El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
EL HİJYENİ<br />
Uz. Dr. <strong>Dilek</strong> TARHAN<br />
T.C.<br />
Sağlık Bakanlığı<br />
Performans Yönetimi Ve <strong>Kalite</strong> Geliştirme <strong>Daire</strong> Başkanlığı<br />
Ağustos 2009
DEMEK Kİ HAYATTA<br />
KALMAYI BÖYLE<br />
BAŞARIYORLAR……<br />
ELLERİNİ YIKAYARAK!
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>nin Önemi<br />
SUNUM İÇERİĞİ<br />
Sağlık çalışanlarının <strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>ne Uyum<br />
Düzeylerinin Artırılması<br />
Özel Hastaneler Hizmet <strong>Kalite</strong> Standartlarında <strong>El</strong><br />
<strong>Hijyeni</strong><br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Uygulamaları<br />
Standartların İstedikleri<br />
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar <strong>ve</strong> Çözüm Yolları
EL HİJYENİ NEDEN ÖNEMLİ?<br />
Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların (SHİE) kontrolünde<br />
tek başına en etkili <strong>ve</strong> en önemli yöntem
SHİE’LARA SAYISAL BAKIŞ<br />
Hastane enfeksiyonları kaç kişiyi etkiliyor:<br />
Herhangi bir zamanda, dünyada 1,4 milyon insan<br />
Hastaneye yatan her on hastadan biri<br />
Gelişmiş ülkelerde hastaneye yatan hastaların % 5-10’u<br />
Gelişmekte olan ülkelerde 2-20 kez daha yüksek<br />
WHO Clean Care İs Safer Care
SAĞLIK HİZMETİ İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN<br />
% 40’dan fazlası önlenebilir<br />
“<strong>El</strong> yıkamak” % 30 oranında azaltabilir<br />
WHO Guidelines on Hand Hygiene in Healthcare, 2005.
<strong>El</strong> hijyenini doğru uygularsak ne olur?<br />
Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların büyük bir<br />
kısmını önleriz<br />
Çok daha kaliteli <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nilir sağlık hizmeti <strong>ve</strong>ririz<br />
Milyonlarca yaşam kurtulur<br />
Ekonomik olarak ciddi bir kayıptan kurtuluruz
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ EL HİJYENİNE<br />
UYUMU<br />
Dünyada yapılan pek çok<br />
çalışmada uyum genel olarak<br />
%50’nin altında<br />
Türkiye’de bir üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesinin YBÜ’nde %12.9<br />
Foster KM et al. Clin Nurse Spec. 2008 Nov-Dec;22(6):263-7<br />
Karabey S, et al. J Hosp Infect 2002;50:36-41.
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR<br />
Kurumsal düzeyde politika oluşturmak<br />
Eğitim<br />
Rutin izlem <strong>ve</strong> geri bildirim<br />
<strong>El</strong> hijyeni için gerekli tüm malzemelere kolay<br />
erişim sağlamak<br />
Hasta bakım alanında ya da sağlık personelinin<br />
cebinde el antiseptikleri bulundurmak<br />
Gerekli yerlerde lavabo bulunması gibi
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR-2<br />
Kurumsal ortamın geliştirilmesi<br />
(hatırlatma çalışmaları, posterler gibi)<br />
İdari yaptırım <strong>ve</strong> ödüller<br />
Kullanılan el hijyeni ürünlerinin<br />
miktarının izlenmesi<br />
Sağlık çalışanlarının cilt bakımını<br />
kolaylaştırmak <strong>ve</strong> desteklemek
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR-3<br />
Bireysel <strong>ve</strong> kurumsal düzeyde aktif katılımı<br />
sağlamak<br />
Personel yetersizliğini <strong>ve</strong> yoğun iş yükünü<br />
önlemek
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>ne Uyumun İzlenmesi<br />
Doğrudan<br />
değerlendirme<br />
Dolaylı<br />
değerlendirme<br />
Doğrudan gözlem araştırması<br />
“altın standart” metottur <strong>ve</strong><br />
uygulamaya bağlılık oranlarını<br />
değerlendirmek için en gü<strong>ve</strong>nilir<br />
yoldur.<br />
Sabun <strong>ve</strong>ya el ovucu gibi<br />
ürünlerin tüketiminin izlenmesini<br />
<strong>ve</strong> el yıkama lavabolarının<br />
kullanımını elektronik yollarla<br />
izlemeyi içerir
HİZMET KALİTE STANDARTLARINDA EL HİJYENİ<br />
9.1.3.1 <strong>El</strong> hijyeni için program hazırlanmalıdır<br />
Enfeksiyon Kontrol Komitesince hazırlanmalı
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Programı neleri içermelidir?<br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> sorumluları<br />
İdari desteğin temini <strong>ve</strong> katılımının sağlanması<br />
Eğitimler<br />
Rutin gözlem <strong>ve</strong> geri bildirimler<br />
<strong>El</strong> hijyeni malzemelerinin temini<br />
konumlandırılması<br />
Personelin teşviki
9.1.3.2 Tüm personele el hijyeni konusunda<br />
yılda en az bir kez eğitim <strong>ve</strong>rilmelidir<br />
Eğitimlerin İçeriği;<br />
gibi<br />
mesleki kategorilere göre planlanmalı,<br />
el hijyeninin önemi,<br />
el hijyeni endikasyonları,<br />
el hijyeni sağlama yöntemleri,<br />
eldi<strong>ve</strong>n kullanımı ile ilgili kurallar,<br />
el antiseptikleri ile ilgili genel bilgiler,<br />
alkol bazlı el antiseptiklerinin yanıcı özelliği <strong>ve</strong><br />
alınması gerekli gü<strong>ve</strong>nlik önlemleri
Eğitim;<br />
Birebir eğitim<br />
Video gösterisi<br />
EĞİTİM<br />
Uygulamalı demonstrasyon<br />
Yazılı metin<br />
Katılımcılar ile ilgili kayıtlar<br />
ÖNERİ: Otomasyon sistemi kullanılarak personele<br />
el hijyenini hatırlatan uyarıcı mesajlarla<br />
hatırlatma yapılabilir
9.1.3.3 Sağlık hizmeti <strong>ve</strong>rilen alanlarda el antiseptik<br />
solüsyonu bulunmalıdır<br />
Alkol bazlı el antiseptikleri<br />
Her hasta başında el antiseptiği<br />
Öneri: Cepte taşınan alkol bazlı el antiseptikleri
<strong>El</strong> antisepsisi için kullanılan ürünler<br />
Sabun<br />
Alkoller<br />
Chlorhexidine<br />
Hexachlorophene<br />
Iodin <strong>ve</strong> iodoforlar<br />
Para-chloro-metaxylenol<br />
(PCMX)<br />
Quaternar ammonium<br />
bileşikleri<br />
Triclosan<br />
Diğer ajanlar
Neden Alkol Bazlı <strong>El</strong> Antiseptikleri<br />
Hızlı antimikrobiyal etkileri<br />
Geniş spektrumlu olmaları<br />
Daha iyi tolere edilmeleri
Neden Alkol Bazlı <strong>El</strong> Antiseptikleri-2<br />
Uygulama kolaylığı<br />
Uygulama için lavabo gerekmemesi<br />
Her hasta başında kolaylıkla uygulanabilmesi
9.1.3.4 Birimlerden hastane deposuna yapılan<br />
el antiseptik solüsyonu iç istemleri düzenli<br />
periyotlarla takip edilmelidir<br />
<strong>El</strong> hijyeni sorumluları tarafından<br />
En az 3 ayda bir takip<br />
Kayıtlar<br />
Sorumlular, gerekli gördüklerinde birimlerle ilgili<br />
iyileştirme faaliyetleri yapmalıdırlar
ÖNERİ<br />
Birimlere, istem miktarları ile ilgili geri bildirimler<br />
Eğitimlerin birime özgü olarak tekrarlanması<br />
Uyum düzeyini artırmaya yönelik diğer çalışmalar:<br />
Kurumsal ortamın geliştirilmesi (hatırlatma<br />
çalışmaları, posterler gibi)<br />
İdari yaptırım <strong>ve</strong> ödüller<br />
Sağlık çalışanlarının cilt bakımını kolaylaştırmak <strong>ve</strong><br />
desteklemek<br />
Bireysel <strong>ve</strong> kurumsal düzeyde aktif katılımı<br />
sağlamak
Personel yetersizliğini <strong>ve</strong> yoğun iş yükünü önlemek
9.1.3.5 Personelin görebileceği alanlarda el hijyeni<br />
uygulamasını anlatan bilgilendirici materyal<br />
(resimli tabela, grafik, yazı, talimat vb.)<br />
bulunmalıdır<br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> için 5 Endikasyon Kuralı
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong><br />
<strong>Hijyeni</strong>k el yıkama<br />
<strong>El</strong> antisepsisi<br />
<strong>El</strong><br />
yıkama<br />
Normal sabun<br />
Cerrahi el hijyeni<br />
<strong>El</strong><br />
antiseptiği<br />
Antimikrobiyal<br />
sabun<br />
Antimikrobiyal<br />
sabun<br />
<strong>El</strong><br />
antiseptiği
20–30 saniye<br />
<strong>El</strong> Antisepsisi<br />
avuç<br />
içlerinin<br />
teması<br />
avuç içi ile<br />
diğer elin<br />
yüzeyi<br />
parmak<br />
aralarına<br />
1 2 3
<strong>El</strong> Antisepsisi<br />
çapraz<br />
parmaklar<br />
baş<br />
parmak<br />
avuç içinde<br />
parmaklar<br />
4 5 6
<strong>El</strong> Yıkama Endikasyonları<br />
<strong>El</strong>lerde gözle görülür kirlenme varlığında<br />
Sporlu bakteri ile temas şüphesi varsa (şarbon, gazlı gangren)<br />
– Nonantimikrobiyal sabun <strong>ve</strong> su<br />
– Antimikrobiyal sabun <strong>ve</strong> su<br />
<strong>El</strong>lerde gözle görülür kirlenme yoksa;<br />
– Alkol bazlı el antiseptikleri<br />
WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006
<strong>El</strong> Yıkama Sonrası<br />
Kağıt havluyla eller iyice<br />
kurulanır.
Kağıt havlu<br />
kullanarak<br />
musluk kapatılır
<strong>El</strong> Yıkarken…<br />
• Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı<br />
Dermatit riski!<br />
• Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek<br />
• Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun<br />
eklenmemeli!<br />
• Çok kullanımlık havlular uygun değil!
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> İle İlgili Bazı Önemli<br />
Noktalar<br />
Yüksek riskli hasta teması söz<br />
konusu ise takma tırnak<br />
kullanılmamalıdır.<br />
Doğal tırnak uzunluğu 0.6 mm’den<br />
kısa olmalıdır.<br />
Kan <strong>ve</strong>ya diğer infeksiyöz olma<br />
potansiyeli taşıyan materyalle ya<br />
da mukoza <strong>ve</strong>ya bütünlüğü<br />
bozulmuş deri ile temas olasılığı<br />
varsa eldi<strong>ve</strong>n giyilmelidir.
Bir hastaya bakım <strong>ve</strong>rdikten sonra eldi<strong>ve</strong>n<br />
çıkarılmalıdır. Aynı eldi<strong>ve</strong>n birden fazla hastanın<br />
bakımı için kullanılmamalı; farklı hastalar arasında<br />
yıkanarak tekrar kullanılmamalıdır.<br />
Hasta bakımı sırasında kontamine vücut<br />
bölgesinden temiz vücut bölgesine geçileceği<br />
zaman eldi<strong>ve</strong>nler değiştirilmelidir.<br />
Sağlık çalışanları eldi<strong>ve</strong>n giymenin ellerin<br />
kontaminasyonuna karşı tam bir koruma<br />
sağlamadığı konusunda bilgilendirilmelidir.
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Ne Zaman ??<br />
ÖNCE<br />
• Hasta ile temas<br />
• Hasta çevresindeki<br />
yüzeylerle temas<br />
• Her tür invaziv girişim<br />
• <strong>El</strong>di<strong>ve</strong>n giyme<br />
• İlaçların hazırlanması<br />
• Yemek<br />
• İşten ayrılma<br />
SONRA<br />
• Hasta ile temas<br />
• Hasta çevresindeki<br />
yüzeylerle temas<br />
• Her tür invaziv girişim<br />
• <strong>El</strong>di<strong>ve</strong>nlerin çıkartılması<br />
• Kan, kanlı sekresyon ile<br />
kontamine olma olasılığı olan<br />
herhangi bir alet <strong>ve</strong>ya objeye<br />
temas<br />
• Diğer vücut sekresyonları ile<br />
temas<br />
• Tuvalet<br />
WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006<br />
Guideline for hand hygiene in health care settings. MMWR 2002; 51:RR 16
5 ENDİKASYON KURALI
9.1.3.6 <strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> İçin ‘5 Durum (Endikasyon)<br />
Kuralı Gözlem Formu’ ile her üç ayda bir<br />
çalışanlar üzerinde gözlem yapılmalı <strong>ve</strong><br />
sonuçları kayıt altına alınmalıdır.
GÖZLEM FORMU<br />
Şehir<br />
Hastane<br />
Gözlemci (paraf)<br />
Tarih (gün. ay. yıl)<br />
Başlangıç/Bitiş zamanı (saat: dakika)<br />
Çalışma süresi (dakika)<br />
Periyot no:<br />
Seans no:<br />
Form no:<br />
Bölüm:<br />
Servis adı:<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
U<br />
Z Endikasyon Eylem U<br />
Z<br />
Endikasyon<br />
Eylem<br />
U<br />
Z<br />
Endikasyon<br />
Eylem<br />
U<br />
Z<br />
Endikasyon Eylem<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok
Şehir<br />
TEMEL HESAPLAMA FORMU<br />
Hastane<br />
Tarih (gün. ay. yıl): Periyot no: Bölüm:<br />
Servis<br />
Seans<br />
no:<br />
Mesleki kategoriler<br />
(Gözlemlenen mesleki kategori sayısına göre sütun eklenebilir)<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
Kategori<br />
toplamı<br />
Uyum
Uyum (%) = Eylemler x 100<br />
Uygun zamanlar
0-50 yatak kapasiteli hastanede en az 20 personel<br />
50-100 yatak kapasiteli hastanede en az 30 personel<br />
100-250 yatak kapasiteli hastanede en az 40 personel<br />
250 <strong>ve</strong> üzeri yatak kapasiteli hastanede en az 50<br />
personel<br />
Gözlemlenecek olan personel örneklemi, her klinikte<br />
gözlem yapılması sağlanacak şekilde belirlenmelidir.
Detaylı bilgi<br />
‘Örnek Uygulamalar<br />
Rehberi’nde mevcut
EL HİJYENİ İLE İLGİLİ DİĞER MADDELER<br />
1.1.6.4 Her poliklinik odasında el hijyenini sağlamaya yönelik malzeme bulundurulmalıdır.<br />
1.1.7.2 Tuvaletler <strong>ve</strong> lavabolarda sıvı sabun/köpük sabun, tuvalet kâğıdı, poşetli çöp kutusu, kağıt havlu vb.<br />
olmalıdır.<br />
1.1.8.6 Emzirme odasında lavabo olmalıdır.<br />
1.2.1.2 Tüm hasta odalarında lavabo bulunmalıdır.<br />
1.2.2.2 Lavabo, tuvalet <strong>ve</strong> banyolarda sıvı sabun, kâğıt havlu, tuvalet kâğıdı <strong>ve</strong> poşetli çöp kutusu gibi materyal<br />
bulundurulmalıdır.<br />
1.2.2.3 Sıvı sabun kaplarının üstüne ekleme yapılmamalı, boşalan sabunluk yıkanıp iyice kurutulduktan sonra<br />
tekrar doldurulmalıdır.<br />
1.2.4.4 Her klinikte ‘<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>nde 5 Endikasyon’ kuralına uygun çalışılıyor olmalıdır.<br />
1.2.4.5 Her hasta başında alkol bazlı el antiseptiği bulunmalıdır.<br />
1.2.6.3 Hasta <strong>ve</strong> hasta yakını eğitimleri içinde el hijyeni eğitimi de bulunmalıdır.<br />
3.2.2.13-b) Ziyaretçilere; yoğun bakımda uymaları gereken kurallar, el hijyeninin önemi konusunda bilgilendirilmeli<br />
<strong>ve</strong> yeterli el hijyeni uygulaması yaparak girişleri sağlanmalıdır.<br />
4.3.1.4 Kadın <strong>ve</strong> erkek hastalar için ayrı olmak üzere özürlülerin de yararlanabileceği şekilde düzenlenmiş hasta<br />
tuvaleti <strong>ve</strong> lavabo bulunmalıdır.<br />
4.3.1.5 Tuvalet <strong>ve</strong> lavabolarda sıvı sabun, tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu <strong>ve</strong> poşetli çöp kutusu bulunmalıdır.<br />
4.3.1.12 Personel her hasta ile temas öncesi gerekli koruyucu önlemleri almalıdır.<br />
4.3.1.14 Diyaliz ünitesinde yeterli sayıda el antiseptik solüsyonu, sabun, kâğıt havlu, eldi<strong>ve</strong>n, maske <strong>ve</strong> koruyucu<br />
önlük/elbise bulunmalıdır.<br />
4.5.1.9 Her diş hekimi odasında el hijyenini sağlamaya yönelik malzeme bulundurulmalıdır.<br />
5.1.1.8 –c) Acil servisin içinde <strong>ve</strong>ya yakınında engelliler için lavabo <strong>ve</strong> tuvalet(ler) bulunmalıdır.<br />
5.1.6.2 Tuvaletler temiz tutulmalı <strong>ve</strong> tuvaletlerde sıvı sabun, tuvalet kâğıdı, poşetli çöp kutusu olmalıdır.<br />
10.1.1.9 İhtiyaç duyulan hallerde <strong>ve</strong> yerlerde çalışan personel için kişisel koruyucu ekipman <strong>ve</strong> malzeme (sabun,<br />
dezenfektan, vb.) bulunmalıdır.
Change language