sözleşme damga vergisi hakkında çalışma raporu - Eskişehir ...
sözleşme damga vergisi hakkında çalışma raporu - Eskişehir ...
sözleşme damga vergisi hakkında çalışma raporu - Eskişehir ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ESKİŞEHİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI<br />
MEVZUAT ARAŞTIRMA KOMİSYONU<br />
Rapor Sıra No : Mesleki-002<br />
SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİ HAKKINDA ÇALIŞMA RAPORU<br />
BÖLÜM BAŞLIKLARI<br />
1-DAMGA VERGİSİ ÖDENMEYEN SÖZLEŞMELER GEÇERLİ MİDİR ?<br />
2-DAMGA VERGİSİNİ KİM ÖDER ?<br />
3-DAMGA VERGİSİ NE ZAMAN ÖDENİR ?<br />
4-DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANIR ?<br />
5-SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİYLE İLGİLİ OLARAK DİKKAT EDİLMESİ<br />
GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR ?<br />
A- DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN SAYISI<br />
B- SÖZLEŞME SÜRESİ<br />
C- SÖZLEŞME SÜRESİNİN KENDİLİĞİNDEN UZAMASI<br />
6-EKLER<br />
1- TÜRMOB GENELGE 2005/3<br />
2- Makale-Mahmut Tayyar ERGÜL (Vergi Denetmeni,Vergi Uygulama<br />
Müd.V.)<br />
MESLEK MENSUPLARININ MÜKELLEFLERİ İLE İMZALADIKLARI<br />
SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN DAMGA VERGİSİNDEN KAÇINMA<br />
YOLLARI<br />
3- Makale-Serkan Başar<br />
KENDİLİĞİNDEN UZAYAN KİRA SÖZLEŞMELERİNİN DAMGA VERGİSİ<br />
KARŞISINDAKİ DURUMU<br />
1- DAMGA VERGİSİ ÖDENMEYEN SÖZLEŞMELER GEÇERLİ MİDİR ?<br />
Damga <strong>vergisi</strong> alacağının doğması için belli bir hukuki işlemle ilgili kağıdın<br />
eksiksiz olarak tekemmül etmiş olması gerekir. (Örneğin ihale kararları) Kağıt<br />
eksiksiz olarak tekemmül ettikten sonra muamelenin feshedilmiş olması<br />
vergilemeyi etkilemez. Damga Vergisi,Ticari ve Medeni işlemlerle ilgili olarak<br />
düzenlenen kağıtlar dolayısıyla alınır.Kağıt düzenlenmemişse vergileme<br />
yapılmaz.<br />
Bazı akitlerin sıhhati,kanunen belli şekillere uyularak yapılmasına bağlı<br />
tutulmuştur.Bu şekle uyulmadığında,akit geçerli sayılmaz.(Örneğin<br />
gayrimenkul rehni,kefalet senedi,Poliçe ve emre muharrir senetlerin geçerliliği<br />
Türk Ticaret Kanununda gösterilmiş şartlar dahilinde düzenlenmiş olmaları ile<br />
mümkündür.) Bütün bu hallerde ve çoğaltılabilecek diğer örneklerde,kağıdın<br />
kanuni şekil şartlarına uyulmadan düzenlenmiş olması,<strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
mükellefiyetini etkilemez.Çünkü kağıt kanuni şartlara uymadığı hallerde de
gene bir hususu ispat veya belli etmeye yarayacak niteliği kazanmıştır.<br />
(Örneğin TTK 688.maddesine göre emre muharrer bir senet metninde “bono”<br />
veya “emre muharrer senet ” kelimesinin yazılı olmaması emre muharrer<br />
senet olma niteliğini kaybettirir.Fakat bu hal kağıdın ad ve senet sayılmasını<br />
önlemez.Yani bu durumda da kağıt,bir hususu ispat ve belli etme niteliği<br />
taşıma devam eder.Yalnız,mahiyet değiştireceği için emre muharrer senet<br />
olarak değil,adi senet olarak vergilendirme durumu tayin edilmek gerekir.<br />
Damga <strong>vergisi</strong>nin ödenmemesi veya eksik ödenmiş olması,kağıdın ve akit<br />
işlemin sıhhatini etkilemez.Akitlerde yazılı şekil,ispat aracı veya sıhhat şartıdır.<br />
Sıhhat şartı olarak aranmadığı hallerde akitler sözlü olarak da yapılabilir.Bu<br />
hallerde yazılı şekle başvurulup kağıt düzenlenmesi,ispat bakımından önem<br />
taşır.Kağıdın Damga <strong>vergisi</strong>nin ödenmemesi ise,ispat aracı olma nitelik ve<br />
gücünü ortadan kaldırmaz veya zayıflatmaz.<br />
Yazılı şeklin akitlerde sıhhat şartı olarak arandığı hallerde de durum<br />
aynıdır.Akit,kanunen aranan şartlarına uymakla tamam olur.Damga <strong>vergisi</strong>nin<br />
ödenmemiş olması,akdin geçerliliğine hiçbir etki yapmaz.Sadece <strong>damga</strong><br />
<strong>vergisi</strong>nin cezası ile birlikte alınması gerekir.<br />
2- DAMGA VERGİSİNİ KİM ÖDER ?<br />
Veysi Seviğ - 27 Temmuz 2005 - Dünya<br />
Damga Vergisi Yasası'nın 3'üncü maddesi uyarınca bu verginin mükellefi,<br />
kağıtları imza edenlerdir. Bazı hallerde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi olan kağıtlarla<br />
ilgili olarak, verginin bir tarafça üstlenileceği yönünde <strong>sözleşme</strong>lere özel<br />
hükümler konulmakta, bunun sonucunda <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin ödenmemesi<br />
halinde mevcut özel hüküm çerçevesinde diğer tarafın sorumlu olacağı ifade<br />
edilmektedir.<br />
Oysa Vergi Usul Yasası'nın 8'inci maddesi hükmü gereği olarak "Vergi<br />
kanunlarıyla kabul edilen haller müstesna olmak üzere, mükellefiyete veya<br />
vergi sorumluluğuna müteallik özel mukaveleler vergi dairelerini bağlamaz."<br />
Gerçekte gerek mükellefiyet gerekse sorumlulukla ilgili esaslar vergi yasaları<br />
ile belli edilir. Vergi yasaları ile belli edilen haller dışında mükellef veya<br />
sorumluların, bunları özel mukavelelerle değiştirmeleri, mükellef ve sorumlu<br />
sıfatından doğan görevleri başkasına aktarmaları mümkün değildir. Eğer bu<br />
tarz bir mukavele yapılmışsa bu, vergi dairesini bağlamaz. Vergi uygulaması<br />
bakımında geçerlilik taşımaz.<br />
Diğer yandan söz konusu yasanın 24'üncü maddesi uyarınca "Vergiye tabi<br />
kağıtların <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin ödenmemesinden veya noksan ödenmesinden<br />
dolayı alınması lazım gelen vergi ve cezadan, mükelleflere rücu hakkı olmak
üzere kağıtları ibraz edenler sorumludur."<br />
Yasal düzenleme gereği "Birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait<br />
vergi ve cezanın tamamında imza edenler müteselsilen sorumludurlar. Bunlar<br />
arasında vergiden müstesna olanların bulunması <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin noksan<br />
ödenmesini gerektirmez. "Bu bağlamda" <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nden muaf<br />
kuruluşlarca kişilerin "Damga Vergisine Tabi Kağıtları" belirleyen (1) sayılı<br />
tabloda yer alan işlemleriyle ilgili olarak düzenlenen ve sadece bu kurumların<br />
imzasını taşıyan kağıtlara ait verginin tamamı kişiler tarafından ödenir. Ancak<br />
yine yasal düzenleme gereği olarak "bu bağıtlara ait verginin hiç ödenmemesi<br />
veya noksan ödenmesi halinde vergi ve cezanın tamamından kişilerle birlikte<br />
kurumlar müteselsilen sorumludurlar." (Damga Vergisi Yasası Madde: 24)<br />
Mevcut yasal düzenlemeden de anlaşılacağı üzere kağıt üzerinde yer alan<br />
imza sahiplerinin tamamı <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nden müteselsilen sorumlu<br />
olmaktadırlar. Burada bir başka özellik de kağıdı imzalamaları nedeniyle<br />
mükellef durumunda olan kişiler aralarında vergilerin paylaşılmasına ilişkin<br />
olarak yaptıkları <strong>sözleşme</strong>lerin geçerli olmayacağıdır. Bir başka anlatımla bu<br />
tür <strong>sözleşme</strong>ler vergi idaresi açısından bir önem taşımamaktadır.<br />
Dolayısıyla Vergi Usul Yasası'nın 8'inci maddesinde de hükme bağlandığı<br />
üzere <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin mükellefleri arasında yapılan <strong>sözleşme</strong>lerin vergi<br />
dairesi tarafından yapılacak tarhiyatlarda gerekçe olarak gösterilmesi imkanı<br />
bulunmamaktadır.<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu<br />
Madde 03: Mükellef<br />
Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir.<br />
Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini<br />
kişiler öder.<br />
3- DAMGA VERGİSİ NE ZAMAN ÖDENİR ?<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu uyarınca Sözleşmenin düzenlendiği tarihi<br />
izleyen onbeş gün içinde ödenir.<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu<br />
Madde 22: Makbuz karşılığı ödemelerde ödeme zamanı<br />
(31.12.2004 tarih ve 25687 (3) mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan<br />
5281 sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişen ve 01.01.2005 tarihinden<br />
geçerli olmak üzere yürürlüğe giren şekli.) Makbuz karşılığı ödemelerde<br />
Damga Vergisi;
a) Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar<br />
tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların <strong>vergisi</strong>, ertesi ayın yirminci<br />
günü akşamına kadar (1) vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve<br />
yirmialtıncı günü akşamına kadar ödenir.<br />
b) (a) bendi dışındaki hallerde, kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen onbeş<br />
gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde<br />
ödenir.<br />
4- DAMGA VERGİSİ NASIL HESAPLANIR ?<br />
Sözleşmede yazılı bulunan tutar üzerinden (KDV hariç tutar) binde 7,5 Damga<br />
Vergisi ödenir. (KDV hariç Tutar x binde 7,5 x İmzalanan <strong>sözleşme</strong> sayısı )<br />
DANIŞTAY Yedinci Daire<br />
Esas No : 1997/02496<br />
Karar No : 1998/00669<br />
ÖZET: Damga <strong>vergisi</strong> matrahının <strong>sözleşme</strong>de belirtilen bedel (kıymet bedeli)<br />
olması nedeniyle, bu bedele katma değer <strong>vergisi</strong>nin, ilave edilmesi suretiyle<br />
bulunan yeni bedelin iş bedelini oluşturmadığı, dolayısıyla bu bedel<br />
üzerinden <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> tarhiyatı yapılamayacağı hk.<br />
5- SÖZLEŞME DAMGA VERGİSİYLE İLGİLİ OLARAK DİKKAT EDİLMESİ<br />
GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR ?<br />
A- DÜZENLENEN SÖZLEŞMENİN SAYISI<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu<br />
Madde 05: Kağıt nüshalarının birden fazla olması<br />
Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı<br />
miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir. Şu kadar ki, poliçe ve emre<br />
yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi tutulur.<br />
T.C. MALİYE BAKANLIĞI<br />
Gelirler Genel Müdürlüğü<br />
Tarih : 10/05/2005<br />
Sayı : B.07.0.GEL.0.62/6202-2019/020612<br />
Sözleşmenin binde 7,5 nispetinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi tutulması, ayrıca söz<br />
konusu <strong>sözleşme</strong>nin 1’ den fazla düzenlenmesi halinde her nüshanın ayrı ayrı<br />
<strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi tutulması gerekir.
TÜRMOB 2005/3 GENELGESİ (bakınız Ekler bölümü) Sözleşmelerin BİR ASIL<br />
olarak düzenlenmesi ve müşteriye <strong>sözleşme</strong>nin onaylı ve “ASLI GİBİDİR”<br />
kaşesini taşıyan bir fotokopisinin verilmesi, düzenlenecek <strong>sözleşme</strong>lerde yer<br />
alan “.....İşbu <strong>sözleşme</strong> 2 Nüsha düzenlendi” ibaresinin üstü çizilerek<br />
“.....İşbu <strong>sözleşme</strong> BİR ASIL olarak”şeklinde değiştirilmesi halinde vergi<br />
sadece bir defa ödenmiş olacaktır.<br />
(KDV hariç Tutar x binde 7,5)<br />
DANIŞTAY Yedinci Daire<br />
Esas No : 1997/02771<br />
Karar No : 1999/00973<br />
ÖZET:Kağıtların, imzasız suretlerinin <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi olmadığı hk.<br />
YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ<br />
E. 2001/7808<br />
K. 2001/8353<br />
T. 30.11.2001<br />
* FOTOKOPİ OLARAK İBRAZ EDİLEN BELGE ( Belge Üzerinde Gerekli<br />
Araştırma Yapılmadan Davanın Reddine Karar Verilmesinin Yanlış Olması )<br />
KARAR ÖZETİ : Mahkeme, dayanılan bu fotokopi belgenin aslının<br />
davacılarca ibraz edilememesi nedeniyle davanın reddine karar vermiş,<br />
hükmü davacılar vekili temyize getirmiştir.<br />
Davacıların davada dayandıkları belge fotokopidir. Ancak davacılar bu<br />
belgenin aslının davalı Ahmet'in elinde olduğunu ve onun ibraz etmesi<br />
gerektiğini ileri sürmüşlerdir. 30.12.1992 tarihli ve dosyada fotokopisi<br />
bulunan belgenin incelenmesinde davacılar ile davalı Ahmet arasında<br />
düzenlendiği ve bir nüsha yazılarak aslının davalı Ahmet'te kaldığı,<br />
fotokopilerinin ise davacı kardeşlerine yazıldığı ve adı geçenlerce imzalanmış<br />
olduğu görülmektedir.<br />
Bir davada taraflardan hiçbiri; karşı yanın davayı kazanması için kendi<br />
aleyhine ve onun lehine olan bir kanıtı göstermeye zorlayamaz. Davacı ve<br />
davalı, dayandıkları kanıtlarını kendileri ibraz zorundadırlar. Ancak Usul<br />
Kanunumuz 326 ve izleyen maddelerinde senetler açısından, çeşitli<br />
olasılıkları göz önüne alarak bu kuralın bazı ayrıklarına yer vermiş ve 326.<br />
maddede sayılan belgeleri, bir tarafı kendi aleyhine bile olsa mahkemeye<br />
vermekle yükümlü kılmıştır. Anılan bu maddenin 3. bendine göre,<br />
mahkemeye sunulması zorunlu belgelerden biri de "iki taraf için müşterek<br />
olan muamele ve menfaatlere müteallik tanzim olunan vesikalar" dır.<br />
Davada dayanılan belge de bu niteliktedir.<br />
Bir tarafın dayandığı ve mahkemeye sunulmasını istediği belgenin karşı<br />
tarafın elinde olması ve bu tarafın da belgenin elinde olmadığını bildirmesi<br />
yani inkar etmesi durumunda, sorunun nasıl çözümlenmesi gerektiği hususu
331. maddede hükme bağlanmış bulunmaktadır.<br />
Somut olayda, yukarıda da açıklandığı üzere, davacılar fotokopisini<br />
sundukları davalılarla aralarındaki ilişkiye ait <strong>sözleşme</strong>ye dayandıklarına, bu<br />
fotokopi belgeden de, tek nüsha düzenlendiğinin ve aslının davalı Ahmet'te<br />
kaldığının, fotokopilerinin ise davacılara verildiğinin yazılı bulunduğunun<br />
anlaşılmasına göre, mahkemece uyuşmazlığın belirtilen HUMK'nun 326, 331<br />
ve izleyen maddeleri çerçevesinde araştırma ve inceleme yapılarak ve<br />
davalıların savunmaları da gözönünde tutulmak suretiyle çözümlenmesi<br />
gerekirken yazılı olduğu şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru<br />
görülmemiştir<br />
B- SÖZLEŞME SÜRESİ<br />
Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali<br />
Müşavir Ücretlerinin Esasları Hakkında Yönetmelik<br />
Madde 14: Ücret <strong>sözleşme</strong>si kapsamı “Ücret <strong>sözleşme</strong>leri münferit ya da<br />
süreli olarak yapılabilir. Süreli <strong>sözleşme</strong>lerin en az bir yıllık olması şarttır.<br />
Sözleşmeler; ait oldukları işlemleri ve bunlara ait süreleri kapsayıp; diğer<br />
işlem ve sürelere uygulanamaz. Bu durumda, yeni <strong>sözleşme</strong> yapılması<br />
gerekir.Ücret <strong>sözleşme</strong>lerine; ücrete mahsuben avans verileceğine, iş sahibi<br />
adına yapılacak giderlerin sonradan iş sahibinden tahsil edileceğine ve sair<br />
hususlara dair özel hükümler konulabilir.<br />
C- SÖZLEŞME SÜRESİNİN KENDİLİĞİNDEN UZAMASI<br />
Sözleşmenin kendiğinden uzaması halinde (yani her yıl yeniden <strong>sözleşme</strong><br />
düzenlemek yerine) “<strong>sözleşme</strong>si süresinin bitimine 15 gün kala hiçbir itirazda<br />
bulunulmaması durumunda <strong>sözleşme</strong> kendiliğinden uzar.” Hükümlerinde<br />
buna benzer ifadeler bulunan <strong>sözleşme</strong>lerde sürenin uzatılması değil<br />
kendiliğinden uzaması söz konusudur. Bu durumda yeni bir kağıt<br />
düzenlenmesine gerek olmadığı için ayrıca bir <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
hesaplanmasına da gerek yoktur. Maliye Bakanlığı da verdiği birçok<br />
özelgede yeni bir kağıt düzenlenmeden veya ayrı bir şerh ve mektupla<br />
uzadığı belirtilmeyen Sözleşme ve kira <strong>sözleşme</strong>lerinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
hesaplanmayacağını belirtmiştir. (bakınız Ekler bölümünde yer alan Vergi<br />
Denetmeni, Vergi Uygulama Müdür V.sayın Mahmut Tayyar ERGÜL’ün ve<br />
Serkan Başar’ın Makalesi)<br />
EKLER<br />
1
YMM ve SMMM ODASI BAŞKANLIKLARI’NA<br />
GENELGE 2005/3<br />
Ankara, 01384/18.02.2005<br />
Konu : Damga Vergisi Konusunda Meslek Mensuplarımızın Dikkat Etmesi<br />
Gereken Hususlar<br />
Odalarımızdan ve meslek mensuplarımızdan gelen talepler doğrultusunda,<br />
Damga Vergisinin Uygulanması konusunda çeşitli tereddütler doğduğu<br />
anlaşılmaktadır.<br />
5281 Sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile Damga Vergisi uygulamasına<br />
yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. Damga Vergisi Uygulanması<br />
konusunda meslek mensuplarımızın dikkat etmesi gereken hususlar şu<br />
şekildedir;<br />
5281 sayılı Kanun ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanununda yapılan değişiklik<br />
ile pul yapıştırmak suretiyle ödenen vergi yürürlükten kaldırılmıştır.<br />
Damga Vergisinin beyanname verilmek suretiyle ödenmesi konusunda 43 seri<br />
numaralı Genel Tebliğde ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Meslek<br />
mensuplarımızı yakından ilgilendiren aşağıdaki konularda açıklama yapılması<br />
gereksinimi doğmuştur.<br />
I-MESLEKİ KONULARDA MÜŞTERİLER İLE YAPILACAK SÖZLEŞMELER<br />
1-03/01/1990 Tarih ve 20391 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Serbest<br />
Muhasebeci,Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin<br />
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24. Maddesine göre; meslek<br />
mensuplarımızın verecekleri hizmetler için <strong>sözleşme</strong> yapmaları zorunludur. Bu<br />
zorunluluğa riayet etmeyen meslek mensuplarımız <strong>hakkında</strong> disiplin<br />
kovuşturması yapılmaktadır.<br />
2-488 Sayılı Damga <strong>vergisi</strong> Kanununa ekli (1) Sayılı Tabloda; I-Akitlerle ilgili<br />
Kağıtlar başlığının altında yer alan ,<br />
1.Mukavelenameler, taahhütler ve temliknameler ,<br />
a)-Belli parayı ihtiva edenler (Binde 7,5) oranında Damga Vergisine tabidir.<br />
3-Aynı Kanunun 5. Maddesi ise aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.<br />
Kağıt nüshalarının birden fazla olması:<br />
“Madde 5 - Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı<br />
ayrı aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabidir. Şu kadar ki, poliçe ve<br />
emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi<br />
tutulur.”<br />
TÜRMOB tarafından bastırılan ve odalarımız tarafından satışı yapılan<br />
<strong>sözleşme</strong>ler BİR ASIL BİR SURET şeklinde dizayn edilmiştir.<br />
Yukarıda belirtilen 5. Madde metninden de anlaşılacağı üzere, meslek<br />
mensuplarının müşterileri ile yapacakları <strong>sözleşme</strong>yi birden fazla nüsha<br />
yapmaları ve bir suretini müşteriye vermeleri halinde her nüsha için ayrı ayrı
aynı miktarda Damga Vergisi ödenmek mecburiyeti doğacaktır.<br />
Bu nedenle, yukarıda söz konusu edilen <strong>sözleşme</strong>lerin BİR ASIL olarak<br />
düzenlenmesi ve müşteriye <strong>sözleşme</strong>nin onaylı ve “ASLI GİBİDİR” kaşesini<br />
taşıyan bir fotokopisinin verilmesi, düzenlenecek <strong>sözleşme</strong>lerde yer alan<br />
“.....İşbu <strong>sözleşme</strong> 2 Nüsha düzenlendi” ibaresinin üstü çizilerek “.....İşbu<br />
<strong>sözleşme</strong> BİR ASIL olarak”şeklinde değiştirilmesi halinde vergi sadece bir<br />
defa ödenmiş olacaktır.<br />
4- Damga Vergisi Kanununda yapılan değişiklikle serbest meslek erbabı<br />
olarak <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> açısından “Sürekli Mükellefiyeti” olmayan biz meslek<br />
mensuplarımıza işlemlerin yani <strong>sözleşme</strong>nin tanziminden sonra 15 gün içinde<br />
<strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> beyannamesi ile beyan edilerek aynı süre içinde ödeme<br />
yükümlülüğü getirilmiştir.(Damga Vergisi Beyannamesi Ayrıca Damga<br />
Vergisine Tabi değildir) Örneğin:Hizmet süresi 01/01/2005-31/12/2005 tarihi<br />
olarak düzenlenen bir <strong>sözleşme</strong> 20/02/2005 tarihinde imza edilmiş ise; bu<br />
<strong>sözleşme</strong>ye ait Damga Vergisi 05/03/2005 tarihine kadar beyan edilip aynı<br />
sürede ödenmesi gerekmektedir<br />
II- E- BEYANNAME UYGULAMASI<br />
Vergi Usul Kanunu 340 numaralı Genel Tebliğ ile uygulaması ihtiyari olarak<br />
başlatılan E-Beyanname için aşağıdaki <strong>sözleşme</strong>ler ve taahhütnamelerin<br />
yapılması gerekmektedir.<br />
EK 1 : ELEKTRONİK BEYANNAME GÖNDERME TALEP FORMU VE<br />
TAAHHÜTNAMESİ<br />
EK 2 : ELEKTRONİK BEYANNAME GÖNDERME ARACILIK YETKİSİ TALEP FORMU<br />
VE TAAHHÜTNAMESİ<br />
EK 3 : ELEKTRONİK BEYANNAME ARACILIK VE SORUMLULUK SÖZLEŞMESİ<br />
EK 4 : ELEKTRONİK BEYANNAME ARACILIK SÖZLEŞMESİ<br />
Yukarıda belirtilen Taahhütname ve Sözleşmeler Damga Vergisine Tabi<br />
değildir.<br />
Bilgi edinilmesi ve gereğinin yapılması rica olunur.<br />
Saygılarımızla<br />
Nail SANLI<br />
GENEL SEKRETER<br />
2<br />
Mahmut Tayyar ERGÜL<br />
Vergi Denetmeni<br />
Vergi Uygulama Müdür V.<br />
MESLEK MENSUPLARININ MÜKELLEFLERİ İLE İMZALADIKLARI<br />
SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN DAMGA VERGİSİNDEN KAÇINMA<br />
YOLLARI
Tarih: 24.11.2006<br />
I- GİRİŞ<br />
3568 sayılı (1) sayılı Kanun’a göre yetki almış meslek mensuplarının (SM-<br />
SMMM) Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli<br />
Mali Müşavirin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24.<br />
maddesine göre; meslek mensupları Defter Tutmak ve Süreklilik arz eden<br />
hizmetlerinde <strong>sözleşme</strong> yapılması zorunludur. Bu zorunluluğa riayet<br />
etmeyen meslek mensupları <strong>hakkında</strong> ise bağlı bulundukları odalar<br />
tarafından disiplin soruşturması yapılması gerekmektedir.<br />
Meslek mensupları tarafından verilen muhasebe hizmetinin devamlılık arz<br />
ettiği ücret dışındaki hükümlerinin aynı kalmak şartı ile uzun süreli devam<br />
ettiğinden yenilenmeksizin kendiliğinden yürürlükte olup hükümlerinden<br />
yararlanılabilmektedir.<br />
5281 sayılı (2) sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
uygulamasına yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. Damga <strong>vergisi</strong>nde<br />
yapılan değişiklikle pul yapıştırmak suretiyle ödeme şekli yerine beyanname<br />
vermek suretiyle ödeme şekline geçilmiştir. Konuyla ilgili olarak da 43 Seri<br />
No.lu (3) Damga Vergisi Genel Tebliği yayımlanmıştır.<br />
Makalemizin konusu yürürlükte bulunan kanun ve tebliğler çerçevesinde<br />
meslek mensuplarının mükellefleri ile <strong>sözleşme</strong>lerde nelere dikkat ederek<br />
<strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nden kaçınabilecekleri oluşturmaktadır.<br />
II- YASAL MEVZUAT<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi<br />
kağıtlar teriminin yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen işaret koymak<br />
suretiyle düzenlenen veya herhangi bir hususu ispat veya imza yerine geçen<br />
işaret koymak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli<br />
etmek için edilebilecek olan belgeleri ifade edeceği, aynı Kanun’un 2.<br />
maddesinde de vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini<br />
alan mektup ve şerhlerle bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine<br />
uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve<br />
şerhlerin de <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi tutulacağı hüküm altına alınmıştır.<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli 1 sayılı Tabloda; “1- Akitlerle İlgili<br />
Kağıtlar” başlığı altında yer alan;<br />
1. Mukavelenameler, taahhütler ve temliknameler,<br />
a) Belli parayı ihtiva edenler (binde 7,5) oranında <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabidir.
3- Aynı Kanun’un 5. maddesi ise aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.<br />
“Kağıt Nüshalarının Birden Fazla Olması: Bir nüshadan fazla olarak<br />
düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar ve nispette <strong>damga</strong><br />
<strong>vergisi</strong>ne tabidir...” Meslek mensuplarının mükellefleri ile yapacakları<br />
ile yapacakları <strong>sözleşme</strong>leri bir den fazla nüsha halinde yapmaları<br />
halinde ayrı ayrı aynı miktarda <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> ödemek mecburiyeti<br />
doğacaktır. Bu nedenle söz konusu <strong>sözleşme</strong>lerin “Bir Asıl” olarak<br />
düzenlenmesi halinde sadece bir defa ödenmiş olacaktır.<br />
Belirli süreli olarak düzenlenen <strong>sözleşme</strong>lerde (Asgari Ücretin<br />
Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre en az 1 yıllık olması şarttır.)<br />
süre bitiminden önce taraflardan birinin diğerine ihbarda<br />
bulunmaması ve sebeple <strong>sözleşme</strong> süresinin otomatik olarak<br />
uzaması halinde, herhangi bir belge düzenlenmediği veya<br />
<strong>sözleşme</strong>ye bu hususta ayrıca şerh konulmadığından <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
alınmasına imkan yoktur.<br />
Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali<br />
Müşavirin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 26. maddesine<br />
göre taraflar haklı nedenlerle veya karşılıklı rızaları ile aralarındaki<br />
<strong>sözleşme</strong>yi her zaman feshedebilirler. Bu takdirde alınmış olan defter ve<br />
belgeler sahiplerine geri verilir. Tarafların tazminat hakları genel hukuk<br />
kurallarına tabidir.<br />
Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Samsun Vergi<br />
Dairesi Başkanlığı’na verilen 11.10.2006 tarih ve 078765 sayılı<br />
görüşünde “Meslek mensuplarının muhasebe hizmeti verdiği mükellefler ile<br />
düzenlediği <strong>sözleşme</strong>lerin uygulama süresi içinde ücretin artma durumunda,<br />
<strong>sözleşme</strong> hükümlerini değiştiren herhangi bir kağıt (makam oluru, ek<br />
<strong>sözleşme</strong> vb.) düzenlenmesi halinde ücret artışı üzerinden binde 7,5<br />
nispetinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> hesaplanması gerekir. Ancak, bu kabil ücret artışı<br />
ile ilgili olarak ilk <strong>sözleşme</strong> hükümlerine tesir eden herhangi bir kağıt<br />
düzenlenmemesi halinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin aranılmaması gerekir.<br />
Söz konusu <strong>sözleşme</strong>lerin sürelerinin bitmesinden sonra <strong>sözleşme</strong>ye<br />
konulan bir şerhe istinaden <strong>sözleşme</strong> süresinin uzatılması halinde, şerh<br />
<strong>sözleşme</strong> hükümlerini değiştiren bir belge vasfında olduğundan, süresi<br />
uzayan bu <strong>sözleşme</strong>lerden yeniden <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> alınması gerekmektedir.<br />
Diğer taraftan süre uzatımın gerçekleşmesinden sonra meydana gelen ücret<br />
artışlarına ilişkin düzenlenecek kağıdında ayrıca vergilendirilmesi
gerekmektedir.”<br />
III- SONUÇ<br />
Muhasebe ve mali danışmanlık hizmeti, işin gereği olarak uzun süreli bir iş<br />
olarak karşımıza çıkmakta meslek mensupları tarafından mükellefleri ile her<br />
yıl <strong>sözleşme</strong> yapılması bazı zorluklarla karşılaşılmaktadır. Mükelleflerle<br />
imzalanan <strong>sözleşme</strong>lerin sürelerinin yeni bir <strong>sözleşme</strong> veya <strong>sözleşme</strong> yerine<br />
geçecek bir kağıt düzenlemeksizin veya mevcut <strong>sözleşme</strong>de süre uzatımı<br />
yönünden bir şerh koyulmaksızın kendiliğinden uzaması durumunda uzayan<br />
süreye ilişkin olarak yeniden <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> hesaplanmasına ve beyan<br />
edilmesine gerek bulunmamaktadır.<br />
--------------------------------------------------------------------------------<br />
(1) 13.06.1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.<br />
(2) 31.12.2004 tarih ve 25687 mükerrer 3 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.<br />
(3) 04.02.2005 tarih ve 25717 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.<br />
NOT: Bu makale "Yaklaşım Dergisi, Kasım 2006, Sayı: 167" den iktibas<br />
edilmiştir.<br />
3<br />
KENDİLİĞİNDEN UZAYAN KİRA SÖZLEŞMELERİNİN DAMGA VERGİSİ<br />
KARŞISINDAKİ DURUMU<br />
Serkan BAŞAR<br />
Vergi Departmanı, Müdür Yardımcısı<br />
Mazars/Denge Denetim YMM A.Ş.<br />
E-Yaklaşım, Ocak 2008<br />
I – GİRİŞ<br />
Bilindiği üzere Türk Vergisi Sistemi içersinde yer alan 488 sayılı Damga<br />
Vergisi Kanunu ile yine bu kanunda belirtilen bazı kağıtların düzenlenmesi<br />
vergiye tabi tutulmuştur. Damga Vergisi Kanunun 1. maddesinde kanun<br />
ekindeki (I) sayılı tabloda yazılı kağıtların <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi olduğu<br />
belirtilmiş kira <strong>sözleşme</strong>leri de yine (I) sayılı tablo içersinde gösterilmiştir.<br />
II – KİRA SÖZLEŞMELERİNDE NİSPET<br />
Yukarıda da belirttiğimiz üzere kira <strong>sözleşme</strong>lerine ait <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin<br />
nispeti Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tabloda I. Akitlerle ilgili<br />
kağıtlar/A. Belli parayı ihtiva eden kağıtlar/2. Kira mukavelenameleri kısmında<br />
<strong>sözleşme</strong> süresine göre kira bedeli üzerinden binde 1,5 olarak belirlenmiştir.<br />
Ancak bu durum <strong>sözleşme</strong>de kefil imzasının bulunup bulunmasına göre<br />
değişmektedir. Çünkü aynı kanunun 6’ıncı maddesinin 2’nci paragrafında “Bir<br />
kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları<br />
takdirde Damga Vergisi en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem<br />
üzerinden alınır.” denilmektedir.
Bu nedenle Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen muktezalarda da<br />
belirtildiği üzere kira <strong>sözleşme</strong>leri için üç farklı vergi nispeti ortaya<br />
çıkmaktadır. G.İ.B. tarafından verilen 16.01.2006 - 81 tarih ve 121-2517<br />
sayılı özelgede;<br />
“ 1. Sadece kiracı ile kiralayan arasında imzalanan kira <strong>sözleşme</strong>sine ait<br />
<strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>; mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde<br />
1, 5 <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır.<br />
2. Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra adi kefil tarafından da<br />
imzalanması halinde, söz konusu kira <strong>sözleşme</strong>sine ait <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>,<br />
mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 9 <strong>damga</strong><br />
<strong>vergisi</strong> oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır.<br />
3. Sözleşmenin kiracı ile kiralayan yanı sıra müteselsil kefil veya müşterek<br />
borçlu tarafından da imzalanmış olması halinde, söz konusu kira<br />
<strong>sözleşme</strong>sine ait <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>, mukavele süresine göre bulunacak toplam<br />
kira tutarının binde 7, 5 <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> oranı ile çarpılmak suretiyle<br />
hesaplanacak tutar olacaktır.” denilmektedir.<br />
1. maddede belirtildiği gibi sadece iki gerçek kişi ya da bir gerçek bir tüzel<br />
kişi arasında düzenlenen kira <strong>sözleşme</strong>lerinde vergi nispeti (I) sayılı tablonun<br />
I/A-2 fıkrasına göre binde 1,5 olmalıdır. Çünkü bu tür <strong>sözleşme</strong>ler iki kişi<br />
arasında gerçekleşen ve içinde sadece kiralamaya ait hükümlerin bulunduğu<br />
bir <strong>sözleşme</strong>lerdir.<br />
2. madde belirtilen <strong>sözleşme</strong> türünde ise kiralayan ve kiracının yanında<br />
<strong>sözleşme</strong>de ayrıca adi kefilin imzası bulunmaktadır. Bu durumda vergi<br />
nispetinin binde 9 olarak belirlenmesi gerekir. Çünkü kira mukavelenamesine<br />
konan kefalet şerhinin “adi kefalet” olarak düzenlenmesi halinde, kefalet<br />
şerhi asil akitten ayrı müstakil bir işlem, bir hukuki muamele niteliğinde<br />
olduğundan mukavele süresine göre kiralama bedelinden hesaplanacak binde<br />
1,5 nispetindeki <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne ilaveten kefalet şerhinden de Kanun’un<br />
6.maddesinin birinci fıkrasına göre ve Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-3<br />
fıkrasına istinaden ayrıca binde 7,5 nispetinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> alınır.[1]<br />
3. maddede belirtilen müteselsil kefil veya müşterek borçlu kavramlarından<br />
anlaşılması gereken ise alacaklının asıl borçluya müracaat etmeden doğrudan<br />
kefile başvurma hakkına sahip olduğu kefalet türü olduğudur. Kira<br />
mukavelesine konan kefalet şerhinin “müteselsil kefil” veya “müteselsil kefil<br />
ve müşterek borçlu” sıfatıyla konulması halinde, kefalet şerhi asıl akitle
irbirine bağlı ve bir asıldan doğma akit işlemler mütalaa edildiğinden,<br />
kağıtta yer alan akit ve işlemler içersinde en yüksek vergi alınmasını<br />
gerektiren tutarın dikkate alınması suretiyle yapılacaktır.[2] Yani içersinde bu<br />
tür kefalet bulunan kira <strong>sözleşme</strong>leri için dikkate alınması gereken vergi<br />
nispeti Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-3 fıkrası gereğince binde 7,5<br />
olmalıdır.<br />
III – KİRA SÖZLEŞMELERİNİN KENDİLİĞİDEN UZAMASI VE UZATILMASI<br />
ARASINDAKİ FARK<br />
a) Sözleşmenin süresinin uzatılması :<br />
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’ nun 2. maddesinde “Vergiye tabi kağıtlar<br />
mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu<br />
kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine, devrine<br />
veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhler de Damga Vergisine<br />
tabidir.”denilmektedir.<br />
Bu madde özellikle belirtilen husus değişikliklerin mektup ve şerhler ile<br />
yapılması halinde yapılan değişikliklerin <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>ne tabi olacağıdır.<br />
Çünkü mektup ve şerhlerle yapılan değişikliklerde önceki <strong>sözleşme</strong>nin bazı<br />
hükümleri değiştirilebilmekte ya da süresi uzatılabilmektedir. Sonuçta mektup<br />
ve şerhle yapılan değişiklik ne olursa olsun yeni bir kağıdın düzenlenmesi söz<br />
konusu olduğundan bu işlemler sonucunda <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>nin doğacağı<br />
açıktır. Aynı şekilde bu kanunun 14. maddesi hükümlerine göre de<br />
“mukavelenamelerin müddetinin uzatılması halinde aynı miktar veya nispette<br />
vergi alınır.” denilmektedir. Bu maddeden de anlaşıldığı üzere kanun koyucu<br />
vergi miktarı açısından mevcut bir mukavelenamenin süresinin uzatılması ile<br />
yeni bir mukavelename düzenlenmesi arasında bir fark gözetmemiştir.[3]<br />
Ancak bu madde geçen uzatılması kelimesinden de kendiliğinden uzaması<br />
değil ayrıca bir kağıtla, şerhle ya da mektupla uzatılma anlaşılmalıdır.<br />
Dolayısıyla bu tür uzatılmaya yönelik kağıtlar da <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> konusuna<br />
girmektedir.<br />
b) Sözleşmenin süresinin uzaması :<br />
Yukarıdaki açıklamaların dışında bir çok kira <strong>sözleşme</strong>sinde ayrı bir madde<br />
olarak şu ifade yer almaktadır. “ Kira <strong>sözleşme</strong>si süresinin bitimine 15 gün<br />
kala hiçbir itirazda bulunulmaması durumunda <strong>sözleşme</strong> kendiliğinden uzar.”<br />
Hükümlerinde buna benzer ifadeler bulunan <strong>sözleşme</strong>lerde sürenin uzatılması<br />
değil kendiliğinden uzaması söz konusudur. Bu durumda yeni bir kağıt<br />
düzenlenmesine gerek olmadığı için ayrıca bir <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> hesaplanmasına<br />
da gerek yoktur. Maliye Bakanlığı da verdiği birçok özelgede yeni bir kağıt<br />
düzenlenmeden veya ayrı bir şerh ve mektupla uzadığı belirtilmeyen kira<br />
<strong>sözleşme</strong>lerinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong> hesaplanmayacağını belirtmiştir.<br />
IV - SONUÇ<br />
Sonuç olarak devam eden kira <strong>sözleşme</strong>lerinde <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong>
mükellefiyetinin olup olmadığının belirlenmesi için <strong>sözleşme</strong>nin kendiliğinden<br />
mi uzadığının yoksa uzatıldığının mı belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü<br />
kendiliğinden uzayan <strong>sözleşme</strong>lerde ayrı bir kağıt düzenlenmeyip <strong>sözleşme</strong><br />
hükümlerine göre bir uzama söz konusu olduğundan herhangi <strong>damga</strong> <strong>vergisi</strong><br />
hesaplanmasına gerek yoktur. Diğer yandan uzatılan kira <strong>sözleşme</strong>lerinde ise<br />
yeni bir kira <strong>sözleşme</strong>si ya da süre uzatımına ilişkin şerh ya da mektup söz<br />
konusudur. Dolayısıyla yeni bir kağıt düzenlenmesi mevcut olduğundan bu<br />
durumda <strong>damga</strong> vergi hesaplanması gerekecektir.<br />
--------------------------------------------------------------------------------<br />
[1] DEĞER Nuri; En Son Şekliyle Damga Vergisi Uygulaması; 2006<br />
[2] DEĞER Nuri; En Son Şekliyle Damga Vergisi Uygulaması; 2006<br />
ESKİŞEHİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI<br />
MEVZUAT ARAŞTIRMA KOMİSYONU<br />
Halim ARI (SM)<br />
Selim HANAY (SMMM)<br />
Servet ONURLU (SMMM)<br />
Hasan ERÖKSÜZ (SMMM)<br />
Kadir KODAK (SMMM)<br />
Oğuz KIRAL (SMMM)<br />
Bekir KIR (SM)