1:5.000 ölçekli standart topoğrafik, fotogrametrik harita yapımına ait ...

1 : 5.000 ÖLÇEKLİ STANDART TOPOĞRAFİK, FOTOGRAMETRİK HARİTA YAPIMINA AİT
TEKNİK YÖNETMELİK
R. Gazete No. : 15471
R.G. Tarihi : 17.1.1976
I. AMAÇ VE KAPSAM
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL ESASLAR
Madde 1 - Bu Yönetmelik, 1 : 5.000 ölçekli Standart Topoğrafik haritaların yapım koşullarını
düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 1 : 5.000 ölçekli Fotogrametrik harita yapan ve kullanan kuruluşların konu
ile ilgili uğraşlarını kapsamına alır.
II. PROJEKSİYON TÜRÜ VE PAFTA BOYUTLARI
Madde 3 - 1 : 5.000 ölçekli Standart Topoğrafik Haritalar, Türkiye için kabul edilen GAUSS-KRUGER
Projeksiyonunda 3° lik dilim esasına göre yapılır.
Madde 4 - 1 : 5.000 ölçekli pafta boyutları, aşağıda belirtilen pafta boyutlarının bölünmesi yoluyla
hesaplanır.
a. 1 : 250.000 (1° 30'x1°) ölçekli pafta boyunun iki, eninin üç eşit parçaya bölünmesiyle 1 : 100.000
ölçekli pafta,
b. 1 : 100.000 (30'x30') ölçekli pafta boyu ve eninin ikişer eşit parçaya bölünmesiyle 1 : 50.000 ölçekli
pafta,
c. 1 : 50.000 (15'x15') ölçekli pafta boyu ve eninin beşer eşit parçaya bölünmesiyle 1 : 10.000 ölçekli
pafta,
d. 1 : 10.000 (3'x3') ölçekli pafta boyu ve eninin ikişer eşit parçaya bölünmesiyle 1 : 5.000 ölçekli
(1'30"x1' 30") boyutlu pafta elde edilir. (Şekil - 1)
Madde 5 - 1 : 50.000 ölçekli haritaların yirmibeşe bölünmesiyle meydana gelen 1 : 10.000 ölçekli
paftalar, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru 01-25'e kadar numaralanır. Her 1 : 10.000 ölçekli
paftanın dörde bölünmesiyle meydana gelen 1 : 5.000 ölçekli paftalar ise sol üst köşeden başlamak ve
saat ibresi yönünde olmak üzere a, b, c, d harfleriyle isimlendirilir. (Şekil - 2)
İKİNCİ BÖLÜM
Nirengi İşleri
I. Nirengi işleri hakkında ana kurallar :
Madde 6 - 1 : 5.000 ölçekli haritaya temel olacak noktalar, genellikle nirengi sıklaştırması yöntemi ile
sağlanır.

Nirengi sıklaştırması, arazinin Topoğrafik durumu ve bitki örtüsü gözönünde alınarak klâsik
nirengileme ve havaî nirengi olmak üzere iki biçimde yapılır.
Klâsik nirengilemede; dizi, havuz ve poligon yöntemlerinden biri uygulanır.
Havaî nirengide uygulanacak sistemin özelliklerine göre, değişik biçimde nirengi yapılır. Bu değişik
biçim haritayı yapan Kuruluşca saptanır.
A. Dizi yöntemi :
Madde 7 - Doğu-Batı yönündeki fotoğraf alımları için noktalar, paftaların aynı yöndeki kenarları
üzerinde ve pafta ortasında (uçuş hattı üzerinde) olmak üzere, 1500 m. de bir aralıkta konur, pafta
ortasına konacak noktalar, kenarlar üzerindeki noktaların aralarına düşecek şekilde planlanır ve bütün
noktalar saptanan yerlerine göre 200 m. yarı çaplı Tolerans dairesi içinde kalmalıdır. (Şekil - 3)
Madde 8 - Kuzey-Güney yönündeki fotoğraf alımları için noktalar, paftaların Kuzey-Güney yönündeki
kenarları üzerinde ve pafta ortasında olmak üzere, 1225 m. de bir aralıkla konur. Pafta ortasına
konacak noktaların planlaması ve tolerans dairesi Doğu-Batı yönündeki fotoğraf alımında belirtilen
biçimde uygulanır. (Şekil - 4)
Madde 9 - Dizi yönteminde noktalar, tolerans dairesi içinde yapılamadığı takdirde; o noktaya en çok
500 m. uzaklıkta ve genellikle fotoğraf alımı yönüne dik olarak simetrik iki nokta tesis edilir. (Şekil - 3
ve 4)
B. Havuz yöntemi :
Madde 10 - Bu tür nirengi sıklaştırması çalışmalarında, noktaların düzenli bir şekilde dağılmalarını
sağlamak için, ölçeğe göre kullanılacak havuz dairesi, 1 : 50.000 ölçekli seçim kanavası üzerinde
nereye uygulanırsa uygulansın en az üç noktaya teğet olmalıdır.
Buna göre havuz dairesi çapı 1 : 50.000 ölçekli kanavada :
a. 115/180x180 mm. lik kamera ile çekilen 1 : 21.000 ölçekli hava fotoğrafı için R = 3.5 cm. (yerde
1750 m.),
b. 152/230x230 mm. lik kamera ile çekilen 1 : 16.000 ölçekli hava fotoğrafı için R = 3,3 cm. (yerde
1650 metre),
c. 115/180x180 mm. lik kamera ile çekilen 1 : 17.000 ölçekli hava fotoğrafı için R = 2,9 cm. (yerde
1450 metre),
d. 152/230x230 mm. lik kamera ile çekilen 1 : 14.000 ölçekli hava fotoğrafı için R = 2,9 cm. (yerde
1450 metre) olmalıdır.
Madde 11 - Havuz yöntemi ile yapılan nirengi sıklaştırması çalışmalarında nirengi ağı, iş bölgesini
kapsayan paftaların 350 m. dışına taşılarak kurulur.
C. Havai nirengi yöntemi :
Madde 12 - Havai nirengi olarak yapılacak nirengi sıklaştırması klâsik nirengiye dayandırılır.
Madde 13 - Bu tür çalışmada klâsik nirengilerin dağılımı, bölgenin ve uygulanacak Havai Nirengi
yönteminin özelliğine göre düzenlenir.
Madde 14 - Havai Nirengi Yöntemi ile elde edilecek pas noktalarının dağılımı ve sayısı klâsik
noktalarla birlikte daha önce açıklanmış olan Dizi veya Havuz Yöntemlerine göre planlanır.

II. HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Madde 15 - Bölgenin 1 : 25.000 ölçekli haritaları üzerine 1 : 5.000 ölçekli pafta taksimatı çizilir, iş
sahasında yeniden inşa edilecek noktaların seçimi yapılır.
Madde 16 - Bölgeyi kapsayan 1 : 5.000 ölçekli paftalarla, varsa; önceden yapılmış komşu paftalardaki
gerekli nirengi noktalarının abris kopyaları ile nivelman noktalarının değerleri ve röper krokileri
arşivden alınır.
Madde 17 - Plânçete üzerine 1 : 50.000 ölçekli seçim kanavası hazırlanır. Bu kanavaya koordinat
hatlarından başka bölgeyi kapsayan 1 : 5.000 ölçekli pafta taksimatı çizilir. Ayrıca evvelce yapılmış
nirengi noktalarından gerekli olanları koordinat değer-lerine göre kanava üzerine geçirilerek noktaların
çıkış ve görüş doğrultuları belirtilir.
III. NİRENGİ NOKTALARININ SEÇİMİ VE NUMARALANMASI
Madde 18 - İş bölgesinde evvelce yapılmış olan III. derece noktaların (I. ve II. derece nirengiler dahil)
yeraltı işaretleri bulunur. Gözlem kontrolları yapılarak doğruluğu saptandıktan sonra III. derece nirengi
noktası olarak kullanılır.
Madde 19 - Nokta kaybolmuş ise; gözlemle yerine konur. Noktanın üzerine sabit tesis yapılmış, taş
ocağı veya buna benzer çukurlar açılmış ise; yakınına yeni bir nokta yapılır ve durum belgelenerek
Harita Genel Müdürlüğüne bildirilir. Aynı yerde ikinci bir III üncü derece nirengi noktası yapılmaz.
Madde 20 - Nirengi yapımının tasarlandığı yerde daha önceden yapılmış bir noktanın yeraltı işaretine
rastlanılırsa; ikinci bir nokta yapılmayıp o nokta yenilenerek kullanılır.
Madde 21 - III. derece noktaların koordinat çıkış doğrultuları 3-15 km., IV. derece noktaların çıkış
doğrultuları 1-6 km. arasında ve çıkış doğrultuları mümkün olduğu kadar birbirine eşit şekilde
ayarlanır.
Madde 22 - Trigonometrik yükseklik hesabında kenar uzunlukları 6 km. yi geçmemelidir.
Madde 23 - En az iki nivelman noktasından trigonometrik kot alan bir III. derece noktası, ancak bir kez
diğer bir III. derece noktaya trigonometrik kot çıkışı verebilir.
Madde 24 - III. derece noktalar, dört yöne dağılmış en az 3 doğrultudan karşılıklı gözlem yapılabilecek
şekilde seçilir.
Madde 25 - IV. derece noktalar, ilerden kestirme ile dört yöne dağılmış 4 doğrultudan gözlem
yapılabilecek şekilde seçilir. Ancak; memleket sınırları, deniz kenarları, orman ve benzeri gibi
olağanüstü hallerde IV. derece noktalar, iki yön içinde kalan doğrultulardan karşılıklı gözlem yapılacak
şekilde seçilebilir.
Madde 26 - Minare, kule v.b. kesin gözlem yapılabilecek sürekli ve sağlam tesisler IV. derece nirengi
noktası olarak alınmalıdır. Bu gibi noktalar ayrıca yere indirilerek de kullanılabilir.
Madde 27 - III. Derece nirengi noktası yerinin seçiminde yeterli görüş alanı yanında, komşu bölge için
de bu noktadan yararlanılacağı düşünülmelidir.
Madde 28 - 1 : 5.000 ölçekli her paftada, en az 1 istasyon ve 4 adet ilerden kestirme noktası
bulunmalıdır.
Madde 29 - Çalışma alanı içerisinde köy ve kasaba gibi yerleşme yerlerinin bulunması halinde, bu
bölge çevresindeki nirengi noktaları daha sık ve aralıkları yaklaşık 1000 metre olarak seçilmelidir.

Madde 30 - Bir III. derece noktası üzerine herhangi bir tesis yapılmış olması nedeniyle yakınına ikinci
bir istasyonun yapılması gerekirse; bu noktaya yeni numara verilmez, eski numarası korunarak 151/1,
201/1 şeklinde yazılır.
Madde 31 - Nirengi noktaları taş, kireç, kum ocakları ve bunların gelişme sahaları yakınında
seçilmemelidir.
Madde 32 - Teknik zorunluk olmadıkça, tarıma zarar vermemek ve nirenginin sürekli kalabilmesini
sağlayabilmek bakımından, nirengi noktaları tarla sınırları üzerine konulmalıdır.
Madde 33 - Ülke sınırlarında komşu ülkenin belirgin noktalarına da gözlem yapılmalıdır.
Madde 34 - Seçimi tamamlanmış bulunan nirengi noktalarının numaralanması aşağıdaki şekilde yapılır
:
a. Evvelce yapılmış nirengilerin numaraları aynen alınır.
b. Yeni yapılan III. ve IV. derece nirengiler, hangi 1 : 25.000 ölçekli paftaya giriyorsa, o paftada eski
nirengilerin son numarasından başlanarak numara alır. Bu numaralama, III. derecelerde çıkış sırasına
göre, IV. derecelerde paftanın sol üst köşesinden başlanarak soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru
yapılır.
c. Nirengi noktalarına verilen numaralar sona erdiğinde; yeniden başa dönülerek, III. dereceler için
101-a, 102-a şeklinde, IV. dereceler için o noktanın girdiği 1 : 5.000 ölçekli paftanın adı belirtilerek 23
a-501, 23 a-502, ..... şeklinde nirengi noktalarına numara verilir.
d. Eskiden yapılmış nirengi noktalarına verilmiş olan numaralar, numarataj cetvelinin (Şekil - 5)
numaralarına uymuyorsa; nirenginin eski numarası bölüm/çizgisinin sağına, numarataj cetveline uygun
yeni numarası soluna yazılır.
IV. NİRENGİ İŞARETLERİNİN YAPIMI VE NOKTA PROTOKOLLARININ HAZIRLANMASI
A. Yeraltı işaretlerinin yapımı :
Madde 35 - Her nirengi noktası beton işaretlerle yerde tespit olunur.
Madde 36 - Kazılabilir yumuşak arazide nirengi yapımı:
a. III. derece nirengi noktaları için, önce 85 cm. derinliğinde ve yaklaşık 60 cm. genişliğinde kenarları
mümkün olduğu kadar dik bir çukur kazılır. Çukur tabanı düzeltilir. Bu çukur tabanının ortasına 3 cm.
çapında ve 20 cm. boyunda bir demir boru çakılır. Ve çeküle alınır. Demir borunun üzeri 5 cm.
kalınlığında toprakla örtülür ve düzeltilir. Bunun üzerine üst yüzü ortasında çivi bulunan 10 cm.
yüksekliğinde ve 20x20 cm. boyutunda dikdörtgen pirizma şeklinde bir beton blok konur. (Dip sigorta
betonu) Bu sigorta betonunun etrafı taş ve toprakla iyice sıkıştırılır. Sigorta betonunun üzeri 5 cm.
kalınlığında tuğla ve kiremit kırıntıları gibi kazıdan ayrı özellik gösteren bir malzeme ile örtülür. Bunun
üzerine 10 cm. kadar toprak dökülerek sıkıştırılır. Alt tabanı 30x30 cm. üst yüzeyi 25x25 cm. ve
ortasında 5x5 cm. boyutunda ve 5 cm. derinliğinde nirengi yer üstü işareti baba direği girebilecek bir
çukur ve bu çukurun ortasında çivi bulunan ve yüksekliği 60 cm. olan konik dikdörtgen prizma şeklinde
350 dozajlı (x) bir beton blok üst yüzeyi yatay olarak yerleştirilir. Ve etrafı taş, toprakla iyice
sıkıştırılarak pekiştirilir.
Bu işlemlerde dipteki borunun, dip sigorta betonu çivisinin ve üst yüzey çukur çivisinin aynı çekülde
bulunmasına ve beton blokun dışarda kalan kısmının yaklaşık olarak 5 cm. kadar olmasına dikkat
edilir. (Şekil - 6)
(x)

350 dozaj = 2 hacim kum, 1 hacim çakıl, 1 hacim çimento ve 3/4 hacim su.
Harçta kullanılacak kum ve çakılın iyice yıkanmış olmasına ve kullanılacak su miktarının en az ölçüde
tutulmasına dikkat edilmelidir.
b. IV. derece nirengi yeraltı işareti yapımı ve kullanılacak malzeme aynen III. derece nirengilerde
olduğu gibidir.
Ancak; IV. derecelerde dipte demir boru çakılmaz, dip sigorta betonu ortasında çivi yerine çapraz çizgi
bulunur. (Şekil - 7)
Madde 37 - Toprak derinliği az olan kayalık arazide nirengi yapımı:
Nirengi yapılacak yer kazılabildiği kadar kazılır. Çukurun dibi düzeltilir. Bu sert yüzeyin ortasına 10 cm.
uzunluğunda 1 cm. çapında demir çubuk çakılır. Demir çubuk çeküle alınır. Nirengi betonunun üst
yüzü arazi yüzeyinden 5 cm. dışarıda kalacak şekilde nirengi betonu alt tarafından kırılır. Kırılan beton
demir çubuk çekülü doğrultusuna alınır etrafı taşla sıkıştırılarak beton harçla sağlamlaştırılır.
Madde 38 - Kazılma olanağı olmayan arazide nirengi yapımı :
Nirengi noktasının yapılacağı sağlam ve yerli kaya üzerine 10 cm. derinliğinde, 5 cm. çapında bir
çukur açılır. Çukurun içine kamacığı aşağı gelecek şekilde özel olarak hazırlanan çapı 2,5 cm. boyu
12-15 cm. olan kamalı demir çubuk yerleştirilir. Üstünden vurularak ayaklarının çukur içinde açılması
sağlanır. Kayanın don etkisiyle parçalanmasını önlemek için oyuk çimento şerbetiyle iyice doldurulur.
(Şekil - 8)
B. Yerüstü işaretlerinin yapımı :
Madde 39 - Gözlem yapmak amacıyla yerüstü işaretleri yapılır. III. ve IV. derece olmak üzere iki tür
olan bu işaretlerin boyutları ve kullanılacak malzeme (Şekil - 9) da gösterilmiştir.
Madde 40 - IV. derece yerüstü işaretleri, görüş sağlamak için genellikle ormanlık arazide ağaç üzerine
de çakılabilir. Bu amaçla yere dikilen işaretler biçiminde hazırlanan IV. derece işaret, boyu ölçüldükten
sonra ağaca çakılır. (Balon), İşaretin çakıldığı dallar dışında kalan ve karşı istasyonlardan görülmesini
engelleyen bütün dallar budanır. (Şekil - 10)
C. Hava işaretlerinin yapımı :
Madde 41 -
a. Nirengi noktalarında, nirengi betonu merkez olmak üzere (d) çapında bir daire blokaj ve (d/2) kadar
bir boşluk bırakıldıktan sonra aynı merkezli (d/2) genişliğinde ikinci bir çember blokaj yapılarak
kireçlenir veya boyanır. (Şekil 11 - a)
b. Aplikasyon (pas) noktalarında, nokta betonu merkez olmak üzere (d) çapında bir daire blokaj ve bu
daireden (d/2) uzaklığında eni (d/2), boyu (3/2 d) olan ve aralarında 120 lik bir açı bulunan üç
dikdörtgen blokaj yapılarak kireçlenir veya boyanır. (Şekil 11 - b)
Her iki tür hava işaretinde de (d) mesafesi 60 cm. dir. Hava işareti için kullanılacak kireç eriyiği, 1 birim
ağırlık söndürülmüş kireç + 0,1 birim ağırlık tuz karışımının sulandırılması ile elde edilir.
Madde 42 - Ağaca çakılan nirenginin hava işareti yerüstü işareti direğinin üstüne çakılan 80 cm.
boyunda (+) şeklinde tahtaların üzerine beyaz bir bez germek suretiyle yapılır. Bezin rüzgâra karşı
dayanıklılığını artırmak için, üzerine delikler açılmalı, beze gölge düşmemesi için etrafındaki dallar
kesilmelidir.
Madde 43 - Yapılacak protokolda hava işaretinin yüksekliği ve şekli belirtilir.

Madde 44 - Dar bir tümsek veya eğri bir yer üzerine hava işareti yapılmamalıdır. Bu gibi hallerde
işaret, düz bir yere merkez dışı olarak yapılmalıdır.
Madde 45 - Dam üzerine yapılan nirengilerde hava işareti damın ortasına yapılmalıdır. Nokta merkezi
ile hava işareti merkezi arasındaki mesafe 1 m. den fazla olursa hava işareti merkezinin kot ve
koordinatının hesaplanabilmesi için gerekli ölçüler yapılarak çizilecek bir şekil ile birlikte protokoluna
kaydedilir. 1 m. den az mesafeler için hava işareti merkezi ile nokta merkezi arası cm. ye kadar ölçülür
ve nirengi noktasına göre yönü bir grafikle belirtilip protokoluna kaydedilir. Kapalı arazide yönlendirme
için pusuladan yararlanılabilir. Merkez dışı hava işaretleri nirengiden 10 m. den daha uzağa
yapılmamalı ve genellikle noktaların güneyinde olmalıdır.
D Nirengi nokta protokollarının hazırlanması :
Madde 46 - Yapım sırasında her nirengi noktası için bir protokol düzenlenir. Ayrıca bu protokolun özel
bölümüne mevcut sabit doğal ya da yapay detaylara dayanılarak noktanın yerini belirten bir kroki
yapılır. (Şekil - 12)
V. NİRENGİ AÇI ÖLÇÜLERİ
A. Yatay açıların ölçülmesi :
Madde 47 - Yatay açı ölçüleri, optik tambur bölümleri 1(altı)cc veya 2(altı)cc olan teodolitelerde,
hazırlanmış bir ölçü planına göre yapılır ve bu gözlemler günü gününe seçim kanavasına işlenir.
Madde 48 - III. Derece nirengi noktalarına ilişkin yatay açılar dizi yöntemi ile karşılıklı olarak ölçülür.
Madde 49 - Gözlem süresince gerek alete gerek sehpaya güneş gelmemesi için şemsiye kullanılır.
Madde 50 - Gözlem dizilerinin sayısı, noktaların derecelerine göre saptanır.
III. Dereceler için 4 dizi, ancak III. derece noktanın çıkış doğrultularından herhangi birinin uzaklığının
10 km. yi geçmesi halinde o noktanın bütün çıkış doğrultuları karşılıklı 6 dizi olarak ölçülür.
IV. dereceler için (ilerden kestirme doğrultuları) 2 dizi gözlem yapılır.
Madde 51 - Dizi başlangıç değerleri, sıfır dan başlanarak (pi)
____
n
değerinin eklenmesiyle elde edilir.
n = dizi sayısı
Madde 52 - Yerüstü işareti yıkılmış bir nirengi noktasının kirecine gözlem yapılmaz.
Madde 53 - Bir gözlem dizisine, başlangıç doğrultusu da dahil olmak üzere, en çok 15 doğrultu alınır.
Madde 54 - Eski bir III. derece nirengi noktasından yeni doğrultuların ölçülmesi gerektiğinde; yeni
doğrultulardan başka en az kendi derecesinde olmak üzere 3 eski doğrultuya/kontrol gözlemi yapılır.
Madde 55 - Yatay gözlemler genellikle güneşin meridyenden geçişinden 2 saat evveli ile 2 saat
sonrası dışında kalan ve uygun gözlem koşulları veren zamanlarda yapılır. Düşey gözlemler, bölgenin
özelliğine ve hava durumuna göre yatay gözlem zamanları arasında yapılır.

Madde 56 - Gözlemler, baba direğinin mümkün olduğu kadar yere yakın yerine yapılır. Minarelerde ise
aleme yapılır.
Madde 57 - Gözlem süresince her dizi bitiminde düzeç kontrol edilir, bozulma varsa düzeltilir.
Madde 58 - Her yarım dizinin sonunda başlangıç kontrolu yapılır. Kontrol okumalarında fark III. derece
gözlemlerinde 10(altı)cc, IV. derece gözlemlerinde 15(altı)cc yi geçmemelidir. Bundan fazla kontrol
farkı gösteren gözlem dizileri yenilenmelidir.
Madde 59 - Yatay açı ölçülerinin ortalaması, sıfıra çevrilmesi ve dizi hesapları istasyon noktasından
ayrılmadan tamamlanır.
Madde 60 - Bir doğrultuya yapılan gözlemlerde diziler arasındaki fark III. derecelerde 20(altı)cc yi
IV.derecelerde 25(altı)cc yi geçmemelidir. Bundan fazla fark gösteren doğrultu dizileri yenilenmelidir.
Madde 61 - Yapılan yatay gözlem kontrollarında hangi doğrultuda yanlışlık veya fark varsa, o doğrultu
gözlemi aynı başlangıç değerleri ile yenilenir.
B. Düşey açıların ölçülmesi :
Madde 62 - Yatay açı ölçüsü yapılan bütün doğrultulara 2 dizi düşey açı ölçümü de yapılır.
Madde 63 - 1 : 5.000 ölçekli harita çalışma bölgesinde evvelce yapılmış koordinatları belli noktalar yeni
yapılan noktalar gibi kot plânına alınır ve düşey gözlemleri yenilenir.
Madde 64 - III. derece noktalarında düşey açı gözlemleri karşılıklı olarak yapılır. Gözlem piramit, baliz
ve balonlarda işaretin tepesine minaralerde şerefenin üst kenarına yapılır. Düşey açı ölçümünde
gözlenen yerin yerden yüksekliği ölçülür ve protokoluna yazılır.
Madde 65 - Düşey açı ölçümlerinde her gözlemden önce düşey düzeç kontrol edilir.
Madde 66 - İstasyonlardan ayrılmadan önce, her hedefe ait I. ve II. durumdaki okumalar toplanır. Elde
edilen toplamların en büyüğü ile en küçüğü arasındaki fark 50(altı)cc geçmemelidir. 50(altı)cc den
fazla farklı doğrultuların gözlemleri yenilenir.
Madde 67 - Düşey açı ölçümü yapılan her istasyon noktasında alet ve işaret yükseklikleri ölçülerek
karnedeki yerine yazılır.
Madde 68 - Alet yüksekliği, aletin muylu ekseni ile yer üstü işaretinin baba direğinin oturduğu yer
arasındaki mesafedir.
C. Ölçü karnelerinin yazılması:
Madde 69 - Ölçüler karnelere H 2 kurşun kalemi ile yazılır Karnelerde silinti ve kazıntı bulunmamalıdır.
Düzeltme yapmak gerektiğinde, alttaki rakamlar okunacak şekilde çizilir, üzerine doğrusu yazılır.
Madde 70 - Karnelerin ilk sayfalarına istasyonun derecesi, numarası, adı, alet numarası, gözlemcinin
ve yazıcının kimliği ile gün ve hava durumu yazılır.
Madde 71 - Yatay açı okumalarında, noktaların adı ve numaraları ilk yardım diziye yazılır. Öteki
dizilerin I. durumlarında ise noktaların ya adı ya da numarası yazılır.
Her yarım dizide bir, her tam dizide ise en az iki satır boş bırakılır.
Karnelerde aşağıdaki bilgilerin bulunması gereklidir.

a. Gözlem; kule, minare v.b. gibi işaretler üzerinden yapılmışsa bir krokisi,
b. Düşey gözlemin yapıldığı yer ve yüksekliği,
c. Merkez dışı yapılan gözlemlerde hesap için gerekli bilgiler,
d. Ölçüçü tarafından gerekli görülen diğer bilgiler.
D. Üçgenlerin kapanması :
Madde 72 - III. derece nirengi noktalarına ait bütün üçgenler iş bölgesinde kapatılarak kontrol edilir.
Üçgen kapanma hataları, çıkış doğrultularının uzaklıkları 10 km. ye kadar olan üçgenler için 30(altı)cc
10 km. den fazla olanlar için 20(altı)cc yi geçmemelidir.
Madde 73 - Ölçü özetleri iki kopya olarak düzenlenir ve birinci kopyası Harita Genel Müdürlüğüne
verilir.
Madde 74 - Özet hesapları, III. derece doğrultuları için saniyenin onda birine, IV. derece doğrultuları
için saniyeye kadar yürütülür.
VI. NİRENGİ HESAPLARI
A. Hesaplar :
Madde 75 - Hesaplar 1 : 50.000 ölçekli çıkış planı uyarınca yapılır.
Madde 76 - Nirengi koordinatları GAUSS-KRUGER koordinat sistemine ilişkin 3° lik dilim esasına göre
hesaplanır. 3° lik dilim orta meridyenleri 27°, 30°, 33°, 36°, 39° 42°, ve 45° meridyenleridir.
Küçültme faktörü M(altı)o = 1 dir.
Madde 77 - Yatay açı ölçüleri, noktanın çıkış aldığı doğrultuların kesin cihetlerinin ortalaması ile
yönlendirilir.
Madde 78 - Eski bir III. derece nirengi noktasında yeni yapılan gözlemler, kontrol gözlemi yapılan eski
doğrultulardan birine göre yönlendirilir.
Madde 79 - Ölçüler hangi doğrultuya göre yönlendirilmiş ise, o yön kırmızı kalemle yazılır. Kontrol
gözlemi yapılan eski doğrultuların yönleri özete mavi renk ile yazılır. Yanına kontrol işareti konur.
Madde 80 - III. derece noktaların koordinatları, bilinen noktaların dengeli değerlerine dayanılarak
hesaplanır. Koordinat değerleri arasında bulunacak fark 20 cm. yi geçmemelidir.
Madde 81 - III. derece noktalar, en az 2 üçgen oluşturan 3 doğrultudan hesaplanır.
Madde 82 - Dilimlerin birleşme yerlerine rastlıyan bölgelerde birleşme doğrultusunun doğu ve
batısında 1 : 5.000 ölçekli bir paftayı kapsayan 1' 30" lik alan içindeki nirengi noktalarının koordinatları,
hem noktanın bulunduğu dilime, hem de komşu dilime göre hesaplanır.
Madde 83 - İki dilime göre hesaplanan III. ve IV. derece noktaların komşu dilimdeki hesap klişelerine
(hesapları... dilimindedir.) deyimi yazılır ve hesaplar ana dilimdeki hesap klişesine eklenir.
Madde 84 - III. derece nokta hesaplarında (t-T) ve (s:S); IV. derece nokta hesaplarında ise yanlız (s:S)
düzeltmeleri getirilir, hesaplar 6 ondalıklı trigonometrik değerler ile yapılır.

Madde 85 - Elektronik Bilgi İşlem Merkezlerinde yapılacak III. derece nirengi hesaplarında
koordinatların ortalama hataları ± 10 cm. yi zorunlu hallerde ± 13 cm. yi geçmemelidir.
Madde 86 - Arazi meylinin % 5 ten az olduğu yerlere raslıyan nirengi noktalarına nivelmanla, % 5 den
fazla olan yerlere raslıyan nirengi noktalarına trigonometrik olarak kot verilir.
Madde 87 - Trigonometrik kotlar, üçgen hesaplarından elde edilen kenarların ortalaması kullanılmak
suretiyle, en az 3 doğrultudan hesap edilir. Bu değerler arasındaki fark, III. derecelerde 15 cm. ve IV.
derecelerde 25 cm. den fazla olmamalıdır.
Noktanın kotu bu değerlerin ortalamasıdır.
Madde 88 - IV. derece kot hesaplarında, kırılma ve küresellik kat sayısı 1 : 25.000 lik hesapta
kullanılmış olan (K) kat sayısıdır.
Madde 89 - Nivelmanla kotu bulunan noktaların hesap klişelerindeki kot hesaplanacak bölüme
(Nivelman) kelimesi, yer kotu bölümüne de sayısal değeri yazılır.
Madde 90 - Yazılar, bütün hesap klişelerine kurşun kalemle yazılır ve her klişenin baş tarafına;
(AVRUPA MEBDE'İNDE) damgası ile paftanın adı, dilim orta meridyeni, dilim genişliği küçültme
faktörü yazılır. Klişelerin altında hesabı yapanın adı ve imzası bulunur.
Zincir, dörtgen, santral veya poligon yöntemi ile bulunan noktalara ait şekil ve hesaplar 1 : 50.000 lik
arşiv dosyasına konur.
B. Abrisler :
Madde 91 - Her istasyon noktası için örneği (Şekil - 13 de) gösterilen biçimde bir abris düzenlenir.
Madde 92 - Abrislere yazılacak bütün bilgiler kitap harfleriyle ve mürekkeple yazılır.
Madde 93 - Abrislere, o istasyonun ölçü özeti, birinci satırı kuzey doğrultusu için boş bırakılmak sureti
ile yön sırasına göre aynen yazılır. Eski noktaların yeni abrislerine, eski abristeki bütün bilgiler de
geçirilir. (Şekil - 13)
Madde 94 - Abrisleri yazılan noktanın sağa-yukarı değeri, hangi noktalardan hesaplanmış ise; o
noktaların adlarının yanına kırmızı kalemle (x) işareti konur.
Madde 95 - Üzerinde gözlem yapılan IV. derece noktaların abrislerinde bütün doğrultular derece farkı
gözetilmeksizin yön sırasına göre düzenlenir. (Şekil - 14)
Madde 96 - Abrise sıra ile aşağıdaki bilgiler yazılır :
a. Abrisin ön sayfasında.
Dilim orta meridyeni,
Dilim genişliği,
Küçültme faktörü,
Paftanın adı (ANKARA İ 29-b-09-b) gibi,
Noktanın numarası (Numarataj cetvelinden),
Noktanın adı,

Noktanın derecesi (Romen rakamı ile)
İşaret şekli,
İşaret yüksekliği (cm. ye kadar),
Noktanın sağa-yukarı değerleri (cm. ye kadar),
Noktanın yer ve işaret kotu (cm. ye kadar)
Alet yüksekliği (cm. ye kadar),
Kesin yönler,
Dengeli semtler,
Hesapta kullanılan kenar logaritmaları,
Düşey açılar (saniyeye kadar).
Abrisin en altında abrisi yazanın kimliği ve imzası ile abrisin yazıldığı tarih belirtilir.
Abrislerde silinti ve kazıntı bulunmamalıdır.
b Abrisin arka sayfasında.
İstasyon noktalarının yeraltı işaretlerine ilişkin bilgiler.
Varsa normal biçimde yapılamayan yeraltı işaretlerinin şekli.
1 : 25.000 ölçekli haritadan noktanın yerini gösteren kısım 6x6 cm. boyutunda kesilir ve abrislerin
arkasına özel yerine yapıştırılır.
Yararlı not kısmına; Protokoldaki gerekli bilgiler yazılır.
Madde 97 - Komşu dilime göre hesabı yapılan noktaların abrisleri de yukarıdaki kurallara uyularak
düzenlenir.
Madde 98 - Ana dilime göre değişmeyen kenar ve düşey açılar ile arka sayfadaki bilgiler dışındaki
diğer bütün komşu dilim bilgileri noksansız yazılır.
Abrisin altına kırmızı mürekkeple (diğer bilgiler... derece dilim abrisindedir) deyimi yazılarak ana dilime
ilişkin abrisin altına eklenir.
C. Özet çizelgeleri :
Madde 99 - Nirengi değerleri Özet Çizelgeleri, aşağıda saptanan biçimde düzenlenecektir. (Şekil 15-a)
a. Özetin kapağında :
1 : 5.000 ölçekli paftanın adı (Ankara İ 29-a-01-c) gibi dilim orta meridyeni, dilim genişliği, küçültme
faktörü.
1 : 5.000 ölçekli paftanın yerini belirleyen 1 : 5.000 ölçekli pafta indeksi

1 : 50.000 ölçekli indeks paftanın köşe noktalarının derece cinsinden enlem ve boylam değerleri
1 : 5.000 ölçekli paftanın köşe noktalarının enlem ve boylamlarını gösteren şema
1 : 5.000 ölçekli paftanın köşe koordinat değerleri ve kırmızı mürekkeple komşu dilimdeki değerleri
1 : 5.000 ölçekli paftanın kenar uzunlukları (dm. ye kadar)
1 : 5.000 ölçekli paftaya giren noktaları tanımaya yarıyan yeterli bilgileri kapsayan şema.
Özetin yazıldığı gün, yazanın kimliği ve imzası ile kontrolla sorumlu yetkilinin kimliği ve imzası bulunur.
b. Özetin içinde :
Özete noktalar; numarası, adı sağa-yukarı değeri, kotu ve kontrol uzunlukları belirtilmek suretiyle
derece ve sıra numarasına göre ve dereceler arasında birer satır boş bırakılarak yazılır.
Bir satır boş bırakıldıktan sonra «pafta dışı noktalar» damgası basılarak paftaya en çok 350 m.
uzaklıkta bulunan noktalar, derece ve numara sırasına göre evvelce belirtilen bilgileri ile pafta dışı
nokta olarak yazılır.
Özete yazılacak nirengi noktalarının hava işareti, nirengi noktası betonundan 100 cm. den daha
uzakta ise; hava işaretinin koordinatı nirengi koordinatının, hava işareti kotu da nirengi kotunun altına
kırmızı mürekkeple yazılır.
Madde 100 - Nivelmanla kot verilen nirengi noktalarının kotları kırmızı yazılır ve altına aynı mürekkeple
(Niv.) kısaltması konur.
Madde 101 - Genellikle her paftada bir III. derece nirengi noktası bulunduğundan ve bu nokta ilk
sıraya yazılacağından, paftada bu noktaya ait kontrol uzunluğu yazılmaz.
Pafta içindeki IV. dereceler için, önce pafta içindeki istasyon noktasından, sonra pafta dışındaki
istasyon noktalarından olan uzaklıkları kontrol uzunluğu olarak yazılır. Bu uzunlukların yazılışında çıkış
esasına dikkat edilir. Çıkış alınan noktalar pafta kenarlarından 350 m. den daha uzaksa kontrol
uzunluğu yazılmaz.
Kontrol uzunluğu olmayan noktalara (kontrol uzunluğu yoktur) deyimi yazılır.
Yeraltı işareti standart şekli ve boyutları ile belirtilir. Standart şekil dışında yapılmış yeraltı işareti varsa,
bu özel olarak ayrıca belirtilir ve yanına numarası yazılır. (Şekil 15-b)
Madde 102 - 1 : 5.000 ölçekli paftanın komşu dilim özeti ayrıca yazılmayıp, komşu dilime ilişkin bilgiler,
ana dilim özetine ayrı bir renkle (yeşil) yazılır.
D. Değer çizelgeleri :
Madde 103 - Değer çizelgelerine, 1 : 5.000 ölçekli paftanın içine giren nirengi noktalarının numaraları,
adları, sağa-yukarı değerleri ile kotları daktilo ile derece ve numara sırasına göre yazılır ve bunun
altına «dengeli kesim değer» damgası vurulur. Bu çizelgeye ayrıca değerlerin kullanılma koşullarını
belirten bir not eklenir. (Şekil 16)
E. Yatay ve düşey açı planları :
Madde 104 - Hesaplardan sonra son şeklini almış bulunan yatay ve düşey açı ölçü ve hesap plânı her
1 : 50.000 lik pafta için ayrı olmak üzere 1 : 50.000 ölçeğinde hazırlanır.

Bu plâna, I, II, III, IV. derece noktalar, koordinatları ile konur ve abrislerdeki doğrultular çizilir,
noktaların çıkışları doğrultu renginden birer okla belirtilir.
Madde 105 - Plân üzerindeki çalışmalar aşağıda tesbit edilen esaslara göre yapılır.
a. Yatay açı ölçü ve hesap plânı (Şekil 17)
4 er cm. aralıkla çizilecek koordinat hatlarıyla sağa-yukarı değerleri vermiyon renkli,
1 : 50.000 lik pafta köşelerini gösteren küçük dairelerde pafta kenarları 1/4 mm. kalınlığında siyah çini.
Plânın başlık yazısı siyah çini,
Noktaların derecelerini gösteren özel işaretler ve üstlerine yazılacak numaralar siyah çini,
I. IIderece doğrultuları 1 mm. kalınlığında siyah çini,
III. derece doğrultuları 1/4 mm. kalınlığında karmen renkli,
IV. derece doğrultuları ince olarak sarı renkli,
Şehir kasaba ve köyleri gösteren 5 mm. çapındaki daire içinin taranması ve sağına yazılacak isimler
vermiyon renkli.
Şose demiryolu siyah çini,
Nehir, göl ve sahiller renkli, mürekkeple belirtilir.
b. Düşey açı ölçü ve hesap Plânı (Şekil 18)
İstasyon noktalarının derecelerini gösterir işaretler ve üstündeki numaralar siyah çini mürekkeple
çizilir.
Birden başlamak üzere derece işaretlerinin altına kot çıkış sıra numarası karmen renkli, mürekkeple
yazılır.
Nivelman verilen noktaların içleri karmen renkle doldurulur.
Kot kontrol noktalarının içleri sarı ile doldurulur ve aynı renkle ok konur.
Yararlanılan I nci derece nivelman noktaları küçük dikdörtgen şeklinde siyah çini mürekkeple çizilip,
içerisi karmen renkle doldurulur ve numarası yazılır.
Yükselti açısı ölçülen doğrultular 2/3 mm. kalınlığında karmen renkle çizilir.
Bu plânda yanlız istasyon noktaları ile üzerine alet kurulmuş 4 üncü derece nirengi noktaları gösterilir
ve çıkış doğrultuları karmen renginde oklarla belirtilir.
F. Teslim edilecek belgeler :
Madde 106 - Aşağıda yazılı belgeler bir teslim çizelgesi ile birlikte, arşivlenmek üzere ilgili kısma teslim
edilir.
Madde 107 - Belgeler, 3° lik dilim esasına göre ve her 1 : 50.000 lik pafta için ayrı ayrı düzenlenir.

Madde 108 - Her 1 : 50.000 lik pafta içinde bulunan gözlem karneleri bir bantla sarılarak üzerine 1 :
50.000 lik paftanın adı ve içinde bulunan 1 : 5.000 lik paftaların adları yazılır.
Nokta protokolları 1 : 50.000 lik olarak bu bandın altına konur.
Her 1 : 50.000 lik paftanın hesap klişeleri pafta ve numara sırasına göre dosyalanır ve adı yazılır.
Madde 109 - Dosyalar her 1 : 50.000 lik pafta için ayrı olmak üzere aşağıdaki sıraya göre düzenlenir.
Muşamba üzerine 1 : 50.000 ölçekli yatay ve düşey ölçü planı
Yapılan bütün işe ait teknik rapor
Yeni nivelman hattına ait nivelman özet çizelgesi
Pafta sırasına göre nirengi değerleri özet çizelgesi
Pafta dışı noktalara ait değer cetveli
Numara sırasına göre abrisler
İki dilime göre hesap yapılmışsa, komşu dilime ait hesap klişeleri, değer cetvelleri, esas dilimdeki
eşlerinin altına konur.
Bu sıraya göre hazırlanan belgeler ilgililer tarafından incelenir, yönetmeliğe uygun olduğu anlaşıldıktan
sonra ilgili kısma teslim edilir, Yapılan 1 : 5.000 lik işler teslim alan kısım tarafından yılına göre indeks
üzerine işaretlenir.
VII. NİRENGİ YERİNE KULLANILACAK HASSAS POLİGONLAR
Madde 110 - Görüş koşulları nirengi yapımına elverişli bulunmayan ağaçlık, sazlık ve buna benzer
arazide nirengi yerine geçebilecek nitelikte hassas poligon yapılır.
Madde 111 - Hassas poligon güzergâhlarının her iki ucu 111. derece nirengi noktalarına bağlanır.
Madde 112 - Hassas poligon kenarları 750 metreyi geçmemeli, olanaklar içersinde birbirine eşit
uzaklıkta ve kırılma açıları 200 grad dolayında olmalıdır. Hassas poligon kenar sayısı 14 ü
geçmemelidir.
Madde 113 - Hassas poligon noktalarına yer üstü işareti yapılmaz. Bu noktaların yer altı tesisi, hava
işareti ve numaralanması aynen IV ncü derece nirengilerde olduğu gibi yapılır.
Madde 114 - Hassas poligon noktalarındaki gözlemler jalonlara veya sehpa üzerine konmuş hedeflere
yapılır.
Madde 115 - Hassas poligonlarda yatay ve düşey açılar 2 şer dizi, kenar uzunlukları ise 1 : 10.000
sıhhat verecek elektro-optik uzunluk ölçü aletleriyle en az 3 kez ölçülür. Bu ölçüler arasındaki fark:
d(altı)s = 0.003 s+0.0001. s den fazla olamaz.
s = m. cinsinden poligon kenar uzunluğu,
d(altı)s = m. cinsinden
Madde 116 - Ölçülen kenarlar, deniz yüzeyine ve GAUSS-KRUGER projeksiyonuna indirgenir. Buna
ilişkin düzeltme.

V(altı)s = a.s formülüyle hesaplanır.
y² H
Burada a = ___ _ ___ olup
2r² r
y ölçü sahasının dilim orta meridyeninden olan ortalama uzaklığı,
r ortalama dünya yarıçapı (6370 km.)
H Ölçülen kenarın deniz yüzeyinden olan ortalama yüksekliğidir.
Deniz yüzeyine ve GAUSS - KRUGER projeksiyonuna indirgenmiş kenar (Hesapta kullanılacak kenar)
S = s + v(altı)s dir.
a değeri cetvel halinde gösterilmiştir. (Şekil - 19)
Madde 117 - Açı kapanma hata sınırı :
f(altı)B = 2c.0 n dir, n = kırılması açı Sayısı
Açı kapanma hataları, poligon açılarına eşit olarak dağıtılır. Bölünmede geri kalan fark, kenarları en
kısa olan kırılma açısına eklenir.
Madde 118 - Poligon uzunluğu kapanma hata sınırı :
f(altı)X = (X(altı)SON - X(altı)İLK) -[S. cos]
f(altı)M = (X(altı)SON - X(altı)İLK) -[S. sin]
f(altı)S = f²(altı)X + f²(altı)V formülü ile hesaplanır.
Buradaki kapanma hatası,
f(altı)S = 0,005 [S] sınırı içinde kalmalıdır.
Madde 119 - Poligon koordinat kapanma hatalarına ait düzeltmeler, koordinat kapanma hatalarının
kenar uzunlukları ile doğru orantılı olarak dağıtılması ile sağlanır.
f(altı)X f(altı)Y
d(altı)X = _________ .S ,d(altı)Y = ________ . S
[S] [S]
VIII. MERKEZ DIŞI GÖZLEMLERİN MERKEZE ÇEVRİLMESİ VE ZEMİN NOKTALARI
Madde 120 - Herhangi bir nedenle nirengi noktası dışında yapılan gözlemlerin nirengi noktasına
indirgenebilmeleri için gerekli olan, merkez dışı nokta ile nirengi noktası arasındaki uzaklık, milimetre
incelikle ve ayarlı şeritle ikikez ölçülür.

Bu uzaklığın doğrudan doğruya ölçülmesine imkân olmayan hallerde iki üçgen yardımıyle ve yine
milimetre incelikte hesaplanır. Bu amaçla kurulan üçgenlerin hiçbir açısı 30 graddan küçük olamaz.
Üçgenlerin birer kenarları ayarlı iki ayrı çelik şeritle gidiş-dönüş olarak ölçülür.
Madde 121 - Minare, paratoner, kule gibi üzerine alet kurulamayan her nirengi noktası için bir zemin
noktası tesis edilerek bu noktaların koordinatları hesaplanır.
Madde 122 - Zemin noktası ile nirengi noktası arasındaki uzunluk 120 nci madde de açıklandığı
şekilde tesis edilecek iki üçgen yardımı ile ve kontrollu olarak hesaplanır. Bu noktadan ayrıca iki
nirengi noktasına da açı gözlemleri yapılır. (Şekil - 20)
Madde 123 - Zemin noktası ve tesis edilen üçgenlerin diğer noktalarının zemin tesisleri, nirengi zemin
tesislerinin aynı olmalıdır. Ayrıca nirengi noktalarının bulunduğu cami veya binanın duvarına, çapı 26
mm. ve uzunluğu 10 cm. olan demir bir sigorta röperi tesis edilir. Minare şerefleri ve teraslar üzerindeki
gözlem yapılan noktalar, boyları 5 cm. ve çapları 15 mm. lik bir bronzla «Çimento harcı ile» taban
seviyesinde tespit olunur.
Madde 124 - Sigorta röperlerinin koordinatları bir üçgen üzerinde hesaplanır ve kontrol sağlamak için
ayrıca sigorta röperi ile zemin noktası arası çelik şeritle iki kez ölçülür.
Madde 125 - Bütün merkeze indirgeme ve zemin noktası tesisi için gerekli yardımcı açılar iki dizi
olarak teodolitle ölçülür.
Madde 126 - Tesis edilen bütün zemin noktaları, şerefe ve teraslardaki bronzlar ve sigorta noktaları
için, nirengi ve poligonlarda olduğu gibi, birer röper ölçü krokisi düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Nivelman işleri :
Madde 127 - 1 : 5.000 ölçekli haritası yapılacak bölgeye, belirli nivelman noktalarından başlanarak kot
taşınır.
Madde 128 - Nivelman ölçülerine başlamadan önce, bilinen nivelman noktaları arasında, kontrol
ölçüleri yapılır. Bu kontrolda aranan doğruluk en az 20 mm. X * L olmalıdır. Bu sonuç
bulunamadığında, kontrol ölçüleri, bu sonuç bulununcaya kadar, bilinen diğer noktalar arasında,
tekrarlanır.
Madde 129 - Kot taşıma güzergâhı, bölgenin 1 : 5.000 ölçekli nirengi seçimi yapıldıktan sonra, tespit
edilir.
Bu kot taşıma güzergâhları gidiş-dönüş olmak üzere iki defa ölçülür. Aranan doğruluk en az 40 mm. X
L olmalıdır.
Bu güzergâhların iş bölgesine gelinceye kadarki kısmında, ençok 5 Km. de bir köprü ve menfez gibi
belirli tesisleri, veya bunlara yakın yerelere, şekil 21 a ve b de görüldüğü biçimde nivelman noktası
yapılır.
Bu nivelman noktalarının yerleşme bölgelerinde cami, okul ve çeşme gibi kamuya ait tesisler yanına
yapılması tercih edilmelidir.
Yapılan her nivelman noktasının kolayca bulunabilmesi için, Şekil 22 a ve b de görüldüğü gibi, nokta
ayrıntılı bir kroki ile tanımlanır.
Madde 130 - Bölge içinde nirengi noktalarına kot vermek için seçilecek ara nivelman poligon
güzergâhları 30 Km. yi aşmamalıdır.

Madde 131 - Nivelmanla kot verilecek noktaların yeraltı işaretleri nivelman ölçülerine başlamadan en
az 4 gün önce yere gömülür.
Madde 132 - Nivelman ölçüleri uygun hava koşullarında yapılır.
Madde 133 - Miraların alete olan uzaklıkları olanak ölçüsünde eşit olmalı ve bu uzaklık en fazla 75 m.
yi geçmemelidir.
Madde 134 - Hergün ölçüye başlamadan aletin kolimasyonu kontrol edilir. 50 m. de 2 mm. den fazla
olan kolimasyon düzeltilir. Miraların düzeçleri kontrol edilir ve gerekli düzeltmeler yapılır.
Madde 135 - Ölçü sırasında mira, pabuç üzerine konmadan önce pabuç iyice bastırılır. Kumsal ve çok
yumuşak arazide miranın tutulacağı yer sertleştirilir ve çökme nedeniyle doğacak hatalar önlenir.
Madde 136 - Nivelman karneleri sabit kalemle iki kopya olarak yazılır. Karnelerde silinti, kazıntı
yapılmaz.
Madde 137 - Her nivelman noktasında ölçüye başlanırken yeni bir sayfa açılmalıdır. Her sayfanın
hesabı bittikten ve bir bölüme ait hesaplar, sonucu sayfada toplandıktan sonra bulunan değerler sonuç
hanesine geçirilir.
Madde 138 - Nivelman defterlerindeki hesaplar ve nivelman poligon kapanmaları bir üst yetkili
tarafından kontrol edilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Havadan fotoğraf alımı ve foto laboratuvar işleri
I. Havadan fotoğraf alımı :
Madde 139 - Hava fotoğrafı alım planları 1 : 25.000 ölçekli haritalar üzerinde hazırlanır. 1 : 25.000
ölçekli haritalar bulunmadığı hallerde bu plan, daha küçük ölçekli haritalar üzerinde hazırlanabilir.
Madde 140 - Hava fotoğrafı alım planlarında, uçuş kolonları renkli kalemle çizilir, kolonların baş ve
sonları iş bölgelerini birer pafta taşacak şekilde sınırlandırılır. Deniz yüzeyinden olan uçuş
yükseklikleri, ileri bindirme miktarı ve her kolon için hesaplanan fotoğraf adedi kolonların baş ve
sonlarına yazılır.
Madde 141 - Uçağın deniz yüzeyinden yüksekliği ile yer yüzünden olan ortalama yüksekliği aşağıdaki
formüllere göre hesap edilir.
1 c
M(altı)b = ___ = ___;h(altı)g=m(altı)b X c ; H(altı)o=H(altı)g +h(altı)g
m(altı)b h(altı)g
M(altı)b = Fotoğraf ölçeği.
m(altı)b = Fotoğraf ölçeği paydası.
c = Kamera objektif merkezi ile fotoğraf düzlemi arasındaki
uzaklık (Kamera odak uzaklığı).
h(altı)g = Uçağın yeryüzünden ortalama yüksekliği.

H(altı)o = Uçağın deniz yüzeyinden yüksekliği (Uçuş yüksekliği).
H(altı)g = Arazinin deniz yüzeyinden ortalama yüksekliği (Uçuş kolonu
boyunca alınacak arazi noktalarına ait yüksekliklerin aritmetik ortalaması).
Arazinin kolon boyunca deniz yüzeyinden olan ortalama yüksekliğine giren yükseklikler arasında
büyük farklar olması halinde, aynı kolonda farklı fotoğraf ölçeğine meydan vermemek bakımından bu
tür kolonlar yükseklik farkı 300 m. yi aşmamak üzere bölümlere ayrılır ve uçuş buna göre yapılır.
Madde 141 - Uçaktaki altimetreyi, deniz yüzeyinden olan kesin altimetrik değere yakın bir değere
bağlayabilmek için uçulan bölgenin barometrik basıncı uçağın altımetresine bağlanır ve Computer air
Navigation (Seyrisefer hesaplayıcısı) dan elde edilen düzeltme miktarı getirilir.
Madde 142 - 1 : 5.000 ölçekli S. T. harita yapımı için fotoğraf alımları:
a. 152/230 x 230 mm. formatlı kamerayla kuzey-güney yönünde 1 : 14.000 ölçeğinde, doğu-batı
yönünde 1 : 16.000 ölçeğinde,
b. 115/180 x 180 mm. formatlı kamerayla, kuzey-güney yönünde 1 : 17.000 ölçeğinde, doğu-batı
yönünde 1 : 21.000 ölçeğinde,
c. Sık meskûn ve çok dik arazi kesimlerinde 210/230 x 230 mm. formatlı kamerayla en az 1 : 16.000
ölçeğinde olmalıdır.
Madde 143 - Havadan fotoğraf alımında :
a. İleri bindirme :
1. Havuz yöntemi ile nirengi yapımında % 60,
2. Dizi yöntemi ile nirengi yapımında % 90,
3. Hava nirengisi yapımında % 90.
b. Yan bindirme :
1. Yan bindirme ise yaklaşık olarak % 30 olmalıdır.
Madde 144 - Kıyılar veya yabancı memleket sınır bölgelerinde yapılacak uçuşlara ayrıca kıyıya veya
sınıra paralel % 90 ileri bindirmeli ek kolonlar uçurulur. Bu fotoğraflarda kıyı ve sınır içinde kalan kara
parçaları fotoğraf boyutlarının % 70 ini kaplamalıdır.
Madde 145 - Kıymetlendirmeyi olumsuz yönde etkileyecek gölge, görüntü engellemesi gibi nedenlerin
önlenmesi bakımından; fotoğraf alımı için uygun meteorolojik koşul, mevsim ve zaman seçimi yapılır.
Madde 146 - Havadan fotoğraf alımında, hava kamerasının optik ekseni ile düşey doğrulu arasındaki
açı, ortalama ± 5(üssü)g 1 geçmemelidir.
Madde 147 - Bulutlu veya bulut gölgeli resimler bir iş bölgesinin % 10 nundan fazla olmamalıdır.
Madde 148 - Kolon açığı veya herhangi bir nedenle meydana gelen fotoğraf açıkları aynı cins kamera
ile tamamlanmalıdır.
Madde 149 - Her uçuş mevsiminden önce hava kamera ve kasetlerinin bakım, kontrol ve test uçuşları
yapılır ve durumları alet sicil formlarından gösterilir.

Madde 150 - Havadan fotoğraf alımında kullanılan kamera ve diğer aletlerin her üç yılda bir fabrika
seviyesinde bakım, tamir ve ayarları yaptırılmalıdır.
Madde 151 - Havadan fotoğraf alımında, kıymetlendirmede beklenen duyarlığın sağlanabilmesi için,
en uygun hava filmleri kullanılır. Poz müddeti ve diyafram, arazinin belirgin renkleri, kontrasları,
kullanılan filtre, ışık şiddeti v.b. etkenler gözönünde tutularak saptanır.
II. FOTO LABORATUVAR İŞLERİ :
Madde 152 - Pozlanan hava filmleri nemden ve sıcaktan koruyan özel kutulara yerleştirilerek en kısa
zamanda banyo edilmek üzere foto-laboratuvara gönderilir.
Madde 153 - Kullanılan fotoğraf gereçleri, en az aşağıda belirtilen niteliklerde olmalıdır :
a. Hava filmleri, topoğrafik polyester veya benzeri bazlı ve kullanma süresi geçmemiş olmalıdır.
b. Diapozitif camlar, 2 -2,4 mm. kalınlığında ve emilziyonlu yüzün düzgünlüğü +(üssü)- 10 mikron,
diapozitif filmler polyester bazlı ve 0.18 - 0.20 mm. kalınlığında olmalıdır.
Madde 154 - Kıymetlendirmeye en uygun diapozitiflerin elde edilmesi için, gerekli diapozitif cam veya
polyester bazıl diapozitif plaka film seçilir ve kontak baskılar, teknik koşullara uygun olarak yapılır.
Madde 155 - Kıymetlendirme için alınan hava filmleri veya diapozitif kartlar :
a. Fotoğraf kalitesi ve ölçeği,
b. Görüntü kayması ve paralaksı,
c. Hava işaretleri ve kamera markaları,
d. İleri ve yan bindirme miktarları,
e. Kolon açığı ve bulut gölgeleri,
f. Fotoğraflardaki açısal sapmaları saptanan sınırlar içerisinde kalıp kalmadığı kontrol edilir.
Bu sınırları aşan fotoğraf alımları, aynı uçuş mevsimi içinde yenilenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Kıymetlendirme ve Çizim İşleri
I. KIYMETLENDİRME İŞLERİ :
A. Kıymetlendirme aletleri :
Madde 156 - 1 : 5.000 ölçekli S. T. Harita, klâsik biçimde stereoskopik kıymetlendirme yapan ya da
yarı veya tam otomatik aletlerle yapılır.
Bu aletlerde X ve Y hareketlerini alet masasına iletme düzeni mekanik dişli ve çubuklar yardımıyla
veya elektriksel, alet masasındaki kalem hareketi ise ortogonal olmalıdır.
Madde 157 - Alette fotoğraf taşıyıcılarına verilecek açısal hareketler en az:
Dönüklük (H) ± 15(üssü)g

Öne eğiklik (Fi) ± 5 (üssü)g
Yana eğiklik (Omega) ± 5 (üssü)g
Madde 158 - Aletin fotoğraf taşıyıcıları ve genel mekanik-optik sistemi 230 x 230 mm. boyutundaki
hava fotoğraflarının kıymetlendirilmesine uygun ve yeterli olmalıdır.
Madde 159 - Aletin görüş sistemi optiği, en az 6 defa büyütme gücünde olmalıdır ölçü markası
büyüklüğü ise 0.04 mm. den küçük olmamalıdır.
Madde 160 - Kıymetlendirme aletleri odak uzaklığını 0.01 mm. incelikle bağlayabilme olanağına ve
odak uzaklıkları farklı hava kameraları ile alınmış fotoğrafların kıymetlendirilmesini sağlayacak
tertibata sahip olmalıdır.
Madde 161 - Objektif hatası ± 10 mikrondan fazla olan hava kameraları ile alınmış fotoğrafların
kıymetlendirilmesinde bu hatayı giderici düzeltme plakaları veya benzeri aksesuar kullanılmalıdır.
Madde 162 - Alet masası çizim alanı en az 100 x 100 cm. boyutunda olmalıdır.
Madde 163 - Gerek alette ve gerekse alet masasında konum ölçümü maksadıyla ± 0.02 mm. incelikle
değer elde etmeğe elverişli X ve Y gösterge sayaçları bulunmalıdır.
Madde 164 - Aletlerin bakım kontrol ve ayarları genel olarak günlük, haftalık, aylık ve yıllık olmak
üzere bu amaçla hazırlanmış özel yönergesine göre yapılır. Alınan sonuçlar, her alet için ayrı ayrı
düzenlenen sicil dosyalarına geçirilerek arşivlenir.
B. Kullanılacak malzeme :
Madde 165 - Kıymetlendirmede boyut değiştirilmesi en az olan tabaka film veya cam plakalar kullanılır.
Bunlar siyah-beyaz veya renkli olabilirler.
Madde 166 - Çizim altlığı olarak, boyut değiştirmesi en az olan kazıma tabakalı veya saydam plastik
levhalar kullanılır.
Madde 167 - Kıymetlendirme için, paftalar nirengi değerleri özet çizelgesindeki bilgilere göre
koordinetoğraf aletinde açılır.
Madde 168 - Koordinetoğraf aleti, noktaları ± 0.1 mm. incelikle koyabilecek nitelikte olmalıdır.
C. Kıymetlendirme esasları :
Madde 169 - Modellerin relâtif ayarları, mevcut yöntemlerden herhangi biri ile deneysel olarak veya
hesapla yapılır. Kıymetlendirmenin gereken incelikte yapılabilmesi için, ayardan sonra model
köşelerinde kalan paralaksa yaklaşık olarak 1/3 ölçü markası çapında (± 0.02 mm.) den fazla
olmamalıdır.
Madde 170 - Relâtif ayarın yapılması, anşluz ayar (ekleme ayar) yöntemiyle yürütüldüğünde açısal
değerlerin, ± 10g aşmaması gerekir.
Madde 171 - Yataylama ayarı mevcut nirengilerden uygun olan 3 ü seçilerek yapılır ve diğer noktalarla
kontrol edilir. Ayarın tamamlanmasından sonra modele giren bütün nirengi noktalarında okunacak
yükseklik farkları ± 60 cm. yi aşmamalıdır.
Madde 172 - Mevcut nirengi noktalarının sayısı o modelin yataylama ayarı için yeterli olmadığı
hallerde komşu modellerden nokta taşıyarak yataylama ayarı yapılabilir. Ancak taşınan noktalarla

yataylama ayarı yapılmış modellerden diğer komşu modele nokta taşınarak üçüncü modelin ayar ve
kıymetlendirilmesi yapılmamalıdır.
Madde 173 - Baz ayarı, model içine giren nirengi noktalarından mümkün olduğu kadar birbirinden uzak
iki nokta seçilerek yapılır. Bu iki nokta arasında uyum sağlandıktan sonra diğer nirengi noktalarında da
kontrol yapılır. Bütün nirengi noktalarında bu uyum ± 0.3 mm. içinde kalmalıdır.
Madde 174 - Model sahası içinde deniz, göl veya kapatılmış sınır bölgeleri gibi stereo görüş
sağlamayan yerlerin bulunması halinde bu modelin kıymetlendirilebilmesi için stereo görüş sağlanan
kısımlar toplam model alanının % 70 inden az olmamalıdır.
Madde 175 - Kıymetlendirme, plânimetrik detay ve eş yükseklik eğrisi olmak üzere aynı nitelikte iki ayrı
pafta üzerinde yapılır.
Madde 176 - Plânimetrik detay çizim altlığına pafta köşe noktalarıyla nirengi noktaları konur ve bu
noktaların numara ve yükseklikleri, kitabe bilgileri ve diğer kitabe dışı bilgiler yazılır.
Eş yükseklik eğrisi çizim altlığına ise; yalnız pafta köşe noktaları konur.
Madde 177 - Kıymetlendirmeye detay çizim altlığı ile başlanır ve bu Yönetmeliğe ekli özel işaretlere
göre ve model kenarlarından 1.5 cm. içerdeki alanı kapsayacak şekilde yürütülür.
Madde 178 - Eş yükseklik eğrileri beş metrede bir devamlı olarak, gerekli görülen yerlerde veya
arazinin topoğrafik yapısına göre ikibuçuk metrede bir, kesik-kesik olmak üzere çizilir.
Madde 179 - Özellik gösteren tepe ve Kokurdanlarla, çok düz olan arazilerde; beş metrelik eş
yükseklik eğrileri arasındaki haritadaki mesafe 4 cm. den fazla olan yerlerde, 4 cm. ilâ 8 cm. de bir ve
mümkün mertebe belirli karekteristik noktalara aletle desimetreye kadar kot okunur.
Madde 180 - Kot okunan yerler, detay olmayan bölgelerde 1 mm. boyutunda bir çaprazla, detay
kavşaklarında bir nokta ile belirtilir.
Kot noktaları ve rakamları eş yükseklik eğrisi paftasında (kalıbında) bulunur ve doğu-batı istikâmetinde
yazılır.
Madde 181 - Her bir modelin kıymetlendirilmesi tamamlandıktan sonra kıymetlendirme alet operatörü
tarafından o model için genel bir kontrol yapılır. Bunun dışında o paftanın kıymetlendirilmiş komşu
paftalara kenar uyumu da alette sağlanır.
Madde 182 - Kıymetlendirme alet operatörleri kıymetlendirdikleri her biri model için bir ayar protokolu
düzenler. Bu protokolda kıymetlendirme tarihi, modeli teşkil eden fotoğraf numaraları, yanı sıra grafik
olarak nirengi noktaları dağılımı, yataylama ve baz ayarları için seçilen nirengi noktaları ile yataylama
ayarı sonunda bütün nirengi noktalarında ölçülen yükseklik farkları yazılarak gösterilir.
Kıymetlendirmeye ilişkin, belirtilmesinde yarar görülecek özel durumlar varsa not edilir.
Madde 183 - Kıymetlendirilmesi tamamlanan paftalar çizim işlemine başlanıncaya kadar inceliklerinin
korunabileceği özel dolaplarda saklanır.
II. ÇİZİM İŞLERİ :
Madde 184 - 1 : 5.000 ölçekli S.T. haritaların çizimi, bu Yönetmeliğe ekli özel işaretlere göre yapılır.
Madde 185 - Paftalar; detay ve eşyükseklik eğrilerini ayrı ayrı göstermek üzere, iki pafta (kalıp) halinde
ve birbirine uyumu sağlanarak çizilir.
Madde 186 - Kazınabilir plâstik tabaka üzerine çizim kalınlıkları kontrol edilmiş metal uçlarla yapılır.

Madde 187 - Çizim saydam plâstik tabakalar üzerine yapıldığında, paftanın asetat veya polyester bazlı
olmasına göre gereken özel mürekkep kullanılır.
Madde 188 - Beş ve ikibuçuk metrelik eşyükseklik eğrileri 0.1-0.16 mm. kalınlığında çizilir.
İkibuçuk metrelik eşyükseklik eğrileri 0.5 cm. boyunda ve 1 mm. aralıklarla olmak üzere kesik çizgilerle
gösterilir.
Madde 189 - Eş yükseklik eğrileri 25 metrede bir kalın olarak çizilir. Bu kalınlık 0.2-0.25 mm. dir.
Madde 190 - Çizim aşağıda bahsedilen esaslar çerçevesinde yapılır.
a. Kural olarak pafta çizimi, kıymetlendirilen detay ve eş yükseklik eğrilerinin kurşun kalem izlerine tam
uyularak yapılır.
b. Eş yükseklik eğrileri, paftalar üzerinde de; şose, geniş hamyıl, Demiryolu, nehir, kanal, ark, hendek
ve benzeri gibi çift hatlı detayları kesemezler. Bu detayların kenarlarına ve Şev'lerin üst ve alt
sınırlarına dayanırlar.
c. Eş yükseklik eğrileri, paftalar üzerinde binaları kezemezler. Binalarla, duvarlarla veya diğer başka
detaylara sınırlanmış tesviyeli düzlüklerden geçirilemezler, bu sınırlara dayanırlar.
d. Eş yükseklik eğrilerinden kalın olarak çizilmiş olanlara, bu eş yükseklik eğrisinin kotunu bildiren
rakkam yazılır.
Rakkamlar; başı arazinin yükselen meylini gösterecek şekilde ve ortalama her 100 cm² alan içinde bir
adet olmak üzere, eş yükseklik eğrisi içinde bırakılacak aralığa yazılmalıdır.
e. Çizimi tamamlanan paftalar komşu paftalarla kenarlaştırılır.
f. Çizimi tamamlanan paftalara 1 : 25.000 ölçekli haritalardan ve nirengi arazi çalışmalarından elde
edilen bilgilerden yararlanılarak, yerleşme yerlerinin isimleri ile diğer mevki ve dere, tepe isimleri
yazılır.
ALTINCI BÖLÜM
Bütünleme İşleri
Madde 191 - Bu Yönetmelik esaslarına göre yapılan 1 : 5.000 ölçekli standart topoğrafik haritalarda
mevcut bilgilerden başka gerek duyulabilecek ek bilgiler haritayı kullanan kuruluşlarca kendi
amaçlarına uygun olarak bütünlenir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çoğaltma ve Dağıtım
Madde 192 - 1 : 5.000 ölçekli standart topoğrafik haritalar esas olarak iki renkli olarak (Plânimetrik
detay siyah, eş yükseklik eğrileri sebye) üretilir.
Gerektiğinde plânimetrik detay veya eş yükseklik eğrileri ayrı ayrı olmak üzere üretilebilirler.

Madde 193 - 1 : 5.000 ölçekli S.T. harita ve bilgilerinin elde edilmesi ve kullanılması, Bakanlar
Kurulunun 2/6/1973 gün ve 7/6526 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş bulunan Yönetmelik hükümlerine
göre yapılır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Yürürlük ve Yürütme
Madde 194 - Bu Yönetmelikte değişiklik yapılması, maddelerin yorumlanması, yeni maddelerin
eklenmesi veya bazı maddelerin çıkarılması, teklif üzerine, Başbakanlık (Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğünü tedvirle görevli Devlet Bakanlığı) ile Millî Savunma Bakanlığının yetkili temsilcilerinin
ortak kararı ile yapılır.
Madde 195 - Bu Yönetmelik Resmî Gazete'de yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Madde 196 - Bu Yönetmeliği Başbakanlık (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün tedvirle görevli
Devlet Bakanlığı) ile Millî Savunma Bakanlığı yürütür.
EKLER
1. 1 : 5.000 ölçekli standart-Topoğrafik (S.T.) ve Kadastral Memleket haritalarına ait özel işaretler.
2. Yönetmeliğin uygulaması ile ilgili şekil ve formlar.