strüktür ve malzeme özelliklerinin endüstriyel ürün tasarımına etkisi

STRÜKTÜR VE MALZEME ÖZELLİKLERİNİN ENDÜSTRİYEL
ÜRÜN TASARIMINA ETKİSİ
DEMET GÜNAL ERTAŞ 1 , NİGAN BAYAZIT 2
ÖZET
Çalışmada ürün tasarımında etkili faktörlerden biri olan strüktür kavramı
üzerinde durulacaktır. Strüktürün ürün tasarımındaki yeri anlatılacaktır.
Ürünlerin strüktürel özelliklerinin tasarımda etkili diğer faktörlerle ve
tasarımla ilişkisi incelecektir. Çalışmada ele alınan endüstriyel ürün
örnekleri, strüktür, biçim, malzeme ilişkileri yönünden analiz edilecektir.
Çalışma ürün tasarımının sadece biçim tasarımını içeren estetik kriterlerden
ibaret olmadığının, strüktürel özellikleri düşünülmüş, ürün malzemesiyle
ilişkilendirilmiş ürünler tasarlanması gerektiğinin gösterilmesi amacıyla
yapılmaktadır. Çalışmanın amaçlarından biri de ürün tasarımında yaratıcılığı
arttırmada farklı strüktür tipleriyle farklı malzemeler arasında kurulan doğru
ilişkilerin etkisini göstermektir.
1. GİRİŞ
Bu çalışmada ürün tasarımında malzeme- strüktür- biçim ilişkileri konusu
ele alınacaktır. Endüstriyel ürünler, ürün-mimari yapı ara kesitinde kalarak
her iki alana da giren ürünler ile bunların strüktürel özellikleri, malzemeleri
incelenecektir. Endüstriyel ürün örnekleri ve mimari ölçekteki endüstriyel
1 Araş. Gör. İ.T.Ü., Mimarlık Fakültesi, Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü, Taksim, İstanbul
2 Prof. Dr. İ.T.Ü., Mimarlık Fakültesi, Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü, Taksim, İstanbul
1

ürünlere örnek teşkil eden bazı ürünler üzerinde strüktür, biçim, malzeme,
malzeme-strüktür ilişkileri analiz edilecektir.
2. ÜRÜN TASARIMINDA MALZEME
Ürün tasarımında malzeme, tasarımı etkileyen en önemli kriterler
arasında yer almaktadır. Ürün tasarımında, ürünün istenen biçimde
üretilmesinde, istenen özellikleri taşımasında, tasarımın istenen noktaya
varmasında malzemenin rolü büyüktür. Endüstriyel ürün tasarımının
gelişmesinde, yeni malzemelerin yanısıra, bilinen malzemelerin gerektiği
gibi kullanılmasıyla ortaya konan doğru ve kaliteli uygulamaların önemi
büyüktür. Ürün tasarımı biçim, malzeme ve üretim yöntemi gibi birçok
kriteri birarada düşünmeyi gerektiren bir süreçtir.
Üretilen ürünler için kullanılan malzemenin nitelikleri, fiziksel
özellikleri, üretim tekniği çok önemlidir. Ürünün tasarlanan biçimini
oluşturmada her istenen malzeme kullanılmayabilir. Üründe kullanılacak
malzemeye ya da malzemelere, ürünün tasarım aşamasında karar
verilmelidir. Tasarımda malzeme kullanımı sadece fonksiyonları en iyi
karşılayacak malzemenin seçimi değil, aynı zamanda tasarlanan üründe
yaratılmak istenen etkinin elde edilmesini sağlayacak malzemenin seçimidir.
Cam, seramik, ahşap, metal, plastik gibi temel bazı malzemeler
endüstriyel ürünlerde yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu malzemelerin
geliştirilmiş versiyonları, bunların farklı endüstriyel ürünlerde kullanımını
sağlamaktadır. Yeni geliştirilen malzemeler ürün yelpazesinin genişlemesini,
tasarımın gelişmesini sağlamaktadır
Tasarımcının mahareti, sanatsal bilgi ile teknik bilgiyi piyasaya yeni ürün
geliştirirken iyi bir araç olarak kullanabilmesi ve pazarda başarılı olabilecek
bir yeni ürünü ortaya koyabilmesidir. Tasarımcı değişikliklerin farkında
olmalı ve tasarımlarıyla uyumlu olabilecek çeşitli malzemelerle farklı
çözümler üretebilmelidir.
3. ÜRÜN TASARIMINDA STRÜKTÜR
"Bir ürünün tasarımında uyulması gereken bazı gereklilikler teknik
gereklilikler, ergonomik gereklilikler ve estetik gereklilikler olmak üzere üç
ana grupta toplanabilir" (Mayall W.H., 1967). Bu gereklilikler arasında
strüktürü de teknik gereklilikler arasında sayabiliriz.
Strüktür bir objenin fiziksel yapısını tanımlayan bir kelimedir. Bir dilin,
bir bitkinin, bir üretimin, bir binanın strüktürü olduğu gibi insan tasarımı
2

olan ürünlerin de strüktürleri vardır. Ürünü oluşturan, onu ayakta tutan öğe
olarak strüktür sadece teknik değil estetik yönüyle de tasarımda önemli rol
almaktadır. Üründe biçim en etkili görsel öğelerdendir. Biçimi ya da ürünü
oluşturan, sadece o üründe kullanılan malzeme değil aynı zamanda onu
ayağa kaldıran ortaya koyan düzendir ki bu düzen de strüktürdür. Strüktür
sistemi bir ilişkiler bütünü olduğundan bunu oluşturan öğelerin ve bunlar
arasındaki ilişkilerin doğru tanımlanması gerekmektedir. Her malzeme
istenen strüktürleri ve buna bağlı olarak istenen biçimleri elde etme olanağı
vermez. Strüktür, biçim, malzeme arasındaki ilişkilerin doğru kurulması
tasarımcıların çalışmalarından biridir.
Endüstriyel ürünlerde yoğun olarak görülen belli strüktürel özellikler
vardır. Bu çalışmada ürünlerde görülen strüktürel özellikler mimari
strüktürlere dayandırılarak belli gruplar altında toplanmış ve
isimlendirilmiştir. Çalışmada belli özellikleri taşıyan ürün strüktürlerine
verilen isimler çerçeve strüktür, kabuk strüktür, plak strüktür, katlanmış plak
strüktür, şişme strüktür, asma-gergi strüktür, uzay kafes strüktür, membran,
karma strüktür olarak sayılabilir. Bu çalışmada ürünlerdeki bu strüktür
tiplerinden en çok görülenlerinden bir kısmı örnekler üzerinde kısaca
anlatılacaktır.
Bilindiği gibi bir alanındaki yenilik ve gelişmeler, uygulamalar diğerini
etkilemekte ve hızlandırmaktadır. Endüstride yeni malzemeler tasarımın her
dalını etkilemektedir. Mimari ve endüstriyel ürünler birbirleriyle farklılaşan
yönleri olmakla birlikte benzerlikler göstermektedir. Mimaride daha büyük
ölçekli mimari ürünler, endüstriyel ürün tasarımında ise daha küçük ölçekli
endüstriyel ürünler ortaya konulmaktadır. Mimari tasarımın ve ürün
tasarımının çalışma ölçekleri birbirlerinden farklı görünse de her ikisi de
insanı temel alan, onun bulunduğu çevreyi ve kullandığı nesneleri
iyileştirerek yaşam kalitesini arttırmayı hedefleyen insan ölçeğine bağlı
olarak tasarım yapılan dallardır. Amaç ve yaklaşım olarak birbirleriyle
ilişkili ve benzerdir.
4. STRÜKTÜR VE MALZEME ÖZELLİKLERİNİN TASARIMA ETKİSİ
Aşağıda endüstriyel ürün örnekleri üzerinde strüktür, biçim, malzeme,
ilişkileri analiz edilmektedir ve bunların tasarıma etkileri anlatılmaktadır.
4.1. Plak strüktür
Plak strüktürler plaka halinde, belli bir kesit kalınlığını geçmeyen
yüzeylerin oluşturduğu sistemlerdir. Plak strüktür, ürünlerde sık görülen
3

strüktür tiplerinden biridir. Plak strüktürler geniş yüzeyler oluşturabilmeleri,
modülerliğe imkan tanımaları, rahat üretilebilmeleri gibi avantajları
sebebiyle kullanılmaktadır.
Şekil 1- Sandalye Şekil 2- Sandalye Şekil 3- Raf Şekil 4- Sehpa Şekil 5- Dolap
Yukarıda görülen sandalyede malzeme olarak metal kullanılmıştır (Şekil
1). Malzeme ürünün plak strüktürünü oluşturmaktadır. Sandalyede kullanılan
oluklu metal ve plak strüktür ürünün farklı bir kimlik kazanmasını ve kolay
üretilebilmesini sağlamaktadır. Metal malzemenin kıvrılarak şekil
verilebilme özelliği ve olukların plaka halindeki metale kazandırdığı
mukavemet sayesinde bu biçime sahip bir sandalye üretilebilmiştir. Diğer
örneklerde görülen sandalye, metal raf sistemi, sehpa ve ahşap dolap da plak
strüktürü olan ürünler olarak tasarlanmıştır (Şekil 2, 3, 4, 5).
4.2. Çerçeve Strüktür
Çerçeve strüktür çubuk, çerçeve gibi parçaların oluşturduğu iskelet yapı
olarak tanımlanabilir. Çerçeve strüktür endüstriyel ürünlerde sık görülen
strüktür tiplerindendir; az parça ve malzemeyle hafif bir ürün elde edilmesini
sağlaması, biçim tasarımına esneklik getirmesi gibi sebeplerle tercih
edilmektedir. Aşağıdaki örnekte çelik konstrüksiyonu olan iskelet sisteme
sahip bir mimari yapı olan Sabancı Center Binasının çatı katı görülmektedir
(Şekil 6). Kesit kalınlıklarının ince olması, geniş hacimlere ve çok katlı
planlamaya imkan tanıması, sağlamlığı gibi avantajları sebebiyle çelik
konstrüksiyon tercih edilmiştir. Örnekteki alışveriş arabası, masif ve tüp
kesitli metal çubuklardan oluşmaktadır (Şekil 7). Ürünün tüm gövdesini belli
aralıklarla yerleştirilmiş bu çubuklar oluşturmaktadır. Belli çubukların kesit
çapı daha büyük olup, ana strüktürü oluşturmaktadır; kesit çapları daha
küçük olan çubuklar ise ikincil strüktürü oluşturmaktadır. Alışveriş
arabasının yüzeyi de kafes gibi iki doğrultuda yerleştirilmiş aralıklı
çubuklardan ibarettir. Ürünün biçiminde metalin bükülerek şekil verilebilme
özelliğinin de yardımıyla dairesel kenar dönüşleri yapılabilmiştir. Alışveriş
arabaları çok sayıda araba iç içe geçirilerek depolanacak bir biçimde
4

tasarlanmaktadır. Bu da işlev bakımından gerekli görülmekte işlev-biçimstrüktür
ilişkisinin iyi kurulmasını gerektirmektedir.
Şekil 6- Sabancı Center Şekil 7- Alışveriş
arabası
5
Şekil 8- Yatak Şekil 9- Oturma
elemanı
Örneklerden biri de açılıp kapanma özelliği olan metal yataktır (Şekil 8).
Bu ürün de içi boş metal profillerin oluşturduğu çerçeve strüktürü sayesinde
az parçayla elde edilen hafif bir ürün olarak tasarlanmıştır. Yukarıda görülen
oturma elemanı da çerçeve strüktüre sahiptir (Şekil 9). Ahşap parçalar ince
kesitli ve hafif öğeler olarak oturma elemanının narin bir görünümü olmasını
ve istenen eğrisellikte üretilebilmesini sağlamaktadır.
4.3. Kabuk Strüktür
Ürünlerde en çok görülen strüktür tiplerinden biri de kabuk strüktürdür.
Kabuk strüktürler daha çok belli kesit kalınlığını aşmayan, biçimin
kendisinin strüktürü oluşturduğu sistemler olarak tanımlanabilir. Kabuk
strüktürler az malzemeyle ve yekpare oluşturulabilmeleri, iç boşluklara
imkan tanıyarak kullanım alanlarını arttırmaları ve hafif olmaları gibi
avantajlarından dolayı ürünlerde tercih edilmektedirler. Masaüstü
objelerinde, aydınlatma armatürlerinde dekoratif ürünlerde, mutfak
eşyalarında, mobilyalarda, sağlık donatım gereçlerinde, elektronik araçlarda
ve birçok farklı aksesuarda kabuk strüktür görülebilmektedir.
Kabuk strüktürlerde yoğun olarak kullanılan malzemelerden biri de yapısı
kabuk strüktüre rahatlıkla imkan tanıyan plastiktir. Plastik malzemenin ve
kabuk strüktürün avantajları bir araya geldiklerinde nitelikli ve özgün
ürünler ortaya konabilmektedir. Aşağıda plastiğin kullanıldığı kabuk strüktür
ürünler görülmektedir. Şekilde mimarideki farklı yaklaşımlarla tasarlanmış
yapılara örnek olarak gösterilebilecek plastik kabuklardan oluşan, Jean
Maneval’ın projelendirdiği yaşama ünitesi yer almaktadır; mimari yapıları,
hafifletme, yapının kendinden gelen büyüklükleri ve yükleri azaltma
çabasıyla ortaya konmuş bir yapıdır (Şekil 10). Mimaride daha az
faydalanılan plastik malzemeyi kullanılarak onun avantajlarından
faydalanma düşüncesiyle tasarlanmıştır.

Şekil 10- Yaşama
birimi
Şekil 11-
Sandalye
Şekil 12-
Sandalye
6
Şekil 13- Çalışma
ünitesi
Şekil 14-
Sandalye
Yukarıdaki örnekte 1960 Verner Panton tasarımı bir sandalye (Şekil 11)
ile Eero Saarinen ve Charles Eames’in tasarımı bir sandalye görülmektedir
(Şekil 12). Bu sandalyeler de plastik kabuk yaşama ünitesine benzer
özellikler taşımaktadır. Plastik malzemenin kolay şekillendirilebilme özelliği
sayesinde hafif ve yekpare sandalyeler, ince bir kabuk olarak da işlevini
görebilecek ve mukavim olabilecek şekilde istenen biçimlerde
üretilebilmiştir. Bu örneklerdeki sandalyeler tasarlanan biçimleri sayesinde
kabuk olarak ayakta durabilmektedirler. Yukarıdaki çalışma ünitesi ve
sandalye de diğerleriyle benzer özellikleri taşıyan, kabuk strüktürün
avantajlarını kullanarak tasarlanan ürünlerdir (Şekil 13, 14).
Yapıda birçok alanda kullanılan cam malzeme özelliklerinden dolayı
kabuk strüktüre sahip ürünlere imkan tanımaktadır. Camın geliştirilmesiyle
temperli camların, cam seramiğinin üretilmesiyle bu malzemenin de mimari
tasarım ve ürün tasarımındaki yeri gelişmiştir. Camın malzeme olarak
hijyenik, ucuz, kolay üretilebilir olması, ışık geçirgenliği, şeffaflığı
ürünlerde kullanımını arttırmaktadır.
Aşağıda, Eliot Noyes’in 1957’de Berlin Yapı fuarı için projelendirdiği
betonarme kabuk bir yapı görülmektedir (Şekil 15). Örnekteki cam saklama
kapları Wilhelm Wagenfeld tasarımı ürünlerdir (Şekil 16). Bu örnekte
gördüğümüz cam ürün malzemenin özelliğinden dolayı kabuk bir strüktüre
sahiptir. Belli bir et kalınlığında üretilen cam ürünün biçimini
oluşturmaktadır. Aşağıdaki aydınlatma armatürü de camın kullanıldığı kabuk
strüktürü olan ürünlerdendir (Şekil 17).
Kabuk strüktürü olan ürünlerde seramik de sık kullanılmaktadır. Seramik
malzemeden yapılan endüstri ürünleri arasında ise masa üstü ürünler, yemek
takımları, farklı kullanımlara yönelik objeler, mutfakla ilgili tuzluk,
baharatlık, bardak gibi ürünler ve dekoratif ürünler, lavabo klozet gibi sağlık
donatım gereçleri sayılabilir.

Şekil 15- Bina Şekil 16- Cam
Yiyecek Kabı
Şekil 17-
Armatür
7
Şekil 18-
Lavabo
Şekil 19-
Rosenthal Yemek
takımı
Kabuk strüktürü olan lavabo, klozet gibi sağlık donatım ürünleri, insan ve
bina ile ilişkili ve her iki ölçeğe de uygun ürünler olarak mimari endüstriyel
ürünlere örnektir. Mimari tefrişin bir parçası olan sağlık donatım gereçleri de
kabuk strüktürü olan ürünlerdir. Örneklerde farklı uygulamalarını
gördüğümüz ürünler seramikten üretilmiş, ergonomik, malzemenin
şekillendirme ilkelerine göre tasarlanmış, kabuk strüktürün özelliklerini
taşıyan ürünlerdir (Şekil 18, 19). Seramik malzemenin yapısı farklı biçimler,
dokular ve renkler elde etmeye uygun olduğundan bu malzemeyle çok çeşitli
ürünler yaratılabilmektedir.
4.4. Şişme Strüktür
Şişme strüktürler endüstriyel ürünlerde görülen strüktürler arasındadır.
Çok fazla ürün şişme strüktürün özelliklerini taşımamakla birlikte bu tip
strüktürlere belli alanlarda rastlanmaktadır. Şişme strüktürler içine hava
doldurulabilecek ya da üflenebilecek esnek ve geçirimsiz yapıdaki
membranların oluşturduğu sistemlerdir. İçlerine kompresörle basılan ya da
doldurulan hava olmadan bu sistemler ayakta duramaz. Şişme strüktürlerin
avantajları arasında, hafif, kolay taşınabilir, içindeki hava indirilerek
küçültülebilir depolanabilir olmaları sayılabilir. Ürünlerde şişme strüktürlere
deniz araç gereçlerinde, mobilyalarda, reklam ürünlerinde, oyuncaklarda,
aksesuarlarda rastlanmaktadır.
Aşağıda Gernot Minke ve Delf öğrencilerinin tasarımı şişme bir yapı
görülmektedir (Şekil 20). Geniş açıklığı hafif bir strüktürle geçmek
bakımından böyle bir yapılanmaya gidilmiştir. Bu tip yapılarda yapının
bünyesinde belli bölgelere hapsedilen hava veya içine üflenen hava
sayesinde ayakta duran strüktürleri vardır. Polimer kökenli malzemeler
kullanılmaktadır.

Şekil 20- Şişme yapı Şekil 21- Oyun
Alanı
8
Şekil 22- Yumurtalık Şekil 23- Armatür
Yukarıda görülen şişme oyun alanı, koltuk ve deniz gereci membran fuar
yapısına benzer özellikler göstermektedir (Şekil 21,22,23). Bu ürünlerde de
polimer kökenli malzeme kullanılmıştır ve ürün içindeki havayla ayakta
durmaktadır. Şişme olmaları ve polimer kökenli malzemelerden yapılmaları
bakımından bu ürünlerin oldukça hafif strüktürleri vardır. Kullanımı,
taşınması, havasının boşaltılarak depolanması kolaydır.
4.5. Karma Strüktür
Endüstriyel ürünlerde farklı strüktürel özellikler taşıyan elemanları
birarada içeren sistemler karma strüktür olarak tanımlanabilir. Endüstriyel
ürünler arasında karma strüktür yoğun olarak görülmektedir. Bu strüktürde
farklı yapıların belli bir sistem içinde beraber kullanılmaları tasarıma
zenginlik ve esneklik katmaktadır.
Ürünlerde membranlar da kullanılmaktadır. Kendi başına ayakta durma
özellikleri olmasa da membranlar taşıyıcı bir strüktürle birarada kullanılarak
karma strüktürü oluşturmakta ve ürünü ayağa kaldıran düzeni kurmaktadır.
Endüstriyel ürünler arasında kamp çadırları, mobilyalar, bebek puset ve
yatakları bu strüktürel özelliğin görüldüğü ürünlerdendir. Aşağıdaki çadır
yapı 1970’de yapılan Hint Pavyonudur (Şekil 24). Frei Otto danışmanlığında
inşaa edilmiştir. Bu yapıda metal taşıyıcılar ve branda kullanılmaktadır;
geniş açıklık hafif bir strüktürle geçilebilmektedir. Ana strüktürü oluşturan
metal parçalar onun taşıdığı membranla birleşerek karma bir strüktür
sistemini oluşturmaktadır. Bu yapıdaki çerçeve strüktür ince kesitlerle
istenen açıklığın geçilmesini ve mimari örtünün taşınmasını sağlamaktadır.

Şekil 24- Hint
Pavyonu
Şekil 25-
Sandalye
Şekil 26-
Sandalye
9
Şekil 27- Şezlong Şekil 28-
Bebek Puseti
Kamp çadırı mimari konstrüksiyonu daha kompleks olan ve ölçeği daha
büyük olan fuar yapısındakine benzer özellikler göstermektedir. Burada da
kumaşın ve metal taşıyıcı çubukların kullanıldığı karma strüktür hakimdir.
Yukarıdaki endüstriyel ürün metal bacaklar ve bunlara geçirilen kumaş
oturma yüzeyinden oluşan sandalye, burada gösterilen mimari yapıya benzer
özellikler taşımaktadır. Arjantinli tasarımcı Jorge Ferrari-Hardoy’un kelebek
isimli sandalyesidir); amip benzeri biçimiyle 2. Dünya Savaşından sonra
popüler olmuştur (Şekil 25). İnce kesitli metal sandalye bacakları ana
çerçeve strüktürü oluşturmakta ve kumaş oturma yüzeyi de membran olarak
buna tutunarak karma sistemi tamamlamaktadır. Kullanılan malzeme ve
tasarlanan biçimle mimari yapıda görülene benzer, hafif bir strüktür ve
hantal olmayan bir görünüm elde edilmiştir.
Diğer sandalye de Marcel Breuer’in 1925’te tasarladığı, tübüler çerçeve
sistem ve membrandan oluşan karma bir strüktüre sahip Wassily
sandalyesidir (Şekil 26). Metal gibi sert bir malzemeyle deri gibi yumuşak,
insan vücuduna uyan bir malzemeyi birarada uygun şekilde kullanan bir
mobilya olarak farklı bir biçime ve yapıya sahiptir. Bu sandalyenin strüktürü
onun tasarımında ve kimliğinde çok etkili olmuştur. Bu iki malzemenin
birarada kullanılması koltuğun strüktürünün sağlam, hafif ve kullanışlı
olmasını sağlamaktadır. Koltuğun ana strüktürü olarak çerçeve strüktürün
baskın olması, oturma ve yaslanma yüzeylerinde farklı malzemelerin
kullanılmasına imkan tanımakta ve ürün çeşitliliği sağlamaktadır. Tasarıma
esneklik getirmektedir.
Diğer örneklerde de yapılarındaki kumaş deri gibi malzemeler sayesinde
hareketli yapıları olan şezlong ve bebek puseti görülmektedir (Şekil 27, 28).
Bu örneklerde ürünlerin malzemesi ve bu malzeme sayesinde elde edilen
strüktürü ürünlerin kapanıp az yer kaplama işlevini sağlamaktadır; malzemestrüktür
ilişkisinin iyi kurulduğu tasarımlardır.
Bazı ürünler mimari ile endüstriyel ürünlerin ara kesitinde yer almaktadır
ki otobüs duraklarını, yarı kapalı çatı örtülerini, büfeleri, kent
mobilyalarından bazılarını, kapı-pencere doğramalarını, duş teknesi lavabo

gibi sağlık donatım gereçlerini bunlara örnek olarak verebiliriz. Aşağıda
görülen ürünler ölçekleri ve işlevleri mimari ölçeğe yakın olduğundan, her
iki alana da giren ürünlerdir (Şekil 29,30,31,32). Bunlar insan ve yapı ölçeği
temel alınarak tasarlanmış ürünlerdir. Bu ürünler karma strüktürlere örnek
verilebilir. Hepsinde plak, kabuk ve çerçeveden oluşan karma strüktür
vardır. Bu ürünler üretim yöntemi, malzemesi, strüktürü, işlevi, boyutu,
ergonomisi, biçimi, dokusu, maliyeti düşünülerek tasarlanmış ve üretilmiştir.
Bunlarda farklı malzemelerin ve strüktürlerin uyumlu bir şekilde
kullanılması, ürünlerin görsel kalitesini arttırmaktadır ve tasarımı
zenginleştirmektedir.
Şekil 29- Otobüs
durağı
Şekil 30- Otoyol
gişesi
10
Şekil 31- Kiosk Şekil 32- Telefon
Klübesi
Kent mobilyası olarak otobüs durakları, ilan panoları, çöp kutuları,
telefon klübeleri, sokak aydınlatmaları gibi birçok ürün mimari ölçeğe yakın,
kenti ve kent yaşamını etkileyen ürünlerdir. Bunlar tasarımları ile kentin
kimliğine katkıda bulunurlar. Çeşitli ürünlerde de görüldüğü gibi karma
strüktürün avantajları sayesinde çeşitli malzemeler kullanılarak farklı
biçimler yaratılabilmektedir ve özgün ürünler tasarlanabilmektedir.
5. SONUÇ
Ürün tasarımında malzemenin ve strüktürün önemi büyüktür. Malzeme
ve strüktür ürünü oluşturan, ona kimliğini veren en önemli öğelerdendir. Bu
nedenle, malzeme ve strüktür konusundaki belli kararlar tasarım aşamasında
verilmelidir. Üründe kullanılacak malzeme tasarımı etkileyen diğer
kriterlerle birlikte düşünülerek belirlenmelidir. Ürün tasarımında malzemeyi
ve malzemenin fiziksel özelliklerini tek başına düşünmek ve ele almak
mümkün değildir. Ürün için malzeme seçimini etkileyen farklı faktörler
vardır ki bunlardan bazıları tasarım, biçim, strüktür, işlev, üretim yöntemi,
moda, pazar trendleri, ergonomi, güvenlik, kültürel özellikler, çevresel
etmenler, hedef kitle, geri dönüşüm, malzeme ömrü, fiyat olarak

sıralanabilir. Tasarımda ürün strüktürü ile malzemesi arasındaki ilişki doğru
kurulmalı; aynı zamanda strüktürde etkili yukarıda sayılan diğer tüm
kriterler de dikkate alınarak optimum çözüme ulaşılmalıdır. Ürün
tasarımında strüktür, malzeme, biçim arasındaki ilişkinin doğru kurulması
kaliteli ürünler elde edilmesini sağlamaktadır. Strüktür, biçim, malzeme
arasında kurulan farklı ilişkiler ise özgün tasarımlar, yenilikçi ürünler elde
edilmesine yardımcı olacaktır.
Malzeme bilimindeki ve tasarım alanındaki yeniliklerin etkileşimiyle her
iki alanda da gelişmeler olacaktır. Bir taraftan yeni malzemeler, yeni ve
farklı ürünler elde edilmesini sağlayacaktır. Diğer taraftan farklı ürünlerin
özgün tasarımların malzemede gerektirdiği niteliklerdeki beklentiler, yeni
malzeme arayışlarını ve malzeme geliştirme çalışmalarını olumlu
etkileyecektir. Yeni malzemeler ürün strüktürüne de yansıyacak ve böylece
farklı strüktürel sistemler, farklı ürünler elde edilebilecektir.
Ürün tasarımının sadece biçim tasarımını içeren estetik çalışmalardan
ibaret olmadığının, strüktürel özellikleri düşünülmüş, ürün malzemesiyle
ilişkilendirilmiş nitelikli ürünler tasarlanması gerektiğinin anlaşılmasıyla,
daha doğru ve özgün ürünler yaratılabilecektir.
KAYNAKLAR
1. Buchanan R. Margolin V., (1995), “Discovering Design-Explorations in Design
Studies”, The University of Chicago Press, Chicago.
2. Dormer P., (1993), “Design Since 1945”, Thames and Hudson Company, London.
3. French M., (1994), “Invention and Evolution –Design in Nature and
Engineering”, Cambridge University Press.
4. Lesko J., (1998), “Materials and Manufacturing Guide Industrial Design”, Printed
in U.S.A.
5. Mayall W.H., (1967), “Industrial Design For Engineers”, Ilıffe Books
Ltd.,London.
6. Papanek V.,(1985), “Design For The Real World”, Thames and Hudson Comp.,
London.
7. Petroski H., (1996), “Invention By Design-How Engineers Get From Thought to
Thing”, Harward University Press, Cambridge Massachusetts, London.
8. Potter N., (1990), “Models and Constructs”, Hyphen Press.
9. Salvadori M., Heller R., çev:Karataş H.,Utku B., (1980), “Mimarlıkta Taşıyıcı
Sistem”, İ.T.Ü. Yayını.
10. Wake W.K., (2000), “Design Paradigms”, John Wiley and Sons Inc., New York.
11