İçindekiler - Karakalem Dergisi

PROF. DR. NEVZAT TARHAN
e-mail: ntarhan@mcaturk.com ntarhan@uskudar.edu.tr ntarhan@gmail.com
web: www.npistanbul.com, www.nevzattarhan.com, www.ider.org
Merzifon’da 1952’de doğdu. 1969’da Kuleli Askeri Lisesini, 1975’te İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesini
bitirdi. GATA stajı, Kıbrıs ve Bursa kıta hizmetinden sonra, 1982’de GATA’da Psikiyatri
uzmanı oldu. Erzincan ve Çorlu’da hastane hekimliği sonunda GATA Haydarpaşa’da
yardımcı doçent (1988) ve doçent (1990) oldu. Klinik direktörlüğü yaptı. Albaylığa (1993)
ve profesörlüğe (1996) yükseldi. 1996-1999 yılları arasında Yüzüncü Yıl Üniversitesinde
öğretim üyeliği ve Adli Tıp Kurumunda bilirkişilik yaptı. Kendi isteğiyle emekli oldu. Halen
Memory Center isimli Nöropsikiyatri Merkezi NPİSTANBUL Etiler Polikliniği’nin yöneticiliğini,
Türkiye’nin ilk nöropsikiyatri hastanesi NPİSTANBUL Nöropsikiyatri Hastanesi’nin Yönetim
Kurulu Başkanlığını ve Üsküdar Üniversitesi Rektörlüğünü yapmaktadır.
1989’da ‘Stres,’ 1991’de ‘Psikofarmakolojide Yenilikler,’ 1992’de ‘Saldırganlık,’ 1993’te ‘Serotonin’
konularında Türkiye’de uluslararası katılımlı ilk sempozyumları düzenledi. Altı yıl
Psikofarmakoloji dergisinin editörlüğünü yaptı. Uzun yıllar Sleep and Hypnosis dergisi yayın
kurulunda yer aldı. 1991’de Hollanda’da ‘Destructive Drives and Impulse Control’ konulu
uluslararası kongrede ‘En İyi Araştırmacı,’ 2003’te STV’de yaptığı Makul Çözüm programı
için RTGD En İyi Toplum Programı, 2007’de Türk müziğinin tedavide kullanımına sağladığı
katkı nedeniyle Amasya Vakfı ‘Altın Elma,’ 2009’da ‘Ambülansla Hasta Alımı ve Nakil Uygulamaları’
nedeniyle OHSAD (Hasta Güvenliği Derneği) ‘Hasta Güvenliği İyi Uygulama’ ödüllerini
aldı. 2005’te SkyTURK’te yaptığı Psikoyorum programı için Başbakanlık Aile ve Sosyal
Araştırmalar Gn. Müdürlüğünce ‘Aile eğitimine verdiği destek ve topluma yaptığı koruyucu
ruh sağlığı hizmetinden’ dolayı ödüle layık görüldü.
SOSYAL SORUMLULUKLAR: İnsani Değerler ve Ruh Sağlığı Vakfı (İDER), Adaleti Savunanlar
Derneği (ASDER), Mutlu Yuva Mutlu Yaşam Derneği ve Haydi Tut Elimi Derneği’nin
Başkanlığını yapmaktadır.
ÜYELİKLER: American Psychiatry Assosiation (APA), New York Academy of Science, New
York Academia Psychiatrie Foundation, International Psychogeriatric Association (IPA),
EEG and Clinical Neuroscience Society (ECNS), International Society for Neuroimaging in
Psychiatry (ISNIP), International Society of Neurofeedback and Research (ISNR), Anxiety
Disorders Association of America (ADAA) ve National Geographic Society adlı uluslararası
derneklerde aktif üyedir. 31’i uluslararası olmak üzere 100’ün üzerinde yayını vardır.
İngilizce ve Almanca bilmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.
YAYINLANMIŞ ESERLERİ
• Kan ve Dolaşım, 1982
• Stres ve Hastalıklar, Sempozyum kitabı, 1989
• Psikofarmakolojide Yenilikler, Sempozyum kitabı, 1991
• Şiddet (Biyopsikososyal Yönleri ile Şiddet), (Prof. Dr. İbrahim Balcıoğlu ile birlikte), 1998
• Kendinizle Barışık Olmak, 2001
• Mutluluk Psikolojisi, Stresi Mutluluğa Dönüştürmek, 2002
• Psikolojik Savaş, Gri Propaganda, 2002
• Kadın Psikolojisi, 2005
• Evlilik Psikolojisi, 2006
• Duyguların Dili, 2006
• Hayata Dair (Dr. Elif Ilgaz Aydınlar ile birlikte), 2008
• İnanç Psikolojisi, 2009
• Var mı Beni Anlamak İsteyen?, 2009
• Toplum Psikolojisi, 2010
• Aile Okulu, 2010
• Son Sığınak Aile, 2010
• Bağımlılık, (Dr. Serdar Nurmedov ile ortak yazar), 2011
• Güzel İnsan Modeli, 2011
İçindekiler
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Giriş: Bu kitabı neden yazdım? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Birinci Kısım:
Bediüzzaman’ın Hayatına Dair
Psikobiyografik Notlar
1. Bediüzzaman’ın eğitimi ve sosyal hayatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
Bediüzzaman’ın çocukluğu ve benliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Bediüzzaman’ın eğitim modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Bediüzzaman, projesi için istanbul’da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Bediüzzaman’ın öğrenme modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Formel eğitimden uzak kalmanın avantajları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Hiperaktif bir kişilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Bediüzzaman’ın iletişim yönü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
5

çağın vicdanı bediüzzaman
Bediüzzaman’ın duygusal okuryazarlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Bediüzzaman’ın talebeleri üzerindeki etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Zor şartlarda verimli eserler çıkarmıştır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Mânâ-yı harfî bakışını kullanarak materyalizmi çürüttü . . . . . . . . . . . . . . 45
Dünyada tasarımsal varoluş yaklaşımını başlattı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Bilimsel metodları kullandı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Sorumluluk aldı, “neme lazım” demedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Bediüzzaman’ın eğitim modeli ve sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Batı eğitim modelindeki taassup . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Sabrı şiar edindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Kul olduğunu unutmadan bireyselliğini yaşadı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Bediüzzaman reformist olmamış, transformist olmuştur . . . . . . . . . . . . . . 58
Toplumsal dönüşümü sağladı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Egosunu ön plana çıkarmamayı beynine programladı . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Bediüzzaman ego savaşlarına izin vermez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Bediüzzaman’ın ego ideali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Gençlerin ego ideallerinden uzaklaştırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
İslam’ın sadece zahirî bir kışırdan ibaret olmadığını gösterdi . . . . . . . . . . 67
Bediüzzaman’ın demokrasiye katkısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Özgürlük ve fazilet savaşçısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Demokratik kültürü yaşamış bir din alimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Şiddete şiddetle cevap vermedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Bediüzzaman’ın acz, fakr, şefkat, tefekkür yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2. Bediüzzaman ve liderlik sanatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Ruhsal/manevî liderlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Limbik sistem veya kalb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Duygu ve düşüncenin senkronu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Aynalama fenomeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Duygusal âhenk ve ‘handle’ yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Farklı mizaçlar arasında âhengi sağlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Mıknatıs kişiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
içindekiler
Zor şartlarda liderlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Yenilikçi liderlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Duygusal lider iyimserlik yayar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Nörolojik yakınlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Görev tutkusu uyandırabilmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Kalıcı motivasyon için kollektif arzu oluşturabilmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Ruhsal liderlik sloganı: ‘muhabbet fedailiği’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Ruhsal liderin yankılama özelliği vardır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Gönüllü itaati sağlamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Duyguların ruh haline çevrilmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Bütünlük paradigması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
Zamanın ruhunu okuyan yeni gelenekçi lider . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Sakal bırakmamayı iletişim ve ikna metodu olarak kullanmıştır . . . . .107
Analitik düşünen dinî lider . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
Ruhsal liderde olması gereken dört duygusal zekâ alanı . . . . . . . . . . . . . .111
‘Bediüzzaman’ lakabını kullanmasının psikolojik tahlili . . . . . . . . . . . . . .121
Liderlikte zekânın önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
3. Bediüzzaman’ın liderliği ve demokratik değerler . . . . . . . . . . . . . . 127
Demokrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Şahs-ı manevî çoğulculuğa işaret eder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Doğu aşiretlerine çoğulculuğu anlattı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Eşit oy hakkına destek vermiştir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
Sosyal hayatın terakkisinde şûrânın önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
İhlas ve tesanüd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Vesayet terimini bir asır önce kullandı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
Osmanlı devletindeki meşveret dışı uygulamaları eleştirmiştir . . . . . . .143
Hürriyeti ve meşvereti gerçekleştiremeyen, istibdada maruz kalır . . .143
Daha büyük istibdatların geleceğini fark etmişti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Bediüzzaman eleştirilere açıktır. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Bediüzzaman’ın öncelik edindiği konu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Dini yaşatma projesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
6 7

çağın vicdanı bediüzzaman
4. Bir psikolojik rehber olarak İhlas Risalesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
Sosyal bilinç oluşturulmasında ihlas kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
En büyük dayanak noktası: ihlas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
İhlasın sırrı: teslimiyet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
İhlas uzun vadeli kazanımdır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
İhlasın düşmanı: nefis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
Kardeşlerini tenkit etmeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
“Kuvvet hakta ve ihlastadır” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160
Arkadaşında fani olmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
Kıskançlığın engellenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Bediüzzaman sosyal bilinci nasıl oluşturdu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
İhlasın düşmanı: ihtilaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
İhtilafa düşmekten korunmanın yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
Hakikatin ortaya çıkmasında ihlaslı davranmak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Sosyal bilinç oluşturmada sosyal sermayenin önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
Bediüzzaman şahsını ön plana çıkarmamıştır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
5. Bediüzzaman’ın ahlâk yorumu: ‘ihlas ahlâkı’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
İhlas ahlâkı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Üç psikolojik kuvvet görüşü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
Psikolojinin bugünü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Gelecek bilimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Genel sistemler kuramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
Duygular mantıklı olmak için gereklidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
Duyguların biyolojik temelleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
Ahlâkın biyolojik temelleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
Küreselleşme ve ahlâk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
Ya adalet, ya şiddet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Küresel narsizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
Narsistik kişiler çoğalıyor mu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191
Machiavelli’nin derin etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
Küresel tehlike ve duygusal zekâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193
içindekiler
Duygusal zekâ nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Ahlâka aykırılık ölçeği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Küresel ahlâk ilkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .195
Bediüzzaman’ın tezi: iki dehşetli hal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
İki ahlâkın karşılaştırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
Seküler ahlâkın sonuçları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
Dinî ahlâkın sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
Bediüzzaman’ın kullandığı yöntem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
Çağımızın tedirgin insanına bir çözüm adresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
İkinci Kısım:
Bediüzzaman’ın İnsanı Tanıma Yolculuğu
6. Bediüzzaman’a göre insanın tanımı ve özellikleri . . . . . . . . . . . . . . 211
İnsan tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
‘İyi insan olmak’ sonradan öğrenilir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213
Hümanizm insan tanımını bozdu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214
Mutluluk ekonomik değer gibidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
İyi insan olmanın metodları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
Kul olmayı unutan insan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222
Modernizm insanın ego algısını bozdu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
Küfrün kaybettirdikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227
Nefisle mücadele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230
Âlâ-yı illiyyîne nasıl çıkılır? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232
İyi insan olmanın kazandırdıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233
İnsanın gerçek terakkisi ya da düşüşü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
Cihazat zenginliğinin insana kazandırdıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
Acziyet, rahmeti cezbeder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240
Zor şartlar insanı olgunlaştırır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
7. Bediüzzaman’da benlik (ene) kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Zıtların dinamik dengesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
8 9

çağın vicdanı bediüzzaman
Mânâ âleminin şifresi: ene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248
Ene’nin ‘özgür irade’si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Bediüzzaman yaratılış şifresini çözdü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .250
Ölçü birimi olarak ene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
Enedeki şifrelerin çözümlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
Enenin güçsüzlüğünü anlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .254
Bilinçli subjektif gözlemci: ‘kuantum ene’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255
Enenin firavunlaşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256
Bediüzzaman ‘tekamül’ yaklaşımını tamamen reddetmemiştir . . . . . . .258
Hz. Havva Hz. Âdem’in DNA’sından mı yaratıldı?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
Şeytanın enaniyetine yenilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261
Enaniyet algı körlüğüne neden oluyor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262
Peygamberlik zinciri ile felsefe zincirinin birbirinden ayrılmasının
zararları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264
Bediüzzaman varoluş teorisini din ile birleştirdi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266
Sonsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Bilim Felsefesine Katkısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271
Liderliği İle Sosyal Yapıya Katkısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271
Kültüre Katkısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
Din İlimlerine Katkısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
Toplumsal Muhalefeti Temsil Etmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
Bölücülüğü Önlemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273
Bireyi Ön Plana Çıkaran Sosyal Psikoloji Ekolünü Uygulaması . . . . . .273
Çağın Zihin Haritasını Değiştirdi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
İndeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
Önsöz
BU ESERİ YAZMA GEREKÇEMDEN, giriş bölümünde söz edeceğim.
Bediüzzaman’ı ve eserlerini kendi meslekî bakışımla analiz
ederken, bir ‘psikobiyografi’ yazabilmeyi çok arzu ederdim.
Fakat, bilgi ve veri eksikliği nedeniyle, bu mümkün olmadı.
Aynı zamanda, böyle bir psikobiyografi için kendimi yetkin
olarak da hissedemedim.
Bir kişiyi bilimsel olarak değerlendirebilmek için profesörlük
jürilerinin kullandığı üç ölçüt vardır. Kişinin kişisel özgeçmişi,
bıraktığı eserleri ve yakından tanıyanların kanaatleri
değerlendirilir.
Bu nedenle, Bediüzzaman Said Nursî’yi bilimsel olarak
değerlendirirken, onun ‘subjektif paradigmasının ne olduğunu’
anlamak gerekiyordu. Yanısıra, geliştirdiği yeni değerleri,
kavramları ve yeni yöntemleri anlamaya çalışırken, kişiliğinin
farklı yönlerini de görebilmek gerekiyordu.
Zira karşımızda ilk bakışta farklı, tuhaf, kendi tabiri ile ‘ga-
10 11