasmak,
kendini benimsetmek icin yerel gazetelerin yapmasi gerekenler
arastmlmaya deger konulardir.
Orneklerine ulasabildigimiz yerel gazetelere bakildigmda gecmiste
Eskisehir'in sosyal ve kultirrel yasammda cok onemli adimlarm
anldigim goriiyoruz:
Sozgelisi, 1912 yihnda Eskisehir'de Turk yazarlannm seckin
eserlerini sahneye koyan siirekli bir tiyatro var. Resad
Ridvan Bey'in yonetiminde icra-yi sanat eyliyorlar. ..
1925 yihnda Caz Miizigi Toplulugu kuruyor Cumhuriyet Gazinosunda
konserleri var...
1912 yihnda Omiir Liitfii Eczanesi'nde doktorlar Cuma gunleri
yoksul hastalari iicretsiz muayene ve tedavi ediyorlar...
1927 yihnda Hiiseyin Hilmi Bey tarafmdan Cumhuriyet Bari'nda
dans dersleri veriliyor...
1932 yilmda yerel basmda kadm haklan savunuluyor... Aym
yil tiyatro elestlrileri yaymlanrycr. ..
1939 yihnda Otello, Bir Kuyruk AOSl, Baba, Mechul Serseri
ve Arsin Malalan adh 5 oyun bir hafta icinde oynamyor...
1939 yihnda Eskisehir'de bir gecede iki oyun sergileniyor.
Kocatepe Gazetesi'nin sanat elestirrneni Aksay, okurlarmdan
oziir diliyor, sadece bir oyunu izleyebildigi icin...
1944 yihnda Sakarya Gecidi Ferah Kiraathanesi'nde Meddah
Edip'in her gece gosterisi var. ..
1944 yilmda gazeteler «koylu» ozel sayilari cikarryor...
1948 yihnda Giizelis Kitabevi en cok okunan kitaplan duyuruyor.
Okuma Iisteleri ve kitap tarutrna yazrlari yaymlamyor.
127

1953 yihnda Eskisehir'den Ankara ve Istanbul'a Devlet Hava
Yollari'nm hergiin diizenli ucak seferleri var. Ankara 24,
istanbul 28 TL saat 10.15 ve 14.45'de.
Yine yil 1953, Seker Fabrikasi Salonunda Ihsan USMANBASin
operasi var. Veya Goksu'da Bale gosterisi...
1955 yihnda Eskisehir'de 1S. sinema var.
Ayrn yil Ferit ALNAR yonetiminde Cumhurbaskanligi Filarmoni
Orkestrasi konserler veriyor. ..
Yine ayrn yil bale, opera, operet ve revii temsillerinin haberleri
gazetelere yansryor.
1954 yilmm Mayis/Haziran aylari etkinlikleri yerel basma
yansiyor:
Devlet Resirn Heykel Sergisi (Dumlupmar Salonu)
Ressamlar Dernegi Sergisi (Senay Lokali)
Devlet Opera Orkestrasi (Seker Fb. Salonu)
Muammer Karaca Opereti
Siir Sergisi (Park Gazinosu)
Hamiyet Yiiceses Konseri (Porsuk Gazinosu)
Potograf Sergisi (Dumlupmar Salonu)
Gazetelerin incelenmesinde goziimiize carpan bu ornekler gunumi.izle
karsilastmldigmda Eskisehir'in toplurnsal yasarmnda onemli
degismelerin oldugunu gosterrnektedir. Kentte, 1940'larda, SO'lerde
disa acrk bir yasamm, yogun sanatsal etkinliklerin bulundugunu
gosteren bu belirtiler, guniirnuzle gorece carpict bir karsithk
icindedir.
Niifusu, Il Merkezi oldugu 1925 yihndan bu yana duzenli olarak
artmasma (1927'de 32,3 bin, 1985'de 360 bin), DDY atolyeleri ile
1894'de temeli atilan sanayinin, ozellikle 1960'lardan soma gelismesine,
biiyiik bir asker! merkeze, hizmetleri yalmz tum yurda degil,
Avrupa'ya uzanan iiniversitesi'ne karsm bugiin gozlenen durum
ve kentlilerde cagdas bir kentlilik bilincinin yeterince olgunlasmarms
olrnasi nasil aciklanabilir?
128