Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bilimsel Araştırma YöntemleriDoç. Dr. Recep KARA
3. Ders1.Literatür Taraması- Literatür taraması nedir ve nasıl yapılır?- Literatür taramasında kütüphaneler2. Süreli Yayın nedir? Süreli Yayınların Takibi nasıldır?3. İnternetten Faydalanma
1. Literatür Taraması Nedir?‣ Var olan kaynak ve belgeleri inceleyerek veri toplamaya literatürtarama denir.‣ Bilimsel alanda, bir bilim dalının çeşitli konularında kitap, dergi, makalegibi çeşitli biçimlerde verilmiş yapıtların tamamını dile getirir (Çolak,2012).‣Literatür tarama Google taraması değildir!‣İnternetteki her kaynak güvenilir değildir. İnternetten aldığımızbilgiler akademik açıdan geçerli olmalıdır. Bunun sorumluluğu yazaraaittir! (EBE Z, Eğitimde Araştırma Yöntemleri ).
‣ Araştırma problemi belirlenmeden önce <strong>araştırma</strong>cı bir ön literatürtaraması yapar.‣ Araştırma problemini oluşturduktan sonra ilgili literatürü detaylı birşekilde inceler, problemini gözden geçirir ve ilgili literatürle ilişkilendirir.(Çolak, 2012)
‣ Araştırmacı, <strong>araştırma</strong>sına başlarken o konuda yapılan önceki<strong>araştırma</strong>ları ve kavramsal literatürü bilmek durumundadır.‘Bu konuda kim, ne zaman, neyi araştırdı,hangi bulgulara ulaştı?’ gibi…Bu konuda araştırılmayan noktalar nelerdir?gibi soruların cevabının bilinmesi gerekir.Aksi halde "aradığını bilmeyen, bulduğunun farkına varamaz"konumuna düşülür.(Çolak, 2012)
İyi bir literatür derlemesi …1. Araştırma problemiyle doğrudan ilgili olmalıdır,2. Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayanbelgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması gerekir,3. Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmamalı, literatürdekigörüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini göstererekdeğerlendirebilmeli,4. Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunuözetleyen bir sentez oluşturabilmeli,(EBE Z, Eğitimde Araştırma Yöntemleri ).
5. İlgili literatürdeki (ihtilaflı) üzerinde uzlaşılmayan alanlarıgösterebilmeli,6. Okunan metinler çok fazla alıntı yapılmadan, <strong>araştırma</strong>cının kendiifadeleriyle özetlenmeli ve yorumlanmalı,7. Konuyla ilgili daha fazla <strong>araştırma</strong> gerektiren soruları ortayakoyabilmeli,8. Yapılacak <strong>araştırma</strong>nın, <strong>araştırma</strong> konusuyla ilgili mevcut bilgilerizenginleştireceğini gösterebilmelidir.(EBE Z, Eğitimde Araştırma Yöntemleri ).
Literatür taraması bizlere neler kazandırır?• Literatür taraması sayesinde <strong>araştırma</strong> konusuyla ilgili önceden yapılmışçalışmalar incelenir, konuyla ilgili geniş çaplı bilgi elde edilir,<strong>araştırma</strong>cının <strong>araştırma</strong> problemi hakkındaki düşünceleri netleşir.• Aynı konuda önceden yapılmış <strong>araştırma</strong>larda eksik kalmış ya dageliştirilmeye açık noktalar varsa <strong>araştırma</strong> bu noktalarayönlendirilebilir.• Literatür taraması sırasında <strong>araştırma</strong>cı, aynı ya da benzer konulardayapılmış çalışmaları inceleyerek kendi çalışmasının literatür içindenerede yer alacağı hakkında bir fikir sahibi olur.(Çolak, 2012)
Literatür ve Kaynak Taraması Nasıl Yapılır?Literatür taraması yapılırken birincil ve ikincil kaynaklardan yararlanılır.• Birincil kaynaklar;– orijinal <strong>araştırma</strong> çalışmaları ya da yazılarıdır.Bunlar bir kuramcı, <strong>araştırma</strong>cı tarafından yazılırlar.Bilimsel dergilerde yer alan deneye dayalı <strong>araştırma</strong>lar, <strong>bilimsel</strong> monograflar,<strong>araştırma</strong>n raporları ve tezler böyledir.• İkincil kaynaklar,–birincil kaynakların bir sentezidir.‣ Bunlar orijinal bir <strong>araştırma</strong>yı özetleyen ve ansiklopedi veya dergilerde yeralan makalelerdir.‣ Pek çok birincil kaynağı belli bir çerçevede birleştiren bir ders kitabı da olabilir.(Çolak, 2012)
Kaynak TaramasıKaynak taraması “ön kaynak taraması” ve “detaylı kaynak taraması” olmaküzere ikiye ayrılır.İki kaynak taramasının da amacı ve yöntemi birbirinden farklıdır.1. Ön Kaynak TaramasıAna amacı; detaylı konu başlıklarının belirlenmesidir.Yöntemi; ana konu başlığına göre yapılan rastgele taramadır.2. Detaylı Kaynak TaramasıBu aşamada detaylı konu başlıklarına göre kütüphaneler veinternetten kaynak taraması yapılabilir.Sıklık analizine göre en önemli kaynakların nerelerde olduğu ve bunlaranasıl ulaşılabileceğinin belirlenmesi de detaylı kaynak taraması sırasındayapılan faaliyetlerdendir.(Çolak, 2012)
Literatür Tarama Sistemleri• Literatür taramasına; <strong>araştırma</strong> problemi ile ilgili anahtar kelimelerinseçilmesi ile başlanır, sonra ilgili veri tabanına ulaşılmaya çalışılır.• Önemli olan veri tabanı ile ilgili tam bir liste elde etmektir.Kaynakların Taranmasında Diğer Unsurlar:A- UzmanlarB- Kütüphaneler / KitaplıklarC- Arşivler (Belgelikler)D- KitaplarE- DergilerF- TezlerG- Önceki Araştırma Taramaları(Çolak, 2012)
A- UzmanlarBilgi ve teknoloji çağında bile en iyi bilgi kaynağı, <strong>araştırma</strong>yapılan alanın uzmanıdır.– Alanı bilen birine sormak suretiyle önemli kitap ve makaleleri,önemli <strong>araştırma</strong>ları, önemli bilgi kaynaklarını bulmakmümkündür.(Çolak, 2012)
B- Kütüphaneler / Kitaplıklar• Araştırmacı ihtisaslaşmış kütüphaneleri tanımalı ve bibliyografyalarınısıklıkla takip etmelidir.• İhtiyaç duyduğunda hangi kaynağı, hangi kütüphanede, hangi kitaplıktabulabileceği konusunda bilgi sahibi olmalıdır.• İndeksler, Özel kitaplar, Yıllıklar,Abstractlar ve kütüphanelerinbüyüklüğüne göre de dergiler ve sürelidiğer yayınlar yer almaktadır.• Daha ayrıntılı bilgi için konuya ilişkin<strong>araştırma</strong> makalelerinin ayrı basımlarınaulaşılabilir.(Çolak, 2012)
Literatür Taramada Kütüphaneler• Üniversitemiz kütüphanesinden faydalanmak…
C- Arşivler (Belgelikler):Arşivler çoğunlukla basılı olmayan kayıtlar, raporlar, mektup, dilekçe ve anılargibi belgelerin saklandığı birimlerdir.–Halka ya da <strong>araştırma</strong>cılara doğrudan açık değildir; yararlanmak için, özel izinalma zorunluluğu vardır.–Mülkiyetine göre Özel arşivler ve Resmi arşivler olmak üzere iki türlüdür.(Çolak, 2012)
D- Kitaplar:• Üniversite kütüphaneleri her alandan çok sayıda kitabı içerir.
E- Dergiler (Süreli Yayınlar?)– Eğitim alanında uluslararası 1000'i aşkın dergi bulunmaktadır.– Bunlar yılda birkaç kez yayınlanır ve kütüphanelere gönderilirler.– Dergiler, <strong>araştırma</strong>cılar için temel <strong>araştırma</strong> literatür kaynağıdır.– Dergiler sundukları bilgiye göre türlere ayrılırlar.(Çolak, 2012)
– "Dissertation Abstracts International" doktora tezleri için temel kaynaktır.Yükseköğretim Kurulu (YÖK) bünyesinde kurulan "Dokümantasyon veUluslar arası Bilgi Tarama Merkezi– Yurt dışı taramalara ek olarak,1987'den beri Türk üniversitelerinde yapılan yüksek lisans, doktora, tıptauzmanlık ve sanatta yeterlik tezleri ile ilgili bir veri tabanı oluşmuştur.Bu, Türkçe hazırlanmış ilk veri tabanı olma özelliğini de taşımaktadır.(Çolak, 2012)
G- Önceki Araştırma Taramaları:
Elektronik Ortamda LiteratürTarama Yöntemi• İnternet üzerindeki kaynakları sorgulamak ve aradığımız bilgilere ulaşmakiçin kullandığımız Web üzerindeki tarama mekanizmaları Konu Kataloglarıve Arama Motoru şeklinde iki türlüdür.
a) Konu Katalogları:– Konu rehberlerine göre bilgilerin sınıflandırıldığı ve sorgulamanın birtakımkonu başlıklarından yararlanılarak yapıldığı sistemlerdir.b) Arama Motoru "Search Engine":
Change language