dünden bugüne edirne'de eğitim… - Edirne İl Milli Eğitim Müdürlüğü

DÜNDEN BUGÜNE EDİRNE’DE EĞİTİM…
Eğitim, yetişen nesillerin topluma intibakını sağlamak, millî kültürü genç kuşaklara
aktarmak, böylece fert ve cemiyet hayatında bir denge ve ahenk meydana getirme faaliyetidir.
Bununla birlikte çok eski çağlardan beri eğitime önem veren toplumlar, diğer toplumlar
üzerinde egemen olma özelliğini sürdürmüş, eğitime gereken önemi vermeyen toplumlar ise
geri kalmışlığın karanlığı içinde yok olup gitmişlerdir. Çünkü eğitim; ailede, okulda, çevrede
ve toplumun genelinde hayat boyu süren bir etkileşimin adıdır. Her devlet, kendi toplumunun
değer yargılarına, zamana, ekonomik ve diğer şartlara göre bir eğitim sistemini ve anlayışını
benimsemek ve yaymak zorundadır.
En eski çağlardan günümüze değin
zengin geçmişiyle göz dolduran, bu yönüyle
de dünyanın sayılı şehirlerinden olan
Edirne’nin Tarihi, dilden dile hep anlatıla
gelmiştir. Bu tarihi geçmişi ile Edirne’nin
dününe inilecek olursa, M.Ö. 3500’lü yıllara
yani İlk Tunç Çağı’na kadar gerilere gitmek
gerekir. Çünkü Edirne’nin ilk kurulduğu
dönem M.Ö. 3000-4000 yılları aralığına
kadar uzanmaktadır. O dönemden bu güne
kadar Edirne; Akadlar, Traklar, Makedonya
Krallığı, Peçenekler, Roma İmparatorluğu,
Bulgarlar, Roma İmparatorluğu’nun ikiye
bölünmesiyle Bizans İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti halkının
yerleşim yeri olmuştur. Ancak, eğitim ve kültürel yönünden Edirne, 1361 yılında Osmanlı
Devleti’nin fethi ile adından daha çok bahsettirmeye ve ilgi odağı olmaya başlamıştır.
Sultanların şehri şehirlerin sultanı Edirne, tarihsel dönemlerde çeşitli ünvanlarla anıldığı
gibi eğitim ve kültürel uygulamalarıyla Osmanlı’ya ve dünyanın öncü merkezlerinden biri
olmuştur. Çünkü Osmanlı Devleti, kuruluşundan XVI. yüzyıl ortalarına kadar hızla ilerlemiş,
sadece İslam dünyasının değil, aynı zamanda tüm dünyanın en büyük ve en güçlü devleti
haline gelmiştir. Osmanlı Devleti’nin bu büyümesi ve güçlenmesi devlete bağlı kurumların;
özellikle de “eğitim kurumları”nın tâbi bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Devletin
gereksinim duyduğu her türlü bilimsel ve entelektüel ihtiyaç bu kurumlar tarafından
karşılanmıştır. Osmanlı’ya yaklaşık 92 yıl başkentlik yapmış bir şehir olarak Edirne’nin
eğitim ve kültürü ile impatoratorluğun büyümesi ve güçlenmesine önemli katkısı olduğunu
söyleyebiliriz.
II.Murat zamanında kurulan Edirne’de Darülhadis Medreseleri Osmanlı medrese
geleneğinde sadece hadis dersleri değil diğer ilimlerde okutularak önemli bir atılım olmuştur.
Bu medreselerde önemli alimlerden Fahrettin Acemi, Sinan Paşa, Molla Lütfi, Kemal
Paşazade Ahmet Efendi, Kadızade Ahmet Şemsi Efendi, Abdurrahman Hibri Çelebi gibi
yüksek rütbeli müderrisler eğitim vermiştir. Bu dönemde Edirne’de kurulan Medrese
Kütüphanesi Osmanlı’da kurulan ilk medrese kütüphanesidir.
Seyyahların piri Evliya Çelebi (XVII. y.y) ünlü Seyahatnamesi’nde “ En güzeli de II.
Selim Darülhadisi’dir. Yine bu dönemde 14 padişah camisinde birer Sıbyan Mektebi (Çocuk
Okulu) açılmıştır. En başarılıları Murat Han, Çelebi Han ve Selim Han okullarıdır. Beyazid
Han Hastanesinde mütehassıs doktorlar nabız ilminde usta cerrahlar bulunmaktaydı. O
dönemde Edirne’deki bilgin sayısı 6.190’nın üzerindeydi.” diye Edirne’deki eğitimi
günümüze kadar yansıtır. Bu dönemdeki eğitim ve kültür faaliyetleri ile önceki dönemlerin

kültür ve medeniyetlerden en iyi şekilde yararlanıldığı gibi, bu bağlamda önceki tarihsel miras
ve birikim en iyi şekilde değerlendirilip çağa uyarlanma da başarılmıştır.
İlk seviyedeki eğitim-öğretim müesseseleri olarak sıbyan mekteplerine; “Daru’ttalim”,
“Daru’l-ibn”, “Muallimhâne”, “Mektephâne”, “Mahalle Mektebi”, “Mekteb-i İbtidaiye” adları
verilirdi. Bu mekteplerin hocasına “Muallim”, yardımcısına “Kalfa”, talebelerine de “Suhte”,
“Puser”, “Şakird” denilirdi. Daha çok cami ve mescit bitişiğine yapılan bu okullar,
medreselerin çekirdekleri idi. İlk tahsil veren bu mekteplerde 5-6 yaşlarındaki çocuklara
okuyup yazmayı, başta Kur’an-ı Kerim okumak olmak üzere dinî bilgileri ve dört işlemden
ibaret olan matematik dersini verilirdi. Bu mektepler camilerin veya mescitlerin yanına
yapılırdı. Osmanlılar her mahalleye, her köye varıncaya kadar bu okulları
yaygınlaştırmışlardı. Bu mekteplerin en önemli özelliklerinden biri de mektebe başlama
şekliydi. Çocuk, okuma çağına gelince mektebe büyük bir merasim ile başlatılırdı ki, buna
“Âmin Alayı” denirdi. Mektepteki okuma müddeti içinde, çocuklara çalışıp kolayca
öğrenmeleri için teşvikte bulunulur ve çocuklar hediyeler alınıp ödüller verilirdi. Bu
mektepleri bitiren çocuklar, rüşdiye ve emsali okullara devam edebilecek duruma gelirlerdi.
Bu okullarda Elifba, Kur’an-ı Kerim, Tecvid,
İlmihâl, Ahlâk, Sarf-ı Osmanî, İmlâ, Kıraat,
Mülahhas Tarih-i Osmanî, Muhtasar Coğrafya-ı
Osmanî, Hesap, Hendese, Hüsn-i Hatt gibi dersler
okutulurdu. Okuma yazma bilen ve bu işe uygun
olan herkes, bu mektepte muallim olabilirdi. Okulun
belirli sınıfları ve süresi yoktu. Her çocuk, öğretilen
bilgiyi öğreninceye kadar mektebe giderdi.
Bölgede orta ve yüksek seviyedeki eğitim-öğretim müesseseleri olarak da medreseler
vardı. Medrese, Arapça bir kelime olan “derese” türevinden gelir. “İlim öğrenilen yer”

anlamına gelir. Medrese teşkilatlı bir kuruluş olup, dershane ve etrafında öğrencilerin kaldığı
odalar, medreselerin bel kemiğini teşkil eder. Kütüphane, imaret, hamam gibi kuruluşlarda
medresenin ayrılmaz parçalarıdır. Çoğu zaman cami ve mescid bitişiklerine yapılırdı. Temel
eğitim ve öğretim kurumları medreselerdi.
Eğitim öğretim sistemlerinin temelini oluşturan medreseler, Osmanlı’larda ilk medrese,
1330’da İznik’in fethini müteakip İznik’te Orhan Gazi tarafından açılmıştır. Burası kısa
zamanda bilim yuvası haline geldikten sonra, ikinci medrese Bursa’nın fethini müteakip yine
Orhan Gazi döneminde, şehrin en büyük manastırının(Manastır Medrese’si) medreseye
çevrilmesiyle Bursa’da açılmıştır(1335). Orhan Gazi’den sonra sırasıyla Edirne’de I.Murat,
Yıldırım Bayezıt, I. Çelebi Mehmet, II. Murat’ın yaptırdığı medreseler izlemiştir. Yine pek
çok devlet ricali, medrese ve diğer hayır kurumları açmakta âdeta birbirleriyle yarışıyorlardı.
Açılan bu medreseler Osmanlılarda bilim ve düşünce hareketliliğini ve faaliyetlerini artırıyor,
devletin her alanda büyük bir ilerleme ve gelişme kaydetmesini sağlıyordu. Kuruluş
döneminin en önemli medreseleri aynı zamanda devletin de başkentliğini de yapmış olan
İznik, Bursa ve Edirne medreseleri idi.
Bu medreseler darü’l hadis, tıp, tabiiye, riyaziye ve diğer ilimlerin okutulduğu 6
fakülteden ibaretti. Ayrıca sitenin hastane, imaret, tabhâne(mutfak), hamam da
bulunmaktaydı. Sonraki yıllarda bunlara yenileri eklendi. II. Selim
zamanında Edirne’de Selimiye, III Murat döneminde III. Murat
Medresesi, III. Mehmet devrinde III. Mehmet Medreseleri inşâ
edilerek yüzyıllarca bu böyle devam etmiştir. Bu medreselerde
Davudî Kayseri, Molla Fenari, Kadizâde Rumî, Ali Kuşçu,
Celaleddin Hızır, Zenbilli Ali Efendi, Gelenbevi İsmail, Mirim
Çelebi, İbn-i Kemâl, Taşköprüzâde Ahmet, Meşhur Hekim Âhî
Çelebi, Kınalızâde Ali, Kanuni’nin meşhur Şeyhülislamı Ebussuud
Efendi gibi pek çok âlim yetişmiş ve yine bu medreselerde ders
vermişlerdir.
Evliya Çelebi, Seyahatnamesi’nde Edirne’de on iki medresenin
bulunduğunu belirtmiştir. Bu medreselerden Muradiye Medresesi,
Yıldırım Medresesi’nin önde geldiğini belirtmiştir. Ahmed Badi Efendi’de “Rıyaz-ı Belde-i
Edirne” isimli eserinde, Edirne’de 46 medresenin olduğundan söz etmiştir. Bu medreselerden
günümüze ancak bir kaçı ulaşabildi. Var olanların da kurtulma sebebi büyük camiler ve
külliye yanında var olmaları nedeniyle korunmuşlardır.
Medreselerin vakfiyesi vardı. Bu vakfiye de medresenin çalışma sisteminden,
çalışanların günlük yevmiyelerine varıncaya kadar her türlü bilgi yer alırdı. Ayrıca hoca ve
talebelerin ihtiyaç ve masrafları da bu vakfiyelerden karşılanırdı.
Edirne`nin ilk Tıp Fakültesi olarak “Medrese-i Etibba” adıyla tıp eğitimi verilmeye
başlanmıştır.
Evliya Çelebi'nin bu medrese için aktardığı bilgiler ise şunlardır:
"Bâyezid Han Camii'nin dış büyük avlusu sağında irem bağı içinde bir şifa yurdu var.
Başkaca, Medrese-i etibba ve odalarında talebeler vardır ki her biri daima Eflatun, Sokrat,
Filbos, Aristotalis, Calinos, Fisagor tevhidinden bahseden hâzik, olgun tabiplerdir. İlim ikidir.
Dinler ilmi, ikincisi beden ilmidir. Her biri bir fenne yönelip doktorluk ilminde kıymetli
kitaplara itibar ederek ademoğullarının derdine deva eriştirmeye çabalarlar.” söylediklerinden
anlayabiliyoruz.
Evliya Çelebinin bu açık seçik ve ayrıntılı anlatışı karşısında bu medresenin, Çelebi’nin
ziyaret tarihi olan 1652 (H.1063) yılında Medrese-i etibba, yani dârüşşifa ile birlikte
döneminin "Tıp Fakültesi" olduğunu kabul etmek gerekir.

Medreselerinin önem sırası, müderrislerine verilen ücrete göre belirlenirdi. Bu dereceler
20'den başlayıp 30,40,50,60,ve 60 üstü olarak değerlendirilirdi. Yazılır veya konuşulurken de
20’li, 40’lı veya 60’lı gibi terimlerle anlatılırdı. Bu, aynı zamanda medrese için derece,
müderris için rütbe ifadesi idi. Edirne Sultan II. Bayezid Medresesi vakfiyede paye
bakımından 60 lı olmuştur. O zamanlar İstanbul-Ayasofya, Medine -III.Murat, Mercaniye -
Bağdat, Şam-Süleyman Han ve Bursa - Çelebi Mehmet Medreseleri de 60’lılar arasında
bulunuyordu. Bu değerlendirmeye göre Edirne’de bulunan Külliye Medresesi, devrinin
önemli bir eğitim ünitesi sayılmaktadır.
Bu medresede XVI. yüzyılda ders vermiş olan müderrisler ise şunlardır.:
1- İlk müderris Şeyh lûtfullah zade Bahaüddin Efendi. 895 (1489)
2- İbni Kemal 919 (1513)
3- Şücâeddin İlyas Rûmî 923 (1517)
4- Abdul Vâsi Efendi. 927 (1520)
5- Kara Haydar Efendi. 925(1519)
6- Halîlî Efendi.
7- Muhyiddin Mehmet bin Hatip Kasım.
8- Yakup bin Şeydi Ali Efendi 931 (1524)'den önce
9- Pamuk Kadı: Edirne'de öldü. 939(1532)
10-Muhaşşı Sinan Efendi. 945 (1538)
11-Vâsî Alisi (Alâeddin Ali bin Salih) 944(1537)
12-Celalzade Salih Efendi. 949 (1542
13-Mehmet Bey (Muhyiddin Mehmet) Vefatı:950 (1543)
14-Arapzade Abdulbâki Efendi:951 (1544)
15-Taşköprülüzade Ahmet Efendi: 952(1545)
16-Abdurrahman bin Şeydi Ali:952(1545-46)
17-Baldırzade Abdurrahman Efendi :958(1551-52)
18-Cafer Efendi. 957(1550)
19-Kaf Ahmet Efendi. 955(1548-49)
20-Karamanlı şeydi Mehmed Efendi. 962(1554)
21-Abdulkerim Efendi. 971 (1563)
22-Manav ivaz Efendi. 974(1566)
23-Samsunluzâde Mehmet Efendi. 974 (1566-67)
24-Hâcegîzâde Mustafa Efendi. 977(1569-70)
25-Mahmut Bey. 979(1571-72)
26-Kasapzâde Abdulkerim Efendi. 981(1573-74)
27-Ayas Efendi 988(16 Kasım 1580)
28-Küçük Mahmud Efendi 989(1581-82)
29-Abdulhâmîd Efendi. 994(2 Şubat 1586)
30-İbrahim bin Mustafa Efendi. 996 (1587)
31-Adulkerim Efendi 988(1589-90)
32- Kazancı kulu Sinaneddin Yusuf Efendi. 1004 (1595)
33-Kavalahzâde abdulfettah Efendi. 1003(1594)
34-Potur salih Efendi 1005 (1596)
35-Baba Cafer Efendi. 1007(1598)
Medrese-i Etibba’nın yanında Sultan II. Bayezid Külliyesi Darüşşifası da vardı. Yeni
adıyla; Trakya Üniversitesi Edirne Sağlık Müzesi, yüzyıllar önce ruh hastalarının su ve müzik
sesiyle tedavi edildiği sağlık ve eğitim kurumuydu. Edirne II. Bayezid Külliyesi, 2004 yılında
"Avrupa'nın En İyi Müzesi" seçilerek, Edirne adını Avrupa'ya duyurdu.

Dârüşşifa, İslâm ve Türk Dünyasında pratiğe ve gözleme dayalı sağlık bilgileri veren,
hastaları tedavi eden sağlık ve eğitim kurumlarına verilen adlardan biridir. Sultan II.Bayezit
Dârüşşifası için halk arasında yaygın olarak söylendiği gibi yalnız akıl hastalarının tecrit ve
tedavi edildiği bir yer değil, her türlü hastalığın tedavi edildiği bir merkez olduğunu
vurgulamak gerekir.
Dârüşşifalar, ortaçağ boyunca zaman zaman ve bölgeden bölgeye değişen "Dâr- üssıhha"
"Dâr-ül afiye", "Dâr-ür raha", "Dâr-ütTıp", "Mâristan", "Bîmâristan", "Bîmarhâne",
kervansaraylarda "tâbhane" adlarıyla da adlandırılmıştır.
Bu kuruluşlara örnek olarak Osmanlı zamanında yapılmış 1399'da Bursa'da Yıldırım
Bayezid, 1470'de İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet, 1488'de Edirne'de Sultan II.Bayezid,
1550'de İstanbul'da Haseki Hurrem Sultan, 1556'da Süleymaniye, 1583'de Üsküdar'da
Nurbânu Valide Sultan, 1591'de Manisa'da Yavuz Sultan Selim’in eşi ve Kanuni Sultan
Süleyman'ın annesi Hafsa Sultan ve son olarak 1617 yılında İstanbul'da Sultan II.Ahmet
tarafından kurulan ve değişik adlarla anılan dârüşşifalar bu tür hizmet yapılarının en
ünlülerindendir.
Birer kamu sağlık hizmet birimi olan dârüşşifalar, temeli vakıflara dayanan halk ve
hanedanın hayır kuruluşlarıdır. İslâm hukuku esaslarına göre düzenlenen vakıfnamelerinde,
kuruluş amaçları, gelir kaynakları, kuruluşta çalışacak hekim ve diğer görevliler, çalışma
şekilleri, gelirin dağıtılması ve kuruluşun yönetimi gibi konular en ince ayrıntılarına kadar
anlatılır ve denetlenmesi de ayrıca gösterilirdi.
Bu kurumlarda bir yandan hastaların tedavileri ile uğraşılırken, bir yandan da
vakfiyelerdeki şartlara uygun olarak alınan çıraklar, usta hekimler yanında tıp eğitimi
verilirdi.
Edirne’deki o dönemde var olan ve bilinen diğer medreseler;
1. Darül Hadis Medresesi (Merkez); Edirne’de Tunca Nehri kıyısında, demiryolu
köprüsünün yanında bulunan Darül Hadis Medresesini Sultan III.Murat 1435’de
yaptırmıştır. Sonraki yıllarda bu medreseye bir minare eklenerek camiye
dönüştürülmüştür. Bu minare Balkan Savaşı sırasında, l913’de medresenin üç kubbesi ile
birlikte yıkılmıştır. Medrese kesme taştan yapılmış, avlusunun ortasına da sonraki
dönemlerde bir şadırvan eklenmiştir.

2. Selimiye Medresesi Darülkurra (Merkez);Mimar Sinan, Selimiye Camisi’nin etrafına
iki medrese ile altına da bir çarşı yapmıştı. Selimiye yapı topluluğunun bir bölümünü
oluşturan bu medrese kıble duvarının solunda bulunmaktadır. Mimar Sinan yapı
topluluğunun avlusundaki bu yapıları camiyi gölgelememesi için gözden uzak tutmuştur.
Bununla beraber son derece güzel bir işçiliği olan medrese kesme köfeki taşından kare
planlı olarak yapılmıştır. Avludan dikdörtgen söveli bir kapıdan içerisine girilen medrese
avlusunu çepeçevre bir revak çevirmektedir. Yuvarlak kemerlerin birbirine bağladığı
sütunların iki yönünde medrese hücreleri sıralanmıştır. Girişin solunda ise kare planlı,
üzeri kubbeli bir darülkurra yerleştirilmiştir. Burada üzeri kubbeli on iki hücre
bulunmaktadır. Hücrelerin her birinin içerisinde ocaklar ve nişler bulunmaktadır.
3. Darül Tedris Medresesi (Merkez) ;Edirne Selimiye Camisi’nin bir bölümünü oluşturan
Darül Tedris Medresesi caminin arka avlusundadır. Sultan II.Selim tarafından cami ile
birlikte Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Avludan gösterişli dikdörtgen söveli bir kapıdan
medrese avlusuna girilmektedir. Kare planlı avlunun çevresinde yuvarlak sütunların
birbirine bağlandığı revaklar ve bunların arkasında da avlunun iki yönüne on üç küçük
medrese odası sıralanmıştır. Kare planlı bu hücrelerin üzerleri kubbelerle örtülüdür.
Odaların içerisinde niş ve ocaklar bulunmaktadır. Edirne Müzesi kurulduğu sırada bu
medreseden yararlanılmıştır. Günümüzde Türk İslam Eserleri Müzesi işlevini
sürdürmektedir.
4. Üç Şerefeli Saatli Medrese (Merkez);Edirne,
Üç Şerefeli Cami’nin ve Peykler Medresesinin
yanında bulunan Saatli Medrese Sultan II.Murat
zamanında 1437-1447 yıllarında yapılmıştır.
Avlulu medreseler gurubundan olan medresenin
çevresinde medrese hücreleri sıralanmıştır.
5. Yıldırım Medresesi (Merkez); Yıldırım
Beyazıt’ın cami ile birlikte yaptırmış olduğu
medrese XV.yüzyılın başlarına
tarihlendirilmektedir. Medresenin plan düzeni
daha geliştirilerek Bursa Yeşil Medresede
uygulanmıştır. Giriş kapısından dikdörtgen planlı bir avluya girilmektedir. Bu avlunun
çevresini üç yönlü kubbeli revaklar çevirmiştir. Yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan bu
revakların arkasında tonozlu odalar yer almıştır. Girişin karşında kare planlı kubbeli
dershane bir kemerle avluya açılmaktadır. Bu medrese de Selçuklu ve Beylikler Devri
medreselerinin bir bakıma Osmanlı medrese mimarisine uyarlanışı olarak
düşünülmektedir.
6. Sultan II.Beyazıt Medresesi (Merkez); Sultan II.Beyazıt’ın (1447-1512) 1484-1488
yıllarında Akkirman Savaşı’nın ganimetleri ile yaptırdığı Beyazıt Külliyesinin bir bölümü
olan Sultan II.Beyazıt Tıp Medresesi Edirne Tunca Nehri yanındadır. Dikdörtgen planlı
medresenin revaklı avlusunun çevresinde 18 oda, girişin karşısına gelen yerde de büyük
kubbeli, dışarı taşkın bir dershanesi bulunmaktadır. Kesme taş yapılan medresenin
duvarlarında tuğla frizler bulunmaktadır. İki uzun kenarda kubbe ile örtülü yedişer hücre
bulunmaktadır. Medrese duvarları iki sıra halinde pencerelerle aydınlatılmıştır.
Bunlardan
alt sıradakiler dikdörtgen, üst sıradakiler de yuvarlak alçı şebekelidir.
7. Sokollu Medresesi (Havsa); Sokollu Mehmet Paşa’nın oğlu Kasım Paşa’nın 1576-1577
yılında yaptırdığı Sokollu Külliyesi cami, kervansaray, medrese, imaret, hamam, tekke,
köprü ve arastadan meydana gelmiştir.
Mimar Sinan yapısı olan bu yapı topluluğunun
medresesi günümüze gelememiştir.

8. Peykler Medresesi; Saatli Medresenin yanındadır. Bu medreseye Peyki, diğer adla Çifte
Medrese de derler. Çatısı taş kubbelidir. Peyk ise; padişah yanında bulunan hizmetli
askerlere denmektedir. Selamlık olaylarında ve resmi günlerde, padişahın önünde iki
taraflı sıra ile ve değişik giysileriyle giderlermiş. Bunların bir bölümüne de "solak"
denmekteydi.
9. Halebi Medresesi (Halebiye); Kazancılar Medresesi de derler. Vaktiyle yakınında
kazancı çarşısı bulunduğu için bu isimle
anılmıştır. İkinci Murat tarafından yaptırılan
Halebi Medresesi hakkında, Badi Efendinin Ermenilerle Yahudiler arasında yaşanmış bir
arsa çatışmasına ilişkin öyküsü vardır.
10. Taşlık Medresesi; Medrese Ali Bey Mahallesi'ndedir ve Sadrazam Mahmut Paşanın oğlu
Ali Bey tarafından yaptırılmış olup, çatısı ahşaptır.
11. Sarucapaşa Medresesi (Eminiye); Sarıca Paşa mahallesinde, 1542 yılında vefat eden
Edirne Şehremini Cafer Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Bu nedenle Eminiye adıyla da
anılmakta idi. Çatısı ahşaptan olan bu medresenin 1813 yılında Mehmet Tahir Ağa
tarafından restore edildiği bilinmektedir.
12. Meydan Medresesi;Yeniçeri Meydanı
denilen yerde olduğu için, sonradan Meydan
Medresesi adıyla ünlenmiştir. Serraciye, İsmail Ağa veya İsmail Bey Medresesi olarak ta
anılan bu medresenin
çatısı ahşaptandı.
13. İbrahim Paşa Medresesi; Fatih Sultan Mehmet'in vezirlerinden İbrahim Paşa tarafından
yaptırılmıştı.
14. Küçük Laleli Medresesi; Çuhalı Hacı (Astarcı Hacı) adlarıyla ünlenmiş Hacı İlyas
tarafından daha sonraları Edirne eski müftüsü Hacı Mehmet
Feyzinin öncülüğünde Ali
Ağa adlı kişi tarafından yeniden yaptırılmıştı. 1878 Rus İstilası'nda yıkıldığında ise
yaptırılması için Padişah fermanı çıkmıştı. Çatısı ahşaptandı.
15. Beylerbeyi (Mirimiran) Medresesi; İkinci Murat
devri simalarından Beylerbeyi Yusuf
Paşa tarafından yapıldığı söylense de; Miri miran Sinan Paşa veya Abdullah Bey adlı
hayır sahiplerinin bu yapılışta adları geçmekteydi.
16. Topkapı Medresesi; Yakut Paşa tarafından yaptırılmış olup Topkapı hamamının
yakınında bulunduğu için bu adı almıştı.
17. Şeyhi Çelebi Medresesi; Şeyh Çelebi tarafından yaptırılmış olup, yapımı 1574'te
bitmiştir.
18. Hacı Alamüddin Medresesi; Aynı adlı kişi
tarafından Saraçlar Çarşısı'nda, Saraçlar
Cami sokağında yaptırılmıştı. 1878 tarihine kadar arsa halinde dururken, daha sonraları
satılarak bir Musevi üstüne
ev yaptırmıştı.
19. Şeyh Şücaeddin Medresesi; Mütereddidin adı da verilen bu medrese aynı adı taşıyan
mahallede yaptırılmıştı.
20. Şah Melek Medresesi; Şah Melek Cami yanındaydı ve Molla Hüsrev "Dürer ve Gürer"
ismindeki eserini bu medresede müderris iken telif etmişti.
21. Kadı Fahrettin Medresesi;
1468 yılında ölen ve Dar-ül Hadis Cami mihrabı önüne
gömülen Molla Fahrettin Acemi tarafından yaptırılmıştı. Edirne'de ilk Rüştiye Okulu bu
medresede açılmıştı.
22. Ekmekçi Köylü Medresesi (Hüsamiye); Hüsamettin adında bir kişi tarafından
yaptırılmış. Ancak 1746 (Bazı kitaplarda 1748) yılı büyük Edirne yangınında yanmış;
daha sonra, 1818 yılında, Ekmekçi oğlu Ali Ağa tarafından, ahşap olarak yeniden
yaptırılmış ve bu kişinin adı verilmişti. Saatli Medrese doğu tarafından bitişik olan ve
bugün taşları bile yok olan medrese arsasında askeri bir garaj bulunmaktaydı.
23. Bevvap Sinan Medresesi (Küçük Medrese); Bevvap Sinan tarafından
yaptırılmıştır.

24. Ders-i am Medresesi; Kadı Seyit Mustafa Efendi tarafından yaptırılmış, 1746 yangınında
yanmış, daha sonra Hacı Hasan tarafından yeniden yaptırılmıştır.
25. Aziz Efendi (Yediyol Ağzı) Medresesi; Yediyol Ağzı'ndaki
bu medrese Cumhuriyet
döneminde yol yapımı nedeniyle yıkılmıştır.
26. Seyfullah Medresesi; Küçük
Pazar semtinde yaptırılmıştır.
27. Kovacılar Medresesi; Fındık Fakih mahallesinde eşraftan Hacı Salih Bey tarafından
1861 yılında yapılmıştır.
28. Defterdar Medresesi; Defterdar Cami avlusunda, kalıpçı esnafından Hacı Ruşen Efendi
tarafından yapılmış; Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmıştır.
29. Necatiye Medresesi;
Gazimihalbey mahallesinde 1856 tarihinde tamamlandığında adına
Necatiye denmiştir. 1900 yılında Padişahın ikramına hazinenin katkıları girmiş ve tamir
edilmiştir.
30. Hayriye Medresesi (Hacı Ahmet Bey); Muradiye
Küçük Pazar Sofu Bayezit
Mahallesi'nde kurulmuş; daha sonra 1867 yılında Hacı Ahmet Bey tarafından
bir
değirmen ile ahır arsası üzerine yeniden yaptırılmıştır.
31. Hacı Doğan Medresesi;
Kaleiçi'nde Hacı Doğan adlı kişi tarafından yaptırılmıştır.
32. Atik Ali Paşa Medresesi; II.Bayezid döneminde aynı adı
taşıyan camii civarında
yaptırılmıştır.
33. Yakut Paşa Medresesi; II.Bayezid döneminde yaptırılmıştır.
34. Emir Kadı Medresesi; Kaleiçi'nde Emir Kadı adında bir kişi tarafından yaptırılmıştır.
35. Ali Kuşçu Medresesi; Meşhur Ali Kuşçu Fatih zamanında Edirne'ye gelmiş olacak ki bu
medrese onun adına yapılmıştır. Kirişhane'de Ali Kuşçu denilen mahallede olduğu tahmin
ediliyor.
36. Arpa Emini Medresesi; Arpakervan Semtinde Eskiden arpa deposu olarak kullanılan bir
kervansaray varmış. Medrese bu kervansarayın yanında kurulmuş ise de 1752 zelzelesinde
yıkılmış ve bir daha onarılmamıştır.
37. Mesudiye Medresesi; Bu medresenin Yeniimaret Semti’nde Mesudiye Cami civarında
olduğu tahmin edilmektedir.
38. Abdülvasi Medresesi; Badi Efendi bu medresenin Kaleiçi'nde olduğunu belirtmekte ve
Dimetokalı Abdülvasi Medresesi ile karıştırılmaması gerektiğini söylemekteydi. Bu
medrese 1698'de yapılmıştır.
39. Eski
Camii Medresesi; Eski Cami arkasında, şimdiki Vakıflar Bölge Binası'nın
bulunduğu yerde Musa Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Diğer adı Camiardı Medresesi 'dir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine yani 19. yüzyılda Edirne’de eğitim; eski
ihtişamını ve kalitesini kaybetmeye başlamıştır. Edirne’nin Ruslar tarafından işgal edildiği
Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında başlayan ve Balkan Savaşları ile zirveye ulaşan Edirne’nin
kötü günleri, külliye gibi birçok yapının da sahipsiz kalmasına yol açmıştır. Evliya Çelebi'nin
sözleriyle Edirne "
Bir İslam Duvan" tarihinde birçok kez felaketle de tanıştı. Şenlikleriyle
"Mutluluk Kapısı" olarak hatırlanan Edirne'nin yanına "Daima bağrı yanık olan Edirne'yi de
koymak gerekir.”

19.Yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu genelinde Askeri Okulların arttırılması
zorunluluğu duyulunca, Edirne'de yeni Askeri eğitim kurumları açıldı. Edirne'nin İkinci Ordu
Merkezi olarak seçilmesinden sonra 1845'te bir Askeri İdadi açılması öngörüldü. Okulun
Kurucuları, Babıali’den Tosun Bey ile Harbiye Mektebinden Yüzbaşı Ahmet Efendiydi. Daha
sonra 1884'te Askeri İdadi'ye bağlı olarak Askeri Rüşti'ye kuruldu. 19.Yüzyılda Edirne'de
Mülki Rüştiye'nin yanı sıra 1879'da Islahane adı ile açılan Erkek Sanat Okulu bulunmaktaydı.
Bu okul, Ziraat Bölümü ve Sanatlar kolu olmak üzere, iki bölüme ayrılmıştır. Müşir Veysel
Paşa tarafından Karaağaç Semti’nde hastane olarak yaptırılan binada, Balkan Savaşı’ndan
önce Süvari Küçük Zabit Okulu faaliyet göstermiş, Balkan Savaşı’nda yine hastaneye
çevrilmiştir.
19 uncu yüzyılın sonlarına doğru Edirne’de ilk, orta ve yüksek dereceli eğitim yapan 47
Medrese, 21 Türk İlkokulu, 12 Rum Cemaati Okulu, 5 Ermeni Cemaati Okulu, 2 Musevi
Cemaati Okulu, 11 Bulgar Ortodoks Cemaati Okulu, 3 yabancı okul (İtalyan, Avusturya,
Fransız) olmak üzere toplam 54 mahalle mektebi vardı. 1782'de Vali Kadri Paşa, 1880'de
yayımlanan Rumeli Vilayeti Kanununun 214.maddesi uyarınca "Cemaat-ı İslamiye" örgütünü
kurdu ve Mahalle Mekteplerinin yönetimini bu kuruluşlara bağlandı.
1880 yılında Edirne’ye Vali olarak tayin edilen
Mehmet Kadri Paşa’nın ömrünün sona erdiği 1884 yılına
kadar Edirne’ye ve özellikle Edirne Milli Eğitimi’ne büyük
hizmetleri olmuştur.
Kadri Paşa’nın eğitim üzerinde çalıştığı ilk okul,
“Edirne Sanat Mektebi” günümüzdeki adıyla Edirne
Anadolu Teknik Lise Teknik Lise ve Endüstri Meslek
Lisesi’dir.
Edirne Sanat Mektebi dışında, Edirne Lisesi’nin de
temelleri Kadri Paşa tarafından atılmıştır.
Kızların da eğitim görmesi gerektiğine inanan Kadri
Paşa’nın İnas Rüştiyesi (Kız Ortaokulu)’ni eğitime
açmıştır.

Edirne Erkek Öğretmen Okulu’nun kurulup eğitime başlaması yine onun çalışmaları
sonucu gerçekleşmiştir.
I.Dünya Savaşı sırasında, şehit çocuklarını okutmak için Edirne'de İttihat ve Terakki
Dar'ül Eytam'ı açıldı. 1916'da ise Ermenilere ait bazı binalarda da Asım Bey Dar'ül Eytam'ı
açıldı.
Cumhuriyet sonrası yaşanan ekonomik sıkıntılar ve kültürel mirasa gereken önemin
verilmemesi nedeni ile yıkılıp yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan tarihimizin bu önemli
yapıların bir kısmı, 1984 yılında Trakya Üniversitesi’ne devredilmiş ve bir restorasyon süreci
sonrasında, eğitim alanları olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1997 yılında müzeye
dönüştürülen Sultan II.Bayezid Külliyesi’ nin darüşşifa bölümü, dünyanın en prestijli
müzecilik ödüllerinden olan Avrupa Konseyi 2004 Yılı Avrupa Müze Ödülü’nü alarak önemli
bir tanıtım fırsatı yakalamıştır.

Sultan II.Bayezid Külliyesi’ nde 500 yıl öncesinin bir “Osmanlı bimarhanesi”
(bimar:hasta, hane:ev) canlandırılmıştır. Tedavide, dönemin hekimlik bilgilerinin yanı sıra
müziğin, su sesinin, güzel kokuların ve meşguliyetin kullanıldığı bu mekanlar geçmişi zengin
bir görsel anlatımla günümüze taşınmaktadır.
Trakya Üniversitesi’nin bu önemli yapılara sahip çıkmasının altında, Edirne’nin
yükseköğretim ve tıp tarihine sahip çıkması yatmaktadır. Çünkü 1488 yılında hizmete giren
bu külliyenin medresesi, döneminin temel tıp bilimlerinin öğretildiği bir üniversite
konumundayken, hastanesi ise bu öğrencilerin uygulama yaptıkları yerdi.
Günümüzde de hem tıp eğitimi ve uygulaması veren Trakya Üniversitesi, bundan beş
yüz yıl öncesinin eğitim ve uygulama anlayışını da günümüzde yaşatarak tarihe karşı olan
sorumluluğunu da ortaya koymaktadır.
Cumhuriyetin kuruluşu ile beraber Edirne'de eğitim kurumları da hızlı bir gelişme
göstermiş, son yıllarda Edirne, eğitimde gelişmişlik düzeyi açısından Türkiye'nin önde gelen
kentleri arasına girmiştir. Edirne'de okur-yazar oranı Cumhuriyet Dönemi boyunca hep
Türkiye genelinin üzerinde olmuştur. Son yıllarda gerçekleştirilen kurslarla okur-yazarlık
oranı % 99'a ulaşmıştır.

İlimiz dahilindeki okul, öğretmen, öğrenci ve derslik durumu aşağıdadır.
OKUL TÜRÜ Okul sayısı
Öğretmen
sayısı
Öğrenci
sayısı
Derslik sayısı
ANA OKULU 5 28 582 27
ANA SINIFI
İlköğretim 119 109 2.395 140
Özel 2 5 52 4
KML
Bünyesinde
5 7 162 9
İLKÖĞRETİM Genel 145 2.038 37.944 1.853
Özel 3 97 836 71
ORTA ÖĞRETİM Genel lise 20 572 7.818 370
TOPLAM
Mesleki lise 20 638 9.039 296
Özel 4 73 336 29
200 3.580 59.240 2.653
Eğitim kurumlarımızda 2008-2009 eğitim öğretim yılı itibariyle 3.580 öğretmen, 59.240
öğrenci mevcuttur. İlköğretimde 1.924, ortaöğretimde 695 derslik mevcuttur.
Okul Öncesinde derslik başına düşen öğrenci sayısı 18’dir. 4-5 yaşa göre Okullaşma
oranı %6 , 6 yaşa göre Okul Öncesi Okullaşma oranı %68, 4-5-6 yaşa göre Okullaşma oranı
%28’ dir.
İlköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı 20’dir. İlköğretimde Okullaşma oranı
%100’ dür
Ortaöğretimde derslik başına düşen
öğrenci sayısı 25’dir. 31/12/2007 TUİK
verilerine göre Ortaöğretimde
Okullaşma oranı %77’dir. (Genel
Liseler Okullaşma Oranı % 47, Meslek
Liseleri % 53)
Özel eğitim gerektiren çocuklara
yönelik 6 Özel Eğitim Okulumuzda 348
öğrenci, 81 öğretmen ve 50 derslik
bulunmaktadır.
Yaygın eğitim çalışmaları 9 Halk Eğitim Merkezinde mevcut 3 Müdür , 5 Müdür Vekili,
7 Müdür Yardımcısı 4 Öğretmen, 9 Kadrolu Usta Öğretici tarafından yürütülmektedir. 5 Halk
Eğitim Merkezi kendi, 4’ü geçici binalarda faaliyet göstermektedir. 2008-2009 Eğitim
Öğretim yılında açılan 257 kursta, 5.599 kursiyer faaliyetlere katılmış, bu kursiyerlerden 427
kursiyer belge almaya hak kazanmıştır.

İlimizde mevcut 3 Mesleki Eğitim
Merkezinde 3 Müdür, 1 Müdür Baş
Yardımcısı, 5 Müdür Yardımcısı ve 23
Öğretmen tarafından 291 Çırak, 416
Kalfa ve 81 İş Pedagojisi olmak üzere
toplam 1.070 kişi eğitim görmüştür.
Merkezi sınavlarda başarı durumumuz; OKS’de; ilköğretim okulları OKS’de son yedi
yıldır ülke genelinde başarılı ilk 5 il arasında yerini almaktadır.
2002 yılında her iki alanda Türkiye beşincisi,
2003 yılında hem Türkçe-Matematik ve hem de Matematik-Fen alanlarında Türkiye
birincisi,
2004 yılında Türkçe Matematik de Türkiye 1 incisi, Matematik-Fende ise Türkiye
ikincisi,
2005 yılında hem Türkçe-Matematik ve hem de Matematik-Fen Türkiye birincisi,
2006 yılında Türkçe-Matematik ve Matematik-Fen olmak üzere her iki alanda da
Türkiye birincisi,
2007 yılında TM ‘de 263,196 puan ile Türkiye BEŞİNCİSİ ve MF’de 258,192 puan ile
Türkiye İKİNCİSİ,
2008 yılı OKS’de ise son kez defa yapılan OKS’de TM ‘de 289,549 puan ile ve MF’de
281,807 puan ile her iki alanda da Türkiye ÜÇÜNCÜSÜ olarak başarımızı devam ettirdik.
ÖSS-2008 Öğrenci Seçme Sınavı’nda ise ham puanlar sıralamasında;
SÖZELDE 203,250 puan ile Türkiye 23 üncüsü,
EŞİT AĞIRLIKTA 195,041 puan ile 29 uncu ve
SAYISALDA 172,712 puan ile 37 inci olmuştur.
Geçen yıl(2007) ise SÖZELDE 194,706 puan ile Türkiye 25. si,
SAYISALDA 169,676 puan ileTürkiye 31. si,
EŞİT AĞIRLIKTA ise 186,155 puan alarak Türkiye 33. sü olmuştur.
Öğrencilerimizin bu yıl almış olduğu ham puanlarına göre 2008 ÖSS sıralaması, önceki
yıllara göre kıyaslandığında; puan ve başarı sırasının daha yüksek olduğunu görülmektedir.
ÖSS’deki başarımız; eski sınav sisteminde OKS, yeni sınav sisteminde SBS’de
Türkiye’nin en başarılı illerinin başında gelmesine rağmen ÖSS’de aynı başarı seviyesine
ulaşamamasının en önemli nedeni, Ortaöğretime geçiş sınavlarında başarılı olan yaklaşık 500
öğrencimiz her yıl il dışındaki, özellikle İstanbul’daki en iyi Liseleri kazandıkları için il dışına
gitmektedirler. OKS(SBS) deki başarımız, ÖSS başarımızı yükseltmede dezavantajlı duruma
düşürmektedir.

Ancak; öğrencilerimizin almış oldukları puanlara göre %19,19’u Lisans (4 yıllık
programlar) düzeyinde yüksek öğretim programına yerleşerek Türkiye DÖRDÜNCÜSÜ,
toplamda %57,02’si herhangi bir yüksek öğretim programına yerleşerek Türkiye ALTINCISI
oldular.
Son yedi yılda kıyaslandığında iller arası sıralamada İlimiz; ilköğretimde Ortaöğretim
Kurumları Sınavında (OKS) başarıyı en üst düzeyde yakalamış ve adeta başarısını tescillemiş,
Öğrenci Seçme Sınavlarında (ÖSS) ise her geçen yıl artan bir ivme ile özellikle yüksek
öğretime yerleştirmede başarılı iller arasında yer almaktadır.
Eğitimde eskiden olduğu gibi dünü bugüne taşımak kadar; bugünü geleceğe aktarmak
gayretindeyiz.
Sonuç olarak; şairlerin dizelerine anlam katmış, kitaplara konu olmuş, Osmanlı
saltanatına ev sahipliği yapmış eski başkent Edirne, bugün 3 imparatorluğun izlerini taşıyan
eşsiz tarih mirasının yanı sıra, kendine özgü doğal, kültürel ve tarihi zenginlikleriyle, bir
şehirden daha fazlasını umut eden ziyaretçilerine unutulmaz izlenimler bırakıyor. Sizlerden
Osmanlı İmparatorluğu’nun dünyaya nasıl medeniyet kaynağı olduğunu hissederek ve idrak
ederek bahşetmeyi bekliyor...
Fikret MERTER
Şube Müdürü