ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Taner ...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ 

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ 

Taner ÇİFTÇİ YÜKSEK LİSANS TEZİ 

DATÇA (MUĞLA) VE YAKIN DOLAYININ JEOLOJİSİ 

ADANA, 2010 

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI




Taner ÇİFTÇİ 

YÜKSEK LİSANS TEZİ 

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI 

Bu Tez 09/07/2010 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından 

Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. 

……………….................... ………………………….. ……................................ 

Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL Prof. U. Can ÜNLÜGENÇ Doç. Dr. Erol ÖZER 

DANIŞMAN ÜYE ÜYE 

Bu Tez Enstitümüz Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. 

Kod No: 

Bu Çalışma Ç. Ü. Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. 

Proje No: MMF2009YL57 

Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL 

Enstitü Müdürü 

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların 

kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere 

tabidir.

ÖZ 

YÜKSEK LİSANS TEZİ 





JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI 

Danışman :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL 

Yıl: 2010, Sayfa:91 

Jüri :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL 

:Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ 

:Doç. Dr. Erol ÖZER 

Bu çalışma, Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayının dahil olduğu, 

Marmaris O19 a3-d2 ve kısmen Marmaris O19 a4-d1 paftalarının içerisinde kalan 

alanda gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık 108 km 2 ’lik bu alanda bölgenin yapısal konumu 

ve Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşimi açıklanmaya 

çalışılmıştır. 

Çalışma alanındaki litostratigrafi birimleri, arasında önemli zaman boşluğu 

olan paleotektonik ve neotektonik birimlerden oluşmaktadır. Çalışma alanında 

tektonostratigrafik yerleşime göre 7 adet litostratigrafi birimi haritalanmıştır. Bu 

birimler sırasıyla; alt tektonik dilimi oluşturan Apsiyen-Albiyen yaşlı Marmaris 

peridotiti, orta tektonik dilimi oluşturan Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği 

formasyonu, üst tektonik dilimi oluşturan Orta Triyas-Liyas yaşlı Kayaköy dolomiti, 

Üst Jura-Alt Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonu ve Üst Senoniyen yaşlı 

Karaböğürtlen formasyonudur. Bu paleotektonik birimlerin üzerine açısal 

uyumsuzlukla Üst Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu gelmektedir. 

Neotektonik birimlerin en genç çökelimi ise, açısal uyumsuzlukla Yıldırımlı 

formasyonu üzerinde yer alan Kuvaterner yaşlı volkanikler, yamaç molozları, plaj 

çökelleri ve alüvyondur. Çalışma alanının tektonik konumu kapsamında bölgede 9 

adet fay haritalanmıştır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda elde edilen bulgularla, 

bölgenin 1/25.000 ölçekli detay jeoloji haritası, genelleştirilmiş tektonostratigrafik 

kesiti ve jeoloji enine kesitleri hazırlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Datça, Muğla, Tektono-stratigrafi, Likya Napları 

I

ABSTRACT 

MSc THESIS 

GEOLOGY OF DATÇA (MUĞLA) AND ITS NEAR SURROUNDINGS 

AREA 


DEPARTMENT OF GEOLOGICAL ENGINEERING 

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES 

UNIVERSITY OF ÇUKUROVA 

Supervisor :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL 

Year: 2010, Pages:91 

Jury :Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL 

:Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ 

:Assoc. Prof. Dr. Erol ÖZER 

This study has been carried out in the topographic maps of Marmaris O19 a3d2 

and partially in the Marmaris O19 a4-d1 where include Datça village and its near 

surroundings in Muğla. Structural position of the investigated area that covers an 

area of approximately 108 square km have been studied and also tectonostratigraphical 

setting of Lycian nappes seen in the area are tried to be explained. 

Lithostratigraphical units of the area are mainly made up of palaeotectonic 

and neo-tectonic units that have subsequent (long) time gap each other. 7 

lithostratigraphical units have been differentiated and mapped according to the 

settlement of the tectono-stratigraphical units of the study area. These units from 

bottom to the top as follow; Aptian-Albian age Marmaris peridotits (lower tectonic 

slice); Toarcian-Late Creatceous age Göçgediği formation (middle tectonic slice); 

and middle Triassic-Liassic age Kayaköy dolomites, late Jurassic-Lower 

Maastrichtian age Orhaniye formation and late Senonian age Karaböğürtlen 

formation (upper tectonic slice). Terrestrial and marine facies of Yıldırımlı formation 

is of late Piacenzian age rests on the present palaeotectonic units with angular 

unconformity. The youngest sediments of neo-tectonic units are Quaternary age 

volcanics, slope deposits, beachs sediments and alluviums that rest on the Yıldırımlı 

formation with angular unconformity. 9 differently oriented normal and dextral strike 

slip faults have been observed and mapped within the investigated area. 1/25.000 

scale detailed geological maps of the study area, generalized tectono-stratigraphical 

section and three geological cross sections have been prepared with the data obtained 

from the field studies. 

Key words: Datça, Muğla, Tectono-stratigraphy, Lycian Nappes 

II

TEŞEKKÜR 

Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği 

Anabilim Dalı’nda yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma Prof. Dr. Cavit 

DEMİRKOL danışmanlığında gerçekleştirilmiştir. 

Öncelikle beni yüksek lisans öğrencisi olarak kabul eden ve çalışmalarım 

süresince değerli öneri ve eleştirileri ile yönlendiren, araştırmalarımın her safhasında 

benden desteğini esirgemeyen danışman hocam sayın Prof. Dr. Cavit DEMİRKOL’a 

teşekkürlerimi sunarım. 

Yapılan bu çalışmanın düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlayan Jeoloji 

Mühendisliği Bölüm Başkanı sayın Prof. Dr. Ulvi Can ÜNLÜGENÇ’e teşekkürü bir 

borç bilirim. 

Çalışmalarım boyunca yardım ve önerilerini benden esirgemeyen sayın Doç. 

Dr. Erol ÖZER’e teşekkür ederim. 

Lisans ve yüksek lisans eğitimim boyunca değerli tavsiye ve yardımlarından 

dolayı Yrd. Doç. Dr. Ulaş İnan SEVİMLİ’ye teşekkürü bir borç bilirim. 

Arazi çalışmaları sırasındaki yardımlarından dolayı arkadaşım Jeoloji 

Mühendisi Hüseyin Göksen TAŞDÖĞEN’e ve tez yazım aşamasındaki katkılarından 

dolayı Esin ÖZDEMİR’e teşekkür ederim. 

Çalışma alanım olan Datça’daki değerli yardım ve katkılarından dolayı Zuhal 

Ünsel ve Mehmet TAŞDÖĞEN’e, Fatma TAŞDÖĞEN’e, Gülgün ve Nazmi 

KAYA’ya, Hüsnügül ve Zait UÇAR’a teşekkür ederim. 

Yüksek lisans çalışmam boyunca sağladıkları değerli yardımlardan dolayı 

Cemile BOZACIOĞLU ile Fatma ve Cumali KILIÇ’a teşekkürlerimi sunarım. 

Son olarak, bütün eğitim hayatım boyunca maddi ve manevi yardımlarını 

benden esirgemeyen annem Mihriban ÇİFTÇİ’ye ve babam Kamil ÇİFTÇİ’ye 

sonsuz teşekkürlerimi sunarım. 

III

İÇİNDEKİLER SAYFA 

ÖZ ........................................................................................................................I 

ABSTRACT ....................................................................................................... II 

TEŞEKKÜR ...................................................................................................... III 

İÇİNDEKİLER............................................................................................ …..IV 

ŞEKİLLER DİZİNİ ........................................................................................... VI 

RESİMLER DİZİNİ..........................................................................................VII 

1. GİRİŞ .............................................................................................................. 1 

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR................................................................................ 3 

3. MATERYAL VE METOD .............................................................................. 5 

3.1. Materyal ................................................................................................... 5 

3.2. Metod ...................................................................................................... 6 

3.2.1. Saha Öncesi Çalışmalar..................................................................... 6 

3.2.2. Saha Çalışmaları ............................................................................... 6 

3.2.3. Değerlendirme ve Tez Yazım Çalışmaları ......................................... 7 

4. BULGULAR VE TARTIŞMA ........................................................................ 9 

4.1. Tektonostratigrafi ................................................................................... 11 

4.1.1. Tersiyer Öncesi Birimler ................................................................. 11 

4.1.1.1. Alt Tektonik Dilim................................................................... 12 

4.1.1.1.(1). Marmaris Peridotiti (Kmo) ............................................. 12 

4.1.1.2. Orta Tektonik Dilim................................................................. 18 

4.1.1.2.(1). Göçgediği Formasyonu (Kg) .......................................... 18 

4.1.1.3. Üst Tektonik Dilim.................................................................. 21 

4.1.1.3.(1). Kayaköy Dolomiti (TRJk).............................................. 21 

4.1.1.3.(2) Orhaniye Formasyonu (JKo) ........................................... 27 

4.1.1.3.(3) Karaböğürtlen Formasyonu (Kka) ................................... 33 

4.1.2. Neojen ve Daha Genç Birimler ........................................................ 37 

4.1.2.1. Pliyosen ................................................................................... 37 

4.1.2.1.(1). Yıldırımlı Formasyonu (Plyı) ......................................... 37 

4.1.2.1.(1).(1). Karasal Yıldırımlı Formasyonu (Plyık)................. 38 

IV

4.1.2.1.(1).(2). Denizel Yıldırımlı Formasyonu (Plyıd) ................ 45 

4.1.2.2. Kuvaterner ............................................................................... 51 

4.1.2.2.(1). Kos-Nysiros Volkanik Ürünleri (Qkn)............................ 51 

4.1.2.2.(2). Yamaç Molozu ve Birikinti Konileri (Qym) ................... 52 

4.1.2.2.(3). Alüvyonlar (Qal)............................................................ 56 

4.1.2.2.(4). Plaj Oluşukları (Qp) ....................................................... 56 

4.2. Yapısal Jeoloji ........................................................................................ 57 

4.2.1. Paleotektonik (Eski Tektonik Döneme Ait) Yapılar ......................... 57 

4.2.2. Neotektonik (Yeni Tektonik Döneme Ait)Yapılar............................ 58 

4.2.2.1. Normal Faylar.......................................................................... 60 

4.2.2.1.(1). KD-GB Gidişli Faylar .................................................... 60 

4.2.2.1.(2). KB-GD Gidişli Faylar .................................................... 60 

4.2.2.1.(3). D-B Gidişli Faylar.......................................................... 63 

4.2.2.2. Doğrultu Atımlı Faylar............................................................. 64 

4.2.2.3. Datça Grabeni .......................................................................... 65 

4.2.3. Bölgenin Depremselliği................................................................... 67 

4.2.4. Tabaka Doğrultu-Eğim değerleri ..................................................... 68 

4.2.5. Açısal Uyumsuzluklar ..................................................................... 69 

4.3. Jeomorfoloji............................................................................................ 70 

4.3.1. Datça Yarımadası’nın Fiziki Coğrafya Özellikleri ........................... 70 

4.4. Jeolojik Tarihçe ...................................................................................... 76 

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ....................................................................... 81 

KAYNAKLAR.................................................................................................. 83 

ÖZGEÇMİŞ....................................................................................................... 89 

EKLER.............................................................................................................. 91 

V

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA 

Şekil 1.1. Çalışma alanı yer bulduru haritası...........................................................2 

Şekil 4.1. Çalışma alanının genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti...................... 10 

Şekil 4.2. Datça yarımadasındaki ofiyolitlerin tektonik olarak aldanmasını 

açıklayan ölçeksiz şematik enine kesit .................................................. 17 

Şekil 4.3. Yıldırımlı formasyonun (Plyı) yanal ve düşey fasiyes değişimlerini 

gösterir ölçeksiz sütun kesiti................................................................. 38 

Şekil 4.4. Yıldırımlı Tepe ölçülü stratigrafi kesiti ................................................. 46 

Şekil 4.5. Datça Yarımadası ve civarındaki aktif faylar ve bölgede meydana 

gelmiş büyük depremlerin yıllara göre dağılımı .................................... 59 

Şekil 4.6. Datça yerleşim alanı ve civarının neotektonik haritası........................... 66 

Şekil 4.7. Datça yarımadası ve civarının 1:250.000 ölçekli topoğrafik 

haritalarından hazırlanan kabartma haritası ........................................... 71 

Şekil 4.8. Datça Yarımadası ve civarının yükselti haritası..................................... 72 

Şekil 4.9. Datça Yarımadası’nın drenaj haritası .................................................... 72 

Şekil 4.10. Datça ve yakın civarının drenaj ve neotektonik haritası......................... 75 

Şekil 4.11. GB Anadolu'nun levha tektoniği açımlaması......................................... 78 

VI

RESİMLER DİZİNİ SAYFA 

Resim 4.1. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın kuzey kıyı 

şeridindeki (J4) grimsi-kahverengi görünümü ................................... 13 

Resim 4.2. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın güney kıyı 

şeridindeki yeşilimsi-kahverengi görünümü ...................................... 13 

Resim 4.3. Marmaris peridotitinde (Kmo) gözlenen serpantinleşme (J4) ............ 14 

Resim 4.4. Marmaris peridotiti (Kmo) içerisindeki karbonat bantları (H5).......... 14 

Resim 4.5. Kızlan köyü (G5) kuzeyinde, Marmaris peridotiti (Kmo) ile 

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) ayıran normal fay............... 15 

Resim 4.6. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) ile 

denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) dokanak ilişkisi.................... 16 

Resim 4.7. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) ile 

denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) uyumsuzluk 

(nonkonformite) ilişkisi..................................................................... 16 

Resim 4.8. Hızırşah köyünden (D9) Kovanlık Tepe’nin (C9) görünümü ve 

Göçgediği formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka) 

arasındaki dokanak sınırı (Doğu’dan Batı’ ya bakış) ......................... 19 

Resim 4.9. Kovanlık Tepe’de (C9) gözlenen, Göçgediği formasyonunun (Kg) 

kalsitürbidit ve marn seviyeleri ......................................................... 19 


iyi çimentolanmış, silisli- killi marn görünümü ................................. 20 

Resim 4.11. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen, dağınık 

bloklar halindeki silik alg izli dolomitler ........................................... 22 

Resim 4.12. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen silik-alg 

izli bir dolomit bloğunun yakından görünümü................................... 23 

Resim 4.13. Karadağ’da (B12) gözlenen, Kayaköy dolomitinden (TRJk) oluşan 

yamaç döküntülerinin görünümü....................................................... 23 

Resim 4.14. Hızırşah köyünden (D9) Karadağ’daki (B12) Kayaköy dolomitini 

(TRJk) kesen D-B doğrultulu normal fayın görünümü ....................... 24 

VII

Resim 4.15. Karadağ’da (B12), Kayaköy dolomitinin (TRJk) erime boşluklu, 

sarımsı-bej dolomitlerinin genel görünümü ....................................... 25 

Resim4.16. Hızırşah köyünün (D9) güneyinde gözlenen, D-B doğrultulu 

normal fay ve Kayaköy dolomitinin (TRJk) Karaböğürtlen 

formasyonu (Kka) ile dokanak ilişkisi............................................... 26 

Resim 4.17. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik eğim 

açılı tabakalanmaları ve birim içindeki renk değişimleri.................... 28 

Resim 4.18. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) kırıklı- 

çatlaklı tabakalanma üzerine gelen iyi derecede kıvrımlanmış, 

kiltaşı arakatkılı kireçtaşları .............................................................. 29 

Resim 4.19. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) yanal yönde 

renk değişimi gösteren kıvrımlı mikritik kireçtaşları.......................... 29 

Resim 4.20. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) pembemsi- 

kırmızı renkli mikritik kireçtaşları..................................................... 30 

Resim 4.21. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) gri, 

mavimsi gri renkli mikritik kireçtaşları.............................................. 31 

Resim 4.22. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik 

renkler sergileyen mikritik kireçtaşları .............................................. 31 

Resim 4.23. Karaböğürtlen formasyonundaki (Kka) bol çatlaklı mikritik 

kireçtaşlarının kuzey sahil şeridindeki görünümü .............................. 34 

Resim 4.24. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen, dağınık bloklar 

halinde çatlaklı mikritik kireçtaşları .................................................. 35 

Resim 4.25. Hızırşah köyünde (D9) gözlenen kiltaşı–boksit geçişi ....................... 35 

Resim 4.26. Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında, Palamutbükü yolu 

boyunca gözlenen kireçtaşı mercekleri.............................................. 36 

Resim 4.27. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında karasal Yıldırımlı 

formasyonu’nun (Plyık) ince-orta çakıllı, iyi çimentolanmış 

kireçtaşı blokları ............................................................................... 40 

Resim 4.28. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında Yıldırımlı formasyonunu (Plyı) 

ikiye bölüp, her iki bloktaki topoğrafyada eğim farklılıkları 

yaratan D-B doğrultulu normal fay.................................................... 40 

VIII

Resim 4.29. Kızlan köyü (G5) doğusunda, tabanda konglomera ile başlayarak, 

kumtaşı, kiltaşı ardalanmalı tabakalanmaların görünümü .................. 42 

Resim 4.30. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, ince taneli kumtaşlarında 

gözlenen kama şekilli çapraz tabakalanmalar .................................... 42 

Resim 4.31. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, iri taneli kumtaşları içerisinde 

gözlenen mercek şekilli tabakalanmalar ............................................ 43 

Resim 4.32. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen iyi 

derecede çimentolanmış, ince kumtaşlarının oluşturduğu akarsu 

yatağı................................................................................................ 44 

Resim 4.33. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen, tabaka 

altı oygu-dolgu yapıları..................................................................... 44 

Resim 4.34. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’nin üst 

seviyelerinde, üst fasiyese ait denizel ortamı karakterize eden açık 

renkli kumtaşı-kiltaşı ardalanması..................................................... 45 

Resim 4.35. Parmak Burnunda (B17) gözlenen, Karasal Yıldırımlı 

formasyonunun (Plyık) yataya yakın eğimli konglomera 

tabakalanması ................................................................................... 47 

Resim 4.36. Karadağ’da (B12) gözlenen yamaç molozu oluşumu......................... 53 

Resim 4.37. Çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin 

(Kmo) yer aldığı tepelerin arasında sık ve tekrarlı rastlanılan 

küçük vadiler .................................................................................... 54 

Resim 4.38. Datça yarımadası’nın kuzey kıyı şeridinde, yukarıdan taşınan kil 

ve serpantin parçalarınla oluşan gevşek yapılı fanglomera ve 

karbonat bantları ............................................................................... 54 

Resim 4.39. Yıldırımlı formasyonunun (Plyı), kuzey kıyı şeridindeki 

yamaçlarda yukarıdan taşınan alüvyon ile uyumsuz olarak 

örtülmesi........................................................................................... 55 

Resim 4.40. Kuzeydoğu kıyı şeridinde, alttaki serpantin üzerine yukarıdan 

taşınan köşeli peridotit ve çakıltaşlarının oluşturduğu fanglomera ..... 55 

IX

Resim 4.41. Orhaniye formasyonu (JKo) ve Karaböğürtlen formasyonunu 

(Kka) ayıran KB-GD doğrultulu normal fay. Güzne Düzünden 

(B5) Gerence Burnu’na (B4) bakış (Güney’den kuzey’e bakış) ......... 61 

Resim 4.42. Bağdınca mevkiinde (E5), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) 

ile denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) birbirinden ayıran 

KB-GD doğrultulu normal fayın görünümü....................................... 62 

Resim 4.43. Aksu mevkiinde (D4), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) ile 

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) birbirinden ayıran KB- 

GD doğrultulu normal fayın görünümü ............................................. 62 

Resim 4.44. Gerence Burnundan (B4) geçen fay üzerinde gözlenen yıkılmış bir 

harabe ............................................................................................... 63 

Resim 4.45. Hızırşah köyü (D9) civarından Karadağ’ın (B12) kuzey yamacına 

bakış ve Kayaköy dolomitini (TRJk) kesen doğu-batı doğrultulu 

fay .................................................................................................... 64 

Resim 4.46. Kargı koyu (F13) civarında gözlenen doğrultu atımlı sağ yönlü 

fayın denizden görünümü.................................................................. 65 

Resim 4.47. Datça Grabeni’nin (öndeki açık alan) Kızlan Köyü’ nün (G5) 

kuzeyinden görünümü (Kuzey’ den güney’e bakış) ........................... 67 

Resim 4.48. Datça Grabeni’nin(öndeki alçak alan) doğusunda yer alan ve batı 

kesime göre daha yayvan topoğrafyanın görünümü (Karaköy’ ün 

(B8) batısından doğuya bakış)........................................................... 73 

Resim 4.49. Datça Grabeni’nin (öndeki alçak alan) kuzey kenarından güneye 

bakış ve Kocadağ’ın görüntüsü (Kızılağaç Tepe’ den Kocadağ’a 

bakış)................................................................................................ 74 

X

1. GİRİŞ Taner ÇİFTÇİ 

1. GİRİŞ 

İnceleme alanı Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayını kapsamaktadır 

(Şekil 1.1). Çalışma alanı 1/25.000 ölçekli Marmaris O19 a3 ve d2 topoğrafik 

paftaları içerisinde yer almakta ve yaklaşık 108 km 2 ’lik bir alanı kapsamaktadır. 

Ayrıca, Marmaris O19 a4 ve d1 paftaları içerisinde de litostratigrafi birimlerinin 

devamlılığı kısmen incelenmiştir. Çalışma alanı içerisinde yer alan başlıca yerleşim 

yerleri; Datça ilçesi (G12), Kızla Köyü (G7), Hızırşah Köyü (D11), Karaköy (B10) 

ve Reşadiye (E9)’dir (Ek 1). 

Yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, inceleme alanındaki Likya 

Napları, tektonostratigrafik konumlarına göre 7 farklı litostratigrafi birimi şeklinde 

ayırtlanarak haritalanmıştır. Bu birimler sırasıyla; alt tektonik dilimi oluşturan 

Apsiyen-Albiyen yaşlı Marmaris peridotiti, orta tektonik dilimi oluşturan Toarsiyen- 

Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonu, üst tektonik dilimi oluşturan Orta Triyas- 

Liyas yaşlı Kayaköy dolomiti, Üst Jura-Alt Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonu 

ve Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonudur. Mevcut bu paleotektonik 

birimlerin üzerine açısal uyumsuzluk ile karasal ve denizel fasiyeslerden oluşan Üst 

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu gelmektedir. Neotektonik birimlerin en 

genç birimi ise, açısal uyumsuzlukla Yıldırımlı formasyonu üzerinde yer alan 

Kuvaterner yaşlı volkanikler, yamaç molozları, plaj çökelleri ve alüvyondur. 

Bu çalışmada, inceleme alanında yüzeyleyen birimlerin dağılımlarının, 

litolojik özelliklerinin, stratigrafik ve tektonostratigrafik konumları ile bu birimlerin 

birbirleriyle olan ilişkilerinin belirlenmesi amacıyla, çalışma alanının 1/25.000 

ölçekli detay jeoloji haritası, genelleştirilmiş tektonostratigrafik kesiti ve 3 farklı 

güzergahtan alınan jeoloji enine kesitleri hazırlanmıştır. Hazırlanan harita, kesit, 

şekil ve çizelgeler ile elde edilen arazi bulguları, araziden derlenen görüntülerle 

birlikte Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına bağlı 

kalınarak bir yüksek lisans tezi haline getirilmiştir. 

1

1. GİRİŞ Taner ÇİFTÇİ 

Kuzey 

K.B K.D 

Doğu 

Batı 

G.D 

G.B 

Güney 

2 

İSTANBUL 

ANKARA 

MUĞLA 

. 

Çalışma Alanı 

Şekil 1.1. Çalışma alanı yer bulduru haritası.

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Taner ÇİFTÇİ 

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 

Datça Yarımadası’ndaki ilk jeolojik çalışma gözlem niteliğinde olmak üzere 

Philipson (1915) ve Oppenheim (1918) tarafından yapılmıştır. Chaput (1936) 

bölgenin jeomorfolojisi ile ilgili bilgi vermiş; Kaaden ve Metz (1954), Chaput (1955) 

bölgenin jeolojisini ve paleontolojisini çalışmış; Tintant (1954) zengin Pliyosen fosil 

faunasında araştırmalarda bulunmuş, Kaaden (1960) tektonik ve volkanizmaya 

yönelik çalışmalar yaparken, Rossi (1966), Orombelli ve diğ. (1967), Becker ve 

Platen (1970) bölgenin genel olarak jeolojisini çalışmışlardır. Erol (1968, 1976, 

1983) Kuvaterner’de Ege Kıyıları’nda meydana gelen değişimleri incelemiş ve Datça 

Yarımadası kıyılarına da değinmiştir. Ercan ve diğ. (1980, 1982a, b, 1984), 

yarımadanın Pliyo–Kuvaterner yaşlı çökel kayalarını kapsayan stratigrafi ve 

volkanizmaya yönelik çalışmalar yapmış, Willman (1981) Yunan adalarında (Rodos 

ve Kos) yaptığı stratigrafik ve paleontolojik çalışmaları bu bölge ile de 

karşılaştırmıştır. Kayan ve Tuna (1985) Datça Yarımadası’nın jeomorfolojisini ve 

Eski Knidos yerleşmesini etkilemiş olabileceğini düşündükleri doğal çevre 

özelliklerini tartışmış, Kayan (1988) ise Batı Anadolu’daki Geç Holosen’deki kıyı 

seviyesi değişikliklerini çalışarak bunun önemine değinmiştir. Görür ve diğ. (1985) 

Gökova bölgesinde yaptıkları detaylı çalışmalarda bölgedeki riftlerin oluşumunu 

tartışmışlardır. Smith ve diğ. (1986) Ar-Ar yöntemiyle elde ettikleri yaşa dayanarak 

Kos Adası ve civarını etkileyen volkanizmanın 161.000 yıl önce faaliyet gösterdiğini 

öne sürmüşlerdir. Ersoy (1990 a, 1991) yarımadanın stratigrafisi ve tektoniğini 

incelemiştir. Kurt ve diğ. (1999) ise Gökova Körfezi içinde alınan çok kanallı sismik 

yansıma verilerini kullanarak denizaltı aktif tektoniğin varlığına işaret etmişler, 

Gökova Körfezi’ nin içinde yer aldığı grabenin oluşumunda Güney kenarı kontrol 

eden Datça Fayının da önemli rol oynadığını belirtmişlerdir. Allen ve Cas (2000) 

Kos Adası ve civarındaki piroklastiklerle Datça ve Bodrum civarındaki 

Piroklastikleri incelemişler ve bunların kaynağının aynı olduğunu, 161.000 yıl önce 

meydana gelen volkanizma ile oluşan piroklastik akıntının civar adalar ile Datça ve 

Bodrum Yarımadasına kadar ulaştığını ve buralardaki volkanikleri oluşturduklarını 

ileri sürmüşlerdir. Yılmaz ve diğ. (2000) Batı Anadolu’da yaptıkları çalışmalar 

3

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Taner ÇİFTÇİ 

sonucunda bu bölgede yer alan grabenin oluşum yaşını tartışmışlardır. Kapan 

Yeşilyurt ve Taner (2002) ise Datça ve civarının stratigrafisini ve gastropoda – 

pelecypoda faunasını incelemiş ve bu faunanın Geç Pliyosen çağını karakterize 

ettiğini öne sürmüşlerdir. Altunel ve diğ. (2003) ise Antik Knidos Kenti’nde iki ayrı 

sismik olayın varlığını ortaya koymuştur. Dirik ve diğ. (2003) Datça Yarımadası’nın 

neotektoniği, jeomorfolojisi ve bunların eski medeniyetlerin yerleşimi ve gelişimi 

üzerindeki etkisini araştırmışlardır. 

4

3. MATERYAL VE METOD Taner ÇİFTÇİ 

3. MATERYAL VE METOD 

3.1. Materyal 

İnceleme alanı Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayını kapsayan 

Marmaris O19 a3, d2 ve kısmi olarak Marmaris O19 a4, d1 paftaları içerisinde kalan 

yaklaşık 108 km 2 ’lik bir alanı kapsamaktadır. İnceleme alanındaki jeolojik amaçlı 

çalışmalar, Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşiminin açıklanması 

ve Batı Anadolu Çöküntü Sistemi içerisinde yer alan çalışma alanındaki fayların bu 

tektonostratigrafik yerleşim ile olan ilişkisinin anlaşılması açısından önem 

taşımaktadır. 

Çalışma alanı içerisinde yer alan başlıca yerleşim yerleri; Datça ilçesi (G10), 

Kızlan Köyü (G5), Hızırşah Köyü (D9), Karaköy (B8) ve Reşadiye (E7)’dir. Arızalı, 

dağlık ve tepelik bir topoğrafyaya sahip olan çalışma alanındaki başlıca yükseltiler; 

Alazeytin Dağı (C14), Kovanlık Tepe (C9), Karadağ (B12), Kayatepe (B3), Tülü 

Tepe (H5), Tavşancıl Tepe (C12), Kızılağaç Tepe (C3), Korudağı (E12), Çatakçı 

Dağı (G6), Karataş Tepe (G13), Kömürbaşı Tepe (E4), Erkek Tepe (E10), Gölgeli 

Tepe (E12), Aycıpınarcığı Tepe (E14), Çamlık Tepe (E15), Ağabaşı Tepe (E17), 

Seyrekyolu Tepe (G5), Meydanbaşı Tepe (F6), Karatepe (E10) ve Birkaçılık Tepe 

(C13)’dir. Çalışma alanında oldukça girintili çıkıntılı bir yapı gösteren başlıca koy ve 

burunlar ise; İnce Burun (Kuzey)(C1), Kayaboğazı (B3), Gerence Burnu (B4), 

Parmak Burnu (B17), Taşürken Burnu (F16), Yassıyer Burnu (F17), Karataş Burnu 

(G13), Kargı Koyu (F13), Domuz Çukuru (C16), Dalacak Burnu (H10), Germe Koyu 

(J4), Limanbaşı Burnu (F2), Kaya Burnu (G2), Kel Burun (D17), İnce Burun 

(Güney) (F18), Armutlu Koyu (F15), Armutlu Burnu (F15) ve Kargı Burnu 

(F14)’dur. 

Çalışma alanında ziraat amacıyla ekilebilen alanlarda özellikle badem, incir, 

zeytin, üzüm, gibi meyvelerin yanında domates, salatalık, marul, karpuz ve kavun 

yetiştirilmektedir. Bölgede balıkçılık, küçükbaş hayvancılık ve arıcılık da 

yapılmaktadır. Bölgedeki bir diğer geçim kaynağı ise turizmdir. Bölgeye ulaşım 

Marmaris-Datça karayolu ile sağlanabileceği gibi, Körmen iskelesinden Bodrum’a 

5


vapur seferleri yapılmaktadır. Bölge içerisinde köy ve mahallelere ulaşım için yeterli 

sayıda asfalt ve stabilize yol bulunmasına karşın, dağlık ve ormanlık alanlara ulaşım 

için gerekli yollar yeteri kadar bulunmamaktadır. 

3.2. Metod 

Yüksek lisans tezi olarak yapılan bu araştırma, Muğla iline bağlı Datça ilçesi 

ve yakın dolayını kapsayan yaklaşık 108 km 2 ’lik bir alanı kapsamaktadır. Bu çalışma 

saha öncesi, saha, değerlendirme ve tez yazım çalışmaları olarak 3 aşamada 

gerçekleşmiştir. 

3.2.1. Saha Öncesi Çalışmalar 

Çalışmanın bu evresinde öncelikle çalışma alanı ile ilgili olarak daha önce 

yapılmış olan araştırmalar incelenerek, literatür taraması yapılmıştır. Böylece 

çalışma alanının jeolojisi ile ilgili olarak çeşitli fikir ve öngörüler elde edilerek 

arazide yapılacak çalışmalara ilişkin yaklaşımlarda bulunulmuştur. Daha sonra 

sahada yapılacak işlerle ilgili olarak planlamalar gerçekleştirilmiş olup, saha 

çalışmalarında gerekli olan 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita ve benzeri materyaller 

temin edilmiştir. 

3. 2. 2. Saha Çalışmaları 

2009 yılı yaz aylarını kapsayan sürede gerçekleştirilen ve bu çalışmanın en 

önemli bölümünü oluşturan arazi çalışmaları sırasında öncelikle sağlıklı bir şekilde 

arazi gözlemleri yapılmış ve gözlenebilen tüm verilerin toplanmasına çalışılmıştır. 

Yapılan gözlemler sırasında, arazide yüzlek veren birimlerden nokta örnekler 

alınmıştır. Bölgedeki litostratigrafi birimleri incelenerek çalışma alanının 

genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti çıkartılmış olup, bunun yanında inceleme 

alanın batısında bulunan Yıldırımlı Tepe’de Neojen örtü birimlerinin temelinde 

bulunan Yıldırımlı formasyonunun ölçülü stratigrafik kesiti hazırlanmıştır. Elde 

6


edilen bu gözlemler ve değerlendirmeler ışığında çalışma alanının 1/25.000 ölçekli 

ayrıntılı jeoloji haritası ve 3 farklı güzergahtan jeoloji enine kesitleri yapılmıştır. 

3. 2. 3. Değerlendirme ve Tez Yazım Çalışmaları 

Arazi öncesi ve arazi çalışmaları sonucunda elde edilen tüm veriler 

değerlendirildikten sonra, bu veriler ışığında bölgenin stratigrafik ve 

tektonostratigrafik konumunu ortaya koyan, harita, kesit ve tablolar ile çizilen 

şekiller ve araziden alınan görüntüler yardımıyla, çalışma alanının detay jeolojisini 

içeren ve Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına bağlı 

kalınarak yazılan bir Yüksek Lisans Tezi hazırlanmıştır. Çalışmanın bu safhası 

yaklaşık 5 aylık bir süreç içerisinde gerçekleştirilmiştir. 

7


8

4. BULGULAR VE TARTIŞMA Taner ÇİFTÇİ 

4. BULGULAR VE TARTIŞMA 

Batı Toroslar’da Datça yarımadasını kapsayan çalışma alanında, farklı ortam 

koşullarında gelişmiş yapısal birimlerden oluşan Likya napları yer almaktadır. Likya 

napları, çalışma alanında Bodrum napı (Kayaköy dolomiti, Göçgediği formasyonu ve 

Karaböğürtlen formasyonu), Gülbahar napı (Orhaniye formasyonu) ve Marmaris 

ofiyolit napı (Marmaris Peridotiti) ile temsil edilmektedir. 

İnceleme alanındaki birimler, Tersiyer öncesi ile Neojen ve daha genç dönem 

olmak üzere ikiye ayrılır. Tersiyer öncesi birimler, Alt Kretase yaşlı Marmaris 

peridotiti (Alt Tektonik Dilim) ile başlar. Masif ve serpantinize peridotit 

kütlelerinden oluşan birimin üzerine tektonik bir dokanakla Toarsiyen-Üst Kretase 

yaşlı Göçgediği formasyonu (Orta Tektonik Dilim) yerleşmiştir. Kalsitürbidit 

arakatkılı radyolarit, çörtlü kireçtaşı, şeyl ve marn ardalanması ile başlayan, orta ve 

üst seviyelerinde mikritik kireçtaşları bulunan birim, tektonik bir dokanakla Triyas- 

Jura yaşlı Kayaköy dolomitine (Üst Tektonik Dilim) geçiş göstermektedir. Breşik 

kireçtaşları ve masif dolomitlerden oluşan, üst tektonik dilimin en altında yer alan 

Kayaköy dolomiti, uyumlu olarak Jura-Kretase yaşlı Orhaniye formasyonuna (Üst 

Tektonik Dilim) geçiş göstermektedir. Bu formasyon tabanda radyolaritlerle yanal 

geçiş halinde çörtlü kireçtaşları ile başlayıp, oldukça kıvrımlı, kiltaşı arakatkılı 

mikritik kireçtaşları ile devam etmektedir. Üst seviyelerinde çok ince çört bantları 

içeren, değişik birçok renkte mikritik kireçtaşları bulunan birim uyumlu olarak Üst 

Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonuna (Üst Tektonik Dilim) geçiş gösterir. 

Tabanda marn-kiltaşı ardalanması ile başlayıp, radyolaritli kireçtaşları ve kristalize 

kireçtaşları ile devam eden bu formasyon üzerinde ise açısal uyumsuzlukla Geç 

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu bulunmaktadır. Neojen ve daha genç yaşlı 

birimlerin tabanında yer alan formasyon karasal ortamda çökelmiş, yanal geçişli, 

çakıllı kireçtaşı, konglomera, oolitik ve pizolitik kireçtaşları ile bunların üstünde yer 

alan ve denizel fasiyesi karakterize eden yer yer ince tüf bantlı, kumtaşı-marn-kiltaşı 

ardalanması ve ince kireçtaşı tabakaları ile kendini belli etmektedir. Yıldırımlı 

formasyonunun üzerine ise açısal uyumsuzlukla tüfitler, plaj oluşukları, yamaç 

molozu ve alüvyonlardan oluşan Kuvaterner yaşlı çökeller gelmektedir. 

9


Ayırtlanan birimlerin özellikleri ve birbirleriyle olan dokanak ilişkileri 

genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesitinde sunulmuştur (Şekil 4.1). 

Şekil 4.1. Çalışma alanının genelleştirilmiş tektonostratigrafi kesiti. 

10


4.1. Tektonostratigrafi 

Datça Yarımadasındaki kayaçlar Tersiyer öncesi, Neojen ve daha genç olmak 

üzere iki grupta incelenmiştir. Tersiyer öncesi birimler tektonik dilimlerden, Neojen 

ve daha genç olanlar ise post-tektonik dönem neootokton çökellerden oluşur. Bu 

birimler, aşağıda formasyon başlıkları belirtilerek tektonostratigrafik sıralamaya göre 

alttan üste doğru tanıtılmışlardır. 

4.1.1. Tersiyer Öncesi Birimler 

Bu birimler alt, orta ve üst olmak üzere üç dilimden oluşmaktadır. Alt 

tektonik dilim, masif peridotit ve serpantinize peridotit kütlelerinden oluşan Alt 

Kretase yaşlı Marmaris peridotiti ile temsil edilir. Bu ofiyolitli alt tektonik dilimin 

üzerine yine tektonik dokanakla Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonu 

gelmektedir. Orta tektonik dilimi oluşturan formasyonda kalsitürbidit arakatkılı 

radyolarit, çörtlü kireçtaşı, şeyl, marn ve mikritik kireçtaşları yer almaktadır. 

Göçgediği formasyonu tektonik bir dokanakla Üst tektonik dilimin tabanını oluşturan 

Triyas-Jura yaşlı Kayaköy dolomitine geçiş göstermektedir. Kayaköy dolomiti breşik 

kireçtaşları, masif dolomitler ve bu dolomitlerle yer yer yanal geçişli kristalize 

kireçtaşlarından oluşmaktadır. Bu karbonatlı birimler, uyumlu olarak Jura-Kretase 

yaşlı Orhaniye formasyonu tarafından örtülmektedir. Üst tektonik dilimin orta 

kısmında bulunan Orhaniye formasyonu, oldukça iyi deforme olmuş ve iyi 

kıvrımlanmış bir yapıdadır. Radyolaritlerle yanal geçişli çörtlü kireçtaşları ve çok 

ince çört bantları içeren gri, mavimsi-gri, sarı, pembemsi-kırmızı renkteki mikritik 

kireçtaşları bu formasyonu karakterize eder. Üst tektonik dilimin en üst seviyesinde 

ise Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonu yer almaktadır. Alttaki Orhaniye 

formasyonunun üstünde uyumlu olarak bulunan birim, kiltaşı-marn ardalanması, 

radyolaritli kireçtaşları ve kristalize kireçtaşlarından oluşan bir litolojiye sahiptir. 

11


4.1.1.1 Alt Tektonik Dilim 

4.1.1.1.(1) Marmaris Peridotiti (Kmo) 

Egemen kaya türünün harzburjit olduğu ve yer yer serpantinleşmiş harzburjit 

ve dunitleri kapsayan birim, Çapan (1980) tarafından adlandırılmıştır. Dunitlerin 

küçük kütleler halinde bulunduğu Marmaris peridotitinde yer yer küçük diyabaz ve 

gabro kütleleri de yer almaktadır. 

Marmaris Peridotiti çalışma alanında iki ayrı yerde yüzeylenir. Bunlardan ilki 

ve en güneyde olanı inceleme alanının batısında Mesudiye mahallesinin doğu 

kısmında yer almaktadır. İkincisi, Kızlan Köyü (G5) kuzeyindeki kıyı şeridinde yer 

almaktadır. 

Birim oldukça masif peridotit, serpantinize peridotit kütlelerinden oluşur. 

Mineralojik bileşimleri genellikle dunit, harzburjit ve lerzolitten oluşmaktadır. 

Bunlar yer yer dolerit daykları ile kesilmişlerdir. Ayrıca çok tektonize kesimlerde, 

örneğin inceleme alanının doğusundaki Emecik Köyü dolaylarında listvenit zonları 

gelişmiştir (Ersoy, 1991). 

Marmaris peridotiti gerek yapısı ve gerekse parlaklığı ile çalışma alanında 

kolayca ayırt edilebilmektedir. Yapılan çalışmada Datça yarımadasının kuzey 

kesimindeki peridotit kütlelerinin grimsi-kahverengi bir tonda olup, metal bir 

parlaklık verdiği gözlenirken (Resim 4.1), güney kıyı şeridindeki aynı birimin 

yeşilimsi-kahverengi bir ton verip mat bir parlaklık gösterdiği gözlenmiştir (Resim 

4.2). Aynı birimdeki bu renk farklılıkları, harzburjitlerin egemen olduğu Marmaris 

peridotitinde serpantinleşmenin, güney kesiminde kuzeydeki birime oranla daha fazla 

olduğunu göstermektedir. Öyle ki serpantinleşme kuzeydeki birimde sadece sahil 

kesimindeki yamaçlarda ve ortalama 50 m yüksekliğe kadardır (Resim 4.3). 

Marmaris peridotitinin, çalışma alanının güney’de kalan birimine zıt olarak 

kuzey’deki yüzleklerinde kalınlıkları yer yer 0,5-10 cm arasında değişen karbonat 

bantları mevcuttur (Resim 4.4). Bu bantlar paralel veya petek dizilimler şeklinde 

gözlenmektedir. 

12


Resim 4.1. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın kuzey kıyı 

şeridindeki (J4) grimsi-kahverengi görünümü. 

Resim 4.2. Marmaris peridotitinin (Kmo), Datça yarımadası’nın güney kıyı 

şeridindeki yeşilimsi-kahverengi görünümü. 

13


Resim 4.3. Marmaris peridotitinde (Kmo) gözlenen serpantinleşme (J4). 

Resim 4.4. Marmaris peridotiti (Kmo) içerisindeki karbonat bantları (H5). 

14


Kızlan köyünün (G5) kuzeyinde ve kuzeybatısında, Marmaris peridotiti 

normal bir fay ile Yıldırımlı formasyonundan ayrılmaktadır (Resim 4.5). Kızlan köyü 

(G5) kuzeydoğusunda ise, Yıldırımlı formasyonu ince kireçtaşı tabakaları içeren, 

çakıllı kumtaşı ve daha çok kil içeren belirgin bir tabakalanma ile Marmaris 

peridotitini uyumsuz olarak (nonkonformite) üzerlemektedir (Resim 4.6, 4.7). 

Resim 4.5. Kızlan köyü (G5) kuzeyinde, Marmaris peridotiti (Kmo) ile 

denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) ayıran normal fay. 

15 

+ 

-


Resim 4.6. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) 

ile denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) dokanak ilişkisi. 

Plyıd 

Kmo 

Resim 4.7. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, Marmaris peridotiti (Kmo) 

ile denizel Yıldırımlı formasyonun (Plyıd) uyumsuzluk ilişkisi. 

16


Kaaden ve Metz (1954), Datça Yarımadasındaki peridotitleri yukarı ve aşağı 

olmak üzere iki tektonik kısma ayırmışlardır. Ersoy (1991)’a göre ise, yarımadadaki 

tüm ofiyolit yüzeylenmeleri tektonik bakımdan alttadır. Ofiyolit yüzeylenmeleri 

bloklu flişin altında ince bir ofiyolitli melanjdan sonra tektonik olarak sadece 

inceleme alanının batısında yer alan Körmen iskelesi kuzeydoğusundaki Kızılağaç 

Tepe (370 m) dolayında yüksek açılı bir fayla kireçtaşları üzerine bindirmişlerdir. 

Ofiyolitler, Batı Toros Kuşağında pek çok yerde en üst nap dilimini oluşturmasına 

karşın, Datça yarımadasında bir terslenme söz konusudur. Bu durum olasılıkla Üst 

Eosen'den sonraki bir dönemde naplaşma hareketleri sırasında meydana gelmiştir 

(Şekil 4.2). 

Şekil 4.2. Datça yarımadasındaki ofiyolitlerin tektonik olarak aldanmasını açıklayan 

ölçeksiz şematik enine kesit (Ersoy, 1991). 

Datça yarımadasındaki bu terslenmeye karşın ofiyolitler tüm Batı Toros 

Kuşağı boyunca tektonostratigrafik bakımdan genellikle en üst nap dilimini 

oluşturur. Değişik araştırmacılara göre (Bergougnan, 1975; Dürr, 1975; Ricou ve 

diğ., 1975; Özgül, 1976; Özgül ve diğ.,1978; Şengör ve Yılmaz, 1981), Toros 

Kuşağındaki ofiyolitler Menderes Masifi kuzeyinde yer alan Neotetis'in kuzey 

koluna (İzmir-Ankara zonu; Brinkmann, 1966) ait bir okyanus alanının kalıntısı olup, 

Torid-Anatolid platformunun kuzey kenarına ilk bindirme (üzerleme) yaşı Üst 

17


Kretase (Senoniyen) dir. Diğer yandan Antalya naplarındaki ofiyolitler ise genellikle 

Üst Kretase-Tersiyer yaşı, bezen da Kretase'ye kadar inecek şekilde geniş bir dizilim 

gösterirler (Yılmaz, 1984). Whitechurch ve diğ. (1985)'e göre ise Likya naplarındaki 

ofiyolitler yaklaşık 104 milyon yaşlıdır. 

Marmaris Peridotiti Thuizat ve diğ. (1981)'e göre (K-Ar yaş tayinleri) 

yaklaşık 114 milyon yıl (Apsiyen-Albiyen) oluşum yaşlıdır. 

4.1.1.2. Orta Tektonik Dilim 

4.1.1.2.(1). Göçgediği Formasyonu (Kg) 

Kalsitürbidit, mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşan formasyon, Fethiye 

kuzeyinde Şenel ve diğ. (1989) tarafından adlandırılmıştır. 

Göçgediği formasyonu, çalışma alanın güney ucundaki sahil şeridinde, 

Alazeytin dağı (C14) civarında, Datça ilçesinin (G10) batı ve güneybatısında ve 

Hızırşah köyünün (D9) batı, güney ve güneydoğusunda yüzlekler vermektedir. 

Ersoy (1991)’ a göre birim, ince-orta-kalın tabakalı, gri, koyu gri, bej, krem, 

açık gri, yeşilimsi gri bazen siyahımsı gri, pembe, açık kahve, kirli sarı renklerde, 

kalsitürbidit ara düzeyli mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşmaktadır. Formasyon 

içinde yer yer rekristalize kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşı düzeyleri 

izlenebilmektedir. Formasyon tabanında radyolarit, çört, şeyl ve marnlar yer alırken 

üstte rudist parçalı kalsitürbidit ara düzeyleri kapsamaktadır. 

Yapılan çalışmalarda formasyon bir çok yerde gözlenmektedir. Fakat birimin 

en belirgin özelliklerine Hızırşah köyünün (D9) batısındaki Kovanlık Tepe’de (C9) 

rastlanılmaktadır (Resim 4.8). Kalsitürbidit istifi şeklindeki yığışımlar (Resim 4.9) 

ve sert çimentolu, kil-silis arakatkılı marn oluşukları (Resim 4.10), formasyonu 

ayırtlamada kılavuz oluşturmaktadır. Göçgediği formasyonu, çalışma alanının kıyı 

kesimlerinde verdiği yüzleklerde ise kil arakatkılı, sarımsı-açık kahverengi mikritik 

kireçtaşı bloklarıyla fliş görünümü sergilemekte ve bu nedenle Karaböğürtlen 

formasyonu ile benzerlik göstermektedir. 

18


Resim 4.8. Hızırşah köyünden (D9) Kovanlık Tepe’nin (C9) görünümü ve Göçgediği 

formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka) arasındaki 

dokanak sınırı (Doğu’dan Batı’ ya bakış). 


kalsitürbidit ve marn seviyeleri. 

19 

Kg 

Kka


Resim 4.10. Kovanlık Tepe’de (C9) gözlenen, Göçgediği formasyonunun 

(Kg) iyi çimentolanmış, silisli- killi marn görünümü. 

Ersoy (1991)’a göre birim, ofiyolitlerin (Marmaris peridotiti) üzerinde; som 

karbonatların (Kayaköy dolomiti), çörtlü kireçtaşlarının (Orhaniye formasyonu) ve 

flişten (Karaböğürtlen formasyonu) oluşan üst tektonik dilimin ise tektonik olarak 

altında yer almaktadır. Tektonostratigrafik pozisyonu farklı olmasına rağmen, tüm 

özellikleri üst tektonik dilimdeki bloklu fliş (Karaböğürtlen formasyonu) ile aynıdır. 

Şenel ve Bilgin (1997)’e göre, Göçgediği formasyonu yaklaşık 850 metre 

kalınlıkta olup, yamaç-havza ortamında çökelmiştir. 

Formasyonda Orombelli ve diğ. (1967), Bilgin ve diğ. (1997) tarafından 

yapılan çalışmalarda aşağıdaki fosil bulgularına rastlanılmıştır. 

Protopeneroplis cf. striata WEYNSCHENK, 

Trocholina sp., 

Labyrinthina sp., 

Lituosepta sp., 

Kurnubia sp., 

Neotrocholina sp., 

20


Stomiosphaera moluccana WANNER, 

Calpionella elliptica CADİSCH, 

Calpionellopsis oblonga CADISCH, 

Tintinnopsella carpathica (MURG. Ve FILIP.) 

Orbitolina sp., 

Rotalipora appenninica (RENZ), 

Praeglobotruncana stephani (GONDOLFİ), 

P. stephani turbinata (REICHEL) 

Hedbergella sp., 

Ticinella sp., 

Globutruncana stuarti (de LAPP.), 

G. lapparenti tricarinata (QUEREAU), 

G. arca (CUSHMAN) 

Birim, bu formlara ve bölgesel korelasyona dayanılarak Toarsiyen-Üst 

Kretase yaşlı kabul edilmiştir (Orombelli ve diğ., 1967; Bilgin ve diğ., 1997). 

4.1.1.3. Üst Tektonik Dilim 

4.1.1.3.(1). Kayaköy Dolomiti (TRJk) 

Kalın dolomit ve dolomitik kireçtaşlarından oluşan birim, Şenel ve diğ. 

(1994) tarafından adlandırılmıştır. Kayaköy dolomiti, Bodrum napına ait tüm yapısal 

birimlerin tipik formasyonudur. 

Kayaköy dolomiti çalışma alanında, Hızırşah köyünün (D9) güneyi boyunca 

Karadağ (B12) ve Alazeytin dağında (C14) gözlenmektedir. 

Birim, masif ve/veya çok kalın, kalın tabakalı, siyah, siyahımsı gri, bazen 

açık gri, kirli beyaz renkli, sık erime boşluklu, yer yer dağılgan, dolomitlerden 

oluşur. Kayaköy dolomitinde seyrek de olsa gastropod ve silik alg izleri 

gözlenmektedir. En üst düzeylerinde dolomitik kireçtaşları yer alır. Birim içinde 

bazen breşik düzeyler bulunur (Şenel ve diğ., 1997). Ersoy (1991)’e göre Kayaköy 

dolomitinin kalınlığı 1000 metreden biraz fazladır. 

21


Hızırşah köyü (D9) güneyinde, birimin gözlenen alt seviyelerinden 

başlayarak Karadağ (B12) zirvesine kadar yapılan incelemelerde ilk karşılaşılan 

dağınık bloklar halinde silik-alg izli dolomitlerdir (Resim 4.11 ve 4.12). Orta 

seviyelerde bu bloklar yerlerini breşik, bloktan daha küçük boyutlu ve yamaç 

boyunca dağılmış kireçtaşlarına bırakırken üst seviyelere doğru yaklaştıkça tamamen 

dolomitten oluşan yamaç döküntüleri gözlenmiştir (Resim 4.13). En üst seviyede ise 

gri, açık-gri renkli dolomitler hakimdir. Mevcut bu üst seviyede beyaz renkli 

kristalize kireçtaşları dolomitlere nazaran daha az gözlenmezsine karşın yer yer 

dolomitlerle yanal değişimler halindedir. 

Çalışma alanında Karadağ (B12) ve Alazeytin dağı (C14) boyunca görülen 

birim, D-B, KD-GB, KB-GD gibi değişik doğrultuda birçok normal fay tarafından 

kesilmiştir (Resim 4.14). Normal faylanmalardan oluşan fay duvarları ve bu dik 

duvarlarda gözlenen dolomitlerin erime boşluklu, sarımsı-bej yapısı, birimi bölgede 

diğer formasyonlardan ayıran bariz bir görünümdür (Resim 4.15). 

Resim 4.11. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen, dağınık 

bloklar halindeki silik alg izli dolomitler. 

22


Resim 4.12. Kayaköy dolomitinin (TRJk) alt seviyelerinde gözlenen silik-alg 

izli bir dolomit bloğunun yakından görünümü. 

Resim 4.13. Karadağ’da (B12) gözlenen, Kayaköy dolomitinden (TRJk) 

oluşan yamaç döküntülerinin görünümü. 

23


+ 

- 

24 

Resim 4.14. Hızırşah köyünden (D9), Karadağ’da (B12) Kayaköy dolomitini (TRJk) kesen D-B doğrultulu normal fayın görünümü.


Resim 4.15. Karadağ’da (B12), Kayaköy dolomitinin (TRJk) erime boşluklu, 

sarımsı-bej dolomitlerinin genel görünümü. 

Karadağ’da (B12) ; birim kuzey’de Karaböğürtlen formasyonu ile tektonik 

dokanaklı iken, kuzeydoğuda normal bir fay ile sınırlanmıştır (Resim 4.16). Doğu ve 

güneyde Göçgediği formasyonu ile dik yamaçlarla ayrılan birim, batıda ise bir 

alüvyon havzası ile ayrılmıştır. Alazeytin dağında (C14) gözlenen birimin diğer 

uzantısı ise; KB-GD doğrultulu düz ve uzun bir normal fayla, Karaböğürtlen 

formasyonu ve yaklaşık 1 km uzunluğundaki yamaç döküntüleriyle ayrılmıştır. Bu 

birimin, fay doğrultusunun GB kesiminde kalan kısmı ise dik yamaçlarla Göçgediği 

formasyonu tarafından sınırlanmıştır. 

Kayaköy dolomiti gibi karbonatlar Batı Toros Kuşağında yaygın olarak 

yüzeylendiği gibi (Graciansky, 1968; Poisson, 1977; Gutnic ve diğ., 1979; Çağlayan 

ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1982 b; Erakman ve diğ., 1986; Ersoy, 1989 b), Rodos 

(Mutti ve diğ., 1970), Girit (Bonneau, 1984; Hail ve diğ., 1984; Harbury ve Hail, 

1988) ve Sömbeki (Harbury ve Hail, 1988) Yunan adalarında da yaygın olarak 


25


Resim 4.16. Hızırşah köyünün (D9) güneyinde gözlenen, D-B doğrultulu 

normal fay ve Kayaköy dolomitinin (TRJk) Karaböğürtlen 

formasyonu (Kka) ile dokanak ilişkisi. 

Akat ve diğ., 1975; Çağlayan ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1983; Bilgin ve 

diğ., 1997 tarafından yapılan çalışmalarda, genelde fosilsiz olan formasyonun en üst 

düzeyinde saptanan 

Glomospirella cf. Grandis, 

İnvolutina minuta (L. KOENN), 

Paleodosyeladus mediterraneus (PIA), 

Thaumatoporella parvoveesiculifera (RANIERI), 

Trocholina sp., 

Involutina sp., 

Trochhammina sp., 

Meandrospira sp., 

Glomospira sp., 

Hemigordius sp., 

26 

+ -


Globochaete alpina LOMB vb. 

Fosil bulgularına dayanılarak birimin yaşı Orta Triyas-Liyas yaşlı kabul 

edilmiştir (Akat ve diğ., 1975; Çağlayan ve diğ., 1980; Ercan ve diğ., 1983; Bilgin ve 

diğ., 1997). 

Birim, sığ karbonat şelf ortamında çökelmiştir ( Şenel ve diğ. 1997). 

4.1.1.3.(2). Orhaniye Formasyonu (JKo) 

Mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşan formasyon, Meşhur ve diğ. (1989) 

tarafından adlandırılmıştır. 

Orhaniye formasyonu çalışma alanında Güzne Düzü’nün (B5) kuzeyinde; 

İnceburun (C1), Kayatepe (B3), Kayaboğazı (B3) ve Gerence burnu (B4) 

mevkilerinde yüzlek vermektedir. 

Birim ince-orta yersel kalın tabakalı, gri, bej, krem, yeşilimsi gri, kirli sarı, 

pembe, kırmızı renklerde yer yer kalsitürbidit ara düzeyli mikrit ve çörtlü 

mikritlerden oluşur. Orhaniye formasyonunun Üst Jura yaşlı kesiminde, ince-orta 

tabakalı, kırmızı, kızıl kahve, yersel gri, yeşil, mavi vb. renklerde radyolarit, çört ve 

şeyl yer almaktadır. Kılavuz karakterinde olan bu seviye yanal yönde devamlılık 

göstermekte ancak, aşırı deformasyon nedeniyle çok fazla kıvrımlanmış ve 

kırılmıştır. Orhaniye formasyonu aşırı derecede kıvrımlı bir yapıdadır (Şenel ve diğ., 

1997). 

Çalışma alanında en az yüzlek veren birim olan Orhaniye formasyonu, çok 

dar bir alanda gözlenmiştir. Birimin neredeyse birkaç metrede bir yanal ve düşey 

olarak değişim gösteren renk, eklem, eğim gibi özellikleri mevcut formasyonu 

kompleks bir hale getirmekle birlikte, bu kadar dar bir alanda bu kadar sık değişim 

sunmayan bir formasyonun çalışma alanında bulunmamasından dolayı ayırt 

edilmesini kolaylaştırmaktadır (Resim 4.17). 

27


Resim 4.17. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik 

eğim açılı tabakalanmaları ve birim içindeki renk değişimleri. 

İnce burun (C1) ve Gerence burnunda (B4) yapılan çalışmalarda, iki ayrı 

yerde aynı birimler arasında bariz farklılıklar gözlenmiştir. İnce burunda yapılan 

çalışmalarda; gri renkli oldukça çatlaklı kireçtaşlarına rastlanılmıştır. Bu çatlaklar 

neredeyse 90 0 ‘ye yakın düşey kırıklar sunmaktadırlar. Bu birimin üzerine iyi 

derecede kıvrımlanmış, sarımsı-kahverengi kiltaşı arakatkılı kireçtaşı birimi, yaklaşık 

20 0’ lik bir eğimle gelmektedir (Resim 4.18). Kiltaşı arakatkılı kireçtaşlarının 

üzerinde ise sarımsı renkli ve yaklaşık 90 0 ‘lik bir açıyla, bol çatlaklı-kırılmış mikritik 

kireçtaşları bulunmaktadır. Mevcut birimi ise, yanal yönde değişim gösteren, iyi 

kıvrımlanmış ve neredeyse yataya yakın bir eğim gösteren pembemsi-kırmızı 

mikritik kireçtaşları izlemekte olup yanal yönde bu birim, aynı eğim ve 

kıvrımlanmayı gösteren beyaz-açık gri renkli kireçtaşlarına geçiş göstermektedir. 

(Resim 4.19). 

28


Resim 4.18. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) kırıklıçatlaklı 

tabakalanma üzerine gelen iyi derecede kıvrımlanmış, 

kiltaşı arakatkılı kireçtaşları. 

Resim 4.19. İnce Burun’da (C1), Orhaniye formasyonunun (JKo) yanal yönde 

renk değişimi gösteren kıvrımlı mikritik kireçtaşları. 

29


Gerence burnunda (B4) yapılan çalışmalarda ise gri, mavimsi gri, pembe, açık 

sarı ve yer yer çört bantlı mikritik kireçtaşları gözlenmiştir (Resim 4.20, 21, 22). 

Gerence burnundaki mikritik kireçtaşları, İnce burunda da gözlenen birimin aksine 

kıvrımlı bir yapı göstermeyip, som bir haldedir. 

Orhaniye formasyonu çalışma alanında yüzlek verdiği yerlerde, Gerence 

burnunda D-B doğrultulu normal bir fay ile Karaböğürtlen formasyonu tarafından 

sınırlanmıştır. Birim, diğer sınırlarında yine Karaböğürtlen formasyonu ile tektonik 

bir dokanakla ayrılmıştır. 

Resim 4.20. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) 

pembemsi-kırmızı renkli mikritik kireçtaşları. 

30


Resim 4.21. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonun (JKo) 

gri,mavimsi gri renkli mikritik kireçtaşları. 

Resim 4.22. Gerence Burnunda (B4), Orhaniye formasyonunun (JKo) değişik 

renkler sergileyen mikritik kireçtaşları. 

31


Orombelli ve diğ., (1967) ve Ersoy (1991) tarafından bölgede yapılan 

çalışmalarda birimde tayin edilemeyen radiolaria ve aptychus fosilleri yanında, 

Titoniyen-Neokomiyensis yaşlı; 

Stomiosphaera molluccana (WANNER), 

Berriasiyen yaşlı; 

Calpionella elliptica (CADİSH), 

Calpionellipsis oblonga (CADİSH), 

Tintinopsella carpatica (MURG. ve FİLİP.), 

Koniasiyen-Alt Maestrihtiyen yaşlı; 

Globotruncana coroata (BOLLİ), 

G. linneiana (d'ORBİGUG), 

G. lapparenti (BROTZEN), 

G. lapparenti tricarinata (QUEREAU), 

G. Stuarti (LAPP). 

G arca (CUSHMAN), 

Marginotruncana sigali (REİCHEL), 

M. cf. renzi (GALDOLFİ), 

M. marginato (REUSS), 

Rotalipora apappeninica (RENZ), 

Preaglobotruncana stephani (GONDOLFİ), 

P. stefani turbinata (REİCHEL), 

Hedbergella sp., 

Dicarinella sp., 

Orbitolina sp. 

gibi fosil bulgularına dayanılarak birimin yaşı Üst Jura-Alt Maestrihtiyen olarak 

tayin edilmiştir (Orombelli ve diğ., 1967; Ersoy.,1991). 

Meşhur ve diğ., (1989); Şenel ve diğ., (1994); Bilgin ve diğ.,(1997) tarafından 

yapılan çalışmalarda ise üst düzeylerinde bol Globutruncana sp.’ler kapsayan birim, 

Jura-Kretase yaşlı kabul edilmiştir. 

Formasyon havza ortamında gelişmiştir (Şenel ve diğ., 1997). 

32


4.1.1.3.(3). Karaböğürtlen Formasyonu (Kka) 

Yer yer bloklu flişle temsil edilen birim, Philippson (1915) tarafından 

adlandırılmıştır. Likya naplarını oluşturan yapısal birimlerin çoğu Üst Senoniyen 

yaşlı, düşey ve yanal yönlerde sık kaya türü değişimi gösteren flişlerle sonlanır. 

Birim farklı araştırmacılarca; Çamova formasyonu (Graciansky, 1972), Alakaya 

formasyonu (Erakman ve diğ.,1986), Sofular formasyonu (Şenel ve diğ., 1989, 

1994), Bodrum formasyonu (Ercan ve diğ., 1983) olarak isimlendirilmiştir. Bu kaya 

birimleri bölgede isim karışıklığına neden olmamak ve formasyon adlandırmasında 

birliktelik sağlamak amacıyla Karaböğürtlen formasyonu adı altında toplanmıştır 

(Şenel ve diğ., 1997). 

Bu formasyon çalışma alanında Hızırşah köyü (D9) ve civarında, Datça’nın 

(G10) batı ve güney batısında, Alazeytin dağının (C14) güney yamaçlarında ve 

çalışma alanının güneyindeki sahil şeridinde geniş alanlarda yüzlekler vermektedir. 

Birim ince-orta-kalın tabakalı, gri, siyahımsı gri, yeşilimsi gri, siyah, açık 

kahve, sarımsı kahve, kirli sarı, kırmızı vb. renklerde kumtaşı, kiltaşı ve 

silttaşlarından oluşmaktadır. Yer yer kumlu-killi kireçtaşı, mikrit, çörtlü mikrit, 

kalsitürbidit, marn gibi düzeyler, yer yer de serpantinit, bazik volkanik, kireçtaşı vb. 

bloklar kapsamaktadır. Genelde kaotik yapı gösteren birim, yanal ve düşey yönde sık 

kaya türü değişimi sunmaktadır. Tabanında yer yer kireçtaşı ve çört elemanlı breşler 

(Sirna breşi; Graciansky, 1972) yer almaktadır (Şenel ve diğ., 1997). 

Karaböğürtlen Formasyonu veya Ercan diğ. (1980) tarafından Datça Flişi 

olarak da adlandırılan, stratigrafik olarak çörtlü kireçtaşları olarak da adlandırılan 

Orhaniye formasyonunu uyumlu olarak örten bu birim üç düzeyden oluşur (Ersoy 

1991). Birimin en alt seviyesinde düzenli bir fliş istifi yer alırken, bunun üzerinde 

olistostromal bir seviye, en üstte ise aşırı tektonizmaya uğramış, kaotik görünümlü 

bir seviye yer alır. İstif en altta ince tabakalı, kalkarenit arakatkılı düzenli marn ve 

killi kireçtaşı ile başlar ve matriksi killi, elemanları köşeli çört ve çörtlü kireçtaşından 

oluşan bir konglomera ve kiltaşı seviyesi ile devam eder. En üst seviye ise oldukça 

deforme olmuş, kahverengimsi sarımsı renkli, kalın tabakalı, kristalize kireçtaşı ve 

ultramafik kayaç bloklu, sleyt, metakalkarenitli bir düzeyle belirgindir (Dirik, 2003). 

33


Çalışma alanında kilden mikritik kireçtaşına kadar değişik tane boyutu ve 

litolojik özellikler sergileyen birim, kıyı şeritlerinde bol çatlaklı mikritik kireçtaşları 

olarak kendini göstermektedir (Resim 4.23). Kıyıdan tepelere doğru çıkıldıkça 

çatlaklı mikritik kireçtaşları dağınık bloklar halinde gözlenmektedir (Resim 4.24). İç 

kısımlarda ise özellikle Hızırşah köyü (D9) ve yakın civarında birimde kil, kiltaşı, 

ince taneli-gevşek çimentolu kumtaşı gibi yapılanmalar dikkati çekmiştir. Sadece 

Hızırşah köyünde gözlenen kiltaşı-boksit geçişleri, formasyonun Göçgediği 

formasyonu ile sınırlandığı alanlarda bitmektedir (Resim 4.25). 

Karaböğürtlen formasyonunda yer yer dağınık hallerde kireçtaşı merceklerine 

de rastlanılmıştır. Bu mercekler en iyi Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında 

Palamutbükü yolu boyunca gözlenmektedir (Resim 26). 

Resim 4.23. Karaböğürtlen formasyonundaki (Kka) bol çatlaklı mikritik 

kireçtaşlarının kuzey sahil şeridindeki görünümü. 

34


Resim 4.24. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen, dağınık bloklar 

halinde çatlaklı mikritik kireçtaşları. 

Resim 4.25. Karaböğürtlen formasyonunda (Kka) gözlenen kiltaşı–boksit 

geçişi Hızırşah köyü (D9). 

35


Resim 4.26. Hızırşah köyünün (D9) güneybatısında, Palamutbükü yolu 

boyunca gözlenen kireçtaşı mercekleri. 

Batı Toros kuşağında, Üst Triyas-Üst Kretase yaşlı karbonatların üzerinde, 

genellikle uyumlu, bazen uyumsuz olarak yer alan flişin yaşı kuzeyden güneye ve 

doğudan batıya doğru gençleşir (Ersoy, 1989 a,b; 1990 a,b,c,; 1991). Girit Adasında 

benzerli flişin yaşı Alt Oligosen'e kadar çıkar (Hail ve diğ., 1984). Birime, Kaaden 

ve Metz (1954) Devoniyen; Orombelli ve diğ. (1967) Datça yarımadasında Üst 

Kretase- Alt Eosen; Bernouilli ve diğ. (1974) Köyceğiz dolayında Kampaniyen- 

Maestrihtiyen; Ercan ve diğ. (1982 a) Bodrum yakınında Üst Kretase (Kampaniyen); 

Ersoy (1989 b) Gölhisar (Burdur) güneyinde Üst Kretase-Paleosen yaşını vermiştir. 

Çalışma alanında (Ersoy 1991) ve (Orombelli vd., 1967)’nin kalkarenitli 

seviyelerde; Siderolites sp. ve Orbitoides sp. gibi Üst Kretase formları ve Alt Eosen 

yaşlı çeşitli nümmilit türlerini bulmaları nedeniyle birimin yaşını Üst Kretase-Alt 

Eosen olarak belirtmişlerdir. 

Şenel ve diğ., 1997 ise; Genelde nadir fosil bulgusuna rastlanan birimi 

stratigrafik konumuna göre Üst Senoniyen yaşlı olarak kabul etmişlerdir. 

Birim duraysız havza ortamında çökelmiştir (Şenel ve diğ., 1997). 

36


4.1.2. Neojen ve Daha Genç Birimler 

Datça Yarımadasında, tektonik birimlerle neootokton genç çökeller arasında 

önemli bir zaman boşluğu bulunmaktadır. Neootokton çökellerde en yaşlı kayaçlar 

Pliyosen’dir. En genç çökeller ise Kuvaterner yaşlıdır. Pliyosen'de Yıldırımlı 

formasyonu, Kuvaterner’de ise volkanikler, yamaç molozu ve birikinti konileri, 

alüvyon ve plaj oluşukları gibi birimler bulunmaktadır. 

4.1.2.1. Pliyosen 

4.1.2.1.(1). Yıldırımlı formasyonu (Plyı) 

Genelde denizel ve karasal kırıntılardan oluşan formasyon, Rossi (1966) 

tarafından tanımlanmıştır. Birim, Philippson (1915), Chaput (1936, 1955), Rossi 

(1966; Ercan ve diğ., 1980’den), Ercan ve diğ. (1980, 1982 b) ve Ersoy (1991), 

Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) tarafından incelenmiştir. 

Çalışma alanında birim, Kızlan köyü (G5), Hızırşah köyü (D9) ve Karaköy 

(B8) dolaylarında ve ayrıca güneyde parmak burnu (B17) ve kuzeyinde geniş alanları 

kaplamaktadır. 

Birim orta-kalın, bazen ince tabakalanmalı, gri, yeşilimsi gri, açık kahve, 

yeşil, kirli sarı ve beyaz renklerde konglomera, kumtaşı, kiltaşı, marn ve yer yer de 

killi kireçtaşı ve kireçtaşlarından oluşur. Konglomeralar peridotit, çört, radyolarit, 

dolomit ile kireçtaşı çakıllarını kapsar. Yer yer düzgün tabakalanmalı yer yer de 

çapraz tabakalanmalı, bazen de laminalı düzeyler mevcuttur. Oygu-dolgu yapılı, 

kuruma çatlaklı akıntı ve sürüklenim izli olup canlı eşelemeleri (bioturbasyon) 

belirgin sedimanter yapılarıdır. Killi düzeylerde bazen bitki kök ve parçaları bulunur 

(Şenel ve diğ., 1997). 

Datça yarımadasındaki Pliyosen yaşlı kırıntılar Ersoy (1991) tarafından da 

ayrıntılı olarak incelenerek, altta akarsu-gölsel konglomera, akarsu konglomerası, 

gölsel oolitik ve pizolitik kireçtaşı, ortada; konglomera, kumtaşı, kiltaşı, marn, 

kireçtaşı ve dolomitten oluşan ritmik gölsel çökellerin olduğu karasal ortamı belirten 

37


fasiyeslere ve üstte de; denizel kireçtaşı, kumtaşı, marn ve kiltaşları gibi denizel 

ortamı temsil eden fasiyeslere ayrılmıştır (Şekil 4.3). 

ÜST FASİYES 

(DENİZEL) 

ORTA FASİYES 

(GÖLSEL-AKARSU) 

ALT FASİYES 

(KARASAL) 

KİREÇTAŞI KONGLOMERASI YA 

KİREÇTAŞI, KUMTAŞI, MARN, KİLTAŞI VE DENİZEL ÇÖKELLER 

DA ÇAKILLI KİREÇTAŞI 

KONGLOMERA, KUMTAŞI, KİLTAŞI, MARN, KİREÇTAŞI VE 

Şekil 4.3. Yıldırımlı formasyonun (Plyı) yanal ve düşey fasiyes değişimlerini gösterir 

ölçeksiz sütun kesiti (Ersoy 1991’ den alıntı yapılarak yeniden 

düzenlenmiştir). 

4.1.2.1.(1).(1). Karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) 

(AKARSU-GÖL) 

DOLOMİTTEN OLUŞAN RİTMİK GÖLSEL ÇÖKELLER 

(KIZLAN KÖYÜ KB’ SI) 

İRİ KONGLOMERA 

Ersoy (1991)’e göre, formasyonun alt yüzeyleri yanal olarak fasiyes 

değişimleri gösterir. Bu durum, birimin taban kesimlerinin yüzeylendiği, Datça 

Grabeni'ni kuzeyden sınırlayan fay boyunca izlenir. Kızlan Köyünün (G5) kuzey 

batısında Kızılağaç Tepe (C3) dolayında bu birimin en altında seyrek olarak ofiyolit 

ve çört çakıllı, karbonat matriksli kireçtaşı konglomerası vardır. Bu düzey bazen 

çakıllı kireçtaşı şeklindedir. Yaklaşık 50-60 metre kalınlığındaki bu düzeyin, 

Pliyosen'in diğer yüzeylerinden yaşlı, belki de Üst Miyosen (?) olması kuşkusunu 

taşır. Bu düzeyin ofiyolitler üzerine uyumsuz olarak gelmesi bunların çökelimi 

sırasında tektonizmanın henüz etkin olmadığını gösterir. Ayrıca bu düzeyde tabaka 

eğimlerinin, formasyonun üst düzeylerine yakın yerlerinde ani artışları (40-60 

derece) düzeyler arasında bir açısal uyumsuzluk kuşkusunu güçlendirir. Bu tabakalar 

38 

(AKARSU) 

(KIZLAN KÖYÜ KUZEYİ) 

(OOLİTİK KİREÇTAŞI) 

(GÖLSEL) 

(KIZLAN KÖYÜ KD’ SU) 

PİZOLİTK, OOLİTİK KİREÇTAŞI 

(GÖLSEL) 

(KIZLAN KÖYÜ KD’SU)


ile üsttekiler arasında bir uyumsuzluk olabileceği gibi, faylanma sonucu 

tabakalanmada eğim artışı da meydana gelmiş olabilir. Yine, Kızlan Köyünün (G5) 

kuzeyinde fay zonunda en altta ofiyolit, kireçtaşından oluşan blok ve çakıllı 

konglomeratik bir düzey vardır. Blokların boyları oldukça değişken olup, 1-1,5 metre 

büyüklükte olanları da vardır. Bu düzey, büyük olasılıkla akarsularla (flüvyal) 

meydana gelmiş olmalıdır. Yukarıda sözü edilen iki mevkiden fay zonu boyunca 

daha doğuya gidildiğinde (Kızlan Köyünün hemen kuzeyi) fasiyes diğer taban 

düzeylerinin yanal devamı olabilecek oolitik kireçtaşlarına değişir. Fay zonunda 

oluşan dinamik etkiler nedeniyle mermerleşen bu kireçtaşları beyaz renkli, kalın 

katmanlı olup seyrek olarak çört ve ofiyolit taneleri içerir. Kalınlığı 10 metreyi 

geçmez. Kızlan Köyünün doğusunda Purçaklı mevki (I5) dolayında formasyonun en 

alt birimi daha da farklıdır. Burada oolitik yapılar daha iri olup, pizolit ve 

konkresyon şeklindedir. Bunların bazılarının onkolit olduğu gözlenmiştir. Sözü 

edilen karbonat konkresyonları genelde birkaç milimetre olup, 10-12 cm. olanlarına 

da rastlanmıştır. 

Kızlan köyü kuzeybatısında yapılan çalışmalarda, Aksu mevkiinde (D4) 

gözlenen fay sınırında Yıldırımlı formasyonu’nun ince-orta çakıllı, iyi 

çimentolanmış ve yüzeyleri aşınıp-yuvarlanmış kireçtaşı blokları gözlenmiştir 

(Resim 4.27). Bu blok halindeki oluşumlar fay sınırı ile birlikte sonlanmaktadır. 

Aynı formasyonu ikiye ayıran D-B doğrultulu normal fay, bloklu kireçtaşlarının 

bulunmadığı diğer blokta topoğrafyadaki eğimi nerdeyse yataya yakın hale 

getirmektedir.(Resim 4.28). 

39


Resim 4.27. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında karasal Yıldırımlı 

formasyonu’nun (Plyık) ince-orta çakıllı, iyi çimentolanmış 

kireçtaşı blokları. 

Resim 4.28. Kızlan köyü (G5) kuzeybatısında Yıldırımlı formasyonunu (Plyı) ikiye 

bölüp, her iki bloktaki topoğrafyada eğim farklılıkları yaratan D-B 

doğrultulu normal fay. 

40 

+ -


Ersoy (1991)’a göre, yukarıda anlatılan en alt birimlerin üzerine konglomera, 

kumtaşı, kiltaşı, marn, seyrek olarak da kireçtaşı, kalker tüfü, volkanik tüf ve dolomit 

ardalanmasından oluşan gölsel bir çökel topluluk gelir. Reşadiye’nin (E7) doğusunda 

bu topluluğun en üst kısımlarında andezitik bir tüf parçası gözlenmiştir. Aynı bulgu, 

Chaput (1936) tarafından da desteklenir. Philippson (1915) ise Pliyosen tüflerinin 

Nysiros volkanizmasından geldiğini belirtmiştir. Ercan ve diğ. (1982 b), Datça 

Yarımadasındaki tüm tüfleri Kuvaterner’e dahil etmektedirler. Alttaki taban 

seviyelerinin üzerine gelen ikinci çökel topluluk oldukça kalın ve yaygın olup graben 

boyunca hemen her yerde izlenir. Tabakalar genellikle kalın-orta kalınlıkta olup, 

daha yaşlı birimlerden (ofiyolit, çört, kireçtaşı, tüf) parçacıkları içerirler. Tabaka 

oygu-dolgu yapıları, kuruma çatlakları ile tablamsı, bazen teknemsi çapraz 

tabakalanma ve laminalanma sık rastlanan sedimanter yapılardır. Gözlemlere göre, 

bu çökel topluluk sedimentasyon sırasında tektonizmadan etkilenmiş ve bu çökellerle 

eş yaşlı büyüme fayları (growth faults) meydana gelmiştir. 

Çalışma alanında orta fasiyesi karakterize eden bulgular Kızlan köyü’ nün 

(G5) doğusu ve kuzeydoğusu ile inceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de 

gözlenmiştir. Kızlan köyü doğusunda taban konglomerası ile başlayarak, kumtaşı, 

kiltaşı ardalanmalı tabakalanmalar mevcuttur (Resim 4.29). Yer yer ince tüf 

tabakaları bu ardalanmalar arasında gözlenmiştir. Bu tabakalanmalar yerini, aynı 

alanda kuzeydoğuya doğru ince laminalar şeklinde tabakalanmış, gevşek yapılı kil 

tabakalanmasına bırakmaktadır. Mevcut killerin arasında ince tüf bantları 

bulunmaktadır. Kızlan köyü kuzeydoğusunda karasal ortamı karakterize eden kama 

ve mercek şekilli çapraz tabakalanmalar mevcuttur. Kama şekilli çapraz 

tabakalanmalar daha çok ince taneli kumtaşlarında belirgin iken (Resim 4.30), 

mercek şekilli tabakalanmalar iri taneli kumtaşlarında akıntı yönünü belirtir şekilde 

kendini göstermiştir (Resim 4.31). 

41


Resim 4.29. Kızlan köyü (G5) doğusunda, tabanda konglomera ile başlayarak, 

kumtaşı, kiltaşı ardalanmalı tabakalanmaların görünümü. 

Resim 4.30. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, ince taneli kumtaşlarında 

gözlenen kama şekilli çapraz tabakalanmalar. 

42


Resim 4.31. Kızlan köyü (G5) kuzeydoğusunda, iri taneli kumtaşları 

içerisinde gözlenen merceksel geometrili tabakalanmalar. 

İnceleme alanının batısında Yıldırımlı Tepe’de de orta fasiyesin benzer 

özelliklerini aynı şekilde görmek mümkündür Ancak burada Kızlan köyünden farklı 

olarak çok ince taneli, iyi derecede çimentolanmış, metrelerce uzunlukta bir beton 

görünümü sergileyen, akarsu yataklarının tabanını oluşturan birimler gözlenmiştir 

(Resim 4.32). Bu yapıların altında canlıların tabaka altlarında oluşturdukları oygu– 

dolgu yapıları çok iyi gözlenebilmektedir (Resim 4.33). 

43


Resim 4.32. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen iyi 

derecede çimentolanmış, ince kumtaşlarının oluşturduğu akarsu 

yatağı. 

Resim 4.33. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’de gözlenen, 

tabaka altı oygu-dolgu yapıları. 

44


4.1.2.1.(1).(2). Denizel Yıldırımlı formasyonu (Plyıd) 

Ersoy (1991)’a göre, orta fasiyesi oluşturan gölsel topluluk üzerine kiltaşı, 

kumtaşı, marn vb.den oluşan ince bir denizel topluluk(üst fasiyes) gelir. Karasaldan 

denizele geçişi gösteren bu tür Pliyosen çökel topluluğu üzerinde Reşadiye (E7) ve 

Kızlan (G5) yerleşim alanlarının bulunduğu "Datça Grabeni", tektonik kontrollü 

alanda yüzeylenir (Ersoy, 1991). 

Kızlan köyü (G5) civarında ince taneli kiltaşı, kumtaşı, marn ardalanması 

içeren ve denizel ortama geçişi gösteren çökellere, inceleme alanının batısındaki 

Yıldırımlı Tepe’nin üst kısımlarında da rastlanmıştır. Daha açık renkli ve ince taneli 

ardalanmalardan oluşan kiltaşı-kumtaşı tabakalanması, orta fasiyeste yer alan 

birimlerle olan farkını bariz bir şekilde göstermektedir (Resim 4.34). Yıldırımlı 

Tepe’ de alınan ölçülü stratigrafik kesit (Şekil 4.4) ile ritmik konglomera-kumtaşı- 

kiltaşı ardalanması gösterilmektedir. Bu ardalanma ara düzeylerde marn tabakalarını 

da içermektedir. 

Resim 4.34. İnceleme alanının batısındaki Yıldırımlı Tepe’nin üst 

seviyelerinde, üst fasiyese ait denizel ortamı karakterize 

eden açık renkli kumtaşı-kiltaşı ardalanması. 

45


Şekil 4.4. Yıldırımlı Tepe ölçülü stratigrafi kesiti. 

46


Ersoy (1991)’a göre Yıldırımlı Formasyonunda sadece karasal Pliyosen 

konglomeralarının izlendiği yerler de vardır. İnceleme alanının güneyinde yer alan 

100-150 metre (belki biraz daha fazla) kalınlığa erişen konglomeralar en fazla 5-10 

derecelik eğime sahiptir. Doğusundaki oldukça yüksek dağların dik yamaçlarında, 

büyük olasılıkla sellenmelerle oluşmuşlardır. Burada oldukça kritik bir öneme sahip 

ofiyolit, kireçtaşı ve fliş dokanağını örtmüştür. 

Çalışma alanının güneyinde, Parmak Burnu (B17) ve civarında yüzlek veren 

karasal Yıldırımlı formasyonuna ait iri konglomeralar, yataya yakın bir eğimle 

gözlenmiştir (Resim 4.35). Buradaki tabakaların eğim farklılığının, (Ersoy, 1991) 

tarafından ortaya konulan yüksek dağların dik yamaçlarındaki sellenmelerle oluştuğu 

teorisi, gerek güneydeki kıyı şeridinin Datça yarımadasının diğer kesimlerine göre 

içe doğru daha düz ve girişken olması ve gerekse Datça yarımadasındaki dağların 

güneyde daha yüksek ve dik yamaçlara sahip olması nedeniyle olası görülmektedir. 

Resim 4.35. Parmak Burnunda (B17) gözlenen, Karasal Yıldırımlı 

formasyonunun (Plyık) yataya yakın eğimli konglomera 

tabakalanması. 

47


Karaböğürtlen formasyonu ile alt ilişkisi açısal uyumsuz olan Yıldırımlı 

formasyonu, üstte Kuvaterner yaşlı birimler tarafından uyumsuz olarak örtülür. 

Kalınlığı en fazla 155 metredir (Şenel ve diğ, 1997). 

Yıldırımlı formasyonundan önceki araştırmacılar (Philippson, 1915; Chaput, 

1936; Kaaden ve Metz, 1954; Rossi, 1966 ve Ersoy, 1991) tarafından toplanan bazı 

makro fosiller şu şekildedir; 

Genelde karasal (göl) ortamı karakterize edenler; 

Melanopsis phanelsiana (Buk.), 

M. (Canthidomus) macrosculpturata (Papp.), 

M. orientalia (Buk.), 

Theodoxus (Neritaea) dadiyana (Chaput), 

T. Fuchsi (Neum.), 

Unio psevdatavus var elongata (Mrg.,) 

Viviparus rudis (Neum), 

Melania dadiana (Opp.), 

M. carica (Opp.), 

M. Curyicosta (Desh)., 

Hydrobia cf. grandis (Cobalcescu), 

Neritina (Neritodonto) dadiana sp. (Nov), 

Denizel ortamı karakterize edenler; 

Ostrea edulis (Lam.), 

O. lamellosa (Br.), 

Cerastoderma edule (Linneo), 

Cardîum edule (Lam.), 

Pinna sp., 

Pecten jacobeus (Lam), 

P. (Chlamys) scabrellus (Lam.), 

Flabellipecten flabelliformis (Br.), 

Arca (Anadara) pectinata (Brocc), 

Lucina (Dentalculina) orbicularis (Desh), 

Loripes lacteus (Lam.), 

48


Nassa pygmaea (lam.), 

Cyclonassa neritea (Lam.), 

Chenopus pespelicani (Lmk.), 

Miirex torularios (Lmk.), 

C. Crenatum (Brug.), 

Bittium reticulatum (da Costa), 

Dentaîium inaequicostatum (Dautz) 

gibi fosillerdir (Bunların bazıları İTÜ'den Prof. Dr. Mehmet SAKINÇ tarafından 

tayin edilmiştir). Araştırmacılar, bu fosil bulgularına dayanarak formasyonu Pliyosen 

yaşlı olarak tayin etmişlerdir. 

etmişlerdir: 

Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) ise inceledikleri kesitlerde şu fosilleri tespit 

Denizel fosiller; 

Bittium reticulatum, 

Thericium (T.) vulgatum, 

Trunculariopsis trunculus, 

Nassa reticulata, 

Anadara (A) diluvii var perlranversa, 

0sIrea edulis, 

Ostrea lamellosa, 

Cerastoderma (C) edule, 

Cerastoderma (C.) edule var. umbonata, 

Abra (A.) tenuis, 

Venus gaina, 

CabuIa (V.) gibba, 

Bittium reticulatum, 

Thericium (T.) vulgatum, 

Chama (C.) gryphoides, 

Cerastoderma (C.) edule, 

Cerastoderma (C) edule var. umbonata, 

Abra (A.) tenuis, 

49


Venus gallina, 

Corbula (V.) gibba, 

Trunculariopsis trunculus, 

Nassa reticulata, 

Anadara (A.) diluvi var. pertransversa, 

Glycymeris (G.) glycmeris, 

Ostrea edulis, Ostrea lamellosa, 

Cerastoderma (C.) edule, 

Cerastoderma (C.) edule var.umbonata, 

Abra (A.) tenuis, Venus gallina, 

Cladocora caespitosa, 

Balamus sp. Cyprideis (C.) benderi, 

Mutilus retitormis, 

Aurila (A.) ct. Tenuipunctata 

Tatlı su fosilleri; 

Melanopsis cf bergeroni, 

Theodoxus doricus depressus, 

Theodoxus doricus fuchsi, 

Viviparus brevis trochlearis, 

Hydrobia denizliensis, 

Hydrobia tanerae, 

Lithoglyphus acutus decipiens, 

Melanopsis gorceixi proteus, 

Melanopsis delessei, 

Melanopsis gorceixi heldreichi, 

Melanopsis vandeveldi, 

Melanopsis orientalis, 

Melanopsis inexpectata, 

Melanoides tuberculata dadiana, 

Unio pseudatavus, Modiolus sp., 

Theodoxus doricus depressus, 

50


Theodoxus doricus fuchsi, 

Viviparus brevis trochlearis, 

Valvata (C.) crusitensis, 

Hydrobia denizliensis, 

Hydrobia tanerae, 

Pyrgula eugeniae, 

Micro- melania nuda, 

Marticia cosensis, 

Melanopsis gorceixi proteus, 

Melanopsis vandeveldi, 

Melanopsis orientalis orientalis, 

Melanopsis inexpectata, 

Melanoides tuberculata dadiana, 

Unio pseudatavus, Modioulus sp,. 

Bu fosillere dayanarak Kapan Yeşilyurt ve Taner (2002) birimin yaşının Geç 

Piyasensiyen olduğunu, fosil yaşlarının ESR (Elektron Spin Resonans) yöntemi ile 

elde edilen 1.89-1.99 milyon yaşı ile uyumlu olduğunu ileri sürmüşlerdir. Datça 

yarımadasının, eski araştırıcıların ileri sürdüğü gibi Erken Pliyosende karasal, Geç 

Pliyosende denizel değil, Geç Pliyosende sığ denizle bağlantılı lagün-akarsu ortamı 

olduğunu ve saptanan Pelecypod ve Gastropod faunasından o dönemde suyun 

oligohalin acı su-az tuzlu deniz suyu karakterinde olduğunu belirtmişlerdir. 

4.1.2.2. Kuvaterner 

Çalışma alanında gözlenen Kuvaterner yaşlı birimler; volkanikler, yamaç 

molozu, alüvyon ve plaj oluşuklarıdır. 

4.1.2.2.(1). Kos-Nysiros Volkanik Ürünleri (Qkn) 

Bu volkanik kayaçlar, Datça yarımadasının batı ucuna yaklaşık 20 km 

uzaklıktaki Nysiros, Yali ve Kos adaları civarındaki volkanik patlama 

51


merkezlerindeki faaliyetlerin havadan gelmiş ürünleridir. Tüf, süngertaşı ve lav 

parçalarından oluşur (Ercan ve diğ., 1982 a; Şenel ve diğ., 1997; Allen ve Cas, 

2000). 

Çalışma alanının batısındaki Körmen İskelesi civarında ponzalara ve lav 

parçalarına rastlanılmış; Yıldırımlı formasyonunun orta ve üst seviyelerinde ise tüf 

oluşumları tabakalar veya ince bantlar şeklinde gözlenmiştir. 

Datça yarımadası civarındaki volkanizma, Afrika plakasının Girit adası 

güneyinde Anadolu plakası altına dalması sonucu meydana gelen yitim zonunun 

ürünüdür. Olasılıkla, Orta Miyosende başlayan yitim olayı ile oluşan yitim zonu 

yaklaşık 3 milyon yıldan beri Ege Denizinde esas olarak kalkalkalin nitelikte bir ada 

yayı volkanizması meydana getirmektedir. Ege ada yayı sistemindeki tek aktif 

volkan Santorini olup, en son 1950 yılında faaliyete geçmiştir Nysrostaki en son 

faaliyet ise 1888’ de görülmüştür (Ercan ve diğ., 1982 a) 

4.1.2.2.(2). Yamaç Molozu ve Birikinti Konileri (Qym) 

Dağ yamaç ve eteklerinde yer alan, bazen pekişmiş yamaç molozu ve birikinti 

konilerini kapsar. Yamaç molozları, genellikle kireçtaşı gibi aşınmaya dayanımlı 

kayaçlardan oluşan, oldukça dik yamaçlı, yüksek sırtların ve tepelerin etekleri 

dibinde gelişen, köşeli çakıllardan oluşan, gevşek tutturulmuş bir birimdir. Çok sıkı 

tutturulmuş olanları ise kolüvyonları oluşturur. Körmen iskelesinin batısında kıyı 

boyunca uzanan yamaçlarda kahverenkli karbonat matriks ile tutturulmuş yamaç 

molozları buna örnektir. Yüksek alanlardan gelen ve düzlüğe açılan dere yataklarının 

ağzında ise taşınan malzemenin miktarına bağlı olarak değişen boyutlarda alüvyon 

yelpazeleri gelişmiştir (Dirik, 2003). 

Çalışma alanında karbonatlı sert birimlerin dik yamaçlarında ve fay 

sınırlarında oldukça sık rastlanılan yamaç molozları, breşik dolomitler veya kireçtaşı 

parçalarından oluşmuştur (Resim 4.36). Bu parçaların büyüklüğü bazı yerlerde 1 m 

civarında bloklara kadar çıkabilmektedir. 

52


Resim 4.36. Karadağ’da (B12) gözlenen yamaç molozu oluşumu. 

Özellikle çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin hakim 

olduğu tepelerin arasında kıyıdan içeri doğru gelişmiş vadiler yer almaktadır (Resim 

4.37). Bu küçük vadiler, zamanla yukarıdan gelen breş ve konglomera yapılı 

peridotit parçaları ve kil ile dolarak, gevşek tutturulmuş sedimanlardan oluşan 

alüvyon yelpazesi şeklinde istifleri (fanglomera) oluşturmuştur. Bu istifler yer yer 

karbonat bantları içermektedir (Resim 4.38). Çalışma alanının kuzeyinde, kıyı 

şeridine bakan yamaçlarında ise bu alüvyon yelpazeleri daha iri tanelerle Yıldırımlı 

formasyonunu uyumsuz olarak örtmektedir (Resim 4.39). Kuzeydoğu kıyı şeridinde 

ise, alttaki gevşek-bozunmuş serpantin birimi, yukarıdaki yamaçlardan taşınan 

köşeli, iyi çimentolanmış peridotit parçaları tarafından örtülmektedir (Resim 4.40). 

53


Resim 4.37. Çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin (Kmo) yer 

aldığı tepelerin arasında sık ve tekrarlı rastlanılan küçük vadiler. 

Resim 4.38. Datça yarımadası’nın kuzey kıyı şeridinde, yukarıdan taşınan kil ve 

serpantin parçalarınla oluşan gevşek yapılı fanglomera ve karbonat 

bantları. 

54


Resim 4.39. Yıldırımlı formasyonunun (Plyı), kuzey kıyı şeridindeki 

yamaçlarda yukarıdan taşınan alüvyon ile uyumsuz olarak 

örtülmesi. 

Resim 4.40. Kuzeydoğu kıyı şeridinde, alttaki serpantin üzerine yukarıdan 

taşınan köşeli peridotit ve çakıltaşlarının oluşturduğu 

fanglomera. 

55


4.1.2.2.(3). Alüvyonlar (Qal) 

Pekişmemiş ya da oldukça gevşek pekişmiş kum, kil, çakıl ve bloklardan 

oluşan alüvyon Datça (G10) ile Hızırşah köyü (D9) civarlarında ve dere yataklarında 

yaygın olarak bulunur. 

4.1.2.2.(4). Plaj Oluşukları (Qp) 

Kıyı şeridindeki kum ve kayaç parçacıklarının oluşturduğu yığışımlarıdır. 

Pekişmemiş ince, orta ve kaba taneli yalıtaşı, kireçtaşı, kuvars, serpantin, çörtlü 

kumtaşı, sarı-kırmızı-gri renklerde mikritik kireçtaşı, boksit ve ponza çakıllarından 

oluşmaktadırlar. Plaj çakılları, çalışma alanında diğer kıyı kesimlerinden farklı olarak 

batı’da Körmen kıyısında ponza içermektedir. 

Yalıtaşları belirgin beyaz renkleri ve iyi yuvarlanmış şekilleriyle diğer kayaç 

parçacıklarından daha farklı bir görünümdedir. Ersoy (1991)’a göre, plaj kumu ve 

çakıllarının çimentolanmasından oluşan yalıtaşları (beachrock), yarımadanın hem 

güney, hem de kuzey kıyılarında izlenebilmektedir. Bilindiği gibi, bunlar sıcak 

denizlerde oluşmaya elverişli güncel oluşuklardır. Karbonatlı bir çimento ile 

bağlanmışlardır. İnceleme alanındaki yalıtaşı tabakaları denizel med seviyesinde ya 

da onun biraz üstünde olup 5-6 derece ile denize doğru eğimlidir. Bunların deniz 

üstünde kalan kısımları bazen aşınmış ve “brisan” denilen şahit kayaları oluşturur. 

Bu tür jeomorfolojik yapılar Körmen iskelesindeki sahil boyunca batıya doğru 

yüründüğünde deniz kenarında görülebilmektedir. 

Çalışma alanında yükselmiş plaj konglomeraları sadece kuzey kıyı şeridinde 

gözlenmiştir. Doğu–batı doğrultusunda bu istifin kalınlığının 25 m’ den 5 m’ye kadar 

düştüğü saptanmıştır. Yükselmiş plaj konglomeraları, iri konglomera boyutundaki 

yalıtaşlarının kil arakatkılı olarak istiflendiği bir oluşuk olarak göze çarpmaktadır. 

Mevcut birimin denize doğru olan eğiminin 5-10 derece arasında değiştiği 

gözlenmiştir. 

56


4.2 Yapısal Jeoloji 

Bölgedeki yapısal etkiler, paleotektonik ve neotektonik dönemler olmak üzere 

ikiye ayrılır. Her iki dönemde de bölge epey aktif olmuş olup, bunun sonucu olarak 

faylanmalar ve şiddetli kıvrımlanmalar meydana gelmiştir. 

4.2.1. Paleotektonik (Eski Tektonik Döneme Ait) Yapılar 

İnceleme alanının tabaka ve kıvrım duruşları göz önüne alındığında, 

paleotektonik dönemde iki ana trend göze çarpar. Bunlar, kabaca D-B ve K-G' dır. 

Karaköy (D8) ve inceleme alanının batısındaki Mesudiye civarında, som 

karbonatların ve çörtlü kireçtaşlarının genel gidişi kabaca D-B uzanımlı olup, 

eğimleri güneye doğrudur. İnceleme alanının batısındaki Körmen iskelesi ve 

doğusundaki Emecik dolayındaki aynı birimlerin katman doğrultuları ise kabaca K- 

G'e yakın olup, burada bazen doğudan batıya, bazen de tersine sıkışma etkilerinin 

gözlendiği yaklaşık K-G gidişli asimetrik, bazen devrik antiklinal ve senklinaller 

gelişmiştir. Bu arada belirtmek gerekir ki sıkışma yönünde herhangi bir yaş 

sıralaması yapma olasılığı yoktur. Özetle, paleotektonik dönemde hem K-G, hem de 

D-B doğrultusunda sıkışma kuvvetleri egemen olmuştur (Ersoy, 1991). Hail ve diğ. 

(1984), Girit adasındaki incelemelerinde, Eosen sonu-Oligosen başı sıkışma 

kuvvetleriyle oluşmuş, önce doğudan batıya, sonra kuzeyden güneye değişim 

gösteren benzer gidişlerden etkilenen naplaşma hareketleriyle Batı Anadolu'nun 

jeolojik evrimini açıklamaya çalışmışlardır. 

Çalışma alanındaki bindirme fayları, paleotektonik döneme ait yapıları 

göstermektedir. Bu paleotektonik yapılar sadece bindirme fayları ile sınırlı kalmayıp, 

kısmen tektonik klip ve tektonik pencere ilişkisi gösteren yapıları da oluşturmaktadır. 

Tektonik klip harita üzerinde bindirme düzleminin devamlı kapalı bir mostrası olarak 

tanımlansa da, bu tanıma tam ya da kısmen uyan yapılar inceleme alanında gözlenip 

haritalanmıştır. Denizle ayrılan sınırlarda bu yapıların devamlılığının olması kuşkusu 

olası görülmektedir. Çalışma alanındaki bu paleotektonik yapılar, formasyonların 

ikili tektonostratigrafik ilişkilerine dayanarak aşağıda anlatılmaktadır. 

57


Göçgediği formasyonu-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Alt Jura-Üst 

Kretase yaşlı Göçgediği formasyonunun Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen 

formasyonunu üzerlemesi ile oluşan bindirme faylarıdır. Bu bindirme fayları çalışma 

alanının güney kısımında 5 farklı yerde saptanmıştır. Birkaçılık Tepe (C13) güneyi, 

Alazeytin Dağı (C14) güneyi, Ağabaşı Tepe (E17) kuzeybatısı, Taşürken Burnu 

(F16) batısı ve Aycıpınarcığı Tepe (E14) güneyi bu bindirmelerin gözlendiği 

yerlerdir. 

Orhaniye formasyonu-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Üst Jura-Alt 

Maestrihtiyen yaşlı Orhaniye formasyonunun Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen 

formasyonunu üzerlemesi ile oluşan bindirme faylarıdır. Çalışma alanının 

kuzeybatısında gözlenen bu bindirme fayları 5 tane olup, Kaya Tepe (B3) güneyinde, 

İnce Burun (C1) güneydoğusunda ve Kızılağaç Tepe (C3) dolaylarında 

gözlenmektedir. Kaya Boğazı (B3)batısında ise bir tektonik klip bulunmaktadır. 

Mevcut bütün bu bindirmeler, aynı zamanda sınırladıkları Karaböğürtlen 

formasyonunu bir tektonik pencere olarak göstermektedirler. 

Marmaris peridotiti-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Alt Kretase yaşlı 

Marmaris peridotitinin Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonunu üzerlemesi 

ile oluşmaktadır. Çalışma alanında sadece Yelçıkan Tepe (C3) dolayında 


Kayaköy dolomiti-Karaböğürtlen formasyonu bindirmesi; Orta Triyas-Liyas 

yaşlı Kayaköy dolomitinin Üst Senoniyen yaşlı Karaböğürtlen formasyonunu 

üzerlemesi ile oluşmaktadır. Çalışma alanında sadece Karadağ’ın (B12) kuzey 

yamaçlarının sınırlarında gözlenmektedir. 

4.2.2 Neotektonik (Yeni Tektonik Döneme Ait) Yapılar 

Bilindiği üzere, Datça ile Bodrum yarımadası arasındaki, denizaltı alanında 

"Gökova Grabeni", aynı şekilde Datça yarımadası ile Bozburun yarımadası 

arasındaki denizaltı alanında da "Hisarönü Grabeni" yer almaktadır. Her iki grabenin 

fayları Datça Grabeni'ne ait fayları verev olarak keserler. Bu nedenle bu faylar 

göreceli olarak Datça Grabeni'ni sınırlayan faylardan daha gençtir. Dolayısı ile bu 

58


faylardaki hareketlerle, Datça yarımadası, grabenler arasında Datça Grabeni ile 

birlikte tümüyle "horst" yapısı kazanmıştır (Ersoy, 1991). 

Ersoy (1991)’a göre, Neotektonik dönemde oluşmuş faylar esas olarak D- 

B'ya ya da D-B’ya ait KB-GD doğrultuludur. Datça Grabeni'ni sınırlayan faylar ile 

Cumalı, Örencik dolayından geçen faylar bu kategoridedir. Ayrıca, bu fayları 40-60 

derecelik açılarla kesen KD-GB ya da KB-GD doğrultulu ikinci grup süreksizlikler 

vardır ki, Hamzalı dağının doğusundaki ve Cumalı ile Datça dolayındakiler bu 

kategoriye girmektedir. Her iki kategorideki süreksizliklerin eğimleri oldukça dik 

(70-90 derece) olup, oluşum yaşları Pliyosen ve Pliyosen sonrasıdır. 

Dirik (2003)’e göre, GB Ege bölgesi Ege-Hendeği ile Ege Graben sisteminin 

çekme rejiminin denetimi altındadır. Anadolu Plakacığı’nın batıya hareketi, doğu- 

batı yönünde sıkışmaya, kuzey-güney yönlü genişlemeye neden olmuştur. Genişleme 

tektoniğinin hakim olduğu bu dönemde normal faylar en önemli yapısal unsurlar 

olup, Datça Grabeni, Gökova Grabeni ve Datça Yarımadası’nı oluşturan Reşadiye 

Horst’u bu dönemi temsil eden yapılardır (Şekil 4.5) 

Şekil 4.5. Datça Yarımadası ve civarındaki aktif faylar ve bölgede meydana gelmiş 

büyük depremlerin yıllara göre dağılımı (Altunel ve diğ., 2003). 

59


4.2.2.1. Normal Faylar 

4.2.2.1.(1). KD-GB Gidişli Faylar 

Çalışma alanında KD-GB gidişli tek bir fay gözlenmiştir. Bu fay Datça 

yarımadası’nın kuzey kıyı kesiminde, İnceburun (C1) ile Limanbaşı Burnu (F2) 

arasında, Alt Kretase yaşlı Marmaris peridotiti ile Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen 

formasyonunu ayırmaktadır (EK 1-2). 

4.2.2.1.(2). KB-GD Gidişli Faylar 

Çalışma alanında KB-GD gidişli 3 fay saptanmıştır. İlk fay; Kızlan Köyü’nün 

Kuzeydoğusunda, Tülü Tepe’ den (H5) başlayıp, Bağdınca (E5), Tekir (E5), Aksu 

(D4), mevkilerini hemen hemen düz bir doğrultuda takip edip, çalışma alanının 

kuzeybatı ucunda yer alan Gerence Burnunda (B4) sonlanmaktadır (Resim 4.41). 

Kızlan köyü kuzey ve kuzeydoğusunda Marmaris peridotiti ile Geç Piyasensiyen 

yaşlı Yıldırımlı formasyonu arasında sınır oluşturan bu fay, kuzeybatıya doğru 

Yıldırımlı formasyonu içerisinde farklı fasiyesleri ve farklı topoğrafik eğim değerleri 

sunan bir çizgisellik göstererek kendini belli etmektedir (Resim 4.42, 4.43). Gerence 

burnunda gözlenen yıkılmış bir harabenin konumu ile mevcut fayın varlığı daha iyi 

görülebilmektedir (Resim 4.44). Fay, Gerence Burnunda Üst Kretase yaşlı 

Karaböğürtlen formasyonu ile Jura-Kretase yaşlı Orhaniye formasyonunu birbirinden 

ayırarak sonlanmıştır (EK 1-2). 

İkinci fay; aynı zamanda Datça Grabeni’nin güney sınırını oluşturmaktadır. 

Mevcut fay, Datça yerleşim merkezinin (G10) güneydoğusundan başlayarak Hızırşah 

Köyü’nün (D9) kuzeyinden ilerleyip, Karaköy’ün (B8) kuzeybatısında 

sonlanmaktadır (EK 1-2). 

Üçüncü fay ise; Taşürken Burnunun (F16) güneyinden başlayıp, hemen 

hemen düz bir doğrultuda ilerleyerek Alazeytin dağının (C14) kuzeydoğusundan 

geçmekte ve Tavşancıl Tepe’ de (C12) son bulmaktadır (EK 1-2). 

60


+ 

- 

61 

Resim 4.41. Orhaniye formasyonu (JKo) ve Karaböğürtlen formasyonunu (Kka) ayıran KB-GD doğrultulu normal fay. Güzne 

Düzünden (B5) Gerence Burnu’na (B4) bakış (Güney’den kuzey’e bakış).


Plyık 

+ 

Plyıd 

- 

Resim 4.42. Bağdınca mevkiinde (E5), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) ile denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) 

birbirinden ayıran KB-GD doğrultulu normal fayın görünümü. 

62 

Plyık 

+ 

Plyıd 

- 

Resim 4.43. Aksu mevkiinde (D4), karasal Yıldırımlı formasyonu (Plyık) ile denizel Yıldırımlı formasyonunu (Plyıd) 

birbirinden ayıran KB-GD doğrultulu normal fayın görünümü.


Resim 4.44. Gerence Burnundan (B4) geçen fay üzerinde gözlenen yıkılmış 

bir harabe. 

4.2.2.1.(3). D-B Gidişli Faylar 

Çalışma alanında tek bir D-B doğrultulu fay saptanmıştır. Bu fay Karadağ’ın 

(B12) kuzeybatısından başlayarak, sırasıyla Tavşancıl Tepe (C12) ve Korudağı’ nın 

(E12) kuzeyini düz bir doğrultuda takip ederek Datça yerleşim merkezinin (G10) 

güneyinde sonlanmaktadır (EK 1-2). 

Daha çok som karbonatlardan oluşan Kayaköy dolomiti (TRJk) içerisinde 

gelişerek bu birimi kesen fay, Datça yerleşim merkezinin güneybatısında Göçgediği 

formasyonu (Kg) ile Karaböğürtlen formasyonu (Kka) arasında sınır oluşturmaktadır 

(Resim 4.45). 

63 

JKo 

Qal 

+ 

-


Resim 4.45. Hızırşah köyü (D9) civarından Karadağ’ın (B12) kuzey yamacına 

bakış ve Kayaköy dolomitini (TRJk) kesen doğu-batı doğrultulu 

fay. 

4.2.2.2. Doğrultu Atımlı Faylar 

Çalışma alanındaki mevcut doğrultu atımlı faylar, KD-GB ve KB-GD gidişli 

sağ atımlı faylardır. 

KD-GB gidişine sahip doğrultu atımlı sağ yönlü faylar; yarımadanın 

güneyinde, Alazeytin dağından (C14) geçen KB-GD doğrultulu normal faya dik 

olarak, fakat birbirlerine paralel olarak gelişmişlerdir. Mevcut bu faylar Alazeytin 

dağının güney-güneybatısı ile Karadağ’ın (B12) güneyi arasında kalan alanda 

gözlenmektedir (EK 1-2). 

KB-GD gidişine sahip doğrultu atımlı sağ yönlü faylar ise; yarımadanın 

batısında Karataş Burnu (G13) ile Kargı Koyu (F13) civarında gözlenmektedirler 

(Resim 4.46, EK 1-2). 

+ 

- 

TRJk 

TRJk 

64 

Kka


Resim 4.46. Kargı koyu (F13) civarında gözlenen doğrultu atımlı sağ yönlü fayın 

denizden görünümü. 

4.2.2.3. Datça Grabeni 

Dirik (2003), Jeomorfolojik-yapısal arazi gözlemleri ve paleontolojik 

bulgulara göre Datça Grabeni’ nin, Pliyosende KB gidişli kenar faylarıyla kontrollü 

bir çöküntü havzası olarak gelişmeye başladığını, Geç Piyasensiyen’ de sığ denizle 

bağlantılı lagün-akarsu ortamı olarak gelişimini sürdürdüğünü ve daha sonra Graben 

çökellerinin genç tektonizmadan etkilenerek deformasyona uğradığını ileri sürmüştür 

(Şekil 4.6). 

Çalışma alanında, Datça Grabeni olarak adlandırılan çöküntü içerisinde Geç 

Piyasensiyen yaşlı Yıldırımlı formasyonu ile Kuvaterner yaşlı alüvyonlar 

gözlenmektedir (Resim 4.47). Ersoy (1991)’e göre, bu çökel topluluk sedimantasyon 

sırasında tektonizmadan etkilenmiş ve bu çökellerle eş yaşlı büyüme fayları (growth 

faults) meydana gelmiştir. Bir başka deyişle Datça Grabeni’nde sedimantasyon, 

sinsedimenter (sedimantasyonla yaşıt) büyüme fayları ile kontrol edilmiştir. 

65


Şekil 4.6. Datça yerleşim alanı ve civarının neotektonik haritası. (1) Kumsal, (2) 

Alüvyon, (3) Kolüvyon, (4) Pliyo-Kuvaterner karasal kırıntılılar, (5) 

Denizel Pliyosen, (6) Pliyosen öncesi birimler, (7) Eski Knidos Limanları, 

(8) Tabaka eğim ve doğrultusu, (9) Normal fay (diş düşen blokta), (10) Eş 

derinlik eğrisi, (11) Yalı taşı (Dirik, 2003). 

66


Resim 4.47. Datça Grabeni’nin (öndeki açık alan) Kızlan Köyü’nün (G5) 

kuzeyinden görünümü (Kuzey’ den güney’e bakış). 

4.2.3. Bölgenin Depremselliği 

Güneybatı Türkiye’de ve Ege Denizi’nin en aktif bölgelerinden birinde yer 

alan Datça Yarımadası ile civarı oldukça önemli ve yıkıcı depremler ile volkanik 

faaliyetlerin etkisinde kalmıştır. M.Ö. 412, 24 (Ambraseys ve White 1997); M.Ö. 

227, 199-198, M.S. 142-144, 344, 474-478 ve 554-558 (Goidoboni vd., 1994) 

depremler, Rodos ve civarını etkileyen önemli depremlerdir. Ayrıca tarihsel 

dönemlerde bölgede yıkıcı depremlerin varlığı kayıtlarda mevcuttur. Datça 

Yarımadası’nın batısında yer alan ve volkanik kökenli Kos ve Nysiros adalarındaki 

volkanik faaliyetler ve bunlarla ilişkili sismik hareketler bölgeyi etkileyen diğer 

önemli olaylardır. Nysiros adasındaki güncel volkanik faaliyetlerin M.S. 1887, 1873 

ve 1422 yıllarında olduğu bilinmektedir (Stiros 2000). 

Altunel vd., (2003)’e göre Antik Knidos kenti en az iki büyük sismik olaydan 

etkilenmiştir. Bunlardan ilki, yuvarlak Afrodit Tapınağı ve Demeter Tapınağı’nın 

67 

+ 

- 

+ 

-


yıkılmasına neden olan yaklaşık geç Helenistik dönemde (M.Ö. 2.-3. yüzyıl) 

meydana gelmiştir. İkincisi ise geç Roma-erken Bizans dönemine tarihlendirilen ve 

Knidos Fayı’nda yüzey kırıkları oluşturan olaydır. Kutsal Salonun da M.S. 5. 

Yüzyılda yıkılmış olması şehrin M.S. 459 yılında bir depremle tamamen yıkıldığını 

göstermektedir. Knidos’un alış veriş merkezinde yapılan son kazılarda ortaya 

çıkartılan sütunların hepsinin KKD-GGB yönünde devrilmiş olması da bu sütunların 

yıkılma nedeninin deprem olduğunun önemli bir kanıtıdır. 

4.2.4. Tabaka Doğrultu-Eğim değerleri 

İnceleme alanında yüzlek veren Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı birimler farklı 

eğim ve doğrultu değerleri sunmaktadır. Tabanda ofiyolitlerin üzerinde yer alan 

Toarsiyen-Üst Kretase yaşlı Göçgediği formasyonunun kil-şeyl-marn şeklinde bloklu 

fliş istifi göstermeyip, belirgin mikritik kireçtaşı karakteri sunduğu yerlerde ölçümler 

yapılmıştır. Alazeytin dağının (C14) güney kesiminde yaklaşık D-B ya da KB-GD 

doğrultulu tabakaların eğimleri 18 0 -25 0 arasında değişmekte olup güney ve 

güneybatıya doğrudur. Datça yerleşim merkezinin (G10) doğusunda yer alan Koru 

dağının (E12) batı yamacında birim KD-GB doğrultulu ve 17 0 ile 24 0 arasında 

değişen eğim değerleri sunmaktadır. Tabakaların eğimi güneydoğuya doğrudur. 

Triyas-Jura yaşlı Kayaköy dolomiti, alt kesimlerde breşik kireçtaşları, orta 

seviyelerde dolomit blokları ve üst seviyelerde ölçüm yapmaya müsait olmayan som 

bir dolomit yapısı göstermektedir. Ersoy (1991) ise, kabaca Karaköy dolomitini D-B 

doğrultulu ve güneye eğimli olarak nitelemiştir. 

Çalışma alanında en dar alanda yüzlek veren Jura-Kretase yaşlı Orhaniye 

formasyonu bol kıvrımlı iyi deforme olmuş yapısının yanında çok sık kaya 

değişimleri sunmaktadır. Bu sebeple birbirine çok yakın noktalarda bile farklı 

doğrultu ve eğim değerleri ölçülmüştür. Birimin D-B’ ya yakın doğrultu gösteren 

tabakalanmaları 18 0 -20 0 ile güney’e KD-GB doğrultulu tabakaları ise yaklaşık 21 0’ 

lik güneydoğu eğim değerleri verir. 

Üst Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonunun, bloklu fliş özelliği 

göstermeyen kuzey kıyı kesimindeki kireçtaşı tabakalanmalarında ise KB-GD 

68


doğrultulu 28 0 ’ lik eğim açısı ölçülmüştür. Birimdeki tabakalanmaların eğim yönü 

GB’dir. 

Üst Pliyosen yaşlı Yıldırımlı formasyonunun kuzeydoğusunda KD-GB 

doğrultusu veren, karasal fasiyesi belirten tabakalar 3 0 -4 0 ’ lik ya da yataya yakın bir 

açı ile güneydoğuya eğimlidir. Kızlan köyünün (G5) güneybatısında Marmaris yolu 

boyunca bu karasal fasiyes tabakalanmalarının tane boyu biraz daha incelip yaklaşık 

olarak aynı doğrultu ve eğim açısı değerini vermektedirler. Çalışma alanında 

Yıldırımlı formasyonunun karasal çökelimini temsil eden son birim ise, Datça 

yarımadasının güney kıyısındaki Domuz çukuru (C16) mevkiinde gözlenmiştir. 

Burada yığışım şeklindeki konglomera istifleri 5 0 ’lik bir eğim gösterirken, iri 

tabakalı kumtaşı tabakaları KD-GB doğrultulu ve 9 0 GD’ ya eğimlidir. Kızlan köyü 

kuzeyinde ve inceleme alanının batısındaki Yıldırımlı tepedeki kiltaşı-kumtaşı- 

kireçtaşı ardalanmalı denizel çökelimi gösteren tabakalar ise KB-GD doğrultulu ve 

21 0 ile 25 0 arasında değişen eğim değerleri sunmaktadır. Bu tabakalar GB eğimlidir. 

Bu denizel tabakalar Datça Grabeni’nin Karaköy (D6) doğusundaki kısmında ise, 

yaklaşık olarak aynı eğim değerlerine sahip fakat KD eğimlidir. 

4.2.5. Açısal Uyumsuzluklar 

Bindirmelerle sürüklenmiş, tabanda tektonostratigrafik olarak terslenmiş 

ofiyolitlerin allokton olarak yer aldığı ve Marmaris ofiyolit napına ait Alt Kretase 

yaşlı Marmaris peridotiti, tektonik dokanakla bodrum napına ait Toarsiyen-Üst 

Kretase yaşlı Göçgediği formasyonuna yer yer kalsitürbidit arakatkılı radyolarit, 

çörtlü kireçtaşı, şeyl ve marn içeren bir taban yapısı ile geçiş göstermektedir. 

Göçgediği formasyonu ise tabanda breşik kireçtaşlarının bulunduğu Triyas–Jura yaşlı 

Kayaköy dolomitine tektonik bir dokanakla geçiş göstermektedir. Göçgediği 

formasyonu gibi bodrum napına ait olan Kayaköy dolomitinin üzerine Jura-Kretase 

yaşlı ve Gülbahar napına ait Orhaniye formasyonu tabanda radyolaritli kireçtaşları ile 

uyumlu olarak gelmekte, bu birimi ise yine uyumlu olarak Bodrum napına ait Üst 

Kretase yaşlı Karaböğürtlen formasyonu tabanda marn –kiltaşı ardalanması ile 

üzerlemektedir. 

69


Paraotokton olarak da adlandırılabilecek bu birimlerin üzerine büyük bir 

zaman boşluğu ile Üst Pliyosen yaşlı Yıldırımlı formasyonu uyumsuzlukla 

çökelmiştir. Bu Neootokton birim üzerinde ise yine uyumsuzlukla Kuvaterner yaşlı 

volkanikler, yamaç molozları, alüvyonlar ve plaj oluşukları gibi güncel çökeller yer 

alır. 

4.3. Jeomorfoloji 

4.3.1. Datça Yarımadası’nın Fiziki Coğrafya Özellikleri 

Datça Yarımadası, kuzeyde Gökova Körfezi ile güneyde Hisarönü Körfezi 

arasında kalan, doğu-batı doğrultusunda uzunluğu yaklaşık 65 km, genişliği ise 

ancak birkaç kilometre olan ve Güneybatı Anadolu kıyılarında yer alan önemli 

jeomorfolojik bölümlerden birisidir (Şekil 4.7). Çok arızalı, dağlık ve tepelik bir sırt 

olarak uzanan Datça Yarımadası’nın kıyıları çok girintili ve çıkıntılıdır. Ancak kuzey 

kıyılar Gökova Grabeni’ni kontrol eden D-B uzanımlı faylar tarafından da kontrol 

edildiği için güneye nazaran daha düzdür. Yarımada kıyılarının bir özelliği de kıyı 

profilinin çoğu yerde dik olmasıdır. Kıyıdaki dik yamaçlar deniz altında da aynı 

diklikte devam eder. Bu da kıyıların tektonik kontrollü olarak geliştiğinin önemli bir 

kanıtıdır. Dere ağızlarındaki birikinti konisi-delta tipi kıyı düzlükleri geniş alanlı 

değildir. Bu durumuyla yarımadanın kıyıları genel olarak tipik boğulma şekilleri 

gösterir. Bu boğulma, Holosen’de meydana gelen son transgresyonun sonucudur 

(Kayan, 1988). 

70


Şekil 4.7. Datça yarımadası ve civarının 1:250.000 ölçekli topoğrafik haritalarından 

hazırlanan kabartma haritası (Dirik, 2003). 

Datça Yarımadası’nın orta kesiminde, genişliği yaklaşık 5 km olan ve 

yaklaşık KB-GD gidişli bir çukurluk yer alır. Bu çukurluğa KB da Körmen Körfezi, 

GB ise Datça Körfezi geniş koylar halinde sokulmuştur (Şekil 4.8, 4.9). Bu bölümü 

Chaput (1947) ‘Datça kıstağı’ olarak tanıtmıştır. Ancak daha sonra, doğudaki ve 

batıdaki yaşlı temel birimlerle dokanağı faylı olduğu için bu tektonik çöküntü Datça 

Grabeni olarak adlandırılmıştır. Datça Grabeni’nin doğusunda kalan doruklar 

genellikle 500 m seviyesindedir (Resim 4.48). En yüksek doruk ise Emecik Dağında 

748 m’ye ulaşır. Bu kesimde litolojiyi peridotit-serpantinitler ile Mesozoyik yaşlı 

masif kireçtaşları oluşturur (Dirik, 2003). 

71


Şekil 4.8. Datça Yarımadası ve civarının yükselti haritası (Münhaniler 200 m’de bir 

geçirilmiştir. Eşderinlik eğrilerinden sadece -200 m çizilmiştir) (Dirik, 

2003). 

Şekil 4.9. Datça Yarımadası’nın drenaj haritası (Dirik, 2003). 

72


Kka 

Kka Fay 

Kmo 

JKo JKo 

Kka 

Plyıd 

Qal 

+ _ 

73 

Resim 4.48 Datça Grabeni’nin (öndeki alçak alan) doğusunda yer alan ve batı kesime göre daha yayvan topoğrafyanın görünümü 

(Karaköy’ ün (B8) batısından doğuya bakış).


Karbonatlı birimler, Emecik Dağında olduğu gibi yüksek dorukları oluşturur. 

Datça Grabeni’nin batı kesimi uzunluğu 25 km, genişliği ise yaklaşık 10 km olan bir 

dikdörtgeni andırır (Şekil 4.8,4.9). Doğuya nazaran daha kütlevi olan bu bölgede 

Mesozoyik kireçtaşları Kocadağ, Bozdağ gibi büyük yükseltiler oluşturur (Resim 

4.49). Kocadağ’ın doruklarında yükselti 1100 m’ye ulaşır. Yaklaşık D-B uzanıma 

sahip olan Kocadağ’ın güneyinde, genellikle 400 m yükseklikteki tepe ve sırtlar ile 

dik yamaçlı vadilerin yer aldığı daha alçak bir alan yer alır. Kocadağ ile bu alçak 

alan arasında tektonik kontrollü olarak gelişmiş bir çukurluk uzanır. Akarsuların 

yerleştiği bu çukurlukta akarsu taraçaları, yamaçların topuklarında ise kolüvyonlar 

gelişmiştir. Ege Denizi’ndeki volkanizmanın ürünü olan piroklastikler ise bu 

çukurluğu zaman içinde doldurmuştur. Piroklastiklerin bir bölümü günümüze kadar 

korunmuştur (Dirik, 2003). 

KOCADAĞ 

Resim 4.49. Datça Grabeni’nin (öndeki alçak alan) kuzey kenarından güneye 

bakış ve Kocadağ’ın görüntüsü (Kızılağaç Tepe’ den Kocadağ’a 

bakış). 

74


Datça Grabeni’nin orta kesiminde ise yüksekliği 120-150 metreye ulaşan tepe 

ve sırtlar yer almaktadır. Bu yüksek alandan Karaköy (B8) ve Datça körfezlerinin 

kıyı düzlüklerine inilir. Bu çöküntüde yüzeyleyen Üst Pliyosen yaşlı çökel tabakaları 

yaklaşık 20º güneye eğimli olup, yayvan ve alçak kuesta sırtları oluştururlar. Datça 

iskelesi (G11) kuzey doğusunda, Dalacak Burnu (H10) civarında ise bu birimin taban 

seviyeleri KB’ya doğru hafifçe eğimlidir. Karaköy ve Datça körfezleri arasındaki su 

bölümü Reşadiye (E7) kuzeyinde ve Çatakçı dağını (D6) KD-GB yönünde ikiye 

ayıracak şekilde uzanır (Şekil 4.10). Su bölümünün Karaköy körfezine daha yakın 

olması çöküntü alanında bir asimetri yaratmaktadır. Su bölümünden Karaköy 

körfezine uzanan sırtlar ve vadiler daha kısa ve yamaçları oldukça diktir. Halbuki 

Datça körfezine doğru uzanan vadiler ve sırtlar daha uzun ve yayvandır. Bunun en 

büyük nedeninin çöküntü içindeki birimlerin doğuya-güneydoğuya doğru çarpılmış 

olması düşünülmektedir (Dirik, 2003). 

Şekil 4.10. Datça ve yakın civarının drenaj ve neotektonik haritası (kahverenkli çizgi 

su bölüm çizgisi)(Dirik, 2003). 

75


Üst Pliyosen yaşlı çökelleri de kesen, 100-120 metre yükseklikteki aşınım 

yüzeyi Datça Grabeni’nin en önemli jeomorfolojik özelliklerindendir (Kayan, 1988). 

Datça Yarımadası’nın dağlık kesimlerinde görülen, dağ yamaçlarına pedimentlerle 

grabenin doğu kesiminde Emecik’ten güneye inen vadi kırmızı karasal kırıntılı 

malzeme ile doludur. 100-150 metre yüksekliklerde yaygın olan bu dolgu günümüz 

dere-akarsuları ile yarılmıştır. Bu kesimde Pliyosen yaşlı tabakalar da 100 metre 

yüksekliklerde görülmektedir. Benzer dolgulara grabenin batı kesiminde 

rastlanmaktadır. Ancak bu kesimde dolgu malzemesini oluşturan alüvyonlar 161 bin 

yaşındaki volkanikleri örtmekte ve asılı taraçalar oluşturmaktadır. Bu da bize, deniz 

seviyesinin 161 bin yıl önce meydana gelen volkanizmayı takiben önce yükselerek 

vadi ve çukurlukların dolmasını, daha sonra da alçalarak yarımadada tekrar aşınma 

döneminin başlamasına neden olduğunu kanıtlamaktadır (Dirik, 2003). 

4.4. Jeolojik Tarihçe 

İnceleme alanı, GB Anadolu'da Likya Napları (Blumenthal, 1963) ya da Batı 

Toros Napları (Ersoy. 1989 b ve c) gibi adlarla bilinen allokton kütleler üzerinde 

bulunur. 

Bazı araştırıcılara göre (Poisson, 1977, 1984; Poisson ve Sarp, 1985; Ersoy 

1989 b ve c; Okay, 1989; Özkaya, 1990), Menderes Masifi ile Beydağları duraylı 

karbonat platformları arasındaki Toros alanında gelişimi okyanus kabuğu oluşumuna 

varmayan bir tekne yer almaktadır. Poisson (1977)’nin Tavas dolayında, Kızılca ya 

da Kızılcaçorak Teknesi olarak verdiği ad, Ersoy (1989 b ve c) tarafından daha geniş 

anlamda "Batı Toros Teknesi (BTT) olarak değiştirilmiştir (Şekil 4.11). 

Datça yarımadasında Üst Triyas-Alt Eosen aralığındaki tektonik birimler 

büyük olasılıkla bu tekneye aittir. Bu teknenin oluşum yaşı Üst Liyas (ya da Orta 

Jura)’dır. Teknede çökeldiği düşünülen birimlerin litolojisi ve yaş konakları bunu 

destekler niteliktedir. Ek olarak; yarımadadaki söz konusu tektonik birimin teknenin 

en batısında çökelmiş olması gerekir. Zira teknenin doğusuna doğru benzer istifler 

yer almasına rağmen, birimlerin üzerlerinde yer alan flişlerin yaşları farklıdır. 

Tekneye ait flişin yaşı doğudan batıya ve kuzeyden güneye doğru gençleşir (Ersoy 

76


1989 b, c; 1990 a, b, c; 1991). Üst Triyas-Liyas aralığında algli, mercanlı, oolit yapılı 

dolomit, dolomitik kireçtaşı ve kristalize kireçtaşları sığ denizi karakterize ederler. 

Üst Liyas'tan itibaren blok faylanmalara bağlı olarak ortam derinleşmeye başlar ve 

bunu takiben Orta Jura-Üst Kretase'de yan pelajik ve pelajik çörtlü kireçtaşları ile 

radyolarit ve çörtler çökelmiştir. Som karbonatlar ile pelajik ve yarı pelajiklerin 

geçişleri kısa mesafede olmuştur. Bunun en belirgin kanıtı, som karbonatların en üst 

düzeylerindeki radyolarit fosillerinin varlığıdır. Radyolarialar ile birlikte silis 

oranının arttığı, karbonat oranının azaldığı çörtlü düzeyler, ortam derinliğinin CCD 

(kalsit nihai durulma derinliği)'e yakın olduğunu gösterir (Harbury ve Hail, 1988). 

Sömbeki Adasında, benzer istifin Liyas-Kretase yaşlı kısmının, önce (Jura 

sonu) KKD’ye varan derinliği, sonra Erken Kretase'de karbonatların tekrardan 

çökelimine bağlı olarak KKD’den daha az bir derinliği işaret ettiğini belirten 

Harbury ve Hail (1988), bunun KKD’deki önemli bir kararsızlığı yansıttığını 

düşünürler. Araştırıcılar, buna ilave olarak istifin stratigrafik kalınlığında ve 

karakterindeki yersel değişimlerin, denizaltı topoğrafyasındaki değişimleri ve dip 

akıntılarının aktivitesini gösterdiğini belirtirler. 

Maestrihtiyen’e kadar süren pelajik karbonat çökelimi yerini Üst 

Maestrihtiyen’den itibaren olasılı olarak Alt Eosen'e kadar sürecek olan kırıntılı 

çökelimine bırakmıştır. Bloklu fliş adı verilen bu birim çörtlü kireçtaşlarını uyumlu 

olarak örter. Fliş çökelimi, önce düzenli bir katman dizisinden oluşan kalkarenit 

arakatkılı marn ve killi kireçtaşı ile başlamış, bunu kaba taneli litik kumtaşı, çamur 

matriksli breş, türbiditik kireçtaşı ve kiltaşları takip eder. İstif ultrabazik ve kireçtaşı 

exotik bloklu, sleyt, grovak, kalkarenit ve bazik volkaniklerden oluşan hafif 

metamorfize kaotik bir ünite ile son bulur. İstifin bu kısmının metamorfize olması 

naplaşma hareketleri sonucudur. Kaotik birim ile öncekilerin dokanak ilişkisini 

saptamak güçtür. Alt Eosen yaşlı bu karışık birim belki de farklı stratigrafik ya da 

paleocoğrafik bölgeye aittir (Orombelli ve diğ., 1967). 

77


Şekil 4.11. GB Anadolu'nun levha tektoniği açımlaması. Birinci durum (Senoniyen 

Öncesi), Torid-Anatolid platformunun Kuzey-Güney yönünde uzaması 

ve kıta kabuğunun incelenmesi sonucu Üst Liyas (ya da Dogger) da Batı 

Toros Teknesi (BTT) nin oluşumunu göstermektedir. Bu arada, 

platformun hem kuzey hem de güneyinde birer Neotetis kolu 

yeralmaktadır. İkinci durum, Senoniyen'de, çekme kuvvetlerinin 

sıkıştırma kuvvetleri ile yer değişimi sonucu kuzeyde ofiyolit naplarının, 

güneyde Antalya naplarının ve Batı Toros Teknesi'nde ise terslenmiş 

yapıların gelişimi. Üçüncü durum, Üst Eosen'de ofiyolit naplarının 

gravite kaymaları ile tekneye taşınması. Son durum ise günümüzde 

tektonik birimlerin ofiyolitik dilimlerle birlikte Beydağları Önülkesi 

üzerine yerleşimi (Ersoy,1991'den alınmıştır). 

78


Fliş çökelimin başlangıcı aynı zamanda bölgede çekme (extension) 

kuvvetlerinin sıkıştırma kuvvetleriyle yer değiştirdiği bir dönemdir. Bu dönemde 

(Senoniyen'de) Menderes Masifı’nin kuzeyindeki İzmir-Ankara Zonu denilen 

Neotetis okyanus alanından ofiyolitler Torid-Anatolid platformu (Şengör, 1980)’nun 

kuzey kenarı üzerine bindirmişlerdir (Bergougnan, 1975; Dürr, 1975; Ricou ve diğ., 

1975; Özgül, 1976; Özgül ve diğ., 1978, Ricou ve Marcoux, 1980; Şengör ve 

Yılmaz, 1981). Üst Kretase-Orta Eosen boyunca Menderes Masifi üzerinde ilerleyen 

ofiyolit napları Üst Eosen'de gravite kaymalarıyla Batı Toros Teknesi'ne aktarılmış 

ve bu şariyaj dilimleri Kale-Tavas molası ile örtülmüştür (Şengör ve Yılmaz, 1981). 

Yine aynı dönemde (Geç Kretase'de) Batı Toros Teknesi (Ersoy, 1989 b)’ni 

sınırlayan normal fayların hareket yönleri sıkışma hareketleri sonucu değişerek 

terslenmiş yapılar (inverted structures) meydana gelmiştir. Antalya naplarının 

Beydağları üzerine yerleşimi de benzer olaylar dizisinde gelişmiştir. 

Paleotektonik dönemin Miyosen'de son bulmasıyla başlayan neotektonik 

dönemde, Ege hendeği oluşmuş ve buradaki dalma batmaya bağlı olarak Ege alanı 

günümüzde egemen olan yoğun tektonik hareketlere sahne olmuştur (Şengör ve 

Yılmaz, 1981). 

Ersoy (1991)’a göre; Neotektonik dönemde, Ege bölgesinde çekme 

kuvvetlerinin egemen olduğu bir rejim başlarken, bunun sonucu graben sistemi 

gelişmeye başlamıştır. Genellikle D-B uzanımlı bu grabenler, çalışma alanı ve 

dolayında izlenebilmektedir. Datça, Hisarönü ve Gökova grabenleri bunlara örnektir. 

Ersoy (1991)’e göre; Datça Yarımadası, Üst Miyosen'de büyük olasılıkla kara 

halindedir. Bu aşınma ortamı, Pliyosen'de tektonizma sonucu yerini önce akarsularla 

beslenen göl, daha sonra denizel ortama bırakmıştır. Deniz Pliyosen sonunda (ya da 

Pliyo-Kuvarterner’de) yarımadanın yükselmesine bağlı olarak aniden çekilmiştir. 

Pliyosen'de sedimentasyon sırasında başlangıçta bir göl ortamı vardır ya da 

bu ortam akarsularla beslenen bir lagündür. Fosil determinasyonları yanında istif 

içinde dolomit, kalker tüfü oluşumunun varlığı da göl ortamını (kapalı bir havzayı) 

gösteren özelliklerdendir. Çünkü bu dönemde, hafif tuzlu ve sıcak ekolojik koşullar 

olduğundan dolomit durulması olağandır. Daha sonra, tektonik olaylar sonucu oluşan 

gravite faylarıyla Datça Grabeni oluşmuş ve yarımada iki parçaya ayrılmıştır. Graben 

79


oluşumundan sonra deniz kara içine doğru ilerlemiş ve böylelikle alttaki karasal 

çökellerin üzerleri denizel birimlerle örtülmüştür. Pliyosen çökelimine Ege volkanik 

yayının ürünleri de eşlik etmişlerdir. Çünkü Kızlan Köyünün ve Reşadiye bucağının 

doğusundaki Pliyosen yüzeylenmeleri içinde andezitik tüf çakılları bulunmuştur 

(Ersoy, 1991). 

Ersoy (1991), Ege Denizindeki volkanizmanın Afrika plakasının Girit Adası 

güneyinde Ege-Anadolu altına dalması sonucu meydana geldiğini belirtmiştir. 

Araştırıcıya göre, dalma olayı büyük olasılıkla Orta Miyosen'de başlamıştır. Ve bu 

yitim zonu yaklaşık 3 milyon yıldan beri daha çok kalkalkalin nitelikte volkanizma 

meydana getirmektedir. Volkanik malzemeler daha çok Emecik, Datça, Knidos ve 

Cumalı dolayında görülmektedir. 

Ersoy (1991)’e göre Kuvaterner (belki de Pliyo-Kuvaterner ?) yaşlı yükselmiş 

plaj konglomeraları yarımadadaki deniz seviyesi değişiminin günümüzdeki önemli 

kanıtlarıdır. Doğu Akdeniz'de özellikle İyoniyen denizinde son 6 milyon yıl için 

yapılan hesaplamalara göre deniz dibinin alçalma oranı ortalama 1000 yılda 1 

metredir (Fabricus, 1984). Kuvaterner esnasında yeryüzü ölçüsünde östatik yükselme 

oranı 50 m. kadardır. Bununla beraber Kalabriyen transgresyonuna ait olanları 

yaklaşık + 150, Sisiliyen transgesyonuna ait olanları + 100 m., Milaziyen 

transgresyonuna ait olanları + 60, Tireniyen transgresyonuna ait olanları + 30., 

Monastriyen transgesyonuna ait olanları + 20. ve Flandriyen (Nissa) transgresyonuna 

ait olanları ise yaklaşık + 5 m. yükseklikte bulunmaktadır (Fabricus, 1984). Bu 

araştırıcı Akdeniz kıyılarının 5 milyon yıldan danha eski olmadığını savunur. Datça 

yarımadasında yükselmiş kıyı konglomeraları kuzeyde + 25 m., güneyde ise + 20-25 

m. kadardır. 

80

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Taner ÇİFTÇİ 

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 

Bu çalışmada, Muğla iline bağlı Datça ilçesi ve yakın dolayının da dahil 

olduğu yaklaşık 108 km 2 ’lik bir alanda yüzeyleyen kayaçlar stratigrafik açıdan 

incelenmiştir. Marmaris O19 a3 ve d2 paftaları içerisinde kalan bu alanda, bölgenin 

yapısal konumu ve Likya Napları’nın bölgedeki tektonostratigrafik yerleşimi 

açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca Marmaris O19 a4 ve d1 paftaları içerisinde de 

litostratigrafi birimlerinin devamlılığı kısmen incelenmiştir. Yüksek lisans tezi olarak 

hazırlanan bu çalışmada başlıca aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. 

1. Ofiyolitler Likya Napları’nda genellikle en üst nap dilimini oluştururken, 

çalışma alanındaki ofiyolitlerde bir terslenme söz konusudur. Marmaris peridotiti 

inceleme alanında litostratigrafi birimlerinin tabanında yer almaktadır. 

2. Çalışma alanının kuzey kesimindeki peridotit kütlelerinin grimsi- 

kahverengi bir tonda olup, metal bir parlaklık verdiği saptanırken; güney kıyı 

şeridindeki aynı birimin yeşilimsi-kahverengi bir ton verip, mat bir parlaklık 

gösterdiği saptanmıştır. Aynı birimdeki bu renk farklılıklarının harzburgitlerin 

egemen olduğu Marmaris peridotitinde serpantinleşmenin, güney kesiminde 

kuzeydeki birime oranla daha fazla olduğu kanısını olası göstermektedir. 

3. Çalışma alanında, özellikle Kayaköy dolomitini kesen normal fayların dik, 

yüksek ve yüzlerce metre uzunluğunda fay duvarları oluşturduğu gözlenmiştir. Bu 

fay duvarları, fayların diğer birimlere geçmesiyle birlikte kaybolmaktadır. 

4. Herhangi bir volkanik faaliyetin bulunmadığı çalışma alanında, Yıldırımlı 

formasyonu içerisinde ince bantlar şeklinde tüf çökelimlerine rastlanılmıştır. Bu 

oluşumlar daha önceki araştırmacıların belirttiği gibi çalışma alanının batısında 

bulunan Kos-Nysiros adalarının volkanik ürünlerinin havadan taşınıp bölgeye 

çökeldiğini olası göstermektedir. Ayrıca Çalışma alanında sadece batı kıyılarında 

ponza ve lav parçalarına rastlanmış ve numuneler alınmıştır. Bu veriler, Pliyosen’de 

çalışma alanının civarındaki bölgede volkanik aktivitenin faal olduğunu 

göstermektedir. 

5. Özellikle çalışma alanının kuzey kıyı şeridinde, Marmaris peridotitinin 

hakim olduğu tepelerin arasında kıyıdan içeri doğru gelişmiş vadiler yer almaktadır. 

81

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Taner ÇİFTÇİ 

Bu küçük vadiler, zamanla yukarıdan gelen breş ve konglomera yapılı peridotit 

parçaları ve kil ile dolarak, gevşek tutturulmuş sedimanlardan oluşan alüvyon 

yelpazesi şeklinde istifleri (fanglomera) oluşturmuştur. 

6. Karbonatlı birimler yüksek dağ ve tepeleri oluştururken, bu yükseltilerin 

arasında kalan çukurluklarda çökelme ortamlarının oluştuğu saptanmıştır. 

7. Çalışma alanının tektonik konumu kapsamında bölgede 9 adet fay 

haritalanmıştır. Bu faylardan 1 tanesi KD-GB gidişli normal fay, 3 tanesi KB-GD 

gidişli normal fay, 1 tanesi D-B gidişli normal fay ve 4 tanesi doğrultu atımlı sağ 

yönlü fay olarak tanımlanmıştır. 

82

KAYNAKLAR 

AKAT, U., ÖZTÜRK., Z., ÖZTÜRK, E.M ve ÇAĞLAYAN, A., 1975, Menderes 

Masifi Güneyi-SW Toros Kuşağı İlişkisi: Ön Rapor. MTA Rap. 5488, Ankara 

(Yayımlanmamış). 

ALLEN, S.R. ve CAS, R.A.F., 2002, Transport of Pyroclastic Flows Across The Sea 

During The Explosive, Rhyolitic Eruption of The Kos Plateau Tuff, 62, 441- 

456, Greece. 

ALTUNEL, E., STEWART, I.S., PİCCARDİ, L., and BARKA, A.A., 2003. 

Earthquake Faulting at Ancient Cnidus, SW Turkey. Turkish Journal of Earth 

Sciences, 12/1, 137-151. 

AMBRASEYS, N.N. and WHITE, D., 1997, The Seismisity of The Eastern 

Mediterranean Region 550-1 BC: A Re-Appraisal. Journal of Earthquake 

Engineering 1, 603-632. 

BERGOUGNAN, H., 1975, Relations Entre Les Edifices Pontique et Taurique Dans 

Le Nord-Est de TAnatolie: Bull. Soc. Geol. Fr., Ser, 7, 17: 1045-1057. 

BERNOUILLI, D., GRACIANSKY, P.C, MONOD, O., 1974, The Extension of The 

Lycian Nappes (SW Turkey) Into The Southeastern Aegean Island. Eclogae 

Geol. Helv., 67, 4-90. 

BİLGİN, Z,R., METİN, Y., ÇÖREKÇİOĞLU, E., BİLGİÇ, T. ve ŞAN, Ö., 1997, 

Bozburun-Marmaris-Köyceğiz-Dalaman (Muğla) Dolayının Jeolojisi: MTA. 

Rap. 10008, Ankara (Yayımlanmamış). 

BLUMENTHAL, M., 1963, Le Systeme Sructural Du Taurus: in Livre a Le 

Memorie du Prof. O. Fallet. Mem. Soc. Geol. France, Hans serie 2. 

BONNEAU, M., 1984, Correlation of The Hellenide Nappes in The Southeast 

Aegean and Their Tectonic Recostruction: In: Dixon, J. and Dobertson. 

A.H.F. (eds.). The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean. 

Special Publication of The Geological Society, London, 17, 517-528. 

BRİNKMANN, R., 1966, Geotektonische Gliederung von Westanatolien: Neues 

Jahrb. Geol. Palaontol, Monatsh., 10: 603-618. 

83

CHAPUT, E., 1936, Voyages D'tudes Geologiques Et Geomorphogeniques En 

Turquie: Mem. 1st. Français Archeol. Stambul, 2, 1-312. 

______, 1955, Contribution a L'etude De La Faune Pliocene De La Peninsule De 

Cnide (Turquie): Bull. Scient. Bourgogne., 15, 39-52. 

ÇAĞLAYAN, A., ÖZTÜRK, E.M., ÖZTÜRK, Z., SAV, A., AKAT, U., 1980 

Menderes Masifi Güneyine Ait Bulgular ve Yapısal Yorum. Jeo. Müh. Derg., 

10: 9-17. 

ÇAPAN, U., 1980, Toros Kuşağı Ofiyolit Masiflerinin İç yapıları, Petrolojisi ve 

Petrokimyalarına Yaklaşımlar, H.Ü. Yer. Bil. Ens. Doktora Tezi, 400s., 

Ankara. 

DİRİK, K., 2003, Datça Yarımadasının Neotektoniği, Jeomorfolojisi ve Bunların 

Bölgedeki Eski Medeniyetlerin Yerleşimi ve Gelişimi Üzerindeki Etkisi, 

ODTÜ AFP-00-07-03-13 Kod No’lu Proje, 61 s., Ankara. 

DÜRR, S., 1975, Über Alter und Geotektonische Stellung des Menderes 

Kristallins/SW- Anatolien und Seine Aequivalente İn der Mitteren Aegaeis: 

Habitations Schrift, Marburg/Lahn, 107 s. 

ERAKMAN, B., MEŞHUR, M., GÜL. M. A., ALKAN, H., ÖZTAŞ, Y., AKPINAR, 

M., 1986, Fethiye-Köyceğiz-Tefenni-Elmalı-Kalkan Arasında Kalan Alanın 

Jeolojisi: Türkiye 6. Petrol Kong., Jeoloji Bildirileri: 23-32., Ankara 

ERCAN, T., GÜNAY, E., BAŞ, H. ve CAN, B., 1980, Datça Yarımadasının Neojen 

Stratigrafisi ve Volkaniklerinin Petrolojisi; MTA Rap. 6799, Ankara 


ERCAN, T., GÜNAY, E., TÜRKECAN, A., 1982 a, Bodrum Yarımadasının 

Jeolojisi: MTA Derg., 97-98, 21-32. 

ERCAN, T., GÜNAY, E., BAŞ, H., CAN, B., 1982 b, Datça Yarımadasındaki 

Kuvaterner Yaşlı Volkanik Kayaların Stratigrafisi ve Yapısı: MTA Derg., 97- 

98, 45-46. 

ERCAN; T., TÜRKECAN, A. ve GÜNAY, E., 1983, Bodrum Yarımadasının 

Jeolojisi ve Magmatik Kayaçların Petrolojisi: MTA: Rap. 7352, Ankara 


84

ERSOY, Ş., 1989 a, Ege Denizi'nin Uyuyan Devleri: Tübitak Bilim ve Teknik Derg. 

Ankara, 22, 256, 11-14. 

______, 1989 b, Fethiye (Muğla)- Gölhisar (Burdur) Arasında Güney Dağı ile 

Kelebekli Dağ ve Dolaylarının Jeolojisi: Doktora Tezi. İ.Ü. Fen Bilimleri 

Enstitüsü, 246 s. 

______, 1989 c, Batı Toroslar'ın Helenidlerle Karşılaştırılması: Güney Batı 

Anadolu'da Yeni Bir Tekne "Batı Toros Teknesi". 43. Jeoloji Kurultayı 

(Bildiri özetleri), 30. 

______, 1990 a, Datça Yarımadasındaki Paleotektonik Birliklerin GB Anadolu 

Jeolojisindeki Rolü ve Bunların Dış Helenidler'de İyoniyen Kuşağı ile 

Karşılaştırılması, Isparta 6. Mühendislik Haftası Tebliğ Özetleri, 3-4. 

______, 1990 b, Similarities of The Western Taurus Belt With The External 

Hellenides. Intern. Earth Scien. Cong, on Aegean Regions (Abstracts), İzmir, 

158. 

______, 1990 c, Batı Toros (Likya) Napları'nın Yapısal Öğelerinin ve Evriminin 

Analizi. Jeoloji Müh. Derg., 37: 5-16. 

______, 1991, Datça (Muğla) Yarımadasının Strarigrafisi ve Tektoniği: Türkiye Jeo. 

Bült., 34/2, 1-14. 

FABRICUS, F.H., 1984. Neogene to Quaternary Geodynamics of The Area of The 

Ionian Sea and Surrounding land Masses. In: Dixon, J. and Robertson, A.H.F. 

(eds.) The Geological Evolution of The Eastern Mediterranean. Spicial Pub. 

of The Geological Society, London, 17, 815-819. 

GOIDOBONI, E., COMASTRI, A. and TRAINA, G., 1994. Catalogue of Ancient 

Earthquakes in the Mediterranean Area up to The 10th Century. Instituto 

Nazionale di Geofisica, Rome. 

GRACIANSKY, P. C., 1968, Teke Yarımadası (Likya) Toroslar’ının Üst Üste 

Gelmiş Ünitelerinin Stratigrafisi ve Dinaro-Toroslar'daki Yeri. MTA Derg., 

71: 73-93. 

______, 1972., Recherches Geologigues Dans Les Taurus Lycien Occidental 

(Turguie): These, Univ. Paris-Sud, Orsay, 731s. 

85

GUTNIC, M., MONOD, O., POISSON, A., DUMONT, J. F., 1979, Geologie Des 

Taurides Occidentals (Turquie). Memories De La Societe Geoloqioue De 

France. 109 s. 

HAIL, R., AUDLEY-CHARLES, M: G., CARTER, D. J. 1984, The Singnificance of 

Crete For The Evolution of The Eastern Mediterranean. In: Dixon, J. And 

Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological Evolution of The Eastern 

Mediterranean. Special Pub. of Geological Society, London, 17, 499-516. 

HARBURY, N. A., HALL, R., 1988, Mesozoic Extensional History of The Southern 

Tethyan Continental Magrin in The SE Aegean: Journal of Geological 

Society, London 145, 283-301. 

KAADEN, G., v.d., METZ (GRAZ), K., 1954, Datça-Muğla-Dalaman Çayı (SW 

Anadolu) Arasındaki Bölgenin Jeolojisi. TJK Bült., 1-2, 71-171. 

KAPAN YEŞİLYURT, S. ve TANER, G., 2002, Datça Yarımadasının Geç Pliyosen 

Pelecypoda ve Gastropoda Faunası ve Stratigrafisi (Muğla-Güneybatı 

Anadolu), MTA Derg. 125: 89-120. 

KAYAN, İ., 1988, Datça Yarımadasında Eski Knidos Yerleşmesini Etkileyen Doğal 

Çevre Özellikleri. Ankara Üniversitesi. D.T.C.F. Coğrafya Araştırmaları 

Dergisi 11: 51-70. 

MEŞHUR, M, YOLDEMİR, O., AKPINAR, M., ÖZTAŞ, Y. ve ALKAN, HATAY., 

1989, Batı Toroslar’ın Jeolojisi ve Petrol Olanakları Raporu:TPAO Rap. 

Ankara. 

MUTTI, E., OROMBELLI, G., POZZI, R., 1970, Geological Studies on The 

Dodecanese Islands (Aegean Sea). IX Geological Map of The Island of 

Rhodes (Greece): Explanatary Notes. Ann. Ge'o, Des Pays Hellen. Athenes, 

79-226. 

OKAY, A., 1989, Denizli'nin Güneyinde Menderes Masifi ve Likya Naplarının 

Jeolojisi, MTA Derg.109: 45-59. 

OROMBELLI, G., LOZEJ, G.P., ROSSİ, L.A., 1967, Preliminary Notes on the 

Datça Peninsula (SW Turkey) Lincei-Rend. Sc. Fis. Mat. e nat., XLII, 830- 

841. 

ÖZGÜL, N., 1976, Toroslar'ın Bazı Temel Jeoloji Özellikleri. TJK Bült., 19: 65-78. 

86

ÖZGÜL, N., TURŞUCU, A., ÖZYARDIMCI, N., BİNGÖL, L, ŞENOL, M., 

UYSAL, Ş., 1978., Munzurlar'ın Temel Özellikleri. Türkiye Jeo. Kur. 32. 

Bilimsel ve teknik Kurul. Bildiri Özetleri, 10-11. 

ÖZKAYA, L, 1990, Origin of The Allochthos in The Lycien Belt, Southwest 

Turkey. Tectonophysics, 177, 367-379. 

PHILIPPSON, A., 1915, Reisen und Forschungen Im Westlichen Kleinaisen S: 

Karien Sudlichdes Maander und Das Westlichen Lykien. Erg. Heft. 183, zu 

petermanns Mitteilungen, Gotha, 135 p. 

POİSSON, A., 1977, Recherches Geologiques Dans les Toridesoccidentals 

(Turquie). These Univ. Paris-Sud, Orsay,. 795 p. 

______, 1984, The Extention of The Ionian Trouhg İnto Southwestern Turkey: In: 

Dixon, J. E. and Robertson, A.H.F. (eds.). The Gological Evolution of the 

Eastern Mediterranean. The Special Pub. of The Geological Society, London, 

17, 241-251. 

POİSSON, A., SARP, H., 1985, Le Zone De Kızılca-Çorakgöl-Un Exemple De Silon 

İntra-Platforme a La Marge Externe du Massif du Menderes. Sixth Colloquim 

on Geology of the Aegean Region, İzmir, 555-564. 

RICOU, L. E., ARGYRIADIS, I., MARCOUX, J., 1975, UAxe Calcaire du Taurus 

un Alignement de Fenetres Arabo-Africains Sous des Nappes Radiolaritiques, 

Ophiolitiques et Metamorphiques. Bull. Soc. Geol. Fr., Ser. 7, 17, 1024-1044. 

ROSSI, L.A., 1966, La Geologia Della Peninsola Di Datça (Turchia). Doktora Tezi, 

Milano Univ. İtalya, 184 s. 

STIROS, S.C., 2000. Fault Pattern of Nisyros Island Volcano (Aegean Sea, Greece): 

Structural Coastal and Archaeological Evidence. In: McGuire, W.J., Griffıths, 

D.R., Hancock, P.L. & Stewart, I.S. (eds), The Archeology of Geological 

Catastrophes. Geological Society, London, Special Publications 171, 385- 

399. 

ŞENEL, M., SELÇUK, H., BİLGİN, Z.R., ŞEN, M., KARAMAN, T., DİNÇER, 

M.A., DURUKAN, E., ARBAS, A., ÖRÇEN, S. Ve BİLGİ, C., 1989, Çameli 

(Denizli)-Yeşilova (Burdur)-Elmalı (Antalya) ve Dolayının Jeolojisi, MTA 

Rap. 9429, Ankara (Yayımlanmamış). 

87

ŞENEL, M., AKDENİZ, N., ÖZTÜRK, E.M., ÖZDEMİR, T., KADINKIZ, G., 

METİN, Y., ÖCAL, H., SERDAROĞLU, M. ve ÖRÇEN, S., 1994, Fethiye 

(Muğla)-Kalkan (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi: M.T.A Rap. 9761, Ankara 


ŞENEL, M., BİLGİN, Z.R., 1997, 1:100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, 

Marmaris L4 ve L5 Paftaları, No:18, 12 s., MTA, Ankara. 

ŞENGÖR, A.M.C., 1980, Türkiye'nin Neotektoniğinin Esasları: Türk. Jeo. Kur. 

Konferanslar Serisi 2, 40 s. 

ŞENGÖR, A.M.C., YILMAZ, Y., 1981, Tethyan Evolution of Turkey: A Plate 

Tectonic Approach, Tectonophysics 75, 181-241. 

THUIZAT, R., WHITECHURCH, H., MONTIGNY, R., JUTEAU, T., 1981, K-Ar 

Dating of Some İnfra-Ophiolitic Metamorphic Soles from the Eastern 

Mediterranean. New İvidence for Oceanic Thrusting Before Obduction Earth 

Planet. Sci. Lett. 52, 302-310. 

WHITECHURCH, H., JUTEAU, T., MONTIGNY, R., 1985, Role of the Eastern 

Mediterranean Ophiolites (Turkey, Syria, Cyprus) in the History of the Neo- 

Tethys. In: Dixon, J. E., and Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological 

Evolution of the Eastern Mediterranean.Special Pub. of Geological Society, 

London, 17, 301-317. 

YILMAZ, P. O., 1984, Fossil ond K-Ar Data for the Age of the Antalya Complex, 

SW Turkey. In. Dixon, J. E. and Robertson, A. H. F. (eds.). The Geological 

Evolution of the Eastern Mediterranean. Special Pub. of Geological Society, 

London, 17-335-349. 

88

ÖZGEÇMİŞ 

13/07/1980 yılında Hamburg’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimimi 

Zonguldak’ta tamamladı. 2001 yılında başladığı Çukurova Üniversitesi, 

Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden 2008 yılında 

mezun oldu ve aynı yıl Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji 

Mühendisliği Anabilim Dalı’nda yüksek lisans çalışmasına başladı. Halen bu 

bölümün öğrencisi olarak eğitimine devam etmektedir. 

89

EKLER 

EK.1. Datça (Muğla) ve Yakın Dolayının Jeoloji Haritası. 

EK. 2. Datça (Muğla) ve Yakın Dolayının Jeoloji Enine Kesitleri. 

91

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Taner ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?