99 анекдоÑов о деÑвиÑÐ°Ñ - ÐеÑод ÑÑÐµÐ½Ð¸Ñ ÐлÑи ФÑанка
99 анекдоÑов о деÑвиÑÐ°Ñ - ÐеÑод ÑÑÐµÐ½Ð¸Ñ ÐлÑи ФÑанка
99 анекдоÑов о деÑвиÑÐ°Ñ - ÐеÑод ÑÑÐµÐ½Ð¸Ñ ÐлÑи ФÑанка
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Турецкий шутя<br />
(<strong>99</strong> анекдотов о дервишах)<br />
Книгу адаптировала Алла Кельменчук<br />
Метод чтения Ильи Франка<br />
NAMAZ<br />
НАМАЗ<br />
1. Hocanın mesleği (профессия ходжи)<br />
Hocanın biri, namaz esnasında (один ходжа во время намаза; esna —<br />
промежуток времени; hóca — ходжа, духовное лицо, получившее<br />
образование в медресе; учитель /духовный наставник/) "Esselâmünaleyküm ve<br />
rahmet-ullah!" diye başını sağa sola çevirip selâm verirken («мир вам и<br />
милосердие Аллаха /араб./»! — говоря, голову направо, налево поворачивая,<br />
приветствия раздавал когда), yanındaki Bektaşi (рядом с ним находящийся<br />
бекташи /т.е. дервиш — член суфийского братства Бекташи/), selâmın<br />
kendisine verildiğini zannederek (/то, что/ приветствие ему было дано,<br />
подумав):<br />
"Ve aleykümüsselâm!" diye yanıt vermiş (вэ алейкумусселям: «и вам мир»! —<br />
/говоря/, ответ дал; diye — «говоря» — слово, вводящее прямую речь, обычно<br />
не переводится). Hoca (ходжа):<br />
"Ne yaptın be adam, sen de kimsin (что сделал ты, эй, человек, ты-то кто<br />
/таков/; be — да ... же!, ей, ты!, ведь ... же!)? Namazımı bozdun (намаз мой<br />
испортил)!" Bektaşi (бекташи):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 1
"Sen selam verdin, ben de aldım", demiş (ты приветствовал, я же ответил: «ты<br />
дал приветствие, я же взял», — сказал). Hoca (ходжа):<br />
"Yahu ben sana değil, meleklere selam verdim (эй, ты! я не тебе, ангелам<br />
приветствия раздавал)!" Bektaşi (бекташи):<br />
"İyi ya Erenler! (хорошо же, Божий человек; eren — посвященный в таинства<br />
познания божества: «достигший»; ermek — достигать; /религ./ постигать<br />
таинство познания божества) Ben de bir meleğim (я тоже ангел)", deyince,<br />
Hoca küplere binmiş (сказал как только, ходжа пришел в ярость: «на кувшины<br />
сел»; küp — большой глиняный кувшин с узким горлом).<br />
"Defol git surdan, be zındık herif (убирайся, уходи отсюда, эй, безбожный тип)!<br />
Senden melek mi olur (из тебя ангел ли получится)?" Bektaşi gayet sakin<br />
(бекташи очень спокойно):<br />
"Neden kızıyorsun be imanım?" demiş (почему сердишься, эй, дружище? —<br />
сказал; imanım — /обращение/ мой милый, любезный, дружище; iman — вера)<br />
"senin gibi hocanın benim gibi meleği olur (у тебе подобного ходжи мне<br />
подобный ангел бывает)!"<br />
(Суфийское братство Бекташи сложилось в Малой Азии в конце XIII — XIV<br />
в. Название братства возводят к Хаджжи Бекташу Руми, который<br />
традиционно считался святым покровителем братства.<br />
Основные положения учения Бекташи таковы: соблюдение норм шариата<br />
обязательно только для людей, не посвященных в тайны мистического<br />
пути; скрытый смысл Корана понятен лишь посвященным; отрицание<br />
ежедневной пятикратной молитвы; ритуальное омовение отправляется<br />
членом братства Бекташи только однажды, во время обряда инициации;<br />
пост длится первые десять дней мухаррама («запретный» — первый месяц<br />
мусульманского календаря, 10-го числа этого месяца шииты отмечают день<br />
‘ашура’ — день убиения ал-Хусайна — младшего сына Али) в течение<br />
которых они не пьют воду, но утоляют жажду овощами и фруктами и<br />
употребляют нескоромную пищу; в эти же дни они по ночам справляют<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 2
траур по шиитским мученикам; почитание алидских мучеников, погибших в<br />
младенчестве; Али есть воплощение Бога.<br />
Тех, кто, вступив в братство, жил в обителях, называли «Посвященными».<br />
Они, пройдя церемонию клятвы-обета, получали право на ношение (обычно<br />
белого) конусообразного головного убора (тадж), хирки (рубище — дырявый<br />
и залатанный плащ), подвешиваемого на грудь санги-таслим (камня<br />
покорности).)<br />
(Под конец мусульманской молитвы (намаза) голову поворачивают сначала<br />
направо, затем налево, при этом говорят приветственную формулу<br />
"Selamünaleyküm", на которую обычно при встрече с человеком отвечают<br />
"Aleykümüsselâm". При молитве приветствуются ангелы, которых<br />
предполагают присутствующими.)<br />
1. Hocanın mesleği<br />
Hocanın biri, namaz esnasında "Esselâmünaleyküm ve rahmet-ullah!" diye<br />
başını sağa sola çevirip selâm verirken, yanındaki Bektaşi, selâmın kendisine<br />
verildiğini zannederek:<br />
"Ve aleykümüsselâm!" diye yanıt vermiş. Hoca:<br />
"Ne yaptın be adam, sen de kimsin? Namazımı bozdun!" Bektaşi:<br />
"Sen selam verdin, ben de aldım", demiş. Hoca:<br />
"Yahu ben sana değil, meleklere selam verdim!" Bektaşi:<br />
"İyi ya Erenler! Ben de bir meleğim", deyince, Hoca küplere binmiş.<br />
"Defol git surdan, be zındık herif! Senden melek mi olur?" Bektaşi gayet<br />
sakin:<br />
"Neden kızıyorsun be imanım?" demiş "senin gibi hocanın benim gibi meleği<br />
olur!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 3
2. Sulu namaz (водный намаз)<br />
Softanın biri, Bektaşi'yi namaz kılmaya alıştırmak gayesiyle (один софта<br />
/религиозный человек, начетчик/: «один из начетчиков» бекташи намаз<br />
совершать приучить с намерением; softa — учащийся медресе; унизительная<br />
кличка духовным лицам; слепой приверженец, фанатик; gaye — цель;<br />
стремление, намерение): "Erenler sana günde 5 lira vereceğim (Божий человек,<br />
тебе в день пять лир давать буду; eren — посвященный в таинства познания<br />
божества; святой человек: erenler — святые; удостоенные почётного<br />
титула /обращение среди дервишей/), fakat her gün namaz kılacaksın", demiş<br />
(однако каждый день намаз совершать будешь, — сказал).<br />
Bektaşi, bu pazarlığa razı olmuş (бекташи на этот торг согласился; razı —<br />
согласный). Her gün beş lira alıp (каждый день пять лир забирая), başlamış<br />
namaz kılmaya (начал намаз совершать).<br />
Parayı ödeyen softa (деньги выплачивающий софта), erenleri takip etmiş (за<br />
дервишем: «Божим человеком» наблюдал; takip — наблюдение) ve abdest<br />
almadan camiye gidip namaz kıldığını anlayınca (/то, что он/ омовения не<br />
совершая, в мечеть отправляясь, намаз совершает, понял как только),<br />
Bektaşi'ye sormuş (у бекташи спросил): "Erenler, neden abdest almadan namazı<br />
kılıyorsun (Божий человек, почему омовения не совершив, намаз<br />
совершаешь)?"<br />
Bektaşi (бекташи):<br />
"İmanım, o senin dediğin sulu namazdır (дружище, тот тобой сказанный —<br />
водный намаз); o 10 liraya bile kılınmaz", demiş (его и за десять лир даже не<br />
совершают, — сказал; kılmak — делать, совершать: namaz kılmak —<br />
совершать намаз; kılınmak — быть совершаемым, совершаться).<br />
2. Sulu namaz<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 4
Softanın biri, Bektaşi'yi namaz kılmaya alıştırmak gayesiyle: "Erenler sana<br />
günde 5 lira vereceğim, fakat her gün namaz kılacaksın", demiş.<br />
Bektaşi, bu pazarlığa razı olmuş. Her gün beş lira alıp, başlamış namaz<br />
kılmaya.<br />
Parayı ödeyen softa, erenleri takip etmiş ve abdest almadan camiye gidip<br />
namaz kıldığını anlayınca, Bektaşi'ye sormuş: "Erenler, neden abdest<br />
almadan namazı kılıyorsun?"<br />
Bektaşi:<br />
"İmanım, o senin dediğin sulu namazdır; o 10 liraya bile kılınmaz", demiş.<br />
3. Bizden sana gelen olmaz (из нас к тебе никто не придет)<br />
Bir kaç Alevi, kente inmiş (несколько алавитов /«крайних» шиитов/ в город<br />
спустились; Alevi — алавит — последователь/сторонник Али /зятя<br />
Мухаммеда/). Dolaşırlarken öğlen ezanı okunmaya başlamış (когда они бродили,<br />
полуденный эзан читать начали; ezan — эзан, призыв к молитве /оглашаемый<br />
с минарета/). Bir camide bitmeden, diğerinden başlıyor (в одной мечети не<br />
закончившись, в другой начинался); ezan uzadıkça uzuyormuş (эзан<br />
постепенно растягивался).<br />
Aynı sözleri duymaktan bıkan bir Alevi (одинаковые слова слушать уставший<br />
алавит), başını minareye doğru çevirerek bağırmış (голову к минарету по<br />
направлению поворачивая, прокричал):<br />
"Değil bir, bin kere bile seslensen (не один, тысячу раз даже обратишься если),<br />
bizden sana gelen olmaz!" demiş (из нас к тебе никто не придет: «приходящим<br />
не станет», — сказал).<br />
3. Bizden sana gelen olmaz<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 5
Bir kaç Alevi, kente inmiş. Dolaşırlarken öğlen ezanı okunmaya başlamış. Bir<br />
camide bitmeden, diğerinden başlıyor; ezan uzadıkça uzuyormuş.<br />
Aynı sözleri duymaktan bıkan bir Alevi, başını minareye doğru çevirerek<br />
bağırmış:<br />
"Değil bir, bin kere bile seslensen, bizden sana gelen olmaz!" demiş.<br />
4. Namaza yaklaşmayın (к намазу не приближайтесь)<br />
Bektaşi'nin birine sormuşlar (у бекташи одного спросили):<br />
"Neden namaz kılmıyorsun (почему намаз не совершаешь)?" Bektaşi cevap<br />
vermiş (бекташи ответ дал):<br />
"Kur'an-ı Kerim'de "... namaza yaklaşmayın (в Коране Милостивом к намазу не<br />
приближайтесь)" buyuruyor da ondan (приказывается, вот поэтому)."<br />
"Fakat ondan sonra şöyle bir kayıt var (однако этой после такая запись есть): "...<br />
sarhoş olduğun zaman (когда ты пьян)."<br />
Derviş sakalını sıvazlıyarak (дервиш, бороду свою поглаживая):<br />
"Ben Mekke hafızı değilim ya (я не меккийский хафыз ведь /т.е. я ведь не<br />
ученый из Мекки, знающий Коран наизусть/)? O kadarcığını bilirim", demiş<br />
(вот настолько/вот столечко лишь знаю, — сказал).<br />
4. Namaza yaklaşmayın<br />
Bektaşi'nin birine sormuşlar:<br />
"Neden namaz kılmıyorsun?" Bektaşi cevap vermiş:<br />
"Kur'an-ı Kerim'de "... namaza yaklaşmayın" buyuruyor da ondan."<br />
"Fakat ondan sonra şöyle bir kayıt var: "... sarhoş olduğun zaman."<br />
Derviş sakalını sıvazlıyarak:<br />
"Ben Mekke hafızı değilim ya? O kadarcığını bilirim", demiş.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 6
5. Abdestsiz namaz (без омовения намаз)<br />
Softanın biri, Bektaşi'ye sormuş (один из софт спросил бекташи): "Abdestsiz<br />
namaz kılınır mı (без омовения намаз совершается ли)?"<br />
Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся):<br />
"Hem de nasıl be imanım!" demiş (и еще как, эй, дружище! — сказал), "ben<br />
kıldım pekâlâ oldu (я совершал, прекрасно получилось)!”<br />
5. Abdestsiz namaz<br />
Softanın biri, Bektaşi'ye sormuş: "Abdestsiz namaz kılınır mı?"<br />
Bektaşi gülmüş:<br />
"Hem de nasıl be imanım!" demiş, "ben kıldım pekâlâ oldu!”<br />
6. Ne de güzel kılıyor (как же прекрасно молится: «делает, совершает»)<br />
Bektaşi'nin biri, bir gün camide namaz kılmaya gitmiş (из бекташи один = один<br />
бекташи однажды в мечеть намаз совершать отправился). Bunu gören<br />
softalardan bazıları (это увидевшие из софт некоторые):<br />
"Bak bak!" demişler (смотри, смотри, — сказали), "bir de bunlar namaz bilmez<br />
derlerdi (и еще /то, что/ они намаза не знают, поговаривали). Maşallah, ne de<br />
güzel kılıyor (молодец, как же прекрасно молится; maşallah — вот это да!,<br />
отлично!, браво!)!"<br />
Bektaşi, daha fazla dayanamamış (бекташи больше не смог выдержать;<br />
dayanmak — опираться; терпеть, выносить, выдерживать), namazı bırakıp<br />
başlamış konuşmaya (намаз оставив/бросив, начал разговаривать):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 7
"Erenler!" demiş (Божьи люди, — сказал), "ben bunu abdestsiz kılıyorum (я его<br />
без омовения совершаю). Siz bir de abdest alarak kıldığım namazı görün bakalım<br />
(вы еще же, омовение совершив: «взяв» /т.е. если я еще и предписанное перед<br />
намазом омовение сделаю/, совершаемый мной намаз увидьте-ка; bakalım —<br />
«давайте посмотрим», здесь просто выражает побуждение,<br />
соответствует русской частице -ка)!"<br />
6. Ne de güzel kılıyor<br />
Bektaşi'nin biri, bir gün camide namaz kılmaya gitmiş. Bunu gören<br />
softalardan bazıları:<br />
"Bak bak!" demişler, "bir de bunlar namaz bilmez derlerdi. Maşallah, ne de<br />
güzel kılıyor!"<br />
Bektaşi, daha fazla dayanamamış, namazı bırakıp başlamış konuşmaya:<br />
"Erenler!" demiş, "ben bunu abdestsiz kılıyorum. Siz bir de abdest alarak<br />
kıldığım namazı görün bakalım!"<br />
7. Farz ve sünnet (фарз и сунна /т.е. предписанное и добровольное/)<br />
Bir Bektaşi Babası ile bir hoca yolculuğa çıkmışlar (один бекташи-баба и один<br />
ходжа в путешествие отправились; baba — отец, папа; шейх /титул главы<br />
текке — обители дервишей/). Yolda otobüsü beklerlerken (в дороге автобус<br />
ждали они когда) ikindi zamanı olmuş (третьей ежедневной молитвы время<br />
наступило; ikindi — [третья] молитва /совершаемая во второй половине<br />
дня/), hoca namaz kılmak istemiş (ходжа намаз совершить захотел). Bektaşi<br />
(бекташи):<br />
"Aman hocam, geç kalırsan otobüsü kaçırırız (Боже, ходжа, опоздаешь если,<br />
автобус пропустим; aman — араб. «безопасность; пощада» — выражает<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 8
мольбу, просьбу; предостережение; удивление; досаду). Onun için sünneti<br />
bırak da (поэтому сунну /добровольную, необязательную часть намаза/ оставь<br />
и), sadece farzı kılıver!" demiş (только обязательную часть /намаза/ соверши!<br />
— сказал; farz — обязательное религиозное предписание, долг).<br />
Hoca, Bektaşi'nin sözüne uymuş (ходжа словам бекташи последовал). Akşam<br />
bir otelde konaklamışlar (вечером в отеле заночевали). Ertesi sabah hoca,<br />
Bektaşi'ye sitem etmiş (следующим утром ходжа бекташи упрекнул; sitem —<br />
упрек):<br />
"Dün bırakmadın ki sünneti de kılayım (вчера не разрешил, чтобы и сунну<br />
совершил я), onun için gece rüyama Peygamber efendimiz girdi (поэтому ночью<br />
мне приснился Пророк: «в сон мой Пророк-господин наш вошел»).<br />
Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи):<br />
"Daha ne istiyorsun be imanım?.." demiş (еще чего хочешь /т.е. чего же еще<br />
большего желать/, дружище? — сказал; iman — вера; imanım! /обращение/<br />
дружище!; братан!), "farzı da bırak, bu kez rüyana Tanrı girsin (обязательный<br />
/намаз/ тоже не совершай: «оставь/брось», на этот раз тебе Бог пусть<br />
приснится: «на этот раз в твой сон Бог пусть войдет»)!"<br />
7. Farz ve sünnet<br />
Bir Bektaşi Babası ile bir hoca yolculuğa çıkmışlar. Yolda otobüsü<br />
beklerlerken ikindi zamanı olmuş, hoca namaz kılmak istemiş. Bektaşi:<br />
"Aman hocam, geç kalırsan otobüsü kaçırırız. Onun için sünneti bırak da,<br />
sadece farzı kılıver!" demiş.<br />
Hoca, Bektaşi'nin sözüne uymuş. Akşam bir otelde konaklamışlar. Ertesi<br />
sabah hoca, Bektaşi'ye sitem etmiş:<br />
"Dün bırakmadın ki sünneti de kılayım, onun için gece rüyama Peygamber<br />
efendimiz girdi."<br />
Bunun üzerine Bektaşi:<br />
"Daha ne istiyorsun be imanım?.." demiş, "farzı da bırak, bu kez rüyana<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 9
Tanrı girsin!"<br />
8. Sen hele üç gün bırakıver (ты, по крайней мере, на три дня брось)<br />
Hocanın biri, tanıdık bir Bektaşi'ye takılmış (один ходжа к знакомому одному<br />
бекташи прицепился):<br />
"Yahu Erenler, hadi oruç tutmuyorsun (эй, Божий человек, вот, пост не<br />
соблюдаешь; oruç — пост, oruç tutmak — поститься: «пост держать»), peki<br />
neden namaz kılmıyorsun (ладно, почему намаз не совершаешь); onu da mı<br />
unuttun yoksa (о нем тоже позабыл, что ли)?"<br />
Bektaşi:<br />
"Ağaç yaş iken eğilir, hoca efendi (дерево, старое когда, гнется = можно ли<br />
гнуть старое дерево, ходжа эфенди; eğmek — сгибать, гнуть; eğilmek<br />
/страдательная форма от eğmek/ — наклоняться, клониться, гнуться)!..<br />
Küçükken bizi alıştırmadılar (маленькими когда были мы, нас не приучили;<br />
alışmak — привыкать, приучаться; alıştırmak — «заставлять привыкнуть»<br />
/побудительная форма от alışmak/ = приучать), şimdi artık zor geliyor (сейчас<br />
уже с трудом дается: «трудно приходит»)."<br />
Hoca (ходжа):<br />
"Erenler (Божий человек)! Hele 40 gün bir katlanıver (по крайней мере, сорок<br />
дней помолись-ка: «потерпи-ка, покорись-ка»; katlamak — складывать;<br />
katlanmak — быть сложенным, складываться; терпеть, переносить;<br />
покоряться чему-л., примиряться с чем-л.), bak bir daha bırakabilir misin<br />
(посмотри, еще раз бросить сможешь ли)?"<br />
Bektaşi kıs kıs gülerek (бекташи, ехидно смеясь; kıs kıs — подражание<br />
хихиканью: хи-хи!):<br />
"Bre imanım!" demiş (эй, дружище, — сказал; bre — эй!, эй ты! /неодобрит.,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 10
презрит./), "bırak 40 günü (брось/оставь сорок дней = что говорить о сорока<br />
днях), sen hele üç gün bırakıver (ты по крайней мере/хотя бы на три дня брось;<br />
héle — пусть только, только; bırakmak — бросать, оставлять; bırakıvermek<br />
— быстро бросать, решительно оставлять), bak bir daha kılabilir misin<br />
(посмотри, еще раз совершить сможешь ли; kılmak — делать, совершать:<br />
namaz kılmak — совершать намаз; kılabilmek — мочь совершить)?"<br />
8. Sen hele üç gün bırakıver<br />
Hocanın biri, tanıdık bir Bektaşi'ye takılmış:<br />
"Yahu Erenler, hadi oruç tutmuyorsun, peki neden namaz kılmıyorsun; onu<br />
da mı unuttun yoksa?"<br />
Bektaşi:<br />
"Ağaç yaş iken eğilir, hoca efendi!.. Küçükken bizi alıştırmadılar, şimdi artık<br />
zor geliyor."<br />
Hoca:<br />
"Erenler! Hele 40 gün bir katlanıver, bak bir daha bırakabilir misin?"<br />
Bektaşi kıs kıs gülerek:<br />
"Bre imanım!" demiş, "bırak 40 günü, sen hele üç gün bırakıver, bak bir<br />
daha kılabilir misin?"<br />
9. Veresiye (в кредит; veresiye — в кредит, взаимообразно)<br />
Hoca ile Bektaşi arkadaş olmuşlar (ходжа и бекташи друзьями стали).<br />
Namaz vakti gelince (намаза время наступило /как/ только: «пришло») hoca<br />
namaza durmuş ve namazı bir hayli uzun sürmüş (ходжа к намазу приступил:<br />
«встал», и намаз его очень долго длился; háyli — изрядно; весьма, очень,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 11
значительно).<br />
Namaz sona erdikten sonra Bektaşi sormuş (/после того, как/ намаз к концу<br />
подошел, бекташи спросил; ermek — достигать, доходить):<br />
"Hocam!" demiş, "namazın oldukça uzun sürdü (ходжа мой! — сказал он, —<br />
намаз твой довольно долго длился); sebebini sorabilir miyim acaba (о причине<br />
спросить могу ли, интересно; ácaba — интересно /было бы знать/; разве,<br />
неужели)?"<br />
Hoca (ходжа):<br />
"Geçmiş kazalarımı da kıldım", diye yanıt vermiş (прошлые пропущенные<br />
намазы я также совершил, — говоря, ответ дал; kaza — каза /перенос намаза,<br />
поста/: kaza etmek — совершать пропущенный намаз).<br />
Bu kez de Bektaşi namaza durmuş (на этот раз и бекташи к намазу приступил).<br />
Hocanınki örneğin 45 dakika sürmüşse (/намаз/ ходжи, например, 45 минут<br />
длился если; örnek — образец; подобие; пример), Bektaşi'ninki iki saati geçmiş<br />
(/намаз/ бекташи два часа превысил). Bu kez de hoca sormuş (на этот раз и<br />
ходжа спросил = теперь уже ходжа спросил):<br />
"Sen niye bu kadar uzun kıldın (ты почему настолько долго совершал)?"<br />
"Gelecek namazlarımı da kıldım ondan (будущие намазы свои тоже совершил,<br />
поэтому)."<br />
Hoca (ходжа):<br />
"Hiç öyle şey olur mu (вообще такое: «такая вещь» бывает ли)? Kitabımızda da<br />
böyle bir şey yazmıyor (в книге нашей такого не написано). Allah kabul eder<br />
mi?" deyince (Аллах примет ли? — сказал только),<br />
Bektaşi şu karşılığı vermiş (бекташи такой ответ дал; karşılık — соответствие;<br />
ответ):<br />
"Niye olmasın ki, be imanım (почему не быть, а, дружище)! Senin veresiyen<br />
kabul oluyor da (твоя рассрочка принимается, а; kabul — принятие), benim<br />
peşinatım mı kabul edilmeyecek (моя оплата вперед не принята будет; kabul<br />
etmek — принимать; kabul edilmek — приниматься)?"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 12
9. Veresiye<br />
Hoca ile Bektaşi arkadaş olmuşlar.<br />
Namaz vakti gelince hoca namaza durmuş ve namazı bir hayli uzun sürmüş.<br />
Namaz sona erdikten sonra Bektaşi sormuş:<br />
"Hocam!" demiş, "namazın oldukça uzun sürdü; sebebini sorabilir miyim<br />
acaba?"<br />
Hoca:<br />
"Geçmiş kazalarımı da kıldım", diye yanıt vermiş.<br />
Bu kez de Bektaşi namaza durmuş. Hocanınki örneğin 45 dakika sürmüşse,<br />
Bektaşi'ninki iki saati geçmiş. Bu kez de hoca sormuş:<br />
"Sen niye bu kadar uzun kıldın?"<br />
"Gelecek namazlarımı da kıldım ondan."<br />
Hoca:<br />
"Hiç öyle şey olur mu? Kitabımızda da böyle bir şey yazmıyor. Allah kabul<br />
eder mi?" deyince,<br />
Bektaşi şu karşılığı vermiş:<br />
"Niye olmasın ki, be imanım! Senin veresiyen kabul oluyor da, benim<br />
peşinatım mı kabul edilmeyecek?"<br />
ORUÇ<br />
ПОСТ<br />
10. Hoşgörü (терпимость)<br />
Baba erenlere sormuşlar (шейха дервишей спросили; baba — шейх, глава<br />
некоторых дервишеских орденов):<br />
"Ramazanı mı seversin, bayramı mı (/сам/ рамазан /пост ли любишь, праздник<br />
/после рамазана = разговение/ ли /рамазан —девятый месяц лунного<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 13
календаря, во время которого мусульмане постятся/)?"<br />
Bunun üzerine Baba (на это шейх):<br />
"Biz" demiş, "ikisini de hoşgörenlerdeniz (мы, — сказал, — к обоим терпимо<br />
относимся: «к обоим — из терпимо относящихся мы»). Ne Ramazan geldi diye<br />
düşünürüz (мы не огорчаемся/заботимся: «не думаем», что вот, рамазан<br />
наступил; düşünmek — мыслить, думать, размышлять; быть<br />
озабоченным/удрученным; огорчаться, печалиться, горевать), ne de bayram<br />
geldi diye seviniriz (и не радуемся, что вот, праздник пришел)."<br />
10. Hoşgörü<br />
Baba erenlere sormuşlar:<br />
"Ramazanı mı seversin, bayramı mı?"<br />
Bunun üzerine Baba:<br />
"Biz" demiş, "ikisini de hoşgörenlerdeniz. Ne Ramazan geldi diye düşünürüz,<br />
ne de bayram geldi diye seviniriz."<br />
11. Yıkık köprü (сломанный мост)<br />
Adamın biri, Ramazan ayında yolculuğu sırasında (человек один в рамазанмесяц,<br />
во время поездки) bir Alevi köyüne uğramış (в одну алавитскую<br />
деревню заехал). Dere kenarında oturup, sigara içerek koyunlarını otlatan bir<br />
ihtiyara sormuş (на берегу речки сидящего, сигарету покуривая, баранов своих<br />
пасущего старика спросил):<br />
"Baba, bu köye daha Ramazan gelmedi mi (отец, в эту деревню еще рамазан не<br />
пришел разве)?"<br />
İhtiyar, derenin üstündeki yıkık tahta köprüyü göstererek (старик, над речкой<br />
сломанный деревянный мост показывая):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 14
"İmanım!" demiş, "bu yıkık köprüden köyün davarları bile geçmiyor (дружище!<br />
— сказал, — по этому сломанному мосту деревенский мелкий скот даже не<br />
переходит; davar — мелкий рогатый скот), mübarek Ramazan nasıl geçebilir ki<br />
(священный рамазан как пройти сможет)?"<br />
(Алавиты и бекташи обычно не постятся в рамазан.<br />
Курение во время поста также запрещено).<br />
11. Yıkık köprü<br />
Adamın biri, Ramazan ayında yolculuğu sırasında bir Alevi köyüne uğramış.<br />
Dere kenarında oturup, sigara içerek koyunlarını otlatan bir ihtiyara sormuş:<br />
"Baba, bu köye daha Ramazan gelmedi mi?"<br />
İhtiyar, derenin üstündeki yıkık tahta köprüyü göstererek:<br />
"İmanım!" demiş, "bu yıkık köprüden köyün davarları bile geçmiyor,<br />
mübarek Ramazan nasıl geçebilir ki?"<br />
12. Âhiret yolcusu (путник в загробный мир)<br />
Bektaşi canlarından birini (одного из бекташи; can —душа; здесь: человек),<br />
Ramazanda oruç yediği için (в рамазан пост нарушил: «ел» так как), yakalayıp<br />
kadının huzuruna çıkarmışlar (схватив, к кадию привели; kadı — кадий,<br />
/духовный/ судья; huzur — /личное/ присутствие; huzuruna çıkmak —<br />
получить аудиенцию; предстать перед высокопоставленным лицом). Kadı<br />
sormuş (кадий спросил):<br />
"Niçin oruç tutmuyorsun (почему пост не соблюдаешь)?"<br />
Baba erenler (/дервишский/ шейх):<br />
"Seferiyim de ondan", demiş (я путник = я в путешествии нахожусь, поэтому,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 15
— сказал). Mahkemeye şahit olarak çağrılan bir kaç kişi (в суд свидетелей в<br />
качестве призванные несколько человек; şahit — свидетель; çağırmak —<br />
звать, приглашать; вызывать):<br />
"Otuz yıldır bizim mahallede oturuyor (тридцать лет в нашем квартале живет),<br />
seferi falan değildir, yalan söylüyor", deyince, Bektaşi (никакой он не путник:<br />
«не путник и ничего подобного», он лжет, — сказали только, бекташи; falan<br />
— и тому подобное; и прочее; yalan — ложь):<br />
"Dünyada, 24 saat bile kalacağıma dair elimde senedim yok ya (у меня ведь нет<br />
доказательства касательно /того/, останусь ли я в мире даже на 24 часа; dair<br />
— послелог: касательно чего-л., senet — доказательство; elimde — у меня: в<br />
моей руке»)! Ben âhirete seferiyim", demiş (я в потусторонний мир путник).<br />
(Коран освобождает от поста на время путешествия.)<br />
12. Âhiret yolcusu<br />
Bektaşi canlarından birini, Ramazanda oruç yediği için, yakalayıp kadının<br />
huzuruna çıkarmışlar. Kadı sormuş:<br />
"Niçin oruç tutmuyorsun?"<br />
Baba erenler:<br />
"Seferiyim de ondan", demiş. Mahkemeye şahit olarak çağrılan bir kaç kişi:<br />
"Otuz yıldır bizim mahallede oturuyor, seferi falan değildir, yalan söylüyor",<br />
deyince, Bektaşi:<br />
"Dünyada, 24 saat bile kalacağıma dair elimde senedim yok ya! Ben âhirete<br />
seferiyim", demiş.<br />
13. Yarın Ramazan (завтра рамазан)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 16
Bektaşi'nin biri, kendisine ertesi gün Ramazanın başlayacağını hatırlatan, bir<br />
tanıdığıyla karşılaşmış (один бекташи со знакомым, ему /о том, что/ на<br />
следующий день рамазан начинается напомнившем, встретился; tanıdık —<br />
знакомый).<br />
Bektaşi (бекташи):<br />
"Bir dakika, şunu hemen yazıvereyim" demiş (минуточку, это сразу быстренько<br />
запишу; yazmak — писать, написать; yazıvermek — быстро записать) ve bir<br />
kâğıt bulup üstüne, "yarın Ramazandır", diye yazıvermiş (и, бумагу найдя, на ней<br />
«завтра рамазан» быстро записал). Bütün Ramazan boyunca Bektaşi kâğıdı<br />
cebinden çıkartıp okumuş: "Yarın Ramazandır!" (всего рамазана в течение<br />
бекташи, бумажку из кармана вытаскивая, читал: «Завтра рамазан»)<br />
Böylece bayram yaklaşmış ve bayram günü toplar patlayınca, Bektaşi (так<br />
праздник /разговение после рамадана/ приблизился, и в день праздника<br />
пушки выстрелили как только, бекташи):<br />
"Heydigi mübarek gün hey (о благословенный день)! Haberimiz bile olmadan<br />
(мы об этом и не знали = вестей наших даже не было), geldiğin gibi nasıl da<br />
çarçabuk gittin!" demiş (не успев наступить, как быстро ты прошел! — сказал;<br />
gibi — как только ..., лишь только ..., едва... /в сочетании с глаголом в форме<br />
...diği/).<br />
13. Yarın Ramazan<br />
Bektaşi'nin biri, kendisine ertesi gün Ramazanın başlayacağını hatırlatan, bir<br />
tanıdığıyla karşılaşmış.<br />
Bektaşi:<br />
"Bir dakika, şunu hemen yazıvereyim" demiş ve bir kâğıt bulup üstüne,<br />
"yarın Ramazandır", diye yazıvermiş. Bütün Ramazan boyunca Bektaşi<br />
kâğıdı cebinden çıkartıp okumuş: "Yarın Ramazandır!"<br />
Böylece bayram yaklaşmış ve bayram günü toplar patlayınca, Bektaşi:<br />
"Heydigi mübarek gün hey! Haberimiz bile olmadan, geldiğin gibi nasıl da<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 17
çarçabuk gittin!" demiş.<br />
14. Bir günde çıkarıverdik (в один день быстро провели)<br />
Bektaşi'nin birine sormuşlar (одного бекташи спросили):<br />
"Ramazanı nasıl çıkardın (/священный месяц/ рамазан как провел ты)?"<br />
Bektaşi gülümsüyerek (бекташи, улыбаясь):<br />
"Otuz kişi toplandık, bir günde çıkardık", demiş (/нас/ тридцать человек<br />
собралось, в один день быстро провели = управились, — сказал).<br />
14. Bir günde çıkarıverdik<br />
Bektaşi'nin birine sormuşlar:<br />
"Ramazanı nasıl çıkardın?"<br />
Bektaşi gülümsüyerek:<br />
"Otuz kişi toplandık, bir günde çıkardık", demiş.<br />
15. Onbir ay aç (одиннадцать месяцев голодный)<br />
Bektaşi'nin başı, hep Ramazan ayında derde girer (глава бекташи постоянно в<br />
месяц рамазан в беду попадает: «входит»; dert — страдание; мучение; горе,<br />
несчастье; беда). "Neden oruç yiyorsun?" diye, yakalayıp apar topar kadının<br />
huzuruna götürürler («Почему пост нарушаешь?» — говоря, /его/ поймав<br />
спешно в присутствие кадия = к кадию привели; apar topar — торопливо,<br />
спешно). Kadı suçunu sorunca, Bektaşi durumu anlatır (кадий о вине его спросил<br />
как только, бекташи о положении /дел/ рассказывает):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 18
"On bir ay aç, susuz gezerim, kimse sormaz halimi; aç mıyım, susuz muyum<br />
(одиннадцать месяцев не евши, не пивши хожу, никто не спрашивает о моем<br />
состоянии, голоден ли я, без воды ли я; aç — голодный; susuz — без воды;<br />
gezmek — ходить, расхаживать; бродить)? Bir gün karnımı doyuracak olsam,<br />
yapışırlar yakama bu zorbalar!" der (один день наесться стоит мне, цепляются<br />
эти деспоты! — говорит; karnını doyurmak — насытиться: «живот свой<br />
насытить»; yapışmak — приклеиваться, yaka — ворот; zorba — тиран,<br />
деспот; притеснитель).<br />
15. Onbir ay aç<br />
Bektaşi'nin başı, hep Ramazan ayında derde girer. "Neden oruç yiyorsun?"<br />
diye, yakalayıp apar topar kadının huzuruna götürürler. Kadı suçunu<br />
sorunca, Bektaşi durumu anlatır:<br />
"On bir ay aç, susuz gezerim, kimse sormaz halimi; aç mıyım, susuz muyum?<br />
Bir gün karnımı doyuracak olsam, yapışırlar yakama bu zorbalar!" der.<br />
16. Oruç hesabı (счет за пост)<br />
Bir toplantıda kimin kaç gün oruç tuttuğu sorulmuş (на собрании кто сколько<br />
дней пост соблюдал, спросили; sormak — спросить; sorulmak — быть<br />
спрошенным). Birisi 30 gün, diğeri, hepsini tuttuğunu, yalnız bir gününü<br />
kaçırdığını söylemiş (один 30 дней, второй /то, что/ все /дни/ соблюдал, только<br />
один день пропустил, сказал). Bektaşi Babasına "kaç gün oruç tuttuğu"<br />
sorulunca, Baba (шейха бекташи «сколько дней пост соблюдал» спросили<br />
когда, дервиш):<br />
"Onun kaçırdığı bir günü de ben tuttum", demiş (в пропущенный им день же я<br />
соблюдал, — сказал).<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 19
16. Oruç hesabı<br />
Bir toplantıda kimin kaç gün oruç tuttuğu sorulmuş. Birisi 30 gün, diğeri,<br />
hepsini tuttuğunu, yalnız bir gününü kaçırdığını söylemiş. Bektaşi Babasına<br />
"kaç gün oruç tuttuğu" sorulunca, Baba:<br />
"Onun kaçırdığı bir günü de ben tuttum", demiş.<br />
17. O mübarek yine gelir (тот благословенный снова придет)<br />
Bektaşi'nin biri, her nasılsa, bir gün oruç tutmuş (один бекташи, как бы то ни<br />
было = Бог знает почему, один день пост соблюдал). Gün öğlen olup güneş<br />
tepesine dikilince, dili damağı kurumuş (день полднем стал, солнце в зените<br />
стало когда, язык его, нёбо его пересохли; tepe — вершина; верхушка; dikmek<br />
— ставить, устанавливать, вбивать /столбы, шесты и т. п./). Bir sabretmiş,<br />
iki sabretmiş, sonunda kalaylı maşrapayı küpe daldırıp kana kana su içmiş (раз<br />
потерпел, два потерпел, в конце концов оловянную кружку в кувшин<br />
погрузив, вдоволь воды напился; kana kana — вдоволь, досыта; kalay —<br />
олово; sabır — терпение). Görenlerden biri (один из увидевших):<br />
"Ne yaptın erenler? Oruç gitti!" diyecek olmuş (что ты сделал, Божий человек?<br />
Пост нарушен: «пост ушел», — сказать намеревался = едва успел сказать).<br />
Bektaşi'de cevap hazır (у бекташи ответ готов):<br />
"O mübarek gider, seneye yine gelir (тот благословенный /т.е. месяц рамазан/<br />
уходит, в следующем году снова придет); ama bu can dünyaya bir kere gelir!"<br />
demiş (но эта душа в мир один раз приходит! — сказал).<br />
17. O mübarek yine gelir<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 20
Bektaşi'nin biri, her nasılsa, bir gün oruç tutmuş. Gün öğlen olup güneş<br />
tepesine dikilince, dili damağı kurumuş. Bir sabretmiş, iki sabretmiş, sonunda<br />
kalaylı maşrapayı küpe daldırıp kana kana su içmiş. Görenlerden biri:<br />
"Ne yaptın erenler? Oruç gitti!" diyecek olmuş. Bektaşi'de cevap hazır:<br />
"O mübarek gider, seneye yine gelir; ama bu can dünyaya bir kere gelir!"<br />
demiş.<br />
18. Görmeden gördüm derler (не увидев, ‘я видел’, скажут)<br />
Softanın biri, Bektaşi'ye neden oruç tutmadığını sormuş (один софта /т.е.<br />
набожный человек/ бекташи почему /тот/ пост не соблюдает, спросил).<br />
Bektaşi: "Yaşlandım artık, gözlerim iyi görmüyor da ondan", demiş (бекташи:<br />
«Постарел я уже, глаза мои хорошо не видят, вот поэтому», — сказал).<br />
Softa: "Yahu, gözlerin görüp görmemenin oruçla ne ilgisi var (софта: «эй, /то,<br />
что/ глаза твои видят или не видят, к посту какое отношение имеет; ilgi —<br />
отношение, ilgisi olmak — иметь отношение)?"<br />
Bektaşi: "Olmaz olur mu? Gözlerim görmezse, Ramazan hilâlini göremem ki<br />
(бекташи: «Не иметь /отношения/ может ли? Глаза мои не видят если,<br />
рамазана полумесяц увидеть не смогу ведь»; hilâl — молодой месяц)?"<br />
"Erenler, birine sorarsın, söylerler sana (Божий человек, кого-нибудь спросишь,<br />
скажут тебе)."<br />
"Olur mu be imanım?" demiş (можно ли, эй, дружище? — сказал), "bu devirde<br />
kime inanacaksın (в это время кому поверишь; devir — эпоха, пора; период)?<br />
Görmeden 'gördüm' derler ve adama körü körüne oruç tuttururlar (не увидев ‘я<br />
видел’ скажут, и человека слепо пост соблюдать заставят; kör — слепой, körü<br />
körüne — слепо)!"<br />
18. Görmeden gördüm derler<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 21
Softanın biri, Bektaşi'ye neden oruç tutmadığını sormuş.<br />
Bektaşi: "Yaşlandım artık, gözlerim iyi görmüyor da ondan", demiş.<br />
Softa: "Yahu, gözlerin görüp görmemenin oruçla ne ilgisi var?"<br />
Bektaşi: "Olmaz olur mu? Gözlerim görmezse, Ramazan hilâlini göremem<br />
ki?"<br />
"Erenler, birine sorarsın, söylerler sana."<br />
"Olur mu be imanım?" demiş, "bu devirde kime inanacaksın? Görmeden<br />
'gördüm' derler ve adama körü körüne oruç tuttururlar!"<br />
19. Çok memnun kaldı (очень довольным остался)<br />
Bektaşi’ye sormuşlar (у бекташи спросили):<br />
"Erenler, mübarek Ramazan geldi geçti (Божий человек, благословенный<br />
рамазан наступил: «пришел», прошел); acaba onu memnun edebildin mi<br />
(интересно, его довольным сделать = его удовлетворить смог ли)?" Bektaşi<br />
gülmüş (бекташи рассмеялся):<br />
"Mübarek öyle memnun kaldı ki, hem de gelecek yıl on gün daha erken gelecekmiş<br />
(благословенный таким довольным остался, что еще и в следующем году на<br />
десять дней раньше наступит)."<br />
19. Çok memnun kaldı<br />
Bektaşiye sormuşlar:<br />
"Erenler, mübarek Ramazan geldi geçti; acaba onu memnun edebildin mi?"<br />
Bektaşi gülmüş:<br />
"Mübarek öyle memnun kaldı ki, hem de gelecek yıl on gün daha erken<br />
gelecekmiş."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 22
20. Yemek molası (перерыв на обед)<br />
Bir Alevi dedesi, Ramazanda kasabaya giderken (один алавитский деде в<br />
рамазан в городок направляясь; dede — дед; зд. шейх /= baba/), kentte yemek<br />
yiyemeyeceğini düşünerek (/о том, что/ в городе поесть не сможет он, думая),<br />
yol kenarındaki bir gölgeliğe çekilip (с краю дороги в тенистое место отойдя;<br />
gölgelik — тенистое место; gölge — тень), dağarcığından çıkardığı ekmek ve<br />
peyniri yemeye başlamış (из кожаной сумки вытащенный хлеб и сыр есть<br />
начал; dağarcık — кожаная сумка). O sırada yoldan geçenlerden birisi, görüp<br />
takılmış (в то время по дороге из проходящих один, увидев, пристал):<br />
"Hele bak" demiş, "Dede, bu mübarek günde ekmek yiyor (ты только посмотри,<br />
— сказал, — шейх в этот благословенный день хлеб ест)!.."<br />
Bunun üzerine dede, kaşlarını çatarak (на это шейх, брови нахмурив; çatmak —<br />
складывать, соединять концами; нахмурить):<br />
"Sen ekmek değil de ot mu yersin, be çocuğum?" demiş (ты не хлеб, а траву ли<br />
ешь, эй, дитя мое? — сказал).<br />
20. Yemek molası<br />
Bir Alevi dedesi, Ramazanda kasabaya giderken, kentte yemek<br />
yiyemeyeceğini düşünerek, yol kenarındaki bir gölgeliğe çekilip,<br />
dağarcığından çıkardığı ekmek ve peyniri yemeye başlamış. O sırada yoldan<br />
geçenlerden birisi, görüp takılmış:<br />
"Hele bak" demiş, "Dede, bu mübarek günde ekmek yiyor!.."<br />
Bunun üzerine dede, kaşlarını çatarak:<br />
"Sen ekmek değil de ot mu yersin, be çocuğum?" demiş.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 23
DÜNYA GÖRÜŞÜ<br />
МИРОВОЗЗРЕНИЕ<br />
21. Üstü ve altı (верх и низ)<br />
Bir mecliste, umumi ahlâkın bozukluğundan bahsediliyorumuş (на одном<br />
собрании о всеобщей нравственной испорченности говорили: «говорилось»).<br />
İçlerinden biri (один из находящихся там: «внутри»):<br />
"Böyle giderse, dünya yıkılacak, altüst olacak!" demiş (так пойдет если, мир<br />
разрушится, перевернутым вверх дном станет! — сказал; altüst — в большом<br />
беспорядке). Aralarında bulunan bir Bektaşi (среди них находящийся один<br />
бекташи):<br />
"Ne biliyorsun, be yahu!" demiş (откуда знаешь, эй ты! — сказал), "bırakın<br />
olsun, belki altı üstünden daha iyi çıkar (оставьте, пусть будет, может, /мира/<br />
низ верха лучше будет: «выйдет»)..."<br />
21. Üstü ve altı<br />
Bir mecliste, umumi ahlâkın bozukluğundan bahsediliyorumuş. İçlerinden<br />
biri:<br />
"Böyle giderse, dünya yıkılacak, altüst olacak!" demiş. Aralarında bulunan<br />
bir Bektaşi:<br />
"Ne biliyorsun, be yahu!" demiş, "bırakın olsun, belki altı üstünden daha iyi<br />
çıkar..."<br />
22. Gömlek yıkama (стирка рубашки)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 24
Bektaşi'nin gömleği kirlenmiş (бекташи рубашка загрязнилась). Görenler<br />
ayıplamış (увидевшие пристыдили):<br />
"Erenler, gömleğin çok kirli, yıkasana (Божий человек, рубашка твоя очень<br />
грязная, постирай-ка; yıkamak — мыть; стирать; купать)!"<br />
Bektaşi: "Neden yıkayacakmışım ki (бекташи: Зачем мне стирать-то)? Nasıl olsa<br />
yine kirlenecek (как бы то ни было, снова загрязнится)."<br />
"Sen de tekrar yıkarsın (а ты снова постираешь)."<br />
"Yine kirlenir (снова загрязнится)."<br />
"Yine yıkarsın (снова постираешь)."<br />
Bektaşi artık tahammül edemez (бекташи уже выдержать не сумел; tahammül —<br />
терпение, выдержка): "İmanım!" demiş, "biz bu dünyaya gömlek yıkamaya mı<br />
geldik (дружище! — сказал, — мы в этот мир рубашки стирать пришли, что<br />
ли)?"<br />
22. Gömlek yıkama<br />
Bektaşi'nin gömleği kirlenmiş. Görenler ayıplamış:<br />
"Erenler, gömleğin çok kirli, yıkasana!"<br />
Bektaşi: "Neden yıkayacakmışım ki? Nasıl olsa yine kirlenecek."<br />
"Sen de tekrar yıkarsın."<br />
"Yine kirlenir."<br />
"Yine yıkarsın."<br />
Bektaşi artık tahammül edemez: "İmanım!" demiş, "biz bu dünyaya gömlek<br />
yıkamaya mı geldik?"<br />
23. Allah yapısından (Божьего творения)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 25
Bektaşi'nin biri, bahçede uğraşırken yanına birisi gelmiş (один бекташи в саду<br />
трудился когда, к нему один /человек/ подошел), kendisinden yemiş istemiş (у<br />
него фруктов попросил). Bektaşi:<br />
"Sana yemiş vereyim amma, Allah yapısından mı, yoksa kul yapısından mı olsun<br />
(бекташи: Тебе фруктов дам, но Божьего творения или раба Божьего<br />
творения пусть будут; kul — раб Божий, смертный)?.."<br />
"Tabii Allah yapısından", demiş (конечно, Божьего творения, — /тот/ сказал).<br />
Bektaşi, bir tane ham armut koparıp eline sunmuş (бекташи, одну незрелую<br />
грушу сорвав, в руку ему дал; sunmak — вручать, подавать). Adamcağız<br />
ağzına alıp ısırınca ham olduğunu görmüş (бедняга, в рот засунув, откусил<br />
только, /то, что она/ незрелая, понял; ısırmak — кусать) ve boğazı acıyarak<br />
yere tükürmüş (и, /так как/ горло его заболело, /грушу/ на землю выплюнул).<br />
Bu sefer de kul yapısından istemiş (на этот раз же /то, что/ раб Божий сотворил,<br />
попросил). Bektaşi, bir tane olgun aşlama armut koparıp vermiş (бекташи одну<br />
спелую привитую грушу сорвав, дал) ve armudu ağız tadıyla yiyen adama<br />
dönerek (и грушу с большим удовольствием к поедающему человеку<br />
повернувшись; ağız tadı — вкус, смак: «вкус рта»):<br />
"İşte böyle, Allah, her şeyi önce ham yaratır (вот так, Аллах всякую вещь<br />
сначала незрелой создает), onu insanlar terbiye edip olgunlaştırır", demiş (ее<br />
люди воспитывая, зрелой делают, — сказал; terbiye — воспитание).<br />
23. Allah yapısından<br />
Bektaşi'nin biri, bahçede uğraşırken yanına birisi gelmiş, kendisinden yemiş<br />
istemiş. Bektaşi:<br />
"Sana yemiş vereyim amma, Allah yapısından mı, yoksa kul yapısından mı<br />
olsun?.."<br />
"Tabii Allah yapısından", demiş.<br />
Bektaşi, bir tane ham armut koparıp eline sunmuş. Adamcağız ağzına alıp<br />
ısırınca ham olduğunu görmüş ve boğazı acıyarak yere tükürmüş. Bu sefer de<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 26
kul yapısından istemiş. Bektaşi, bir tane olgun aşlama armut koparıp vermiş<br />
ve armudu ağız tadıyla yiyen adama dönerek:<br />
"İşte böyle, Allah, her şeyi önce ham yaratır, onu insanlar terbiye edip<br />
olgunlaştırır", demiş.<br />
24. Allah taksimi (делёж по-божески)<br />
Cevizleri bölüşürken, aralarında bu yüzden kavga çıkan çocuklar (орехи деля,<br />
дети, между которыми по этой причине ссора возникла; kavga — ссора),<br />
oradan geçen bir ihtiyara (мимо проходящему старику):<br />
"Baba, şu cevizlerimizi sen taksim et!" deyince, ihtiyar Bektaşi (отец, эти орехи<br />
наши ты раздели! — сказали только, старый бекташи; taksim — деление; ср.<br />
kısım — часть):<br />
"Evlatlar, Allah taksimi mi, yoksa kul taksimi mi yapalım?" diye sorunca (дети,<br />
Божий делёж ли, человеческий делёж ли совершим, — спросил когда),<br />
çocuklar, daha haklı olur düşüncesiyle Allah taksimi istemişler (дети, /что/ более<br />
справедливым будет с мыслью, Божий делёж захотели).<br />
Bektaşi, kimine iki avuç, kimine üç avuç (бекташи кому две горсти, кому три<br />
горсти), kimine bir avuç, kimine bir iki tane (кому одну горсть, кому одну-две<br />
штуки) ve kimine de hiç vermeyince, çocuklar itiraz etmiş (а кому и вовсе не дал<br />
когда, дети возразили; itiraz — возражение). Bektaşi:<br />
"Çocuklar! Allah taksimi işte böyledir (бекташи: Дети! Божий делёж вот такой):<br />
Kimine çok, kimine az ve kimine de hiç vermez", demiş (кому много, кому мало,<br />
а кому и вовсе не дает, — сказал).<br />
24. Allah taksimi<br />
Cevizleri bölüşürken, aralarında bu yüzden kavga çıkan çocuklar, oradan<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 27
geçen bir ihtiyara:<br />
"Baba, şu cevizlerimizi sen taksim et!" deyince, ihtiyar Bektaşi:<br />
"Evlatlar, Allah taksimi mi, yoksa kul taksimi mi yapalım?" diye sorunca,<br />
çocuklar, daha haklı olur düşüncesiyle Allah taksimi istemişler.<br />
Bektaşi, kimine iki avuç, kimine üç avuç, kimine bir avuç, kimine bir iki tane<br />
ve kimine de hiç vermeyince, çocuklar itiraz etmiş. Bektaşi:<br />
"Çocuklar! Allah taksimi işte böyledir: Kimine çok, kimine az ve kimine de<br />
hiç vermez", demiş.<br />
25. Hülle (фиктивный брак)<br />
Evli barklı biri, her nedense karısını boşamak ister (один женатый почему-то с<br />
женой развестись хочет; evli barklı — семейный, женатый; замужняя;<br />
boşamak — разводиться с женой, давать развод жене). Ok yaydan çıkınca<br />
pişman olur (стрела из лука вылетела когда, раскаивается; pişman —<br />
раскаивающийся) ve nikâhı tazelemek için imama koşar (и брак восстановить<br />
чтобы, к имаму бежит; imam — имам, главный мулла; taze — свежий;<br />
tazelemek — заменить свежим, освежить; nikâh tazelemek — "обновить"<br />
брак /вновь сойтись о разведенных/), imam, olayı dinledikten sonra (имам,<br />
происшедшее выслушал после того как), islâm hukukuna göre nikahın<br />
tazelenebilmesi için (исламскому законодательству согласно брака<br />
восстановления ради) önce hülle yapılması (/то, что/ сначала фиктивный брак<br />
совершить), yani karısının başka bir erkekle evlenerek ondan ayrılması gerektiğini<br />
anlatır (то есть, жене его за другого мужчину выйдя, с ним разойтись нужно,<br />
объясняет). Bunun üzerine bir softa bulup girişirler pazarlığa (для этого одного<br />
софту найдя, принимаются за торг). Bunu duyan Bektaşi, bu haksızlığa pek<br />
tahammül edemez (об этом прослышавший бекташи такую несправедливость<br />
стерпеть не может): "Be imanım!" der, "bu boşanmada kadıncağızın hiç bir<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 28
kabahatı yoktur (эй, дружище! — говорит, — в этом разводе бедной женщины<br />
никакой вины нет). Asıl kocası olacak beyinsizi softayla yatırın ki (безмозглого,<br />
который настоящим мужем ее станет, с софтой уложите; beyinsiz —<br />
безмозглый, beyin — мозг), bir daha da böyle haltlar işlemesin (еще раз такие<br />
глупости не делал чтобы: «не делает пусть»; halt — смесь, соединение,<br />
смешение; вздор, бессмыслица; глупость, оплошность)!"<br />
25. Hülle<br />
Evli barklı biri, her nedense karısını boşamak ister. Ok yaydan çıkınca<br />
pişman olur ve nikâhı tazelemek için imama koşar, imam, olayı dinledikten<br />
sonra, islâm hukukuna göre nikahın tazelenebilmesi için önce hülle yapılması,<br />
yani karısının başka bir erkekle evlenerek ondan ayrılması gerektiğini anlatır.<br />
Bunun üzerine bir softa bulup girişirler pazarlığa. Bunu duyan Bektaşi, bu<br />
haksızlığa pek tahammül edemez: "Be imanım!" der, "bu boşanmada<br />
kadıncağızın hiç bir kabahatı yoktur. Asıl kocası olacak beyinsizi softayla<br />
yatırın ki, bir daha da böyle haltlar işlemesin!"<br />
26. Birinden al, diğerine ver (у одного возьми, другому дай)!<br />
Bir gün Bektaşi'nin eline 40 lira geçmiş (однажды к бекташи в руки 40 лир<br />
попало). Sevinçle fırıncının yolunu tutmuş (он радостно к пекарю отправился;<br />
fırın — печь; пекарня). 20 Liralık ekmek alıp parasını vermiş (за 20 лир хлеб<br />
купив, деньги заплатил). Paranın üstünü isteyince, Fırıncı (сдачу попросил<br />
когда, пекарь; paranın üstü — сдача; üst — верхняя часть, верх; излишек,<br />
остаток; сдача):<br />
"Üstünü verdim ya ", demiş (сдачу дал я ведь, — сказал).<br />
"Verdim — vermedim" diye, münakaşaya başlamışlar («отдал — не отдал»<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 29
говоря, спорить начали; münakaşa — спор, ссора). Bektaşi, başa çıkamıyacağını<br />
anlayınca, bırakıp, bir bakkala gitmiş (бекташи, /то, что/ сладить не сумеет,<br />
понял /как/ только, бросив, к бакалейщику пошел; başa çıkmak — справиться,<br />
сладить). Orada 20 Liralık peynir alıp yürüyüverince, Bakkal (там, за 20 лир сыр<br />
купив, быстро уходил когда, бакалейщик; yürümek — идти, двигаться,<br />
ходить; yürüyüvermek — быстро, сразу пойти):<br />
"Parayı vermedin, " diye peşinde bağırmış (денег ты не заплатил: «не дал», —<br />
вслед закричал).<br />
"Verdim — vermedim, " tekrar bir münakaşa («дал — не дал», снова ссора).<br />
Bakkal, "belki de vermiştir" diye, işi oluruna bırakmış (бакалейщик, «может, и<br />
заплатил», говоря, дело на самотек пустил: «дело на /пусть будет, что/ будет,<br />
оставил»). Bektaşi, sakin bir köşeye çekilip (бекташи, в тихое место отойдя;<br />
çekilmek — протянуться; быть вытянутым; удаляться) karnını bir iyice<br />
doyurduktan sonra (хорошенько наелся после того как: «после того, как<br />
насытил свой живот»; karın — живот), başını yukarıya kaldırıp (голову вверх<br />
подняв):<br />
"Allahım! Sen işin esasını biliyorsun; fırıncıdan al, bakkala ver" demiş (Аллах<br />
мой! Ты дела основу знаешь, у пекаря забери, бакалейщику отдай, — сказал).<br />
26. Birinden al, diğerine ver!<br />
Bir gün Bektaşi'nin eline 40 lira geçmiş. Sevinçle fırıncının yolunu tutmuş. 20<br />
Liralık ekmek alıp parasını vermiş. Paranın üstünü isteyince, Fırıncı:<br />
"Üstünü verdim ya", demiş.<br />
"Verdim — vermedim" diye, münakaşaya başlamışlar. Bektaşi, başa<br />
çıkamıyacağını anlayınca, bırakıp, bir bakkala gitmiş. Orada 20 Liralık<br />
peynir alıp yürüyüverince, Bakkal:<br />
"Parayı vermedin, " diye peşinde bağırmış.<br />
"Verdim — vermedim, " tekrar bir münakaşa. Bakkal, "belki de vermiştir"<br />
diye, işi oluruna bırakmış. Bektaşi, sakin bir köşeye çekilip karnını bir iyice<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 30
doyurduktan sonra, başını yukarıya kaldırıp:<br />
"Allahım! Sen işin esasını biliyorsun; fırıncıdan al, bakkala ver" demiş.<br />
27. Cennette yemek (ужин в раю)<br />
Yaşlı bir Bektaşi, gemiyle yolculuğa çıkmış (пожилой бекташи на корабле в<br />
путь отправился; yolculuk — поездка, путешествие). Akşama doğru açık<br />
denizde bir fırtına kopmuş (к вечеру в открытом море буря поднялась). Gemi<br />
sallanmaya başlamış (корабль раскачиваться начал). Herkes can telaşına düşmüş<br />
(каждый за свою жизнь боялся; telaşa düşmek — встревожиться; telaş —<br />
беспокойство, паника; düşmek — падать; впадать); kimi ağlamış, kimi dua<br />
etmiş (некоторые плакали, некоторые молились; dua — молитва). Bu arada,<br />
dünya yıkılsa umrunda olmayan bir tıknefes (в это время, хриплое дыхание<br />
/человека, которому/ не было дела, если мир рухнет; tıknefes — хриплое<br />
дыхание; umur — важность, umur etmemek — не придавать значения)<br />
Bektaşi'ye sokulmuş (бекташи коснулось; sokulmak — проникнуть,<br />
пробраться):<br />
"Erenler, sanırım bu akşam yemeğini cennette yiyeceksin (Божий человек,<br />
думаю, этот ужин в раю будешь есть)!" Baba karnını yoklamış, dolu testi su<br />
almaz (шейх живот свой потрогал, в полный кувшин воды не налить:<br />
«полный кувшин воду не берет» = в который больше ничего не вошло бы;<br />
yoklamak — осязать, проверять на ощупь):<br />
"İmanım, ben bu akşam pek tokum, başka akşama kalsın, o yemek bozulmaz",<br />
demiş (дружище, я этим вечером чрезвычайно сыт, на другой вечер останется<br />
пусть, та пища не портится, — сказал).<br />
27. Cennette yemek<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 31
Yaşlı bir Bektaşi, gemiyle yolculuğa çıkmış. Akşama doğru açık denizde bir<br />
fırtına kopmuş. Gemi sallanmaya başlamış. Herkes can telaşına düşmüş; kimi<br />
ağlamış, kimi dua etmiş. Bu arada, dünya yıkılsa umrunda olmayan bir<br />
tıknefes, Bektaşi'ye sokulmuş:<br />
"Erenler, sanırım bu akşam yemeğini cennette yiyeceksin!" Baba karnını<br />
yoklamış, dolu testi su almaz:<br />
"İmanım, ben bu akşam pek tokum, başka akşama kalsın, o yemek<br />
bozulmaz", demiş.<br />
28. Şeytana uymak (поддаться соблазну: «чёрту последовать»)<br />
Bektaşi babalarından biri, her nasılsa kadı olmuş (один их шейхов бекташи, как<br />
бы то ни было = Бог знает как, кадием стал). Bir gün karşısına, bir kızın bikrini<br />
izale ettiği (kızlığını bozduğu) gerekçesiyle bir çapkını çıkarmışlar (однажды к<br />
нему, на основании лишения девственности девушки, одного распутника<br />
привели; bikrini izale etmek — лишать девственности; bikir (kızlık) —<br />
девственность; izale — удаление, устранение; bozmak — портить; gerekçe —<br />
основание). Baba sormuş (шейх спросил):<br />
"Anlat bakalım be adam, nasıl işledin bu haltı (расскажи-ка, эй, человек, как<br />
совершил эту глупость)?"<br />
Delikanlı ezilir büzülür gibi yapmış (юноша, стыдится словно, притворился:<br />
«сделал»; ezilip büzülmek — смутиться):<br />
"Vallahi, Kadı efendi (ей-богу, кадий эфенди)! Aslında böyle bir haltı işleyecek<br />
adam değilim (вообще такие глупости совершающим человеком я не<br />
являюсь). Ama şeytana uydum (но искушению поддался: «бесу последовал»;<br />
uymak — подходить; соответствовать; следовать чему-л.; соблюдать чтол.;<br />
поступать согласно чему-л.); o bana yol gösterdi ve oldu bir kere..." deyince,<br />
Baba gülmüş (он мне путь указал, и случилось один раз, — сказал /как/<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 32
только, шейх рассмеялся):<br />
"Ne demek, 'şeytana uydum?' behey çapkın!" demiş (что значит ‘искушению<br />
поддался’, эй, распутник! — сказал), "şeytanın başka işi gücü yok da, tutup sana<br />
pezevenklik mi yapacak (у черта других дел/проблем нет разве, возьмет и для<br />
тебя сводничеством ли будет заниматься; güç — сила, мощь; трудность,<br />
затруднение; pezevenk — сводник)? Ya hapse girersin, ya da dünya evine (или в<br />
тюрьму оправишься, или же женишься; hapis — арест, заключение; тюрьма;<br />
dünya evine girmek — жениться, dünya evi — женитьба)!"<br />
28. Şeytana uymak<br />
Bektaşi babalarından biri, her nasılsa kadı olmuş. Bir gün karşısına, bir kızın<br />
bikrini izale ettiği (kızlığını bozduğu) gerekçesiyle bir çapkını çıkarmışlar:<br />
Baba sormuş:<br />
"Anlat bakalım be adam, nasıl işledin bu haltı?"<br />
Delikanlı ezilir büzülür gibi yapmış:<br />
"Vallahi, Kadı efendi! Aslında böyle bir haltı işleyecek adam değilim. Ama<br />
şeytana uydum; o bana yol gösterdi ve oldu bir kere..." deyince, Baba gülmüş:<br />
"Ne demek, 'şeytana uydum?' behey çapkın!" demiş, "şeytanın başka işi gücü<br />
yok da, tutup sana pezevenklik mi yapacak? Ya hapse girersin, ya da dünya<br />
evine!"<br />
29. Müzisyenlerin ölmesi (смерть музыкантов)<br />
Bektaşi, önünden geçen cenazeyi göstererek sormuş (бекташи перед ним<br />
проходящую похоронную процессию показывая, спросил):<br />
"Kim bu (кто это)?"<br />
"Udi Remzi Efendi (играющий на уде Ремзи эфенди; ut — уд /струнный<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 33
щипковый инструмент/)."<br />
Biraz sonra bir cenaze daha geçer (немного погодя еще одна процессия<br />
проходит):<br />
"Peki, bu kim (ладно, это кто)?"<br />
'Tamburi Rasih Efendi (тамбурист Расих эфенди; tambur — турецкий<br />
шестиструнный музыкальный инструмент)."<br />
Ve üçüncü cenaze geçerken (и третья процессия проходила когда):<br />
"Ya bu kim (а это кто)?"<br />
"Gazelhan Hafız Recai Efendi (исполнитель газелей /песен о любви/ Хафыз<br />
Реджаи эфенди)."<br />
Çok geçmeden darbukacı Memduh'un da cenazesi geçince (не прошло много<br />
/времени/, и играющего на дарбуке Мемдуха тело пронесли когда; darbuka —<br />
ручной жестяной барабан, имеющий форму кубка), Baba erenler sakalını<br />
sıvazlamış (шейх бороду свою погладил):<br />
"Desene bu akşam ahirette cümbüş var (скажи-ка, этим вечером в загробном<br />
мире веселье будет; cümbüş — веселье с танцами и музыкой)!"<br />
29. Müzisyenlerin ölmesi<br />
Bektaşi, önünden geçen cenazeyi göstererek sormuş:<br />
"Kim bu?"<br />
"Udi Remzi Efendi."<br />
Biraz sonra bir cenaze daha geçer:<br />
"Peki, bu kim?"<br />
'Tamburi Rasih Efendi."<br />
Ve üçüncü cenaze geçerken:<br />
"Ya bu kim?"<br />
"Gazelhan Hafız Recai Efendi."<br />
Çok geçmeden darbukacı Memduh'un da cenazesi geçince, Baba erenler<br />
sakalını sıvazlamış:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 34
"Desene bu akşam ahirette cümbüş var!"<br />
30. Önce besmele (сначала «бисмиллах»)<br />
Adamın biri, çocuğunu döverken önce besmele çekiyormuş (человек один<br />
ребенка своего бил когда, сначала ‘бисмиллах’ = ‘c Божьей помощью’<br />
говорил; besmele — произнесение формулы: 'bismillâhirrahmanirrahim' — ‘во<br />
имя Аллаха милостивого и милосердного’; besmele çekmek — произносить<br />
формулу: 'bismillâhirrahmanirrahim' /приступая к какому-л. делу/). Bunu gören<br />
Bektaşi, nedenini sormuş (это увидевший бекташи о причине спросил). Adam:<br />
"Allah dayağı daha etkili kılsın diye (человек: «Аллах побои более<br />
действенными сделал чтобы»)."<br />
Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся):<br />
"İmanım!" demiş, "sen bu besmeleyi, çocuğu yapmadan önce çekmeliydin<br />
(дружище! — сказал, — ты эту молитву прежде, чем ребенка делать, творить<br />
должен был)!"<br />
30. Önce besmele<br />
Adamın biri, çocuğunu döverken önce besmele çekiyormuş. Bunu gören<br />
Bektaşi, nedenini sormuş. Adam:<br />
"Allah dayağı daha etkili kılsın diye."<br />
Bektaşi gülmüş:<br />
"İmanım!" demiş, "sen bu besmeleyi, çocuğu yapmadan önce çekmeliydin!"<br />
31. Ahlak bozukluğu (моральное разложение; ahlâk — мораль; нравственные<br />
устои)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 35
Bektaşi'nin biri, vali olmuş (один бекташи вали стал; vali — вали, губернатор,<br />
начальник иля/вилайета). Bir gün cezaevini denetlemeye gitmiş (однажды<br />
тюрьму проконтролировать пришел; ceza — наказание; denet — осмотр,<br />
освидетельствование; проверка; контроль). Cezaevi müdürüyle koğuşları<br />
dolaşırken mahkûmlara sormuş (с тюремным начальником камеры обходя,<br />
заключенных спросил):<br />
"Suçunuz nedir (вина ваша какова)?"<br />
Mahkûmların hepsi, suçsuz olduldarını, oraya bir iftira yüzünden veya bir<br />
yanlışlıktan dolayı düştüklerini söylemişler (заключенные все сказали, /что/ они<br />
невиновными являются, туда по оговору или ошибки вследствие попали;<br />
…tan dolayı — из-за, вследствие чего-либо). Aralarında yalnız bir Bektaşi<br />
(среди них только один бекташи):<br />
"Suç bende; elime sahip olamadım (вина на мне, с собой не смог совладать:<br />
«руки своей хозяином стать не смог»), onun için buralara düştüm", deyince<br />
(поэтому в эти места попал, — сказал /как/ только), Vali, hemen cezaevi<br />
müdürüne dönmüş (вали сразу к тюремному начальнику повернулся):<br />
"Çıkarın bu adamı buradan, yoksa diğerlerin de ahlakını bozar!" demiş (удалите<br />
этого человека отсюда, иначе у других тоже мораль разложит: «испортит», —<br />
сказал).<br />
31. Ahlak bozukluğu<br />
Bektaşi'nin biri, vali olmuş. Bir gün cezaevini denetlemeye gitmiş. Cezaevi<br />
müdürüyle koğuşları dolaşırken mahkûmlara sormuş:<br />
"Suçunuz nedir?"<br />
Mahkûmların hepsi, suçsuz olduldarını, oraya bir iftira yüzünden veya bir<br />
yanlışlıktan dolayı düştüklerini söylemişler. Aralarında yalnız bir Bektaşi:<br />
"Suç bende; elime sahip olamadım, onun için buralara düştüm", deyince,<br />
Vali, hemen cezaevi müdürüne dönmüş:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 36
"Çıkarın bu adamı buradan, yoksa diğerlerin de ahlakını bozar!" demiş.<br />
32. Neden evlenmiyor? (почему не женится)<br />
35-40 yaşına geldiği halde (несмотря на то, что он достиг возраста 35-40 лет),<br />
henüz evlenmemiş olan bir Bektaşi dervişine sormuşar (все еще неженатым<br />
являющегося дервиша-бекташи спросили):<br />
"Erenler, artık yaşınız geçiyor (Божий человек, уже возраст ваш проходит).<br />
Allah'a çok şükür, halin vaktin de yerinde (Аллаху благодарение, положение<br />
твое, время твое в порядке: «на месте» = у тебя все хорошо, благополучно).<br />
Böyle bekâr kalmanın sebebi ne (/того, что/ таким холостым остаешься,<br />
причина какая)? Neden evlenip çoluk çocuk sahibi olmuyorsun (почему,<br />
женившись, детей и домочадцев хозяином не становишься = почему не<br />
становишься отцом семейства; çoluk çocuk — чада и домочадцы, семейство;<br />
çoluk çocuk sahibi — отец семейства)?" Bektaşi'nin yanıtı (ответ бекташи):<br />
"Azizim!" demiş, "şöyle bir etrafıma bakıyorum da (дорогой мой! — сказал, —<br />
так по сторонам смотрю и), ne kocası olmayı arzu ettiğim bir kadın (ни<br />
женщины, мужем которой стать желал бы я; arzu — желание), ne de babası<br />
olmayı isteyeceğim bir evlat görebiliyorum (ни также ребенка, отцом которого<br />
стать захотел бы я, не могу увидеть; görmek — видеть; görebilmek — смочь<br />
увидеть); işte bundan evlenmiyorum (вот поэтому не женюсь)."<br />
32. Neden evlenmiyor?<br />
35-40 yaşına geldiği halde, henüz evlenmemiş olan bir Bektaşi dervişine<br />
sormuşar:<br />
"Erenler, artık yaşınız geçiyor. Allah'a çok şükür, halin vaktin de yerinde.<br />
Böyle bekâr kalmanın sebebi ne? Neden evlenip çoluk çocuk sahibi<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 37
olmuyorsun?" Bektaşi'nin yanıtı:<br />
"Azizim!" demiş, "şöyle bir etrafıma bakıyorum da, ne kocası olmayı arzu<br />
ettiğim bir kadın, ne de babası olmayı isteyeceğim bir evlat görebiliyorum;<br />
işte bundan evlenmiyorum."<br />
33. Nasıl bir eş (какая жена)<br />
Evlenmek isteyen bir zat (жениться хотевший один человек; zat — личность,<br />
лицо; персона, особа), yakınen tanıdığı bir Bektaşi babasına başvurmuş (к<br />
одному шейху бекташи, которого он хорошо: «близко» знал, обратился),<br />
evleneceği kadının nasıl olması gerektiğini sormuş (женщина, на которой он<br />
женится, какой быть должна, спросил). Bektaşi (бекташи):<br />
"Eğer güzel bir kadınla evlenirsen (если на красивой женщине женишься), onu<br />
kıskanır rahatsız olursun (ее ревновать будешь, беспокойным станешь). Çirkin<br />
bir kadınla evlenirsen (на некрасивой женщине женишься если), sabah akşam<br />
yüzünü görür iğrenirsin (утром, вечером лицо ее видеть будешь, отвращение<br />
испытаешь). Fakir birini alırsan, beslemen zor (бедную возьмешь если,<br />
прокормить ее трудно; beslemek — питать, кормить). Zengin biriyle<br />
evlenirsen, servetine güvenir (на богатой женишься, в богатстве своем уверена<br />
будет она; güven — доверие; güvenmek — полагаться, надеяться,<br />
рассчитывать на кого-что; доверять, верить кому-чему), sana karşı koyar,<br />
işte, bunlardan başka birini bul ve evlen!" demiş (тебе противостоять будет, вот<br />
этих кроме одну найди и женись! — сказал; karşı koymak — сопротивляться;<br />
karşı — против; koymak — ставить, помещать).<br />
33. Nasıl bir eş<br />
Evlenmek isteyen bir zat, yakınen tanıdığı bir Bektaşi babasına başvurmuş,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 38
evleneceği kadının nasıl olması gerektiğini sormuş. Bektaşi:<br />
"Eğer güzel bir kadınla evlenirsen, onu kıskanır rahatsız olursun. Çirkin bir<br />
kadınla evlenirsen, sabah akşam yüzünü görür iğrenirsin. Fakir birini alırsan,<br />
beslemen zor. Zengin biriyle evlenirsen, servetine güvenir, sana karşı koyar,<br />
işte, bunlardan başka birini bul ve evlen!" demiş.<br />
34. Kürk (мех)<br />
Sonradan görme biri, sırtına giydiği çok değerli bir kürkle kurulup dururmuş (один<br />
выскочка на спину его надетым очень дорогим мехом кичился постоянно;<br />
sonradan görme/görmüş — впоследствии неожиданно разбогатевший; giymek<br />
— надевать; değer — цена, стоимость; ценность; kurulmak — строиться,<br />
сооружаться, воздвигаться; заноситься, задаваться, важничать: bu adam<br />
amma da kuruluyor — ну и ну, как этот человек задирает нос; kurulup durmak<br />
— постоянно кичиться). Bu görüntüye fazla alışık olmayan bir Bektaşi Babası (к<br />
этому зрелищу очень привычным не являющийся один шейх бекташи), adama<br />
dönüp şunları söylemiş (к человеку повернувшись, это = такое сказал):<br />
"Sırtındaki kürkle öyle kurulup durma be imanım (мехом, что у тебя на спине, не<br />
кичись постоянно, дружище)! O, onca zamandır içinde taşıdığı ilk sahibini bile<br />
hayvanlıktan kurtarmadı (он первого хозяина своего, /которого/ столько<br />
времени внутри носил, от скотства не спас; hayvanlık — скотство, грубость;<br />
hayvan — животное; taşımak — переносить; перевозить; носить)…"<br />
34. Kürk<br />
Sonradan görme biri, sırtına giydiği çok değerli bir kürkle kurulup<br />
dururmuş. Bu görüntüye fazla alışık olmayan bir Bektaşi Babası, adama<br />
dönüp şunları söylemiş:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 39
"Sırtındaki kürkle öyle kurulup durma be imanım! O, onca zamandır içinde<br />
taşıdığı ilk sahibini bile hayvanlıktan kurtarmadı..."<br />
35. Pezevenk (сводник)<br />
Bektaşi Babalarından biri, çarşıdan geçerken (один их шейхов бекташи по<br />
рынку проходил когда), çarşı esnafından bazıları onunla alay etmek için<br />
arkasında, "Baba!", diye çağırırlar (из рыночных торговцев некоторые над ним<br />
подшутить чтобы, вслед «шейх!» зовут; alay — злая шутка, насмешка,<br />
вышучивание). Bektaşi durup etrafına bakınca (бекташи, остановившись, вокруг<br />
оглядывается когда; etraf — окрестности),<br />
"Affedersiniz, birine benzettik!" derler («Извините, с одним /человеком/<br />
спутали = одному уподобили», — говорят; -e benzemek — походить, быть<br />
похожим на кого-что; benzetmek — находить сходство с кем-чем;<br />
обознаться, принять одного за другого /по ошибке/).<br />
Çarşının sonuna kadar aynı olay bir kaç kere tekrarlanmış (до конца рынка тот же<br />
случай несколько раз повторился; tekrarlamak — повторять; tekrarlanmak —<br />
быть повторенным, повторяться /страдательная форма от tekrarlamak/).<br />
Kendisiyle alay edildiğini anlayan Bektaşi (/то, что/ над ним насмехаются<br />
понявший бекташи), çarşının sonunda durur, avazı çıktığı kadar (в конце рынка<br />
останавливается, во весь голос; avazı çıktığı kadar — во всю глотку, avaz —<br />
крик)<br />
"Ulan pezevenkler!" diye gürler («Эй, сводники!» — говоря, орёт; ulan — эй,<br />
ты!),<br />
Dükkanlardan bir çok kişi (из лавок многие люди):<br />
"Ne oluyor diye" başını çıkarınca, Bektaşi güler («Что происходит?», —<br />
говоря/думая, голову высунули /как/ только, бекташи смеется; diye — говоря,<br />
что ...; полагая, что ...; думая, что ...; под /тем/ предлогом, что ...):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 40
"Yahu!" der, "bu çarşıda amma da çok pezevenk varmış ha (Ну и ну! — говорит,<br />
— на этом рынке поистине много сводников = мерзавцев есть, оказывается)!"<br />
35. Pezevenk<br />
Bektaşi Babalarından biri, çarşıdan geçerken, çarşı esnafından bazıları<br />
onunla alay etmek için arkasında, "Baba!", diye çağırırlar. Bektaşi durup<br />
etrafına bakınca,<br />
"Affedersiniz, birine benzettik!" derler.<br />
Çarşının sonuna kadar aynı olay bir kaç kere tekrarlanmış. Kendisiyle alay<br />
edildiğini anlayan Bektaşi, çarşının sonunda durur, avazı çıktığı kadar,<br />
"Ulan pezevenkler!" diye gürler.<br />
Dükkanlardan bir çok kişi:<br />
"Ne oluyor diye" başını çıkarınca, Bektaşi güler:<br />
"Yahu!" der, "bu çarşıda amma da çok pezevenk varmış ha!"<br />
36. Dağ gelemzse Abdal yürür (гора не идет если, Абдал шагает/идет)<br />
Bektaşi'nin biri, kerametten dem vuruyormuş (один бекташи о чудесах заливал;<br />
dem vurmak — говорить, что взбредет на ум, разглагольствовать: «дыхание<br />
бить = сотрясать воздух»):<br />
"Eğer biz taşa, toprağa, ağaca "gel!" dersek, ayağımıza gelir", demiş («Если<br />
камню, земле, дереву «приди!» скажем, к ногам нашим придет», — сказал).<br />
Bunu duyanlardan birisi (один из услышавших это):<br />
"Öyleyse, göster kerametini de görelim!" deyince (раз так, покажи чудо свое —<br />
и давай посмотрим! — сказал /как/ только), Bektaşi, fiyakayı bozmamak için<br />
(бекташи, хвастовство не портить чтобы; fiyáka — хвастовство,<br />
бахвальство), bir meşe ağacını göstererek, ayağına gelmesi için (один дуб<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 41
показав, к ногам его пришел чтобы),<br />
"Gel ya mübarek!" diye emir vermiş (приди, о благословенный! — приказание<br />
дал).<br />
Tabii ağaç yerinden kımıldamayınca, Bektaşi (конечно, дерево с места своего не<br />
двинулось когда, бекташи; kımıldamak — шевелиться):<br />
"Bizim mezhepte gönül gibisi yoktur, imanım (в нашем учении сердцу/желанию,<br />
охоте подобного нет = в нашем учении самое важное — добровольность,<br />
дружище; mezhep — вероисповедание; религия)! Dağ gelmezse, Abdal yürür<br />
(гора не идет если, Абдал шагает; abdal — абдал, бродячий дервиш)", demiş<br />
ve kendisi ağaca doğru yürümüş (сказал и сам к дереву прямо зашагал).<br />
36. Dağ gelemzse Abdal yürür<br />
Bektaşi'nin biri, kerametten dem vuruyormuş:<br />
"Eğer biz taşa, toprağa, ağaca "gel!" dersek, ayağımıza gelir", demiş.<br />
Bunu duyanlardan birisi:<br />
"Öyleyse, göster kerametini de görelim!" deyince, Bektaşi, fiyakayı<br />
bozmamak için, bir meşe ağacını göstererek, ayağına gelmesi için,<br />
"Gel ya mübarek!" diye emir vermiş.<br />
Tabii ağaç yerinden kımıldamayınca, Bektaşi:<br />
"Bizim mezhepte gönül gibisi yoktur, imanım! Dağ gelmezse, Abdal yürür",<br />
demiş ve kendisi ağaca doğru yürümüş.<br />
SOFTA<br />
СОФТА<br />
37. Evliyalıktan dem vurmak (святостью бахвалиться)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 42
Adamın biri, evliyalıktan dem vuruyor (человек один святостью бахвалится;<br />
evliya — святые угодники, праведники). Göklerde uçtuğundan falan bahsediyor<br />
(/о том, что/ по небесам летал и прочее рассказывает). Bir gün yine aynı<br />
martavalları atarken, Baba erenler sormuş (однажды /когда он/ снова такую же<br />
чепуху нес, шейх /дервишей/ спросил; martaval — выдумки; враки: martaval<br />
atmak/okumak — пороть чушь, нести чепуху, заливать):<br />
"Azizim!" demiş, "sen gökte uçarken altına serin bir şey dokunuyor muydu<br />
(дорогой мой! — сказал, — ты по небу летал когда, прохладное что-либо<br />
касалось ли)?"<br />
"Evet, dokunduğunu hissederdim (да, прикосновение чувствовал я)..."<br />
"İşte azizim, o benim eşeğimin kuyruğu idi!" demiş (вот, дорогой мой, то моего<br />
осла хвост был! — сказал).<br />
37. Evliyalıktan dem vurmak<br />
Adamın biri, evliyalıktan dem vuruyor. Göklerde uçtuğundan falan<br />
bahsediyor. Bir gün yine aynı martavalları atarken, Baba erenler sormuş:<br />
"Azizim!" demiş, "sen gökte uçarken altına serin bir şey dokunuyor muydu?"<br />
"Evet, dokunduğunu hissederdim..."<br />
"İşte azizim, o benim eşeğimin kuyruğu idi!" demiş.<br />
38. Cennetin kapısı (врата рая)<br />
Gayet şişman bir hoca, bir gün camide vâzederken (очень толстый ходжа,<br />
однажды в мечети проповедуя; vaaz — проповедь):<br />
"Cennetin kapısı dardır, oradan kolay geçilmez", deyince (райские врата узкие,<br />
сквозь них легко не пройти, — сказал /как/ только), arka sırada oturan Bektaşi,<br />
sesini yükseltmiş (в заднем ряду сидящий бекташи голос повысил):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 43
"Allah aşkına hocam (ради Бога, ходжа)! Rica ederim, bari siz önce girmeye<br />
kalkmayınız (прошу, в таком случае, вы сначала войти не пытайтесь; bari —<br />
по крайней мере, хотя бы)! Sonra takılır kalırsınız, bizim de geçme imkânımız<br />
olmaz", demiş (потом застрянете: «застрянете, останетесь», у нас пройти<br />
возможности не будет, — сказал).<br />
38. Cennetin kapısı<br />
Gayet şişman bir hoca, bir gün camide vâzederken:<br />
"Cennetin kapısı dardır, oradan kolay geçilmez", deyince, arka sırada oturan<br />
Bektaşi, sesini yükseltmiş:<br />
"Allah aşkına hocam! Rica ederim, bari siz önce girmeye kalkmayınız! Sonra<br />
takılır kalırsınız, bizim de geçme imkânımız olmaz", demiş.<br />
39. Domuzun softası (софта свиньи)<br />
Baba erenler, caminin önünde geçerken (шейх, перед мечетью проходя), içerden<br />
gürültüler duymuş (внутри шум: «шумы» услышал). Orada bulunanlardan birine<br />
(одного из находящихся там):<br />
"Ne var, " demiş, "içerde ne oluyor (что случилось: «что есть», — сказал, —<br />
внутри что происходит)?" Sorduğu kişi (человек, /у которого/ он спросил):<br />
"Camiye bir domuz girmiş de, onu kovalıyorlar", deyince (в мечеть свинья<br />
зашла, и ее прогоняют, — сказал /как/ только), Erenler şaşkın bir vaziyette<br />
başını sallıyarak (дервиш удивленно: «удивленным образом» головой качая):<br />
"Allah Allah!" demiş (Боже, Боже! — сказал), "şimdiye kadar softanın domuzunu<br />
çok gördüm (до этого софт-свиней: «/из/ софт свиней» много видел я), ama<br />
domuzun softasını ilk defa görüyorum (но свинью-софту: «/из/ свиней софту» =<br />
набожную свинью первый раз вижу)..."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 44
39. Domuzun softası<br />
Baba erenler, caminin önünde geçerken, içerden gürültüler duymuş. Orada<br />
bulunanlardan birine:<br />
"Ne var, " demiş, "içerde ne oluyor?" Sorduğu kişi:<br />
"Camiye bir domuz girmiş de, onu kovalıyorlar", deyince, Erenler şaşkın bir<br />
vaziyette başını sallıyarak:<br />
"Allah Allah!" demiş, "şimdiye kadar softanın domuzunu çok gördüm, ama<br />
domuzun softasını ilk defa görüyorum... "<br />
40. ‘Yok’ diyeceksin de (‘не существует’ сказать ведь /хочешь/)<br />
Hocanın biri camide vâzederken (один ходжа, в мечети проповедуя):<br />
"Allah onsuz ve sonsuzdur (Аллах без начала и без конца); doğmamış ve<br />
doğurmamıştır (не родился и не родил), yemez, içmez, konuşmaz (не ест, не<br />
пьет, не говорит), elle tutulmaz, gözle görünmez..." diye anlatıyormuş (рукой не<br />
осязаем, глазом невидим, — рассказывал).<br />
Bunu duyan Bektaşi seslenmiş (это услышавший бекташи воскликнул):<br />
"İmanım!" demiş, "'yok' diyeceksin de, bir türlü dilin varmıyor (дружище! —<br />
сказал он, — ‘не существует’ сказать /намереваешься/, а никак язык не<br />
поворачивается; varmak — прибывать; доходить, доезжать; посметь<br />
/сделать что-л./: deli vardı — у него язык повернулся /сказать что-л./; bir<br />
türlü — /при отрицательном глаголе/ никак, никоим образом; ни за что)!"<br />
40. ‘Yok’ diyeceksin de<br />
Hocanın biri camide vâzederken:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 45
"Allah onsuz ve sonsuzdur; doğmamış ve doğurmamıştır, yemez, içmez,<br />
konuşmaz, elle tutulmaz, gözle görünmez..." diye anlatıyormuş.<br />
Bunu duyan Bektaşi seslenmiş:<br />
"İmanım!" demiş, "'yok' diyeceksin de, bir türlü dilin varmıyor!"<br />
41. Ömer (Омер)<br />
Bektaşi'nin biri, namazdan sonra <strong>99</strong> kere Allah'ın ismini anarak teşbih çeken Ömer<br />
adındaki bir sofuya seslenir (один бекташи, после намаза <strong>99</strong> раз Аллаха имя<br />
поминая, четки перебирающего по имени Омер одного софту окликает).<br />
"Ömer!"<br />
"Ne var (что надо: «что есть»)?"<br />
"Ömer!"<br />
"Buyurun efendim ne diyorsun (пожалуйста, эфенди, что ты говоришь)?"<br />
"Ömer!"<br />
Ömer artık dayanamaz, kalkar, Bektaşi'nin yakasına yapışır (Омер больше не<br />
может выдержать, поднимается, бекташи за ворот хватает; yapışmak —<br />
приклеиваться, прилипать; прицепляться, цепляться):<br />
"Yeter be herif, ne diyeceksen de (хватит, эй, малый, что скажешь /говори/ =<br />
говори то, что хочешь сказать; herif — тип, субъект)!" Bektaşi gülerek<br />
(бекташи, смеясь):<br />
"Öyle celallenme be imanım!" der (так не раздражайся, эй, дружище! —<br />
говорит; celâllenmek — приходить в ярость, разгневаться; celâl — величие,<br />
величественность; /перен./ гнев, ярость), "bak, ben üç kere ismini çağırdım<br />
(смотри, я три раза имя твое назвал; çağırmak — звать; позвать, окликать),<br />
öfkelinip kalktın, nerdeyse beni dövecektin (разъярившись, ты поднялся, чуть<br />
меня не побил; öfke — гнев, ярость). Sen günde <strong>99</strong> defa Allah'in ismini<br />
çağırıyorsun (ты за день <strong>99</strong> раз Аллаха имя называешь), düşün bir kere, kim<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 46
ilir, O sana nasıl kızmıştır (подумай разок, кто знает, он на тебя как сердит)!"<br />
(Четки состоят из 33 или <strong>99</strong> бусинок и одной так называемой «минаретной<br />
бусинки». Они символизируют <strong>99</strong> имен Аллаха, сотое имя же является<br />
сокровенным).<br />
41. Ömer<br />
Bektaşi'nin biri, namazdan sonra <strong>99</strong> kere Allah'ın ismini anarak teşbih çeken<br />
Ömer adındaki bir sofuya seslenir.<br />
"Ömer!"<br />
"Ne var?"<br />
"Ömer!"<br />
"Buyurun efendim ne diyorsun?"<br />
"Ömer!"<br />
Ömer artık dayanamaz, kalkar, Bektaşi'nin yakasına yapışır:<br />
"Yeter be herif, ne diyeceksen de!" Bektaşi gülerek:<br />
"Öyle celallenme be imanım!" der, "bak, ben üç kere ismini çağırdım,<br />
öfkelinip kalktın, nerdeyse beni dövecektin. Sen günde <strong>99</strong> defa Allah'in ismini<br />
çağırıyorsun, düşün bir kere, kim bilir, O sana nasıl kızmıştır!"<br />
42. İşimiz orada da ya hey (дело наше там тоже «на ять»)<br />
Hocanın biri, Ramazanda vâzediyormuş (один ходжа в рамазан проповедовал):<br />
"Ey ümmeti Muhammed (эй, мусульмане: «община Мухаммеда»; ümmet —<br />
религиозная община; единоверцы)! Rakı ile şarap içmek kesinlikle haramdır<br />
(ракы и вино пить категорически запрещено; kesinlik — категоричность;<br />
бесспорность); sakın içmeyiniz (смотрите, не пейте; sakın — смотри!<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 47
осторожно!, берегись!)! İçenlerin boyunlarına yarın âhirette, içtikleri şarap ve<br />
rakı şişeleri asılarak (на шеи пивших завтра в загробном мире выпитые ими<br />
винные и от ракы бутылки повесив; içen — пьющий, пивший, прич. от içmek<br />
— пить; boyun — шея; âhiret — потусторонний /загробный/ мир) mahşer<br />
halkına günlerce teşhir edileceklerdir (многочисленному народу многими днями<br />
показывать будут; teşhir — выставление /напоказ/, обнародование)!"<br />
Dinleyenler arasında bulunan bir Bektaşi sormuş (слушающих среди<br />
находящийся, один бекташи спросил):<br />
"Hoca efendi (ходжа эфенди)! Boyuna asılacak o şişeler, dolu mu, yoksa boş mu<br />
olacak (на шею повешенные те бутылки полные или пустые будут)?"<br />
Hoca şöyle bir düşünmüş (ходжа так подумал), "boş" dese, şişeler hafif düşecek,<br />
bu nedenle («пустые» скажет если, бутылки легкими будут, по этой причине;<br />
düşmek — в роли вспомогат. глагола быть, стать; neden — причина):<br />
"Hayır, dolu olacak" deyince (нет, полными будут, — сказал /как/ только),<br />
Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş (бекташи, смеясь, такой ответ дал):<br />
"Desene hocam, işimiz orada da kıyak (скажи-ка, ходжа, дело наше и там тоже<br />
«на ять»; kıyak — /арго/ мировой, отличный)!"<br />
42. İşimiz orada da ya hey<br />
Hocanın biri, Ramazanda vâzediyormuş:<br />
"Ey ümmeti Muhammed! Rakı ile şarap içmek kesinlikle haramdır; sakın<br />
içmeyiniz! İçenlerin boyunlarına yarın âhirette, içtikleri şarap ve rakı şişeleri<br />
asılarak mahşer halkına günlerce teşhir edileceklerdir!" Dinleyenler arasında<br />
bulunan bir Bektaşi sormuş:<br />
"Hoca efendi! Boyuna asılacak o şişeler, dolu mu, yoksa boş mu olacak?"<br />
Hoca şöyle bir düşünmüş, "boş" dese, şişeler hafif düşecek, bu nedenle:<br />
"Hayır, dolu olacak" deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş:<br />
"Desene hocam, işimiz orada da kıyak!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 48
43. Yenge hanımın emeği (труд невестки)<br />
Alevi canlarından Erzurumlu Âşık Ahmet (один алавит из Эрзурума Ашик<br />
Ахмет), softa ile tartışıyor (с софтой спорит). Softa, Âşık Ahmet'i, dini vecibeleri<br />
yerine getirmediğini (софта Ашика Ахмета /в том, что тот/ религиозные<br />
обязанности не соблюдает; vecibe — обязательство), üstelikte sürekli rakı<br />
içtiği için "cehennemlik'le" itham ediyor (сверх того, постоянно ракы пьет так<br />
как, в /том, что он/ ада достоин, обвиняет; cehennemlik — заслуживающий<br />
гореть в аду человек, cehennem — ад: «геенна /огненная/»; /от ·др.-евр.<br />
Gehinnem, название местности около Иерусалима/; itham — обвинение).<br />
Tartışmanın sonunda aralarında şöyle bir konuşma geçer (в конце спора между<br />
ними такой разговор происходит):<br />
"Hocam, sen cennete gidersen (мой ходжа, ты в рай отправишься если), sana<br />
vaadedilen 40 huriyi alır kabul eder misin (тебе обещанные 40 гурий возьмешь,<br />
примешь ли; kabul — принятие; vaat — обещание)?"<br />
"Allah emrettikten sonra, ederim tabii (Аллах прикажет после того как, приму,<br />
конечно; emretmek — предписывать, приказывать; emir — приказ)."<br />
"Peki, yenge hanımın da inancı tam mıdır (хорошо, а госпожи-невестки = твоей<br />
жены вера полная ли; yenge — невестка; inanç — вера, вероисповедание)?"<br />
"Tamdır (полная). Beş vakit namazını kılar (пять раз свой намаз совершает),<br />
orucunu tutar, zekatını verir (свой пост соблюдает, закат раздает; zekat —<br />
закат, ежегодная милостыня, составляющая сороковую часть доходов),<br />
geçen yıl birlikte haccımızı da yaptık (в прошлом году вместе хадж наш также<br />
совершили мы; hac — хадж /паломничество в Мекку, совершаемое<br />
мусульманами в месяц зильхидже/: hacca gitmek — совершать<br />
паломничество в Мекку)."<br />
"Desene, cennet'in kapısı ona da açıktır (скажи-ка, рая врата для нее тоже<br />
открыты)."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 49
"Onu Allah bilir (об этом Аллах знает)."<br />
"Diyelim ki, o da cennete gitti (скажем, что она тоже в рай оправилась)."<br />
"İnşallah (дай Бог: «/если/ пожелает Бог»)!"<br />
"Peki Allah ona huri vermeyeceğine göre, çünkü kadın kadınla olmaz (ладно,<br />
Аллах ей гурий не даст так как, потому что женщина с женщиной быть не<br />
может), 40 gılman verecek değil mi (40 юношей даст, не так ли; gılman — араб.<br />
мн. ч. от gulâm — мальчик, юноша, здесь: юноша, прислуживающий в раю)?"<br />
"Gılman nedir (гылман что /такое/)?"<br />
"Yakışıklı erkektir (красивый мужчина). Huri ne kadar güzelse, gılman da o<br />
kadar yakışıldıdır (гурия насколько прекрасна, гылман тоже настолько<br />
красив)."<br />
Bu sözleri duyan Softa, küplere biner (эти слова услышавший, софта приходит в<br />
ярость; küplere binmek — приходить в ярость: «подниматься/садиться на<br />
кувшины», küp — кувшин с узким горлом):<br />
"Tüh Allah belanı versin, be kâfir herif" diyerek kalkıp yürür (тьфу, Аллах<br />
наказание /тебе/ даст пусть, эй, неверующий негодяй, — говоря, встает /и/<br />
уходит; herif — тип, субъект).<br />
Âşık Ahmet arkasından seslenir (Ашик Ахмет вслед ему кричит):<br />
"Hacı Efendi, neden kızıyorsun (хаджи эфенди, почему ты сердишься)? Yenge<br />
hanımın emeği boşa mı gitsin yani (госпожи-невестки труд впустую ли пусть<br />
пропадет, что ли)? O da mükâfatını alacak elbet (она тоже награду свою<br />
получит обязательно)!.."<br />
43. Yenge hanımın emeği<br />
Alevi canlarından Erzurumlu Âşık Ahmet, softa ile tartışıyor. Softa, Âşık<br />
Ahmet'i, dini vecibeleri yerine getirmediğini, üstelikte sürekli rakı içtiği için<br />
"cehennemlik'le" itham ediyor.<br />
Tartışmanın sonunda aralarında şöyle bir konuşma geçer:<br />
"Hocam, sen cennete gidersen, sana vaadedilen 40 huriyi alır kabul eder<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 50
misin?"<br />
"Allah emrettikten sonra, ederim tabii."<br />
"Peki, yenge hanımın da inancı tam mıdır?"<br />
"Tamdır. Beş vakit namazını kılar, orucunu tutar, zekatını verir, geçen yıl<br />
birlikte haccımızı da yaptık."<br />
"Desene, cennet'in kapısı ona da açıktır."<br />
"Onu Allah bilir."<br />
"Diyelim ki, o da cennete gitti."<br />
"İnşallah!"<br />
"Peki Allah ona huri vermeyeceğine göre, çünkü kadın kadınla olmaz, 40<br />
gılman verecek değil mi?"<br />
"Gılman nedir?"<br />
"Yakışıklı erkektir. Huri ne kadar güzelse, gılman da o kadar yakışıldıdır."<br />
Bu sözleri duyan Softa, küplere biner:<br />
"Tüh Allah belanı versin, be kâfir herif" diyerek kalkıp yürür.<br />
Âşık Ahmet arkasından seslenir:<br />
"Hacı Efendi, neden kızıyorsun? Yenge hanımın emeği boşa mı gitsin yani? O<br />
da mükâfatını alacak elbet!.."<br />
İÇKİ<br />
ВЫПИВКА<br />
44. Bir şişe dem (бутылка спиртного)<br />
Bir Bektaşi ile bir hoca, ellerini açıp Allah'a dua ediyorlarmış (один бекташи и<br />
один ходжа, руки воздев: «открыв», Аллаху молились; dua — молитва).<br />
Hoca:<br />
"Aman Yârabbi, bana din, iman nasib eyle (ходжа: «Прошу, создатель, мне<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 51
религию, веру дай»; eylemek — делать, совершать; nasip — доля, участь,<br />
удел; nasip etmek — предоставить возможность)!" Bektaşi:<br />
"Aman Yârabbi, bana da bir şişe dem ihsan eyle (бекташи: «Прошу, создатель,<br />
мне же бутылку спиртного пожалуй; ihsan — благодеяние, милость)!"<br />
deyince, Hocanın canı sıkılmış (сказал /как/ только, ходжа огорчился: «душа<br />
его затосковала»):<br />
"Be hey zındık herif (эй, безбожный тип)! Utanmıyor musun, Allah'tan şarap<br />
denilen zıkkımı istiyorsun (не стыдишься ли, у Аллаха вином называемый яд<br />
просишь; zıkkım — яд, отрава)? İman istesene (веру проси-ка)!" Bektaşi hiç<br />
istifini bozmadan (бекташи, ничуть не смутившись):<br />
"A hocam, niçin kızıyorsun!" demiş (эй, ходжа, почему сердишься, — сказал),<br />
"senin imanın yokmuş, Allah'tan iman istiyorsun (у тебя веры нет, у Аллаха веру<br />
просишь). Hamdolsun, benim dinim de, imanım da var, yalnız demim yok (слава<br />
Богу, у меня и религия, и вера есть, только выпивки нет; dem — алкогольные<br />
напитки: dem almak — пить, выпивать), ben de onu istiyorum, vermemek<br />
şanından mıdır (я же ее прошу, не дать достойно ли; şan — слава, честь)?"<br />
44. Bir şişe dem<br />
Bir Bektaşi ile bir hoca, ellerini açıp Allah'a dua ediyorlarmış. Hoca:<br />
"Aman Yârabbi, bana din, iman nasib eyle!" Bektaşi:<br />
"Aman Yârabbi, bana da bir şişe dem ihsan eyle!" deyince, Hocanın canı<br />
sıkılmış:<br />
"Be hey zındık herif! Utanmıyor musun, Allah'tan şarap denilen zıkkımı<br />
istiyorsun? İman istesene!" Bektaşi hiç istifini bozmadan:<br />
"A hocam, niçin kızıyorsun!" demiş, "senin imanın yokmuş, Allah'tan iman<br />
istiyorsun. Hamdolsun, benim dinim de, imanım da var, yalnız demim yok,<br />
ben de onu istiyorum, vermemek şanından mıdır?"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 52
45. Suyunu küplere doldurun (сок в кувшины налейте)<br />
Rumelihisarı'ndaki Bektaşi Tekkesi Postnişini Gani Baba'ya canlardan biri sormuş<br />
(у Гани-баба, настоятеля текке бекташи в Румелихисары, человек один<br />
спросил; postnişin — /перс./ восседающий на шкуре /эпитет шейханастоятеля/;<br />
can — человек, душа /при счете/):<br />
"Erenler (Божий человек)! Bu yıl üzüm bereketli oldu, ne yapalım (в этом году<br />
виноград изобильным стал, что делать; bereket — изобилие, обилие, обильный<br />
урожай: «благословение»)?"<br />
"Konu komşuya dağıtınız!" demiş (всем соседям раздайте! — сказал; konu<br />
komşu — все соседи, все близко живущие). Bir kaç gün sonra tekrar sormuş<br />
(несколько дней спустя снова спросил):<br />
"Konu komşuya dağıttık, bitmiyor ki (всем соседям раздали, не кончается ведь).<br />
Kütüklerden fışkırıyor (со стволов брызжет)."<br />
"Sokaktan geçenlere verin (по улицам идущим дайте)!" Aradan bir iki gün<br />
geçmiş (между тем один-два дня прошли):<br />
"Baba erenler (шейх)! Dağıttıkça bereketi artıyor (/по мере того, как/ раздается,<br />
изобилие его увеличивается)... Koyacak ne sepet kaldı, ne küfe, ne de kap kacak<br />
(складывать /чтобы/ ни корзины не осталось, ни кюфе, ни кухонной утвари;<br />
küfe — кюфе — большая корзина для переноски груза; kap kacak — кухонная<br />
утварь/посуда). Başka ne yapabiliriz (еще что сделать можем)?"<br />
Baba erenler, tacını çıkarmış, başını kaşıyarak (шейх, венец свой сняв, голову<br />
почесывая; taç — корона, венец):<br />
"Suyunu küplere doldurun" demiş, "bakalım Allah ne gösterir (сок в кувшины<br />
налейте: «наполните», — сказал, — посмотрим, Аллах что сотворит:<br />
«покажет»)!"<br />
45. Suyunu küplere doldurun<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 53
Rumelihisarı'ndaki Bektaşi Tekkesi Postnişini Gani Baba'ya canlardan biri<br />
sormuş:<br />
"Erenler! Bu yıl üzüm bereketli oldu, ne yapalım?"<br />
"Konu komşuya dağıtınız!" demiş. Bir kaç gün sonra tekrar sormuş:<br />
"Konu komşuya dağıttık, bitmiyor ki. Kütüklerden fışkırıyor."<br />
"Sokaktan geçenlere verin!" Aradan bir iki gün geçmiş:<br />
"Baba erenler! Dağıttıkça bereketi artıyor... Koyacak ne sepet kaldı, ne küfe,<br />
ne de kap kacak. Başka ne yapabiliriz?"<br />
Baba erenler, tacını çıkarmış, başını kaşıyarak:<br />
"Suyunu küplere doldurun" demiş, "bakalım Allah ne gösterir!"<br />
46. Biz de öyle başlamıştık (мы тоже так начинали)<br />
Bektaşi'nin biri, meyhanede demlenirken (один бекташи в кабаке выпивал<br />
когда), bir çocuk kapıdan kafasını uzatarak (один ребенок, в дверь голову<br />
просунув):<br />
"Meyhaneci amca, sirke var mı?", diye sormuş (дядя кабатчик, уксус есть ли, —<br />
спросил; amca — дядя, вежливое обращение к старшим). Bektaşi çocuğa<br />
seslenmiş (бекташи ребенку крикнул):<br />
"Ne istedin evladım (что ты хотел, детка)?"<br />
Çocuk (ребенок):<br />
"Sirke istedim baba!" deyince, Bektaşi şu yanıtı vermiş (уксус хотел, отец! —<br />
сказал /как/ только, бекташи такой ответ дал):<br />
"Evet evet, işte biz de öyle başlamıştık (да, да, вот мы тоже так начинали)!"<br />
46. Biz de öyle başlamıştık<br />
Bektaşi'nin biri, meyhanede demlenirken, bir çocuk kapıdan kafasını<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 54
uzatarak:<br />
"Meyhaneci amca, sirke var mı?", diye sormuş. Bektaşi çocuğa seslenmiş:<br />
"Ne istedin evladım?"<br />
Çocuk:<br />
"Sirke istedim baba!" deyince, Bektaşi şu yanıtı vermiş:<br />
"Evet evet, işte biz de öyle başlamıştık!"<br />
47. Ramazanda (в рамазан)<br />
İçkinin yasak edildiği dönemlerde (во времена, /когда/ выпивку запрещали;<br />
yasak — запретный) bir Bektaşi dervişi, bir meyhanenin köşesine sinip (один<br />
дервиш бекташи, в углу кабака спрятавшись; meyhane — кабак: «дом вина»<br />
/перс./), çekine çekine demleniyormuş (боязливо /вино/ потягивал; çekinmek —<br />
стесняться, робеть). Meyhaneci (кабатчик):<br />
"Yahu!" demiş, "senin elbette bir evin de var (эй! — сказал, — у тебя, конечно,<br />
дом есть). Bu mereti burada korka korka içeceğine (эту дрянь здесь в страхе<br />
пить вместо того чтобы; korkmak — бояться), evde daha rahat demlensen olmaz<br />
mı (дома более спокойно пить будешь если, нельзя ли)?" Bunun üzerine Derviş<br />
(на это дервиш):<br />
"O senin dediğin Ramazanda olur, be imanım!" demiş (то, сказанное тобой, в<br />
рамазан происходит, эй, дружище! — сказал).<br />
47. Ramazanda<br />
İçkinin yasak edildiği dönemlerde bir Bektaşi dervişi, bir meyhanenin<br />
köşesine sinip, çekine çekine demleniyormuş. Meyhaneci:<br />
"Yahu!" demiş, "senin elbette bir evin de var. Bu mereti burada korka korka<br />
içeceğine, evde daha rahat demlensen olmaz mı?" Bunun üzerine Derviş:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 55
"O senin dediğin Ramazanda olur, be imanım!" demiş.<br />
48. Selamünaleyküm ey Fıçı Baba (здравствуй, эй, Бочонок-баба)!<br />
Bektaşi'nin biri, seyahat ederken bir kasabaya uğramış (один бекташи,<br />
путешествие совершая, в одну касабу /небольшой городок/ заехал). Çarşıyı<br />
dolaşırken sağı, solu koklayarak (по рынку бродил когда, справа, слева,<br />
принюхиваясь), meyhanenin neresi olduğunu öğrenmek istemiş (кабак где<br />
находится, узнать хотел). Bir yerde içki kokusu hissedince, hemen kapıdan içeri<br />
dalmış (в одном месте спиртного запах почувствовал /как/ только, сразу через<br />
дверь внутрь нырнул). O esnada hoca ile meyhaneci ayakta sohbet ediyorlarmış<br />
(в то время ходжа и кабатчик стоя: «на ногах», беседовали; ayak — нога;<br />
sohbet — беседа). Rakı varillerini gören Bektaşi (бочонки с ракы увидевший<br />
бекташи), onlara selâm vermeden, büyük bir fıçının yanına gelerek (их не<br />
поприветствовав, к большой бочке подойдя; selâm — мир, привет):<br />
"Selamünaleyküm ey Fıçı Baba!" demiş (здравствуй, эй, Бочонок-баба! —<br />
сказал) ve binliğini doldurmağa başlamış (и бутыль свою наполнять начал).<br />
Hocanın bu işe canı sıkılmış (ходжа из-за этого дела огорчился; -a canı sıkılmak<br />
— огорчаться, раздражаться из-за чего-л.; can — душа):<br />
"Be hey zındık herif!" demiş (эй, неверующий мерзавец: «тип»! — сказал),<br />
"bizim gibi Müslümanlara selam vermeyip de (нам подобных мусульман не<br />
поприветствовав, а), o zıkkım fıçısına selâm vermek revayı hak mıdır (ту<br />
ядовитую бочку приветствовать приличествует ли; reva — приличествующий,<br />
hak — право)?" Bektaşi (бекташи):<br />
"A hocam! Niçin darılıyorsun?" demiş (эй, ходжа! Почему ты обижаешься? —<br />
сказал), "bu fıçının içinde binlerce kilo rakı var (этой бочки внутри тысячи<br />
килограмм ракы есть), meskut bir halde bekliyor ve hiç sırrını faş etmiyor<br />
(молчаливым образом ждет и вовсе тайну свою не разглашает; faş —<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 56
разглашение) Maşallah (молодец)! Bundan sana yüz gram içirseler (из этого<br />
тебя 100 граммами напоят если), içindeki bütün şeytaneti dışarıya vurursun (/ту,<br />
что/ внутри тебя всю дьявольщину обнаружишь; dışarıya vurmak —<br />
показывать, демонстрировать; dışarı — снаружи)! İnsaf et bir kere (имей же<br />
совесть /хоть/ разок; insaf — справедливость, совесть)... Sana mı, yoksa Fıçı<br />
Babaya mı selâm yaraşır (тебе или Бочонку-бабе приветствие приличествует)?"<br />
48. Selamünaleyküm ey Fıçı Baba!<br />
Bektaşi'nin biri, seyahat ederken bir kasabaya uğramış. Çarşıyı dolaşırken<br />
sağı, solu koklayarak, meyhanenin neresi olduğunu öğrenmek istemiş. Bir<br />
yerde içki kokusu hissedince, hemen kapıdan içeri dalmış. O esnada hoca ile<br />
meyhaneci ayakta sohbet ediyorlarmış. Rakı varillerini gören Bektaşi, onlara<br />
selâm vermeden, büyük bir fıçının yanına gelerek:<br />
"Selamünaleyküm ey Fıçı Baba!" demiş ve binliğini doldurmağa başlamış.<br />
Hocanın bu işe canı sıkılmış:<br />
"Be hey zındık herif!" demiş, "bizim gibi Müslümanlara selam vermeyip de, o<br />
zıkkım fıçısına selâm vermek revayı hak mıdır?" Bektaşi:<br />
"A hocam! Niçin darılıyorsun?" demiş, "bu fıçının içinde binlerce kilo rakı<br />
var, meskut bir halde bekliyor ve hiç sırrını faş etmiyor. Maşallah! Bundan<br />
sana yüz gram içirseler, içindeki bütün şeytaneti dışarıya vurursun! İnsaf et<br />
bir kere... Sana mı, yoksa Fıçı Babaya mı selâm yaraşır?"<br />
49. Meyhaneye giden yol (в кабак ведущая дорога)<br />
Bektaşi'nin biri, seyahata çıkmış (один бекташи в путешествие отправился),<br />
uğradığı bir şehirde meyhanenin yerini öğrenmek için (в одном городе, /куда/ он<br />
заехал, кабака место узнать чтобы), ilk rastladığı bir şahısa sormuş (первого<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 57
встреченного человека спросил; rastlamak — встречаться, сталкиваться<br />
/неожиданно/; şahıs — лицо, личность):<br />
"Erenler, dergâh ne taraftadır, söyler misiniz (Божий человек, обитель дервишей<br />
в какой стороне, скажете ли)!" Adamcağız da (бедняга: «человечек» же):<br />
"Sağdan gider, sola saparsın... ", diye tarife başlamış (справа пройдешь, налево<br />
завернешь, — описание начал). Bektaşi sormuş (бекташи спросил):<br />
"Efendim, orası meyhaneye çıkmaz mı (эфенди, то место не к кабаку ли<br />
/дорога/; çıkmak — выходить)?"<br />
"Hayır, meyhane şu karşı yoldan yürüyüp sola sapınca karşına gelir" deyince (нет,<br />
кабак по этой противоположной дороге пройдя = как пройдешь, налево<br />
свернув = свернешь, напротив тебя окажется: «придет», — сказал /как/<br />
только), Baba, esas öğrenmek istediğini duymuştu (шейх /то, что/ главным<br />
узнать хотел, услышал; esas — основание, основа; главный, основной).<br />
"Eyvallah!" deyip bir referans çektikten sonra (благодарю! — сказав,<br />
поблагодарил после того как; éyvallah — до свидания!, с Богом!; спасибо!,<br />
благодарю!; referans — рекомендация, рекомендательное письмо), tutar doğru<br />
meyhanenin yolunu (отправляется прямо в кабак: «держит прямо дорогу в<br />
кабак»).<br />
49. Meyhaneye giden yol<br />
Bektaşi'nin biri, seyahata çıkmış, uğradığı bir şehirde meyhanenin yerini<br />
öğrenmek için, ilk rastladığı bir şahısa sormuş:<br />
"Erenler, dergâh ne taraftadır, söyler misiniz!" Adamcağız da:<br />
"Sağdan gider, sola saparsın... ", diye tarife başlamış. Bektaşi sormuş:<br />
"Efendim, orası meyhaneye çıkmaz mı?"<br />
"Hayır, meyhane şu karşı yoldan yürüyüp sola sayınca karşına gelir" deyince,<br />
Baba, esas öğrenmek istediğini duymuştu.<br />
"Eyvallah!" deyip bir referans çektikten sonra, tutar doğru meyhanenin<br />
yolunu.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 58
50. Fazla demlenmek (много выпить)<br />
Bektaşi, bir gün demi fazla kaçırmış (бекташи однажды спиртного много<br />
пропустил). Evine dönerken, yürümekte bir hayli güçlük çekmiş (домой<br />
возвращался когда, при ходьбе много трудностей испытал). İki tarafa yalpa<br />
vurup (в обе стороны раскачиваясь; yalpa — качка), düşe kalka giderken,<br />
kendisini bu vaziyette gören canlardan biri (падая, вставая, шел когда, его в этом<br />
состоянии увидевший один человек; düşmek — падать; kalkmak — вставать,<br />
подниматься):<br />
"Görüyorsun ya Baba! Fazla içmek ne fena şey!" deyince (видишь, эй, шейх!<br />
Много пить какая плохая вещь! — сказал /как/ только), Bektaşi durup yüzüne<br />
bakmış (бекташи, остановившись, в лицо ему посмотрел):<br />
"Azizim!" demiş, "içmek değil, yürümek fena şey (дорогой мой! — сказал. — Не<br />
пить, /а/ ходить — плохая вещь)!"<br />
50. Fazla demlenmek<br />
Bektaşi, bir gün demi fazla kaçırmış. Evine dönerken, yürümekte bir hayli<br />
güçlük çekmiş. İki tarafa yalpa vurup, düşe kalka giderken, kendisini bu<br />
vaziyette gören canlardan biri:<br />
"Görüyorsun ya Baba! Fazla içmek ne fena şey!" deyince, Bektaşi durup<br />
yüzüne bakmış:<br />
"Azizim!" demiş, "içmek değil, yürümek fena şey!"<br />
51. Yüz parayla Hicaz’a mı (за сто монет в Хиджаз)?<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 59
Zenginlerden biri, Bektaşi fukaralarından birine yüz para vermiş (один из богачей<br />
одному бекташи-бедняку: «из бедняков одному» сто монет дал).<br />
Baba: "Eyvallah!" deyip yürüyünce, zengin adam, arkasından seslenmiş (шейх:<br />
«Спасибо!» — сказав, пошел /как/ только, богатый человек вслед ему<br />
крикнул):<br />
"Biliyorum Baba, bunu alınca doğru meyhaneye gidersin (знаю, Баба, их взяв,<br />
прямо в кабак пойдешь)!"<br />
Bektaşi:<br />
"Bre imanım!" demiş, "yüz parayla da Hicaz'a gidilmez ya (бекташи: «Эй,<br />
дружище! — сказал, — на сто монет в Хиджаз не поехать ведь /т.е. не<br />
совершить паломничество в Мекку/)!"<br />
51. Yüz parayla Hicaz’a mı?<br />
Zenginlerden biri, Bektaşi fukaralarından birine yüz para vermiş.<br />
Baba: "Eyvallah!" deyip yürüyünce, zengin adam, arkasından seslenmiş:<br />
"Biliyorum Baba, bunu alınca doğru meyhaneye gidersin!"<br />
Bektaşi:<br />
"Bre imanım!" demiş, "yüz parayla da Hicaz'a gidilmez ya!"<br />
52. Kefen parası (деньги на саван)<br />
Bektaşi, bir köye misafir olmuş (бекташи в одной деревне гостем стал); akşam<br />
olunca ev sahibine (вечер наступил когда, дома хозяину):<br />
"İmanım!" demiş, "şayet ben burada ölürsem ne yaparsın (дружище, — сказал, —<br />
если я здесь умру, что ты сделаешь)?"<br />
Ev sahibi (хозяин дома):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 60
"Erenler, sizleri hürmetle kefenler, defnederim!" demiş (Божий человек, вас с<br />
почтением в саван заверну, похороню! — сказал; kefenlemek — заворачивать<br />
в саван, kefen — саван; defin — погребение; предание земле).<br />
Bektaşi:<br />
"Öyle ise beni ölmüş farzedip (бекташи: раз так, меня умершим посчитав), şu<br />
kefen parasını şimdiden himmet etseniz hiç te fena olmaz!" demiş (эти деньги на<br />
саван сейчас пожалуете если, вовсе плохо не будет! — сказал; himmet —<br />
благоволение, милость; te = de, da — и, тоже, также; да и, и). Kefen parasını<br />
almış, rakısını getirip demlendikten sonra, kendi kendine mırıldanıp (деньги на<br />
саван взял, ракы принеся, выпил после того как, сам себе пробормотав):<br />
"Şu kefen parası, amma da işe yaradı!" demiş (эти деньги на саван как же на<br />
дело сгодились! — сказал).<br />
52. Kefen parası<br />
Bektaşi, bir köye misafir olmuş; akşam olunca ev sahibine:<br />
"İmanım!" demiş, "şayet ben burada ölürsem ne yaparsın?"<br />
Ev sahibi:<br />
"Erenler, sizleri hürmetle kefenler, defnederim!" demiş.<br />
Bektaşi:<br />
"Öyle ise beni ölmüş farzedip, şu kefen parasını şimdiden himmet etseniz hiç<br />
te fena olmaz!" demiş. Kefen parasını almış, rakısını getirip demlendikten<br />
sonra, kendi kendine mırıldanıp:<br />
"Şu kefen parası, amma da işe yaradı!" demiş.<br />
53. Eşekliğinden (из-за своей глупости)<br />
Baba Erenler, sünni bazı arkadaşların ısrarı üzerine (святой шейх, суннитов<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 61
некоторых друзей по настоянию; ısrar — настояние), vaız dinlemek için, bir<br />
gün camiye gitmiş (проповедь послушать чтобы, однажды в мечеть пошел).<br />
Hoca, alkolün zararları üzerine bir hayli şeyler anlattıktan sonra (ходжа, о вреде<br />
алкоголя много вещей рассказал после того как), şöyle bir örnek vermiş (такой<br />
пример дал):<br />
"Bir eşeğin önüne bir kova su, bir kova da şarap koysanız (перед ослом одно<br />
ведро воды и одно ведро вина поставите если), acaba eşek hangisini içer<br />
(интересно, осел что будет пить; hángi — какой?, который?)? Elbette ki suyu<br />
(конечно же, воду)! Peki eşek neden şarabı içmez?" deyince (хорошо, осел<br />
почему вино не станет пить? — сказал /как/ только), Bektaşi taşı gediğine<br />
koymuş (бекташи высказался: «камень в расщелину положил»):<br />
"Neden olacak ki be imanım?" demiş, "eşekliğinden (почему не станет, а,<br />
дружище? — сказал, — из-за своей глупости: «ослиности»)!'<br />
53. Eşekliğinden<br />
Baba Erenler, sünni bazı arkadaşların ısrarı üzerine, vaız dinlemek için, bir<br />
gün camiye gitmiş. Hoca, alkolün zararları üzerine bir hayli şeyler anlattıktan<br />
sonra, şöyle bir örnek vermiş:<br />
"Bir eşeğin önüne bir kova su, bir kova da şarap koysanız, acaba eşek<br />
hangisini içer? Elbette ki suyu! Peki eşek neden şarabı içmez?" deyince,<br />
Bektaşi taşı gediğine koymuş:<br />
"Neden olacak ki be imanım?" demiş, "eşekliğinden!'<br />
54. Takke (ермолка)<br />
Bektaşi'nin biri, yolculuğu sırasında bir eve misafir olmuş (один бекташи во<br />
время поездки в одном доме гостем стал). Ev sahibi her akşam rakı içtiği halde<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 62
(несмотря на то, что дома хозяин каждый вечер ракы пил), o gün misafirden<br />
çekinerek içemez olmuş (в тот день гостя устыдившись, пить не смог). Bu<br />
nedenle içkisini gece yatağının yanına alıp, bardağına doldurarak içermiş (по этой<br />
причине, спиртное свое к кровати принеся, стакан наполняя, пил).<br />
Ev sahibi bir ara dışarı çıkmış (дома хозяин на какое-то время наружу вышел),<br />
işin farkına varan Bektaşi, karanlıkta yavaşça kalkmış (/в чем/ дело заметивший,<br />
бекташи в темноте тихонько встал); dolu bardağı alıp karaya dikmiş ve tekrar<br />
yatağına yatmış (полный стакан взяв, опрокинул в глотку и снова в кровать<br />
лег; kara — суша; dikmek — ставить, устанавливать, вбивать; /разг./<br />
опрокинуть рюмку, выпить залпом).<br />
Dışardan dönen ev sahibi, yatağına girmiş (с улицы вернувшийся хозяин дома в<br />
кровать лег: «вошел»); bardağa el uzatıp boş olduğunu anlayınca (к стакану руку<br />
протянув, /то, что он/ пустым является, понял /как/ только), "acaba döküldü<br />
mü" diye, sağa sola elini sürmeye başlamış (интересно, пролилось ли, — говоря,<br />
направо, налево рукой водить начал). Farkına varan Bektaşi (заметивший<br />
бекташи; fark — разница, различие; farkına varmak — замечать, подмечать;<br />
распознавать; догадываться; varmak — прибывать; доходить, доезжать;<br />
чувствовать, ощущать, понимать):<br />
"Efendi, ne arıyorsun?" diye sormuş (эфенди, что ищешь? — спросил). Ev sahibi<br />
(хозяин дома):<br />
"Gecelik takkemi şuraya koymuştum da, arıyorum, bir türlü bulamıyorum"<br />
deyince, Bektaşi (ночной колпак сюда положил и ищу, никак найти не могу,<br />
— сказал /как/ только, бекташи):<br />
"İmanım, onu nafile arama (дружище, его впустую не ищи)! Başım üşüdü, ben<br />
giydim", demiş (у меня голова замерзла, я надел, — сказал).<br />
54. Takke<br />
Bektaşi'nin biri, yolculuğu sırasında bir eve misafir olmuş. Ev sahibi her<br />
akşam rakı içtiği halde, o gün misafirden çekinerek içemez olmuş. Bu nedenle<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 63
içkisini gece yatağının yanına alıp, bardağına doldurarak içermiş.<br />
Ev sahibi bir ara dışarı çıkmış, işin farkına varan Bektaşi, karanlıkta yavaşça<br />
kalkmış; dolu bardağı alıp karaya dikmiş ve tekrar yatağına yatmış.<br />
Dışardan dönen ev sahibi, yatağına girmiş; bardağa el uzatıp boş olduğunu<br />
anlayınca, "acaba döküldü mü" diye, sağa sola elini sürmeye başlamış.<br />
Farkına varan Bektaşi:<br />
"Efendi, ne arıyorsun?" diye sormuş. Ev sahibi:<br />
"Gecelik takkemi şuraya koymuştum da, arıyorum, bir türlü bulamıyorum"<br />
deyince, Bektaşi:<br />
"İmanım, onu nafile arama! Başım üşüdü, ben giydim", demiş.<br />
55. Kötü şarap (плохое вино)<br />
Bektaşi'ye iki testi şarap getirmişler (бекташи два кувшина вина принесли).<br />
"Erenler, bak bakalım, bu şarapların hangisi daha iyi (Божий человек, посмотрика,<br />
из этих вин какое лучше)?"<br />
Bektaşi, testinin birinden bir yudum almış (бекташи из одного кувшина один<br />
глоток сделал: «взял»):<br />
"Ötekisi daha iyi", demiş (другое лучше, — сказал).<br />
"İyi ama, ötekinin tadına bakmadın ki (хорошо, но другое на вкус не<br />
попробовал ведь: «на вкус его не посмотрел)?"<br />
Bektaşi:<br />
"İmanım!" demiş, "bundan daha kötüsü de olamaz ki (бекташи: дружище! —<br />
сказал, — более плохое, чем это, быть не может ведь)!"<br />
55. Kötü şarap<br />
Bektaşi'ye iki testi şarap getirmişler.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 64
"Erenler, bak bakalım, bu şarapların hangisi daha iyi?"<br />
Bektaşi, testinin birinden bir yudum almış:<br />
"Ötekisi daha iyi", demiş.<br />
"İyi ama, ötekinin tadına bakmadın ki?"<br />
Bektaşi:<br />
"İmanım!" demiş, "bundan daha kötüsü de olamaz ki!"<br />
56. Ağıza göre değişir (меняется в зависимости от рта)<br />
Bektaşi Babasına sorumuşlar (шейха бекташи спросили):<br />
"Baba Erenler, rakı helâl mıdır, yoksa haram mıdır (святой шейх, ракы<br />
дозволено или запрещено)?"<br />
Baba:<br />
"Ağıza göre değişir!" demiş (шейх: в зависимости от рта меняется! — сказал;<br />
ağız — рот).<br />
56. Ağıza göre değişir<br />
Bektaşi Babasına sorumuşlar:<br />
"Baba Erenler, rakı helâl mıdır, yoksa haram mıdır?"<br />
Baba:<br />
"Ağıza göre değişir!" demiş.<br />
57. Ölürken (умирая)...<br />
İçkiye aşırı tutkun bir Bektaşi (к спиртному сильно пристрастившийся один<br />
бекташи), ölüm döşeğinde yatarken bir yudum su istemiş (на смертном ложе<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 65
лежал когда, глоток воды попросил). Niçin istediğini soranlara şöyle demiş<br />
(почему попросил, спрашивающим так сказал):<br />
"İnsan ölürken düşmanlarıyla bile barışmalı (человек, умирая, с врагами своими<br />
даже помириться должен; barış — мир; barışmak — мириться)!"<br />
57. Ölürken...<br />
İçkiye aşırı tutkun bir Bektaşi, ölüm döşeğinde yatarken bir yudum su<br />
istemiş. Niçin istediğini soranlara şöyle demiş:<br />
"İnsan ölürken düşmanlarıyla bile barışmalı!"<br />
58. Yersizlikten (из-за неуместности/отсутствия места)<br />
Bektaşi'nin biri, kem gözlerden uzak olmak için (один бекташи от дурных глаз<br />
подальше быть чтобы), tenha bir saatte boş bulduğu cami bahçesinin bir köşesine<br />
çekilip, başlamış demlenmeğe (в тихий час присев в уголке сада мечети,<br />
/которую/ он нашел пустой, начал потягивать /спиртное/; tenha — безлюдный,<br />
малолюдный; пустынный; boş — пустой). Kısa bir müdet sonra müezzin<br />
damlamış (короткое время спустя муэдзин неожиданно появился; müezzin —<br />
муэдзин /служитель мечети, призывающий с минарета к молитве/; ср. ezan<br />
— призыв к молитве):<br />
"Ulan be kâfir, senin bu yaptığın düpedüz dinsizliktir, imansızlıktır (эй, гяур /т.е.<br />
неверный/, это тобой совершаемое настоящее вероотступничество и<br />
безбожие; düz — гладкий, ровный, плоский; düpedüz — совершенно<br />
гладкий/ровный, простой; совершенно открыто, откровенно, напрямик; din<br />
— религия)!"<br />
Bektaşi boynunu bükmüş (бекташи голову склонил: «шею согнул»):<br />
"Yok be imanım!" demiş, "ne dinsizlik, ne de imansızlıktır; yersizliktir, yersizlik<br />
(нет, эй, дружище! — сказал, — не вероотступничество и не безбожие,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 66
неуместность/отсутствие, нехватка места /это/)!"<br />
58. Yersizlikten<br />
Bektaşi'nin biri, kem gözlerden uzak olmak için, tenha bir saatte boş bulduğu<br />
cami bahçesinin bir köşesine çekilip, başlamış demlenmeğe. Kısa bir müdet<br />
sonra müezzin damlamış:<br />
"Ulan be kâfir, senin bu yaptığın düpedüz dinsizliktir, imansızlıktır!"<br />
Bektaşi boynunu bükmüş:<br />
"Yok be imanım!" demiş, "ne dinsizlik, ne de imansızlıktır; yersizliktir,<br />
yersizlik!"<br />
CAMİ<br />
МЕЧЕТЬ<br />
59. Deve (верблюд)<br />
Bir gün başıboş sokakta dolaşan bir deve (однажды без присмотра по улице<br />
бродящий верблюд), cami kapısını açık görerek içeri dalmış (дверь мечети<br />
открытой увидев, внутрь проник); başını çarpıp kandilleri kırmış (головой<br />
ударившись, светильники разбил). Bunu gören kayyum, süpürgeyi alıp, hayvanı<br />
dövmeye başlamış (это увидевший служитель мечети метлу взяв, животное<br />
бить начал; kayyum, kayyım — служитель в мечети). Bu sırada yolda geçen bir<br />
Bektaşi Dervişi, kayyuma sormuş (в это время по дороге идущий дервишбекташи<br />
служителя спросил):<br />
"Hayvanı neden dövüyorsun imanım (животное почему бьешь, дружище)?"<br />
Kayyum cevap vermiş (служитель ответ дал):<br />
"Camiye girdiği için (в мечеть вошел он так как)!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 67
Bektaşi:<br />
"Vurma be kuzum!" demiş, "o bir hayvandır; aklı ermediği için girmiş. Bak ben hiç<br />
giriyor muyum (бекташи: не бей, эй, дорогой! — сказал, — он — животное,<br />
/из-за того, что/ ум его не постиг, вошел. Посмотри, я вообще вхожу ли;<br />
ermek — постигать)?"<br />
(Алавиты и бекташи не посещают мечетей. Молятся они обычно дома.<br />
Кроме того, у них есть ‘cemm’ — место собрания, а у бекташи также<br />
‘tekke’ — обитель дервишей, монастырь.)<br />
59. Deve<br />
Bir gün başıboş sokakta dolaşan bir deve, cami kapısını açık görerek içeri<br />
dalmış; başını çarpıp kandilleri kırmış. Bunu gören kayyum, süpürgeyi alıp,<br />
hayvanı dövmeye başlamış. Bu sırada yolda geçen bir Bektaşi Dervişi,<br />
kayyuma sormuş:<br />
"Hayvanı neden dövüyorsun imanım?"<br />
Kayyum cevap vermiş:<br />
"Camiye girdiği için!"<br />
Bektaşi:<br />
"Vurma be kuzum!" demiş, "o bir hayvandır; aklı ermediği için girmiş. Bak<br />
ben hiç giriyor muyum?"<br />
60. Bu yaştan sonra camiye mi (в мечеть в этом возрасте)?<br />
Bektaşi'nin biri, yaramazlık yapan oğlunu kovalamış (один бекташи за<br />
шалившим сыном гнался; yaramazlık — шалость; yaramak — годиться, быть<br />
годным, подходить; yaramaz — негодный, неподходящий; шалун, проказник).<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 68
Oğlan önde, baba arkadan koşmuş (мальчик впереди, отец следом бежал). Bir<br />
caminin önünden geçerlerken, kapıyı açık gören oğlan içeri dalmış (перед<br />
мечетью пробегая, дверь ее открытой увидевший мальчик внутрь забежал:<br />
«проник»). Baba uzun bir süre kapıda beklemiş, sonra kafasını içeriye uzatıp<br />
seslenmiş (отец долгое время у входа ждал, потом голову внутрь просунув:<br />
«протянув», крикнул):<br />
"Haydi oğlum, çık dışarı (давай, сынок, выходи наружу; háydi — ну!, айда!,<br />
давай!)! Vallahi seni dövmeyeceğim (ей-богу, тебя бить на буду). Haydi<br />
yavrum, gel, bu yaştan sonra beni oraya sokma!" demiş (давай, детка, иди, после<br />
этого возраста меня туда не вталкивай! — сказал).<br />
60. Bu yaştan sonra camiye mi?<br />
Bektaşi'nin biri, yaramazlık yapan oğlunu kovalamış. Oğlan önde, baba<br />
arkadan koşmuş. Bir caminin önünden geçerlerken, kapıyı açık gören oğlan<br />
içeri dalmış. Baba uzun bir süre kapıda beklemiş, sonra kafasını içeriye uzatıp<br />
seslenmiş:<br />
"Haydi oğlum, çık dışarı! Vallahi seni dövmeyeceğim. Haydi yavrum, gel, bu<br />
yaştan sonra beni oraya sokma!" demiş.<br />
61. Kayınpederinin evi (твоего тестя дом)<br />
Fakir bir Bektaşi, küçük bir kulübede yarı aç, yarı tok bir halde yaşarmış (бедный<br />
бекташи в маленькой хижине наполовину в голодном, наполовину в сытом<br />
состоянии жил).<br />
Bir gün geç vakit kapı çalınmış (однажды в позднее время в дверь постучали;<br />
çalmak — бить, ударять, стучать; çalınmak — страдательно-безличная<br />
форма от çalmak). Bektaşi kapıyı açınca, hiç tanımadığı bir adamla karşılaşmış<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 69
(бекташи дверь открыл когда, с совсем незнакомым человеком встретился):<br />
"Kimsin?" diye sorduğunda, şu yanıtı almış (кто ты? — говоря, спросил когда,<br />
такой ответ получил):<br />
"Ben, Allah'ın damadıyım (я зять Аллаха; damat — зять). Bu gece sana misafir<br />
olacağım (этой ночью у тебя гостем буду)" deyince, Bektaşi'nin çehresini bir<br />
teessür kaplamış (сказал /как/ только, у бекташи на лице сожаление<br />
отразилось; kaplamak — покрывать что чем; охватывать /о каком-л./<br />
чувстве/). Kulübesinin hazin haline bakmış (на убогое состоянии хижины<br />
посмотрел; hazin — печальный, унылый); eliyle işaret ederek, o sefil manzarayı<br />
misafire göstermiş (рукой показав, ту убогую картину гостю показал; işaret —<br />
знак; manzara — вид, пейзаж, панорама):<br />
"Bak Erenler (посмотри, Божий человек)! Böyle bir yerde Allah'ın damadını<br />
nasıl misafir edebilirim (в таком месте зятя Аллаха как гостем принять могу).<br />
Gel, seni lâyık olduğun bir yere götüreyim (иди, тебя в достойное тебя место<br />
отведу)," demiş ve misafirin önüne düşüp (сказал и, перед гостем идя), şehrin en<br />
büyük camisinin önüne getirmiş (к самой большой мечети города привел):<br />
"İşte Erenler, senin misafir olabileceğin yer ancak burası olabilir", demiş (вот,<br />
Божий человек, местом, где ты гостем остановиться сможешь, только это<br />
место может быть, — сказал). Misafir, birdenbire irkilmiş (гость внезапно<br />
вздрогнул):<br />
"Burası da neresi?" diye sorunca, Bektaşi, gayet sakin (и что это за место? —<br />
говоря, спросил когда, бекташи очень спокойно):<br />
"Canım tanıyamadın mı? Senin kayınpederinin evi (дорогой, не смог признать<br />
разве? Твоего тестя дом)."<br />
61. Kayınpederinin evi<br />
Fakir bir Bektaşi, küçük bir kulübede yarı aç, yarı tok bir halde yaşarmış.<br />
Bir gün geç vakit kapı çalınmış. Bektaşi kapıyı açınca, hiç tanımadığı bir<br />
adamla karşılaşmış:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 70
"Kimsin?" diye sorduğunda, şu yanıtı almış:<br />
"Ben, Allah'ın damadıyım. Bu gece sana misafir olacağım" deyince,<br />
Bektaşi'nin çehresini bir teessür kaplamış. Kulübesinin hazin haline bakmış;<br />
eliyle işaret ederek, o sefil manzarayı misafire göstermiş:<br />
"Bak Erenler! Böyle bir yerde Allah'ın damadını nasıl misafir edebilirim. Gel,<br />
seni lâyık olduğun bir yere götüreyim, " demiş ve misafirin önüne düşüp,<br />
şehrin en büyük camisinin önüne getirmiş:<br />
"İşte Erenler, senin misafir olabileceğin yer ancak burası olabilir", demiş.<br />
Misafir, birdenbire irkilmiş:<br />
"Burası da neresi?" diye sorunca, Bektaşi, gayet sakin:<br />
"Canım tanıyamadın mı? Senin kayınpederinin evi."<br />
62. Her gün taciz etmem (каждый день надоедать не буду; taciz — надоедание,<br />
taciz etmek — надоедать, беспокоить, докучать; причинять беспокойство)<br />
"Ramazan ayı, dileklerin kabul edildiği bir aydır (рамазан месяц — месяц,<br />
/когда/ принимаются желания). Allah'tan ne istersen verir", demişler (у Аллаха<br />
что попросишь, даст, — поговаривали).<br />
Bunu duyan Bektaşi, çoktan beri veremediği borcunu ödemek için (это<br />
услышавший бекташи, давно невыплаченный долг оплатить чтобы), kalkmış<br />
camiye gitmiş (поднялся, в мечеть пошел). Namazını kılıp duaya başlamış<br />
(намаз совершив, молиться начал):<br />
"Yarabbi (о Создатель)! Evine ilk defa geldiğim gündür (/это/ первый день,<br />
/когда/ в дом твой я пришел). Ben, bunlar gibi günde beş defa gelip Seni taciz<br />
etmem (я, им подобно, в день пять раз приходя, тебя надоедать не буду; taciz<br />
— надоедание). Borcumu verecek kadar para ihsan eyle, bir daha da gelmem!"<br />
demiş (долг мой отдать чтобы, деньги подари, и еще раз не приду! — сказал;<br />
ihsan — благодеяние, милость; eylemek — /вспомогательный глагол/ делать;<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 71
совершать какое-л. действие).<br />
62. Her gün taciz etmem<br />
"Ramazan ayı, dileklerin kabul edildiği bir aydır. Allah'tan ne istersen verir",<br />
demişler.<br />
Bunu duyan Bektaşi, çoktan beri veremediği borcunu ödemek için, kalkmış<br />
camiye gitmiş. Namazını kılıp duaya başlamış:<br />
"Yarabbi! Evine ilk defa geldiğim gündür. Ben, bunlar gibi günde beş defa<br />
gelip Seni taciz etmem. Borcumu verecek kadar para ihsan eyle, bir daha da<br />
gelmem!" demiş.<br />
TANRI VE EVLİYA İLİŞKİLERİ<br />
ОТНОШЕНИЕ К БОГУ И СВЯТЫМ<br />
63. Aksini yapıyor (противоположное делает)<br />
Adamın biri, hasta yatmakta olan çocuğuna okuyup dua etmesi için (один человек<br />
для своего больным лежащего ребенка почитал молитвы чтобы; yatmak —<br />
лежать, ложиться), bir Bektaşi babasını çağırmış (одного шейха бекташи<br />
позвал). Bektaşi gelip çocuğun başında elini sürüp, okuyup üfleyerek (бекташи,<br />
придя, по голове ребенка рукой водя, /молитвы/ читая, шептал; üflemek —<br />
дуть):<br />
"İnşallah bu çocuk ölür!" demiş (даст Бог, этот ребенок умрет! — сказал).<br />
Buna fena halde canı sıkılan ev sahibi (из-за этого плохим образом = крайне<br />
огорчившийся дома хозяин; -a canı sıkılmak —огорчаться, раздражаться изза<br />
чего-л.; can — душа), ses çıkarmadan Bektaşi'yi yolcu etmiş (голоса не подав,<br />
бекташи выпроводил/с бекташи попрощался: «путником сделал»). Aradan<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 72
irkaç gün geçince (между тем несколько дней прошло когда) hasta çocuk<br />
iyileşip kalkmış (больной ребенок выздоровев, поднялся) ve bir gün Bektaşi'ye<br />
rastlayan adam (и однажды бекташи встретивший человек):<br />
"Baba erenler, geçen gün seni götürüp hastamıza dua etmeni istemiştik (святой<br />
шейх, прошлым днем тебя приведя, за больного нашего помолиться тебя<br />
попросили). Siz aksine beddua ettiniz, fakat, Allah'a çok şükür (вы наоборот<br />
прокляли, однако, Аллаху большое благодарение; beddua — проклятие)!<br />
Çocuk iyileşti (ребенок выздоровел). Senin kötülüğün sana kaldı", deyince<br />
Bektaşi adama dönmüş (твое зло тебе осталось, — сказал /как/ только, бекташи<br />
к человек обернулся):<br />
"Bak oğlum!" demiş (смотри, сынок! — сказал), "o sıralar benim Allah ile aram<br />
pek iyi değildi (в то время мои с Аллахом отношения очень хорошими не<br />
были); dediklerimin hep aksini yapıyordu (сказанное мной постоянно наоборот<br />
делал он). Öyle istedim ki, çocuğa sıhhat versin (так я попросил, чтобы ребенку<br />
здоровье дал он)!"<br />
63. Aksini yapıyor<br />
Adamın biri, hasta yatmakta olan çocuğuna okuyup dua etmesi için, bir<br />
Bektaşi babasını çağırmış. Bektaşi gelip çocuğun başında elini sürüp, okuyup<br />
üfleyerek:<br />
"İnşallah bu çocuk ölür!" demiş.<br />
Buna fena halde canı sıkılan ev sahibi, ses çıkarmadan Bektaşi'yi yolcu etmiş.<br />
Aradan birkaç gün geçince hasta çocuk iyileşip kalkmış ve bir gün Bektaşi'ye<br />
rastlayan adam:<br />
"Baba erenler, geçen gün seni götürüp hastamıza dua etmeni istemiştik. Siz<br />
aksine beddua ettiniz, fakat, Allah'a çok şükür! Çocuk iyileşti. Senin<br />
kötülüğün sana kaldı", deyince Bektaşi adama dönmüş:<br />
"Bak oğlum!" demiş, "o sıralar benim Allah ile aram pek iyi değildi;<br />
dediklerimin hep aksini yapıyordu. Öyle istedim ki, çocuğa sıhhat versin!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 73
64. Yağmur duası (молитва о дожде)<br />
Bir köyde yağmur duasına çıkmışlar (в одной деревне на молитву о дожде<br />
вышли). Bektaşi de bunlara katılmış (бекташи тоже к ним присоединился).<br />
Cemaatin arkasından giderken (за общиной вслед шел когда), eline geçirdiği bir<br />
ağaç dalını kendi tarlasına dikip (в руку ему попавшую ветку дерева на свое<br />
поле воткнув), başını yukarı kaldırmış (голову вверх поднял):<br />
"Bizim tarla da işte burası (наше поле же вот тут). Bari iyice bir yağmur yağdır<br />
da sulansın!" demiş (хотя бы хороший дождь пошли, чтобы оросилось! —<br />
сказал).<br />
Yağmur duası bitmiş (молитва о дожде закончилась); herkes evine dönmüş ve o<br />
akşam şiddetli bir yağmur ve dolu yağmış (все по домам разошлись, и в тот<br />
вечер сильный дождь и град пошел). Bektaşi sabahleyin tarlasını gezmeğe<br />
gitmiş, bir de ne görsün (бекташи утром поле свое осмотреть пошел, и что же<br />
видит; gezmek — ходить, расхаживать; бродить; осматривать /город,<br />
музей и т. п./)? Dolu, bilhassa kendi tarlasındaki ekini mahvedip toprağa katmış<br />
(град в особенности на его поле /находившиеся/ посевы уничтожив, с почвой<br />
смешался; mahvetmek — губить; уничтожать; истреблять). O vakit başını<br />
yukarı kaldırarak Allah'a şöyle seslenmiş (тогда, голову вверх подняв, Аллаху<br />
так крикнул):<br />
"Kabahat sende değil, sana tarlayı gösteren pezevenkte!" demiş (вина не на тебе,<br />
/вина на/ тебе поле показавшем мерзавце! — сказал; pezevenk — сводник).<br />
64. Yağmur duası<br />
Bir köyde yağmur duasına çıkmışlar. Bektaşi de bunlara katılmış. Cemaatin<br />
arkasından giderken, eline geçirdiği bir ağaç dalını kendi tarlasına dikip,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 74
aşını yukarı kaldırmış:<br />
"Bizim tarla da işte burası. Bari iyice bir yağmur yağdır da sulansın!" demiş.<br />
Yağmur duası bitmiş; herkes evine dönmüş ve o akşam şiddetli bir yağmur ve<br />
dolu yağmış. Bektaşi sabahleyin tarlasını gezmeğe gitmiş, bir de ne görsün?<br />
Dolu, bilhassa kendi tarlasındaki ekini mahvedip toprağa katmış. O vakit<br />
başını yukarı kaldırarak Allah'a şöyle seslenmiş:<br />
"Kabahat sende değil, sana tarlayı gösteren pezevenkte!" demiş.<br />
65. Ali Paşa’nın kulu (раб Али Паши)<br />
Bektaşi'nin biri, Mısır'a gezmeye gitmiş (один бекташи в Египет<br />
путешествовать отправился). Sokakta geçerken (по улице шел когда) süslü,<br />
görkemli atlar üstünde (верхом на украшенных, великолепных лошадях),<br />
sırmalı, pırıl pırıl giyisli adamlar görünce (в шитых золотом блестящих одеждах<br />
людей увидел /как/ только; sırma — серебряная или позолоченная тонкая<br />
нить, канитель), yanındakilerine, bunların neyin nesi, kimin fesi oldukların<br />
sormuş (рядом стоящих /людей/ кем они и чьими слугами: чьей феской<br />
являются, спросил). Ali Paşa'nın kulları olduklarını öğrenince (/то, что они/ Али<br />
Паши рабами являются, узнал /как/ только), yoksul Bektaşi başını göğe<br />
kaldırmış (бедный бекташи голову к небу поднял):<br />
"Hey Allah'ım (о Аллах мой)! Bir senin kuluna, bir de Ali Paşa'nın kuluna bak (на<br />
своего раба и на раба Али Паши посмотри); şu benim perişan halimden utan!"<br />
demiş (этого моего жалкого состояния устыдись! — сказал; utanmak —<br />
стыдиться; стесняться).<br />
65. Ali Paşa’nın kulu<br />
Bektaşi'nin biri, Mısır'a gezmeye gitmiş. Sokakta geçerken süslü, görkemli<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 75
atlar üstünde, sırmalı, pırıl pırıl giyisli adamlar görünce, yanındakilerine,<br />
bunların neyin nesi, kimin fesi oldukların sormuş. Ali Paşa'nın kulları<br />
olduklarını öğrenince, yoksul Bektaşi başını göğe kaldırmış:<br />
"Hey Allah'ım! Bir senin kuluna, bir de Ali Paşa'nın kuluna bak; şu benim<br />
perişan halimden utan!" demiş.<br />
66. Alet (орудие)<br />
Bektaşi babalarından biri, karşılaştığı her olumsuzluğu 'Tanrı'dandır" deyip (один<br />
их шейхов бекташи, каждую неприятность, с которой он сталкивался: «от<br />
Бога», — говоря; olumsuzluk — неприятность), avunup dururmuş (себя утешал<br />
постоянно; avunmak — утешать себя, -ıp durmak — форма, выражающая<br />
длительность действия). Bunu bilen tanıdıklardan birisi, ders olsun diye (об<br />
этом знавший один из его знакомых, чтобы урок преподать: «уроком пусть<br />
будет, говоря»), Babanın ensesine zorlu bir sille yapıştırmış (по затылку шейха<br />
сильную оплеуху влепил; ense — затылок). Baba hızla geri dönüp bakmış<br />
(шейх быстро обернувшись, посмотрел). Adam:<br />
"Ne bakıyorsun Baba erenler, bu da Tanrı'dandı (человек: что смотришь, святой<br />
отец, это тоже от Бога было)."<br />
Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи):<br />
"Çok doğru be imanım (абсолютно верно, эй, дружище)! Bu da Tanrı'dandı; her<br />
şey Tanrı'dandır (это тоже от Бога было, все от Бога). Bunu biliyorum, yalnız,<br />
hangi pezevengin eliyle yaptı, işte ona bakıyordum!" demiş (это знаю, только<br />
какого мерзавца рукой сделал, вот на это смотрю! — сказал).<br />
66. Alet<br />
Bektaşi babalarından biri, karşılaştığı her olumsuzluğu 'Tanrı'dandır" deyip,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 76
avunup dururmuş. Bunu bilen tanıdıklardan birisi, ders olsun diye, Babanın<br />
ensesine zorlu bir sille yapıştırmış. Baba hızla geri dönüp bakmış. Adam:<br />
"Ne bakıyorsun Baba erenler, bu da Tanrı'dandı."<br />
Bunun üzerine Bektaşi:<br />
"Çok doğru be imanım! Bu da Tanrı'dandı; her şey Tanrı'dandır. Bunu<br />
biliyorum, yalnız, hangi pezevengin eliyle yaptı, işte ona bakıyordum!" demiş.<br />
67. Bunu ben yapsaydım (если бы это сделал я)<br />
Bektaşi'nin biri, nehir kenarında otururken (один бекташи, на речном берегу<br />
сидел когда) yanına, biri elinde, biri kucağında, iki çocukla bir kadın gelmiş (к<br />
нему, одного за руку /держа/, /а/ с одним на руках, с двумя детьми женщина<br />
подошла). Kadın, babaya rica etmiş (женщина шейха попросила; rica —<br />
просьба): "çocuğun birini tut, ötekini karşıya geçireyim, gelip bunu da alırım",<br />
demiş (ребенка одного подержи, другого на противоположную сторону<br />
переведу, придя, этого тоже заберу, — сказала).<br />
Baba çocuğa bakmış (шейх за ребенком следил). Kadın küçük çocuğu karşıya<br />
geçirdikten sonra dönmüş (женщина, маленького ребенка на противоположный<br />
берег: «сторону» перевела после того как, вернулась) öteki çocuğu da alıp<br />
geçirmek isterken (другого ребенка тоже забрав, перейти хотела когда), tam<br />
nehrin ortasında ayağı kayarak düşmüş (прямо реки посередине нога ее<br />
соскользнула, /женщина/ упала); hem kadın, hem çocuk, ikisi de boğulmuş (и<br />
женщина, и ребенок, оба утонули).<br />
Bir yandan bu acıklı olayı izleyen (с одной стороны, за этим печальным<br />
происшествием наблюдающий; izlemek — следовать; смотреть, следить<br />
глазами, наблюдать), diğer taraftan karşıdaki çocuğun çığlığını duyan Bektaşi (с<br />
другой стороны, на противоположной стороне находящегося ребенка крики<br />
слышащий бекташи), daha fazla tahammül edemez, başını yukarı kaldırıp<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 77
(больше выдержать не смог, голову вверх подняв; tahammül — терпение):<br />
"Hey yüce Tanrım!" demiş (эй, верховный Бог! — сказал), "Senin bu yaptığını<br />
eğer ben yapsaydım, kim bilir canıma nasıl okurdun (тобой это сделанное я<br />
сделал если бы, кто знает, какую бы ты задал мне трепку; canına okumak —<br />
уничтожить; задать трепку)!"<br />
67. Bunu ben yapsaydım<br />
Bektaşi'nin biri, nehir kenarında otururken yanına, biri elinde, biri<br />
kucağında, iki çocukla bir kadın gelmiş. Kadın, babaya rica etmiş: "çocuğun<br />
birini tut, ötekini karşıya geçireyim, gelip bunu da alırım", demiş.<br />
Baba çocuğa bakmış. Kadın küçük çocuğu karşıya geçirdikten sonra dönmüş,<br />
öteki çocuğu da alıp geçirmek isterken, tam nehrin ortasında ayağı kayarak<br />
düşmüş; hem kadın, hem çocuk, ikisi de boğulmuş.<br />
Bir yandan bu acıklı olayı izleyen, diğer taraftan karşıdaki çocuğun çığlığını<br />
duyan Bektaşi, daha fazla tahammül edemez, başını yukarı kaldırıp:<br />
"Hey yüce Tanrım!" demiş, "Senin bu yaptığını eğer ben yapsaydım, kim<br />
bilir canıma nasıl okurdun!"<br />
68. Allah kerimdir (Бог милостив)<br />
Bektaşi Babalarından biri, bir yelken gemisinde yolculuk ederken (один из<br />
шейхов бекташи, на парусном судне путешествие совершал когда) fırtınaya<br />
tutulmuş ve korkusundan dua ediyormuş (в бурю попал и от страха молился). Bu<br />
sıra yolculardan birisi (в это время один из путников):<br />
"Baba, ne korkuyorsun, Allah kerimdir (шейх, почему ты боишься, Бог<br />
милостив)!"<br />
Bektaşi:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 78
"Ben de, Allah kerim olduğu için korkuyorum ya (бекташи: я же, так как Бог<br />
милостивым является, боюсь ведь)!.. Bizi bekleyen balıkdar da Allah'a<br />
yalvarıyor (нас ожидающие рыбы тоже Бога молят); hangimizin duası kuvvetli<br />
gelirse o kazanacaktır!" demiş (чья /из нас/ молитва сильнее окажется:<br />
«придет», тот выиграет! — сказал).<br />
68. Allah kerimdir<br />
Bektaşi Babalarından biri, bir yelken gemisinde yolculuk ederken fırtınaya<br />
tutulmuş ve korkusundan dua ediyormuş. Bu sıra yolculardan birisi:<br />
"Baba, ne korkuyorsun, Allah kerimdir!"<br />
Bektaşi:<br />
"Ben de, Allah kerim olduğu için korkuyorum ya!.. Bizi bekleyen balıkdar da<br />
Allah'a yalvarıyor; hangimizin duası kuvvetli gelirse o kazanacaktır!" demiş.<br />
69. Allah var mı (Бог есть ли)?<br />
Bektaşi Babalarından birine, "Allah var mı?" diye sormuşlar (у одного из шейхов<br />
бекташи: «Бог есть ли?» — спросили). Baba şu yanıtı vermiş (шейх такой<br />
ответ дал):<br />
"Olmaz olur mu be yahu (разве его может не быть, эй, послушай)? Hem de tam<br />
seksen yıldır boğuşuyoruz, ama hep te onun dediği oluyor (к тому же ровно<br />
восемьдесят лет /с ним/ грыземся, но постоянно им сказанное получается;<br />
boğuşmak — сцепиться, ссориться)."<br />
69. Allah var mı?<br />
Bektaşi Babalarından birine, "Allah var mı?" diye sormuşlar. Baba şu yanıtı<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 79
vermiş:<br />
"Olmaz olur mu be yahu? Hem de tam seksen yıldır boğuşuyoruz, ama hep te<br />
onun dediği oluyor."<br />
70. Eli darda<br />
Hamam parasının bir kuruş olduğu dönemlerde (во времена, /когда/ баня стоила<br />
один куруш /копейку/; dönem — период), bir Bektaşi fakiri hamama gitmiş<br />
(один бекташи-бедняк в баню пошел). Yıkanıp elbisesini giydikten sonra elini<br />
cebine sokmuş (помывшись, одежду свою надел после того как, руку в карман<br />
засунул), bir de ne baksın, cebinde kuruşu yok (и что же видит, в кармане<br />
куруша нет). O kuruşu, bir akşam önce meyhanede verdiğini hemen hatırlamış ve<br />
elini açarak (/о том, что/ тот куруш, вечером ранее в кабаке отдал, сразу<br />
вспомнил и, руку раскрыв):<br />
"Allahım, ya bana bir kuruş ihsanda bulun, ya da şu kubbeyi yık!" diye yalvarmağa<br />
başlamış (Аллах, или мне один куруш подари, или этот купол разрушь! —<br />
говоря, молить начал).<br />
Tam bu sırada tesadüf ya, bir zelzele kopmuş (как раз в это время, вот<br />
случайность, землетрясение произошло); hamam yıkılmış, Bektaşi de o<br />
kalabalıkta kaçıp kurtulmuş (баня разрушилась, бекташи же в той толпе<br />
убежав, спасся). Biraz ilerde çayırlıkta namaz kılıp dua eden bir adam (немного<br />
впереди на лужайке намаз совершающий, молящийся человек):<br />
"Allahım bana yüz lira ver!" deyince, Bektaşi gülmüş (Аллах, мне сто лир дай!<br />
— сказал только, бекташи рассмеялся):<br />
"Yahu sen aklınımı kaçırdın (эй, ты разум растерял)! Bana bir kuruş bile<br />
vermemek için koskoca hamamı yıktı (мне одного куруша не давать чтобы,<br />
огромную баню разрушил). Sen şimdi yüz lira için dünyayı yıktıracağın (ты<br />
сейчас из-за сто лир землю разрушить заставишь; yıkmak — разрушать;<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 80
ломать; yıktırmak — заставить разрушить; побудить сломать). Bırak, O'nun<br />
bu günlerde eli dardadır!" demiş (брось, в эти дни Он не при деньгах: «Его рука<br />
в стеснении»! — сказал; dar — узкий; тесный; стесненное/затруднительное<br />
положение: darda bulunmak — испытывать денежные/материальные<br />
затруднения).<br />
70. Eli darda<br />
Hamam parasının bir kuruş olduğu dönemlerde, bir Bektaşi fakiri hamama<br />
gitmiş. Yıkanıp elbisesini giydikten sonra elini cebine sokmuş, bir de ne<br />
baksın, cebinde kuruşu yok. O kuruşu, bir akşam önce meyhanede verdiğini<br />
hemen hatırlamış ve elini açarak:<br />
"Allahım, ya bana bir kuruş ihsanda bulun, ya da şu kubbeyi yık!" diye<br />
yalvarmağa başlamış.<br />
Tam bu sırada tesadüf ya, bir zelzele kopmuş; hamam yıkılmış, Bektaşi de o<br />
kalabalıkta kaçıp kurtulmuş. Biraz ilerde çayırlıkta namaz kılıp dua eden bir<br />
adam:<br />
"Allahım bana yüz lira ver!" deyince, Bektaşi gülmüş:<br />
"Yahu sen aklınımı kaçırdın! Bana bir kuruş bile vermemek için koskoca<br />
hamamı yıktı. Sen şimdi yüz lira için dünyayı yıktıracağın. Bırak, O'nun bu<br />
günlerde eli dardadır!" demiş.<br />
71. İnekle eşek (корова и осел)<br />
Bektaşi'nin bir uyuz eşeği, bir de besili ineği varmış (у одного бекташи<br />
паршивый осел и жирная корова были). İneğin sütünden kazandığı paranın<br />
yarısıyla eşeğe arpa alıyormuş (на половину денег, заработанных на коровьем<br />
молоке, ослу ячмень покупал он; kazanmak — зарабатывать; yarı —<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 81
половина). Fakat, eşek artık hiç bir işe yaramıyormuş (однако осел уже ни на<br />
какое дело не годился). Bir gün dayanmayıp dua etmiş (однажды, не выдержав,<br />
взмолился):<br />
"Allahım, ne olur beni şu eşekten kurtar!" demiş (Бог мой, пожалуйста, меня от<br />
этого осла избавь! — сказал). Ertesi sabah ahırın kapısını açmış ki ne görsün (на<br />
следующее утро хлева дверь открыл и что же увидел): inek ölmüş, eşek kalmış<br />
(корова сдохла, осел остался). Bektaşi o hırsla sokağa fırlayıp halkı başına<br />
toplamış (бекташи в гневе на улицу выскочил, народ вокруг собрал; hırs —<br />
гнев, ярость, негодование):<br />
"Ey ahali, şu yerde yatan nedir (эй, жители, это, на земле лежащее что)?"<br />
"İnek (корова)!"<br />
"Ya şu ayakta duran uyuz (а этот на ногах стоящий паршивый)?"<br />
"Eşek (осел)!"<br />
Bektaşi ellerini yukarı kaldırıp (бекташи, руки вверх подняв):<br />
"Hey kudretine kurban olduğum Allah (эй, Бог, силы которого жертвой я стал;<br />
kudret — сила, мощь; kurban — жертва)! Sana kırk yılda bir ricada bulundum<br />
(тебя за сорок лет один раз лишь о чем-то попросил: «в одной просьбе<br />
находился»; rica — просьба). Onda da, eşekle ineği birbirine karıştırdın!" demiş<br />
(и в ней /в просьбе/ осла с коровой перепутал ты! — сказал).<br />
71. İnekle eşek<br />
Bektaşi'nin bir uyuz eşeği, bir de besili ineği varmış. İneğin sütünden<br />
kazandığı paranın yarısıyla eşeğe arpa alıyormuş. Fakat, eşek artık hiç bir işe<br />
yaramıyormuş. Bir gün dayanmayıp dua etmiş:<br />
"Allahım, ne olur beni şu eşekten kurtar!" demiş. Ertesi sabah ahırın kapısını<br />
açmış ki ne görsün: inek ölmüş, eşek kalmış. Bektaşi o hırsla sokağa fırlayıp<br />
halkı başına toplamış:<br />
"Ey ahali, şu yerde yatan nedir?"<br />
"İnek!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 82
"Ya şu ayakta duran uyuz?"<br />
"Eşek!"<br />
Bektaşi ellerini yukarı kaldırıp:<br />
"Hey kudretine kurban olduğum Allah! Sana kırk yılda bir ricada bulundum.<br />
Onda da, eşekle ineği birbirine karıştırdın!" demiş.<br />
72. Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun (я пью, ты пьянеешь)<br />
Bektaşi'nin biri, pikniğe çıkmış (один бекташи на пикник отправился). Ateşi<br />
yakıp eti pişirmeye başlarken (огонь развел, мясо готовить начиная), bir yandan<br />
da demleniyormuş (одновременно также потягивал /спиртное/). Tam bu sırada<br />
bir fırtına kopmuş (как раз в тот момент буря началась; kopmak —<br />
разрываться, обрываться; разразиться, грянуть). Her şey darmadağın olmuş<br />
(все было разбросано; darmadağın — разбросанный, раскиданный). Yağmur<br />
ocağı söndürmüş (дождь очаг погасил), şişe devrilmiş (бутылка перевернулась;<br />
devir — вращение; кругооборот; devirmek — опрокидывать; devrilmek —<br />
быть опрокинутым, опрокидываться /страдательная форма от devirmek/).<br />
Her taraf karmakarışık (все в беспорядке; karmakarışık — беспорядочный,<br />
спутанный). Baba yüzünü göğe çevirmiş (шейх лицо к небу обратил; gök —<br />
небо, небосвод):<br />
"Ne oluyor, be imanım?" demiş (что происходит, эй, дружище? — сказал), "Ben<br />
içiyorum, sen sarhoş oluyorsun (я пью, ты пьянеешь; sarhoş — пьяный)!"<br />
72. Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun<br />
Bektaşi'nin biri, pikniğe çıkmış. Ateşi yakıp eti pişirmeye başlarken, bir<br />
yandan da demleniyormuş. Tam bu sırada bir fırtına kopmuş. Her şey<br />
darmadağın olmuş. Yağmur ocağı söndürmüş, şişe devrilmiş. Her taraf<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 83
karmakarışık. Baba yüzünü göğe çevirmiş:<br />
"Ne oluyor, be imanım?" demiş, "Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun!"<br />
73. Canımı da al (душу мою тоже забери)<br />
Fakir bir Bektaşi, dışarıda perperişan dolaşıyormuş (нищий бекташи по улице<br />
очень расстроенный бродил; dışarı — пространство вне чего-л.; снаружи, на<br />
дворе, на улице; вне, за пределами чего-л.; perişan — разбросанный;<br />
растрёпанный; в беспорядке; несчастный, жалкий). Soğuk ve açlık artık<br />
canına tak etmiş (холод и голод уже ему опостылели; canına tak etmek —<br />
опротиветь, стать нестерпимым, tak — подр. тук-тук), Allah'a yalvarmış<br />
(Бога умолял /он/):<br />
"Allahım! Bari şu canımı al da, kurtulayım", demiş (Бог мой! Хоть убей меня, и<br />
пусть спасусь я, — сказал; canını almak — лишать жизни, убить:<br />
«душу/жизнь забрать»).<br />
Bektaşi, henüz iki adım atmadan (бекташи еще и пары шагов не ступив: «не<br />
бросив»), bir binanın çatısından uçan bir kiremit ayaklarının önüne düşmüş (с<br />
крыши дома оторвавшаяся: «слетевшая» черепица перед ногами его упала;<br />
bina — здание; çatı — крыша). Hemen kenara atlamış ve ellerini yukarı kaldırmış<br />
(/он/ сразу в сторону отскочил и руки вверх поднял):<br />
"Yarabbi!" demiş (о Создатель! — сказал), "günlerdir bir lokma ekmek için<br />
yalvarıyorum (многие дни ради куска хлеба умоляю), ama hiç umursadığın yok<br />
(но /ты/ вовсе не придавал значения: «но никакого придавания тобой<br />
значения нет»; umursamak — придавать значение, интересоваться). Bir kere<br />
canımı alman için dua ettim (один раз душу мою забрал /ты/ чтобы,<br />
помолился), dakika bile sektirmedin (минуте даже не дал пройти; sektirmek —<br />
заставлять прыгать — понудительная форма от sekmek — скакать,<br />
прыгать, подпрыгивать). Can almaya amma da meraklıymışsın (а убивать /ты/<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 84
любитель, оказывается; meraklı — любопытный, любознательный,<br />
интересующийся; любитель)!"<br />
73. Canımı da al<br />
Fakir bir Bektaşi, dışarıda perperişan dolaşıyormuş. Soğuk ve açlık artık<br />
canına tak etmiş, Allah'a yalvarmış:<br />
"Allahım! Bari şu canımı al da, kurtulayım", demiş.<br />
Bektaşi, henüz iki adım atmadan, bir binanın çatısından uçan bir kiremit<br />
ayaklarının önüne düşmüş. Hemen kenara atlamış ve ellerini yukarı<br />
kaldırmış:<br />
"Yarabbi!" demiş, "günlerdir bir lokma ekmek için yalvarıyorum, ama hiç<br />
umursadığın yok. Bir kere canımı alman için dua ettim, dakika bile<br />
sektirmedin. Can almaya amma da meraklıymışsın!"<br />
74. Adını bilmeyenler (имени твоего не знающие)<br />
Bir Alevi dedesi, zengin bir Kürt ağasına misafir olmuş (один алавитский деде<br />
/алавитское духовное лицо/ у богатого курдского аги загостил: «гостем<br />
стал»). Ağanın büyük mal varlığı karşısında hayrete düşen Dede, sormuş (старик,<br />
поразившийся большому имуществу аги, спросил; mal — богатство; varlık<br />
— достаток: hayrete düşmek — поразиться: «в удивление впасть», hayret —<br />
удивление):<br />
"Ağam, bu kadar malı sana kim verdi (ага, столько богатства тебе кто дал)?.."<br />
Ağa:<br />
"Xodeh daye (Allah verdi)", diye cevap verince (ага: «ходех дайе (Бог дал)» —<br />
ответ дал когда),<br />
Dede, daha fazla dayanamamış (старик больше выдержать не сумел):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 85
"Ver, daha çok ver (дай, еще больше дай)! Adını bile doğru dürüst bilmeyenlere<br />
ver de, bizi unut bakalım!" demiş (имени твоего даже правильно не знающим<br />
дай и о нас позабудь-ка! — сказал; doğru — верный; dürüst — правильный,<br />
верный).<br />
(Бог по-персидски и по-курдски: Xodeh, турки же используют либо арабское<br />
слово Allah, либо тюркское слово Tanrı.)<br />
74. Adını bilmeyenler<br />
Bir Alevi dedesi, zengin bir Kürt ağasına misafir olmuş. Ağanın büyük mal<br />
varlığı karşısında hayrete düşen Dede, sormuş:<br />
"Ağam, bu kadar malı sana kim verdi?.."<br />
Ağa:<br />
"Xodeh daye (Allah verdi)", diye cevap verince, Dede, daha fazla<br />
dayanamamış:<br />
"Ver, daha çok ver! Adını bile doğru dürüst bilmeyenlere ver de, bizi unut<br />
bakalım!" demiş.<br />
75. Tanrı ile pazarlık (с Богом торг)<br />
Bir yolcu gemisi müthiş bir fırtınaya tutulmuş (один пассажирский корабль в<br />
страшную бурю попал). Gemi sallanmaya başlayınca (корабль раскачиваться<br />
начал когда), içini korku saran bir yolcu (страхом охваченный пассажир: «его<br />
внутреннюю часть/душу страх охватил»; sarmak — обвязывать, повязывать,<br />
бинтовать):<br />
"Aman Tanrım (о /помилуй/ Боже)! Beni selâmete kavuştur (меня спаси: «меня<br />
со спасением соедини»; selâmet — спасение), bir fakire sadaka vereceğim!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 86
demiş (бедняку милостыню подам! — сказал).<br />
Fırtına arttıkça (буря усиливалась по мере того как; -dıkça — дееприч. «по мере<br />
того как»):<br />
"Aman Tanrım, bir koç kurban keseceğim (о Боже, барана в жертву зарежу;<br />
kurban — жертва)!"<br />
Fırtına iyice şiddetlenince (буря изрядно усилилась когда; şiddet — сила,<br />
интенсивность; крепость; резкость):<br />
"Aman Tanrım, medet (о Боже, помоги; medet — помощь)!.. Yüz altın<br />
dağıtacağım (сто золотых раздам)!"<br />
Bu durumu izleyen Bektaşi, kıs kıs gülerek (за этой ситуацией наблюдавший<br />
бекташи, ехидно смеясь):<br />
"Aman Tanrım, gözünü seveyim, biraz daha dayan (о Боже, прошу тебя, еще<br />
немного потерпи; gözünü seveyim — мой милый, ради Бога /при<br />
настоятельной просьбе, также для выражения любви, одобрения/)!.. Herif<br />
daha da arttıracak", demiş (/этот/ тип еще набавит цену, — сказал; arttırmak —<br />
набавлять цену на торгах).<br />
75. Tanrı ile pazarlık<br />
Bir yolcu gemisi müthiş bir fırtınaya tutulmuş. Gemi sallanmaya başlayınca,<br />
içini korku saran bir yolcu:<br />
"Aman Tanrım! Beni selâmete kavuştur, bir fakire sadaka vereceğim!"<br />
demiş.<br />
Fırtına arttıkça:<br />
"Aman Tanrım, bir koç kurban keseceğim!"<br />
Fırtına iyice şiddetlenince:<br />
"Aman Tanrım, medet!.. Yüz altın dağıtacağım!"<br />
Bu durumu izleyen Bektaşi, kıs kıs gülerek:<br />
"Aman Tanrım, gözünü seveyim, biraz daha dayan!.. Herif daha da<br />
arttıracak", demiş.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 87
76. Allah’ın işi (Божье дело)<br />
Alevi canlarından biri, yaz sıcağında (один алавит в летнюю жару) bir ceviz<br />
ağacının gölgesinde dinlenirken (орехового дерева в тени отдыхал когда; gölge<br />
— тень), incecik saplarda yetişen koskoca balkabaklarının iriliğine (на тоненьких<br />
стеблях растущих огромных тыкв величину; sap — стебель; irilik —<br />
толщина, дородность; iri — крупный) ve bir de kocaman ağaçtaki ceviz<br />
tanelerinin küçüklüğüne bakarak demiş ki (а также на огромном дереве<br />
/растущих/ орехов маленький размер рассматривая, сказал, что; tane —<br />
штука; küçüklük — малость, мизерность):<br />
"Yarabbi (о Создатель)! Bu ince ot saplarından kocaman kabakları (на этих<br />
тонких травяных стеблях огромные тыквы; ot — трава), göklere uzanan koca<br />
ağaçta da ufacık cevizleri yaratmışsın (а на громадном дереве, до небес<br />
возвышающемся, крошечные орешки создал ты; uzanmak — простираться;<br />
ufak — маленький, небольшой)! Halbuki bu kabaklar ağaçta, cevizler de kabak<br />
teveklerinde bitmeliydi (тогда как эти тыквы на дереве, орехи же на тыквенных<br />
черенках расти должны были)."<br />
Tam o sırada, olacak ya, bir ceviz tanesi daldan kopup adamın başına düşmüş (как<br />
раз в то время, случится же /такое/, один орех с ветки оторвавшись, человеку<br />
на голову упал). Canı yanan Alevi, başını ovalıyarak söyle demiş (сильную боль<br />
испытавший алавит, голову потирая, так сказал; canı yanmak — испытывать<br />
сильную боль; can — душа; yanmak — гореть):<br />
"Yarabbi, tövbeler olsun (о Создатель, я раскаиваюсь; tövbe — раскаяние)! Bir<br />
daha da senin işine karışmam (еще раз = больше в твои дела вмешиваться не<br />
буду). Her ne yaratmışsan, hepsinden bir hikmet vardır (все, что ни создал Ты, во<br />
всем мудрость есть). Ya ağaçta ceviz yerine kabak olsaydı (а на дереве вместо<br />
ореха тыква была бы если), kim bilir, şimdi kafam tuzla buz olmuştu (кто знает,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 88
сейчас голова моя /насколько/ была бы разбита вдребезги; tuzla buz olmak —<br />
быть разбитым вдребезги, tuz — соль; buz — лед)."<br />
76. Allah’ın işi<br />
Alevi canlarından biri, yaz sıcağında bir ceviz ağacının gölgesinde<br />
dinlenirken, incecik saplarda yetişen koskoca balkabaklarının iriliğine ve bir<br />
de kocaman ağaçtaki ceviz tanelerinin küçüklüğüne bakarak demiş ki:<br />
"Yarabbi! Bu ince ot saplarından kocaman kabakları, göklere uzanan koca<br />
ağaçta da ufacık cevizleri yaratmışsın! Halbuki bu kabaklar ağaçta, cevizler<br />
de kabak teveklerinde bitmeliydi."<br />
Tam o sırada, olacak ya, bir ceviz tanesi daldan kopup adamın başına<br />
düşmüş. Canı yanan Alevi, başını ovalıyarak söyle demiş:<br />
"Yarabbi, tövbeler olsun! Bir daha da senin işine karışmam. Her ne<br />
yaratmışsan, hepsinden bir hikmet vardır. Ya ağaçta ceviz yerine kabak<br />
olsaydı, kim bilir, şimdi kafam tuzla buz olmuştu."<br />
77. Tanrı’yla sorunu olmak (иметь проблемы с Богом)<br />
Şiddetli bir kuraklık ortalığı kasıp kavurmuş (сильная засуха окрестности<br />
терзала; kasmak — угнетать; kavurmak — жарить, зажаривать; калить;<br />
засушить, иссушить, сжечь; kasıp kavurmak — терзать); toprak çatlamış,<br />
ekinler kurumuş, ağaçlar ve bitkiler sararıp solmuş (почва растрескалась, посевы<br />
засохли, деревья и растения, пожелтев, завяли).<br />
Köylüler her şeyi denemiş, sonunda umudu Bektaşi dervişine bağlamışlar<br />
(крестьяне все перепробовали, в конце концов надежду на дервиша бекташи<br />
возложили: «связали»; denemek — испытывать; подвергать испытанию,<br />
проверять на опыте; umut — надежда).<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 89
Derviş gitmiş, gömleğini çıkartıp ıslatmış (дервиш пошел, рубашку свою сняв,<br />
намочил). Sonra bir çalıya asmış (потом на куст повесил). Raslantı bu ya, biraz<br />
sonra yağmur yağmaya başlamış (совпадение это, но немного погодя дождь<br />
идти начал). Köylüler sevinmiş, Bektaşi'ye koşmuşlar (крестьяне обрадовались,<br />
к бекташи побежали), gösterdiği bu kerametten ötürü elini sıkıp teşekkür etmişler<br />
(по причине показанного чуда руку ему пожимали, благодарили; ötürü —<br />
вследствие, по причине).<br />
Derviş gülmüş (дервиш рассмеялся):<br />
"Yahu Erenler!" demiş, "bu işin kerametle bir ilgisi yoktur (эй, Божьи люди! —<br />
сказал он. — Это дело к чуду отношения не имеет; ilgi — связь, отношение).<br />
Yukardakiyle bugünlerde aramız bozuktu (с тем, кто наверху, в эти дни<br />
отношения наши были плохими; ara — отношения). Bu yağmuru, sırf<br />
gömleğim kurumasın diye yağdırdı (этот дождь, только рубашка моя не<br />
высохла чтобы, он заставил пойти)."<br />
77. Tanrı’yla sorunu olmak<br />
Şiddetli bir kuraklık ortalığı kasıp kavurmuş; toprak çatlamış, ekinler<br />
kurumuş, ağaçlar ve bitkiler sararıp solmuş.<br />
Köylüler her şeyi denemiş, sonunda umudu Bektaşi dervişine bağlamışlar.<br />
Derviş gitmiş, gömleğini çıkartıp ıslatmış. Sonra bir çalıya asmış. Raslantı bu<br />
ya, biraz sonra yağmur yağmaya başlamış. Köylüler sevinmiş, Bektaşi'ye<br />
koşmuşlar, gösterdiği bu kerametten ötürü elini sıkıp teşekkür etmişler.<br />
Derviş gülmüş:<br />
"Yahu Erenler!" demiş, "bu işin kerametle bir ilgisi yoktur. Yukardakiyle<br />
bugünlerde aramız bozuktu. Bu yağmuru, sırf gömleğim kurumasın diye<br />
yağdırdı."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 90
78. Evliyalar ve pirler (святые и пúры)<br />
Bektaşi'nin biri, merkebi ile dağdan odun getirirken (один бекташи на осле с<br />
горы дрова вез когда; merkep — вьючное животное, осел), merkep tökezleyip<br />
düşmüş (осел, споткнувшись, упал). Tam uçurumdan yuvarlanacağı sırada (в тот<br />
момент, когда он с обрыва скатиться должен был; uçurum — пропасть,<br />
бездна), Bektaşi, eşeği kuyruğundan tutup çekerken (бекташи, осла за хвост<br />
схватив, тащил в то время как), bir yandan da ismini bildiği evliyaları ve pirleri<br />
birer birer imdada çağırmış (а с другой стороны, святых и пиров, имена<br />
которых он знал, по очереди на помощь призывал; imdat — помощь). Fakat,<br />
eşeğin elden gideceğini, üstelik kendisinin de birlikte yuvarlanacağını anlayınca<br />
(однако /то, что/ осел из рук его уйдет, кроме того /то, что/ сам тоже вместе /с<br />
ослом/ свалится, понял /как/ только), yardımına çağırdığı evliya ve pirlere tekrar<br />
seslenmiş (святым и пирам, /которых/ на помощь призывал, снова крикнул):<br />
"Ey kurban olduğum Ulular (эй, великие, жертвой которых я стал; kurban —<br />
жертва; ulu — великий)! Şayet merkebimi kurtarmak için buralara geldiyseniz<br />
(если скотину мою спасти чтобы, сюда пришли вы), artık iş işten geçti (уже<br />
поздно: «дело из дела вышло»). Oradan çekilin, bırakıyorum, bari sizlere zararı<br />
dokunmasın (оттуда отойдите, отпускаю, пусть вам вреда не причинит; zarar<br />
— вред)!"<br />
(Пир /персидское слово, часто как синоним тюркского «деде»/ — старшее<br />
духовное лицо у бекташитов или у алавитов).<br />
78. Evliyalar ve pirler<br />
Bektaşi'nin biri, merkebi ile dağdan odun getirirken, merkep tökezleyip<br />
düşmüş. Tam uçurumdan yuvarlanacağı sırada, Bektaşi, eşeği kuyruğundan<br />
tutup çekerken, bir yandan da ismini bildiği evliyaları ve pirleri birer birer<br />
imdada çağırmış. Fakat, eşeğin elden gideceğini, üstelik kendisinin de birlikte<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 91
yuvarlanacağını anlayınca, yardımına çağırdığı evliya ve pirlere tekrar<br />
seslenmiş:<br />
"Ey kurban olduğum Ulular! Şayet merkebimi kurtarmak için buralara<br />
geldiyseniz, artık iş işten geçti. Oradan çekilin, bırakıyorum, bari sizlere<br />
zararı dokunmasın!"<br />
79. Bir başka peygamber (другой пророк)<br />
Bir Bektaşi Babası, Ramazan ayında ara sıra camiye gidip (один шейх бекташи, в<br />
месяц рамазан иногда в мечеть заходя), "acaba yine ne cevherler<br />
yumurtlayacaklar" diye, hocaları dinlermiş (интересно, снова какие вещи<br />
проглотить заставят, — говоря, ходжей слушал; cevher — драгоценный<br />
камень; сущность, субстанция). Bir teravi namazı sırasında Hocanın biri: "Inna<br />
erselnâ Nûhan... (biz Nuh'u gönderdik)" ayetini okuyor (во время теравиха один<br />
ходжа: «Мы Ноя послали», — айат /стих, строфу Корана/ читает; teravi —<br />
теравих /молитва, читаемая в мечети во время рамазана после вечернего<br />
намаза/), ama bir türlü sonunu getiremiyor (но никак до конца не может<br />
довести). İki kez aynı şeyi tekrarlar (два раза те же вещи повторяет).<br />
Üçüncüsünde, arkada bulunan Bektaşi, sesini yükseltmiş (на третий раз позади<br />
находящийся бекташи голос повысил):<br />
"Ey yüce Tanrım (эй, великий Бог; yüce — высокий, высший; верховный)! Eğer<br />
Nuh gelmiyorsa, bir başka peygamber yolla da (раз Ной не приходит, другого<br />
пророка пошли и), şu zavallı kullarını bu güç durumdan kurtar!" demiş (этих<br />
несчастных рабов твоих от этого тяжкого положения избавь! — сказал).<br />
79. Bir başka peygamber<br />
Bir Bektaşi Babası, Ramazan ayında ara sıra camiye gidip, "acaba yine ne<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 92
cevherler yumurtlayacaklar" diye, hocaları dinlermiş. Bir teravi namazı<br />
sırasında Hocanın biri: "Inna erselnâ Nûhan... (biz Nuh'u gönderdik)" ayetini<br />
okuyor, ama bir türlü sonunu getiremiyor. İki kez aynı şeyi tekrarlar.<br />
Üçüncüsünde, arkada bulunan Bektaşi, sesini yükseltmiş:<br />
"Ey yüce Tanrım! Eğer Nuh gelmiyorsa, bir başka peygamber yolla da, şu<br />
zavallı kullarını bu güç durumdan kurtar!" demiş.<br />
80. Ali ile Osman (Али и Осман)<br />
Bir Alevi dedesinin eşeği çamura batmış (у одного алавитского деде осел в<br />
грязь провалился). Hayvanı yularından tutup çekerken (животное за повод<br />
держа, вытаскивал когда):<br />
"Yetiş yardıma ya Ali!" diye çağırıyormuş (подоспей на помощь, эй, Али! —<br />
звал), ama eşeğin yerinde kımıldadığı yok (но осел с места не сдвинулся: «но<br />
осла на месте движения нет»). Bu sırada oradan geçmekte olan bir Sünni hocası<br />
(в это время там проходящий ходжа-суннит), dedenin, "Ali, Ali!" sözlerine de<br />
iyice canı sıkılarak (шейха /шиитского/: «Али, Али!» — слова /услышав/, и<br />
сильно огорчившись), gidiyor yardım ediyor (идет, помогает; yardım —<br />
помощь). Eşeğe asılıp çekerken (на осла навалившись, тащит когда):<br />
"Yetiş ya Osman!" diyor (подоспей, эй, Осман! — говорит).<br />
Bu zorlu asılmayla hayvan bataktan çıkarıyor (/с помощью/ этого сильного<br />
напора животное из болота вытаскивает). Sonra Alevi dedesine dönüp,<br />
böbürlenerek şöyle diyor (потом к алавитскому шейху повернувшись,<br />
хвастаясь, так говорит):<br />
"Gördün mü be imanım (видел ли, эй, дружище)? Sabahtan beri çağırdığın Ali bir<br />
türlü yardımına gelmedi (Али, /которого/ с самого утра ты звал, никак на<br />
помощь тебе не пришел); ya bizim Osman Efendimiz (а наш Осман эфенди)?..."<br />
Dede gülerek (шейх, смеясь):<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 93
"Gözünü seveyim ben o Ali'nin!" der (мой Али — молодец! — говорит; gözünü<br />
seveyim — мой милый, ради Бога /при настоятельной просьбе, также для<br />
выражения любви, одобрения/: «его глаз приласкаю-ка»)," çok akıllıdır<br />
doğrusu (очень умен он, правда). İyi işler oldu mu kendi koşar (хорошим делам<br />
появиться стоит, сам бежит), ama böyle pis işler olunca da Osman’ı yollar (но<br />
такие скверные дела происходят /как/ только, Османа посылает)."<br />
(Осман был третьим халифом, Али — четвертым. Первые три халифа не<br />
особенно почитаются шиитами и алавитами («крайними» шиитами), в<br />
отличие от Али, с которого и началось разделение на суннитов и шиитов.)<br />
80. Ali ile Osman<br />
Bir Alevi dedesinin eşeği çamura batmış. Hayvanı yularından tutup çekerken:<br />
"Yetiş yardıma ya Ali!" diye çağırıyormuş, ama eşeğin yerinde kımıldadığı<br />
yok. Bu sırada oradan geçmekte olan bir Sünni hocası, dedenin, "Ali, Ali!"<br />
sözlerine de iyice canı sıkılarak, gidiyor yardım ediyor. Eşeğe asılıp çekerken:<br />
"Yetiş ya Osman!" diyor.<br />
Bu zorlu asılmayla hayvan bataktan çıkarıyor. Sonra Alevi dedesine dönüp,<br />
böbürlenerek şöyle diyor:<br />
"Gördün mü be imanım? Sabahtan beri çağırdığın Ali bir türlü yardımına<br />
gelmedi; ya bizim Osman Efendimiz?..."<br />
Dede gülerek:<br />
"Gözünü seveyim ben o Ali'nin!" der, "çok akıllıdır doğrusu. İyi işler oldu<br />
mu kendi koşar, ama böyle pis işler olunca da Osman’ı yollar."<br />
DİĞER TARİKATLARLA İLİŞKİLER<br />
ОТНОШЕНИЯ С ДРУГИМИ БРАТСТВАМИ<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 94
81. Hayırlı rüyalar (благословенные сны)<br />
Bir Mevlevi, bir Bektaşi ve bir Softa, biribirlikte misafirliğe gitmişler (один<br />
мевлеви = /дервиш из ордена Мевлеви/, один бекташи и один софта вместе в<br />
гости пошли). Sofraya yemekle birlikte küçük bir tepsi de baklava konulmuş (на<br />
стол с едой вместе маленький поднос с пахлавой поставили). Bunlar yemeği<br />
yedikten sonra Bektaşi demiş ki (они поели после того как, бекташи сказал,<br />
что):<br />
"Arkadaşlar (друзья)! Hepimiz nasibimizi aldık (все мы долю свою получили;<br />
nasip — доля; судьба)! Bu baklava üç kişiye yetmez (этой пахлавы на трех<br />
человек не хватит), mübareği çok az göndermişler (приятного очень мало<br />
послали). En iyisi bunu sabaha saklayalım (самое лучшее — ее до утра<br />
припрячем-ка); gidip huzurla yatalım, hangimiz hayırlı rüya görürse, ona nasip<br />
olsun (пойдем, спокойно поспим, кто из нас благословенный сон увидит,<br />
тому достанется пусть; hayırlı — делающий добро, совершающий доброе<br />
дело; приносящий счастье)!"<br />
Teklif kabul edilmiş (предложение принято было). Yatıp uyumuşlar (/они/ легли<br />
и уснули). Gece Bektaşi kalkıp, tepsiyi temizlemiş (ночью бекташи,<br />
поднявшись, поднос очистил; temiz — чистый). Sabahleyin berikiler uyanıp<br />
kalkınca, Bektaşi bunlara sormuş (утром эти, проснувшись, поднялись когда,<br />
бекташи их спросил):<br />
"Erenler (Божьи люди)! Anlatın bakalım, rüyanızda ne gördünüz (рассказывайтека,<br />
в своих снах что видели)?"<br />
Mevlevi, sikkesini başına geçirerek (мевлеви, сикке на голову надевая; sikke —<br />
сикке, высокий войлочный колпак):<br />
"Hayırdır inşallah, gece göklere çıktım", demiş (к добру, дай Бог, ночью на<br />
небеса поднялся я, — сказал; hayır — добро, благо).<br />
Hoca, bozulan sarığını düzelterek (ходжа, развязавшуюся чалму поправляя):<br />
"Ben de rüyada cennete gittim", demiş (я же во сне в рай отправился, — сказал).<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 95
Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи):<br />
"Erenler (Божьи люди)! Ben de, gece birinizin göklere uçtuğunu, birinizin cennete<br />
gittiğini anlayınca (я же, /то, что/ один из вас на небо взлетел, другой в рай<br />
оправился, понял когда), kendi kendime, "bunlar artık bu fani dünyaya bir daha<br />
dönmezler", diyerek (сам себе «они уже в этот бренный мир больше не<br />
вернутся», сказав), kalkıp baklavayı yedim bitirdim", demiş (поднявшись,<br />
пахлаву съел-прикончил, — сказал).<br />
81. Hayırlı rüyalar<br />
Bir Mevlevi, bir Bektaşi ve bir Softa, biribirlikte misafirliğe gitmişler. Sofraya<br />
yemekle birlikte küçük bir tepsi de baklava konulmuş. Bunlar yemeği<br />
yedikten sonra Bektaşi demiş ki:<br />
"Arkadaşlar! Hepimiz nasibimizi aldık! Bu baklava üç kişiye yetmez,<br />
mübareği çok az göndermişler. En iyisi bunu sabaha saklayalım; gidip<br />
huzurla yatalım, hangimiz hayırlı rüya görürse, ona nasip olsun!"<br />
Teklif kabul edilmiş. Yatıp uyumuşlar. Gece Bektaşi kalkıp, tepsiyi<br />
temizlemiş. Sabahleyin berikiler uyanıp kalkınca, Bektaşi bunlara sormuş:<br />
"Erenler! Anlatın bakalım, rüyanızda ne gördünüz?"<br />
Mevlevi, sikkesini başına geçirerek:<br />
"Hayırdır inşallah, gece göklere çıktım", demiş.<br />
Hoca, bozulan sarığını düzelterek:<br />
"Ben de rüyada cennete gittim", demiş.<br />
Bunun üzerine Bektaşi:<br />
"Erenler! Ben de, gece birinizin göklere uçtuğunu, birinizin cennete gittiğini<br />
anlayınca, kendi kendime, "bunlar artık bu fani dünyaya bir daha<br />
dönmezler", diyerek, kalkıp baklavayı yedim bitirdim", demiş.<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 96
82. Rufailer ve ateş (рюфаи и огонь)<br />
Bektaşi canlarından biri, bir şişe rakı almış (один бекташи бутылку ракы купил);<br />
cübbesinin altına gizleyerek gidiyormuş (под мантию спрятав, шел; cübbe —<br />
джуббе, мантия). Yolda Yeniçeri ağasına rastlamış (по дороге янычарского<br />
командира встретил).<br />
Ağa şüphelenerek (командир, подозревая):<br />
"Cübbenin altında ne var?" diye sormuş (под твоей мантией что есть? —<br />
спросил). Bektaşi cübbeyi açınca, şişe meydana çıkmış (бекташи мантию<br />
распахнул когда, бутылка обнаружилась; meydan — площадь, meydana<br />
çıkamak — появляться, обнаруживаться). Ağa (командир):<br />
"Ayıp değil mi, sen rakının yasak olduğunu bilmez misin (не стыдно ли, ты /то,<br />
что/ ракы запрещенным является, не знаешь разве)? Haydi bakalım, düş<br />
önüme, doğru Kadı 'nın huzuruna!" demiş (давай-ка, ступай передо мной, прямо<br />
к кадию! — сказал). Bektaşi (бекташи):<br />
"Ağa, bu rakı değil, iyi bir su!" deyince, Ağa (командир, это не ракы, а хорошая<br />
вода! — сказал когда, командир):<br />
"Ver bakayım!" demiş, "su mu, yoksa rakı mı, görelim (дай, посмотрю! —<br />
сказал. — вода или ракы, посмотрим-ка)."<br />
Bektaşi şişeyi yukarı kaldırıp (бекташи бутылку вверх подняв):<br />
"Rakı oluver, ey mübarek!.." diye bağırmış (в ракы превратись, эй,<br />
благословенный! — воскликнул). Ağa, şişeyi alıp koklar ve rakı olduğunu<br />
anlayınca, Bektaşi'ye (командир бутылку взяв, нюхает, и когда понимает, /что<br />
это/ ракы, бекташи):<br />
"Ulan köftehor (ах ты мошенник)! Suyu rakı etmek hüner değil (из воды ракы<br />
сделать просто: «не мастерство»; hüner — умение, мастерство); şurada bir<br />
yangın var, nefes et de onu söndür!" deyince, Bektaşi (вот там пожар есть, дунь и<br />
потуши его! — сказал когда, бекташи; nefes — дыхание):<br />
"Yok be imanım!" demiş (ней, дружище! — сказал), "ateş ve yangın işlerine biz<br />
karışmayız, ona ancak Rufailer karışır (в огневые и пожарные дела мы не<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 97
вмешиваемся, в них только рюфаи вмешиваются; Rufai — рюфаи,<br />
дервишеский орден)."<br />
(При исполнении религиозных упражнений (zikir) рюфаи в состоянии транса<br />
проходят босиком по раскаленным углям и т.п.)<br />
82. Rufailer ve ateş<br />
Bektaşi canlarından biri, bir şişe rakı almış; cübbesinin altına gizleyerek<br />
gidiyormuş. Yolda Yeniçeri ağasına rastlamış.<br />
Ağa şüphelenerek:<br />
"Cübbenin altında ne var?" diye sormuş. Bektaşi cübbeyi açınca, şişe<br />
meydana çıkmış. Ağa:<br />
"Ayıp değil mi, sen rakının yasak olduğunu bilmez misin? Haydi bakalım, düş<br />
önüme, doğru Kadı'nın huzuruna!" demiş. Bektaşi:<br />
"Ağa, bu rakı değil, iyi bir su!" deyince, Ağa:<br />
"Ver bakayım!" demiş, "su mu, yoksa rakı mı, görelim."<br />
Bektaşi şişeyi yukarı kaldırıp:<br />
"Rakı oluver, ey mübarek!.." diye bağırmış. Ağa, şişeyi alıp koklar ve rakı<br />
olduğunu anlayınca, Bektaşi'ye:<br />
"Ulan köftehor! Suyu rakı etmek hüner değil; şurada bir yangın var, nefes et<br />
de onu söndür!" deyince, Bektaşi:<br />
"Yok be imanım!" demiş, "ateş ve yangın işlerine biz karışmayız, ona ancak<br />
Rufailer karışır."<br />
83. Daracık kollar (узенькие рукава)<br />
Bir Bektaşi dervişi ile bir Mevlevi sohbet ederlerken (один дервиш-бекташи и<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 98
один мевлеви беседовали когда; sohbet — беседа), Mevlevi'nin gayet geniş olan<br />
cübbe kolları, Bektaşi'nin dikkatini çekmiş (рукава мантии мевлеви, очень<br />
широкими являющимися, внимание бекташи привлекли; cübbe —мантия; kol<br />
— рукав; dikkat — внимание):<br />
"Erenler, yeniniz neden bu kadar geniş?" diye sormuş (Божий человек, рукава<br />
ваши почему такие широкие? — спросил). Mevlevi, geniş koluyla örtücü bir<br />
hareket yaparak (мевлеви, широким рукавом прикрывающее движение делая):<br />
"Erenler! Biz gördüğümüz günahları bu geniş yenimizle örteriz (Божий человек!<br />
Мы увиденные нами грехи этим широким нашим рукавом прикрываем); ya<br />
siz bu daracık kollarla ne yaparsınız?" deyince, Bektaşi (а вы этими узенькими<br />
рукавами что делаете? — сказал когда, бекташи):<br />
"İmanım!" demiş, "biz görmeyiz ki örtelim (дружище! — сказал, — мы не<br />
видим /ничего такого/, чтобы прикрывать: «что прикроем-ка»)!.."<br />
83. Daracık kollar<br />
Bir Bektaşi dervişi ile bir Mevlevi sohbet ederlerken, Mevlevi'nin gayet geniş<br />
olan cübbe kolları, Bektaşi'nin dikkatini çekmiş:<br />
"Erenler, yeniniz neden bu kadar geniş?" diye sormuş. Mevlevi, geniş koluyla<br />
örtücü bir hareket yaparak:<br />
"Erenler! Biz gördüğümüz günahları bu geniş yenimizle örteriz; ya siz bu<br />
daracık kollarla ne yaparsınız?" deyince, Bektaşi:<br />
"İmanım!" demiş, "biz görmeyiz ki örtelim!.."<br />
YÖNETİCİLER<br />
ВЛАСТЬ: «РУКОВОДИТЕЛИ»<br />
84. Borçlar (долги)<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru <strong>99</strong>
Paşalardan biri, dostlarından bir Bektaşi ile sohbet ederken (один паша из друзей<br />
своих с одним бекташи беседовал когда), namazdan söz açılmış, Paşa sormuş (о<br />
намазе речь зашла, паша спросил; söz — речь; açılmak — открываться):<br />
"Erenler borcun var mı (Божий человек, долги у тебя есть ли)?"<br />
"Evet, Bakkal Ahmet ağaya on lira borcum var (да, бакалейщику Ахмету-аге<br />
десять лир долг у меня есть)."<br />
"Hayır öylesi değil, namaz borcun var mı?.." deyince, Bektaşi (нет, не такой, за<br />
намазы долг у тебя есть ли? — сказал когда, бекташи):<br />
"Paşam!" demiş, "onu Allah sorar (паша мой! — сказал, — об этом Аллах<br />
спрашивает). Sizin soracağınız ancak bakkal borcudur (вы можете спросить<br />
только о долге бакалейщику)."<br />
84. Borçlar<br />
Paşalardan biri, dostlarından bir Bektaşi ile sohbet ederken, namazdan söz<br />
açılmış, Paşa sormuş:<br />
"Erenler borcun var mı?"<br />
"Evet, Bakkal Ahmet ağaya on lira borcum var."<br />
"Hayır öylesi değil, namaz borcun var mı?.." deyince, Bektaşi:<br />
"Paşam!" demiş, "onu Allah sorar. Sizin soracağınız ancak bakkal borcudur.<br />
"<br />
85. Bektaşi ve sultan (бекташи и султан)<br />
IV. Murat, alkollü içkileri yasaklamış (Мурат IV алкогольные напитки<br />
запретил; yasak — запрет, запрещение). Bir gün veziriyle birlikte şehirde<br />
gezmeğe çıkmışlar (однажды с визирем вместе в город погулять вышли они).<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 100
Daha sonra bir kayığa binmişler (потом в лодку сели). Kayık sürücüsü Bektaşi,<br />
demini yudumlarken (лодочный гребец-бекташи, алкоголь потягивая; sürmek<br />
— гнать; sürücü — погонщик; водитель; лодочник), birer kadeh de onlara<br />
ikram etmiş (по стаканчику и им предложил; ikram — угощение). Onlar da<br />
kabul etmiş ve birlikte içmişler (они же согласились и вместе выпили). Bir ara<br />
Sultan, Bektaşiye, kendilerini tanıyıp tanımadıklarını sormuş (в один момент<br />
султан у бекташи, узнал он их или нет, спросил). Bektaşi: "tanımadığını"<br />
söyleyince (бекташи /то, что/ не узнал, сказал когда), IV. Murat "kendisinin<br />
Sultan, yanındakinin ise vezir olduğunu", söylemiş (Мурат IV сказал, что сам он<br />
султаном, а рядом с ним находящийся визирем является). Bektaşi gülmüş<br />
(бекташи рассмеялся):<br />
"Şunlara bak yahu!", demiş (на них посмотри только! — сказал), "birer kadeh<br />
içtiler, kendilerini sultan ve vezir olarak görmeğe başladılar (по одной рюмке<br />
выпили, себя султаном и визирем считать начали). Eğer birer kadeh daha<br />
alsalar, belki 'Allah olduklarını' da söyleyecekler (если по одной рюмке еще<br />
примут, может, /то, что/ Аллахом являются, скажут)."<br />
85. Bektaşi ve sultan<br />
IV. Murat, alkollü içkileri yasaklamış. Bir gün veziriyle birlikte şehirde<br />
gezmeğe çıkmışlar. Daha sonra bir kayığa binmişler. Kayık sürücüsü Bektaşi,<br />
demini yudumlarken, birer kadeh de onlara ikram etmiş. Onlar da kabul<br />
etmiş ve birlikte içmişler. Bir ara Sultan, Bektaşiye, kendilerini tanıyıp<br />
tanımadıklarını sormuş. Bektaşi: "tanımadığını" söyleyince, IV. Murat<br />
"kendisinin Sultan, yanındakinin ise vezir olduğunu", söylemiş. Bektaşi<br />
gülmüş:<br />
"Şunlara bak yahu!", demiş, "birer kadeh içtiler, kendilerini sultan ve vezir<br />
olarak görmeğe başladılar. Eğer birer kadeh daha alsalar, belki 'Allah<br />
olduklarını' da söyleyecekler."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 101
86. Veli’nin Akrabası (родственник вали /губернатора/)<br />
Bektaşi'nin biri, bir iş için memleket valisiyle görüşmek ister (один бекташи по<br />
делу одному с государственным вали встретиться хочет), ama odacı içeri<br />
bırakmaz (но служащий его внутрь не пускает; odacı — исполняющий мелкие<br />
поручения в учреждении). Bunun üzerine Bektaşi, odacıya (на это бекташи<br />
служащему):<br />
"İçeri gir söyle, ben valinin akrabasıyım, hem de ondan büyüğüm (внутрь войди,<br />
скажи, я родственник вали, и при этом старше него; hem de — и при этом)!"<br />
deyince, odacı izin alarak, Bektaşi'yi içeri alır (сказал когда, служащий<br />
разрешение получив, бекташи впускает: «внутрь берет»). Bektaşi içeri girip<br />
baş tarafa oturur (бекташи, внутрь войдя, в главной стороне садится).<br />
Selamlaştıktan sonra vali sorar (после приветствий вали спрашивает):<br />
"Akraba imişsiniz; söyleyin bakalım kimsiniz (родственник, оказывается,<br />
скажите-ка, кто вы)?"<br />
"Evet, ikimiz de Hazreti Adem'in evladıyız (да, мы оба святого Адама дети)."<br />
"Peki, benden nasıl büyüksünüz (хорошо, каким образом вы старше меня)?"<br />
"Sen şimdi nesin (ты сейчас кто: «что»)?"<br />
"Valiyim (вали)."<br />
"Sonra ne olacaksınız (потом кем станете)?"<br />
"Mesala Başbakan veya Cumhurbaşkanı (например, премьер-министром или<br />
президентом)."<br />
"Daha sonra (а потом)?"<br />
"Hiç!.. " deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş (ничем! — сказал /как/<br />
только, бекташи, смеясь, вот такой ответ дал):<br />
"O halde, ben şimdiden hiçim (в таком случае, я /уже/ сейчас ничто)!"<br />
86. Veli’nin Akrabası<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 102
Bektaşi'nin biri, bir iş için memleket valisiyle görüşmek ister, ama odacı içeri<br />
bırakmaz. Bunun üzerine Bektaşi, odacıya:<br />
"İçeri gir söyle, ben valinin akrabasıyım, hem de ondan büyüğüm!" deyince,<br />
odacı izin alarak, Bektaşi'yi içeri alır. Bektaşi içeri girip baş tarafa oturur.<br />
Selamlaştıktan sonra vali sorar:<br />
"Akraba imişsiniz; söyleyin bakalım kimsiniz?"<br />
"Evet, ikimiz de Hazreti Adem'in evladıyız."<br />
"Peki, benden nasıl büyüksünüz?"<br />
"Sen şimdi nesin?"<br />
"Valiyim."<br />
"Sonra ne olacaksınız?"<br />
"Mesala Başbakan veya Cumhurbaşkanı."<br />
"Daha sonra?"<br />
"Hiç!.." deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş:<br />
"O halde, ben şimdiden hiçim!"<br />
87. Beşyüz Sopa (пятьсот палок)<br />
Bektaşi dervişlerinden birini, Ramazan günü demlenirken (из дервишей бекташи<br />
одного, в день рамазана выпивал тот когда), yakalayıp, apar-topar Yeniçeri<br />
Ağasının huzuruna çıkarmışlar (поймав, поспешно к янычарскому командиру<br />
привели; huzur — /личное/ присутствие). Ağa kükreyerek (командир,<br />
рассердившись):<br />
"Bre utanmaz (эй, бессовестный; utanmak — стыдиться)! Allah'tan da mı<br />
korkmuyorsun (Аллаха тоже не боишься)? Şu mübarek günde bu zıkkımı nasıl<br />
içiyorsun (в этот благословенный день эту отраву как пьешь)?" demiş ve sonra<br />
adamlarına dönüp (сказал и потом к людям своим обернулся): "Götürün bu<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 103
kâfiri, 500 sopa atın!" emrini vermiş (уведите этого безбожника, пятьсот палок<br />
всыпьте! — приказ отдал). Bektaşi, 500 sopayı duyunca gözleri faltaşı gibi<br />
açılmış (бекташи, о пятистах палках услышал когда, глаза его широко<br />
раскрылись; gözleri faltaşı gibi açmak — широко раскрыть глаза от<br />
удивления, faltaşı — камушки для гадания) ve Ağaya dönüp şöyle demiş (и, к<br />
командиру повернувшись, так сказал):<br />
"Ağa hazretleri (глубокочтимый командир)! Kusura bakma ama (не обижайся,<br />
но: «на недостаток не смотри, но»), ya sen ömründe hiç sopa yememişsin (или<br />
ты в своей жизни палок не получал: «не ел»; ömür — жизнь; ömründe —<br />
/никогда/ в жизни), ya da sayı nedir bilmiyorsun (или же, что такое счет, не<br />
знаешь)!"<br />
87. Beşyüz Sopa<br />
Bektaşi dervişlerinden birini, Ramazan günü demlenirken, yakalayıp, apartopar<br />
Yeniçeri Ağasının huzuruna çıkarmışlar. Ağa kükreyerek:<br />
"Bre utanmaz! Allah'tan da mı korkmuyorsun? Şu mübarek günde bu<br />
zıkkımı nasıl içiyorsun?" demiş ve sonra adamlarına dönüp: "Götürün bu<br />
kâfiri, 500 sopa atın!" emrini vermiş. Bektaşi, 500 sopayı duyunca gözleri<br />
faltaşı gibi açılmış ve Ağaya dönüp şöyle demiş:<br />
"Ağa hazretleri! Kusura bakma ama, ya sen ömründe hiç sopa yememişsin,<br />
ya da sayı nedir bilmiyorsun!"<br />
88. Av (охота)<br />
Tanınmış avcılardan Sultan Mehmet (4. Mehmet) (из известных охотников<br />
султан Мехмет (Мехмет IV), bir gün adamlarıyla birlikte ava çıkmış (однажды<br />
со своими людьми вместе на охоту вышел). Yolda bir Bektaşi'yle karşılaşmış<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 104
(по дороге с одним бекташи встретился). O gün akşama değin hiç bir şey<br />
vuramamış (в тот день до вечера никого подстрелить не смог; değin —<br />
послелог: до; vurmak — бить, ударить; сразить, убить, застрелить); ne bir<br />
keklik, ne tavşan, ne de güvercin (ни куропатку, ни зайца, ни голубя). Bunun<br />
sebebini de, sabahleyin karşılaştığı Bektaşi dervişinin uğursuzluğuna bağlamış (а<br />
причину этого со дурной приметой /встречи/ дервиша-бекташи, /которого/ он<br />
встретил утром, связал; sebep — причина, uğursuzluk — плохая примета;<br />
дурное предзнаменование; uğur — хорошая примета; доброе<br />
предзнаменование).<br />
Bu duruma çok öfkelenen Sultan, adamlarını çağırıp (на это положение сильно<br />
рассердившийся султан):<br />
"Tez elde o uğursuz dervişi bulup bana getirin!" demiş (скорейшим образом того<br />
злосчастного дервиша найдите, ко мне приведите! — сказал).<br />
Bektaşi'yi bulup yaka paça sultanın huzuruna çıkarmışlar (бекташи обнаружив,<br />
силой к султану притащили; yaka paça — силой, yaka — воротник, paça —<br />
нижняя часть брюк).<br />
Sultan (султан):<br />
"Bre uğursuz, nabekâr (эй, злополучный бездельник; uğursuz — приносящий<br />
несчастье)! Sabahleyin karşıma çıktın (утром мне навстречу вышел), bu yüzden<br />
akşama kadar hiç bir şey vuramadım (поэтому до вечера ничего не смог<br />
подстрелить я)..." demiş ve adamlarına dönüp (сказал и, к людям своим<br />
повернувшись), "vurun şu uğursuzun kellesini!" diye emir vermiş (отрубите эту<br />
злополучную голову! — приказ отдал).<br />
Bektaşi bakmış ki kelle gidecek (бекташи увидел, что голова пропала: «уйдет»),<br />
son sözünü açıklamak için ricada bulunmuş (свои последние слова высказать<br />
чтобы, позволения попросил; rica — просьба):<br />
"İnsaf, bre Sultanım!" demiş (помилуй, эй, султан мой! — сказал; insaf —<br />
милосердие, сочувствие, сострадание), "siz bana rastladınız, sadece bir keklik<br />
vuramadınız (вы меня встретили, всего лишь куропатку не смогли<br />
подстрелить), ama ben size rastladım, şimdi kellem gidiyor (но я вас встретил,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 105
и/ сейчас голова моя пропадает). Söyleyin şimdi, hangimiz daha uğursuzuz<br />
(скажите теперь, кто из нас более приносящий несчастье)!"<br />
88. Av<br />
Tanınmış avcılardan Sultan Mehmet (4. Mehmet), bir gün adamlarıyla<br />
birlikte ava çıkmış. Yolda bir Bektaşi'yle karşılaşmış. O gün akşama değin hiç<br />
bir şey vuramamış; ne bir keklik, ne tavşan, ne de güvercin. Bunun sebebini<br />
de, sabahleyin karşılaştığı Bektaşi dervişinin uğursuzluğuna bağlamış.<br />
Bu duruma çok öfkelenen Sultan, adamlarını çağırıp:<br />
"Tez elde o uğursuz dervişi bulup bana getirin!" demiş.<br />
Bektaşi'yi bulup yaka paça sultanın huzuruna çıkarmışlar.<br />
Sultan:<br />
"Bre uğursuz, nabekâr! Sabahleyin karşıma çıktın, bu yüzden akşama kadar<br />
hiç bir şey vuramadım..." demiş ve adamlarına dönüp, "vurun şu uğursuzun<br />
kellesini!" diye emir vermiş.<br />
Bektaşi bakmış ki kelle gidecek, son sözünü açıklamak için ricada bulunmuş:<br />
"İnsaf, bre Sultanım!" demiş, "siz bana rastladınız, sadece bir keklik<br />
vuramadınız, ama ben size rastladım, şimdi kellem gidiyor. Söyleyin şimdi,<br />
hangimiz daha uğursuzuz!"<br />
89. Dönme (превращение)<br />
Bektaşi kullarından derviş Lütfü (из рабов Божьих дервиш-бекташи Лютфи; kul<br />
— раб), bir Ramazan akşamı dergâhın bahçesine çilingir sofrasını kurup tam<br />
demlenirken (однажды вечером в рамазан в саду текке на скорую руку<br />
угощение собрав, /алкоголь/ выпивал когда; çilingir sofrası — угощение<br />
/спиртное и еда/, собранное на скорую руку; sofra — накрытый стол; dergâh<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 106
— текке, обитель дервишей), mahalle imamı orada geçer (квартальный имам<br />
там проходит)<br />
"Ne yapıyorsun hazret?", diye sorar (что делаешь, почтеннейший? —<br />
спрашивает).<br />
"Ne yapacağım? Soframı kurdum, defigam ediyorum (sıkıntıyı gideriyorum) (что<br />
мне делать? На стол накрыл, тоску разгоняю; defigam — /перс./ развеивание<br />
тоски, печали; defi — удаление, отталкивание). Güzel mezeler de var, canın<br />
çektiyse sen de buyur!" der (прекрасные закуски также есть, душа твоя хочет<br />
если, ты тоже, пожалуйста! — говорит).<br />
İmam (имам):<br />
"Tövbe, tövbe!.. Hâşâ sümme hâşâ!.." der (прости, Господи! Боже упаси,<br />
никогда! — говорит; tövbe — раскаяние; hâşâ — ничего подобного!; ну что<br />
ты!; Боже упаси!), "güzel mezeler senin olsun, benim ihtiyacım yok<br />
(прекрасные закуски твоими будут пусть, у меня потребности нет)."<br />
Derviş Lütfü tekrar ısrar edince (дервиш Лютфи повторно настоял когда), imam<br />
sofraya oturur (имам за стол садится), bir o mezeden, bir bu mezeden derken<br />
(немного той закуски, немного этой /пробовал/ когда), sonunda kadehi de<br />
boşaltır (в конце концов и стаканчик опрокидывает: «опустошает»). Bu arada<br />
Yeniçeri devriyesi karşılarına dikilir ve bağırır (в это время янычарский патруль<br />
перед ними предстает и кричит; devir — вращение; кругооборот; обход):<br />
"Bre zındıklar (эй, безбожники)! Utanmıyor musunuz (не стыдитесь ли)?<br />
Yürüyün bakalım, doğru ağaya (ступайте-ка, прямо к командиру)!" Yeniçeri<br />
ağası, dervişe sert bir çıkışla (янычарский командир дервиша со строгим<br />
упреком):<br />
"Adın ne be herif?" diye sorar (как тебя зовут, эй, тип? — спрашивает). Derviş<br />
Lütfü, düzensiz bir şiveyle (дервиш Лютфи ломаным выговором):<br />
"Karabet kulunuz (Карабет, раб ваш)."<br />
"Ermenisin ha (ты армянин, а)?.. Şöyle dur öyleyse (вот так стой, раз так)!"<br />
İmama döner (к имаму поворачивается):<br />
"Ya senin adın (а тебя как зовут)?"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 107
İmam, ismini söyledikten sonra, ağa (имам, имя свое назвал после того как,<br />
командир):<br />
"Yıkın zındığı falakaya, verin sopayı!" diye emir verir (повалите безбожника на<br />
фалаку, дайте палок! — приказ дает; faláka — фалака /деревяшка, к которой<br />
привязывали ноги и затем били палками по пяткам/).<br />
Derviş Lütfü, imamın çığlıklarını duyunca (дервиш Лютфи имама крики<br />
услышав), dayanmaz, ağaya dönerek (не выдерживает, к командиру<br />
поворачиваясь):<br />
"Ağa hazretleri, müslüman olmak istiyorum (почтеннейший командир,<br />
мусульманином стать хочу)."<br />
Ağanın gözleri parıldar (глаза командира сияют):<br />
"Çok güzel!" der (прекрасно! — говорит он).<br />
Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи):<br />
"Yalnız sizden bir ricam olacak (только к вам одна просьба будет). Bu adamı<br />
serbest bırakınız (этого человека освободите; serbest — свободный)!"<br />
Baba erenler derhal kelime-ı şehadet getirir (шейх сразу формулу исповедования<br />
веры приносит; kelime-ı şehadet — «слово свидетельства»), müslüman edilir;<br />
imam serbest bırakılır (/дервиш/ мусульманином делается, имама<br />
освобождают: «имам свободным оставляется = отпускается»; bırakmak —<br />
бросать, оставлять; пускать, отпускать).<br />
Sokağa fırlar fırlamaz, derviş Lütfü, imamın kulağına fısıldar (на улицу<br />
выскочили они когда, дервиш Лютфи на ухо имаму шепчет; kulak — ухо):<br />
"Gördün mü be imanım?" der (видел ли, дружище? — говорит он), "gâvur<br />
oldum kendimi, Müslüman oldum seni kurtardım (неверным стал — себя,<br />
мусульманином стал — тебя спас)."<br />
89. Dönme<br />
Bektaşi kullarından derviş Lütfü, bir Ramazan akşamı dergâhın bahçesine<br />
çilingir sofrasını kurup tam demlenirken, mahalle imamı orada geçer<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 108
"Ne yapıyorsun hazret?", diye sorar.<br />
"Ne yapacağım? Soframı kurdum, defigam ediyorum (sıkıntıyı gideriyorum).<br />
Güzel mezeler de var, canın çektiyse sen de buyur!" der.<br />
İmam:<br />
"Tövbe, tövbe!.. Hâşâ sümme hâşâ!.." der, "güzel mezeler senin olsun, benim<br />
ihtiyacım yok."<br />
Derviş Lütfü tekrar ısrar edince, imam sofraya oturur, bir o mezeden, bir bu<br />
mezeden derken, sonunda kadehi de boşaltır. Bu arada Yeniçeri devriyesi<br />
karşılarına dikilir ve bağırır:<br />
"Bre zındıklar! Utanmıyor musunuz? Yürüyün bakalım, doğru ağaya!"<br />
Yeniçeri ağası, dervişe sert bir çıkışla:<br />
"Adın ne be herif?" diye sorar. Derviş Lütfü, düzensiz bir şiveyle:<br />
"Karabet kulunuz."<br />
"Ermenisin ha?.. Şöyle dur öyleyse!"<br />
İmama döner:<br />
"Ya senin adın?"<br />
İmam, ismini söyledikten sonra, ağa:<br />
"Yıkın zındığı falakaya, verin sopayı!" diye emir verir.<br />
Derviş Lütfü, imamın çığlıklarını duyunca, dayanmaz, ağaya dönerek:<br />
"Ağa hazretleri, müslüman olmak istiyorum."<br />
Ağanın gözleri parıldar:<br />
"Çok güzel!" der.<br />
Bunun üzerine Bektaşi:<br />
"Yalnız sizden bir ricam olacak. Bu adamı serbest bırakınız!"<br />
Baba erenler derhal kelime-ı şehadet getirir, müslüman edilir; imam serbest<br />
bırakılır.<br />
Sokağa fırlar fırlamaz, derviş Lütfü, imamın kulağına fısıldar:<br />
"Gördün mü be imanım?" der, "gâvur oldum kendimi, Müslüman oldum seni<br />
kurtardım."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 109
90. Paşa haksız (паша неправ)<br />
Varlıklı bir paşa, evinde resmi bir ziyafet vermiş (состоятельный паша в доме<br />
своем официальный прием устроил). Yemekten sonra konuklarından biriyle<br />
oturup satranç oynamış (после ужина с одним из гостей сев, в шахматы<br />
сыграл). Bir ara anlaşmazlık çıkmış (в один момент недоразумение произошло;<br />
anlaşmak — договориться с кем, прийти к взаимопониманию). Paşa,<br />
etrafındakilerine sormuş (паша вокруг находящихся спросил):<br />
"Siz de izlediniz (вы тоже наблюдали). Kimin haklı, kimin haksız olduğunu,<br />
söyleyin!" demiş (кто прав, кто неправ, скажите! — сказал).<br />
Fakat hiç kimseden ses çıkmamış (однако никто звука не издал). Tam bu sırada<br />
içeriye giren bir Bektaşi Babası (как раз в это время внутрь вошедший шейх<br />
бекташи):<br />
"Paşam, siz haksızsınız!" demiş (паша, вы неправы! — сказал).<br />
Paşa şaşırmış (паша удивился):<br />
"Erenler, sen daha yeni içeri girdin (Божий человек, ты только что вошел).<br />
Kimin haklı, kimin haksız olduğunu nereden bileceksin (кто прав, кто неправ, как<br />
узнаешь)?"<br />
Baba kıs kıs gülmüş (шейх ехидно рассмеялся; kıs kıs gülmek — хихикать):<br />
"Paşam, eğer siz haklı olsaydınız (паша, если бы вы были правы), bu kadar<br />
insan, sorunuz karşısında suspus olmazdı (столько людей на ваш вопрос в ответ<br />
молчаливыми не были бы; suspus — замолчавший, притихший); "Paşam siz<br />
haklısınız" derlerdi (паша, вы правы! — сказали бы). Ama hiç kimseden ses<br />
çıkmadığına göre (но, судя по тому, что никто голоса не подал; göre —<br />
послелог: согласно, в соответствии), anladım ki, haksız olan sizsiniz (я понял,<br />
что неправы вы: «неправым являющийся — вы»)!"<br />
90. Paşa haksız<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 110
Varlıklı bir paşa, evinde resmi bir ziyafet vermiş. Yemekten sonra<br />
konuklarından biriyle oturup satranç oynamış. Bir ara anlaşmazlık çıkmış.<br />
Paşa, etrafındakilerine sormuş:<br />
"Siz de izlediniz. Kimin haklı, kimin haksız olduğunu, söyleyin!" demiş.<br />
Fakat hiç kimseden ses çıkmamış. Tam bu sırada içeriye giren bir Bektaşi<br />
Babası:<br />
"Paşam, siz haksızsınız!" demiş.<br />
Paşa şaşırmış:<br />
"Erenler, sen daha yeni içeri girdin. Kimin haklı, kimin haksız olduğunu<br />
nereden bileceksin?"<br />
Baba kıs kıs gülmüş:<br />
"Paşam, eğer siz haklı olsaydınız, bu kadar insan, sorunuz karşısında suspus<br />
olmazdı; "Paşam siz haklısınız" derlerdi. Ama hiç kimseden ses çıkmadığına<br />
göre, anladım ki, haksız olan sizsiniz!"<br />
91. Buyurun cenaze namazına (пожалуйте на заупокойный намаз; cenaze —<br />
похороны)!<br />
İçkinin yasak edildiği bir dönemde (во времена, когда выпивка была запрещена;<br />
dönem — период), Bektaşi zilzurna sarhoş sokakta yürürken (бекташи мертвецки<br />
пьяным по улице шел когда; zil — звонок; zurna — зурна /духовой<br />
музыкальный инструмент/), karşısına aşina bir yüz çıkmış (перед ним<br />
знакомое лицо появилось). Çilingir sofrası yarenlerinden biri sanarak, sormuş<br />
(подумав, /что это/ один из его друзей по застолью, он спросил; yaren — друг,<br />
товарищ; sanmak — думать):<br />
"Erenler, seni acaba nerede görmüştüm (Божий человек, тебя, интересно, где<br />
видел я)? Balıkpazarı'nda Koço'da mı (в Балыкпазары у Кочо ли)?"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 111
"Hayır (нет)."<br />
"Samatya'da Apostol'da mı (в Саматье у Апостола ли)?"<br />
"Hayır (нет)."<br />
"Karagümrük'te Artin'de mi (в Карагюмрюке у Артина ли)?"<br />
"Hayır (нет)."<br />
"Allah Allah (Боже, Боже)! Peki nerede görmüş olabilirim (ладно, где видеть<br />
мог)?"<br />
"Belki bir kabul resminde görmüş olabilirsiniz (может, на приеме официальном<br />
видеть мог)."<br />
Bektaşi, bir iyice düşündükten sonra (бекташи хорошенько подумал после того<br />
как), karşısında duran kişinin Sultan olduğunu anlamış (/то, что/ напротив него<br />
стоящий человек султаном является, понял); beti benzi kül kesilmiş (сильно<br />
побледнел; bet beniz — цвет лица; kül — пепел; beti benzi kül kesilmek —<br />
сильно побледнеть от волнения) ve sırtüstü oraya uzanmış (и на спину там лег;<br />
sırt — спина):<br />
"Ey ahali, buyurun cenaze namazına!" demiş (эй, люди, пожалуйте на<br />
заупокойный намаз! — сказал; ahali — население, жители).<br />
(Здесь перечисляются кварталы Стамбула и, как совершенно очевидно,<br />
имена немусульманских трактирщиков — греков и армян).<br />
91. Buyurun cenaze namazına!<br />
İçkinin yasak edildiği bir dönemde, Bektaşi zilzurna sarhoş sokakta<br />
yürürken, karşısına aşina bir yüz çıkmış. Çilingir sofrası yarenlerinden biri<br />
sanarak, sormuş:<br />
"Erenler, seni acaba nerede görmüştüm? Balıkpazarı'nda Koço'da mı?"<br />
"Hayır."<br />
"Samatya'da Apostol'da mı?"<br />
"Hayır."<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 112
"Karagümrük'te Artin'de mi?"<br />
"Hayır."<br />
"Allah Allah! Peki nerede görmüş olabilirim?"<br />
"Belki bir kabul resminde görmüş olabilirsiniz."<br />
Bektaşi, bir iyice düşündükten sonra, karşısında duran kişinin Sultan<br />
olduğunu anlamış; beti benzi kül kesilmiş ve sırtüstü oraya uzanmış:<br />
"Ey ahali, buyurun cenaze namazına!" demiş.<br />
HAZIRCEVAPLIK VE ÖZELEŞTİRİ<br />
НАХОДЧИВОСТЬ И САМОКРИТИКА<br />
92. Başın bağlandığı yer (место, к которому привязана голова)<br />
Bir mecliste dini konular konuşuluyormuş (на одном заседании религиозные<br />
темы обсуждались). Köy imamı görüşünü açıklamış (деревенский имам свой<br />
взгляд изложил):<br />
"Benim başım Kuran'a bağlı (моя голова к Корану привязана). Çünkü<br />
Müslümanız ve her Müslümanın başı Kuran'a bağlıdır (потому что мы<br />
мусульмане, и каждого мусульманина голова к Корану привязана)."<br />
Cemaatin büyük çoğunluğu da bu görüşü onaylamış (собрания подавляющее<br />
большинство тоже этот взгляд одобрило). Ancak, kenarda konuşulanları<br />
dinleyen Bektaşi dervişinden hiç ses çıkmamış (только в стороне говорящих<br />
слушающий дервиш бекташи вовсе голос не подал). Birisi sormuş (один<br />
спросил):<br />
"Erenler sen ne diyorsun (Божий человек, /а/ ты что скажешь)? Senin başın<br />
nereye bağlı (твоя голова к чему привязана)?"<br />
Bektaşi, hiç düşünmeden (бекташи, совсем не задумываясь):<br />
"Benim başım gövdeme bağlı, imanım!" demiş (моя голова к телу моему<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 113
привязана, дружище! — сказал; gövde — туловище).<br />
92. Başın bağlandığı yer<br />
Bir mecliste dini konular konuşuluyormuş. Köy imamı görüşünü açıklamış:<br />
"Benim başım Kuran'a bağlı. Çünkü Müslümanız ve her Müslümanın başı<br />
Kuran'a bağlıdır."<br />
Cemaatin büyük çoğunluğu da bu görüşü onaylamış. Ancak, kenarda<br />
konuşulanları dinleyen Bektaşi dervişinden hiç ses çıkmamış. Birisi sormuş:<br />
"Erenler sen ne diyorsun? Senin başın nereye bağlı?"<br />
Bektaşi, hiç düşünmeden:<br />
"Benim başım gövdeme bağlı, imanım!" demiş.<br />
93. Meçhul bir ölü (безвестный покойник)<br />
Bir cenaze alayı geçiyormuş (похоронная процессия проходила). Bektaşi Babası<br />
da durup bakıyormuş (шейх бекташи же стоял, смотрел). Yanına yaklaşan bir<br />
genç sormuş (к нему приблизившийся молодой человек спросил):<br />
"Baba, bu ölen kim acaba (отец, этот умерший кто, интересно)?"<br />
Bektaşi (бекташи):<br />
"Vallahi evlat, iyi bilmiyorum ama, herhalde tâbutun içindeki", demiş (ей-богу,<br />
сынок, точно не знаю, но, вероятно, /тот, кто находится/ внутри гроба, —<br />
сказал; tâbut — гроб).<br />
93. Meçhul bir ölü<br />
Bir cenaze alayı geçiyormuş. Bektaşi Babası da durup bakıyormuş. Yanına<br />
yaklaşan bir genç sormuş:<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 114
"Baba, bu ölen kim acaba?"<br />
Bektaşi:<br />
"Vallahi evlat, iyi bilmiyorum ama, herhalde tâbutun içindeki", demiş.<br />
94. Baskın (нападение)<br />
Eşkıyalar oteli basmışlar (бандиты на отель напали). Bektaşi de orada yatıyormuş<br />
(бекташи же там спал). Art arda tabancalar, tüfekler patlamış (друг за другом<br />
пистолеты, винтовки выстреливали). Bağrışıp, çağrışmalar ve imdat sesleri<br />
(гам: «крича», перекликивания и крики о помощи; imdat — помощь;<br />
çağrışmak — перекликаться, звать друг друга; шуметь, галдеть)...<br />
Bektaşi ise, yorganı kafasına çekmiş, hiç kımıldanmıyor (бекташи же одеяло на<br />
голову натянул, не шелохнется). Eşkıyanın biri seslenmiş (один из бандитов<br />
крикнул):<br />
"Hey yataktaki (эй, /находящийся/ на кровати)! Sen de kalk (ты тоже<br />
поднимайся)!"<br />
Bektaşi, hiç bozuntuya vermeden (бекташи, вовсе вида не подавая; bozuntu —<br />
растерянность, смущение) ve başını yorganın altından çıkarmadan şöyle<br />
seslenmiş (голову из-под одеяла не высовывая, так крикнул):<br />
"Erenler, müsaade ederseniz, ben hiç kalkmıyayım (Божьи люди, позволите<br />
если, я вовсе ставать не буду; müsaade — разрешение, позволение)! Kalkarsam<br />
sonra ölü sayısı artar!" demiş (поднимусь если, потом число погибших<br />
возрастет! — сказал; sayı — число; artmak — увеличиваться, возрастать).<br />
94. Baskın<br />
Eşkıyalar oteli basmışlar. Bektaşi de orada yatıyormuş. Art arda tabancalar,<br />
tüfekler patlamış. Bağrışıp, çağrışmalar ve imdat sesleri...<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 115
Bektaşi ise, yorganı kafasına çekmiş, hiç kımıldanmıyor. Eşkıyanın biri<br />
seslenmiş:<br />
"Hey yataktaki! Sen de kalk!"<br />
Bektaşi, hiç bozuntuya vermeden ve başını yorganın altından çıkarmadan<br />
şöyle seslenmiş:<br />
"Erenler, müsaade ederseniz, ben hiç kalkmıyayım! Kalkarsam sonra ölü<br />
sayısı artar!" demiş.<br />
95. Cennet ödülü (райская награда)<br />
Bir Alevi'yle bir Sünni, iki arkadaş sohbet ediyorlarmış (алавит и суннит, два<br />
друга беседовали).<br />
Alevi, Sünni arkadaşına sormuş (алавит друга-суннита спросил):<br />
"Cennete gittiğinizde nasıl ödüllendirileceksiniz (в рай оправитесь когда, как<br />
вознаграждены будете; ödüllendirmek — вознаграждать; ödüllendirilmek —<br />
быть вознагражденным; ödül — награда)?"<br />
Sünni (суннит):<br />
"Güllük, gülistanlık bahçe içerisinde (в полном роз райском саду; güllük —<br />
розарий; gülistanlık — розарий; güllük gülistanlık — райский уголок), kırk huri,<br />
kırk zemzem pınarı, çeşit çeşit meyveler ve saire (сорок гурий, сорок источников<br />
со сладкой водой, разнообразные фрукты и так далее; Zemzem — Земзем<br />
/название колодца у Каабы в Мекке/; святая вода; pınar — источник; çeşit —<br />
сорт, род, вид). Peki, olmaz ya, farz edelim ki sen de cennete gittin (ладно,<br />
/этого/ не будет = оставим это, но предположим, что ты тоже в рай<br />
отправился; farz — предположение); ya sen ne umuyorsun (а ты на что<br />
надеешься)?"<br />
Alevi (алавит):<br />
"Üzüm bağları, birbirinden nefis çeşit çeşit şaraplar..." deyince (виноградники,<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 116
разнообразные вина, одно другого вкуснее, — сказал /как/ только; bağ —<br />
виноградник; сад; nefis — прекрасный, редкий),<br />
Sünni öfkelenmiş (суннит разъярился):<br />
"Kardeşim," demiş, "orası meyhane mi (братец, — сказал, там кабак разве)?"<br />
Alevi (алавит):<br />
"Peki ya kerhane mi (ладно, а публичный дом разве)?"<br />
95. Cennet ödülü<br />
Bir Alevi'yle bir Sünni, iki arkadaş sohbet ediyorlarmış.<br />
Alevi, Sünni arkadaşına sormuş:<br />
"Cennete gittiğinizde nasıl ödüllendirileceksiniz?"<br />
Sünni:<br />
"Güllük, gülistanlık bahçe içerisinde, kırk huri, kırk zemzem pınarı, çeşit<br />
çeşit meyveler ve saire. Peki, olmaz ya, farz edelim ki sen de cennete gittin; ya<br />
sen ne umuyorsun?"<br />
Alevi:<br />
"Üzüm bağları, birbirinden nefis çeşit çeşit şaraplar..." deyince,<br />
Sünni öfkelenmiş:<br />
"Kardeşim," demiş, "orası meyhane mi?"<br />
Alevi:<br />
"Peki ya kerhane mi?"<br />
96. Yanıltı (ошибка/оплошность)<br />
Bektaşi'nin biri, hazır bulunduğu bir mecliste (один бекташи на одном собрании,<br />
где он присутствовал; hazır bulunmak — присутствовать; meclis — собрание,<br />
заседание), orada bulunmayan birisini başlamış övmeye (там не<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 117
присутствующего одного /человека/ начал хвалить). Bunu işiten canlardan biri<br />
(это услышавший один человек):<br />
"Baba Erenler, siz onu öve öve göklere çıkardınız (святой шейх, вы его<br />
расхваливая, до небес вознесли), ama o geçenlerde hakkınızda yalnız kötü şeyler<br />
anlatıyordu" deyince Bektaşi (а он недавно о вас только плохие вещи<br />
рассказывал, — сказал когда, бекташи):<br />
"İhtimal ki, her ikimiz de yanılıyoruz!" demiş (возможно, что мы оба<br />
ошибаемся! — сказал).<br />
96. Yanıltı<br />
Bektaşi'nin biri, hazır bulunduğu bir mecliste, orada bulunmayan birisini<br />
başlamış övmeye. Bunu işiten canlardan biri:<br />
"Baba Erenler, siz onu öve öve göklere çıkardınız, ama o geçenlerde<br />
hakkınızda yalnız kötü şeyler anlatıyordu" deyince Bektaşi:<br />
"İhtimal ki, her ikimiz de yanılıyoruz!" demiş.<br />
97. Çalınmış mal gibi (украденный товар словно; çalmak — бить, ударять,<br />
стучать; красть, воровать; çalınmak — быть украденным)<br />
Bektaşi'nin biri, Ramazan günü evine gelen konukların görmemesi için (один<br />
бекташи, в день рамазана в дом его пришедшие гости не видели чтобы),<br />
mutfağın bir köşesine çekilmiş (в уголок кухни отошел); gizlice yemeğini yerken<br />
karısı içeri girmiş (тайком ел он когда, жена его внутрь вошла):<br />
"Ne yapıyorsun orda?" diye sorunca (что ты делаешь там? — спросила когда),<br />
Bektaşi, acındırır bir sesle şöyle yanıt vermiş (бекташи жалостливым голосом<br />
такой ответ дал):<br />
"Senin miskin kocan, kendi ekmeğini çalınmış mal gibi halktan gizli yemeye<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 118
mecbur oluyor (твой убогий муж собственную еду, словно украденный товар,<br />
от людей тайком есть вынужден; mecbur — принужденный, вынужденный;<br />
halk — народ)!"<br />
97. Çalınmış mal gibi<br />
Bektaşi'nin biri, Ramazan günü evine gelen konukların görmemesi için,<br />
mutfağın bir köşesine çekilmiş; gizlice yemeğini yerken karısı içeri girmiş:<br />
"Ne yapıyorsun orda?" diye sorunca, Bektaşi, acındırır bir sesle şöyle yanıt<br />
vermiş:<br />
"Senin miskin kocan, kendi ekmeğini çalınmış mal gibi halktan gizli yemeye<br />
mecbur oluyor!"<br />
98. Bilmece (загадка)<br />
Hoca'nın biri, camide vâzederken (один ходжа в мечети проповедовал когда),<br />
bir ara cemaate şöyle bir soru sormuş (к какой-то момент общине вопрос задал:<br />
«спросил»):<br />
"Ey cemaat-ı Müslimin (эй, община мусульманская)! Öyle bir yer vardır ki<br />
(такое одно место есть, что), zengin-fakir; genç-ihtiyar, içi buruk, benzi soluk<br />
(богатый — бедный, молодой — старый, удрученный, с лицом бледным;<br />
buruk — крученый, вывихнутый; обидчивый /о человеке/; içi buruk — с душой<br />
раненой: «вывихнутой»; iç — внутренняя часть; сердце, душа, духовный мир<br />
/человека/), her kim oraya girerse (кто бы туда ни вошел), gönlü ferahlar, yüzü<br />
güler, şen ve mutlu çıkar (душа его успокаивается, лицо смеется, радостным и<br />
счастливым становится он; gönül — душа, сердце). Bilin bakalım, burası<br />
neresidir (узнайте-ка, что это за место; burası — это место; neresi — какое<br />
место)?<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 119
Arka sıralarda oturan Bektaşi, hemen cevabı yapıştırmış (на задних рядах<br />
сидящий бекташи сразу ответ выдал: «приклеил»):<br />
"Meyhane (кабак)!"<br />
98. Bilmece<br />
Hoca'nın biri, camide vâzederken, bir ara cemaate şöyle bir soru sormuş:<br />
"Ey cemaat-ı Müslimin! Öyle bir yer vardır ki, zengin-fakir; genç-ihtiyar, içi<br />
buruk, benzi soluk, her kim oraya girerse, gönlü ferahlar, yüzü güler, şen ve<br />
mutlu çıkar. Bilin bakalım, burası neresidir?<br />
Arka sıralarda oturan Bektaşi, hemen cevabı yapıştırmış:<br />
"Meyhane!"<br />
<strong>99</strong>. Haydi bana eyvallah (ладно, с Богом; éyvallah — до свидания!, с Богом!;<br />
спасибо!, благодарю!; пусть будет так!; ладно!)<br />
Bir Alevi Dedesi, curasını tamir etmek için bir sazcıya gitmiş (один алавитский<br />
деде/шейх, джуру свою починить чтобы, к продавцу сазов отправился; cura<br />
— джура, струнный народный инструмент /маленький саз/). Selam verdikten<br />
sonra (поздоровался после того как):<br />
"Oğlum, şu benim saza bir bakar mısın (сынок, этот мой саз посмотришь ли)?<br />
Bazı perdeleri eksik, tamamlayıver," demiş (некоторых ладов не хватает, добавь<br />
побыстрей; vermek — здесь вспомогательный глагол, выражает быстроту<br />
действия; tamamlamak — дополнять; пополнять).<br />
Usta: "Peki amca!" demiş (уста: «Хорошо, дядя!» — сказал; usta — уста,<br />
мастер; amca — дядя /брат отца/; дядя /вежливое обращение к старшим/),<br />
Dedeyi oturtup, çırağına seslenmiş (деде усадив, подмастерью крикнул):<br />
"Oğlum Bekir, Osman'a git (сынок, Бекир, к Осману ступай)! 'Ömer Usta<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 120
gönderdi' de (Омер-уста послал, скажи); yirmibeşlik misina getir (леску на<br />
двадцать пять принеси; misina — леска), Dede'nin curasını saralım (на<br />
дедушкину джуру натянем)." Bunu işiten Dede, yerinden kalkmış (это<br />
услышавший дед с места своего поднялся), sazı ustanın elinden öfkeyle alıp<br />
şunları söyemiş (саз из рук усты гневно забрав, вот что сказал):<br />
"Demek ki, Bekir Osman'a gidecek (значит, Бекир к Осману пойдет), misina alıp<br />
gelecek (леску взяв, принесет), Ömer tamir edecek (Омер починит; tamir —<br />
починка, ремонт), soyka Dede de bunu çalacak ha (а несчастный деде на нем<br />
играть будет, а; soyka — одежда, снимаемая с убитых или пленных)!..<br />
Yaptırmam daha iyi (чинить не стану — лучше /будет/). Haydi bana eyvallah<br />
(ладно, с Богом = я ухожу)!"<br />
(Бекир (Абу Бакр), Омер (Умар), Осман (Усман) — первые три халифа,<br />
особенно почитаемые суннитами.)<br />
<strong>99</strong>. Haydi bana eyvallah<br />
Bir Alevi Dedesi, curasını tamir etmek için bir sazcıya gitmiş. Selam verdikten<br />
sonra:<br />
"Oğlum, şu benim saza bir bakar mısın? Bazı perdeleri eksik, tamamlayıver,"<br />
demiş.<br />
Usta: "Peki amca!" demiş, Dedeyi oturtup, çırağına seslenmiş:<br />
"Oğlum Bekir, Osman'a git! 'Ömer Usta gönderdi' de; yirmibeşlik misina<br />
getir, Dede'nin curasını saralım." Bunu işiten Dede, yerinden kalkmış, sazı<br />
ustanın elinden öfkeyle alıp şunları söyemiş:<br />
"Demek ki, Bekir Osman'a gidecek, misina alıp gelecek, Ömer tamir edecek,<br />
soyka Dede de bunu çalacak ha!.. Yaptırmam daha iyi. Haydi bana eyvallah!"<br />
Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru 121