Ağaç ve Mantar Ürünleri İmalatı

AĞAÇ VE MANTAR ÜRÜNLERİ İMALATI
(MOBİLYA HARİÇ)
Hazırlayan
Bayram Ali EŞİYOK
Kıdemli Uzman

206

1. SEKTÖRÜN TANIMI
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (Mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek
yapılan maddelerin imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt
ayrımında 20 no’lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında yer alan alt
sektörler şunlardır:
• Kereste ve parke sanayi (201),
• Kereste ve parke sanayi (2010),
• Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer,
örülerek yapılan maddelerin imalatı (202),
• Tahta plaka imalatı; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve
tahtaların imalatı (2021),
• İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı (2022),
• Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri imalatı (2023),
• Diğer ağaç ürünleri imalatı; hasır ve buna benzer, örülerek yapılan
maddelerin imalatı (2029).
NACE Rev.1.1’e göre ise 20 Nolu sektör Ağaç ve ağaç mantarı ürünleri imalatı
(mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden, örülerek yapılan eşyaların imalatı olarak
tanımlanmakta ve şu alt sektörler altında değerlendirilmektedir:
• Ağacın hazırlanması, planyalanması ve emprenye edilmesi (201),
• Ağacın hazırlanması, planyalanması ve emprenye edilmesi (2010),
• Tahta plaka imalatı; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve
tahtaların imalatı (202),
• Tahta plaka imalatı; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve
tahtaların imalatı (2020),
• İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı (203),
• İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı (2030),
• Ahşap konteynır imalatı (204),
• Ahşap konteynır imalatı (2040),
• Diğer ağaç ürünleri imalatı, ağaç mantarı ürünleri imalatı; saz, saman ve
benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı (205),
• Diğer ağaç ürünleri imalatı (2051) ve
• Ağaç mantarı ürünleri imalatı; saz, saman ve benzeri malzemelerden
örülerek yapılan eşyaların imalatı (2052).
207

2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (Mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek
yapılan maddelerin imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların ağırlıklı olarak
Kocaeli bölgesinde bulunduğu görülmektedir (İstatistikî Bölge Sınıflandırması
Düzey 2’ye göre). Türkiye genelinde 20 no’lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı
232 olup bunun %29,7’si (69 tanesi) Kocaeli bölgesinde bulunmaktadır. Sektörde
Kocaeli dışında diğer üretici bölgeler şunlardır: Ankara 19 adet (%8,2); Bursa 18
adet (%7,8); Adana 16 adet (%6,9); Antalya 15 adet (%6,5) ve Trabzon 11 adet
(%4,7) olarak sıralanmaktadır.
2001 yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi 215.681
Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun %22,0’ının Kocaeli bölgesinde ve %20,8’inin de
Trabzon bölgesinde bulunduğu tespit edilmiştir. Trabzon bölgesinde tesis sayısının
11 olmasına karşın kurulu çevirici güç kapasitesinin yüksek düzeyde gerçekleşmesi,
bu bölgedeki tesis ölçek büyüklüklerinin görece yüksek olduğunu göstermektedir.
Sektörde gerçekleştirilen istihdamın nicel görünümü incelendiğinde; Kocaeli
bölgesinin tek başına sektörel istihdamın yaklaşık 1/3’nü gerçekleştirdiği, bu
bölgeyi %9,9 ile Bursa ve %7,6 ile de Trabzon’un izlediği anlaşılmaktadır. 2001 yılı
itibariyle 10 ve daha fazla işçi çalıştıran tesislerde ücretle çalışanların yıllık ortalama
sayısının 1.093.193 kişi olduğu düşünülürse, ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç)
sektörünün toplam istihdam içerisindeki payının (10.706 kişi) %1 civarında
bulunduğu ortaya çıkacaktır.
2001 yılı verilerine göre sektör tarafından yaratılan katma değer yaklaşık 214
milyon YTL olup Türkiye imalat sanayiinde yaratılan katma değerin %0,5’i
düzeyine sahip bulunmaktadır. Sektörde yaratılan katma değerin %31,0’ı Kocaeli
bölgesinde, %15,0’ının Bursa ve %9,7’sinin ise Trabzon bölgelerinde yaratıldığı
anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle sektörde yaratılan katma değerin %56’sı bu üç
bölge tarafından yaratılmaktadır.
208

Tablo 1: Ağaç ve Mantar Ürünleri sektöründe Faaliyet Gösteren Firma
Sayısı
Düzey 2
Bölgesi
Firma Sayısı
Yıllık Ortalama
Çalışan Sayısı
Kurulu Çevirici
Güç Kapasitesi
Katma Değer
Adet % Kişi % Bg-Hp % YTL %
İstanbul 14 6,0 454 4,2 2.105 1,0 5.131.980 2,4
Tekirdağ 6 2,6 373 3,5 8.115 3,8 2.313.085 1,1
Balıkesir 8 3,4 306 2,9 2.184 1,0 5.554.421 2,6
İzmir 13 5,6 493 4,6 6.434 3,0 4.195.078 2,0
Aydın 6 2,6 133 1,2 458 0,2 371.315 0,2
Manisa 13 5,6 587 5,5 16.164 7,5 16.550.525 7,7
Bursa 18 7,8 1.057 9,9 12.411 5,8 32.181.077 15,0
Kocaeli 69 29,7 3.012 28,1 47.457 22,0 66.357.604 31,0
Ankara 19 8,2 758 7,1 7.342 3,4 9.086.993 4,2
Konya 3 1,3 54 0,5 64 0,0 425.943 0,2
Antalya 15 6,5 662 6,2 11.363 5,3 12.464.240 5,8
Adana 16 6,9 509 4,8 6.054 2,8 4.742.901 2,2
Hatay 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Kırıkkale 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Kayseri 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Zonguldak 9 3,9 403 3,8 11.533 5,3 4.237.314 2,0
Kastamonu 4 1,7 274 2,6 18.340 8,5 5.057.273 2,4
Samsun 4 1,7 394 3,7 9.430 4,4 3.671.619 1,7
Trabzon 11 4,7 809 7,6 44.927 20,8 20.647.108 9,7
Erzurum 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Malatya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Gaziantep 1 0,4 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0
Türkiye 232 100,0 10.706 100,0 215.681 100,0 213.937.314 100,0
Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler,
Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir.
209

3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI
3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler
Ağaç ve mantar ürünlerinin üretim endeks değerinin gelişimi 1997-2006 dönemi
açısından incelendiğinde, sektörel üretimin 1997-2005 döneminde %54,9 oranında,
1997-2006 (ilk üç çeyrek dönem ortalaması) döneminde ise %75 oranında arttığı
görülmektedir. Aynı dönemde imalat sanayi genel endeksinin %36,2 oranında
arttığı göz önüne alınırsa, ağaç ve mantar ürünleri sektörü üretim endeksindeki
artışın önemi daha da iyi anlaşılacaktır.
Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama)
Yıllar
İmalat Sanayii 20 201 202
Endeks
Değişim
%
Endeks
Değişim
%
Endeks
Değişim
%
Endeks
Değişim
%
1997 100,0 - 100,0 - 100,0 - 100,0 -
1998 100,1 0,1 95,0 -5,0 131,9 31,9 89,8 -10,2
1999 95,9 -4,2 99,7 4,9 149,3 13,2 92,6 3,1
2000 102,1 6,5 115,0 15,3 140,5 -5,9 110,6 19,4
2001 92,4 -9,5 98,3 -14,5 99,5 -29,2 98,1 -11,3
2002 102,5 10,9 116,1 18,1 98,4 -1,1 119,1 21,4
2003 112,0 9,3 114,1 -1,7 88,6 -10,0 118,4 -0,6
2004 123,7 10,4 133,9 17,4 80,2 -9,5 143,1 20,9
2005 129,6 4,8 154,9 15,7 139,1 73,4 157,5 10,1
2006 * 136,2 5,1 175,0 13,0 192,9 38,7 171,9 9,1
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir.
Endeks
GRAFİK 1 :
ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100)
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
210

Ağaç ve mantar ürünleri sektörünün (20) alt sektörlerindeki (201 ve 202) üretim
endeksindeki gelişmeler incelendiğinde; kereste ve parke sanayi alt sektör (201)
üretiminin, 1997-2005 döneminde %39,1 ve ağaç ve mantar ürünleri imalatı; hasır
ve buna benzer, örülerek yapılan maddelerin imalatı (202) %57,5 oranında artış
göstermiştir. Başka bir deyişle, bu iki alt sektör üretim endeksindeki artışlar genel
imalat sanayi üretim endeksinin üzerinde bir performans göstermiştir.
Ağaç ve mantar ürünleri sektöründe üretim artışlarının gelişimi aylık bazda
değerlendirildiğinde, ise Ocak 2005’de 110,2 olan sektör üretim endeksinin,
Temmuz 2006’da 184,9’a yükseldiği dikkati çekmektedir. Aynı dönemde genel
imalat sanayi üretim endeksi ise 116,6’dan 141,1’e yükselmiştir.
Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim Değeri Ağırlıklı, Aylık)
Aylar
İmalat Sanayii 20 201 202
Endeks Değişim
%
Endeks Değişim
%
Endeks Değişim
%
Endeks Değişim
%
Ocak-2005 116,6 - 110,2 - 106,2 - 110,9 -
Şubat-2005 112,1 -3,9 132,7 20,5 109,9 3,5 136,6 23,2
Mart-2005 130,1 16,0 161,1 21,3 120,9 10,0 167,9 22,9
Nisan-2005 129,3 -0,6 156,5 -2,8 98,6 -18,4 166,3 -0,9
Mayıs-2005 133,6 3,4 151,5 -3,2 147,0 49,1 152,3 -8,5
Haziran-2005 134,1 0,3 165,2 9,0 140,8 -4,3 169,3 11,2
Temmuz-2005 128,8 -3,9 178,6 8,1 187,1 32,9 177,2 4,6
Ağustos-2005 130,2 1,1 167,4 -6,3 180,6 -3,5 165,2 -6,8
Eylül-2005 142,6 9,5 176,8 5,6 194,7 7,8 173,7 5,2
Ekim-2005 131,3 -7,9 144,1 -18,5 84,5 -56,6 154,2 -11,2
Kasım-2005 129,2 -1,6 141,2 -2,0 158,3 87,4 138,3 -10,3
Aralık-2005 137,0 6,0 173,2 22,7 141,2 -10,8 178,7 29,1
Ocak-2006 107,4 -21,6 119,9 -30,8 99,1 -29,8 123,4 -30,9
Şubat-2006 118,5 10,3 135,8 13,3 100,3 1,2 141,8 14,9
Mart-2006 143,0 20,7 173,2 27,6 181,3 80,8 171,9 21,2
Nisan-2006 139,0 -2,8 176,3 1,8 179,4 -1,1 175,8 2,3
Mayıs-2006 146,2 5,2 195,0 10,6 266,5 48,6 182,9 4,1
Haziran-2006 148,8 1,8 212,7 9,0 286,2 7,4 200,2 9,5
Temmuz-2006 141,1 -5,2 184,9 -13,1 222,7 -22,2 178,5 -10,9
211

Endeks
GRAFİK 2:
ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık)
350,0
300,0
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
Ocak-2005
Şubat-2005
Mart-2005
Nisan-2005
Mayıs-2005
Haziran-2005
Temmuz-2005
Ağustos-2005
Eylül-2005
Ekim-2005
Kasım-2005
Aralık-2005
Ocak-2006
Şubat-2006
Mart-2006
Nisan-2006
Mayıs-2006
Haziran-2006
Temmuz-2006
İmalat Sanayii 20 201 202
Tablo 4: Üretim Endeksi
(Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre % değişme)
Yedi Aylık
Yıllık
Temmuz
Ortalama
1998 2000 2002 2003 2004 2005 2005 2006 2005 2006
İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8 -2,6 9,5 2,8 6,7
20 -5,0 15,3 18,1 -1,7 17,4 15,7 32,5 3,5 22,3 13,4
201 31,9 -5,9 -1,1 -10,0 -9,5 73,4 32,5 19,1 164,0 46,7
202 -10,2 19,4 21,4 -0,6 20,9 10,1 24,8 0,7 15,9 8,7
3.2. Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler
Kapasite kullanım oranları sektörün hangi şartlar altında (talep yetersizliğinin
bulunup bulunmadığı, üretimde darboğazların olup olmadığı vb) çalıştığını
göstermesi açısından önemli bir parametre olarak görülmelidir. Düşük kapasite
kullanım oranlarında çalışan tesislerde, üretim maliyetleri artarak, kârlılık ve rekabet
gücü olumsuz etkilenmektedir.
212

Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı
(Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama,%)
Yıllar İmalat Sanayii 20 201 202
1988 74,8 74,5 78,8 72,9
1989 72,8 77,4 83,5 72,5
1990 75,2 78,9 83,2 76,0
1991 74,0 79,6 89,1 72,9
1992 76,4 78,8 84,2 75,4
1993 79,6 77,2 78,5 76,6
1994 72,9 68,6 61,8 72,6
1995 78,6 70,2 58,7 76,2
1996 78,0 74,0 47,1 78,9
1997 79,4 82,1 58,1 84,0
1998 76,5 81,0 48,6 82,8
1999 72,4 77,3 50,5 78,2
2000 75,9 82,8 64,5 84,0
2001 70,9 73,7 57,8 74,3
2002 75,4 87,1 63,9 87,9
2003 78,4 81,1 54,4 81,5
2004 81,3 86,9 50,0 87,4
2005 80,3 83,9 52,2 84,3
2006 * 80,6 86,0 50,6 86,3
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir.
Ağaç ve mantar ürünlerinde kapasite kullanım oranlarının 1988-2006
döneminde yıllık ortalama %79; kereste ve parke alt sektöründe %64 ve ağaç ve
mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek yapılan
maddeler alt sektöründe ise yıllık ortalama %79,2 oranında gerçekleştiği
saptanmıştır. Aynı dönemde genel imalat sanayiinde kapasite kullanım oranlarının
yıllık ortalama %76,5 oranında gerçekleştiği göz önüne alınırsa, kereste ve parke alt
sektörü kapasite kullanım oranının genel imalat sanayinin altında ve ağaç ve mantar
ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddeler alt
sektöründeki kapasite kullanım oranının ise genel imalat sanayii kapasite kullanım
oranından görece daha yüksek gerçekleştiği görülmektedir. Başka bir deyişle,
sektörde kapasite kullanım oranlarının görece yüksek çalıştığı görülmektedir.
213

%
GRAFİK 3:
KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, %)
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise,
Ocak 2005’de ağaç ve mantar ürünlerinde %82,7 olan KKO’nının, Temmuz
2006’da %86,9 düzeyine yükseldiği anlaşılmaktadır. Aynı dönemde (202) alt
sektöründe %83,2’den %87,2 oranına ve (201) alt sektöründe ise %53’7den
%53,9’a yükseldiği görülmektedir. Aylık bazda kapasite kullanım oranları imalat
sanayiinin bütünü açısından incelendiğinde, Ocak 2005 yılında %76,6 olan
KKO’nının, 2006 yılı Ocak ayında %75,4 oranına düştüğü, buna karşın 2006 yılının
Mart-Temmuz döneminde kapasite kullanım oranının bir artış eğilimi içerisine
girdiği anlaşılmaktadır.
214

Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, %)
Aylar İmalat Sanayii 20 201 202
Ocak-2005 76,6 82,7 53,7 83,2
Şubat-2005 77,1 82,4 51,7 82,8
Mart-2005 80,5 84,3 46,2 84,8
Nisan-2005 79,8 86,1 49,5 86,6
Mayıs-2005 81,3 85,4 45,4 85,9
Haziran-2005 81,4 84,4 60,0 84,7
Temmuz-2005 80,6 82,7 55,5 83,1
Ağustos-2005 79,8 83,5 55,1 83,9
Eylül-2005 82,7 84,2 55,8 84,5
Ekim-2005 82,3 85,5 54,5 85,9
Kasım-2005 80,9 81,2 53,3 81,5
Aralık-2005 80,7 83,8 45,6 84,3
Ocak-2006 75,4 83,6 50,5 84,0
Şubat-2006 77,2 85,8 48,7 86,1
Mart-2006 80,7 86,4 43,5 86,9
Nisan-2006 82,3 86,9 51,0 87,3
Mayıs-2006 82,6 85,8 41,2 86,3
Haziran-2006 83,1 86,8 54,0 87,1
Temmuz-2006 82,2 86,9 53,9 87,2
%
GRAFİK 4:
AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, %)
100,0
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Ocak-2005
Şubat-2005
Mart-2005
Nisan-2005
Mayıs-2005
Haziran-2005
Temmuz-2005
Ağustos-2005
Eylül-2005
Ekim-2005
Kasım-2005
Aralık-2005
Ocak-2006
Şubat-2006
Mart-2006
Nisan-2006
Mayıs-2006
Haziran-2006
Temmuz-2006
İmalat Sanayii 20 201 202
215

3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1
Ağaç ve mantar ürünleri sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam 2.053 milyon
YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiş olup bu üretim değerinin %98,9’luk
bölümünü 202 kodu ile gösterilen sektör tarafından yaratılmıştır. Kereste ve parke
sanayiinin üretimdeki payı %1,1 ile sınırlı kalmıştır. Diğer taraftan kereste ve parke
sanayiinin toplam sektör üretimi içerisindeki görelinin payının önemli ölçüde
azalarak, %5,3 oranından %0,9’a gerilediği tespit edilmiştir.
Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla)
Yıllar
İşyeri
Sayısı
20 201 202
Milyon
YTL
İşyeri
Sayısı
Milyon
YTL
İşyeri
Sayısı
Milyon
YTL
1997 77 76 27 4 50 72
1998 73 136 25 5 49 130
1999 68 206 22 10 46 196
2000 66 348 18 14 48 335
2001 60 428 15 13 46 415
2002 64 758 15 19 49 739
2003 62 980 14 18 50 962
2004 78 1.458 12 20 68 1.438
2005 78 2.053 12 23 66 2.030
2006 * 72 1.057 10 10 62 1.047
(*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir.
Üretim değerindeki gelişmeler dolar ve yüzde değişim bağlamında incelendiğinde;
ağaç ve mantar ürünleri sektöründe 1997 yılı itibariyle 501 milyon dolar olan üretim
değerinin, 2005 yılında 1.532 milyon dolara yükseldiği, bu artışa en temel katkının
202 nolu sektör tarafından (201 nolu sektörde göreli üretim değeri düşüşüne
rağmen) yapıldığı görülmektedir.
Dolar cinsinden üretim değerindeki değişme incelendiğinde; 2001 krizinin ve
1998/1999 Uzakdoğu ve Rusya krizlerinin sektörel üretim üzerindeki olumsuz
etkileri açıkça görülmektedir. Buna göre 1999 yılında ağaç ve mantar ürünleri
sektörü üretim değeri (dolar cinsinden) bir önceki yıla göre %5,4 oranında
düşerken, 202 nolu sektördeki üretim değeri düşüşü %6,3 oranında gerçekleşmiştir.
1998/1999 krizine göre, makro-ekonomik parametreler üzerinde oldukça sarsıcı
sonuçlar yaratan 2001 krizinde ise sektörel üretim değeri bir önceki yıla göre %37,3
oranında düşerken, 201 nolu sektör üretim değeri %52,4 ve 202 nolu sektördeki
düşüş ise %36,7 oranında gerçekleşmiştir.
1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete
yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin
(artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete
katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu
bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla
hazırlanmıştır.
216

Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (USD ve Yüzde Değişme)
Yıllar
Milyon
USD
20 201 202
Değişim
%
Milyon
USD
Değişim
%
Milyon
USD
Değişim
%
1997 501 - 26 - 475 -
1998 522 4,1 20 -22,7 501 5,6
1999 494 -5,4 24 17,4 470 -6,3
2000 558 13,0 22 -8,9 536 14,2
2001 350 -37,3 10 -52,4 339 -36,7
2002 504 44,0 13 20,2 491 44,7
2003 655 30,1 12 -2,7 643 31,0
2004 1.025 56,4 14 16,2 1.011 57,1
2005 1.532 49,5 17 20,2 1.515 49,9
2006 * 763 - 7 - 755 -
(*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir.
217

4. DIŞ TİCARET DURUMU
Genel imalat sanayiine ve ele aldığımız sektörlere ilişkin dış ticaret
parametrelerindeki gelişimi gösteren tablo değerleri incelendiğinde, 1996-2005
döneminde imalat sanayinin yıllık ortalama artış hızı %14,19; ağaç ve mantar
ürünlerinin (20) %19,88; 202 sektörün %25,95 ve 201 sektörün ise %10,45
oranında arttığı hesaplanmıştır. Başka bir deyişle, 201 nolu alt sektör dışında kalan
20 ve 202 nolu sektörlerdeki dış ticaret hacminin yıllık ortalama artış hızı genel
imalat sanayinin yıllık ortalama artış hızından daha tempolu arttığı anlaşılmaktadır.
Anılan sektörlerde dış ticaret hacminde gözlenen tempolu artışa rağmen bu
sektörlerin Türkiye’nin toplam dış ticaret içerisindeki göreli paylarının önemsiz
sayılabilecek değerlerde olduğu anlaşılmaktadır: Ağaç ve mantar ürünlerinin toplam
imalat sanayi dış ticaret hacmi içerisinde 1995 yılında %0,35 olan payının, 2005
yılında %0,51 oranına; 2002 nolu sektörünün aynı dönemdeki payının %0,19’dan
%0,41’e yükseldiği, buna karşın 201 nolu sektörün payının ise %0,16’dan %0,10’a
gerilediği anlaşılmaktadır.
Tablo 9: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde Dış Ticaret Hacmi
Yıllar
İmalat Sanayii 20 201 202
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
1995 47.816.182 - 166.805 - 74.182 - 92.623 -
1996 55.732.947 16,6 193.403 15,9 65.901 -11,2 127.501 37,7
1997 63.115.096 13,2 215.476 11,4 90.465 37,3 125.011 -2,0
1998 63.089.516 0,0 235.254 9,2 89.192 -1,4 146.061 16,8
1999 57.893.639 -8,2 200.903 -14,6 75.829 -15,0 125.074 -14,4
2000 69.717.782 20,4 270.416 34,6 68.396 -9,8 202.020 61,5
2001 61.512.116 -11,8 215.728 -20,2 71.590 4,7 144.137 -28,7
2002 75.084.676 22,1 271.385 25,8 72.029 0,6 199.356 38,3
2003 100.068.195 33,3 386.585 42,4 75.199 4,4 311.386 56,2
2004 140.026.418 39,9 603.104 56,0 120.414 60,1 482.691 55,0
2005 163.020.058 16,4 833.875 38,3 162.278 34,8 671.597 39,1
2006 * 104.979.669 - 560.194 - 141.166 - 419.027 -
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
218

4.1. İhracattaki Gelişmeler
Ağaç ve mantar ürünleri ana sektörü ve alt sektörleri ile birlikte imalat sanayiine
ilişkin ihracat değerlerinin gelişimini gösteren tablo değerleri incelendiğinde, 1995
yılında 68.8 milyon dolar olan ağaç ve mantar ürünleri ihracat değerinin, 2005
yılında 247,8 milyon dolara yükseldiği görülmektedir. Sektörü karakterize eden 202
nolu sektörün ihracat değeri ise aynı dönemde 42,4 milyon dolardan 223,3 milyon
dolara yükselmiştir. 201 nolu sektörün ihracat değeri ise aynı dönemde göreli olarak
düşerek 26,4 milyon dolardan 24,5 milyon dolara gerilemiştir.
Yıllar
Tablo 10: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde İhracat
İmalat Sanayii 20 201 202
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
1995 19.261.253 - 68.771 - 26.386 - 42.384 -
1996 20.525.761 6,6 68.537 -0,3 16.863 -36,1 51.674 21,9
1997 23.312.800 13,6 75.108 9,6 30.597 81,4 44.511 -13,9
1998 24.064.586 3,2 71.015 -5,4 29.296 -4,3 41.720 -6,3
1999 23.957.813 -0,4 68.496 -3,5 23.553 -19,6 44.943 7,7
2000 25.517.540 6,5 63.049 -8,0 15.204 -35,5 47.845 6,5
2001 28.826.014 13,0 109.402 73,5 40.012 163,2 69.390 45,0
2002 33.701.646 16,9 118.478 8,3 35.758 -10,6 82.720 19,2
2003 44.378.429 31,7 145.984 23,2 20.927 -41,5 125.057 51,2
2004 59.579.116 34,3 203.728 39,6 21.130 1,0 182.598 46,0
2005 68.812.893 15,5 247.835 21,7 24.503 16,0 223.332 22,3
2006 * 44.065.402 - 149.926 - 12.600 - 137.326 -
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
Bin USD
GRAFİK 5:
YILLARA GÖRE İHRACAT
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
20 201 202
219

İmalat sanayi yanında ele aldığımız sektörlere ilişkin yıllık ortalama artış
hızlarının incelenmesi ihracat performansının bir göstergesi olarak kullanılabilir.
Buna göre 1996-2005 döneminde imalat sanayi ihracatı yıllık ortalama
%14,1oranında artarken, ağaç ve mantar ürünlerindeki artış %15,9; 202 nolu
sektördeki artış %20 ve 201 nolu sektördeki artış ise %11,4 oranında
gerçekleşmiştir.
Tablo 11: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde İhracatın Toplam ve İmalat Sanayi
İhracatı İçerisindeki Payı (%)
Yıllar
20 201 202
1 2 1 2 1 2
1995 0,32 0,36 0,12 0,14 0,20 0,22
1996 0,30 0,33 0,07 0,08 0,22 0,25
1997 0,29 0,32 0,12 0,13 0,17 0,19
1998 0,26 0,30 0,11 0,12 0,15 0,17
1999 0,26 0,29 0,09 0,10 0,17 0,19
2000 0,23 0,25 0,05 0,06 0,17 0,19
2001 0,35 0,38 0,13 0,14 0,22 0,24
2002 0,33 0,35 0,10 0,11 0,23 0,25
2003 0,31 0,33 0,04 0,05 0,26 0,28
2004 0,32 0,34 0,03 0,04 0,29 0,31
2005 0,34 0,36 0,03 0,04 0,30 0,32
2006 * 0,32 0,34 0,03 0,03 0,29 0,31
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
(1) : Toplam ihracat içindeki yüzde pay
(2) : İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay
Ağaç ve mantar ürünlerinin ve alt sektörlerinin toplam ihracat ve imalat sanayi
ihracatındaki payları incelendiğinde; toplam ihracat içerisindeki payının
değişmediği, buna karşın imalat sanayi içerisindeki göreli payının %2 arttığı
görülmektedir. 202 nolu sektörün toplam ihracat içerisindeki payı ise 1995-2005
döneminde %0,20’den %0,30 oranına yükselirken, aynı sektörün imalat sanayi
ihracatı içerisindeki payı %0,22 oranından %0,32 oranına yükselmiştir. 201 nolu
sektörün görece olarak zaten düşük olan ihracat paylarının ele aldığımız dönem
içerisinde daha da düştüğü anlaşılmaktadır.
220

4.2. İthalattaki Gelişmeler
Ağaç ve mantar ürünlerinde ve alt sektörlerinde ithalat değerlerini ve bu ithalat
değerindeki değişimi bir önceki yıla göre gösteren tablo verileri incelendiğinde,
1995-2005 döneminde ihracat değerinin 98 milyon dolardan 586 milyon dolara
yükseldiği anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, ağaç ve mantar ürünleri sektöründe
1995-2005 döneminde ithalatın %498 oranında arttığı görülmektedir. Ağaç ve
mantar ürünleri ithalatında kriz yılları istisna kabul edilirse (1999 ve 2001 yılları),
ithalat değeri artış hızının 2002 yılından itibaren önemli ölçüde arttığı
anlaşılmaktadır.
Tablo 12: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde İthalat
Yıllar
Bin
USD
20 201 202
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
Bin
USD
Değişim
%
1995 98.035 - 47.796 - 50.239 -
1996 124.865 27,4 49.038 2,6 75.827 50,9
1997 140.368 12,4 59.868 22,1 80.500 6,2
1998 164.238 17,0 59.897 0,0 104.342 29,6
1999 132.407 -19,4 52.276 -12,7 80.131 -23,2
2000 207.367 56,6 53.192 1,8 154.175 92,4
2001 106.325 -48,7 31.578 -40,6 74.747 -51,5
2002 152.907 43,8 36.271 14,9 116.636 56,0
2003 240.601 57,4 54.272 49,6 186.329 59,8
2004 399.376 66,0 99.284 82,9 300.093 61,1
2005 586.040 46,7 137.775 38,8 448.265 49,4
2006 * 410.268 - 128.566 - 281.701 -
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
Alt sektör bazında ithalatın gelişimi incelendiğinde, her iki alt sektörün ithalat
değerlerinin de önemli ölçüde arttığı tespit edilmiştir. Buna göre 202 nolu sektörün
(ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek
yapılan maddelerin imalatı) ithalatı 50,2 milyon dolardan 448,3 milyon dolara
yükselirken, 201 nolu sektörün ithalatı (kereste ve parke sanayi) ithalatı 47,8 milyon
dolardan 137,8 milyon dolara yükselmiştir. Başka bir deyişle, 1995-2005 döneminde
202 nolu sektörde ithalat %792 oranında artarken, 201 nolu sektördeki ithalat artış
hızı %188 oranında gerçekleşmiştir.
221

Bin USD
GRAFİK 6:
YILLARA GÖRE İTHALAT
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
20 201 202
Alt sektörlerin toplam ithalat içerisindeki payları incelendiğinde, 202 nolu
sektörün toplam ithalat içerisinde 1995 yılında %51,2 olan ithalat payının, 2005
yılında %76,5 oranına yükseldiği, buna karşın, 201 nolu sektörün aynı dönemdeki
ithalat payının ise %48,8 oranından %23,5 oranına düştüğü görülmektedir.
Tablo 13: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde İthalatın Toplam İthalat ve İmalat
Sanayi İthalatı İçerisindeki Payı (%)
Yıllar
20 201 202
1 2 1 2 1 2
1995 0,27 0,34 0,13 0,17 0,14 0,18
1996 0,29 0,35 0,11 0,14 0,17 0,22
1997 0,29 0,35 0,12 0,15 0,17 0,20
1998 0,36 0,42 0,13 0,15 0,23 0,27
1999 0,33 0,39 0,13 0,15 0,20 0,24
2000 0,38 0,47 0,10 0,12 0,28 0,35
2001 0,26 0,33 0,08 0,10 0,18 0,23
2002 0,30 0,37 0,07 0,09 0,23 0,28
2003 0,35 0,43 0,08 0,10 0,27 0,33
2004 0,41 0,50 0,10 0,12 0,31 0,37
2005 0,50 0,62 0,12 0,15 0,38 0,48
2006 * 0,53 0,67 0,17 0,21 0,37 0,46
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
(1) : Toplam ithalat içindeki yüzde pay
(2) : İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay
222

Ağaç ve mantar ürünleri ithalatının toplam ithalat içerisindeki ve imalat sanayi
ithalatı içerisindeki paylarını gösteren veriler incelendiğinde, ağaç ve mantar
ürünleri ithalatının toplam ithalat içerisindeki payının 1995-2005 döneminde %0,27
oranından %0,50 oranına yükseldiği, buna karşın toplam imalat sanayi ithalatı
içerisindeki payının %0,34’den %0,62’ye çıktığı anlaşılmaktadır. 202 nolu sektörün
toplam ithalat ve imalat sanayi ithalatı içerisindeki payının ele aldığımız dönemde,
sırasıyla %0,14’den %0,38’e ve %0,18’den %0,48’e çıktığı görülmektedir. 201 nolu
sektörün toplam ithalat içerisindeki payı %0,13’den %0,12’ye, ve toplam imalat
sanayi ithalatı içerisindeki payının ise %0,17’den %0,15’e gerilediği tespit edilmiştir.
4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (X/M)
Ağaç ve mantar ürünlerinde yıllar itibariyle dış ticaret dengesini ve ihracatın
ithalatı karşılama oranını gösteren tablo bulguları incelendiğinde, 2001 kriz dönemi
hariç, diğer tüm yıllarda anılan sektörde dış ticaret dengesi Türkiye’nin aleyhine
gelişmiştir. Başka bir deyişle, sektörün ödemeler dengesi üzerindeki döviz
kazandırıcı net etkisi negatif olmaktadır. Sektörün dış ticaret dengesinde gözlenen
dış ticaret açığının özellikle 2004, 2005 ve 2006 yıllarında önemli ölçüde yükselerek
2005 yılında 338.2 milyon dolar ve 2006 yılında ise 260.3 milyon dolar olarak
gerçekleştiği görülmektedir. Sektörde ihracat aleyhine gelişen dış ticaret sonucunda,
ihracatın ithalatı karşılama oranı da düşmüştür: Buna göre 2002 yılında %77 olan
X/M parametresi, 2005 yılında %42’ye ve 2006 yılında ise %37 oranına gerilemiştir.
Tablo 14: Ağaç ve Mantar Ürünlerinde Dış Ticaret Dengesi
Yıllar
X-M
(Bin USD)
20 201 202
X / M (%)
X-M
(Bin USD)
X / M (%)
X-M
(Bin USD)
X / M (%)
1995 -29.264 70 -21.409 55 -7.854 84
1996 -56.328 55 -32.175 34 -24.153 68
1997 -65.260 54 -29.271 51 -35.990 55
1998 -93.223 43 -30.601 49 -62.622 40
1999 -63.910 52 -28.722 45 -35.188 56
2000 -144.318 30 -37.988 29 -106.330 31
2001 3.077 103 8.434 127 -5.357 93
2002 -34.429 77 -513 99 -33.916 71
2003 -94.617 61 -33.345 39 -61.271 67
2004 -195.649 51 -78.154 21 -117.495 61
2005 -338.204 42 -113.272 18 -224.933 50
2006 * -260.342 37 -115.966 10 -144.376 49
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
223

%
140.0
GRAFİK 7:
İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M)
120.0
100.0
80.0
60.0
40.0
20.0
0.0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
20 201 202
Alt sektör bazında dış ticaret dengesi ve ihracatın ithalatı karşılama oranları
incelendiğinde, 202 nolu sektörde dış ticaret dengesinin daha ılımlı geliştiği ve bu
nedenle ihracatın ithalatı karşılama oranının görece yüksek gerçekleştiği, buna
karşın 201 nolu sektörde özellikle 2003 yılından itibaren dış ticaret dengesinin
önemli ölçüde bozulduğu ve bunun sonucunda ise ihracatın ithalatı karşılama
oranının %10’lara kadar düştüğü anlaşılmaktadır.
4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü
Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı,
sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA
değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve
üzerinde olan sektörler (RCA>50) “Rekabet Gücü Yüksek”, RCA skorları –
50’den büyük, 50’den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) “Rekabet Gücü
Sınırda”, RCA skorları –50’den küçük sektörler (-50>RCA) ise “Rekabet Gücü
Düşük” sektörler olarak belirlenmiştir.
Ağaç ve mantar ürünlerinin bütünü (20) ile birlikte alt sektörler bazında rekabet
gücü değerlerini gösteren (RCA’ları) tablo verileri incelendiğinde, 1995-2006
döneminde ortalama –14,5 RCA değeri ile ağaç ve mantar ürünlerinin rekabet
gücünün marjinal sınırda bulunduğu, ele aldığımız hiçbir dönemde ağaç ve
mantar ürünleri sektörünün (20) rekabet gücünün yüksek gerçekleşmediği
anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, sektörde Türkiye’nin karşılaştırmalı avantaja
sahip olmadığı, önemli ölçüde dışa bağımlı (ithalata) bir yapı sergilediği
görülmektedir.
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek
yapılan maddelerin imalatı sektörü, 1995-2006 dönemine ait ortalama RCA değeri
ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 13’üncü en yüksek
224

RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan 2001-2006 dönemindeki
ortalama RCA değeriyle de yine 13’üncü sırada yer alır.
Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında, 1995-2006 dönemi itibariyle
201 ve 202 kodlu sektörlere ait ortalama RCA skorlarının sırasıyla –46,9 ve –6,2
olduğu, başka bir ifadeyle rekabet gücünün marjinal sınırda olduğu görülmektedir.
Ayrıca, gerek 1995-2006 dönemine göre gerekse 2001-2006 dönemine göre,
rekabet gücündeki eğilim, hem ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç);
hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddelerin imalatı sektörü genelinde hem de
diğer alt sektörlerde (201 ve 202 no’lu sektörler) negatif bir seyir izlemektedir.
Tablo 15: Ağaç ve Mantar Ürünleri İle Alt Sektörlerine İlişkin
RCA Değerleri
1995-2006
RCA Ort.
Yıllar 20 201 202
1995 14,6 -9,3 33,1
1996 3,1 -43,7 24,7
1997 -1,1 -5,7 2,2
1998 -30,6 -18,3 -38,5
1999 -23,4 -37,2 -15,3
2000 -51,6 -57,8 -49,6
2001 30,7 51,5 20,4
2002 10,2 34,3 1,4
2003 -11,6 -56,9 -1,5
2004 -23,9 -111,3 -6,2
2005 -39,7 -126,4 -23,3
2006 * -50,8 -182,4 -22,0
Skoru -14,5 -46,9 -6,2
Değer Sınırda Sınırda Sınırda
Eğilim Azalıyor Azalıyor Azalıyor
2001-2006 RCA Eğilim Azalıyor Azalıyor Azalıyor
(*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir.
Sonuç olarak, ağaç ve mantar ürünlerinde rekabet gücünün marjinal sınırda
bulunduğu saptanmıştır. Kuşkusuz bu olgu, sektörün henüz uluslararası
karşılaştırmalı avantajlara sahip olmadığını, ancak yapılacak düzenlemelerle
(teşvikler ve diğer özendirici tedbirlerle) desteklenmesi durumunda “rekabet gücü
marjinal sınırda” kategorisinden, “rekabet gücü yüksek sektörler” kategorisine
yükselebileceğini, böyle bir potansiyelin varlığını göstermektedir.
225

Skor
GRAFİK 8:
REKABET GÜCÜ ENDEKSİ
100,0
50,0
0,0
-50,0
-100,0
-150,0
-200,0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
20 201 202
5. VERİMLİLİK DURUMU
5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi
Üretimde çalışanlar endeksini (1997=100 bazlı) gösteren tablo bulguları
incelendiğinde, imalat sanayi üretimde çalışanlar endeksinin %15,7 oranında
düştüğü, ağaç ve mantar ürünleri sektörü endeksinin %9 ve 202 nolu sektör
endeksinin ise %16,9 oranında artış gösterdiği saptanmaktadır. 201 nolu sektöre
ilişkin üretimde çalışanlar endeksi ise %51,9 oranında azalış göstermiştir. Başka bir
ifadeyle, ele aldığımız dönemde 20 nolu ana sektör ve 202 nolu alt sektöre ilişkin
üretimde çalışanlar endeksi artış hızları genel imalat sanayiinin üzerinde bir
performans sergilerken, 201 nolu sektöre ilişkin üretimde çalışanlar endeksi
dramatik ölçüde gerilemiştir.
Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100)
Yıllar İmalat Sanayii 20 201 202
1997 100,0 100,0 100,0 100,0
1998 100,2 94,5 72,7 101,8
1999 91,2 89,3 65,8 97,2
2000 89,1 87,7 67,8 94,4
2001 81,7 73,0 95,9 84,8
2002 82,2 88,1 85,8 88,0
2003 83,7 90,8 72,4 93,0
2004 85,4 95,2 58,1 99,9
2005 84,8 104,3 51,6 111,2
2006 * 84,3 109,0 48,1 116,9
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir.
226

Endeks
GRAFİK 9:
ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100)
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi
Üretimde çalışılan saat endeks değerlerini gösteren tablo bulguları
incelendiğinde, bulguların üretimde çalışanlar endeks değerine önemli ölçüde
benzediği görülmektedir. Başka bir deyişle, üretimde çalışılan saat endeks değerleri
ile üretimde çalışanlar endeks değerleri arasında minimal düzeyde bir farklılık
bulunmaktadır. 1997-2006 döneminde çalışılan saat endeksi, imalat sanayii
genelinde %17,3 oranında azalırken, ağaç ve mantar ürünleri sektöründe %10 ve
202 nolu sektör endeksinde ise %18,1 oranında artış olmuştur. 201 nolu sektöre
ilişkin endeks ise %51,6 oranında gerilemiştir.
Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100)
Yıllar
İmalat
Sanayii
20 201 202
1997 100,0 100,0 100,0 100,0
1998 99,5 95,8 77,1 101,3
1999 89,2 90,4 71,3 96,1
2000 88,1 91,7 75,8 96,3
2001 79,0 76,1 98,9 86,1
2002 80,7 88,0 83,7 88,4
2003 82,3 91,5 72,5 93,8
2004 84,6 97,4 58,6 102,5
2005 83,7 106,1 52,2 113,1
2006 * 82,7 110,0 48,4 118,1
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir.
227

Endeks
GRAFİK 10:
ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100)
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi
İmalat sanayiinde kişi başına katma değer olarak tanımlanan kısmi emek
verimlilik endeks değerlerini gösteren tablo bulguları incelendiğinde, emek
verimliliğinin genel imalat sanayiinde %61,6; ağaç ve mantar ürünleri sektöründe
%60,7; 202 sektöründe %47,2 ve 201 sektöründe ise %307,7 oranında arttığı
görülmektedir. 201 nolu sektördeki verimlilik artışının arkasındaki temel unsur,
üretimde çalışanlar endeksinde gözlenen dramatik daralmadır. Başka bir deyişle,
işgücünün önemli ölçüde düştüğü koşullarda (teknolojik gelişmeler dışında),
verimliliğin artması beklenen bir durumdur. Kuşkusuz bu verimlilik artışları sağlıklı
olarak görülemez. Sağlıklı ve kalıcı bir verimlilik artışının arkasındaki temel
dinamik; yüksek birikim oranlarına dayalı içerilmiş (emboided) teknolojik
gelişmeden geçmektedir.
Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi
(1997=100)
Yıl İmalat Sanayii 20 201 202
1997 100,0 100,0 100,0 100,0
1998 100,0 100,8 181,6 88,4
1999 105,2 111,7 225,2 95,5
2000 114,5 131,4 135,1 117,4
2001 113,1 136,2 103,6 117,3
2002 124,6 131,8 114,5 135,3
2003 133,8 123,1 122,4 124,6
2004 144,8 141,1 144,4 143,4
2005 152,9 148,5 268,3 141,7
2006 * 161,6 160,7 407,7 147,2
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir.
228

Endeks
GRAFİK 11:
ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100)
450,0
400,0
350,0
300,0
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi
Çalışmada verimlilik analizi için kullandığımız bir başka gösterge olan üretimde
çalışılan saat başına kısmi verimlilik endeks değerleri incelendiğinde, imalat
sanayiinde verimlilik endeksi %64,5 oranında artarken, ağaç ve mantar ürünleri
sektöründe %59,1; 202 sektöründe %45,7 ve 201 sektöründe ise %302,5 oranında
bir artış sağlanmıştır. Başka bir deyişle, ağaç ve mantar ürünlerinin toplamını ifade
eden 20 nolu sektördeki verimlilik artışı, üretimde çalışılan saat başına kısmi
verimlilik endeksine göre yakın bir düzeyde gerçekleşmiştir.
Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi
(1997=100)
Yıllar İmalat Sanayii 20 201 202
1997 100,0 100,0 100,0 100,0
1998 100,7 99,4 170,6 89,0
1999 107,5 110,1 208,2 96,4
2000 115,7 125,7 124,6 115,1
2001 116,9 130,5 100,6 115,3
2002 126,9 131,8 117,7 134,7
2003 136,1 122,1 122,7 123,5
2004 146,1 137,6 140,3 139,7
2005 154,8 145,9 265,6 139,2
2006 * 164,5 159,1 402,5 145,7
(*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir.
229

Endeks
GRAFİK 12:
ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ
450,0
400,0
350,0
300,0
250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
0,0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
İmalat Sanayii 20 201 202
6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER
Ağaç ve mantar ürünleri ana sektörü ile birlikte 202 nolu alt sektörüne ilişkin
TEFE’de (1994=100) bazlı değişimi gösteren tablo verileri incelendiğinde, 1995-
2004 döneminde sektördeki (20 nolu sektör) fiyat artışının genel TEFE ve imalat
sanayi fiyat artışlarından daha yüksek oranlarda gerçekleştiği, benzer bir eğilimin
202 nolu sektörde de yaşandığı anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, 1997-2004
döneminde genel TEFE endeksi %77,2 oranında düşerken, imalat sanayi TEFE
endeksi %76,4 oranında düşüş göstermiştir. Aynı dönemde ağaç ve mantar ürünleri
sektöründeki TEFE ise %53,5 oranında düşmüştür. 202 nolu sektördeki TEFE
endeksindeki düşüş ise %55,1 oranında gerçekleşmiştir.
Tablo 20: TEFE’deki Değişim (1994=100) (%)
Yıllar
Genel
TEFE
İmalat
Sanayii
20 201 202
1997 91,0 91,2 73,5 53,7 75,8
1998 54,3 47,1 36,8 55,6 34,9
1999 62,9 76,7 45,6 27,0 47,8
2000 32,7 29,4 48,0 28,7 50,0
2001 88,6 96,1 38,7 22,4 40,1
2002 30,8 29,7 40,1 24,6 41,3
2003 13,9 12,6 14,6 22,7 14,1
2004 13,8 14,8 20,0 9,8 20,7
230

%
GRAFİK 13:
FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100)
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Genel TEFE İmalat Sanayii 20 201 202
Fiyat değişmelerini; Genel ÜFE, İmalat sanayii, Ağaç ve mantar ürünleri (20) ve
alt sektörler bağlamında gösteren aylık veriler bazında incelediğimizde, Ocak 2005
yılında 118,6 olan Genel ÜFE Endeksinin, Ocak 2006 yılında 124,7’ye yükseldiği,
buna karşın aynı dönemde İmalat Sanayi aylık ÜFE değişiminin 117,5’den 123,7’ye
yükseldiği, ağaç ve mantar ürünlerinde endeks değerinin 120,6’dan 119,9’a
gerilediği, 201 nolu sektörde aynı dönemde aylık UFE değişiminin ise 118,2’den
121,6’ya çıktığı görülmektedir. 202 nolu sektördeki aylık UFE değişimi ise aynı
dönemde 122’den 118,9’a gerilemiştir.
231

Tablo 21: Aylık UFE Değişimi (2003=100)
Aylar
Genel
ÜFE
İmalat
Sanayii
20 201 202
Ocak-2005 118,6 117,5 120,6 118,2 122,0
Şubat-2005 118,8 117,7 120,5 117,5 122,3
Mart-2005 120,3 119,5 120,4 117,2 122,5
Nisan-2005 121,7 121,8 120,8 117,6 122,9
Mayıs-2005 122,0 121,3 120,8 117,6 122,9
Haziran-2005 121,4 121,8 119,7 118,1 120,7
Temmuz-2005 120,5 121,4 119,7 119,6 119,8
Ağustos-2005 121,7 123,2 119,1 119,5 118,8
Eylül-2005 122,7 125,1 119,0 120,1 118,3
Ekim-2005 123,5 125,6 119,6 120,4 119,1
Kasım-2005 122,4 123,2 119,2 120,4 118,5
Aralık-2005 122,3 122,5 119,3 121,2 118,1
Ocak-2006 124,7 123,7 119,9 121,6 118,9
Şubat-2006 125,0 123,8 120,8 123,3 118,9
Mart-2006 125,3 124,4 120,1 125,4 115,5
Nisan-2006 127,8 126,8 118,2 123,2 114,0
Mayıs-2006 131,3 130,6 118,2 122,7 114,4
Haziran-2006 136,6 137,7 119,7 124,4 115,7
Temmuz-2006 137,8 139,7 124,1 129,6 119,3
Ağustos-2006 136,7 138,8 124,1 130,1 118,8
Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı,
ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi’ni (TEFE), Ocak
2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına
göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır.
232

Endeks
GRAFİK 14:
AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100)
160,0
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
Ocak-2005
Şubat-2005
Mart-2005
Nisan-2005
Mayıs-2005
Haziran-2005
Temmuz-2005
Ağustos-2005
Eylül-2005
Ekim-2005
Kasım-2005
Aralık-2005
Ocak-2006
Şubat-2006
Mart-2006
Nisan-2006
Mayıs-2006
Haziran-2006
Genel ÜFE İmalat Sanayii 20 201 202
Temmuz-2006
Ağustos-2006
Tablo 22: Aylar İtibariyle ÜFE Değerindeki Değişim (2003=100)
Aylar
Genel
ÜFE
İmalat
Sanayii
20 201 202
Ocak-2005 - - - - -
Şubat-2005 0,1 0,1 -0,1 -0,6 0,2
Mart-2005 1,3 1,5 0,0 -0,3 0,1
Nisan-2005 1,2 2,0 0,3 0,4 0,3
Mayıs-2005 0,2 -0,4 0,0 0,0 0,0
Haziran-2005 -0,5 0,4 -1,0 0,4 -1,8
Temmuz-2005 -0,7 -0,4 0,0 1,3 -0,7
Ağustos-2005 1,0 1,5 -0,6 -0,1 -0,8
Eylül-2005 0,8 1,5 -0,1 0,5 -0,4
Ekim-2005 0,7 0,4 0,5 0,2 0,6
Kasım-2005 -0,9 -1,9 -0,3 0,0 -0,5
Aralık-2005 0,0 -0,6 0,1 0,6 -0,3
Ocak-2006 2,0 1,0 0,6 0,4 0,7
Şubat-2006 0,3 0,1 0,7 1,4 0,0
Mart-2006 0,2 0,5 -0,6 1,7 -2,9
Nisan-2006 1,9 2,0 -1,6 -1,8 -1,3
Mayıs-2006 2,8 3,0 0,0 -0,3 0,4
Haziran-2006 4,0 5,4 1,3 1,4 1,1
Temmuz-2006 0,9 1,5 3,7 4,2 3,2
Ağustos-2006 -0,7 -0,7 0,0 0,4 -0,4
233

7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Ağaç ve mantar ürünleri sektöründe tesislerin ağırlıklı olarak 5 bölgemizde
(İstatistiki Bölge Sınıflandırması Düzey 2’ye göre) yoğunlaştığı anlaşılmaktadır.
Bunlar sırasıyla Kocaeli 69 tesis (%29,7); Ankara 19 tesis (%8,2); Bursa 18 tesis
(%7,8); Adana 16 Tesis (%6,9); Antalya 15 tesis (%6,5) olarak sıralanmaktadır.
Sektörde üretim endeksinin imalat sanayi endeksine göre daha tempolu arttığı
anlaşılmaktadır: Buna göre 1997-2006 döneminde ağaç ve mantar ürünleri üretim
endeksi 100’den 175’e yükselirken, imalat sanayi üretim endeksi 100’den 136,2’ye
çıkmıştır. Diğer iki alt sektördeki üretim endeksinin de genel imalat sanayi üretim
endeksinden daha tempolu arttığı tespit edilmiştir.
Ağaç ve mantar ürünlerinde kapasite kullanım oranlarının 1988-2006
döneminde yıllık ortalama %79; kereste ve parke alt sektöründe %64 ve ağaç ve
mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek yapılan
maddeler alt sektöründe ise yıllık ortalama %79,2 oranında gerçekleştiği
saptanmıştır. Aynı dönemde genel imalat sanayiinde kapasite kullanım oranlarının
yıllık ortalama %76,5 oranında gerçekleştiği göz önüne alınırsa, kereste ve parke alt
sektörü kapasite kullanım oranının genel imalat sanayinin altında ve ağaç ve mantar
ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddeler alt
sektöründeki kapasite kullanım oranının ise genel imalat sanayi kapasite kullanım
oranından görece daha yüksek gerçekleştiği anlaşılmaktadır.
Sektörde kapasite kullanım oranlarına ilişkin bulgular; sektörde talep sorununun
temel sorun olmadığını, görece yüksek kapasite kullanım oranlarının üretim
maliyetleri üzerinde baskı yaratmadığına ve sektörel kârlılığın varlığına işaret
etmektedir.
Ağaç ve mantar ürünleri sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam 2.053 milyon
YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiş olup bu üretim değerinin %98,9’luk
bölümünü 202 kodu ile gösterilen sektör oluştururken, kereste ve parke sanayiinin
payı %1,1 ile sınırlı kalmıştır. Diğer taraftan, kereste ve parke sanayiinin toplam
sektör üretimi içerisindeki görelinin payının da önemli ölçüde azalarak %5,3
oranından %0,9’a gerilediği anlaşılmaktadır.
Üretim değerindeki gelişmeler dolar ve yüzde değişim bağlamında
incelendiğinde; ağaç ve mantar ürünleri sektöründe 1997 yılı itibariyle 501 milyon
dolar olan üretim değerinin, 2005 yılında 1.532 milyon dolara yükseldiği, bu artışa
en temel katkının 202 nolu sektör tarafından yapıldığı görülmektedir. Başka bir
deyişle, sektörün ulusal hasılaya katkısının artarak devam ettiği anlaşılmaktadır.
Dolar cinsinden üretim değerindeki gelişme incelendiğinde; 2001 krizinin ve
1998/1999 Uzakdoğu ve Rusya krizlerinin sektörel üretim üzerindeki olumsuz
etkileri açıkça izlenmektedir: Buna göre 1999 yılında ağaç ve mantar ürünleri
sektörü üretim değeri (dolar cinsinden) bir önceki yıla göre %5,4 oranında
düşerken, 202 nolu sektördeki üretim değeri düşüşü %6,3 oranında gerçekleşmiştir.
1998/1999 krizine göre makro-ekonomik parametreler üzerinde oldukça sarsıcı
sonuçlar yaratan 2001 krizinde ise sektörel üretim değeri bir önceki yıla göre %37,3
oranında düşerken, 201 nolu sektör üretim değeri %52,4 ve 202 nolu sektördeki
düşüş ise %36,7 oranında gerçekleşmiştir.
234

Genel imalat sanayiine ve ele aldığımız sektörlere ilişkin dış ticaret hacmindeki
gelişme incelendiğinde, 1996-2005 döneminde imalat sanayinde dış ticaret
hacminin yıllık ortalama artış hızı %14,19; ağaç ve mantar ürünlerinde (20) %19,88;
202 sektörünün %25,95 ve 201 sektörünün ise %10,45 oranında arttığı
hesaplanmıştır. Başka bir deyişle, 201 nolu alt sektör dışında kalan 20 ve 202 nolu
sektörlerdeki dış ticaret hacminin yıllık ortalama artış hızı genel imalat sanayinin
yıllık ortalama artış hızından daha tempolu arttığı anlaşılmaktadır.
Ağaç ve mantar ürünlerinin bütünü ile birlikte alt sektörlere göre rekabet gücü
değerleri incelendiğinde, ağaç ve mantar ürünlerinin rekabet gücünün marjinal
sınırda bulunduğu, ele aldığımız hiçbir dönemde ağaç ve mantar ürünleri
sektörünün (20) rekabet gücünün yüksek gerçekleşmediği anlaşılmaktadır. Başka bir
deyişle, sektörde Türkiye’nin karşılaştırmalı avantaja sahip olmadığı, önemli ölçüde
dışa bağımlı bir yapı sergilediği tespit edilmiştir.
Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); hasır ve buna benzer, örülerek
yapılan maddelerin imalatı sektörü, 1995-2006 dönemine ait ortalama RCA değeri
ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 13’üncü en yüksek
RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan 2001-2006 dönemindeki
ortalama RCA değeriyle de yine 13’üncü sırada yer alır.
Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında, 1995-2006 dönemi itibariyle
201 ve 202 kodlu sektörlere ait ortalama RCA skorlarının sırasıyla –46,9 ve –6,2
olduğu, başka bir ifadeyle rekabet gücünün marjinal sınırda olduğu görülmektedir.
Ayrıca, gerek 1995-2006 dönemine göre gerekse 2001-2006 dönemine göre,
rekabet gücündeki eğilim, hem ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç);
hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddelerin imalatı sektörü genelinde hem de
diğer alt sektörlerde (201 ve 202 no’lu sektörler) negatif bir seyir izlemektedir.
Sonuç olarak, Ağaç ve mantar ürünlerinde rekabet gücünün marjinal sınırda
bulunduğu saptanmıştır. Kuşkusuz bu olgu, sektörün henüz uluslar arası
karşılaştırmalı avantajlara sahip bulunmadığını ve bu nedenle teşvikler ve diğer
özendirici tedbirlerle desteklenmesine işaret etmektedir.
İmalat sanayiinde kişi başına katma değer olarak tanımlanan kısmi emek
verimlilik endeks değerleri incelendiğinde, emek verimliliğinin genel imalat
sanayiinde %61,6; ağaç ve mantar ürünleri sektöründe %60,7; 202 sektöründe
%47,2 ve 201 sektöründe ise %307,7 oranında arttığı görülmektedir. 201 nolu
sektördeki verimlilik artışının arkasındaki temel unsur, üretimde çalışanlar
endeksinde gözlenen dramatik daralmadır. Başka bir deyişle, işgücünün önemli
ölçüde düştüğü koşullarda verimliliğin artması beklenen bir durumdur. Kuşkusuz
bu verimlilik artışları sağlıklı ve kalıcı bir yöntem olarak görülemez. Sağlıklı, kalıcı
ve istikrarlı bir verimlilik artışının arkasındaki temel dinamik; yüksek birikim
oranlarına dayalı içerilmiş (emboided) teknolojik gelişmeden yatmaktadır.
Ağaç ve mantar ürünleri ana sektörü ile birlikte 202 nolu alt sektörüne ilişkin
TEFE’de (1994=100) bazlı değişimi incelendiğinde, 1995-2004 döneminde
sektördeki (20 nolu sektör) fiyat artışının genel TEFE ve imalat sanayi fiyat
artışlarından daha yüksek oranlarda gerçekleştiği, benzer bir eğilimin 202 nolu
sektörde de yaşandığı anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, 1997-2004 döneminde
235

genel TEFE endeksi %77,2 oranında düşerken, imalat sanayi TEFE endeksi %76,4
oranında düşüş göstermiştir. Aynı dönemde ağaç ve mantar ürünleri sektöründeki
TEFE ise %53,5 oranında düşmüştür. 202 nolu sektördeki TEFE endeksindeki
düşüş ise %55,1 oranında gerçekleşmiştir.
Sonuç olarak, Ağaç ve mantar ürünleri sektörü imalat sanayi ve ekonominin
bütünü açısından ağırlıklı bir yapıya sahip olmamasına karşın, gerek yarattığı katma
değer ve gerekse de diğer sektörlere yönelik ürettiği ara mallar nedeniyle üzerinde
durulması gereken sektörlerden biri olarak değerlendirilmelidir. Sektörde son
yıllarda gözlenen ithalat ve artan dış ticaret hacmi dolayısıyla, sektörde ithalatı
ikame edecek tesislerin kurulması anlamlı görülmektedir. Sektörde genel olarak
rekabet gücünün marjinal sınırda olduğu göz önüne alınırsa, bu olgu sektöre
yönelik teşvik ve diğer özendirici tedbirlerin önemine işaret etmektedir. Başka bir
deyişle, sektörde rekabet gücünü artıracak önlemler üzerinde yoğunlaşılması
durumunda ağaç ve mantar ürünleri sektöründe genel rekabet gücünde bir artış
gözlenebileceği tahmin edilmektedir.
236