dosyayı indir - gulnarihl.k12.tr

T.C
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
İLAHİYAT FAKÜLTESİ İLİTAM PROGRAMI
ARAPÇA I
Ders Hocaları
Prof. Dr. Mehmet SOYSALDI
Doç. Dr. Mehmet ERDEM
1

ARAPÇA I ANA KONULARI
1.ÜNİTE: MÜCERRED VE MEZİD BABLAR
2.ÜNİTE: MASDARLAR
3.ÜNİTE: İSM-İ ZAMAN VE MEKÂN
4.ÜNİTE: İSM-İ TAFDİL
5.ÜNİTE: SIFAT-I MÜŞEBBEHE
6.ÜNİTE: MÜBALAĞA SİGALARI
7.ÜNİTE: FİİLLERDE TEKİD
8.ÜNİTE: MEBNİYYÜ’L-ASILLAR
9.ÜNİTE: MEBNİYYÜ’L-ARIZLAR
10.ÜNİTE: MURAB VE KISIMLARI
11.ÜNİTE: MÜNADA
12.ÜNİTE: NÜDBE VE İSTİĞASE
13.ÜNİTE: TAHZİR VE İĞRA
14.ÜNİTE: İHTİSAS VE İŞTİĞAL
2

ÜNİTE1: MÜCERRED VE MEZİD BABLAR
1. Sülasi Mücerred
1.1.Sülasi Mezid
2. Rubai Mücerred
2.1.Rubai Mezid
Alıştırmalar
Değerlendirme Soruları
Kaynaklar
Giriş
Arapça dilbilgisi, sarf ve nahiv bilgisi olmak üzere iki kısımda incelenir. Arapça dilbilgisi
temelde bu iki ilme dayanır.
1.Nahiv: Arapça kelimeleri bir araya getirerek cümle oluşturma, cümle çeşitleri, kelimelerin
cümle içerisindeki görevlerini ve o görevlere göre kelimelerin aldıkları son harekeleri (irab)
öğreten bilim dalıdır.
Örnek: Muhammed kitabı okudu =
Yukarıdaki cümlede = mazi fiil, = fail, = mefulün bihidir.
2. Sarf: Arapça kelimelerin birbirinden türetilme kaide ve kurallarını öğreten bilim dalıdır.
Yani kelimelerin kendi içindeki değişiklikleri inceler. Arapçada kelimenin, bir şekilden diğer
şekle geçmesine “tasrif” denilir.
Örnek: Git = , Gidiyor = , Gitti =
Yukarıdaki örnekte fiil, maziden muzariye, muzariden emre tasrif edilmiştir.
Bu dersimizde sarf ilminin temelini teşkil eden fiil kalıplarını öğreneceğiz. Arapçada fiiller en
az üç veya dört asli harften meydana gelirler.
3

kalıbı esas alınarak fiilin asli ilk harfine “fau’l-fiil”, ikinci harfine “aynu’l-fiil” ve
üçüncü harfine “lamu’l-fiil” denir.
Fiili meydana getiren asli harf sayısına göre fiiller iki kısma ayrılır:
1.Sülasi Mücerred ( )
2.Rubai Mücerred ( )
1. Sülasi Mücerred Bablar ( ): Asli harf sayısı üç olan fiillerdir. Sülasi
mücerred fiillerin orta hafinin (aynu’l-fiil) harekesine göre altı durumu vardır. Bunların her
birine bab adı verilir. Sülasi mücerred babları semai olup herhangi bir kuralı yoktur. Hangi
fiilin hangi kalıpta olduğunu ancak sözlük yardımıyla öğrenmemiz mümkündür. Sülasi
mücerredin altı babı şunlardır:
1. Bab _ _
2. Bab _ _
3. Bab _ _
4. Bab _ _
5. Bab _ _
6. Bab _ _
Yukarıdaki babları
şeklinde
ezberlemekte mümkündür.
Aşağıdaki tabloda sülasi mücerred kalıplarının mazi, muzari, emir, masdar, ism-i
fail ve ism-i meful çekimlerini toplu halde görebiliriz.
SÜLASİ -SALİM- MÜCERRED FİİL KALIBI
4

" " "
" " "
" " "
" " "
" " "
1.1.Sülasi Mezid Balar (
): Sülasi mücerred fiillere bir, iki veya üç harf ilave
edilmek suretiyle yeni bablar oluşturulur. Bunlara sülasi mezid denilir. Bunlar üç çeşittir.
1.1.1.Bir harf ziyade edilerek yapılan bablar ( ):
:
–
– – – -1
–
– -
––------
– – -
1. İfal ( ) Babı: Sülasi fiilin başına fethalı bir hemze getirilerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba genelde şu sebepler için nakledilir:
1-Lazım fiili müteaddi (geçişli) yapmak için: Sülasi fiil bu baba aktarıldığında lazım ise
müteaddiye çevirir. Fiil müteaddi ise teaddi yönünü güçlendirir. Yani tek meful alıyorsa iki
meful almasını sağlar.
Örnek:
2-Sayrureti (dönüşmek, halden hale geçmek) ifade etmek için:
5

Örnek:
3-Bir yere veya bir zamana girişi ifade etmek için:
Örnek:
----
4-Haynuneti (zamanı gelmek) ifade etmek için:
Örnek:
5-Kesreti (çokluğa delalet) ifade etmek için:
Örnek:
7-Mübalağa (abartma) ifade etmek için:
Örnek:
2. Tef’il ( ) Babı: Sülasinin aynu’l-fiili (yani asli orta harfi) şeddelenerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-Lazım fiili müteaddi (geçişli) yapmak için:
Örnek:
Salim sevindi.
Salim Selimi sevindirdi.
2-Çokluğa delalet etmek için: Her harfin ziyadeliği mananın ziyadeliğine delalet eder.
Örnek: Bahçede çok dolaştım=
Kapıları kapattım=
3-Sayruret (dönüşmek, halden hale geçmek) ifade etmek için:
Örnek:
6

4-Bir cümleyi kısaca ifade etmek için:
Örnek:
3. Müfaale ( ) Babı: Sülasi fiilin fau’l-fiili yani birinci harfinden sonra bir elif ilave
edilerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-İki kişi arasında müşareket/işteşlik (beraberlik) ifade etmek için: Örnek:
2-Müteaddi (geçişli) yapmak için:
Örnek:
Allah sana afiyet versin=
3-Çokluk ifade etmek için:
Örnek:
Sevabını kat kata artırdı=
4-Gayret ve süreklilik ifade etmek için:
Örnek:
--
1.1.2.İki harf ilave edilerek yapılan bablar ( ):
:
-
------------
-2
-3
7

-4
-5
1. İftial ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı bir hemze, fau’l-fiil ile aynu’l-fiil arasına fethalı
bir ta getirilerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-Mütavaat (dönüşlülük) için: Örnek:
2-Müteaddi (geçişli) için: Örnek:
3-Müşareket (beraberlik) için: Örnek:
4-Mübalağa (abartma) için: Örnek:
2. İnfial ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı hemze ve sakin nun ilave edilerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebep için nakledilir:
1-Mütavaat (dönüşlülük) için: Mütavaat; müteaddi bir fiilin tesirinin mefulün bihde
meydana gelmesini ifade eder. Bu durumda müteaddi fiil lazım fiil haline dönüşür ve
müteaddi fiilin mefulü bu fiilin faili olur. Örnek:
----
Öğrenci camı kırdı-----
Cam kırıldı.
3. Tefa’ul ( ) Babı: Sülasi fiilin başına meftuh ta harfi getirilerek ve aynu’l-fiil
şeddelenerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-Mütavaat (dönüşlülük) için: Örnek: =Yırttı =Yırtıldı
8

2-Tekellüf (bir şeyi zoraki yapmak ve itina göstermek) ifade için:
Örnek: =Büyüttü =Büyüklendi
3-İsimden fiil elde etmek için: Örnek: =Yastık =Yastık edindi
4-Bir yere nisbeti ifade etmek için: Örnek: =Çöl =Çöle intisap etti
4. İfilal ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı bir hemze getirilip, kelimeni son harfi de
meftuh yapılarak şeddelenir.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-Lazım fiilin mübalağasını ifade etmek için:
Örnek: =Suçlu kızardı =Suçlunun yüzü kıpkırmızı oldu.
2-Sıfatlardan fiil elde ederek ve renk ifade etmek için:
Örnek: =Yeşil =Yeşilleşti
3-Ayıp, kusur ve sakatlık ifade etmek için:
Örnek: =Sağır =Sağırlaştı =Topal =Topal oldu
5. Tefâul ( ) Babı: Sülasi fiilin başına fethalı bir ta, fau’l-fiili ile aynu’l-fiil arasına da bir
elif getirilerek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-Müşareket (beraberlik) bildirmek için: Örnek:
=Bekir selimle dövüştü
2- Babının Mutavaatını (dönüşlülük) ifade etmek için:
Örnek: =Öğündü =Kendi kendine öğündü
9

=Uzak tuttu
=Uzak durdu
-----------------
3-Yapmacık bir davranışı ifade etmek için: Örnek:
=Hasta oldu
=Hastaymış gibi göründü
=Ağladı
=Yalandan ağladı (ağlıyormuş gibi yaptı)
1.1.3.Üç harf eklenerek yapılan bablar ( ):
:
----
- -2
3
-4
1. İstifal ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı hemze sakin sin ve fathalı ta harflerini ilave
ederek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebepler için nakledilir:
1-İstek (talep) bildirmek için:
Örnek: =Bağışladı =Bağış diledi
=Acıdı
=Merhamet diledi
2-Müteaddi (geçişlilik) için: Örnek: =Çıktı =Çıkardı
=Ebu Bekir Ömer (r.a)’ı yerine bıraktı
10

3-Tahavvül (bir halden bir hale dönüşmeyi) ifade için:
Örnek:
=Çamur taşlaştı
2. İf’î’âl ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı hemze, aynu’l-fiilin cinsinden bir harf ve
aynu’l-fiil ve lamu’l-fiil arasına bir vav harfini ilave ederek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebep için nakledilir:
1-Mübalağa (aşırılık) ifade etmek için: Örnek:
=Kamburlaştı
=İyice kamburlaştı
3. İfivval ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı hemze, aynu’l-fiil ve lamu’l-fiil arasına iki
vav harfini ilave ederek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebep için nakledilir:
1-Lazım fiilin mübalağasını ifade etmek için: Örnek:
=Deve yürüdü
=Deve hızlı yürüdü
4. İf’iylal ( ) Babı: Sülasi fiilin başına kesralı hemze, aynu’l-fiil ve lamu’l-fiil arasına bir
elif ve sonuna da lamu’l-harf cinsinden bir harf ilave ederek yapılır.
Sülasi bir fiil bu baba şu sebep için nakledilir:
1-Daha fazla mübalağa ifade etmek için daha çok renk ve kusur bildirmek için kullanılır:
Örnek:
=Kırmızı
=Kıpkırmızı oldu
11

Aşağıdaki tabloda sülasi fiillere harf eklenerek elde edilen bablar ve bu babların mazi, muzari,
emir, masdar, ism-i fail ve ism-i meful kalıpları toplu halde görülmektedir.
SÜLASİ MEZİD FİİL KALIPLARI (HARF İLAVE EDİLEREK)
-
12

2. Rubai Mücerred Bablar ( ): Asli harf sayısı dört olan fiillerdir. Bir adet
babı vardır.
-1
1. Fe’leletün ( ) Babı: Rubai mücerred bir tek babtır. Örnek:
=Gece karardı,
=Öğretmen kitabı terceme etti.
RUBAİ MÜCERRED FİİL KALIBI
2.1.Rubai Mezid Bablar ( ):
2.1.1.Rubai Mücerred üzerine bir harf ziyade edilerek yapılan bab:
( ):
Rubai mücerred fiile bir harf veya iki harf ilave edilerek yapılan bablar çok az kullanılır ve
genellikle bu bablar mübalağa ifade ederler.
:
-1
1. Tefa’lülün ( ) Babı: Rubai mücerred fiilin ününe ta harfi ilave dilerek yapılır.
=İsa taşı yuvarladı ve taş da yuvarlandı.
2.1.2.Rubai Mücerred üzerine iki harf ziyade edilerek yapılan bablar: ( ):
Rubai Mücerred üzerine iki harf ziyade edilerek yapılan iki bab vardır. Bu bablar genellikle
lazım fiilin mübalağası için kullanılır.
13

1. İfinlal ( ) Babı: Rubai mücerred fiilin başına bir hemze, aynu’l-fiil ve lamu’l-fiil
arasına bir nun harfi ilave edilerek yapılır. Genellikle bu bab rubai mücerred fiillere
dönüşlülük kazandırmak için yapılır. Örnek:
-1
-
=Kavmi topladım,
=Kavim toplandı
2. İfillâl ( ) Babı: Rubai mücerred fiilin başına bir hemze, ikinci lamu’l-fiil cinsinden bir
harfi ilave ederek yapılır. Bu bab lazımdır ve mübalağa ifade etmek için kullanılır. Örnek:
=Mutmain oldu, rahat buldu,
=Adamın derisi kaşıntıdan kurudu.
RUBAİ MEZİD FİİL KALIPLARI (HARF İLAVE EDİLEREK)
Her ne kadar çok az kullanılmasına rağmen rubaiye mülhak olan (ilave edilen) dört vezin
daha vardır, bunları da burada zikretmek istiyoruz:
:
Yürüyüşünde hızlandı -1
14

Çorap giydi -
Şeytanın fiiline benzedi -
Miskinlere benzedi -
**************************************************
ALIŞTIRMALAR ( )
S.1- Aşağıdaki mezid fiillerin bablarını yazınız.
---------------------------------------------
S. - Aşağıdaki ayetlerde geçen mezid fiilleri çıkartınız ve bablarını yazınız.
(Haşir, 59/3)
--------------------------------------
(Al-i
İmran, 3/151)
(Araf, 7/142)
(Araf, 7/136)
S.3-Aşağıdaki her baba uygun iki fiil yazınız.
-----------------------------------
15

S. -Aşağıdaki her fiili uygun bir mezid baba aktararak faydalı bir cümlede kullanınız.
------------------------------------------------
S. -Aşağıdaki fiilleri babına aktarınız.
-------------------------
**************************************************
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Abdulalim İbrahim, en-Nahvu’l-Vazifî, Daru’l-Mearif, Kahire, 1969.
el-Carim, Mustafa Emin, Ali, en-Nahvu’l-Vadıh, Daru’l-Mearif, Mısır, 1975.
el-Fadiyla, Abdulhadi, Muhtasaru’s-Sarf, Daru’l-Kalem, Beyrut, trs.
eş-Şertuni, Reşid, Mebadiu’l-Arabiyye, Kahraman Yay., İstanbul, 1986.
Gabbiş, Ahmed, el-Kamil fi’n-Nahvi ve’s-Sarfi ve’l-İrab, Daru’l-Ciyl, Beyrut, 1979.
Galayini, Mustafa, Camiu’d-Durusu’l-Arabiyye, Beyrut, 1983.
Hüseyin Şerare, Ahmed Ebu Sa’d,Delilu’l-İrab ve’l-İmla, Daru’l-İlmi li’l-melayiin, Beyrut, 1982.
İbn Akil, Bahauddin Abdullah, Şerh İbn Akil, Daru’t-Türas, Kahire, 1980.
İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdillah Cemalüddin el-Ensari (v. 761), Katru’n-neda ve Bellü’s-
Sada, (Thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), Arslan Yayınları, İstanbul, trs.
İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdullah Cemaluddin b.Yusuf b.Ahmed b. Abdillah, Evdahu’l-
Mesalik, Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, 1980.
- Şerhu Şuzuri’z-Zeheb, Kahire, 1965.
Kemal Ebu Muslih, el-Kamil fi’n-Nahvi ve’s-Sarfi, Beyrut, trs.
Komisyon, e-Nahv ve’s-Sarf, Riyad, 1985.
Komisyon, Uygulamalı Arapça Nahiv Sarf ve Metinler, İzmir, 1988.
16

Şelebi, Tarik Sa’d, en-Nahvu’l-Mefhum, Daru’l-Fikri’l-Muasır, Kahire, 2008.
Yaşar, Ahmet, Arapçanın Temel Kuralları, İzmir, 1995.
Yılmaz, Oktay, Arapça Dilbilgisi, Ravza Yayınları, İstanbul, 2009.
17