YUSUF U ZtinEYiln

ATATURK KULTUR,DIT- vp reRiH yiJrspr KURUMU 

TUNT DiL KURUMU YAYINLARIZ 564 

ERZI'RUMLU 

DARiR 

KIg5f,-I 

YUgUF 

YUSUF U ZtinEYiln 

DTi LEYIA TNNAHAN

i 

ATAT.URK T

Bu eserin 5846 sayrh kanuna gore biittin yayln, terctime ve iktibas 

haklarr Ttirk Dil Kurumu'na aittir. 

inceleyenler : Prof. Dr.Tnynep KORKMAZ 

Prof. Dr. Kemal ERASLAN 

Birinci Baskr: 1994 

ISBN: 975 - 16 - 0597 - 0 

Dizgi-Baskr : Semih Ofset Matbaacrlrk Yayrncrlrk ve Ambalaj Sanayi Ltd. $ti. 

Briyuk Sanayi 1. Cad. No: 74 iskitler 06060 ANKARA 

Tel:341 4075 (4 Hat). p"1"' 341 98 98

5. SORU EKi 

d. Gelecek zaman kipi ......... .... 100

l 

li--

soz BA$I 

14. asrrda yazrlmrg Anadolu'nun defigik sdhalanna ait metinlerin tesbiti, heniiz kuruluq 

devresini yagayan Eski Anadolu Tiirkgesi yazr dilinin, geqitli alrz ve givelerle olan 

mtinasebetini ortaya koyacak ve sebebi bilinmeyen bir gok fonetik hadisenin aydrnlanmasrna 

yardrmcr olacaktrr. 

Bu asrrn ikinci yensrnda yazrlmrq olan Darir'in Krssa-i Yfisuf mesnevisi, bu bakrmdan 

biiyiik bir cinem arz eder. Eser iizerinde, bugiine kadar, negredilmemig bir kaE lisans 

tezinden bagka, dil ve edebiyat ara$trrmasr yaprlmamrqtrr.(l) Bunlar iginde GiilEin Kocaengin'in 

1954'te yaphgl ve Tiirkiyat Enstitiisii T.440'ta kayrth bulunan lisans tezi, 

Universite niishasr ile hus0si ellerde oldu[u sciylenen ikinci bir niisha arasrnda yaprlan 

bazr karqrlaqtrrmalarr ihtiva etmesi bakrmrndan, dikkate deler bir gahqmadrr. 

Eserin, incelememize esas olan yegdne nijshasr, istanbul Univelsitesi Kiitiiphanesi, 

TY.3 ll'de kayrthdrr. Bu niishaya balh olarak yaptrlrmrz gahgma, giriq, inceleme, 

metin, dizin ve sonug bciliimlerinden meydana gelmektedir. 

Qahqmalarrmrz srrasrnda karqrlaqtrlrmrz en cinemli problem, edisyon kritige elveriqli 

ikinci bir niishanrn yoklulu olmuqtur. Buna ralmen, istinsah hatalarrnrn bir krsmrnr yukarrda 

bahsettifimiz lisans tezindeki karqrlagtrrmalardan faydalanarak diizelttik. Eserin 

Milli KiitiiphAnedeki bir Stile Fakih yazmasr igine karrgmrq yaklaqrk 400 beyitlik bir boli.imii 

de, bazr hatalarrn diizeltilmesindebize rqrk tuttu.(z) Qok bdriz hatalan ise metin 

iginde diizelterek dipnotlarda gerekli aErklamayr yaptlk. Mtistensih tarafrndan unutulmuq 

olabilecelini zannettilimiz gekillerin ise en uygununu. parantez iEinde metne ekledik. 

Vezin bozukluklarrna dipnotlarda igaret ettik. Metin tesbiti srrasrnda, yazrda giisterilen 

iinliileri, devrin fonetik karakterine aykrrr dahi olsa, aynen aktardrk. Giisterilmeyen 

iinliilerin tesbitinde ise Eski Anadolu TiirkEesinin fonetik cizelliklerine g6re hateket 

ettik. Metin iEinde kullandr[rmrz iqaretlerde, Ttirk ilmi Transkripsiyon Sistemini esas 

aldrk. 

Dizin bciliimiinde; Farsga baghklarrn drgrnda, metinde karqrlagtrlrmlz biitijn kelimeleri. 

gekimli qekilleri ile birlikte gosterdik. inceleme briliimiinde ise, eseri, iml6 6zellikleri. 

ses, qekil ve ciimle yaprsr bakrmrndan inceledik. Qahqmamrzrn ilk boliimiinii teqkil 

eden Giriq'te, 15. asrr baglanna kadar Arap, iran ve Tiirk edebiyatlannda yazrlmrg 

Yrlsuf ve Znleyhd hikdyelerinden, Erzurumlu Dadr'in hayatr, edebi qahsiyeti ve eserlerinden 

bahsettik. Aynca Krssa-i Yfisufun muhtevasr, gekil ve dil dzellikleri, niisha tavsifi 

ve hikdyenin konusu iizerinde durduk. 

Hocam Prof. Dr. Ahpet B. Ercilasun'un tegvikleriyle bagladrlrm bu gahqmayr, yine 

onun ilgi ve yar-drmlanyla siirdiirdiim. Tez konusunun seEiminde, hocam Prof. Dr. Zeynep 

Korkmaz'rn delerli tavsiyelerinden faydalandrm. Aynca gahqmamrn Eeqitli safhalannda 

hocam DoE. Dr. Abdulkerim Abdulkadirollu'nun ve arkadaglarrm L. Nihal Yazar 

r.e Yrd. Doq. Dr. Kdmil Akarsu'nun yardrmlarrnr giirdiim. Hepsine tegekkiir borEluyum. 

LeylA Karahan 

' I ' C. Kocaengin, Zarir ve Yisuf ile ZiileyhA Mesnevisi, Tiirkiyat Ens. T.440. lst. 1954. 

\. Ozyigit, Erzurumlu Darir'in Knsa-i Yfisuf Mesnevisi, Tiitkiyat Ens. T. -592. Ist. 1962-63.S. Dinar. 

Zarir'in Yffsuf ve Zclihasrnrn Gramcr Hustsiyetleri, Tiirkiyat Ens. T. 341 . Ist. I 949-50. 

l9S5vrhndatanramladrlrmrzbudoktoratezindenaltryrlsonla, l99l yrhndaAzerbaycan'da,dabueser 

iizerinde bir gahrsma neqredilrniqtir. Eserin kiinyesi bibliyografyaya eklenmigtir. 

,lt Bu di.izeltmeler srrasrnda. UN, GN, MN krsaltmalarr kullanrlmrqtrr. UN (Universite Ni.ishasr), GN (Gailqin 

Kocaengin Niishasr), MN (Milli Kiitiiphane Niishasr)

UN 

GN 

Mr.r 

TDAY 

TDED 

TDK 

ie 

TY 

A. 

F. 

A.F. 

A.T. 

T.F. 

F.A. 

F.T. 

a.g.e. 

a.g.mak. 

a.g.yazma'. 

krq. 

bkz. 

ktp. 

vr. 

nr. 

Universite Niishasr 

Gtilcin Kocaengin Niishasr 

Milli Kiittiphdne Niishast 

Ttirk Dili Aragtrrmalarr Yrlhlr 

Tiirk Dili ve Ede\iyatr Dergisi 

Tiirk Dil Kurumu 

islAm Ansiklopedisi 

Tiirkge Yazmalar 

Arapga 

FarsEa 

Arapga-FarsEa 

Arapga-Tiirkge 

Tiirkge-Farsqa 

FarsEa-ArapEa 

FarsEa-TiirkEe 

adr gegen eser 

adr gegen makale 

adr geqen yazma 

karqrlagtrrrmz 

bakrnrz 

kiitiiphane 

varak 

numara 

KISALTMALAR

GIRI$ 

Tiirk edebiyatinrn gok sevilen ve bundan dolayr birgok manzum ve mensur essre 

konu olmuq hikdyelerinden biri, Y0suf ve Ziileyhd hikdyesidir. Bu ralbetin en 

cinemli sebebi, konunun dini bir kayna[a dayanmasrdr. Kur'dn-r Kerim'de "ahsenii'l-kasas" 

olarak vasrflandnlan bu hikdye(l), asrlarca, miisliiman Tiirk yazarlar 

tarafrndan dini bir qevkle iqlenmiq, boylece biri dilerine benzemeyen pek delerli 

eserler ortaya Erkmlgtlr. 

Ytsuf ve ZiileyhA hikAyesi. iran ve Arap edebiyatlarryla, Batr edebiyatrnda da 

btiyiik ralbet gormtiqtiir. Renan'rn bu hikAye iEin sciyledili "delil sadece en eski, 

belki bu ana kadar hiE eskimemiq roman" sdzleri, hik6yenin Batr edebiyatrndaki yerini 

gcistermesi bakrmrndan dnem tagrr(2). Batr edebiyatrnda gegitli dillerde iglenen 

bu hikAye, giizel sanatlann diler kollarrna da tesir etmiq, hikdyenin Eegitli motifleriyle, 

resim, heykel ve operalar viictda getirilmigtir(3). 

Bu konu, Batr edebiyatrnda, hikdyenin en eski kaynalr olan Tevrat esas ahnarak; 

Ttirk, iran ve Arap edebiyatlarrnda ise tefsir, hadis ve isldm tarihlerinden faydalanrlarak 

iglenmiqtir(4). 

I. 15. ASRA KADAR ARAP, in.q.N ve tiiRtC EDEBIYATLARTNDA yAzrLMIg 

Y0sUF ve zUlnyHA uirAynr,rni 

A. Arap Edebiyatrnda 

Bu konu, Arap edebiyatlnda daha z\ydde mensur olarak iglenmiq ve bu mensur 

eserlerin igine bazen ktigiik manzfi meler serpiqtirilmigtir. 

Hikdyenin Arap edebiyatrndaki ilk cimefi, GazAli'nin (olm. M. 1111) Bahrii'l- 

\{ahabbd" adh eseridir. British Museum'da bir niishasr bulunan eser, 1894'de Bombay'da, 

1900'de Delhi'de basrlmrqtrr(5). 

ikinci eser, ibnii'l-Cevzi Abdu'r-rahman b. Ali b. Muhammed Eb0'l-Ferec 

CemAlii'd-din'in (M.1116-1200) Zehrti'l-Anik fi Krssa-i Y0suf-r srddik baghkh 

Y0suf s0resi refsiridir(6). 

M.1284 yrhnda, Eb0 Hafs Sir6cu'd-d?n b. Omer b. ibrahim el-Ensdri el-Avsi el- 

\taliki el-Miizekkir tarafindan yazian diler bir hikiye ise Zehrii'l-KimAm fi Krssa-i 

Y0suf Aleyhi's-seldm adrnr tagrmaktadrr(7). Si.ileymdniye Kiiti.iphdnesinde geqitli 

niishalan bulunan eserin, Tiirkgeye de terciimesi yaprlmrqtr(8). 

Kur'6n-r Kerirn, l2l3. Bu s0re, 1l I Ayet olup, Mekke-i Mi.ikerreme'de nizil olmugtur. 

i.HikmetErtaylan,TiirkDilindeYazrlanilkY0suf veZiileyhd",TDED,ist. 1948,s.211. 

H. Dolu, Mengeinden Beri Yrisuf Hikiyesi ve Tiirk Edebiyatrndaki Versiyonlarr s. 89-93. 

Vak'alann srralanrqr, kaynaklann hepsinde aynr olmakla beraber, Tevrat'ta tefemrat fazladl'. Meseld, 

Tevratta, Yfisufun meqhur on bir yrldrz, giineq ve ay riiyasrndan

TAcu'd-din EbO Bekr Ahmed b. Muhammed Yezid el-T0si'nin Cdmi'-i LetAifii'l- 

Besdtin adh eserini ise Muhammed b. Muhammed Altrparmak Tiirkqeye terciime 

etmiqtir. Bu eserin, istanbul ktitiiphanelerinde niishalan bulunmaktadrr(9). 

Molla Mu'ini-i Cuveyni'nin Ahsenii'l-Kasas'l ile, Aldu'd-din Ali b. Muhammed 

U. ibrdtrim b. Hazinti'q-gihi el-BagdAdi'nin (olm. M. 1340) tek niishasr KAhire Hidiv 

Kiitiiph6nesinde bulunan Tefsir-i Sfire-i Y0suf adh eseri, l -5. asra kadar Arap edebiyatrnda 

yarrlan son Y0suf ve Ztileyhd hikAyeleridir(10). 

B. iran Edebiyatrnda 

Y0suf ve Ziileyhd hikdyesinin, iran edebiyattnda, manzum ve mensur olarak yazrlmrq 

pek qok orneli vardir. 

Bu konuyu iqleyen ilk mesneviler, Ebfi'l-Mtieyyed Belhi ve Bahtiyar Ahvazi'ye 

ait olup, her iki mesnevi de kayrptrr(11). 

Firdevsi-i T0si'ye ait oldulu ileri siiriilen mesnevi ise, iran edebiyatrnda. 

CAmi'nin eserinden tince yazrlan Y0suf ve Zileyh6, hikAyelerinin en meqhurudur. 

Irak'ta M. 99-5/996'da yazrlan bu eser i.izerindeki son tetkikler, eserin miiellifi konusunda 

bir rakrm tereddtitler getirmigtrr. Ethe'ye gcire baqka higbir iran ;airinin kullanmac|lr 

miitekArib vezninin kullanrhgr, eserin Firdevsi'ye ait oldujunu gcistermekteclir( 

l2). Ritter c gcire de "e!er bu eser Firdevsi'nin ise, Firdevsi'nin birbirinden 

Eok farklr iki iislfibu varclrr veya qairinin, mesnevinin Firdevsi'ye isnad edilmesi iEin 

bir: sahtekirhk yapmrrs oldulunu kabul etmek lAzrmdrr"(13). 

Sultan Sencer devri qairlerinden $ihAbu'd-din Amdk Buh6ri ile Herath Ri.iknti'd- 

din Mes'ficl b. Muhammed imam-zdde'nin M. 1223-122'7 ytllan arasrnda yazdrlr 

Yfisuf ve Ziileyhd hikdyesi, konunun manzum olarak iqlenrhig di$er ornekleridir 

(14). 

iran edebiyatrnda, mensur ilk Y0suf ve Ziileyha hikdyesi, Hoca Eb0 ismi'il 

Abdu'l-ldh b. Ebi Mansfir Muhammed el-Ensdri Herati'nin (1006-1088) Enisii'l- 

Miiridin ve $emsii'l-Mecdlis aclh eseridir. Eselin india Office, 1458 numarada kayrt[ 

bir niishast bulunmaktadrr.(15). Bazr araqttrrctlara gtire, Tiirk edebiyatlnda bu 

konuyu iqleyen miiellifler, Herath EnsAri'nin bu eserinden faydalanmrqtrr(16). 

Ebfi Nasr Ahmed b. Ahmed b. Nasr el-BuhAri'nin Enisii'l-Mtiridin ve Ravzatii'l- 

Muhibbin adrnt taEryan 40 meclislik eseri ile Mahm0d b. Muhammed b. ibrahim ve 

Mu'inii'd-din Muhammed Emin b. $erefii'd-din Hacr Muhammed el-FerAhi tarafln- 

(9) H. I)olu, Mengcinden Beri Yffsuf HikAyesi vc Tiirk Edebiyatrndaki Versiyonlart s. 100. 

r l0) a.g.c.. s. 100. 

(l l) a.g.e., s. I I l-l 12. 

( l2) a.g.e.. s. 120. 

(13) H. Ritrer, Firdevsi macl. iA, s. 644-64-5. Uu konudaki qe.sitli grirtiSler iqin bkz. Abdurresul Tahbazzatle 

Hayyanrptrr'. Ttirk ve Iran Edebiyatlarrnda Yffsuf ve ZiileyhA Mcsncvileri' s. 20-58 

( l4) H. I)olu, Menqeinden Beri Yfisuf HikAyesi vo Tiirk Edebiyatrndaki Versiyonlan' s. | 25. 

tl5) a.g.c.. s. 16.5. 

( l6). Bkz. Felhad Zeynalol'. "Ali'nin Krssa-yr Yfisuf u". s. 43. 

to

dan yazrlan Y0suf s0resi tefsirleri; iran edebiyatrnda 15. asrrdan cince yazrlan mensur 

Y0suf ve ZiileyhA hikdyeleridir(17). 

C. Tiirk Edelriyatrnda 

Ttirkiye ve yabancr iilkelerdeki kiitiiphdne ve koleksiyonlarda, miiellifi bilinen 

ve miiellifi meghul, gok sayrda Yfisuf veZileyhi hikdyesi mevcuttur. Bunlar iginde 

13. ve 14. asra ait olup, mtiellifi bilinenler qunlardr: 

1. Ali'nin Krssa-i Yffsuf'u 

Tiirk edebiyatrnda bu konuyu iqleyen ilk eserdir. Miiellifi hakkrnda kaynaklarda 

hiEbir bilgibulunmayan bu eser, M. 1233'te yazrlmrgtrr(18). Terciime olmadrlr gibi, 

gekil ozellikleri bakrmrndan da tamamen milli bir karakter taqr. Eser dcjrtliikler 

hdlinde yazrlmrq ve 12'li hece vezni kullanrlmrgtrr. Miiellif eserini yazarken, 

Kur'dn-r Kerim'den hareket etmirs, hadiseleri sade bir gekilde anlatmrqtrr. Eser. 

Do$u ve Batr Tiirkqesi cjzelliklerini aksettiren karrqrk dilli bir eser manzarasr gristermektedir(19). 

Dresden. Berlin. Edinburg, Leningrad ve diler Sovyet kiitiiphdnelerinde 

birEok ya?-ma ntishasr vardrr. Bu niishalara dayanrlarak, eserin 

Kazan'da geqitli baskrlan yaprlmrgtrr. Houtsma tarafrndan neqredilen bu eserin dili 

i.izerinde Brockelmann'rn bir gahqmasr bulunmaktadrr(2O). 

2. Halilo$u Ali'nin eseri 

Bu eser, Krrrmh Mahmfid adrndaki bir qair tarafindan "de;t", yani Krnm diliyle 

yazrlan Y0suf ve Ziileyhd hikAyesinin "Tiirki dil"e terciimesidir. Sdhasrnda hayli 

56hret buldulu anlaqrlan bu eserin, O$uz Tiirkleri arasrnda da okunmasrnr isteyen 

Haliloglu Ali, eseri Anadolu Tiirkgesine aktarmrqtrr. Eserde geEen; 

ol halilogh ali 

yidi divdndur eli 

ol diizdi tiirki dili 

degt dilinden donderii 

mtsralan, bu hususu aqrkga gostermektedir. Eserin telif tarihi ve sdhasr tam olarak 

bilinmemekle beraber, Raif Yelkenci'de bulunan ve istinsah tarihi -hata yoksa- M. 

1235 olan niishadan, eserin 13. asra ait oldu-iu anlaqrlmaktadrr(21). 

Eser, 7'li hece vezniyle ve dciltliikler hdlinde yazrlmrqtrr. Bu cizellikleriyle, 

-\li'nin Ktssa-i Yfisufluna benzer. Gota'da Diika KiitiiphAnesinde ve Raif Yelken- 

' I - i H. Dolu. Mcngeinden Beri Yffsuf HikAyesi ve Tiirk Edebiyatrndaki Versiyonlarr, s.166- 167. 

'lSr Prof. Dr. Ferhacl Zcynalol. son yrllarda Azerbaycan'ur Cencc qehrinde Ali'nin Krssa-i Yfisufunun miikenrnrcl 

bir nlishasrnrn oltaya grktrlrnr, Bak0 niishasr olarak adlandrnlan bu niishanrn sonundaki bilgilerden. 

eserin ashnrn H. 630'da defil. H. 609'da yazrldrlrnrn anlaqrldrlrnr ileli siir0yor. Bkz. F. Zeynalot-." 

Ali'nin Krssa-yr Y0sul'u", s. 43-44. 

i9r F. Kcipriilii, Tiirk Edcbiyatr Tarihi. s. 135-2.r/). 

.-1-rr C. Brockelmann,'AIi's Krssa'i Jusuf. 

:;' i.HikmetErtaylan,"Ti.irkDilindeYazrlanilkY[rsuf veZiileyhd",s.216-22l.A.Sn'r'rLevend,FIalilo!lu 

Ali'vi 14. asrr 5airlerinden kabul cdiyor. Bkz. A. Srrrr Levend, Tiirk Edebiyatr Tarihi. s. 128. 

ll

ci'de birer niishast mevcuttur(22). 

3. $eyyid Hamza'nrn eseri 

14. asra ait olan bu eser(23). DAsitAn-r Yffsuf Aleyhi's-seldm veHdzd Ahsenii'l- 

Kasasti'l-Miibdrek adrnr taqrmaktadrr. Mesnevi tarzrnda ve fdilatiin, failatiin, failiin 

vezniyle yazrlmrgttr. F,serin tamamr 1529 beyitttir. Mevcut niisha, bozuk bir imldya 

sahiptir. Vezin bozukluklarr fazladr. $air, Kur'dn-r Kerim'i esas alq4q, aynca tefsirlerden 

de faydalanarak, hadiseleri sade ve samimi bir dille, oldukga canh bir qekilde 

anlatmtqfir. Eserin Raif Yelkenci'de bulunan tek niishast, M. 1545'de Abdu'r-Rahim 

b. Kasrm b. Hasan tarafindan istinsah edilmigtir. Dehri Dilgin, eserin transkripsiyon 

ve faksimilesini negretmig, Taldt Tekin de eserin dil iizellikleri i.izerine bir galtqma 

yapmr$ttr(24). 

Hayatr hakkrnda pek az bilgiye sahip oldulumuz $eyydd Hamza'yr ilim dlemine 

ilk olarak tanrtan F. Kiipriilii'dtir(25). Kopriilii, onun "batrni mezhepli babalardan" 

oldu[u goriiqiindedir(26). S. Bulug'a gdre ise, $eyydd Hamza'ntn na'tleri, onun 

koyu bir stinni oldulunu gdstermektedir(27). Krzr Ash Hatun'a ait Akqehir mezathlrnda 

bulunan bir kitabe, onun Akqehir havalisinde yagaml$ olabileceli ihtimalini 

ortaya qrkarmaktadrr, 

$eyydd Hamza'nrn, Y0suf ve Z;J,leyhd mesnevisinden baqka muhtelif mecmualarda 

araz ve hece vezniyle yazrlmrq manz0meleri bulunmaktadr(28). 

4. Siile Fakih'in eseri 

Adrndan baqka, hayatr hakkrnda hig bir bilgiye sahip olmadt$rmrz Siile Fakih'in 

yaqadr[r astr da miinakaga konusudur. Araqturctlann bir krsmt onu 13. aslr, bir 

knmr ise 14. astr qairlerinden kabul eder(29). Y0suf ve Zileyh6, mesnevisi, 4800 

beyitlik biiyiik bir eserdir. $eyydd Hamza'nrn Yfisut veZiJ.leyh6' mesnevisine benzer 

taraflan olmakla beraber, giir teknili, estetik, dil ve ifade baktmtndan ondan iistiindiir. 

Hadiseler daha teferruath anlatrlmrq, eserin iEine Eeqitli vesilelerle "qi'r" adt 

altrnda gazeller serpiqtirilmiqtir(30). Eserdeki ifadeden, miiellifin Ibn-i Abbas tefsirinden 

faydalandrlr anlaqtlmaktadrr. 

H. Dolu, "Y0suf Hik1yesi Hakkrnda Birkag Sdz ve Bazt TiirkEe Niishalar" , s. 424-425. 

Dog. Dr. Metin Akar'rn Milli Kiitiiphanede bir mecmuada buldulu $eyyAd Hamzaya ait bir qiirden, qairin 

il+S'de hayatta olduSu anlagrlmaktadrr. Bkz. M. Akar," $eyydd Hamza Hakkrnda Yeni Bilgiler-I", 

s.l-15. 

(24) D. Dilqin, Yffsuf ve ZelihA, 

, T. Tekin, 13. Asrr Anadolu $airlerinden $eyyAd Hamza'mn Destin-r Yffsuf Mesnevisi iizerinde 

Dil Tetkikleri. 

(25) F. Kdpriilii, "SelEukilel Devrinde Anadolu $airleri, I. (22) 

(23) 

$eyydd Hamza"' s. 27 -34. 

(26) F. Kdpriilii, Tiirk Edebiyatr Tarihi, s. 262. 

(27) S. BuluE, geyy1d Hamza mad. iA. s. 498. geyynd Hamza ile ilgili bilgi igin aynr mad. s. 497-499. 

(28) M. Mansuroglu, "$eyyid Hamza'mn Beq Manzumesi", s. 48-70, "$eyydd Hamza'nrn U9 Manzffmesinin 

Trpkr Basrmr", s. 108-l14. 

(29) Miiellif, N. Sami Banarh'ya g

Eserin; Milli Ktitiiphdne, Konya izzet Koyunollu Kiitiiph0nesi, istanbul Universitesi 

ve Topkapr Sarayr Miizesi Ktitiiphaneleri ile rizel koleksiyonlarda ntishalarr 

bulunmaktadrr(3 1) . 

5. Ahmed'in eseri 

14. asnn dil cj2elliklerini gtisteren bu eserin tek niishasr Konya Asdr-r Atika Mtizesindedir. 

Miiellifin hayatr hakkrnda, kaynaklarda higbir bilgi yokrur. eeqitli 

rAvilerin rivayetlerinden faydalanan qair, eserini sanatkArdne bir iisl0pla kaleme almr$tlr. 

Birkag cilt h0linde yazilillt anlaqrlan eserin sadece ikinci cildi mevcuttur 

(32). 

6. Rabguzi'nin-eseri 

Rabguzi'nin M. 1311'de yazdr$r mensur Krsasu'l-Enbiyd igindeki hikdyelerden 

biri de Krssa-i Yfisuftur. Eser, Nasrru'd-din Tok Buga emriyle yazrlmrgtrr. Hdrezm 

Tiirkgesi

II. ERZURUMLU DARIR 

A. HAYATI 

$air ve bilhassa ndsir olarak qrihret bulan Erzurumlu Darir, 14. asnn ikinci yarrsrnda 

yaqamrqtrr. Hayatr. edebi qahsiyeti ve eserleri hakkrnda, gorebildilimiz tezkirelerde, 

vefeydtlarda ve diler biyografik kaynaklarda, hiEbir kaytt bulunmamaktadu. 

Onun hakkrndaki biittin bilgileri, eserlerinden cilreniyoruz. Darir'den bahseden 

yerli ve yabancr edebiyat tarihleri ile kataloglarda, bu bilgiler tekrarlanmrrs, kaynak 

yetersizlilinden bunlara yenilerini eklemek miimkiin olamamtqttr. 

Miiellifin adr, eserlerinin Eeqitli nijshalannda "Mustafd b. Yfisuf b. 'Omerii'd- 

Darir el-Erzeni'r-Rfimi"(38) "Darir-i hakir MustafA b. Y0suf b. 'Omerti'l-Mevlevi 

el-Erzeni'r-R0m?"(39) "Darir-i hakir Mustafd b. Y0suf el-Mevlevi"(40), "$eyh 

Darir ebi Muhammed MustafA b. Yfisuf e1-Erzeni'r-R0mi"(41). olarak geqmektedir. 

Buna grire asrl adr MustafA, mahlast ise Darir'dir(42). Etzvtm'da doldulu, ilk tahsil 

ve terbiyesini orada tamamladr$r soylenebilir(43). Doluqtan dmd oldu$u hilde 

(44),hafrua kuvveti ile islam? ilimleri, Arapga ve Farsgayt d$renmigtir. Kendisini, 

"tahsili az ve ilmi kem" olarak tanttlrsa da(45), eserlerinden onun ilmi ve edebi 

kudreti anlaqrlmaktadrr. 

A. $erif Beygu, onun mahalli Tiirk emirlerinden Melik Reqidii'd-din zamanrnda 

yerigtilini siiyler(46). Z. Velidi Togan da, Darir'in Salur Tiirkmenlerinden oldulunu 

ileri siirerse de, kayna$r zikredilmeyen bu bilgiye, bagka higbir yerde tesadiif etmiyoruz(47). 

Mevlevilikle miinasebetine dair, adrndaki "mevlevi" ve ";eyh" keiimelerinden 

baqka bir igaret mevcut degildir. Bunlara dayanarak, A. Bombacr, Darir'i4 Mevlevi 

tarikatinin bir mtiridi oldu!unu(48), N. Asrm ise onun "et-endi" menzilesine grkanldrlrnr 

ileri siirer(49). Yagadrlr muhitler biiyle bir intisaba miisait olmakla beraber, 

(38) Siretii'n-Nebi. Univ. Ktp. TY. 2384. vr.6/b. 

(39) Fiitffhu'q-$f,m, Millet Ktp. Ali Emiri TY.434. vr" l/b' 

(40) Fiitffhu'q-$Am. Stileyminiye Ktp. Fatih. TY.4286, vr. l/b. 

(41) Fiitffhu'g-$Am, Siiteyminiye Ktp. Fatih. TY.4286, C II' I'r'. 202lb. 

(42) Klnrusu'l-A'ldnr'rn "Darir" rnaddesincle. "me,sihir-i ulernd-yr isldmdan inrd olrnuq bir gok zevitrn 

ldkdbrdrr" kaycl bulunrnakta, ancak Erzurumlu Darir'den bahsedilmemektedir'. (Kimusu'l-A'lim. C. 

lV, s. 2979). Kiitiiphenelerimizde de "Darir" nahlash geqitli mi.ielliflere ait pek qok yaztna eser vardtr. 

Meseli sadece Siileyrnlniye Kiitiiphenesinde. bu mahlasta 5 rni.iellifin eserine tesadiif ettik. 

(43) Erzururn, 14. astrda Ahntediye, Sultaniye, Yakutiye ve Hatuniye gibi biiyiik medreselelle. devrinin ilint 

ve ktiltiir mcrJiezlerinden UiLi idl. gkz. l. U"kLt Konyah, Abideleri ve Kitibeleri ile Erzurum Tarilri. 

s.294-346. 

(44) i. Hakkr Konyaft. Darir'in ilminin geniqli$inden haleket ederek onun gtlzlerini sonradan kaybettigi kanaarinc 

varrnaktadn. (i. Hakkr Konyah. "M0cize Kitap", s.8ll). Bizzat gdlemedilirniz, ancak Z. Kork' 

nraz'rn bir makalesintlen dfrendiliniz bir ntishada ise. doluqtan dmd oldulu kaydr yer aln.raktadl'Bkz-. 

Z. Kolknaz. "Elzurumlu Dafr ve Meml0k Tiirkqesinin Oluzcalaqmastndaki Yeli". s. 267). 

(.15) Sirctii'n-Nebi. Univ. Ktp. TY. 2384.vr.7|b 

(46) A. $erif Beygu, llrzurum Tarihi, Anrtlarr, KitAbeleri. s. 167 

(4'7't Z.Yelidi Togan, Um0ni Tiirk Tarihine Giriq, s. 272. 

(48) Alessio Bornbacr. Histoire dc la Litt6rature Turque Libraire, s. 179. 

(49) N. Asrnr. "Mtslr'da Yazrlmtq Ttilkmence Kitap", s. 59. 

l4

eserlerinde onun Mevland miintesibi oldulunu gcisteren bir ifadeye rastlamryornz 

(50). 

Darir, H. 1791ld. 1377'de sultanlar sohbetine lAyrk olma arzusTl ile Mrsrr'a gider. 

Bu gidiqi Siretii'n-Nebi'de Eoyle anlatmaktadrr'. "ol ytl iginde kim resiftfi hicretine 

f idi yiiz yitmis tol5uz ytl 

_olmtsdr. daire mtsr seferi ruzi otdr. giln mrsr sehrine getdi. 

dilegi oldr kim mtsr melikine yitise. velikin f,andan afia ol devlet yd ol ihtisam ve ot 

hiirmet yE ol makdm ve ol menzilet kim miitik haLretine yol bula ya sulffinlar 

sohbetine layk ola, fi bod bu sa'ddet issi cihanda kim durur kim mrsr meikine harif 

ve nedim dumr... "(51) Mrsrr'a gidiqinin asrl sebebinin, sultanlar meclisinde bir yer 

edinmek ve takdir edilmek arzusu oldulu kendi ifadesinden de anlaqrlmaktadrr. 

Bilindili gibi Mrsrr'da 14. asrrda htiktim siiren Meml0kler devrinde, ordu ve 

saray dili Tiirkge idi. Sultanlann birEo$u Tiirkgeden bagka dil bilmiyorlar, Ti.irk 

alim ve ediplerine bnyi.ik deler veriyorlardr. Meml0k sultanlarrnrn bu tutumu, Anadolu 

ve diler Ttirk illerinden gok sayrda 6lim ve edibin Mrsrr'a gelmesini sa$ladr 

'52). Bunlar arastnda, iig dilde qiir yazdrlr sriylenen Salur Tiirkmenlerinden Divrigili 

Muhammed b. Mustafa b. Zekeriyya b. Hoca Hasan da bulunmaktadrr(53). 

\-ine Darir'in muasrrlarrndan Ahmedi, iyi bir tahsil gcirmesine ralmen, Mrsrr'a gitnis. 

hatta $eyh Ekmelii'd-din'den ders gormiiqtiir(54). 

l-1. asrr ortalannda, Erzurum'un harpler, iq kangrkhklar ve istildlar sonunda huzunuzluklar 

qehri haline gelmesi, Darir'i Mrsrr'a gitmeye zorlayan t6li bir sebep 

+labilir. Heniiz ilhanh Devleti dalrlmadan, 1332-1334 yrllan arasrnda Erzurum'a 

:€ravan ibni Batuta, bu qehrin ve havalisinin, iki Tiirkmen kabilesinin mticadelesi 

luziinden harabe hdlinde oldulunu soyler(55). Karakoyunlu ve Akkoyunlularrn 

nticadelesi, asrrn ikinci yarrsrnda da aynr qiddetle devam etmigtir(56). 

Darir. Mrsrr seferine grkmadan iki yrl cince, H.iiilM. 1375 yrhnda Mrsrr sulta- 

i" ' ilhanh hUkiimdal ailesinin, Mevlind'ya, ollu Sultan Veled'e ve torunu Arif Qetebi'ye karyr 6edn hiir.- 

aT 

rnerleri vardt. Arif Qelebi M. l3l6'da Baybult, Erzurum ve havalisinin rlm0mivalisi'Hoca Vakut'un sa- 

3;tLda- qi11fi1edilmiq, orada toplantr ve sema yaprlmrEtrr Bkz. i. Hakkr Konyah, Abideleri ve 

f,itibeleri ile Erzurum Tarihi, s. 56 B6yle bir b;i mutiltte yetiqen Darir'in geyh Ekmeli.i'd-din ile 

dgn miinasebeti de bilinmettedir'._Ayrr9a, K. Yavuz, onun qiirleiind6 Mesnevi teiiri oldu$u g6ri.iqtindedir 

i K. youur, "Erzurumlu Mustafa Darir,', s. 39-40). 

Sretii'n-Nebi, Univ. Ktp. TY. 2384, vr.6/b. 

-\i.rer-i Nebi, Siileyrnflniye Ktp. Hacr Mahm0d Ef. Ty.44gl, vr. j6lb. 

\ Sami Banarh, Resimli Tiirk Edebiyatr Tarihi. s. 360-361 . 

F S[rner. Ofuzlar. s. 340. 

\ Sami Banarlr, Resimli Tiirk Edebiyatr Tarihi, s. 387. 

Selh Ekmelii'd-din Muhantmed bin Mahrnud-r. Baberti, H. 786/M. 1.18.+'re vcfar ermi$rir. Hiddye r;cr.hle- 

:'rnrn er degerlisi, Baybufilu Ekrnelii'd-din'in "iniye" isimli Eerhirlir'. Bkz. i. Hakkr UlunEarqrlr. Oimanb 

Devletinin Ilmiye Tegkilatt s.25,29. 

\l Hdil Yrnanq. Akkoyunlular mad. iA, s. 153. 

Eranm.m.. 12, 

-v9 !3 asrrlarda gok zengin ve ma'murbirbelde iken, 1242 yrhndaki Mo$ol istilisryla tah- 

:a edilmi5. I 308'dcn sonn ilha,rh valileri tarafrndan idare edihneye ba,sianrnca eski cinlhgrnr yeniden 

Qzrnmlftlr. llharll Devleti yrkrldrktan sonra, iE karrgrkhklal uzun ziunan dcvanr etnrrq -ve Erzurunr 

*1. te. 

.Qobanlrlalrn tline geErnigtir. 1358'e -kaclai Qobanhlarrn h6kirniyetinde kaian Erzur.unr. 

-e';lrrlilerder Sultan Uveys'in Tebriz'i iqgalini miiteakip qobanhlarrn elinden qrkmrqtrr. Sivas ve Ona 

{:"&lt)lu hiikiimdart Muhanrmed b. Eretnt adrna H. 76ilM. 1359'du Erzururn'cla keiitmig bir par.anrn 

ry'..:1blltl-Tas.r.!y Sehrin 1360'tan itibaren Eretna Devietinin idaresine oldulunu gd,ster.nekn:lrr 

H 777lM. 1375'te 

-eeqmiq 

buranrn hdkimi Melik Re5idii'd-din idi. Erzurunlu"n i+. isnOa[i siyisidururnu 

c:m :l kalnaklara bakrlmahdrr: 

1],1{t.".'Erzurum$ehrininOsmanlrFethini MiitcakipYenidenîman,iskdnrveilkSakinleri".s. 102. 

y l!{il )'tnanq."Erzurummad."i,q.s..lSO.i.Hakkr'KonyaL,AbideierivcKitabeleriile.Erzurum 

ferihi 

l-s

nr Melik Eqref $a'bAn ibni Hiiseyin tjldiiriiliir, Mans0r Ali b. $a'bdn b. Htiseyin'i babasr 

yerine sultan yaparlar. Darir, beq yrl her gece, bu sultarun meclisinde, melikler 

tarihi, ashdbrn gazveleri ile Mrsrr, Irak ve $am fetihlerini anlatrr. Darir hakkrndaki 

bu bilgileri de, Siretti'n-Nebi'nin "arab dilinden tiirki diline ne sebebden terceme 

oldugmr" bildiren sayfalanndan dfreniyoruz. "bu taribden iki yil ilerii kim henijz 

yidi yfiz yitmis yidi yil idi, merhum malfir sultan metik es_ref sa'bnn ibn hi.iseyni... 

iildiirdiler, 6enia t

dr: "kagan resil ha2retintifi siresi kitabnr tii*i diline terceme klrcak ol kitab evvel 

ve dlir nmam olrcak resll ha2retintjfi hicretine yidi yilz ;o[san yil tamam olmrydt 

giin ol mtib-arek kitabufi tercemesi tumam oltcak darir-i bakir mrsr Sehrinden iskenderiyye 

Sehrine setbr itdi, iskenderiyye Sehrinden dafu gdgdi, ehl-i "tydli birle defiiz 

gigdi, dort yil yunan vildyetinde karaman miilkinde mu'kim oldt, andan sene-i 

f,amse ve tis'in ve seb'a mi'e ohcalg larir yine Sdm vildyetine intikal itdi, giin haleb 

gehrine yitiSdi.haleb iginde bir ntetikiin Sohbetine iriSdi kim halebe melik olmrydt" 

(62). 

Bu ifadeden de anlaqrlacagt izerc, Dar?r, H. 7901M. 1388'de iskenderiye'ye 

gider. Oradan ailesi ile birlikte Anadolu'ya Karaman vilAyetine gciE eder. Karaman'da 

dort sene kalan Darir, H. 1951M. 139211393'te $am vildyetine dtiner. 

Halep'te Melik Qolpan'rn sohbetine eriqir(63) ve onun emriyle Fiit0hu'q-$6m'r 

vazar. 

Darir'in hayatmrn bundan sonraki safhasl hakkrnda, higbir gey bilmiyoruz. M. 

l-j92/1393'te hayatta oldugunu yazan kaynaklar, Fiit0hu'q-$dm'daki bu bilgiye dar 

anmaktadrr(64). 

B.EDEBI $AHSiyETi, gounnri vp rBsini 

Darir'in bugiin bilinen dort eseri, dost meclislerinde anlattrlr dini ve tarihi 

hikAvelerin, vak'alarrn, kdtipler tarafindan yanya geEirilmesiyle meydana gelmigtir. 

Bu eserlerin golunu hiikiimdarlarrn emriyle yazmaya baglayan Darir, eserlerinde bu 

hiikijmdarlann adlarrnr zikretmeyi ve onlarrn vasrf ve faziletlerini saymayr da ihmal 

:lmemigtir. i. Hikmet Ertaylan, Darir'i, aynr asrrda ya$amlq olan Varaka ve Giilgah 

:airi Meddah Y0sufa benzeterek, onu da meddah ve krssahanlardan biri olarak 

kabul etmektedir(65). 

Darir, Krssa-i Y0suf adh mesnevisi ve mensur eserlerindeki manz0meleriyle bir 

:air. diler eserleriyle ise bir nAsir hiiviyeti'tagrr. Ona asrl gtihret kazandrran, mensur 

rerleridir. Qegitli Arapqa eserlerden faydalanarak meydana getirdi$i, hatta bizzat 

rerciime oldu$unu sciyledi$i bu eserler, terciimeden ziyade, Darir'in dil ve iisl0buyla 

i oemlmuq telif eserler niteligindedir. 

Darir'in deyimlerle bezenmig sade bir dili, tabi?, canh ve akrcr bir iisl0bu vardrr 

66t. "Tiirki" dilde yazdrlr eserlerin hiqbirinde, bu dili kullanmaktan rahatsrz oldui.rnu 

-edsteren bir ifadeye rastlanmaz. Aksine, eserlerini, muasrn Giilgehri gibi, 

Tfrkgecilik guuruyla meydana getirmiqtir(67). Bu tutumda, muhitinin tesiri oldu-iu 

r'1 

Tl, 

Fntffhu'q-$im, Millet Ktp. Ali Emiri, TY.434, vr. l/b. 

Futff hu'g-$Am, Millet Ktp. Ali Emiri,'|Y . 43 4, v r. 21 a. 

Bunafi Mehmed Tahir', Osmanh Miiellifleri, s. 137 ve inehanzade Mehmed Nail. Tuhfe-i Naili. s. 

.,i65. 

! Hikme( Ertaylan. Tiilk Edebiyatr Orneklcri l. Varaka ve Giilqah. s. 4. 

l-!. asrrda yazrlan ve halk topluluklannda okunmaya mahsus hikdyelerle sanatkdrine yaztlmtq 

nanz0melerde bile dil, basit ve sadedir. F. Kdpriilii, Nlilli Edebiyat Cereyanrmn Ilk MiibeEgirleri, s. 

i: 

l. Yaruz. "13-16. Asrr Dil Yadigdrlannrn Anadolu Sahasrnda Ttirkge Yazrlrq Sebepleri ve Bu Devir 

\luel lifl erinin iiilkqe Hakkrndaki bdlii,sleri ", s. 3 I . 

l1

muhakkaktr. Iginde bulundulu muhit, Ti.irkEeye itibar edilen, Tiirkge yazanlann 

teqvik ve takdir gordii$ii bir muhittir(68). 

Darir'in eserlerinin dil tarihimiz bakrmrndan bir baqka rinemli tarafi, Memlffk 

Tiirkqesine yaptrgr tesirdir. Memlfik TiirkEesinin Oluzcaya dayah bir yan dilt 

hAline gelmesinde, Darir'in eserlerinin rolii biiyiiktiir. Bu eserlerin Meml0k sultanlan 

meclisinde sevilerek okunmasr, Oluzcalaqma oiaytntn, J. Eckmann'tn goriiqlerinin 

aksine 15. asrrda de$il, 14. asrrda baqladr$mr gristermektedir(6g). 

Diliyle oldugu kadar, nesirlerindeki iisl0buyla da milli olan Darir'in Siretii'n- 

Nebi'deki qu ciimleleri, bize Dede Korkut hikdyelerini hatrrlatmaktadrr(7O). 

"maplahat oldur kim ben dafu at binem ton geyem bilemez Eeri atlana oglancuS 

sebebinden. ziri bunufi dtismdnlan EoSdur". 

Darir, kendi ilslObunu Siretti'n-Nebi'de qoyle anlatrr: 

"darir soz sdyleyicek tatlu sdylerdi, kuvvetlij ma'rifetlti s6ylerdi, naz-m ve nesr 

s)ylemekde 'ibdreti lubrdr, sdylese gur-engiz. halSlSat-dmiz s6ylerdi, iSsreti lubrcfi, 

f;alayft anufi scjzini dinlemege'azim ragbet iderleridi."(7 I). 

$airli$i, ndsirligi kadar bagarrh olmamakla beraber Krssa-i Y0suf mesnevisincleki 

bazr gazellerle, mensur eserlerindeki manzfimelerin bir krsmr, lirik qiirin baqartlr 

cirneklerinden sayrlabilir. Onda sanatkdrAne bir iislOp endigesi gcirtilmez. Bununla 

beraber, giizellilin ve hislerin tasvirinde, bazen mecaz, ve edebi sanatlara da bagvurdufu 

gortiltir. Meseld Krssa-i Y0sultaki; 

giil ytizine stinbtili ktldt nigdr 

ay yilzine bulfi oldr perde-dar 

gozi nergisden barac alur idi 

ziilfi siinbiil aya fic olur idi 

s1yleyicek diirr-i mercLn saglnr 

la'l iEinde gevher-i kin aqilur 

birbirinden nuS idtip vuslat guyut 

tiirlgat odr sijni.iben oldt nihdn 

gibi beyitlerde(72), tenasiib. tegbih, leff ii neqr, teghis, istiare, telmih ve tezatlarla 

oriilmiiq sanatkArAne bi r soyleyiq mevcuttur. 

S?retii'n-Nebi'deki Peygamber'in dolumunu anlatan beyitler, Darirlden sonra 

mevlid yazml$ qairlere ilham kayna[r olacak gtizelliktedir. Bu boliimde, Hazreti 

Muhammed'in do$umu, bendler arasrnda muntazam arahklarla tekrarlanan; 

(68) Ordu vc saray dilinin Tiirkqe olmasr, Mrsrr'da Tiirk diline verilen rinemi gilstermektedir. 14. asrrda 

Alapga bilneyen Tiilk emirleri ve sultanlan adrna birqok Tiirkge eser yazrlmrg, difer sAhalarda yazrlnrtg 

eserler istinsah ettirilrniqtir. Bkz. F. Ktipriilii, Tiirk Edebiyatr Tarihi. s. 312. 

(69) Bkz.Z.Korknaz."ErzurumluDafrveMeml0kTiirkEesininOluzcalaEmasrndakiYcri",s.2ll-2'72ve 

J. Eckmann- "Memlfik Krpqakgasrnrn Oluzcaiaqmasura Dair". s. 36. 

(70) N. Sami Banallr. Rcsimli Tiirk Edebiyatr'farihi, s. 406. 

(7lI Siretti'n-Nebi, Univ. Ktp. TY. 2384.vr.7|b. 

(72) Krssa-i Yffsuf'. 0niv. Ktp. TY. 3 I l, 532. 308, 3 l0 r,e I 68 l. beyitler. 

t8

ebi'ii'l-evvel ayr kutlu olsun 

hemise dil ii din !

Dil ve iislfibun birbirine Eok benzedili bu beyitlerde ayn olan hususlar, sadece 

vezin ve kafiyelerdir. A. Ateq'e gore bu parqa, Darir'in eserinde gevqek dokunmuq 

bir kumaqa benzedili hdlde, Siileyman Qelebi'de kuwetli ve canhdrr(75). 

Darir'in qohreti, Osmanh saraylna'kadar uzanml$, Siretii'n-Nebisi, M. 1594/ 

1595'te III. Murad tarafindan saray kiitiiphdnesi igin istinsah ettirilmiqtir(76). 

C. ESERLERi 

Darir'in bilinen dort eserinden ilki, Mtsr'a gitmeden once yazdrlr Krssa-i Yfisuf 

mesnevisidir. Diger eserleri, Siretii'n-Nebi, Ftit0hu'q-$dm ve Yiiz Hadis ve Yiiz 

Hikdye'yi Anadolu dtqrnda, Mrstr ve Suriye'de yazmqtr(77). 

1". Krssa-i Ytsuf 

Bu eserin dzellikleri, Girig/D'de geniq bir gekilde anlattlmtqttr. 

2. Siretii'n-Nebi 

Meml0k sultanr Mans0r Ali. b. $a'bdn b. Htiseyin'in "gel iy gdzsiiz bafla bir sire 

s6yle" qeklindeki tegviki ve $eyh Ekmelii'd-din'in izniyle gerh edilmeye baqlanan ve 

Sultan Berkuk huzurunda da anlatrlan eser, H. 7901M.1388'de tamamlanmtqtrr(78). 

Eser, Eb0'l-Hasan Ahmed b. Abdu'lldh el-Bekri'nin, el-Envdr ve MiftAhii's-Si.ir0r 

ve'l-EfkAr fi Mevlidi'n-Nebiyyi'l-MuhtAr(79) adh ArapEa kitabrnrn terctimesidir. 

Darir, eseri yazmaya baqlamadan once, $eyh Ekmelii'd-din'e, Eb0'l-Hasan Bekri ile 

ibn-i Hiqam rivayetleri arasrnda tereddiit ettilini sdyleyerek, onun fikrini sorar. 

$eyh, halkrn daha kolay anlayabileceli Ebfi'l-Hasan Bekri rivayetini tavsiye eder. 

(80) Ancak, bagka rivayetlerden de faydalandrlr anlaqrlmaktadrr. 

Yazma ntishalann birindeki "bu tiirki kitAba terceme-i dariri ad kodl" ciimlesiyle 

Darir, eserin admr zikretmektedir(8 I ). 

Eser, mensur olarak yazrlmrqtrr. iEinde gok sayrda manzum parqa dd bulunmaktadrr. 

Bu manz0melerin en gtizellerinden biri, Peygamber'in dolumunu anlatan 3 

boliimliik ve 55 beyitlik mevlid manztmesidir. Bendler arastnda tekrarlananl 

rebl'ii"l-evvel ayt kutlu olsun 

hemise dil ti dln kuvvetlti olsun(8?) 

beyti, bu uzun manz0menin bestelenmek maksadryla yazrldr$r kanaatini uyandtrmaktadrr. 

Bu b

Eserin ash 5 cilttir. 1. ciltte terciimenin sebepleri agrklanmrq ve Sultan Berkuk 

ile Eb0'l-Hasan Bekr?'nin medhinden sonra, bazl s0relerin niizOl sebepleri hakkrnda 

bilgi verilmiq, $am'da gomiilii peygamber, sahdbe ve velilere ait hikdye ve savaglar 

krsaca yazrlmrq, daha sonra Hazreti Muhammed'in niibiivveti, n0runun yaradrhqr, 

dolumu, nesebi, peygamberlilinden rinceki olalaniistii hAlleri, Miisliimanhfr yaymasl 

ve m0cizelerinden bir ktsmt anlattlm4trr. 

2. cilt. bazr mOcizelerini. islAmr kabul ediq vak'alarrnr, vahy baqlangrcrnr ve 

Hazreti Muhammed'in peygamber olarak gonderilme vak'alannr igine alrr. 

3. ciltte, m?rac ve hicret vak'alan anlatllmrgtr. 

4. ciltte, Fatrma'nrn dolumu, yetiqmesi, bazt mfrcizeler ve Bedlr, Uhut gazdlan 

hakkrnda bilgi verilmektedir. 

5. ciltte ise, Peygamber zamanrnda yaprlan d1!er gazdlar, Mekke'nin fethi ve 

Pevgamber'in vefatrna kadar olan vak' alar bildirilmektedir(8 3). 

Eserin, Siileymdniye, Millet, Nuruosmaniye ve istanbul Belediye Kiiriiphanelerinde, 

Tiirk-isldm Eserleri Miizesinde, Uskiidar Selimala ve Topkapr San)'r 

Miizesi KtitiiphAnelerinde, Konya MevldnA Miizesinde, Avrupa Kri- 

:tiphAnelerinde ve cizel koleksiyonlarda niishalarr bulunmaktadrr(84). 

Sade dili, tabii sdyleyiqi ve iEindeki manzum parEalarla devrinde gok sevilerek 

()kunan bu eser, Yavuz Sultan Selim'in Mrsrr Seferi ddniiqiinde istanbul'a getirilmiq 

re vaztltqrndan iki asrr sonra, H. 10031159411595'te III. Murad tarafindan saray kiiniphdnesi 

igin 6 cilt olarak istinsah ettirilmigtir. Eser, minyatiir ve tezhiblerle siislijdiir. 

iginde 814 minyatiir bulunan eserin istinsahr ve si.islenmesi iEin, o clevrin parasn'la 

284,930 akge harcanmrqtrr. 6. cildin sonunda, H. 1003 yrhnda Hatrar Mustafa 

tglu Ahmed Nuri tarafrndan istinsah edildili kaydr vardrr. Bu delerli eserin 3.,4. 

-,e -s. ciltleri, iEindeki 456 minyatiirle, miitareke yrllarrnda kiitiiphdneden gahnmrq- 

::r. Bu-siin Topkapr Sarayr Miizesi Kiitiiphanesinde, sadece 1.,2. ve 6. ciltleri bui:rnmaktadrr(85). 

Topkapr Sarayr Miizesi Kiitiiphdnesinde bulunmayan bu ciltlerden iiEiinciisii 

::i!en Newyork Spencer Koleksiyonunda, dordiinciisii ise chester Beatty Kij- 

:-::hanesindedir. 5. cildin nerede oldu$u ise bilinmemektedir. 4. cildin Tiirk-islim 

L.erleri Miizesinde bir kopyasr vardrr(86). 

16.+.1985 tarihli bir gazete haberine gcire, eserin 4. cildinde bulunan minyarrir- 

.cin y'edisi, Londra'da bir miizayede salonunda toplam 75 milyon liraya satrlmrqtrr 

i-r 

1,: Bl,z. istanbul KiitiiphAneteri, Tarih-Cofrafya Yazmalarr Kataloglan, s. 404. 

il Istanbul KiitiiphAneleri Tarih-Co[rafya Yazmalarr Kataloglan, s. 404-410. F. Edhem Karatay. 

Topkapr Sarayr Miizesi KiitiiphAnesi Tiirkge Yazmalar Katalofu, C. I. s. 335-336. A. Gdlprnarir, 

Ilevlini Miizesi Yazmalar Katalofiu, s. 306. V. Minorsky, Thc Chester Beatty Library A iatalogue 

of the Turkish Manuscripts and Miniatures, s. 30-40. 

i

Darif vc Bu Eser iEin Yaprlan Resirnler.", s.24j-260. 

tu Z Tmrndr. Siyer-i Nebi, s. 6. 

l- \lilli\c-r Gazetesi, 16.4. 1985. 

2l

Darir'in bu eseri iizerinde doktora tezi yaprlmrq, ayrlca 3 cilt hdlinde bugiinkii 

TiirkEeye aktanlmrq ve 5. cilt drqrndaki biitiin ciltlerde bulunan minyatiirler neqredilmiqtir(88). 

3. Fiitffhu'q-$6m 

Suriye'nin Hazreti Eb0bekir ve Hazreti Omer zamanrnda Miisliimanlar tarafrndan 

fethini anlatan bu eser, Arap tarihgisi Ebff Abdu'llAh Muhammed b. Omer b. 

Vdkid el-VAkidi'nin(89) (rjlm. M. 822) ay1n adr taqryan eserinin terciimesidir. 

Mansfir Ali b. $a'bdn b. Hiiseyin zamanrnda, beq yrl padiqah meclisinde siyer-i 

miilok, gazve-i ashdb, fiitfihu'g-$dm, Mtsr, Irak anlatan Darir(90), $am, Mtstr ve 

Irak'rn f'ethini anlatan bu eserini H. l95lM. 139211393'te tamamlamtq ve Halep 

emiri Qolpan'a takdim etmi$tir(9 I ). 

Terciime 3 cilt hAlinde, mensur olarak yaprlmrqtrr(92). Eser iqinde manzum par- 

Ealar da vardrr. 

Eserin, Millet Kiitiiphdnesinde, Siileymdniye Kiitiiphanesinin Fatih, Ayasofya, 

Serez boliimlerinde, istanbul Universitesi ve Topkapr Sarayr Miizesi Kiitiiphinelerinde, 

British Museum'da, Bibliotheque National'de ve cizel koleksiyonlarda 

niishalarr bulunmaktadr(93). 

Darir'in bu eseri tizerinde de lisans ve yiiksek lisans tezleri yaprlmrg, ancak bunlann 

higbiri neqredilmemiqtir(94). 

4.Yiz Hadis ve Yiiz HikAye 

Darir'in bu son mensur eserini, hangi tarihte yazdrlr ve kime takdim ettili bilinmiyor. 

Millet KiltiiphAnesi $er'iye Boliimiinde, 128711-2 numarada kayrth bulunan 

140 varakhk bir niishanrn baqlarrnda, Darir, eserin admdan ve telif sebebinden 

qoyle bahsetmektedir: 

"yarabbu'1-',Alemin buyurdt kim ol ddemtifi n1n ve ' llemtifi taln ve nebilerlin 

ka'besi ve velilertifi f,tblesi Muhammed Mustafa Hairettifi hadlslerinden bir !

ile, baktntla ve itib\r eliyle yo$anila ve ihtiyar diliyle okuntla inSa'all1h rc'ala" 

(es). 

Miiellif, son varakta "darir size kitabrnr terceme tcrldr" diyerek, eserin terci.ime 

oldulunu bize haber vermektedir(96). 

Eserin, Millet Kiittiphdnesi $er'iye boliimtinde ve Siileymdniye KiitiiphAnesi 

Hacr Mahm0d Efendi ve Pertevniyal boltimlerinde ntishalan mevcuttur. Hadis ve 

hikdye sayrsr bakrmrndan eksik olan bu ni.ishalarda hadis ve hikAye baqlftlan genellikle 

krrmrzr miirekkeple yazrlmrqtr. 

Bu eser iizerinde yaprlan lisans ve yiiksek lisans tezlerinin hiqbiri neqredilmemigtir(97). 

D. KISSA-i Y0SUF (Yffsuf u Ziileyhi) 

1. Eserin muhtevasr 

Darir'in mevcut eserlerinin ilki olan Krssa-i Y0suf mesnevisinin tek niishasr, is- 

::nbul Universitesi KtitiiphAnesi TiirkEe Yazmalar Brjliimiinde, 3ll numarada ka- 

.. lth bulunmaktadrr. Eserin Darir'e ait oldulu qu beyitten anlagrhyor(98). 

kanr kerun ile hxrun-t t'akir 

lire giqdimahrum ol& iy darir2llS 

Darir'in mensur eserlerindeki bazr manz0melerde kullandr$r ve "darir" ile aynr 

::irada olan "gcizsiiz" mahIasrna, bu mesnevisinde rastlamryoruz. 

\ltiellif, 2099. ve 2100. beyitlerde, eserini qarqamba giinii yazmaya baqladrlrnr 

ri Di}zar giinii tamamladrlrnr anlatarak, eserin telif tarihinin H.1681}j4. 136611367 

:,cuSunu haber verir: 

r i,li viiz altmtS sekizde soylediim 

:unctlaytn dasitan Serh eyledfim 2099 

-ner gehEr-ge nbe giininde bagladum 

?, tm yekSenbe giininde eylediim 2100 

Edebivatrmrzda bu konuyu iqleyen eserler, genellikle "Y0suf u ZiileyhA" adryla 

irr: nulila beraber, eserin adr qeqitli beyitlerde "krssa-i y0suf" olarak gegmektedir: 

..,' _suli/c' bii lbii I i Sdd idel iim 

bSa-iyusufa biinyad ideliim 12 

:i:r imdi lgSSa-i yfrsuf safia 

:r.tr r rrem ger kulaN ursafi bafia 53 

frg$a-i yusuf h i k ay e t kil al u m 

r-r'r I'rsas htikmin rivayet krlalum 1603 

)adr. "\amu krssadan ol yigdtir" diye vasrflandrrdrlr bu hikAyeyi, meclislerde 

'' I ir lladrs ve Yiiz HikAyc, Millet Ktp. ger'iye bcit. 1287 / I -2, vr. 2/b. 

4h !x,.t-z:naL rr, 140/zr. 

r-' !h{.3,in \lustafa Darir, Yiiz Hadis ve Yiiz Hikiye. 

's $flfl:rllntemadteserrlegeEmiyor'.AncakKrssa-iY0sufunteliftarihiileDarir''indilereserlelinintelil' 

ur-itrm r'.i.rndaki u1'gunluk, dil ve iisl0p benzerlifi. cserdeki Erzurum ve qevresi afrz dzellikleri ile aynr 

isr:i:1.lstnr\ Ttirkqe yazan "darir'" mahlash bil baqka nriiellilln bulunmaytqr, bu eserin Erzurunrlu 

Luu-: ; irr oldugunu ._gtisternrektedir. 

23

anlatmak s0retiyle meydana getirmiq, dinleyenlerin can ve goniillerinin gdd olmasrnr 

istemiqtir: 

difileyenler ta ki bulsunlar mur6d 

afilayanlar cdm gofili ola SEd 13 

bunda (alsun bu ikinci dasitan 

kalannt kilunz ydnn beydn 512 

' Eser, terciime degildir. Darir, konuyu iglerken Kur'An-t Kerim'i esas almrg, ibn-i 

Abbas tefsirinden de faydalanmrqtrr. "g-ah-r tefsir" olarak kabul etti$i bu tefsir ve 

miifessirin adr, eserde gegitli vesilelerle srk srk zikredilmiqtir: 

ibn-i 'abbds efle buyurdr lydn 

ol ki tefsir itdi dydt beyyinen 51 

bir rivdyet ibn-i 'abbds eyledi 

ol ki tefsirde kelamr sdyledi 65 

Darir, kendisinden cince Y0suf krssasr yazmlg birEok gair bulundu[unu, ancak 

bunlar iqinde en giizelinin kendi eseri oldulunu, bazen civiinerek, bazen de tevazu 

ile anlatmaya gahgrr. 

niceler kim s1yledi bu ddsitdn 

bunalayrn kilmadr Serh ii beydn2097 

ben 2a'if'tu) ben giineh-klr (u) fallr 

s6y I ed ii m b u das i n n - t bi -nazi r 2098 

ben fakir ii bu du"dcr soylediim 

dasitant ilirki biinyad eylediimg5 

Vak'alar araslna serpiqtirilen gazeller, mesnevi larztntn monotonlu[unu ktrmtq, 

esere canhhk getirmigtir. Okuyucuyla mtinasebetini hig kesmeyen Darir, srk srk onlara 

hitab etmekte ve hadiselerin arkasrndan, meseld "gel stnul< gdfliilden ozini 

sakrn", "l5almagrl sen bu haydle iy "azlz,bi-zevali bil kim olasrn temiz" gibi ogiitler' 

vermektedir. 

Eser, Hazreti Muhammed'in methedildi$i; 

ol resul-i evvelin ii ahiin 

ol muhammed mustafa sallr-t din 

beytiyle baqlar. QehAr-yAr-r giizin'in 5 beyitlik medhinden sonra, qairin Allah'a gtikrettigi 

ve telif sebebini anlattrlr beyitler gelir. Halil ve Ya'k0b Peygamberle, ofullanndan 

da bahseden qair, ibn-i Abbas tefsirine dayanarak "Y0suf S0resi"nin nijz0l 

sebebini anlatrr. 96. beyitle baqlayan birinci meclisten itibaren anlatrlanlar, Y0sufun 

gcirdiigii on bir yidrz, ay ve giineq riiyasr ile bundan sonra baqrndan geqen 

vak'alardrr. 

Son beyitlerde, cirnekler vererek diinyanrn fdnililinden, dhiret iEin hazrrlanmanrn 

hiz0mundan bahseden gair. Allah'rn affrna srlrnrr ve Hazreti Muhammed'e salavat 

getirerek eserini bitirir. 

24

2. Niisha tavsifi 

istanbul Universitesi KiitiiphAnesi TY. 31 I'de kayrth bulunan Krssa-i Y0suf niishasr, 

kahverengi meqin ciltli, 84 varaktan miitegekkil bir mecmua iEindedir. Mecmua22,Jx13,1 

(17x9) cm eb'adrndadrr. AUaAi kA$rda okunakh bir nesihle yazrlmrqttr. 

Her varakta 2l satrr vardrr. Mecmuanrn 53 varaSrnda Krssa-i Ytsuf mesnevisi 

yer almaktadrr. 

Nerede, ne zaman ve kimin tarafindan istinsah edildigine dair herhangi bir kayrt 

mevcut delildir. imld tizellikleri, bu niishanrn harekeli bir ba6ka niish4dan kopye 

edildili intibarnr vermektedir. istinsah hatalan hayli fazladrr. Vezin bozukluklannrn 

bilyiik bir krsmr muhtemelen istinsah srrasrnda meydana gelmiqtir. 

1954 yrhnda, bu eser iizerinde yaprlmrg bir lisans tezinde bahsedilen ikinci 

yazma niishantn ise, bugiin nerede oldu$u bilinmiyor. Lisans tezinde verilen bilgiye 

giire bu niisha, kahverengi gok eski meqin bir cilt iginde, tamaml 113 varakhk bir 

mecmuadtr. AUaOi kdlrt iizerine harekeli olarak yazrlmrqtrr. Mecmuanrn 44 varapt, 

Krssa-i Y0suf mesnevisine, kalan knmr ise tefsir ve nasihatlere ayrrlmrgtrr. M. 

1438'de asrl niishadan faydalanrlarak yenileqtirilen niisha, M. I156/1157'de Molla 

Hiiseyin adh bir zat tarafmdan istinsah edilmigtir. Niishanrn sonunda, Mevldnd ve 

tarikatinden bahseden bir b

urlutulmu$tur. 

Eser, 8 meclisten meydana gelmigtir. Boliim baqlftlan FarsEa ve TiirkEedir. Ba,skklarrn 

bir krsmr yazrlmamrqtrr. Metin iEinde, "qi'r-i y0suf", "qi'r-i ziileyhi" gibi 

baglrklar ta$ryan ve beyit sayrsr 5-12 arasrnda depiqen 2l gazel bulunmaktadlr. Bu 

gazellerden dordij, "beniim" rediflidir. 

4. Eserin dili 

Krssa-i Yfisuf mesnevisi, Darir'in diler eserlerinden farkh bir b

ni kullantrken, kendi qive ozelliklerini de eserlerine aksettirmiqlerdir. Mesela. 

Mevl0nd'da O$uzca drqr ozellikler bttlunmasrna karqrkk, Anadolu'da yetirsmiq olan 

ollu Sultan Veled'de bunlann hiEbiri grirtilmez(106). 

3. Sdha. edebi dil miinasebeti bakrmrndan. Kuzey ve Dolu Tiirkgesinin kullanrlrq 

sdhasrna qok yakrndrr. Oluzlarla Krpgaklann uzun siiren komguluklan ve her iki 

;ivenin Hdrezm Tiirkgesinin kuruluqundaki rolleri, bu miinasebetin baglangrq safhalarrnr 

teqkil eder( 107). 

Bu sebeplerden dolayt, Darir'in dili, meseld aynt astrda Aydtnoglu Mehmed Bey 

ndmrna yazrlmrq, Krsasii'l-Enbiyi, Tezkiretii'l-Evliy6 gibi eserlgrin dilinden az da 

olsa farkh ozellikler gcisterir. Qiinkii, Darir eserini, muhtemelen degiqik qivelerin 

tesir s.hasr olan Dolu Anadolu Bdlgesinde yazmlqtlr. 

5. Eserin konusu 

Yak0b. kiigtik yaqta annesiz kalan ollu Y0sufa bakmasr igin bir hizmetgi satrn 

almrqtrr. Hizmetqinin giiler yiizlii, giizel bir ollu vardrr. Her ikisini emzirme$e siiti"i 

kafi gelmeyince. Ydk0b, onr"rn ollunu satar. Evlat acrstyla iEi yanan kadrn, qaresizlik 

ve acr iqinde Yikfib'a beddua eder: 

nite kint tnahrDrn hldufi sen beni 

satdura oglant'ug.Ltnr ol geni 

"hdcet kapusr" aqrlmr; ve hizmetginin duasr kabul edihniqtir. Qiinkti Allah. 

:rnuk goniilde mukim"dir. 

Y0suf, naz iqinde beslenir, biiyiitiiliir. Biiyiidiikge gtizelleqir. $air onun bu eqsiz 

giizelligini qu mrsralarda dile getirmektedir: 

riizi kalrnda olurdt ny fiacft 

gijn ytizini gdrse olur teng-dil 

av (tt) gtin yiizi katmda bir hayil 

hijsni vasltt stgamaz iy ptir-kemxl 

her kim anufi ytizine ktldr nazar 

'aklt zh'il olctt dtisdi bi-4aber 

Birinci lVleclis 

\'0suf, bir gece riiyasrnda on bir yrldrz ile ay ve gtineqin kendisine secde ettiiini 

3onir. Riiyayr rilrenen Yakirb, riiyadaki mdn0nrn derinli[i kargtstnda iirker ve kim- 

*

Allah'rn emriyle Cebrdil, ona $u miijdeyi verir: 

cdh iginde tafin seni I.

ol Sutrfi adt ziileyf;ddur be-n6m 

ziihre anufi hiisni kannda gul\m 

boyt serue benzer incediir bili 

ctimle 'EIem'astkrdur Sehr ili 

gOzi nergisden fiar\c alur idi 

ztilfi si.inbiil aya t1c olur idi 

tuda$mdan Sekker olurdt kesnd 

yafialndan alnta eylerdi mezdd 

Yedi sultan ollu onu istemiq, fakat gtinlti kimseye meyletmemigtir. Bir gece rtiyasrnda 

giizel bir delikanh gdrtip, ona dqrk olur. Aqk ategiyle giinden giine erir ve solar. 

Anne ve baba, Mrsrr saraylna mektup yazarak, krzlarrnrn derdini anlatrr. Mektubu 

alan Mrsrr azizi, ZileyhA'ya talip olur. Ztileyhd, bilyiik hazrrhklar sonunda, Mrsrr 

azizi lle evlenmek iizere yola grkar. Mrsrr'a ulaqtr[rnda, evleneceli adamrn, rtiyada 

-etirdiifii delikanh olmadrlrnr anlar: 

ah ider 'a!

Diirdiincii Meclis 

Y0suf, padiqahr zehirlemeye teqebbtis eden saki ve ekmekqiyle aynr gtin zindana 

girer. Zindanda, Allah tarafrndan hikmet-i ameliyye ve hikmet-i nazariyye ile techiz 

edilir. Saki ve ekmekginin gdrdtilli riiyayr dolru tabir edince, zindanda bulunanlarrn 

pek qolu imana gelir. Bciylece zindan, kiifi-tin karanhlrndan kurtulup, n0r:a bolulur. 

Znleyhd. srk srk zindana ulramakta ve zindanda olup bitenleri dlrenmektedir. Bu 

giinlerin birinde. zindancrdan, Y0suf'u d6vmesini ister. Zindancr bu scizleri Y0sula 

nakletti$inde, o, iizilntti ile, eler olijrse kendisini Ken'dn yoluna g6mmelerini vasiyet 

eder: 

beni ken'an yolt tistinde gerek 

zrndir f;.oyastz beni bttdur dilek 

ol ki ken' an iliditu benden yafia 

ise babam kokusn vire bafia 

Ziileyhd'nrn maksadr Y0suf a acr Eektirmek delil, onun sesini duyabilmektir: 

maS;udunt oldur ki ben anuii iinin 

isidtip btrlayrdtrm bayram gtinin 

Bir gece, Mrsu: padigahr riiyasrnda, Nil rrmat$rnrn kurudulunu, yedi arrk dktizi.in 

yedi semiz okiizti yedigini, yedi baqak buldayrn yetmiq baqak oldulunu gciriir. Miineccimlerinin 

hiE biri bu riiyayr tabir edemez. Padigah kattnda dnemli bir mevki elde 

etmirs olan saki, bu riiya tizerine. yedi yrl sonra Y0sufu hattrlar ve zindana giderek 

riiyayr ona anlatrr'. Y0sut, yedi yrl ucuzluk olacalrnr, sonra yedi yrl siirecek bir krtlrlrn 

baqlayacalrnr ve krthk giinlerinde ahnacak tedbirleri sakiye anlatrr. Padiqah, bn 

tabirin sahibine hayran olmugtur. Saki, Y0suf"un giizellilini padigaha qciyle anlatrr: 

y ii z i nu r nd an nttj nevverdti r c i h an 

gdren eydtt bu liriStedtir 'ty1n 

bir sdzi bifi detde demtan eyleye 

yaiiag ltt'l lebi Sekker iy ctut 

Padigah, Y0suf'un zindandan qrkanlmasrnr emreder. Fakat Yfisuf'un arzusu, cince 

suqsuzlulunu ispat etmektir. Aziz,Znleyh|, Yfisuf ve elierini kesen beq hatunun iqinde 

bulundufu bir padigah meclisinde, hakikat anlaqrlrr. Zlileyhi. iiziintii ve piqmanlrk 

iEinde a$layarak sugunu kabul eder: 

benden oldt her ne kin oldt afia 

'dgfl< oldun balgma& benden yaiia 

gok dtiriSdtim yiizime gtin bakmadt 

ne kilayun sOzime ol ba$madt 

Bu scizler iizerine aziz tarafndan serbest brrakrlan Zrileyhi, on sgkiz yrl gece -tiindiiz 

allayarak Yfisulu bekler ve mahnr mtilkiinii ondan haber alabilmek iEin sarf'eder. 

30 

BeEinci Meclis 

Padiqahrn sev-risini ve gtivenini kazanan Yfisuf, Mrsrr'a kethiida olur. Krtlk gtin-

lerinde halkr srkrntrya diiqiimemek igin tedbirler ahr. Aldrlr tedbirler sayesinde, hem 

Mrstr halkrnr, hem de gevre illerden gelen insanlarl memnun eder. Yffsuf'un qcihreti. 

Ken'dn ilinde yaqayan YAk0b ve o$ullarrna kadar ulaqmrgtrr. Y0sufun kardeqleri. 

onnn varlt[tndan habersiz olarak, bulday almak Uzere Mrsrr'a clo-(ru yola Erkarlar'. 

Yusuf, kardeqlerini btiylik bir sevinqle karqrlar, onlarr miikemmel bir qekilde alrrlar. 

Develerini altrnla doldurur. Qabuk geri dcinmeleri igin $em'0n'r ahkoyar. y0sufun 

kardegleri, memleketlerine drindiiklerinde, Yfisufun iyili$ini, comertli!ini babalarrna 

anlatrrlar ve verdikleri srjzi.i tutmak iEin Eok gegmeden, yanlanna ktigtik kardeqleri 

ibn-i Yemin'i de alarak tekrar Mrsrr'a dcinerler. 

Altrncr Meclis 

Yilsuf, onlarr btiyiik bir merasimle karqrlar. Bir sofra hazrrlatarak, aynr anadan 

olanlartn aynr soli'ayu oturmularrnr ister. ibn-i Yimin yalnrz kalmrqtrr. Uziintiiyle: 

var olaydt Simdi kardaSum bentint 

yir olaydr kalrnayaydum ben fakir 

dir,erek, gozlerinden yaq akrtmaya baqlar. Btrnun iizerine, Yfisuf, ibn-i yAmin ile 

ar nr sofraya oturur ve gizlice ona kimlilini aqrklar. ibn-i yemin, sevinq ve qaqkrnlrktan 

diiqiip bayrlrr. Yiiziine giil suyu saEarak ayrltrrlar. iki kardeg hasretle kucaklaqrr: 

iki btilbtil iki gtil SawSdilar 

vasl suyrn birbirinden igdiler 

ibn-i Y5.min'in yantnda kalmasrnr arzulayan Y0suf, hile ile onun Ken'An'a dcinme- 

'ine mini olur. Babalannr tekrar evlat acrsrna garketmek, kardeqleri periqan etmigtir. 

lbn-i Yamin'i geri alabilmek igin Eok Eabalarlarsa da fayda etmez. Qaresiz memleketrerine 

dcinerler. 

Yakfib, sitem dolu bir mektup yazarck,Yfisuftan evlddrnr geri ister: 

oglumr kogtl yAfiud ih iderem 

f;assa ahdtr seher-gah iderem 

Yusuf'un verdili cevap, Ydkfib'u hayran brrakmrqtrr. Qtinkti "bu keleciler. nebiler 

r5zUdi-ir". 

Yedinci Nleclis 

\-0suf'un kardeqleri, yalvarrp yakararak kardeqlerini alabilmek igin tekrar Mrsrr'a 

:urerler. ibn-i Yamin'in sarayda taht iistiinde oturdulunu gortince, yeh0dA: 

l-tmrz; bdyle nitutar iy kiSi 

lDsuf imiS bellti biltifi bu kiSi 

::'.e sevinEle ba-(rnr. Artrk hakikat anlaqrlmrqtrr. Kardeqleri yaptrklarr kotiiliigiin 

-Lencrvla baglarrnr elerler. 

-\ltrn ve gtimtlq tabaklarla donanmrq sotiaya, bu deta hep beraber otururlar. 

\-0suf. kolunda sakladr-{r inci tanesini, "yil gibi yiler" bir haberciyle babasrna 

g:rderir. Bu arada, Yeh0da da, Yffsulun gomlelini alarak yola Erkmrgtrr. Gomleli 

Erztine sijren Ydk0b'un gcizleri aqrlrr. Y0suf, develerle mal ve erzak gdndererek bar*.lslnt 

\{tstr'a davet eder. Baba-ofulun kavugmalan, btitiin Mrsrr halkrnr sevince gar- 

,i.triiistir. 

3t

Dcii.zinci Meclis 

Y0suf-un yrllar 6nce gdrdiigii rUya gerEekleqmiq, kardeqleri onun dniinde diz gcikmtiqttir. 

Y6suf'un aqkrndan mahrum kalan ve aziz tarafndan terk edilen Znleyhi ise, sdnmeyen 

agkrnrn ate$iyle yanrp tutuqmakta, mahnr miilkiinti Y0suf'tan bir haber almak 

u!runda harcamaktadrr. Giizellili kaybolmug. allamaktan g6zleri gdrmez olmuqtur. 

GUnlerclen bir giin, Y0suf'un yakrnlarda oldulunu haber alan Ztileyhd, yiiksek bir 

yere Erkar ve: 

bir naTar hlsafi bafia sen ne ola 

can fida kilsam safia ben ne ola 

diye seslenir. Bu feryat, Allah'rn emriyle Y0suf'a ulaqrr. Y0suf, tanrnmayacak kadar 

de$iqmiq, yaqlanmrq ve girkinlegmig Ziileyhd'yr actyarak sarayrna getirir. Onun eski 

giizellifine kavuqmasr iEin Allah'a dua eder. Duasr kabul edilir ve Znleyh| eskisinden 

daha gUzel olur. 

Yfisuf, bu gtizellile dqrk olmugtur. Mrsrr halkrnrn katrldr[r bir diiliinle, Znleyhd 

ile evlenir. 

32

INCELEME

.iMLA oznr,r,irr,pni 

Eserin, tizerinde inceleme yaptrlrmrz tek niishasr, oldukEa okunakh bir nesihle 

yazrlmrgtr. 2068. beytin silinmiq bulunan ikinci mrsfar drqmda, biitiin metin kolayhkla 

okunabilmektedir. Ancak TiirkEe ve yabancr asrlh kelimelerin birgolunun 

imlAsrnda istikrarsrzhk, hatta yanhghklar goze garpmaktadrr.Bazr iinlii ve iinsizlerin 

yazrhqrnda ise Uygur imlAsrnrn tesiri hissedilir. 

Harekesiz bir niisha olmasrna ralmen, metin iEinde bazr kelimelerin harekelendi-Ei 

gortiliir. Miistensihe atfedilemeyecek kadar ilreti duran boyle kelimelerin sayrsr 

fazla delildir. Harekelenmig olair bu kelimelerin bir krsmrnda harfler zaten yazidr$r 

igirt, bu iqaretler metin tesbitinde aynca bir kolayhk sallamamakladrr. Harekeli 

bazr Eski Anadolu TiirkEesi metinlerinin aksine, bu harekelerin hig birinde iinlii 

uzunluklannr $ostermek endiqesi sezilmez. Metin iginde Eok seyrek kargllagtrlrmrz 

bu kelimelerden bir krsmrnr 6rnek olarak veriyoruz. 

€!i: Yttidi249, 

'Ott dert 1406, 

'c..tg h]kdyetZ70, 

);;g kdr-s:az 1557 , 

,jY-t kulak 638, 

JJ,,JS.J taflndan 1586, 

V;; \ofusrn 1726' 

,)LJl n ve's-s'elam 270, 

I- 

. ; temiz 1566. 

-r? 

'ci-l iqit 1ZSO 

.r. UNI,Ur,nRiN YAZrL$I 

l. Tiirkqe kelimelerin bir ksmrnm imldsrnda, iinltilerin yazrl4r bakrmrndan bir 

+:"zensizlik goriiliir. Aynr kelime, metnin deliqik yerlerinde farkfi imld ile yazilmrq- 

:r_ 

dt bulrt 532, 

lst buna66i, 

.flr dalr 210, 

.J{l imdi 63, 

c,rl iqit 1720, 

,-ilr,.e kardaq,278, 

a*t kimse 500, 

jf)/"- Yalaiuz 1415, 

orl bulut 291, 

" ,r;l 

t.! btta243, 

dalr 206 

,:bl imdi 28' 

!:&l iqit 53, 

.-P)t \ardaq 1258, 

^*t 

kimse 245, 

jFJt- Yalafiuz 1404 

35

2. Unltilerin yazrhgt baktmmdan, ArapEa kelimeler tam, FarsEa kelimeler ise 

krsmen kliqe bir imldya sahiptir. MeselA, vezne gtire "diinye"(l), "ille" okunmasr 

icab eden Arapga kelimeler, metinde hep asli imldlarr ile gosterilnnigtir. 

Biz, bu kelimelerin tesbitinde, imlAya ballt kaldtk. 

FarsEa kelimelerde ise istisna tegkil edecek yazrhqlar bulunmaktadrr- 

JS giil320, ,f gnlfi2, rtLtl- !oqnud1096 

3. Bazr kelimelerde kelime sonu iinliisii gcisterilmemigtir. Vezne rafmen, atrf 

vavlannrn birgolunun da yazilmayrgr, bu niishanrn harekeli bir bagka niishadan, harekesiz 

olarak kopya edildili intibarnr vermektedir. Miistensih, harekeleri harfe gevirmedi[i 

igin, kelimelerin bir krsmt yanm kalmtq, atrf vavlan yazrlmamrq, btiylece 

mdnd ve vezin bozukluklan ortaya grkmrgtrr. Metinde bu harfleri parantez iEinde 

gristerciik. 

obs! padiqah(a) 869, j{l iler(ii) 1931, 

sJ4- 

t biz(e) 1746, r5l kend(ti) i962, 

meclis(e) 1090 

$u mrsralarda da, atf vavlarrnrn eksiklili baizbir gekiide giiriilmektedir: 

ben garib (ii) yalafruz l.

5. Kelime iginde (a) iinliisii, bazr TiirkEe kelimelerde medli elif ( I ) ile giisterilmiqtir. 

Bu kelimeleriri hepsinin de, uzun iinlii tagrdrlr kabul edilen kelimelerden olmasr 

dikkat qekicidir(2). 

gr-rT. dadrn 908, 

o"u-,jll ileyinde 1545, 

,#J-lJ kalmrglan I34g, u.;6 L

&oU nameyi 1390, 

',i; kubbeYi1832, 

!r:, perdeYi1234 

'J; kuqqayr 1536, 

'^23 krsqayr 799, 

10. Kelime baqrnda (o, ri, u, ii) tinliileri ( -rl ) ile gtisterilmiqtir. Bu iinliilerin kahnhk 

ve incelikleri, bazen yanlarmda bulunan iinsiizden anlaqrlabilmektedir. Ancak 

bu iinliilerin darhk ve geniqliklerini tayin eden bir cilgii mevcut degildir. Metnimizdebazr 

kelimelerdeki kelime baqr ve ilk hece iinliisiiniih darl& ve geniglik baktmtndan 

durumunu, bu kelimelerin Anadolu alrzlanndaki soyleniqine gtire tesbit ettik 

(3). 

gozel44, yoltan 229,yoidnk 194 

11. FarsEa asrlh ,5:L-qtS gehriydri (333) kelimesinin imldsrnda, Ti.irkge 

soyleyigte mevcut olan (i) iinliisii, ( c; ) ile gtisterilmiqtir. Asrllan "dAstdn", 

"tfrzgdr", "qehr-ydr", "ydd-gdr", "kird-gdr", "perverd-gdr", "hdn-m0n" olan Farsqa 

kelimeleri, hareke bulunmamasrna ra$men, "dAsitdn", "r0zigdr", "gehriy6r", 

"yAdigAr", "kirdigdr", "perverdigdr" ve "hAnumdn" qeklinde okuduk. Nitekim 13. ve 

14. asra ait harekeli metinlerde bu kelimelerdeki iinlii, esre ( 7) veya cjtre ( : ) ile 

g6sterilmiqtir(4). 

12. Aqalrdaki Farsga kelimelerin imldsrnda, elif ( | ) kullanrlmamrqtrr. 

a:y.i hoca 536, (

,-o.. ,3tirL padiqah-r msr 933, 

to+l.t*- pir-i enbiyd 766, 

.:f + *frS kudret-i yezddn 315, 

)\ Gt-J vuglat-r Yar 407 

n. uNsuzr,ERiN YAZTLT$r 

l. Kelime baqrnda (p) iinsiizii, pe ( ? ) ve be (:-l ) harfleri ile karqrlanmaktadrr. 

Bu iinstizle baqlayan iki TtirkEe kelime "paga" ve "pek", ( ? ) ile yaztlmtqtr. FarsEa 

kelimelerin imlAsrnda ise bu bakrmdan bir diizensizlik mevcuttur. 

l*it paqa 634, 

ot irL padiqah 372, 

6& pendi861, 

gz putr 609, 

Kelime sonunda ise, daha ziyade be ( : ) kullamlmqtr. 

t ! heP 101, 

\"q 

galaP 596 

vb tap 1511, 

2. Kelime baqrnda (t) tinsiiziinii koruyan kahn iinliilii TiirkEe kelimelerde bu 

iinsiiz daima ( .f, ) ile karqrlanmrqtrr. ( o ) ile yazrlan "taflrl" kelimesindeki durum 

ise, kelimenin heniiz kahnlaqmadan ijnceki qeklinden kalma bir kahplaqma olsa gerektir. 

Nitekim nun-kef ( 4[ ) yazrhqr da bu kelimede bir kahplagma oldulunu 

e6stermektedir. 

1e--l;t! pgtlmasun 194, dit! 

4 pek33, 

ol,,irl.,t padiqah 1107, 

tanuk 1023, 

;;l*ib 1ol.

3. Yabancrkelimelerin yazrl{rnda,seyrekolarak( .b),( cr ) ve ( s ), ( i ) 

harfleri arasrnda yer deliqtirmeler giirtliir. 

ol ten 389 ( c,J ), 

..rth-c 'i$b215 ( ?t , ), 

C...ir lr4met 186 ( grJr ), 

&t, pula 428 ( cq ), 

ot ilb paziqah 961 ( o[,i.:L ), 

*i3Li gdzrm 7654 ( .rtî ) 

4. (fl) tinsiizii daha ziyade kef ( y' ) ile, bazr kelimelerde ise Uygur imldstrun tesiriyle 

nun-kef (,9[ ) ile giisterilmigtir. Agalrda trrnek olarak verdilimiz kelimelerden 

sadece "tafln" kelimesi, bu imldsrnr metnin her yerinde korumuqtur. 

.F bifli 863, l.r(l biflde 2095, 

el.:J(rr d1fr1efr270, 

,4i"JJJl oldtirmefl 151, 

db)tl urmafi 151, 

,JJ.tful iflledi 1991, 

./.-5-; 

.54 

tafln77, 

yini 1171 

5. (s) iinsiizii, kaltn iinliilii Ttirkge kelimelerde diizenli bir gekilde ( ,f ) ile 

gcisterilmigtir. Sadece iig yerde gu kelimeler ( ,;" ) ile yaalmqttr. 

& srnuklu488, giL s21Lt*3tt, t# sugrl492, 

Ashnda ( tP ) ile yazrlmasr icab eden Arapga "sanem" kelimesi de ( c't" ) ile 

yazrlmrqtr. Bir istinsah hatast yoksa, bu imld, kelimenin "senem" qeklinde Ttirkqe 

stryleniqine uygunluk gostermektedir. 

6. (E) iinsiizti, kelime baqrnda ( @ ) ile, kelime iginde ve sonunda diizensiz 

olarak ( ( ) veya (@ ) ile karqrlanm$til. Kelime igindeki bu kanqrkhk, eklerdeki 

c/g tinstizlerinin durumunu tesbit etmeyi zorlaqtumaktadrr. 

.. it- 

o'b 

.t-t-t 

gagrrur 785, 

gdre 146, 

gr\ar 1172, 

\ gala1468' 

ot* gevre752, 

t)3? Eiin 10, 

e-s 

giie l4e3 

,E--b h19 2a5, 

{l- 

Ikili bir imld ile yazrlmrg olan "nige" kelimesini, eserin ait oldufu devri ilgilendiren 

bir ses deligmesini aksettirebilir dtgiincesiyle, imldsrna uygun olarak "nige" 

ve "nice" qeklinde okuduk. 

7.Hece sonunda bulunan (y) iinsiizii bazr mrsralardavezni bozmaktadr. Bu bozukluk 

daha ziyade "iy" iinleminin bulundulu hecede gtiriiliir. Bilindili gibi, bu ke- 

40

lime,.bazr Eski Anadolu Tiirkgesi metinlerinde (i, 6) qeklinde de okunmuqtur(5). 

"iy" kelimesinden baqka y'libazt kelimelerin sebep oldu[u vezin bozukluklan, bu 

meseleyi oldukga miinakaqah bir hdle getirmektedir. Biz, vezin bozukluluna ra!men 

imldya uyarak y'li okumayr tercih ettik. 

tafln irgiiriirse bakisin eydem 1088, 

siiz eger dalr yigirek olaydr 

ol muhammed mustafaya geteydi 1888, 

gerek rildiir gerekise koy iy yar 663, 

dest[r olsa varaydum sudan yana 445 

'dgrka her kim qefa'at $rlaydr 

nice ahvdli anufl bir bileydi 743, 

atamuzsrn pes iy gdh-r enbiya 1 184 

8.Bazr yabancrkelimelerinimldsrnda,( t),( C )ve (-! ) harfleri arasmda 

asrllanna uygun olmayan yer depiqtirmeler grirtiltir. 

t^f banr 279 ( J-.?), #t ta\ch3l2( -,?.4 ), 

rjb r:,ia... mihnet-hdne 1646 ( aj'lj-gjrLo ), ,, bu960( r.l ) 

9.Aynrhadise( i ),( j ),(e )ve(} )harfleriarasrndadagoriiliir. 

J4 

jJ-t 

tl16 

pezir 1078 ( -.;r-{ ), g_lb zavi" lss5 ( AV ) 

ber-giizar ll28 ( )lSJ ), ab* 26rila288 ( rlu:j ) 

gtl-'izar 393 ( ,lj.rl5 ;, 

10. Qift tinsiizii gcisteren gedde ( " ) igaretinin kullanrhqr da dtizensizdir. $edde- 

1e ihtiyacr olmayan Tiirkge kelimelerle, vezin icabr gedde istemeyen yabancr kelirn:rplsys 

bazen gedde konmugtur. 

.iJl ellennizij, 

rfu lullara 1465, 

oJ; fafdan 803, 

.r. )5 gtillab 531 (vezne gdre "giil-db" okunmugtur.) 

,P 

bellii 1641, 

halskr 675 (vezne gcire "ha\r" okunmuqtur.) 

i ll-\{ansuroElu, bu edat, Qarhndme ve Sultan Veled'in Ttirkge Manz0melerinde (€) olarak okumuqtur. 

Bkz- M.Mansurollu, QarhnAme ve Sultan Veled'in Ttirkge Manz0meleri. 

c.gOzel de, Kaygusuz Abdal'rn aruzvezniyle yazdrlr qiirlerinde, kelimeyi, vezne g6re "iy" ve "i" geklrode 

tesbit etmi$tir. Bkz. A.Giizel, Kaygusuz Abdal, s.154, 156, vb. 

F_-K-di Timurtaq ise, bu edattn eski yazmalarda, aruz sebebiyle krsa okumak icab ettili zaman sadece 

ciifle veya "ye" altrnda kesre iqareti ile yazldrlrnr belirtiyor. Ona gdre vezin zorlamalan drgrnda edat 

"!'olarak okunmahdrr. F.Kadri Timurra$, Eski Tiirkiye Tiirkqesi,i.l08-109. 

4t

c. KELIME vE EKLERIN vlzrr-rgr 

1 BirEok mrsrada, "kim, ki, dalr, kadar, u, ii" edatlarr kendilerinden onceki kelimelerle, 

"ol" igaret srfatr da kendisinden sonraki kelimelerle birlegik yazrlmrqtrr. 

&f gerEi kim 176, 4.r,"1 idi ki 348, 

^(.,o-r.ulr bilmedrim ki2l2, S-3jj 

,.K;Xrrt 

oglan kim 658, 

,..(1r*l 

virdi kim 516, 

eytdi kim 665, 

ben dahr 499, o:,tA-ri qol kadarca 107, 

dh u derde 285, 4rlr, 

o.rjj5.rJjl ol diigiinde 364' 

lJ:l 

devlet ii menzil2121, 

ol dem 289 

2. Eserin istinsah edildifi devirde kullanrhgmrn azaldrlrnr, arkaik hAle geldi$ini 

zannettilimiz bazr kelimeler, metinde yanhg yazrlmrg, bu yanhqlftlann bir krsmr 

baqka mrsralarda da tekrarlanmrqtrr. 

tL. s*- bir ii bar 1880, 

ftj-i viribidiim 9o 

]*lS keleciler 1598 

3. Ekler genellikle kelimeye bitiqik yazrlmrqtrr. Diizenli bir qekilde ayn yazrlan 

ek yoktur. 

II. SES giI,CiSi 

n. UNI,UTBn 

Metnimiz, i.inlti Eeqitleri bakrmrndan Tiirkgenin diler tarihi devirlerinden farkh 

bir durum gostermez. imlddan hareket ederek tesbit ettilimiz qu 8 iinlii, bugiin yazr 

dilimizde de mevcuttur. 

a, e, r, i, o. d. u, ii. 

1. UZUN uNr-iir-rn 

Tiirkqe kelimelerin kliqe bir imldya sahip olmamalan ve metnimizdeki diizensiz 

imld, bu kelimelerdeki asli uzunluklarr tesbite imkAn vermemektedir. Yabancr kelimelerdeki 

uzunluklar, yazrda giisterilen iinl[ iqaretlerinden kolayca anlagtlrr. Fakat, 

Trirkge kelimelerdeki iinliilerin yazrhqrnda bciyle bir imld sistemi mevcut defiildir. 

Bununla beraber, asl? iinlii uzunluklarr meselesinde, metinde dikkatimizi qeken bazr 

hususlan kaydetmek istiyoruz. 

42 

cl& 

or-1rj,li 

a. Kelime bagrndaki kullanrhqr keyfr olan medli elif f T l. kelime iEinde sadece

t 

asli uzun iinlii taqrdrlr kabul edilen kelimelerde kullanrlmrgtrr(6). igaretin bulundu- 

!u hece, vezne gdre de uzun okunmaktadrr. 

bogazufldan agarlar yarrn seni S33 ( JJU- ), 

eydesin ylsufi yavr krlduflu 2912 ( ,5t\ ), 

bifl karavaq at (u) [atrr yiik gerek 505 ( ;-G i, 

aldufl alir (hem) dokersin kanumr 621 ( 4jlls S, 

Eiiriimez on yrl eger t5alur ise 987 ( Jtj ) 

b. Vezni bozuk olan bazr mrsralarda, uzun iinlii taqrdrlr kabul edilen hece bir 

buguk hece sayrldrlrnda mrsrarn vezni diizelmektedir. 

ay yiizinden alur idi ni\ab 1142, 

ay gdrse yiizifli olur 5acit SZO. 

yimek igiin golf bugda alalum 1186, 

l5urpal5lu lr4met eyler tapuda 1229, 

giin ytiziiflile bu zinddn degtil867, 

diirt suffe her birinde taht (u) tac 583 

2. UNLU DEGI$MELERi 

a. i/6 meselesi 

Eski TiirkEede kelime baqrnda ve ilk hecede bulunan (i) iinliisii, diler Eski Anaciolu 

TiirkEesi eserlerinde oldulu gibi metnimizde de korunmaktadrr. Bu (i)'lerin 

biiyiik bir krsmr imldda gosterilmiqtir. 

Bir kelimenin aynr metin iEerisinde ye'li ve ye'siz yazrlabilmesi, bir "kapah e" 

meselesini ortaya grkarmrq ve bazr araqtrncrlar, boyle kelimelerdeki ilk tinliiyii kapah 

e olarak okumayr tercih etmiqlerdir(7). Bu meselede, mi.istensihlerin Tiirkge keiimelerdeki 

iinliilerin yaztda gosterilmesi hususundaki dikkatsizlik ve ihm6llerini 

gdzden uzak tutmamak icab eder(8). Harekeli bir metinden istinsah edildilini zannettilimiz 

bu niishanrn imldsr, bu bakrmdan belki diler Eski Anadolu TiirkEesi 

eserlerinden daha qanssrzdrr. 

Eski Anadolu Tiirkgesindeki bu (i) i.inltisii, bugtin yazr dilimizde (e), 

Lr'e (i.6 ve e) dir(9). 

aErzrarda) 

6, Z.Korkrnaz, Eski Anadolu Tiirkgesinde krik hece durumundaki uzun a'lann daha ziyade iistiinlii elifle 

gtisterildifini, medli elife ise bir iki

Metnim i zde k"li *"j!3g11EI_!gA'( i )' lerini koru y an vey a koru dufu v ar s ay t I an 

' kelimeler qunlardrr. 

i. bil ,'bel" 307, biq "beq" 213, biginci 1087, bigik 644,di- 1690, dir- 1832,98, gice 

\ qg,gitti zti.tt 101,irte t914,it- l57l,vir- 37,yi-910,yig63,yil 1985'yidi984, 

iyimiq. 1926.yidinci 1600, yitmiq 1163, yir "yetig-" 146l,yit- "kaybol-" 38, vir 

\-i r+r 

Bu listeye, bugtin i > e deliqmesine ulrayan kelimeler allnmtqttr. 

b. DeliEme yoluyla ortaya grkan (i) iinliisii 

are>i 

is- 894 ( < es-), i- 558 (< er-), iy 646 ( < ey < ay), 

ir-213(

.l:" 

:it: 

iri 

orra1839(a alaE887(

alacia 890, taqrla 292,tartil,1126, vanmrq 1,220 

Bu uyuma aykrrr yabanct astllt kelimelerin bir ktsmrntn, bazr qivelerde uyuma 

sokuldulu bilinmektedir(15). Metnin imldsr bu bakrmdan aydmlattcr de[ildir' 

imlanrn elverdi$i olEiide, qu kelimelerde boyle bir deliqme tesbit edebildik. 

kebin 2058 ( < F. kabin), diinyelik 1126 ( < A. diinya), senem 566 ( < A. sanem) 

Yabancr asrl| kelimelerin soi, iinltisii ile Tiirkge ekler arastndaki kahnhk-incelik 

uyumu, iki timekte bozulmuqtur( I 6). 

garibh\ 4?2, sakil+ 839 

b. Diizliik-yuvarlakhk uyumu 

Diler Eski Anadolu Tiirkgesi metinlerinde oldulu gibi, metnimizde de hentiz bu 

uyo-un varhlrndan bahseciemiyoruz. Hatta Eski TiirkEede ve bugiin Ttirkiye Tiirk- 

Eesinde diizliik-yuvarlakhk baktmmdan bir uyum iginde olan bazr kelime ve ekleiin, 

grt i Anadolu Tiirkgesinde geqitli sebeplerle yuvarlak oldu$u gtiriiliir. Buna, 

metnimizde kok tinliisiine ve devrin genel karakterine aykur olarak meydana gelen 

diizliikleri de eklersek, @lgkflyadglhk bakrmrndan-gyu4!93$g!&-b!-deyg4p 

ne kad4r yogun oldugu 4n.la;rlrr. 

4---- 

Kelime tabanlarmda giirillen yuvarlakhklar: 

1. Eski Tilrkgeden beri yuvarlakhlrnr devam ettiren kelimeler 

agu 619, altun 368, bellii 1641 ( < belgiiltig),gavuq 1140 ( < gavrq < S*S)' 

erciil SZg, eyii 960 ( < edge, igiin 215 ( < tigiin < ugun), incii 1699 ( < yinqii), 

kamu 70 ( < (amu$ < kffigl,-[

Kelimenin 1173. beyitte uyuma baplanmrq "deli" qekli de bulunmaktadrr. 

"kapu" ve "tapu" kelimelerindeki yuvarlaklaqmada diiqen seslerin oldu[u kadar, 

kelime igindeki dudak iinsiizlerinin de tesiri oldulu muhakkaktu. Qiinkii, her diiqen 

iinsiiziin yuvarlaklagmaya sebep olmadrlr "arr" 265 ( .jgg), "geri" 1506 ( < ge,rig) 

gibi kelimelerden anlaqrlmaktadrr. 

!"- 

Dudak iinsiizlerinin tesiriyle yuvarlaklaqan bir bagka kelime "semiiz" diir. Divanii 

L0gati't-Ttirk'te "semiz" qeklinde olan ve metnimizin birgok yerinde ye,li yaalan 

kelime, sadece 935. beyitte vav'h olarak gegmektedir 

3. Analoji yoluyla meydana gelen yuvarlakhklar 

yaru I100. yazu29l 

Bu cirneklerde, (9, g) diiqmesi ile yuvarlaklaqan kelimelerin tesiri oldupunu zannediyoruz. 

Eklerde giiriilen yuvarlakhklar: 

1. Eski Tiirkgeden beri yuvarlakhfmr devam ettiren ekler: 

isimden isim yapma eki: 

-mur/-miir yapmtr 292 

Fiilden isim yapma ekleri: 

-u!/-iik 

-$u/-gi.i 

Fiilden fiil yapma ekleri: 

-dur-/-diir- 

Bu ek, beg cirnekte uyuma ballanarak, bir cimekte ise kok iinliistine ra[men diiztrqmigtir. 

geydir- 538, 689, kaldrr- 1641, indir- 1896, 1221, kondrr- 1896 

-ur-/-iir- geytir- 1304,ririir- 1061,yaqur- 1676 

1880. beyitteki "irir-" rimefinde ek, dtiz iinlti taqrmaktadrr. 

-gur-/-giir- irgnr- 2092 

hgi nan en: 

-ufl/-iifr/-nufl/-ntifi enbiydnui 21, gokleriifr 1560 

Yiin ekleri: 

-rui-rii 

-aru/-erii 

artn\ 7',74, ayruk 171 ,yazu\ 1664 

sevgtilti 172 

geydiir- 2007, satdur- 47, tartdur- 506, 

berii 843, girii 361, [

Srfat-fiil eki: 

-du[

..: 

ti, 

i 

1i 

,l[] 

lllr 

lhl 

tlt 

trr 

ffil 

s. 

-(u)muzl(ii)mtiz 'aklumuz l0l 8, eliimi.iz l0l9 

Bu ekin yardtmcr i.inliisii, 8 cirnekte uyuma ballanarak, tek cirnekte ise yuvarlak 

krik iinliisiine ralmen diizleqmigtir. 

birimiiz 954,pirim;;z I87, kuhmuzdur 24tr 

Zarf-fril ekleri: 

-up/-tip 

-uban/-iiben 

Giiriilen gegmig zaman eki (tektik 1. qahrs): 

-dum/-diim irmediim 404, srkdum 822 

Emir ekleri (tektik ve gokluk 1. qahrs): 

-ayum/-eyi.im 

-alum/-eliim 

dalup 14, yuyup 701 

Bu ek, 7 ornekte uyuma ba$lanarak diizlegmiqtir. 

Ergrrguban 656, diyiiben 785, yiyiiben 1157 

nideyiim 27 8, vireyim 199 5 

baqlayalum 515, dtirigeliim 186 

krlalrm 112 (kafiyesi "g

isimden isim yapma ekleri: 

-suz/-siiz ansuz 1489 

691. beyitteki "sensiz" kelimesinde ek iinltisti diizdiir. 

-cuk/-ciik azacu( 254,\arrcu\ 494 

iyelik ekleri: 

-(u)al(ii)n grdkuflr 9, yoldaqlarufllTS 

Bu ekte bulunan yardrmcr tinlii, 2 kelimede uyuma ballanarak diizlegmiqtir. 9 

rirnekte goriilen dti zl e gme ise dii z.l iik-yu v arl akhk uyumuna aykrrrdtr. 

l.raZretiflde 1621, srrrrflr 565, yiizifli 568 oziii 49,kendiizifli 489, 

-(u)fluzl-(ii)fliiz hasretiifltizden9l4,yitiJflijze 1283, 

Bu ekin yardrmcr iinliisii. 5 defa uyuma ba$lanarak, bir defa da yuvarlak kok iinliisii 

yanrnda dtizleqmigtir. 

birifliiz 123 , igifliize 123 , ozliliz 1520 , 

Giiriilen geqmiq zaman eki : 

-duflldtifl iqledtifl 660, !a\rdu[ 952 

-dukldiik bilmediik 1307,ugraduk i019 

-dufluz/-diifliiz gitdnftnz 192 

Bu ek, 17 ornekte uyuma ballanarak krsmi diizleqmeye ulramrqtrr. iki ornekte 

meydana gelen krsmi dtizlegmede ise kok iinltileri yuvarlakttr. 

itmedifltiz 865, nitdifliiz 192 (kafiyesi "gitdiifliiz") 

virdifliiz 9 1 2, dtindiflii z I4'7 5, logdrfluz I 400 

Emir eki (gokluk 2. qahrs): 

-ituzl -fli2, - (u)fl uzl (ii)fl iiz gizlefi;jz 9 8 6, satuflttz 243 

Ek dniindeki yardrmcr iinlti, 3 cirnekte kd,k iinliistine balh olarak, bir cirnekte ise 

kok iinliisiine aykn olarak diizlegmiqtir. 

krlrfluz 1465 , eydiflii z 125 , vartiuz 1224 , gotifliz 1224 

Kelime tabanlannda giiriilen diizliikler: 

1. Eski Ttrkgeden beri diizliik-yuvarlakhk uyumuna aykrrr olarak diiz 

iinlii taqryan kelimeler 

bort IJ8Z,kun 917, \uzr 121, okr- 952,to$n 429, unrt- 439, yoi- 647 , 

Eski Tiirkgede oldulu gibi, metnimizde de bu kelimelerden bir ktsmrnrn uyuma 

baplanmrq qekilleri bulunmaktadr( 17). 

(17) Divan'da "untt-" ve "kurr-" hillerinin, "unut-", "kuru-" qekilleri de bulunmaktadrr. B- Atalay, Divanii 

Lfigat-it-Tiirk Dizini, s. 384 ve 694. 

"togn" kelimesi de Eski Tiirkgede iki gekillidir. A. Caferoflu, Eski Uygur Tiirkgesi Siizliifii' s. 243. 

50

kuru- 934 (bir defa), oku- 519 (12 defa), 

togruluguml009 (bir defa), unut- 1780 (2 defa), yoriit- 1581 (bir defa), 

2. Analojik diizliikler 

gnmig 1242 ( < kiimiig), rigit 1816 ( < ttgUt) 

Bu diizlegmelerde, benzer kelimelerin tesiri yanrnda, Dolu Tiirkgesinin tesirini 

gdzden uzak tutmamak icab eder. 

Eklerde giiriilen diizliikler: 

1. Eski Tiirkgeden beri diiz tinlii taEryan ekler 

tsimden lsim yapma ekleri: 

-crl-cil-grl-gi 

-sr/-si(18) 

Fiilden isim yapma eki: 

-rqliq(19) 

iyelik eki: 

-rl-il-srl-si 

bekgi I 195, deveci, kapucr 535 

ayrul.

1110. beyitteki "devletiin" kelimesihde, ekin tiniinde bulunan yardrmcr iinlii, 

kok tinliistine ralmen yuvarlaktr. Bu yuvarlaklaqma, kafiye'zar0retiyle olmaltdr. 

(Kafiyesi "giin") 

Zarf-fiil eki: 

-rnca/-ince diyince ll6,ittnce 196 

Giiriilen gQqmiq zaman eki (teklik ve gokluk 3. qahrs): 

-d/-di diizdi 1123, soldr 169 

-drlar/-diler 

gundrlar 137, iildiler 296 

dfirenilen geqmiq zaman eki: 

-mrq/-mig sormrqam 513, komamrqdur 1768 

Emir eki: 

-grllgil dilegil 1084, uYlrl 1092 

2. Eski Anadolu Tiirkqesinde ortaya gtkan ve diiz iinlii taEryan ekler: 

isimden isim yapma eki: 

-crlayrnl-cileyin ancrlayrn 264,bunclayrn 108 

Zarf-fiil eki: 

-rcak/-icek ohcal.< 2077,soyleyicek 310 

Gelecek zaman eki: 

-rsar/-iser oltsarsrn 9, tiliserem 901 

$ahrs ekleri (teklik ve Eokluk 2. qahrs): 

-srn/-sin biltirsin 847, yiizlnsin 1541 

-stzl-siz geltirsiz lZ5l,goresizl14L 

Eski Anadolu Tiirkqesinde ekleqmeye baglayan (i-) yardrmcr fiili, ekleqme srrasrnda 

diizliiliinii korumuqtur. 

gogrdr 36, yogrsa 1653, yurrdr 548 

3. Eski Anadolu Tiirkqesinde diizleqen ekler: 

isimden isim yapma ekleri: 

-hk/Jik mu$tuh( 1785, tanukhk 431 ' 

1009. beyitteki "togrulugum" kelimesinde, ek iinliisti uyuma ballanmtqttr. 

-(r)ncr/-(i)nci(22) dtjrdinci 1087, iiginci 515 

(22) Ek iinliisti, Eski Tiirkqenin sonlannda ortaya Elkmr$ ve Eski Anadolu Tiirkgesinden sonra uyuma ba!lanmrqtrr. 

K

Fiilden isim yapma eki: 

-rEr/-iEi 

Fiilden fiil yapmd ekleri: 

-(r)l-f(i)l- 

Yardrmcr iinlii, bir defa uyuma ballanarak, bir defa da uyuma aykrn olarak yuvarlaklagm 

rqtr r. 

ayrul- 1270. olqiil- 1457 

-(r)q-/-(i)q- bciliE- 1313, \uqrq- 1437 

iki Omekte, yardrmcr iinliiniin uyuma ballanarak yuvarlaklagtrlrnr goriiyoruz. 

opiiq- 416. yiigriiq- 654 

-(r)n-l-(i)n- 

Soru eki: 

-mr/-mi 

q. UNr,U oUgrrnsi 

\agryr24l 

ddkil- 398, diizil- 601 

buhn- 1464. gdrin- 238 

gordi.ifl mi 681, aEuk mr 876, loq mt 873 

Bu hadise, daha ziyade kelime iginde gciriiiiir. Diiqen tinlii, ikiden fazla heceli 

kelimelerin vurgusuz olan ofta hece iinliisiidiir. Eski yazrda kelime iEindeki tnttiterin 

bir krsmrrun gcisterilmeyiqi, driqen iinliiniin tesbitini zorlaqtumaktadr. Fakat, kelimenin 

bugiin Tiirkiye Tiirkgesinde kullanrhqr ve bilhassa manzum eserlerde vezin, 

5nlii diiqmesini gdrebilmemize yardrmcr olmaktadr. 

Aqalrda verdilimiz rirneklerden bir krsmrndaki "iinlii diiqmesi", daha cinceki de- 

-' irlere aittir. 

ayrul.< 171 ( < ayrruk), bagnnr 1519 ( < bagrnnr), befrze- 301 ( < beflize-), 

benzi 393 ( < beflizi), besle- 542 ( < besigle-), birbirile 1438 ( < biribirile), 

boynr 1538 ( < boyunr), buyruk 1,112 ( < buyuruk), gevre 1831 ( < Eevire), 

qrgnquban 1158 ( < qrgrrrquban), d egqiirdi 2083 ( < degiqiirdi), dirlik 691 

( < dirilik < tiriglik), egnine 1 12 ( < eginine) , eydtir 9 I ( < eyittir) , eylik 

1666 (

na1arla 265, iilkerle 1675, bunlarufigin 7127, 

hal.

lardrr. Eski TiirkEedeki peltek (d) ve Eift dudak iinstizti (v), Batr TiirkEesinde (y) ve 

(v) olarak gcliqmiqtir. (b) ve (n) ise, bugiinkii Ttirkiye Tiirkqesi yazr dilinde bulunmaz. 

r. UNsUz oncignrnr,nni 

a. Tonlulaqma: 

t->d- 

Eski TirkEede, kelime baqrnda (d) iinsiizii yoktur. Baqta burunan (t) iinsiizii, 

Eski Anadolu TiirkEesi iqinde bazr kelimelerde korunmuq, bir krsmrnda ise de$iqmeye 

u!ramrqtrr(24). Metnimiz, de[iqen ve korunan (t)'ler bakrmrndan sistemli di- 

1-ebilecelimiz bir manzara gdstermektedir. 

Metinde, (t)'lerin korundulu 49 kelimeden sadece iigii ince iinliiliidiir. Dilerleri 

kahn iinliilii olup, "tafln" kelimesi drgrnda hepsi ( ! ) ite yaztlmtqttr. 

t- > d- deliqmesine ulramtg 59 kelimeden 49'u ince tinliilii kelimelerdir. 

4 kelimenin ise, her iki qekli de kullanrlmaktadrr. 

Bu sayrlardan anlagrldr$r iizere, t- > d- degigmesi, metnimizde, genellikle ince 

iinliilii kelimelerde meydana gelmig, kahn iinliilii kelimelerde (t) iinsiizii korunmugrur. 

(t) iinsiiziintn korundu[u kelimeler: 

tabanca 289, 1agrl- 194,1afla- 316, 1am- 1265, tafl 955, tai, 2077,1aflLa I00, 

taflla- I 509, tafr n 55, lanu! I 023, tanukhk 43 l, 1ap 422, 1ap- 422, tapu 207 8, tar 

1126, tartdur- 506, gaq 159, {a9 161 laqra l22,tatlu 1271,to!- 24,1o!ra- 1019, 

1o!n 429,1ogrulul. d- deliqmesine ulrayan kelimeler: 

dad2074, dalr 8, dal- 14, danrg- 184, dag 1672, drn- 540, dul 1i26, dur- 610, 

dut- 1478, dutrq- 1347 

debbe 231, deg- 1056, degin l3l, degme 511, deggtir- 2083, deggiiril- 858, 

degiil 867, dek 1188, dek dur- 239, delij 672, detriz 152, dep- 1523, dere 291, 

deri 188, deve 293, di- 1690, di 483, dil 1067, dile- 344, dilek 893, dilen 626, 

dinle- 107 , difllen- 1836, dip 170, dir- 1103, diril- 127 , dirlik 612, diq 200, diqi 

-117, divqiir- 945,diz 1643, ddk- 621, ddkil- 398, dtjn- 197, dtjrt 581, ddqe- 380, 

doy- 487, dilgiin 399, diikeli 1527, diiken- 1129, diiket- 1157, diin 2056, dnr- 

1573, diiriq- 1026, diirit- 1925, diig 835, diiq- 276, dnz- 1 123, diizil- 601 

l!r Bugiin Anadolu alrzlarrmn bir krsmrnda asli (t) iinsiizii korunmaktadrr. Meseld Dolu Karadeniz krytst 

illerinde (d) yerine asli (t) iinstiziine temayiil fazladrr. Hatta Trabzon ilinin Tonya kazasr, tamamen (t)'yi 

benimsemiq, (d)'yi yadrrgamrqtrr. Bkz. A. Caferoflu, "Anadolu Alrzlannda Konson De$iqmeleri", s. 8. 

55

Bu kelimelerden drjrdti, metinde, (d) ve (t)'li olmak iizere iki qekillidir. 

dad2074 - tatlu l27l 

dur- 610 - lur- 235 

dut- 1478 - tut- 1628 

dutrq- 1347 - tunq-322 

-t- > -d- 

Bazr kdklerde ve geEiglilik eki (+-) ile geniqlemiq govdelerde, iki tinlii arasrnda 

veya bir tinlii oniinde bulunan (t) iinsiizii tonlulagmrqtrr. 

buluda 59, dcjrdinci 1087, eydtir 91, gider 609, giider 23l,ider 225, igidi.ir 103, 

kanadr 58, tudak 309, yasdugr 919, yidi 182, akrdup 899, eylede 673, gbsterdi 

vir- 1759, -d 

Bu defiqmeyle ilgili fazla 6mek yoktur(25). 

ad l'719,and202,ard 651, dad2014,kurd 185, od286,siid 45, 

"kurd" kelimesi, metinde 3 yerde "kurt" geklinde geEmektedir. 

k->g- 

Arap alfabesinde (kl ve (g) iinsiizleri aynr harfle gristerildigi igin, bu defiqmenin, 

hangi kelimeleri iEine aldrlrnr tesbit etmek gok zoidur. Metnimizde, bazr Eski 

Anadolu Tiirkgesi metinlerinde gcirlilen, tiE noktah, iki Eizgili kefler de kullanrlmaruqtrr(26). 

(k) iinsiiztiniin kelime bagrndaki durumu, Anadolu a$rzlannda da farkhlrk 

gdstermektedir(27). Bundan dolayr, bu meselede bugiinkii TtirkEeyi esas aldrk. 

Buna gcire, metinde (k-) tinsiiziinii koruyan kelimeler: 

keleci 1598, kelepgiik 495, kendti 23l,kendiz 1431, kes- 1679,key 433, kiEi 

32,kim 28, kimse 245, kiqi 311, ktis- 992 

k- > g- deliqmesine ulrayan kelimeler: 

gel- 514, genq 672, gerek 505, getiir- 418, gey- 1199, geydtir- 299,geyir- 1304, 

gez 62, gez- 870, gezdiir- 2057, gezin 500, gibi 60, gice 98, giE- 873, giEiir- 539, 

gider- 1536, gir- 1517 , girEek 1272, girij 217, git- 154, gizle- 1336, gizlen- 242, 

gizlti 852, gok 1514, gdmlek 1695, gondiir- 313, gdnil- 1837, gofllek 190, grifliil 

49, gor- 498, gdril,937, gdrin- 238, goriq- 1667, grirklii 282, gcister- 625, gcistert- 

(25) Bu tonlulagma hadisesi, bazr araqtrncrlar tarafindan asli iinlii uzunluklanyla aErklamyor. Nitekim, tesbit 

enilimiz

1759, gdtiir- 195, gritril- 750, gdvin- 2069, goy- 1999, goyin- 975, goz 1352, gozct 

44, gozle- 986, gozsiiz 1046, gilE 1497, g'j,gl:J- 2003, giil- 132, g|,n 86, giindtiz 209, 

grineg 245, gft- 231 

-k- > -g- 

Kelime sonunda bulunan (-k) rinsiizii, iinlii ile baglayan ekler riniinde, genellikle 

tonlulaqarak (g)'ye ddnmiiqtiir. Srzrcrlaqma hadisesi ise heniiz baglamamrqtrr(28). 

begligine 2123, dllegnm 1284, eksiigi 523, gerdege 401, gcige 290, etmegtifl 

786, rigin 945, ytiregine 1265 

F->c- 

Bugiin Anadolu alrzlarrnda yaygln olan bu defiqme, metnimizde grirtilmez. (k-) 

Linstizii asli geklini korumaktadrr. 

-k- > s- 

Bu deligme, iki iinlii arastnda meydana gelmiqtir. (g) iinsiizii heniiz srzrcrlagmaugtrr(29). 

ayagrna 296, toprala I 161 , uEmag a 451 , yaglQnt 1524, yaflagr 563 , yogrdr 36 

1296. beyitteki "yokrdr" kelimesinde, tonlulagma olmamrqtrr. Bu kelimeyi eklegancak 

imldda birleqik yazrlmrq bir kelime olarak kabul edebiliriz. 

':lemiq, 

-k>-c 

Bu deligme, sadece "arug" ve "yarag" kelimesinde goriiliir. Metinde 4 yerde 

'rnrg" (935, 936,969 ve 970. beyitler), 2 yerde ise "aru(', (978 ve 979.beyitler) 

rl.rak gegmektedir. Kelimenin Eski riirkgedeki qekli "aru[r"'tur. "yara[

-ca\l-cekl-Ea[

->p- 

iki Ornekte giiriiliir. 

paqa 634 (< bag-aga), pek 33 (< berk) 

c. SrzrcrlaEma: 

k->b- 

14. asrrda heniiz yaygrnlaqmadrlrnr zannettilimiz bu de$iqmenin metnimizde de 

ornegi azdt. 

\an 1754 (< kan). latun 713 (< katun) 

"kanr"(141), "kankr"(817), "kagan"(1866) gibi daha sonra (!)'ye dtinmtiq kelimelerde 

asli (k) iinstizii korunmaktadrr. 

-k- > b- 

Metnirnizde bu deliqmeyi gcisteren yeterli rirnek yoktur. 

dalr 79, uylu I 1 13, yolsul 365 

"uybu" kelimesi, 2 defa "uyku" qeklinde goriiliir. 

b->v- 

Eski riirkEede kelime bagrnda bulunan (b-)'lerin bir krsmr, Eski Anadolu Tiirk- 

(v-) olmugtur. 

-cesinde 

var- 369 (< bar-), var 333 (< bar), vir- 622 (< bir-), 

Bunlardan "bar" kelimesi, kahplaqmig olarak "bir ii bar" kelime grubu iginde, 4 

defa kullanrlmrqtrr(3 I ). 

-b- ) -v-, -b > -v 

Eski rilrkqe iginde baglamrq olan bu degiqme, Eski Anadolu TiirkEesinde ranamlanmrq 

bulunuyordu. Bu sebeple deliqmenin ara safhasrnda goriilen (v) iinsiirn. 

bu devir metinlerinde yoktur. 

Eski Anadolu TtirkEesine mahsus bir qekil olan Eokluk 1. gahrs eki -vuzl-viiz de 

't"iz' zamirinin eklegip, -b- > -v- de$iqmesine u$ramasryla ortaya Erkmrgtrr. 

\{etindeki bu deliqmeyi aksettiren di$er drnekleri veriyoruz. 

qar'703 (< Eab), qavuq 1231 (< gabrq), ev 413't (< eb) karavaq36T (< l.-y 

L

aylr- 279 (< adrr-), ayruk 171 (< adruO, boy 307 (< bod), gey- 1199 (< ked-), 

eyii 928, (< edgri) (aygu 823 (< !adgu), koy- 709 (< kod-), (uyu 223 (< ludug), 

uyan- 318 (< odun-), uyl5u 805 (< udrku), 

g. Siirekli iinsiizler arasrndaki defiqmeler: 

-r- > -l- 

. Titrek bir ijnsiiz olan (r)'nin deliqmesi, bugtin Anadolu a$rzlannda da goriililr 

(32). Bu deliqme, metinde tek rirnekte bulunmaktadrr. 

saraldr 393 (< sarar-) 

-n- > -m- 

iki stirekli iinsiiz arasrndaki bu deliqme, yuvarlak iinliilerin tesiriyle ortaya grktr- 

!rnr zannetti$imiz bir benzegme hadisesidir. 

gomlek 1726 (< gofrlek) 

Kelimenin her iki qekli de metnimizde mevcuttur. Ancak, "gcifllek" kelimesi sadece 

190. beyitte gori.iliir. 

-y- > -Y- 

gcivin- 2069 (< griyin-) 

Tesbit etti-Eimiz bu tek iirnekten, deliqmede yuvarlak kok iinliisiiniin rolii oldu- 

!u anlaqrhyor. 

2. UNSUz rUnnnansi 

(y) tiiremesi: Aga$rdaki ArapEa kelimelerin asli imldsrnda bulunmayan (y) iinstizii, 

tiireme bir sestir'. Bilindigi gibi bu kelimeler hemze ile yazrlrr. 

'aclyib 193 (< 'aca' ib ) . garayib 1 8 (< gara'ib), 

laldyrk 294 (< bala'ik), layin 840 (< !a"in) 

Kok-ek birleqmesini saflayan (y) yardrmcr ijnsi.izii de tiireme bir sestir. Bu 

iinsiiz "ile" edatr ile "i-" yardrmcl fiilinin krsmi eklegmesi srrasmda iki iinlii veya bir 

iinlii-bir iinsiiz arasrna girer. 

aglayu 190, debbeye 233,bulayfir 217, 

sugryrla 1004, atryla 473 

(n) tiiremesiz Zamir qekiminde gdriilen, aynca iyelik ekleri ile hdl ekleri arasrna i 

giren (n) tinsi.izii, tijreme bir sestir. 

anr 1068, bunlara 145, boymca 157 ,yolna 1211 

Bu iinsiiz, bugiinkii yazr diTimizden farkh olarak, qu rirnekte 3. qahrs iyelik ekiyle 

"ile".edatr arasrna girmiqtir. 

birbirinle 1288 

(32) Bu deliqmeyle ilgili alrzlarda gdriilen cirnekler igin bkz- A. Caferollu, "Anadolu A!rzlannda Konson 

Deliqmeleri" s. 31. 

60

. UNsUz oUgunsi 

Metnimiz, iinsiiz diiqmesi bakrmrndan devrinin diler eserlerine grire deliqik bir 

durum gtistermez. $u diiqmeler, genellikle Batr TiirkEesinde meydana gelmiqtir. 

E,E>O 

Eski Ti.irkEeOe, iti veya daha fazla heceli kelimelerin sonundaki vebazrek baglanndaki 

(g, g) iinsiizii, Batr TiirkEesinde diiqmiigti.ir. 

an 265 (< arrg), asst 2124 (< asrg), besle- 542 (< besigle-), bellii 836 (< belgiiliig), 

geri 1506 (< Eerig), gerek 505 (< kergek), \amu 2029 (< kamug), kapu 

630 (< kaprg), katr 40 (< katrg), \ayu 1784 (< kadgu), kiEi 188 (< kiEig), kurtar- 

177 (< kurtgar-), kulal5 638 (< kulgak), kuyu 111 (< ludug),nite 1994 (< neteg), 

saru 859 (< sang), tapu 2078 (< taprg), ulu 179 (< ulug), yalan 835 (< yalgan) 

$u eklerdeki (g, g) iinsiizleri de Batr Tiirkgesinde diiqmilqttir. 

-lu/-lii < -hg/-lig (isimden isim yapma eki) 

baltlu 414, kurqaklu 1229 

-ri-i < -G)g/-(i)g (yiikleme hdli eki) 

meclisi 27l,pendi86l 

-a/-e < -$a/-ge (yaklagma hdli eki) 

eliime 408, erenlere 1505, 

-am/-erii < -garu/-gerii (yrin eki) 

1'okarr 229,1leri 281 , 

-an/-en < -gan/-gen (srfat-fiil eki) 

drikilen 398, yiy en 202, 

-mca/-ince < -$rnga/-ginge (zarf-fiil eki) 

dif ince 716, gelmeyince 1632, 

-ah/-eli < -gal/-geli (zarf-fiil eki) 

gideliden 127 l, ayrulahdan 1270, 

r>@ 

Bugiin a$rzlardapek gok drnefiyle karqrlaqtrlrmrz bu ses dtigmesi, metnimizde 

ur*sdaki tjrneklerde gririiliir. 

:- 587 (< er-), pek 33 (< berk), bile lg3l (< birle) 

\tetinde "birle" geklinin de kullanrhgr, bu dtiqmenin Eski Anadolu TiirkEesi iEin- 

It na;ladr-{rnr ve henii z tamamlanmadrlrnr gcistermektedir(3 3 ). 

tllâr-son'a gtire bu kelimedeki (r) iinsiizii erken bir ddnemde diiqmeye baqlar ve "bile" meydana gelir. 

&u. d\me. bazr qivelerde daha sonra baglamrqtrr. S. Gerard Clauson, An Etymological Dictionary of 

ht*.Thirteenth-Century Turkish, s. 364. 

6l

y>o 

$u kelimelerde, (y) iinstizi.i diiqmngtiir(34). 

a$ag 1926 (< yrgag), alla- 1413 (< yrgla-), rra\ 349 (< yrraO, inc;j 1731 (< 

yinEti) 

"rra\" kelimesi, 366. beyitte "ytra\" gekliyle de gdrtiliir. 

(y) iinsiizti, kelime sonunda qu tek iirnekte diiqmiiqtiir. 

bugda 971 (bu!day) 

Ancak, kelimenin asli gekli olan "bugday" metinde daha gok kullanrlmrqtlr. 

t>o 

Bu iinsiiz diiqmesinin, 3 drneli vardrr.. 

getiir- 418 (< keltiir-), otur- 288 (< oltur-), o 439 (< ol) 

v>Q 

(v) iinsiizti, diq-dudak iinsiizti (v)'ye grire daha kolay diiqebilen bir sestir. b > v > 

v de$iqmesinin ara safhasrnda ortaya grkan (v) i.insiizii, bazr kelimelerde iiEiincii safhaya 

geEmeden diigmiiqtiir. 

su 152 (< suv < sub), ol- 1968 (< vol- < bol-) 

Metinde, esas itibanyla (ol-) fiili gdriilmekle beraber, Do$u Tiirkqesinin tesiriyle, 

yer yer (bol-) fiiline de rastlanrr. 

h>o 

Bu hadise, Farsga astlh qu kelimede giiriiliir. 

qehen-ga 954 (< qehen-qdh) 

a>o 

degiilmise 59 4 (< degiilmiqse)(35). 

4"UNsUz ixizlngunsi 

Diigen seslerin, kelimenin fonetik yaplsrna Eeqitli bakrmlardan tesir ettigi bilinmektedir. 

Tesbit ettigimiz qu cirneklerdeki ikizlegme hadiselerinin birEolu, bu sebebe 

dayanmaktadrr. 

aqV 2124 (< a$rg), debbe 231 (< tepe < tiipii)(36), eyyti 518 (< edgii), issi 885 

(34) Asli veya ttireme ses ol

(iyesi < idisiX3T), sinni 275 (< sin-i), ussr 1751 (< us-r) 

s. YER DEGI$TIRME 

(gr) tinsiizleri, qu iki kelimede yer degiqtirmiqtir(38). 

bargma 1868 (< bagrrna), torgrhgrn 2033 (< togrrhgrn) 

6. HECE Ouglrnsi 

Bildirme fonksiyonundaki (durur/turur) yardrmcr fiili, hecelerinden birinin diiqmesiyle, 

(-duri-diir) qeklinde eklegmigtir. Ancak, eklegme 14. asrrda heniiz tamamlanmamrq 

olmah ki, metnimizde (durur) fiili de bol bol kullanrlmrqtrr. 

revddur 597,yokdur 24 

Bu hadiseyle ilgili, metinde karqrlaqtr$rmrz diler rirnekler qunlardrr. 

grk- 232 (< taqr(-), eL917 (< elig), lardaq 278 (< karrndaq), paqa 634 (< baq- 

€a). 

"ltardag " kelimesi, "l.

-cr/-ci/-qr/-gi 

Meslek ve ulraqma isimleri yapan bu ek de diizliik-yuvarlakhk uyumu drqrnda 

kalmrqtrr. 

bekEi 1195, deveci 281 ,du'-au 94, [

-a\/-ek 

6rne$i azdr(4l). 

oglagr 188, yaflagr 563 

-crlayrn/-cileyin 

Benzerlik bildiren iqlek bir ektrr. Orneklerden de anlaqrlaca-{r iizere, daha ziyade 

zamirlerle birlikte kullanrlrr(42). 

ancrlayrn 264, bencileyin 1353, buncrlayrn 108, sencileyin 1285, sizcileyin 128-5 

-(r)nc/-(i)nci 

Derece, srra bildiren isimler yapar. Ek i.inliisii ile krjk-ek araslna giren yardtmcr 

-inlii diizdiir. 

altrncr 1364, dbrdinci 1087, iiginci 515, yidinci 1602 

-daE/-deE 

Ortakhk, beraberlik bildiren isimler yapar. 

beidegi 907, kardaq 278,\arndaq 27 , 

koldaglarum 1645, yoldaqrm 1414, 

-ral.r/-rek 

Qokluk, fazlahk ve karqrlagtrma bildirir. Orneli azdrr. 

l igrek 1268, yigirek 1888 

Son 6rnekte, ek cjniinde iinlii ti.iremesi olmugtur. Bu tiireme, metnin imldsrndan 

le-irl. ke limenin bul undulu mrsraln vezni nden anlaqr lmaktadrr(43). 

-sr/-si 

Benzerlik bildiren bu ek, tek rirnekte bulunmaktadrr. Ek iinliisii dtizdiir. 

ir ruksr 602 

1ar/-ger 

L legtirme bildiren islmler yapar. 6rne!i azdtr. 

*i;er 261, 1375 

1[l Ersin'e gtire, bu ek, "br,sak", "benek". "topak". "solak" drneklerinde benzerlik ifade etrnektedir. M. 

?-:rn.TiirkDilBilgisi,s. l57.Kononovise."ba5ak","yanak","topak","ipek"gibi orneklerde.ekinkii- 

-:i.lne bildirdili gdriiqiindedir. A. N. Kononov. "isinrlelin ve Srfatlann Kiigtiltme $ekilleri ve Sciz Yal'r:'.s.(rJ 

-l rrgrlmasr neticesinde nreydana gelen bu ekin yaprsr ile ilgili qeqitli gdriiqlel ve ekin ba$ka lbnksi- 

'"m;en igin bkz. Z. Korknraz. "Tiirkqede Ek Yrlrlmasr Olaylalrnrn Meydana Ccli;i Uzerine". s. 176. 

hl \lensuro-ilu. eki -rak/-rek/-rrak/-irek olalak kabul etrnekte ve nretnimizde de bulLrnan "yigrek", "yirrria.- 

omekleriui vernrektedir'. M. Mansuloflu^ "Das Altosrnanische". C. I, s. 167. 

6-5

-(t)zl-(n)z 

iqlek olmayan bu ekte, yardtmct iinlii yuvarlaktrr. 

yalaiuz 1520 

-l 

IElek.de!ildir. 

\vil 699, yaqtl 370 

-an/-en 

iqlek defildir 

eren 1885, oglan 315, 

-sul 

iqlek degildir. 

yolsul 365 

2. isimden fiil yapma ekleri 

-la-/-le- 

isimden fiil yapan eklerin en iqlelidir. 

bagla- 70 52, gatla- 7 9 l, gdzle- 986, taEla- 3 1.6 

-a-/-e- 

Birqok ornekte gdriilen iqlek bir ektir. 

befrze- 352, bize- 2046, bufra- 1725, dile- 88, qrEra- 1866(44), togra- 1019. 

yarh!a-2125 

-al-/-el- 

buflal- 1'7'79,ulal- 54, ytinel- 8l 

-ar-l-er- 

bozar- 393 

-liJ-k- 

aqr(- 1619 

-da-l-de-l-ta-l-te- 

alda- 107, iste- 630 

-t- 

incel- 319, (ocal- 1 109 

(44) A. Bican Ercilasun'a gdre. iki heceli olup, (n, r, z) gibi iinsiizlerle biten isimlere, -a-l-e- eki getirildili 

zaman, bu iinsiizlerden

-r-/-i- 

berki- 1864 

-r- 

(aygur- 785 

-rr$a-l-irge- 

esirge- 611 

3. Fiilden isim yapma ekleri 

-mali/-mek 

Hareket isimleri yapan iglek bir ektir. Bugtinki.i Ttirkiye TiirkEesi yazr dilinden 

tarklr olarak, (-lild-lik) isimden isim yapma eki ve iyelik ekleriyle de kullanrlrr(45). 

aglamagum 1415, aflmakdan 1044, grkmakkga 124, giilmek 284, istemege 1351, 

dldiirmeklige 776, salmakl rla 17 6, yandurmakhk 590 

-ma/-me 

Asrl fonksiyonu iq isimleri yapmak olmasrna ralmen, bu ekten tiiremiq tek 

,-1rnek, metinde srfat olarak kullanrlmrqtrr. Orneklerin azh[r, -maklil

-u/-ii 

Eski TiirkEede -(r)A/-(i)g ekinin devamidrr. Ek iinltisii, 1232.beyitteki "astlt" cirne!i 

drqrnda daima yuvarlaktlr. 

berkilii 1864, koku, l724,1apu 1554,yaz/'u 591 

-m 

iEim 1918 

-n (48) 

diigtin "diiliim" 399, ekin 1099 

-q 

sakrnE 1929 

-mur/-miir 

yalmur 292 

-lu/. gii/-liu/- kii(49) 

sevgiilii 28 1 , uytu 805, 

-l 

diikelisin 1527 

-z 

uz 16 

4. Fiilden fiil yapma ekleri 

-ma-/-me- 

(i-) fiili drqrnda, biittin fiillerin olumsuz gekillerini yapar. 

dime- 1652, inanma- 1553, (rlma- 627 

-0)n-/-(i)n- 

D6niiqlii fiil govdeleri bu ekle kurulur. Ek dniindeki yardtmct iinlii daima dijz-diir. 

dilen- 626, gizlen- 242, gorin- 238, goyin- 9 I 5, idin- I I 56' sevin- 1 097 

Ek, qu tjrnekre "bul-" fiil krikiinden, pasif fiil gdvdesi tiiretmiqtir(50). 

bulrn- 1464 

-0)lJ-(i)l- 

Pasif ve meEhfil fiiller yapar. Yardrmcr iinlii diizdiir.1210. beyifteki "ayrul-" 

fiili ile, 1457 .beyitteki "rilqtil-" fiilinde yardrmcr iinlii yuvarlaklaqmrgttr. Ilk ornekteki 

uyumsuz yuvarlaklaqmada, baqka bir ekin tesiri olmahdrr. 

(48) Ekle ilgili resbir ettilimiz iki rirnefin irnlasr, yardrmcr i.inliiniin durumunu aydrnlatmaya elveli5li degildir. 

(49) Menrimizcle orneli az olan bu ekin kullanrhEr iqin bkz. M. Mansulo$lu, "TiirkEede -gu Ekinin Fonksiyonlarr". 

s. 340-348. 

(50) i'asiflik eki -t,, (l) ilnsiizti ile biten kiik ve gbvdelere getirilrnez. Fakat, Kut{Lg-u BiliS'de "bul-" fiili' -leki 

ile pasif yaprlrnrqtrr. Bkz. A. Bican Ercilasun, Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-' s 28 

68

degqiiril- 858, ddkil- 398, goril- 937 ,yari- 2086 

Ek, seyrek olarak doniiglii fiiller de tiiretir. 

diizil- 601, ya(rl- "yan-" 624 

-dur-/-diir- 

Gegigli fiiller yapar. Ek iinliisii yuvarlaktrr. Qeqitli sebeplerle diizlegmiq rjrneklerin 

sayrsr fazla delildir. 

afldur- 130, azdur- 1771, bildiir- 967, bindiir- 1059, ekdiir- 1099, satdur- 254. 

toldur- 1560, 

$u cirneklerde, ek iinliisii diizdiir. 

geydir- 689, \aldrr- 1641, kondrr- 1896 

-ur-/-iir- 

GeEiqli fiiller yapan iglek bir ektir. Ek iinliisii yuvarlaktrr. Sadece 1880. beyitteki 

'irir-" fiilinde, uyuma balh bir diizleqme gciriiliir. Bilindigi gibi, eklerin diizliikluvarlakhk 

uyumuna ballanmalan Osmanh Ttirkgesi iEinde baglamrgtr. Bu bakrmjan, 

istisna teqkil eden dilzli.ik ve vuvarlakhklann birgo$u, muhtemelen istinsah 

ler,rine aittir. 

artur- 506, geyiir- 1304, iEiir- 779. deggiir- 2083(51), ottir- 1061 

-dar-/-der- 

iglek olmayan bir geEiqlilik ekidir. 

gcinder- 1594, goster- 543(52) 

-(')t-l-(i)t. 

GeEiqli fiiller yapan iqlek bir ektir. Bugiinkii Tiirkiye Tiirkqesi yazr dilinden 

-=rklr olarak, iki iinln arasrnda tonlulagtr. 

akrdup 899, anlat- 1028, eylede 673, okrt- 1147, soylet- 677, yciriden 1924,yaradan 

1339 

-ar-/-er- 

GeEiqli fiiller yapar. 

grkar- 838, gider- 1536, oflar- 856, 

- ,t D"ny. -$- ve -rr-/-iir. eklerinin birleErnesiyle ortaya grkan bir -9ur'-/-qiir- ekinin vall[rndan bahseder:ti. 

;u cirnekleri veriyor: "kav,sur-, dirEi.ir'-". J. Deny, Ttirk Dili Grameri, s. 350. 

'l \l \lansulo$lu, "gdstcr-" fiil gcivdesinin, "gri-" fiil ktikiinden -z- l'rilden fiil yapma ekiyle geniqlerniq 

trr ba5ka giivdeden tiiredigini ileri siiriiyor. M. Maqsuloflu, Sultan Veled'in f iirkge Manzffmeleri, s. 

!l F. Kadri Timurtaq, aynr rninidaki "kcizger-" fiilinden hareket ederek, "gdster-" fiilinin, muhternel 

\r =kOzdger-" qeklinden (g) diiqmcsiyle oftaya grkmr$ olabilecelini belirtiyor. F. Kadri TimurtaE, Eski 

Tirkiye Tiirkgcsi, s. I I 8. 

69

-gur-/-gtir- 

Metinde tek omeli bulunan bu ek de, gegiqli fiiller yapar. 

irgnr- 2092 

-z- 

Gegiqlilik ekidir. 

emzir- 45 

-0)E-/-(i)E- 

Genellikle ortakla$ma bildiren fiiller yapar. Yardrmcr rinlti drizdiir. iki drnekte. 

yardrmcr iinliiniin uyuma bafl andr$r goriiliir. 

aglaq- 1869, ba\rg- 1528, btiliq- 1313, Ergrrquban I158, dutrq- 1347, dtiriq- 1026, 

giiriq- 1667, kuErg- 1437, sevig- 1935, optiq- 416, yiigriiq- 654 

-vl-i- 

kakr- 519 

-y-(53) 

\oy- 327 ,1oy- 839, 

-a-l-e- 

tola- 1877 

n. isivr 

1. QOKLUK EKi 

-lar/-ler 

giEekler 1926, kamulara 855, mahbDblar 1376, melekler 19, oglanlarun 1294, yigitler 

1374 

Qokluk bildiren bazr yabancr asrlh kelimelerde de, qokluk eki kullanrlmtgtrr. 

bal-ayrklar 438, mel-a'ikler 7342, ydrenler 1283, 

Oniinde birden fazla miktarr belirten sayr srfatlan bulunan bazr kelimelerin gokluk 

eki almalarr, dikkat Eekici hususlardan biridir(54). 

ddrt yiiz kigiler 864,yiz siniler 167l,on perde altun siniler 1242 

(53) Eski Ti.irkEede bil pekiqtirme eki olan -d- sonraki devirlerde -y- olarak inkigaf etmigtir. Bu ek, dnceleri 

pekiqtirme gtirevinde oldulu hAlde, sonralan k

z. iyBr,ix nrr,Bni 

Metnimizde, teklik ve Eokluk 3. qahrs iyelik ekleri drgrndaki diler qahrslarda, ek 

iinliileri ve yardtmcr iinliiler Eski Anadolu Tiirkgesinin genel karakterine uygun ola- ' 

rak yuvarlaktrr. istisna tegkil eden cirneklerin biiyrik bir krsmr telif devrinin dzelligini 

aksettirmemektedir. Yuvarlak krjk iinltisiine ra[men meydana gelen diizleqmelerde 

ise, Do[u TiirkEesinin tesiri olmahdrr. 

-(u)n/-(ii)n (teklik l. gahrs) 

al.

$u kelimenin, hdl eklerine zamir n'si ile ballanmasr, kelime sonunda bulunan 

iinliiniin, qekil ve mdnd bakrmrndan iyelik fonksiyonu yiiklendigini gdstermektedir. 

kendiine 1970 

-(u)muzl(ii)miiz (qokluk 1. Eahrs) 

'aklumuz 1018, birtimiizden 1141, eliimiizi 1019, lardaqcugumuz 1479, piriimiizi 

1490.srrrumuzt 1446 

Yardrmcr iinlii, um0miyetle yuvarlakhlrnr korumastna ra$men, seyrek olarak 

bazr kelimelerde diizdiir. 

birimtiz I 87, defterimizde 7 3,kuhmuzdur 24 1 

-(u)nuzl-(ii)hilz (gokluk 2. qahts) 

b abafluza I 28 l, hasretiifr ii zden 9 I 4, y iriifrdrze I 2 8 3 

Yardrmcr iinlti, bazr kelimelerde diizleqmiqtir. 

birifliiz 1286, iqifliize 123, ozifrnz 1520 

Metnimizdeki qu iki kelimede, (-duk/-diik) srfat-fiil ekinden sonra kullanrlan 

Eokluk 2. qahrs iyelik eki, -tzl-iz'dir(57). 

itdtigtizi 1544, \rldrguzr 1636 

-lan/-leri (gokluk 3. qahts)(58) 

ellerini 721 , evleriniifl 8l , oglanlan 199 

r. nirr,ir nri 

-lf/-ki 

Bu ek, zamir ve srfat olarak kullanrlan isimler yppar. Eski TiirkEede oldugu gibi, 

Eski Anadolu TtirkEesinde de ek, kahnhk-incelik uyumuna t6bidir. Ancak metnimizde 

"kankr" kelimesi drqrnda -\r'h cirnele rastlayamadlk. "andaki", "bundaki" 

gibi

4. HAL EKLBRI 

a. ilgi hali eki 

-ufl /-i.iii/-nufl /-niifl 

Sdemiifl gozi 582, xvareniifl diqleri 200, cihanufl ni'metin 1649, dirligiimiiff serm-ayesi 

452, diigiifl ta'birini 833, enbiylnufr biri 21, gdreniiii clnr 700, kendiiniih 

\ardaqlannr 1897 

Bu hdlin eksiz cirnekleri. metnimizde daha fazladtr. Bilhassa, iyelik ekli qekillerin, 

bir bagka isinr unsuruna bu hdlle balllnmalanyla ilgili pek qok rj,rnek bulutrmaktadrr. 

atasr dini 1773, ayalun topragr 1079, babasr kavmr 1807, bagrr baqr 1363, 

baqum iisti 830, canum cxm922. dedem adr 1564, dizi iisti 1643, goflliim evi 

357. goziim gozi 1352, ogh ogh 484, talt iisti, vasl guyr 1435, yiiktimiiz iqi 1389 

Yukanda cirneklerini verdilimiz eksiz ilgi hAlindeki iyelik ekli isimler gibr, aynr 

hAldeki cizel isimlerin qu kullanrhqr da bugtinkii Trirkiye Ti.irkEesi yazi dilinden 

tarklrdrr. 

beqr eli 1144, ibn-i yamin sa' ognladrgr l-552, ya'k[b \atr 1328, yusuf 'rqkr 

1083 

isimlere, ilgi hAli ekiyle ba-Elanmasr icab eden gahrs zamirleri, bazt tirneklerde 

bu eki alrnamrgtrr. 

eytdiler biz g(ndtigiimriz nDr idi 1017, 

l.

Seyrek goriilen qu gibi orneklerde ek, yiikleme delil yaklaqma ifdde etmektedir 

(5e). 

aglar idi kendii va;f-r halini400, 

eydiir idi aglar idi haliniTTl 

-n 

3. qahrs iyelik eklerinden sonra kullanrlrr. 

adrn oku- 228,dadn bul- 908, dinin sal.

hhumr ilte beniim bad-r saba 

zdrrhgum bilmege yidi diyar 765, 

ail toylamaga krldrlar yara\346 

Bu ekin degiqik bir fonksiyonu da, zaman bildiren kelimelerde bulunma hAli 

ifade etmesidir(60). 

evlerini hem sardylarrn bile 

virdiler bugdayabiqinci yl/'a 1137 

Zaman bildirmeyen qu kelimede de, bulunma ifadesi vardrr. 

yusufufl Satna soyleqdi bile ll4 

Sayrsr fazla olmamakla beraber, 

tizere, bu eke bagvurulmugtur. 

krssa-i yisufa btinydd ideltim 12, 

ibn-i ylmini diledi gdrmege 1314, 

ol lalayrk dilediler irmege 1892 

Fonksiyon zayrflamasr, bu ekin, 

iahplaqmasrna sebep olmuqtur(6 I ). 

g. Bulunma hili eki 

-dal-de 

bazr kelimelerde yiikleme hali ifdde etmek 

"aqaga"(1039) ve "yafla"(132) kelimelerinde 

Ekin, Eski TiirkEe ve bugiinkii Tiirkiye Tiirkqesinden farkh olarak, yalnrz tonlu 

skilleri vardrr(62). 

cennetde vir- 1758, Eanakda ko- 1245,dinde karar W- 2066,laZretiiflde di- 956 

Eski Tiirkgede, "aynlma" da ifdde eden ekin bu fonksiyonu, metnimizde birgok 

:rnekte gririili.ir. 

"t: 

f 

mtsr ilinde ma$ribe iy cdn-r men 

altr ayhk yohdr bil bunr sen 340, 

ara yirde perdeyi g

kim li rdku fiu z.d a kaldum na-tiivln I 67 8, 

beqr e/rnde gomlegi ya"![b allur l]44 

Ekin, "bulunma" ve aynlma" fonksiyonlanndan baqka, "yaklaqma" fonksiyonu 

da bulunmaktadrr(63). 

ne sebebden girij bunda geldiiiiiz 1475, 

tiz alufl bunda getiifl babam ile 1799, 

ya nirede gitdi laidr 6ldi ol 1293, 

altunlarr ylsuf ofrinde kodrlar 1390(64). 

d. Aynlma hili eki 

-dan/-den 

Ekin, yalnrz tonlu qekiller:i vardrr. 

anadan [o!- 21, deflizden al- 2094, goflliimden git- 1357, kaygudan dzdd ol- 

1438, nergisinden dok- 1578 

Asrl fonksiytlnu "uzaklaqma, aynlma" ifAde etmek olan ek, bazr orneklerde 

sebep bildirir. 

benden oldr her ne kim oldr afla 1025. 

bizden oldr bize anr key biliin 1530, 

a$lamakdan gdrntez oldr gozleri 1263, 

$u ornekte ise, "yaklaqma" if'adesi taqrmaktadrr. 

birbirinden 6b-r l.rayvan sundrlar 1439, 

Zaman bildiren kelimelerle birlegen bu ek, edat almadan. "-dan/-den sonra" ve 

"-dan/-den beri" ifddesi verir. 

az zamdndan mnra yakrn geldiler 1373, 

bunca yildan yDsufanr saklamrg 1700, 

bunca yildan l.

i 

i 

ff 

I 

ft 

n., 

$, 

ffii 

K,l 

sr 

e 

F, 

t 

& 

si 

,ffi, 

ffi 

,ffi 

i$t 

,,ffi 

$ ffi 

{$ 

i$ 

'::l 

e. Eqitlik hili ekleri 

-cal-ce 

Metnimizde, eqitlik, benzerlik ve miktar fonksiyonlarryla bolca kullanrlmrqtrl 

(61). 

anca 1 18, dilce 1066, kadarca 107, uluca l59,zerrece 1654 

iyelik ekli qekillerde daha canh bir kullanrhga sahiptir. 

agrnnca 509, ardrnca 652, boyrnca 157, dilince 239,oflince 1829 

Bu ek, (-duk/-diik) srfat-fiil eki ile birlegerek fiillerin zarf qekillerini yapar. 

tBkz. Bol. Ill/G/5) 

-cak/-cek/-9a(/-9ek 

Menqe bakrmrndan (-cal-ce) ekiyle ilgisi olan bu ek(68), yaprm ekleri bahsinde 

t erdigimiz isimlerden baqka, srfat ve zarf olarak kullanrlan kelimeler yapar. Metniinizde 

bu ek ile kurulmuq bir zarf bulunmaktadrr. 

yusufr krldr yaltngak ol girii 709 

f. Vasrta hAli ekleri 

Sebep, vaslta ve zaman bildiren eklerdir. 

-(r)n/-(i)n 

Bugiin bazr kelime ve eklerde kahplagan bu ek, metnimizin yazrldrlr devirde 

:eniiz canhhlrnr tam olarak kaybetmemiqtir(69). 

!o,s giqiirsem 'omriimi Eok devlerlin 1110, 

dugrn oldr ugbu krssa evveli 52, 

nd-nturddtn \almrgam uq plry-mdl 404, 

er (ii) 'avrat baqladr pes birbirin 

ovnAmasa gtilmege iy nazenin l78l , 

kalanr yiikletdi ytikin ol 1287 

I I 10. beyitteki "devletiin" kelimesinde yardrmcr iinlii, kafiye zarfiretinden kcik 

i:iiistine ralmen yuvarlaklaqmrgtrr. 

Vasrta hAli eki (-n), "abirin"(410), "ayagrn tur-"(1876), "degin"(131), "gezin" 

i-o y. "lgiin"12I5) kelimelerinde kahplagmrqtrr. 

-r la/-ile/.(y)rla/-(y)ile/- la/-le 

'- Buckinyaprntvegekirneki olarakkullanrhqrileilgili cirnekleriEinbkz.Z.Korkmaz,"TtirtDilincle-qa 

Eii re Bu Ek ile Yapllan isirn TeSkilleri Uzerine Bit Derreme", s. 275-358. 

"t Bkz. Bril. III/A/l/-cak/-cek eki ile ilgili dipnot. 

-" I'lgurcada iqlek bir gekirn eki olan (-n)'deki kahplaqma, Osmanh Ttirkgesi devrinde haqlamr5trr'. 

Busiin. bu ekin fbnksiyonu "ile" edatr ve diler hil ekleriyle karqrlanmaktadrr. (-n) ekinin Osrnanlr 

Tlrliqesindeki dururnu igin bkz. S. Qagatay. "Uygurca ve Eski Osmanlrcada instrumental -n." s. 66-80. 

77

"ile" edatlnln ekleqerek uyuma tAbi olmasryla meydana gelen bu ek, iqleklili gittikge 

azalan (-n) ekinin yerini almrqtrr. Ekleqme yeni baqladrlr iqin, (-lalle)'li qekiller 

gok azdrr. Bu gekiller, daha ziyade vezin zaftretiyle kullanrlml$tr. 

a$acrla 890, derdile 281,nazia 54, taqrla 292,sugryia 1004, tafrnyrla 687, atryla 

47 3, odryla 3 | 6, nazarla 265, rahmetii frle 2125, iilkerle 1 67 5, 

la/-le(70) 

Bu ek, metnimizde kahplagmrq olarak "1aflla"(100) kelimesinde gdriiltir. 

g. Yiin ekleri 

Bugiin canhhlrnr tamamen kaybetmiq olan bu eklerin metnimizin yazrldrlr devirde 

de kullanrhq sOhasr oldukEa dardrr(71). 

-aru/-erii 

Eski TiirkEedeki (-garulgerii) ekinin devamr olup, daha gok yuvarlak qekilleri 

kullanrlmrgtrr. Uyuma ba$lanarak diizleqmig ornekleri de vardr. 

iqerii 888, \lerij 281, rleri 2020, yo\an 229 

-ral-re 

iEre 7 62, taya 122, izre 286 

-ru/-rii 

berii 843, girii 361, kangaru 1260 

5. SORU EKi 

-mr/-mi 

' Edat mengeli olan bu ek, Osmanh Tiirkqesi iginde uyuma ba$lanana kadar, 

daima diizliik-yuvarlakLk uyumu dlgrnda kalmrqtrr. 

aquk mr 876, ay mr 245, atadan mr 1400, cennet mi, 535, !69 mr 873, var mrdur 

I 258 

C. SIFAT 

Metnimizde, vasrf isimlerinden bagka, srfat-fiiller, isimler ve qegitli kelime gruplarr, 

srfat gcirevinde kullanrlmrglardrr. 

1. Niteleme srfatlan 

altun (tac) 700, an (naz.ar) 265, aruk (srgrr) 978, az (zamlndan) 1373, azacuk 

(nesneye) 254, biqmiq (etmek) 830, Eo\ (ekin) 1099, diirlii (helvalar) 1245, gizln 

(70) Ekin "ile" edatr ile miinasebeti. fonksiyonu, Tiirk ,sivelerindeki durumu ve ekle ilgili qeqitli giiriiqler igin 

bkz. R. Rahmeti Arat, Atebetii'l-Hakf,yrk, s. 137-140. 

(71) Tiirkqede ydn ifadesi igin daha ziyade "dofru", "kargr" gibi gekim edatlarr ile bazr ydn zarflauna baqvurulur. 

Ttrkgenin btiyle zengin itade irnkdnlanna sahip olmasr,-y

(rdzrn) 852, gorklti (ytizini) 282, genE (oglan) 672, gozel (dildtuidr) 44, loq 

(kiqi) 338, kagrgr (kul) 241, kalmrq (igi) 856, kara (bir bulut) 291, krzrl (altunj 

699, kigi (oglagr) 188, semiz (srgrr) 978, sevgiilii (babamdan) 49, tarlu (ta' am) 

l27I,tofn (yola) 429, tolu (ay) 397,yagi (illasdur) 370,yavuz (nazar) 1371, 

ytice (kciqk) 1146, yiiksek (yire) 1978 

Tekrarlar, srfat-fiil ve edat gruplan da nitelik bildiren sfat durumundadr. 

bifr bin (altunr) 1453, nice nice (baq) 38 anufl gibi (![b-r zamdn) 731, qol 

kadarca (6zi1e) 107, yDsufi yiyen (l.

g. Belirsizlik srfatlarr 

ayru! (bir grda) 1 1 30, ayru\ (o!h) 305 , ayru\ (zalrire) 1 1 60 , bir' (ye!udi) 7 1 , bir 

(!aber) 78, bir (giin) 86, bir (zamdn) 87, bir (gice) 98, bir iki (giin) 67, bir l.

lavf yirinden ohsarsrn sen ba'id 9, 

ne diliyile didiifl sen diimdm72, 

bu ne iqdtir iqlediifl sen iy ptiser 660, 

oldr ol sulpn-r lub6n-r cemdl 55, 

eytdi yimedtim bafla biihtlndur o1205, 

yDsufa aflna7,ar krlmrqdr o1265, 

y-a kuyuya brra(alum biz an 717, 

biz bt y olda diirigeliim cdnrla I 86, 

bizbu krgga gerhin ideliim tamam302, 

eytdi yDsuf evden grkmaz sizvarufi. 123, 

eytdi anr mrsr iginde siz gorifl329, 

sL geli.ifr kim goreliim tedbir size 430, 

anlareydir ne virirsefl alalum 258, 

ellerin kesdiier anlar ol zamdn J 20, 

biziim igiin geldiler anlaryine 1225 

$ahrs zamirleri, isim gibi kullanrlan srfatlann iiniinde, onlan qahts baktmmdan 

belirten bir unsur durumunda bulunur ve biitiin srfatlar gibi kendisinden sonra gelen 

rsim unsuruyla birlikte bir srfat tamlamasr teqkil ederler. Aqalrda verdi$imiz cirnekere. 

TiirkEenin her drineminde rastlamak miimki.indiir(73). 

ben fakiri gEh satar kardaqlarum 466, 

ben yetlmtifi giEdi gnni derdile 469, 

ben 2a"ifinlrdcetin eyle revd 857, 

rireyidi biz $ulufir hem size 1333 

lahrs zamirlerinin bir krsmr, iyelik eki taglyan bir srfat-fiile eksiz ballanarak, 

h:gtin Tiirkiye Tiirkgesinde bulunmayan, TiirkEenin di$er sdhalarrnda daha Eok 

it-

$ahrs zamirlerinin gekimi: 

itg nat: bentim (lardagcugum) 1416, beniim (olsun) 643, bentimsin 1448, 

beniim (durur) 1920, sentifl (canuR) 247, senijfl (olursa) 1653, seniifl (ucufldan) 

1746, seniiflem 615, seniifl midiir 1919, anufl (ynzl2A49, anufltla 84, biziim 

(defterimtizde) 73, biziimlle 1740, siziifl (kitdbufruzda) 74, siziJflile 356, anlarufl 

(gtifrlinde) 819, anlaruflla 1160 

Yiikleme hdli: beni (koy) 125, seni (cildiirmek gerek) 136;an (severdi) 60,bizi 

(siitler) 748,sizi (gttrmiq) 356, anlarr ([

vezin, "bular" kelimesiyle diizeltilmigtir(74). Bundan dolayr, biz, "bunlar" qeklinin, 

hiE olmazsa veznin bozuldulu mrsralarda, miiellife ait olmadrfrnr zannediyoruz. 

Elimizdeki niishanrn istinsah edildili devirde, herhalde "bular" qeklinin kullanrhgr 

azalmrq olmahdr. 

"ol" ve "anhr" zamirinin, qekil ve fonksiyon balamrndan teklik ve Eokluk 3. 

gahrs zamirinden farkr yoktur. 

igaret zamirlerinin gekime girmemiq qekilleri, ciimlede genellikle cizne durumundadrr. 

'imrdn eydiir kuhmu zdur bu biznm 241, 

bu ne scizdiir kim didtifl iy lod-baha 497, 

tafln yolma fida klldr bular82, 

gdh gatarlar g6h mezdd eyler buln47O, 

\urda bunlar ol s6"at biihtdn krlur 130, 

yDsufa bunlar qefd'at krlmadr 146, 

upbu yDsuf kanr degiildiir yakin 198. 

o/ anufl hem olmrqrdr dil beri 539, 

tdki anlarsoyleye scizin hemin l0t3 

igaret zamirlerinin gekimi: 

itgi nati: bunufl (gibi) 130a, bunlarufl (slretleri) 1204, anufl (yarenleridiir) 2, anlarufl 

(yatrna) 715 

Yiikleme haii: bunr (iqit) 263, bunlan (o(utdr) t228, am(ra'acciib f,rldr) 524, anlan 

(gcirdi) 1633 

Yaklagma hdli: bufla (nitmek gerek) 667, bunlara (nitdtim) r45, burara (ba!giq 

krldrlar) 1915,afla (bagladr) 316, anlara (s

Tiirkgesinden farkhdrr(75). Bu zamirler, "ile" edatrna eksiz delil, teklik gekillerinde 

oldufu gibi ilgi hAli ekiyle ballanmrqlardr. Bu durum, diler Eski Anadolu TiirkEesi 

metinlerinde de mevcuttur(76). 

iEaret zamirlerinin edatlara baflanrqr: 

bunufr gibi 1304, anufl gibi 731, gol kadarca 107, anufl igiin 731, anlara kargu 

szs 

iqaret zamirleri, bir kag dmekte (-suz/-stiz) ve (-crlayrn/-cileyin) ekleriyle genigleyerek 

isim gdvdeleri meydana getirmiqtir. 

bunsuz 451, ansuz 1489, buncrlayrn 108, ano/rayn264 

3. Diiniigliiliik zamirleri 

Bunlar, "kendii", "6z'" ve "kendiiz" kelimelerinin iyelik ekli qekilleridir. 

kendii(77): TiirkEenin ilk devirlerinden beri yuvarlak tinlii tagryan bu kelimenin, 

metnimizde istinsah devrine ait oldulunu zannettilimiz diizlegmig cirnekleri de bulunmaktadrr. 

kendti 237, kendi 1631, kendii birle 929, kendtiniifl (tonrnda) 602, kendiniifl 

(derdine) 1963, kendtiye (bir yir vkir) 944, kendiifle (lrayrdn ider) 1970, kendiiden 

(gitdi) 607, kendiimi 405, kendtifli (sakrn) 1819, kendiisi 1989, kendisi 1944, kendiisine 

(hem-rdh eyledi) 191, kendiileriifl (yaragrn l.

iriimiiz, biriiiiiz : gel anr vir al biziim birimtizi 1490, 

bir ikisi 

bir niceler 

ciimlesi 

dtikelisi 

her biri 

her kim 

her ki 

her lganl.

5. Soru zamirleri 

Bunlar, "kim", "ne", "(an\I", "I.{anda" ve "nirede'i'kelimeleridir. Bugiin oldulu 

gibi, gahrslar iEin "kim", nesneler iEin "ne" zamii kullanrlmrqtrr. 

kim diinyada bize mukabil kimola 1532, 

6. Ba$ama zamirleri 

eytdi kimdtirmiiqteri bu gevhere 476 

mzi kildufr ne krlayum imdi ben 1165, 

ne getiiriser baham iy kirdigdr 468, 

ne dilersin diyii afla pordrlar 494 

bu-ikisinden $anf;rsnt ideytim 1 84 1 

landa gofrliifr vansa gidiifl hemin 860, 

k anda bulalum ey6 lDbii' z-zamdn 328 

kim bile nirede yavr krldr ol 

y-a nirede gitdi laldr oldi ol 1293 

Bunlar, "kim" ve "ki" dir. 

kim : ol zamdn kim hicrete geldi resDl 80, 

ay u.yrlduz kimbaiakrldr siicld 135 

ki : ol ki uybudan uyandr ol gice 1 1 14, 

D. ZARF 

ol lralilu'llah ki pir-i enbiya 766 

Metnimizde, yapr ve gcirev bakrmrndan birbirinden farkh gok sayrda zarf bulunmaktadrr. 

Bu zarflann bir krsmr, aslmda zafi olan kelimelerdir. Bir krsmr ise yon, 

kargrlagtrrma, eqitlik ve vasrta hdli ekleriyle tiiremiq zarfl,atdr. Bazr isim ve srfatlarla, 

srfat tamlamalan ve tekrar gruplan da zarf olarak kullanrlmrqtrr. 

l.Tarz zarflarr 

86 

15anlfr 

lSanda 

nirede 

anca anca allar grirmez olur gdzleri 209 

ancab 

ancrlaym 

ayrulg 

bellii bayf, 

bencileyin 

bile 

bir 

bu soziifl qerhi dile anca$ gele 574 

ancilaynbizde olmaz bil lyan 1464 

giiriser mi gdzlertm ayml "aceb 282 

ta"bir oldr olsar bellii bay* 836 

bencileyinkimse(ler) zar olmasun 555 

anuflrla bilevardt qehriydr 369 

nice ahvdli anufl bir bileydi 7 43

ir bir 

birbirin 

bir gezden 

biiyle 

devletiin 

eyle 

eyii 

girg'ek . 

girti 

hep 

hiq 

boq 

ig ara 

[ratr f,atr 

ndgdh 

niigehiin 

nlgehlni 

nice 

tiyle 

Etiyle 

tlz 

yalaiuz 

yigrek 

yine 

yiikin 

abir 

'dl5rbet 

bir dem 

bir giin 

sordr bizi ol kamu bir bir lyan 1309 

er (ii) 'avrat bagladr pes birbirin 

oynamaga gtilmege iy n6zenin 1781 

ylsuf eydtir \amu bir gezden'geliifr 1 15 1 

boyle dirsem kimse almaz ne mecll 480 

loq gigiirsem''iimrtimi go\ devletiin ll0 

eyle olmaz ol rev6 gelmezbana 547 

her birine eyti virdi muhtegem 1797 

vaqf-r bali \amu girgeksoyledi 1212 

giriibu$day ala diyti lrldl afr t I SO 

hep saia du' d krlur pir ti ctivEn 1920 

kimse afla olmadr fid mtigteri 245 

loJ seviniiben bular oturdrlar 1441 

birbirile ig ara stiylegdiler 1503 

ah krldr \au\att iflledi 1021 

sdki bir giJ;n ndgph ugradr meger 870, 

Eiin sardya girdi yiisuf ndgehdn 590, 

nagehanlbir cema'at geldiler 69 

gor nice tabr itdi ylsuf mihnete 1646 

ba[

88 

bu dem 

bu gez 

bugiin 

bu gilni 

gol5 zamlndur 

da$ 

di'im, dl"imE 

diin (ii) giin 

evvel 

gice 

gice giindiiz 

giin-be-giin 

heman 

heman-dem 

hemin 

heniiz 

her dem 

her demi 

her giin 

her zaman 

ileriiden 

ilk 

imdi 

irte 

o giin 

ol dem, ol demde : taqt-r zerin \oydr o.l demileru709, 

ol sd'at 

seher-g5h 

softra, soflradah 

kim vireydi bunlara bu demcevdb 141 

grir bu gez\ardaqlan ne diyiser 231 

didi zinddnr temiz'eylefl bugtin 7 52 

l5oy temdqdya varayum bu giini 125 

gol zamilndur krlmrgam dinde karar 2066 

lgkrnr heniiz dabtterk itmedtifl 1193 

bahS-r 'ilm dd'imanuilJa [

qimdi 

{aflla 

vardu[ga 

vardugrnca 

yann 

3. Ytin zarflart 

ardrnca 

berfi 

bu yaf,adn 

girii 

her yafladrn 

iqerii 

igre 

ilerii 

llargu 

tiiince 

[agra 

iizre 

yo[

nettnigin" 

nice 

nicesi 

nigtin 

niqe 

nite 

E. EDAT 

1. Unlemler 

-a 

di 

eya 

iy 

yE 

uq 

uqda 

uEta(79) 

ta 

eh 

al;sen 

a[sente 

alldh alldh 

amln 

cllnga 

neraparsfl didi y0suf anlara428 

istemege nice meq$Dl olalum 1608 

nrcesi soyleye bildta anlan 134 

ylsuf eydrir siz nigtin gitmediiiiz 865 

niSezindan qekdi bu nice 'aziz 1000 

didi kim cdnum nire oldr 'aceb 1994 

$aha 786, qeha 668, gehriydrd 662,nigdrd383 

$ataram di'ibri ofihdur gulam 483 

ey d fa\mcihan ti7. eyl bedr-i miinir 906, 

eyd !Db-r loten 502, eyZ g-ah-r cih5n 842 

iy q:ah 47 8 , iy ilah 555 , iy gehriy-ar 651 , iy ynzi mah 815 , ry 

'amD 820, iyynsuf 927 

ya ehl-t din 198, yd asl-r pak 297, y a emln 493, ya yigit 891, 

ydpeder 1521,yE nigD;r 1724 

ug yigirmi altr yrl olil tamdm 1262, 

gar! ayrrdr ug bugiin senden beni 172 

didiler kim upda yelDda geliir 1738, 

$ah eytdi uSda ol eyyam-r cD' 1 I i6 

ustabafra siz krlursrz cevr 1ii) kin 150 

eytdi turgrl E cezA krldum safla 238 

didi ah kim togsun (ol) $dhum (benrim) 1757 

giinki aisen didi rabbii"l-'alemin 798 

eytdiler alsente iy an giiher 1050 

didi allah allahiy qdh-r kerem 523 

diditer imdi amaniy qehriyar 1643 

uq lapufrda kulufr olduk cliriga 1155 

(79) "uqda" kelimesinin iinsiiz uyumuna ballanmrq bu qeklinin. metnimizde tek

[aEa(80) 

inql'all6h 

olsun 

van 

Yey 

ve's-selam 

2.Baflama edatlan(81) 

'E[ubet 

barr 

blqed 

9ti 

giin 

giinki 

giinkim 

eger 

eyle kim 

eyle Eankim 

ger 

pes f;ul idinmek sizi benden haSa 1156 

i nSa' alldh olmayavuz nx-mur-ad 1 762 

didi zindEn-bdn ki oisun ya emir 906 

[cor(u ile nice l.

92 

ger9l 

gergi kim 

tral ki 

[el kim 

hele 

hem 

hem de 

hem dalr 

hergiz 

imdi 

ille 

faqan 

tik 

meger 

meger kim 

nice kim 

nite kim 

ola ki, 

ola kim 

olmaya kim 

pes 

qanasrn 

$an 

sanki 

geryi gitdi ara yirde birimtiz 187, 

gergi kimyok bende 'ilm (ile) hiiner 95, 

gergi kim\ardaqlarufl cevr eyledi 176 

halkiya'\nb(a) iriqdi bu niqdn 1733 

hal kim yDsuf cemdlin gordi pir 1865 

helebir dem gabr lrlmak Edresi 473 

hem ydrenleridiir anufl pig i.i rah 2 

hem deol dtirt divannr yazdrlar 581 

semsek ii biiry-an hem dafit kebab 1911 

krlmayam hergiz ol iqi l.

qankim 

$ayed 

giiyle kim 

te ki 

tE kim 

tek 

veli 

yahi 

ya'ni kim 

izlra 

ile 

ki 

kim 

urt 

vii 

ya 

yahtr(82) 

yehud 

geh ... gah... 

geh...geh... 

;ankim ugmak olmrqrdr bl-nazi 793 

EEre dermdn ideyiim Sd51ed safla325 

Soyle kim dtinyelikde eli tarfir I 126 

td ki anda ole ol vire cdnr 111 

td kim anda gire ol bedr-i miinir 371 

tek getir ol cdnr sen benden yafla 503 

"ibri oglrdur veli bedr-i mtinir 996 

anuflrla ya'ni blgday olgiiliir 1457 

padigaha ya'ni kimkasd itmege 782 

meyli var idi zlrd kurtdan yafla 185 

yDsuf i1e ya'\[b oturmrf giiler 1908, 

yusuf /e hem ziileyld halini 2031 

bilmediim ki kangaru gitdi yDsuf 212 

layr[< idi kimbalaola heldl 595 

ay uyrlduz kim bafra krldr sticDd 135, 

bir garib rj bir hakir ti bir guldm 497 

qehr fral[

gerek..gerek.. 

hem..Jrem... 

ne...ne... 

ya-.ye... 

3. Kuvvetlendirme edatlarr 

bile 

da!r 

da, de(83) 

b0d 

ise 

o[(84) 

4. Qekim edatlarr 

artu15 

aEurr 

berii 

bile 

birle 

gereftoturur gerbkturur gider 875, 

gerek ise sat gerek[o yd emir I 153 

fiem ni.ibiivvet hem veldyet 'izzi cdh 7344 

ne na1ar krldr ne gtirindi afia 604, 

ne seni loyam ne talt (u) €cuflr 1572 

yd anufi yiizini giistergil bafla 

yd anufi lgkrnda beniim chnum al 41 1 

bunda ltalsam qem"ln eydiir ben bile 1548, 

ol biziim kardaqculumuzr bile 1622 

sen dafu diler isefr iy (ba-) safa 8, 

bir rivdyet dabbiny-ad eylediim 79 

anda geldi hem ziileylx da bile 586, 

diler ibnd yamini de g6re o1 1321 

ytireginde !6d ziley\anufl diigtin 399, 

ne' dzlz;jiili ne bdd muhtacutu 1 572 

gerek ise $at gerek ko ya emir I 153, 

y[sufahvdlini olok taflladr 1509, 

eytdiler polofrdur kim larqudan gelilr 386 

candan arfuk yokdur il.rsdnum beniim 694, 

senden arruk kimse bilmez bil yafin 964 

yidi debbe apurr koyun giider 231 

ol gideliden beni tatlu ta" -am 1271, 

aynlan(dan) beruyDsuf-r emin 1203 

bagladrlar taltrnr bir piiqt bile 1831 

ytik(i) brrle her birine bir deve 1280 

htisni brrle yine anr loyladr 2033 

(83) N. Hacreminoflu'na gdre, "da/de" ile "dahr"'mn yapr ve men$e bakrmrndan birbirledyle miina.sebeti 

yoktur. 13. ve 14. asrr Eski Anadolu Tiirkgesi metinlerinde her iki kelime de yaygu olarak kullanrlmaktadrr. 

1908'den sonra, da,/de'nin kullanrhgr, dilerlerine nazaranbi.raz geniglemiqtir." N. Hacreminollu, 

"dalde edatr", s. 8 I -100. 

(84) Eski Anadolu Tiirkgesi metinlerinde genellikle kahplaqmrq olarak gdrdii$iimiiz bu edat, isimlerden 

sonra gelerek, o ismin minisrnr belirtnre ve kuwetlendirme grirevi yapar. Daha geniq bilgi iqinbkz.Z. 

Korkmaz, "TiirkEede oVtik Kuvvetlendirme Edatr", s. l3-29. 

94

degin 

dek 

gibi 

isiin(85) 

ile 

ilerii 

$adar 

15arqu 

softra 

ucuftdan 

iizre 

yafra 

5. Soru edatlarl 

"aceb 

[ranr 

6. $iiphe edatr 

ki: 

: 

ciylelik(bir) yola degin gitdiler l3l, 

bir yrla degm diikeniir balk kalur 1129 

alufl atr mlslra dek siz gidiifl 1 1 88 , 

ta ki ya'k[b batrna dek yitdiler 1550 

er yolrnda er gibi turmak gerek 1542, 

yil gibi yiler katr rehber idi 1696 

yimek igrin Eo\ bugda alalum 1186, 

diizdiler gerdek rgrin ktigk (ii) sardy 2041, 

bunlarungiifl krldr ri'ayet hiimdm 1127 

gevher ile iqiifl ola ciimle qad 17 

bunca bifr yrldan ileni ol lrakim 160 

ne $adar altun gerekdtir al yciri 578 

kapuya [arEu ' dziz-i mrcr irer 653, 

padiqahd \arEu \rymet \ildlar 942 

yidi yrldan sofirasafrapadiqah 930, 

iig yrlrndan sofira emr-i la-yezal 1104, 

seniin ucufrdanbiz(e) oldr fir6\ 1746, 

cdnum rjzre hijkm krl iy bOg-huLnr 7445, 

erguvdn iizre doker -ab-r haydt 803 

bu gezin geldi'azlzandan yafla 500, 

illE sen tut gciflliifli benden yafla826 

gdriser mi gtizleriim ayruk 'aceb282, 

eydiir idi kim "acebbaltum bafla 698 

kanr beniim ibn-i yDmin kardagum 141, 

kambafra serzenig [cilan kiqi 738 

ben garibe bir visal ola mr ki 

ya fira( derdiyile f,ala mr ki 1953 

(85) Z. Korkmaz'a gdre "igiin" edatr, "sebep" mdnisrndaki "uE" isirn kdkiintin, iyelik ve vasrta hali ekiyle 

birleqmesinden meydana gelmiqtir. Z. Korkmaz, "ugun, iigi.in, igin vb. Qekim Edatlannrn Yaprsr Uzerine", 

s. 3 1-35. 

95

F. riil, 

1. $AHrS BKLERI 

Metnimizde fiil Eekiminde kullanrlan qahrs ekleri qunlardr: 

a.Zamir menEeli qahrs ekleri 

O$renilen geEmiq zaman, olumlu ve olumsuz geniq zaman ve gelecek zaman 

kipler-inin l. ; i. qahrslarryla, istek kipinin teklik 2.; Eokluk 7. ve 2. qahslarrnda 

kullanrlmrqtu. 

Teklik l. gahrs eki: -am/-em, -tm/-im 

dutrqmrqam 1347 , direm956, oliserem 90i, goyerim (kafiyesi "kerim") 1999, 

kalmrqrm 768 

Teklik 2. Eahrs eki: -srn/-sin, -sen 

Bu ek, metnimizde ( i,4 ) ve ( 4- ) qeklinde iki farkh imla ile yazrlmtqttr' 

Biz bu sdhada gahqanlann goriiglerine uyarak, eki, -srn/-sin geklinde okuduk(86) 

.Ancak, ekin iki yerde "benl' vq "sen" kelimeleriyle kafiyeleniqi dikkat Eekicidir. 

$air, kafiye zarorltiyle, bolgesinin alrz ozellilini eserine aksettirmekten gekinme- 

*lq ot-uirOtr(87). Kafiyeyi bozmamak igin, sadece bu iki drnekte eki (-sen) geklinde 

okumayt uygun bulduk. 

|ilursin 847, begenmezsin 730, ohsarsln 9, idesin 1875, dinleyesen (kafiyesi 

"ben") 262, iltesen (kafiyesi "sen") I 975 

Qokluk 1. qahrs eki: -uzl-iz, -rzl-iz, -vuzl-viiz(88) 

getiiri.iriiz 1323,bilmezdlz324,bilecegiiz 344,Wur:n 512 (Ekin diizlegmig bu 

.Ieklinin, metnimizde tek iirneli bulunmaktad'.) goravuz 1225,ideviz97 ' 

Qokluk 2. qahrs eki: -stzl-siz 

taparslz 428,iletesiz 1742, gotesiz 1742, gel;Jrsiz 1251, 

b. iyelik mirngeli gahrs ekleri 

Bu ekler, gtiriilen geEmig zaman ve $art kipinin teklik 1., 2. qahrslarryla, gokluk 

2. qahsrnda ve istek r

Teklik 1. qahrs eki: -m 

srkdum 822, virsem 1444, iildiirem 1540 

Teklik 2. qahn eki: -fl 

kakrdufl 952, virsefr 1999, iqitdiin l0 

Qokluk 2. Eahrs eki: -fluzl-friiz 

geldifliiz 1475, gitdiifliz 192, getijrsei,iz 1372, 

Emir kipi drgrnda btiti.in kiplerin teklik 3. qahrslan eksizdir. Qokluk 3. gahrs 

ise -lar/-ler eki ile ifade edilir. 

qoldr 169, bizemig 1926, buframrgdur 1725, gektipdir 880, bugar 519, gtiriimez 

987, diyiser 231, varasr 473, degse 1329, gristere 1175,gundrlar 137, geymiqler 

1 I 99, yalvaru rlar 240,krhsarlar 462, giirseler 43 l, yiyeler 19 I 0. 

Emir kipinde kullanrlan ekler, aynr zamanda gahn ifade ederler. Bunlar, zamir 

ve iyelik mengeli gahrs ekleri drErnda ayn bir grup te$kil ederler. (Bkz.III/F/2 emir 

kipi). 

2. $EKiL VE ZAMAN EKLERi 

Bildirme kipleri: 

, a. Giiriilen gegmig zaman kipi 

Bu kip, (-d/-di) eki ile kurulur. Teklik ve gokluk 3. gahrslarda ek iinl{isii diiz, 

diler gahrslarda yuvarlaktrr. 

Teklik 1. gahrs:-dum/-diim 

eyledi.im 1602, irmediim404, qrkdum 822, 

Teklik 2. qahrs: -duflldtifl 

didijfl 1040, iglediifr 660, unutmadufl 1193, kahdui 952, qrgrnmadufi 253, 

Teklik 3. gahrs: -dr/-di 

depdi 1 523, diizdi 1 123, ka\rdr 947, goldr 769, latrladt 1737, 

Bu eki taqryan fiiller, yiiklemi geniq zaman bildiren bazr ciimlelerin ontnde 

zarf -fiil grirevi yapmaktadrr(89). 

korkusrndan !

Qokluk 1 qahrs: -dukldiik 

bilmedtlk 1307, ddkdiik 748, ugraduk 1019, 

Qokluk 2. gahrs: -dufluz/-diifliiz 

bildiifliiz 724, gitdnfrnz 192, unrtdufluz 150, 

Qokluk 2. qahrsta, yuvarlak iinliilij qahrs ekine ra$men bazr kelimelerde ek iinlijsii 

diizlegmiqtir. Bu diizleqmede Dolu Ttirkgesinin oldulu kadar, teklik 3. $ahrs Eekiminin 

de tesiri vardrr. 

dcindifrriz 1475, (ogdrfr uz 1400, virdifliz 9 12 

Qokluk 3. qahrs: -drlar/-diler 

danrqdrlar 184, iriqdiler 1294, iiqdiler 296, pundrlar 137, 

b. Ofrenilen gegmiE zaman kipi 

Bu kip, (-mrq/-miq) ve (-up/-rip, -updur/-ripdtir) ekleriyle kurulur. 

-mry/-miq(90) 

Ba$iangrqtan beri diizltik-yuvarlakhk uyumu drqrnda kalmrg olan bu ekin, Eski 

Tiirkqedeki gibi yalnrz diiz gekilleribulunmaktadrr. Teklik l. gahrs gekimi genellikle 

(-am/-em) eki ile yaprhr. (-rmJ-im)'li orneklerin sayrsr fazla defildir. 

Teklik I . qahrs: -mrqam/-miqem, -mrgrm/-mi gim 

dutrqmrgam 1347, gotiirmiqem 830, s-ormrqam 513, kalmrgam l43,kalmrqrm 768 

Teklik 2. qahrs: (ornek yok) 

Teklik 3. qahrs: -mrq(dur)/-miq(diir) 

bizemiq 1926, gelmiqdiir 756, buframrqdur 1725,lfomamrgdur 1768 

Qokluk l. ve 2. qahrs: (ornek yok) 

Qokluk 3. qahrs: -mrqlar/-miqler 

binmigler 1210, geymiqler 1199, 

-upi-iip, -updur/-iipdtir 

Aslrnda zarf-fiil eki olup, metnimizde olrenilen gegmig zaman, ifade eden bir 

gekil ve zaman eki olarak da kullanrlmrqtrr. (-mrq/-miq) ekinden farkr, geEmiqte ortaya 

Elktrgr bildirilen hareketle ilgili kesin hiikiim vermesidir. Metnimizde sadece 3. 

gahrslarda kullanrlmrqtr(9 1 ). 

(90) Bu ekin zanan ve srfat-fiil eki olarak kullanrhqlarr igin bkz. Nl. Mansurollu, "Tiirkqede -mrq/-rniq Ekinin 

Fonksiyonlarr". .s. 346-347. 

(91) Dogu Tiirkqesinde,3. qahrsta hdli asli qekil konrnmakta ve "tur-" fiili ile kullanrhq devarn etrnektedir. 

Az-eli TiirkEesi ve Do$u Anadolu alrzlarrnda da, bu ck, dslenilen gegmi; zaman lbnk.siyonunda bolca 

kullanrlltrrktadlr. Bkz. F. Kcdri Tinrunls. Eski Tiirkiye Tiirkqesi. s. l12. 6€r'enilen ecqmis zirnanr 

ifade elmek iizere Qingavat alzr haril'. Azeri Tiirkgesinde, bu arada Terekerne alzrnda. l.5ahrslarda, 

mr5/-rniq'li ,sekil.2. ve 3. Eahrslalda zarf-fiilli qekil kullanrlrr. Bkz. M. Ergin. Dede Korkut Kitabt, s. 

4b 1. 

98

oturup 689, yrrtrlup 679, qekiipdir 880, baglayupdur 335, togupdur 2-1. 

krlupdurlar 230 

c. Geniq zaman kipi 

Bu kip, -r, -ur/-iir ve -arl-er ekleriyle kurulur(92). 

Geniq zaman Eekiminde qahrs bildiren ekler, zamir menqeli gahrs ekleridir. 

Teklik 1. qahrs: -ram/-rem, -uram/-iirem, -aram/-erem 

direm 956, sataram 483, utanuram 634, viriirem 622, yanaram 1034, severem 

t54t 

Teklik l. qahrs eki, birkag cirnekte -rm/-im'dir. 1999. beyitteki "gdyerim" kelimesinin 

"kerim" kelimesiyle kafiyelenmesi, bu de$iqmenin telif devrine ait oldulunu 

gdstermektedir. 

. Teklik 2. qahrs: -rsrn/-rsin, -ursrn/-tirsin, -arsrn/-ersin 

biliirsin 847, dilersin 494, idersin 1593, 

Teklik 3. qahrs: -r, -ur/-ijr, -arl-er 

besler 542,bi\er 124, bugar 519, Eagrrur 785, rqrlar 864, iletiir 1702. 

Metnimizde "gir-" fiilinin geniq zaman qekli -r eki ile yaprlmrqtrr. 

girir 1517, girir 1719 

Qokluk l. gahrs: -ruzl-riz, -uruzl-ijr;jz, -arvzl-eriz 

getiiriiriiz 1323, ogeriz 487 , taparuz 428, sataruz 242 

512. beyitteki "krlurrz" kelimesinde, devrine ve kelimenin fonetik yaplslna 

uygun olmayan bir diizleqme meydana gelmigtir. 

Qokluk 2. gahrs : -rsrzl -rsiz, -urstz/-iirsiz, -arsul -ersiz 

eydiirsiz 197, geliirsiz 1251, olursrz 1253. qaparsrz 428, \rlursrz 150 

Qokluk 3. qahrs: -rlar/-rler, -urlar/-iiiler, -arlrrr/-erler ' 

brrakurlar 761, sdyleqiirler 1288 

Geniq zaman kipinin olumsuzu, bugiinkii Tiirkiye Tiirkgesirlden farkh olarak 

biitiin qahrslarda (-mazl-mez) eki ile yaprlrr. 

begenmezs in 730, lutmazsrn 

7 30, giiriimez 987, sr gmaz 246, bilmeziz 324 

(92.1 Bu eklerin hangi fiillerde kullanrldrlr meselesinde. metnimizde bulunan drnekler, Ahmet B. Etcilasun'un 

Kutadgu Bilig Crameri'nde verdi$i h0krne uygLrnluk gcistermektedir. Bu hiikme gdre; iinlii ile 

biten fiillerde geniq zaman eki Eolunlukla (-r)'dir'. Vezin ve kafiye icabr (-ur/-iir)'lii qekiller de kullanrl- 

mr$trr (s. 104). 9, g, k, rn. n, p, s, \s, v, z ve teg-. yat-, ay- fiilleri dtqrnda g, t, y iinsiizleliyle biten tek heceli 

fiiller, Karahanh Ttirkqesinde -ai'/-er eki ile geniq zaman yaprlmaktedrr. Unsiizle biten. birden fazla 

heceli fiillerdeiseek,-ur/-tir'diir'(s. ll9).Aynnhhtrilgi iginbkz.A.B.Ercilasun,KutadguBiligGrameri..Fiil- 

s. 104-l 19. 

99

(Geniq zaman eki olarak da kullanrlan -al-e istek ekinin, geniq zaman fonksiyonuyla 

ilgili drnekleri igin bkz. BiI.IIUF12 istek kipi) 

g. $imdiki zaman kipi 

Bu kip iEin metnimizde ozel bir ek bulunmamaktadr. Diler Eski Anadolu Tiirkgesi 

metinlerinde goriilen, tur- ve ytiri- fiillerinin genig zamant ile yaprlan ve gimdiki 

zaman ifadesi igin baqvurulan birlegik fiil qekli de metnimizde yoktur. 

d. Gelecek zaman kipi 

Eski Anadolu Tiirkqesinin karakterisiik gelecek zamaneki -rsar/-iser'dir. 

Teklik 1. qahrs: -rsaram/-iserem 

oliserem 901 

Teklik 2. qahrs: -tsarsrn/-isersin 

olrsarsrn 9 

Teklik 3. qahrs: -rsar(dur)/-iser(diir) 

diyiser 231, gormeyiser 171, g6ttiriser 599, olmayrsar mr 628, yciridiser 1581, 

olrsardur 985 

Qokluk l. ve 2. qahrs: (ornek yok) 

Qokluk 3. gahrs: -rsarlar(dur)/-iserler(diir) 

krhsarlar 462, brhsarlar 360 

Aynca, srfat-fiil eklerinden -acak/-ecek ve -as/-esi, qu iki omekte gelecek 

zaman eki olarak kullanrlmrqtrr. 

bilecegtiz 344, v arasr 47 3 

(-al-e istek ekinin, gelecek zaman ifadesi igin bkz. B1l.IlllFl2listek kipi). 

Tasarlama kipleri: 

a. Emir kipi 

$ahrslara gdre deligik eklerle kurulan bu kipin gekimi qriyledir: 

Teklik l. gahrs: -ayum/-eyi.rm, -ayrn/-eyin 

nideytim 278, soyleyeyim 1429, vireyiim 1995, eydeyin 968, gdstereyin 708, 

ideyin 968, urayrn 919 

Teklik 2.gahrs: -grllgil(93) veya eksiz 

dilegil 1084, irirgil 1159, uygrl 1092, diAle 63, ur 887, yime 785 

Teklik 3. qahrs: -sun/-siin 

(93) Bu ekin, bugiin Azeri Tiirkqesinde ve Dolu Anadolu afrzlannda (-glan/-gilen) ve (-grnan/-ginen) qekilleri 

bulunmaktadrr. Bkz. A. Caferoflu, "Tiirkqemizde -grl ve -gil Emir Eki", s. I0. 

r00

akmasun 1960, degmesiin I 37 I , girsi.in I 375 , yistin 789 

1128. beyitteki "olmasrn" kelimesinde, ekin uyuma ballanarak diizleqti$ini goriiyoruz. 

Qokluk 1. gahrs: -alum/-eltim 

baqlayalum 515, drjkeltim 1367, nideliim 258, diiriqeliim 186, krlalum 1603, yiyeltim 

1417, 

$u orneklerde ek, diiz olarak gortilmektedir. 

krlahm (kafiyesi "goreliim") 112, iildiirelim 110, siiyleyelim 262 

Qokluk 2. qahrs: -(u)fl|(ii)n, -(u)fluzl-(ii)fliiz 

l.

c. istek kipi 

Bu kip, metnimizde Eok gegitli fonksiyonlarda gordtiltimiiz -al-e eki ile kurulur. 

Bilhassa Karahanh TiirkEesinin gelecek zaman eki olan -gal-ge, Batr Tiirkgesinde 

hem fonetik hem semantik deliqmeye ulramtq, gelecek zaman fonksiyonu zayrflayarak, 

istek fonksiyonu kuwetlenmigtir. Ek, Batt Tiirkqesinde, geniq zaman, gelecek 

zaman ve emir ifadesiyle de kullanrlmtqttr(94). 

'istek fonksiyonunda: 

Teklik l. qahrs: -am/-em 

turdr yirinden didi kim ben gidem 1698, 

ylsuf oflince gdt{iremhem'alem 1883, 

mrgr kapusm birbirine hem uram 1498 

Teklik 2. qahrs: -asrn/-esin, -asan/-esen(95) 

geh gtil-istdnda teferriic idesin 1875, 

geh sagrnr tolayaxnboynufla 1877 

beni o1 yol iizerine iltesen 1915 

Teklik 3. qahrs: -al-e 

aliretde tamuya gire cam 1771, 

diler ibn-i ydmini de gdre ol 

gele ziihre burctna mdhum beniim 1755 

Qokluk l. gahrs: -avuzl-eviz 

pes soravuz onlarufl mak;Ddr ne 1225, 

sdyleyeviiz size batm-i dasitan 1882, 

ideviiz telsir-i -aydt mu'teber 97 

Qokluk 2. qahrs: -astzl-esiz 

bizi mrpra iletesiz dir\amu 1742, 

kim goresiz ylsufr qdhdur ulu l'742 

Qokluk 3. qahrs: -alarl-eler 

kul gibi l.

Gelecek zaman fonksiyonunda: 

uqbu zindandan gtkasn sen girii 825, 

y[suf eydiir Eiinki yola Ekasn 1707 , 

didiler kim bu bize kul olmaya 1496 

qimdi beni buflamrqdur diyesiz 

siz beniim sciziime inanmayaaz 1725 

Genig zaman fonksiyonunda: 

her ne kim sen diyesin olur hemdn 1690, 

kim bile neler krla benden yafra 698, 

kim bile nirede yavr krldr ol1293, 

dileyen yusufi gok gore bai,a 498, 

haEm inkdr eyleye andan gerek 1023 

Emir fonksiyonunda: 

krldrlar td gele anr grire y-ar 585, 

dcinesin ken'En yohna baf;ann 1707 , 

difileyesin bir lrssa idem bey5n 301 

' eytdi oglum pddiqahr gdresin 1337 

$art fonksiyonunda: 

ne kadar kim kuq defrizden gu ala 

bu soziifl gerhi dile ancak gele 514, 

eytdiler kim ol timini kim ga.la 

(avl ola kim anufr iqi kul ola 1468 

g. Gereklilik kipi 

Metnimizde "gereklilik" ifadesi iqin qu qekillere bagvurulmugtur: 

-mal.

-al-e gerek(97) 

nice gerek yalvaravuz afra biz 1497, 

eytdi birifrtiz gerckbunda gala 1286, 

3.isiM niir.i 

TiirkEenin ana yardtmcr fiili olan (i-) fiilinin, metnimizde ekleqmemiq cirnekleri 

bir arada bulunmaktadtr. Tamamen ekleqmiq rirneklerin sayrsr fazla de$ildir. Bunlar, 

daha ziyade veznin zorlandrlr mrsralarda g

sciyler isem 278, agarsafi 1663, buhnursa 1466, alursafruz 484, bilmezseil;J'zg4l , 

dirsek 114 

b. isimlerde i- fiili 

isimlerden sonra gelerek onlann fiilleqmesini sallayan i- fiilinin, "bildirme ekleri" 

de adr verilen geniq zaman gekimi ile grirtilen gegmig zaman, cifrenilen geEmig 

zaman ve $art kipinde gekimi qriyledir: 

Geniq zaman kipi 

Bu kipte, 3. qalrrslar "dur-" yardrmcr fiilinin geniq zamam ile yaprlrr. Bu yardrmcr 

fiil, orneklerin pek EoSunda eklegmigtir. 

Teklik 1. gahrs: -am/-em 

' dqr(am 566, oghyam 23O,raltyam 1922, 

Teklik 2. qahrs: -srn/-sin 

atamuzsln 1184, sensin 463, yiizliisin 1541 

Teklik 3. qahrs: -dur/-diir, durur 

fanidtir 2113, peridiir 229, revddur 597, vardur 1282, yanrndadur 591, beniim 

durur 1920, nite durur 719,ol durur 1329, baltum durur 760 

Ek iinltisii, bazr cirneklerde diiz olarak gtiriilmektedir. 

vardrr 670, ziileylddrr 1912, atamuzdtr 1255 

Metnimizde (ol-) fiilinin genig zaman 3. qahsr, bazr cijmlelerde bildirme ifadesi 

ile kullanrlmrgtrr(98). 

illE gdhum ol kiqi 'ibri olur957 , 

bir ne olur bifl olur ise gdfltil 1031 , 

didiler kim ilimijz ken'dn olur 1252, 

ne 'aceb ol qdh yDsuf olur 1334, 

anlar eydiir ol nice nesne o1ur l463, 

Qokluk l. ;ahrs: -uzl-iz 

kardaglaruz 1254 

1658. beyitteki "giineh-kartz" ye 1427 . beyitteki "peygamberiz" kelimelerinde 

ek iinliisii diizdiir. 

Qokluk 2. qahrs: -srzl-siz 

kuhsrz 1156,on mrsrz l258,yusuf mtsrz 1641 

Qokluk 3. gahrs: (rirnek yok) 

(98) Kutadgu Bilig'de, "bol-" fiilinin gdriilen geEmiq zaman qekli "boldr", bildirme ifadesi ile kullanrlmaktadrr- 

"bolur" qektinin kullanrlrqr drha seyrektir. Bkz. A. Bican Ercilasun, Kutadgu Bitig Grameri-Fiil-, 

s. -50. 

105

Giiriilen gegmiq zaman kipi: 

Eok idi 305, var idi 152, Eogrdr 36, rragtdr 349,tarrdt 1726, vardr 44, yaydr 971 , 

loluydr 200, agdr 1114,lubdr 1260,yrldr 1180, 

Ofrenilen geqmiq zaman kipi: 

mtiqg imiq 509, uEmal.< imig 587, ylsuf imiq 1628, varrmrg 1220 

$art kipi: 

" -aqr\rsafl 1967, sadrkrsafr 196'7,vansa24'7 , yogrsa 1653 

isim fiili, (-ken) zarf-fiil eki ile birleqerek, isimlerin ve tiillerin zarf gekillerini 

yapar. 

gider iken 273,varlkert l946,yazanken 1363 

isim fiilinin olumsuzu "degiil" edatr ile yaprlrr. Bu edat, 390. ve 482. beyitlerde 

"digiil" geklinde yazrlmrgtrr. 

qah degtildi 774, yDsuf kanr degiildiir 198, zinddn degiil 867, degtilmise "olmasaydr"(99). 

4. SORU EKi 

Fiillerin soru qekli, daima diiz tinlii taqryan -mr/-mi eki ile yapthr. 

ba\maz mtsrn 116, bilijr misin 133, grirdiifr mi 681, gciriser mi 282, ire mi 740. 

tutar mlsln 885 

5. ZARF-Fiir, EKr,nni 

Fiillerin zarf gekillerini yapan eklerdir. Bazr birlegik fiillerin yaprsrnda bu ekler 

bulunur. 

-a/-e 

Metnimizde, bu ekle yaprlmrg zarf ve birlegik fiillerin saytst fazla de$ildir. 

gore "giirerek" 274, diiqe git- 1751, guliiv ktla o1-39 

-ul-ii 

Bugiin Tiirkiye Tiirkqesi yazr dilinde, sadece birleEik fiillerin kurulugunda gcirev 

alan bu ek, diger Eski Anadolu TiirkEesi metinlerinde oldu$u gibi, metnimizde de 

zarf ve birleqik fiil yaprmrnda bolca kullanrlmrgtrr(100). 

aglayu 190. aglayu kal- 286. Eaglayu 286, dilenii gel- 626, dileyti gel- 965, diyii 

229, grinderii 1594, isteyii 1166, yalvaru 1614 

(99) Bu edat, 6lrenilen geqrniS zamanrn qartrnda gekinre girdikten sonra fonetik degigmeye ulramrqtrr. M. 

Mansuro$u, -mise (< -mi,sse) ekiyle kurulan bu kipe "gerqeksizlik kipi" adrnr veriyor. M. Mansurollu. 

Sultan Veled'in Tiirkqe $iirleri, s. I 47. 

(100) Bugiin bazr afirzlarda, bu ekle yaprlnnS zarflar kullanrlmakfadrr. Mesel0 gu ciinrlede, bdyle bir kullanrh,s 

g

Ek tinliisti bazr cirneklerde diizdiir. 

eydi vir- 53, gdsterdi vir- ll59 

Ek kahplaqmasr, bu ekte de gtiriiltir. Kahplagmaya uframrq "agurr"(23l), "yan,' 

(7 7 2), " dabf' (79) gibi rirneklerde ek i-inliisii daima diizdtir( 1 0 I ). 

-up/-iip(102) 

F.ski riirkgedeki -p zarf-fiil ekinin, Batr Tiirkqesinde yardrmcr sesle geniqlemiq 

qeklidir. Ek iinltisii yuvarlaktrr. ( v ) ile yazrlan ek i,insijzii, 252.beyitte "!Db" kelimesi 

ile kafiyelenmiqtir. Bu kafiyeleniq, ek iinsiiziinde baglayan bir tonlulaqmanrn 

iqareti olabilir( I 03). 

al.

lunmasr ve eklendifi kelimeye -rncaya kadar, -dr!r zaman gibi ifadeler yiiklemesidir. 

diyince 716, gelmeyince 1632, varmayrnca 1278 

-rca[/-icek 

Eski Anadolu Ttirkgesine has bir zarf-fiil ekidir. 

olrca\ 2071 , stiyleyice( 310, vanca\ 1817, 

-dul.

"eytdiler yDsufi yiyen l.curd budur" (202) mrsrarndaki "yiyen" srfat-fiilinde, genig 

zaman degil, gegmi$ zaman ifadesi gciriilmektedir(108). 

-arl-er 

-an/-en'e gtire daha az iqlek bir geniq zaman srfat-fiil ekidir. 

giiler (yiizlii) 44.beflzer (it-) 1430, befrzer (uEmaga beizer bir sarly) 580 

-maz/-mez 

Olumsuz geniq zaman bildiren bu ek, metnimizde, iki birleqik fiilin isim unsurunda 

bulunmaktadrr. 

gcirmez ol- 209, bulmaz ol- 1 143 

-dul.

-as/-esi 

Eski Anadolu Tiirkgesine has bir gelecek zaman srfat-fiil eki olmasma rafmen, 

metnimizde orneli azdrr(1 13). 

neyleyesin (bilmedi) 1160, yiyesi 1 113 (Bu rirnekte kahplaqma olmugtur) 

G. YABANCI UNSURLAR 

Bunlar, ArapEa ve FarsEa kelimeler, terkipler ve eklerdir. Ancak, higbiri eserin 

sadelilini bozacak nisbette defildir. Arapga ve FarsEa kelimeler ve terkipler, dizinde 

gosterilmiq oldulundan, burada tekrarlamayt liizumsuz bulduk. Bu bdliimde, sadece 

Arapga ve Farsqa eklerle, bunlarla ilgili tirnekleri vereceliz. 

1. ARAPqA UNSURLAR 

a. Baqa gelenler 

bi- "ile", "iEin" mdndsrndadrr. 

bi-hakk(m) 1758 

la- Olumsuzluk bildirir. 

la-yezal 410 

lem- Olumsuzluk bildirir. 

lem-yezel7164 

zi-, z1- "sahip" mdnAsrnda birleqik kelimeler yapar. 

zD-liinLin 99, zi-kerem 1308 

b. Sona gelenler 

-eyn ikili Eokluk bildirir. 

'ilmeyn 808 

-in Qokluk bildirir. 

mii'minin 860, mtirselin 88. miislimin 798. rabbii'l-'dlemin 798. 

resDl-i evvelin ii al-ririn I 

2. FARSqA UNSURLAR 

a. BaEa gelenler 

bd-, be- "ile", "-ll, -li" mdndlarrnda bolca kullarrrlmrgtrr. 

ba-'alem 373, ba-edeb 1577, b[-emr-i celil 2058, bd-hayd 5, bd-vefa 

1928,ba-zwna 1059, be-nam 1582 

(l l3) Bu ek, M. Ergin'c gcire, -ga./-ge gelecek zaman srfat-fiil eki ile -sr/-si iyelik ekinin birle;mesinden i:rk 

mr$trr. M. Ergin, Tiirk Dil Bilgisi, s. 3 llt. 

Z. Korkmaz'a grirc a$lnmaya ulrayan -ga/-ge gelecek zaman srfat-fiil ekinin, -stg/-sig -sr/-si ekiyle canlandrnlmasr 

neticcsinde meydana gelmiqtir. Z. Korkmaz, "asr/-esi Gelecek Zaman isim-Fiili", s. 3 l-38). 

il0

-be- Yaklagma ifade eder. iki kelimenin arasrnda bulunur. 

giin-be-gtin 319, dem-be-dem 1933 

ber- "iizere" mdndsr verir. 

ber-mezid 9, ber-devdm I 102, ber-savab 1361 

bi- Olumsuzluk bildirir. 

bi-giinah 901 . bi-can 426.bl-gare 1022, bi-karar 327, bi-kirinq 716 

der- "-da, -de", "iginde" mAnAsr verir. 

der-hisdr 768, der-sebak 1396, der-va[an I 135, der-vebdl 598, derzamdn268 

-e- iki kelime arasrna girerek mAndyr kuvvetlendirir. 

piq-e-piE 392 

ender- "-da, -de", "iEinde" mAndsr verir. 

ender-vatan 201 

ez-,zi- "-dan, -den" m0nAsr verir. 

ez-y atan 1 432, ez: akl 1 8 1 0, ez-cinan 992, ez-\abAn 161 8, ez-pir ii 

ciivdn 1037, zi-deryd-yr kel6m 1605 

na- Olumsuzluk bildirir. 

n a-qa r 396. n a-gii zi r I 406. nd-d ijri..ist I 44 . n-a-mur-ad 17 62, nx-ii m id 

406, 

piir- "dolu" mdndsrnda birleqik kelimeler yapar. 

piir-hiiner 1090, piir-kemal 57 

b. Sona gelenler 

-an Qokluk bildirir. 

dOstan T6.hezAran 1079, luban 690. peygamberdn 1329 

-dne Tarz ifade eder. 

melik-ane 1227, gahane 1699 

-ban Meslek veya yer ismi yapar. 

zindan-ban 906, sEye-bEn 1862 

-baz "oynatan", "oynatlcl" mdnAlannda birleqik isimler yapar. 

1qk-baz 603 

-ber "gcitiiren, getiren, alan" mdn0lannda birleqik isimler yapar. 

dil-ber 394, peygamber 22 

il1

-dar "tutan, tutucu" mdn6larrnda birlegik isimler yapar. 

perde-dar S32,hazine-ddr 519, dil-dar 1958, vefa-ddr 574,ndm-ddr 632 

-gah Yer ve zaman bildiren kelimeler yapar. 

-ger, -gdr, -kEr 

tabr-gah 167 9,seher-gxh I 57 

"sahip, dmil, fhil" bildiren isimler yapar. 

ddd-ger 927 ,perverdigar Z22,kirdig-ar 156, giineh-kdr 2098, merd-g-ar 

739 

-'gir "tutan, tutucu" mdndlannda birlegik isimler yapar. 

qah-gir 1255, dest-gir 853 

-i Miicenet isimler yapar. 

gehriyari 333,'r;k-bazi 612 

lay "s6yleyen, sciyleyici" mdndlarrnda isimler yapar 

tedbir-ldy 481 

-mal "stiren, siiriilen" mdnAlannda isimler yapar. 

pay-mal1952 

-nevdz "okqayan, okgayrct" mdndlannda isimler yapar. 

-var, -ver 

dil-nevEz 710 

Benzetme ekidir. Sahiplik bildiren isimler de yapar. 

ra'd-vdr 1513, lurEid-vdr 1060, pervane-var 1034, bende-vdr 763, g-ahvdr 

440, seyl-db-var 173, balrvar 1570, balt-ver 206,ndm-vet 2027 

Iv. CTJMLE BiLGiSi 

A. KELiME GRUPLARI 

Bu biiliimde, birleqik fiillerle, yapr bakrmrndan bugiinkti Tiirkiye TiirkEesinden 

farkh olan veya iislfipta bir hususilik teqkil edecek kadar Eok kullanilan kelime 

gruplanndan bahsedeceliz. 

1. BiRLESiK riiLLER 

Metnimizde, deliqik yaprda pek gok birlegik fiilbulunmaktadrr. Bunlann biiyiik 

bir krsmtnr, "isim + yardrmcr fiil" kuruluqunda olan birleqik fiiller meydana getirmektedir. 

"fiil + yardrmcr fiil" kuruluqundaki birleqik fiiller, daha smrrlt olarak kullanrlmrgru. 

Bugtin Ttirkiye TiirkEesinde 6u tip birlegik fiillerde goriilen zenginlik, 

112

metnimizde mevcut defildir. Bunda, -al-e, -ul-iu. zarf-f11leklerinin, 14. asrrda, heniiz 

zart yapma fonksiyonlannr muhafaza etmelerinin cinemli rolii olmahdrr. 

a. Birinci unsuru isim olan birleqik fiiller: 

Bu tip birleqik fiiller genellikle, "it-, eyle-, krl-, ol-" yardrmcr fiilleriyle kurulur. 

Bu yardtmct fiillerden baqka, pek gok fiil, asrl m0ndlarr drqrnda, yardrmcr fiil olarak 

isimlerle birlegmig ve golu mecazi ifade taqryan birlegik fiiller meydana getirmi$tir. 

Bazr dmeklerde, ismin yardrmcr fiile iyelik ve hdl ekleriyle baflandrlr giiriilmektedir. 

TiirkEeye yerleqmiq Arapga ve FarsEa isimler de bu yolla fiillegtirilmigtir. 

" ol-/bol-" yardrmct fiilleriyle kurulan birleqik fiiller: 

'6ciz ol- 545,'agrk ol- 316, baltr siyah ol- 552, bulmaz ol- 1143, Eav ol- 703, 

delii ol- 625, dermdn ol- 410, giirmez ol- 209, hayran ol- 244, hilal ol- 410, kul 

ol- 252, mel0l ol- 76, n-a-gdr ol- 396,ganur o1- 919, qEd ol- 13, var o1- 1405, yavr 

ol- 1292,yavuz ol- 528, figdn bol- I 131, qad bol- 1055 

"krl-" yardrmcr fiili ile kurulan birlegik fiiller: 

ah !rl- 1403, -ahr krl- 289, 'ar2a krl- 843,"a212 kil- 661, cem'krl- 2119, du'a \rl- 

1920, fida krl- 82, fikr krl- 593, laber krl- 1735, 'ry-an krl- 85, meyl W- 444,n?.z 

k:J- 179. $agmE \i- 1929, yan krl- 1963, yavr Kil'- 1432, yaragrn krl- 1820, 

yavuzkrl- 1427 

"it-" yardrmcr fiili ile kurulan birlegik fiiller: 

ah it- 1660, 'ayq it- 2088, 'ar2 it- 1413, beflzer it- 1430, beydn it- 68, buyruh it- 

1112,da'vd.it- 744, guql it- 2075,rakir.- 1146,kaSd ir 644, suE it- 1492, $ad it- 

12,ta'b1r it- 832, tamam ft- 302, tefsir it- 51, yad it- 271, yarag it- 1836, yavlzl{< 

it- 1637, ziy-anit-790 

"eyle-" yardrmcr fiili ile kurulan birleqik fiiller: 

al eyle- 1447, anbdr eyle- 1135, bag eyle- 1579, da'vd eyle- 1501, derman eyle- 

994,brymet eyle- 1280, in'dm eyle- 363, \abDl eyle- 1276,\avl eyle- 1480, medh 

eyle- 1588, qefx' at eyle- 1477 , var eyle- 999, yaragtn eyle- 372, yarr eyle- 1845, 

zdr eyle- 1355 

Ashnda yardrmcr fiil olmayan "al-, bul-, diig-, gel-, get[ir-, gor-, kal-, \oy-, tur-, 

dur-, ur-, vir-" gibi fiillerin, isim unsuru ile mAnAca kaynagarak meydana getirdikleri 

birleqik fiiller: 

al- 

dbdest al-2011, gofllin al- 2006, gtrfllin ele al- 298, latrrrn ele al- 1900, larac 

al- 308, satun al- 42 

bul- 

aman bul- 840, dad buJ- 2074, murdd bul- 13, yol bul- 16, zev-al bul- 406 

diiq- 

birbirine diiq- 1507, cebre driq- 276, lavla diiq- 1507, gavgaya dtig- 1630, 

yukuya diiq- 806 

l13

gel- 

girii gel- l3'74,1mana gel- 1933, ikrdra gel- 126, kargu gel- 362, yal.

il- 

iktidar bildiren bu yardrmcr fiilin metnimizde tek orneli bulunmaktadrr. 

sciyleye bil- 134 

u- 

Olumsuz iktidar fiilidir. Eski TiirkEedeki canhhlr, Eski Anadolu TiirkEesinde 

kalmamrq, -a(ma)i-e(me) qeklinde eklegmigtir(l 14). 

bulamadum 624, grkamaz 1263, divgiiremez 945, gdremezler 1893, kryamadurn 

I 004, olamaz I 568, s I gama z 57, luramaz I 50 5, y it;j,r emez 493 

ol- 

Bu fiil, metnimizde, olumsuz iktidar fiili olarak Eok deliqik bir kullanrhqa sahiptir. 

Bu fiilin, teklik 3. gahrs olumsuz emir qekimindeki "olmasun" gekli, zarf-fiil eki 

ta$ryan asrl fiille birleqerek, iktidar bildiren birlegik fiiller meydana getirir(l l5). 

olmasun $eytan (rla safla $ultiv 39, 

olmasun gele saiia andan vebdl 255, 

vir- 

Tezlik, gabukluk ifade eden bir yardrmcr fiildir. Bu yardrmcr fiille kurulmug 3 

tirnekte de asrl fiil yardrmcr fiile -rl-i zarf-f11lekiyle ballanmr$trr. 

bili vir- 1192, eydi vir- 326,gdsterdi vir- 1759 

gir- 

Uzaklaqma bildiren bu yardrmcr fiilin, metnimizde tek 6rneli vardrr. 

iSidiip ussr gider dtiSeyakin l75l 

gel- 

Devamlthk, stireklilik bildirir. Asrl fiil, yardrmcr fiile -u/-ii zarf'-fiil eki ile baglanmrgtrr. 

difeni.i gel- 626,dileyii gel- 965, isteyii gel- 1166 

kal- 

Devamhhk bildirir. 

aglayu kal- 286 

1l l4) Eklegme, -uma./-linre > -rnta/-ime > -arua./-eme qeklinde olmuqtur. Buna grire, -anri/-enre, eklersmede 

sonsafhaytteqkiletmektedir. l-5.asraaitDedeKorkutKitabrndabile-rma/-irne'ligekillerinbulunuqu. 

rnetnirlizdeki -ama./-erne'li qekillerin telif devrine ait olnradrgr kanaatini uyandrnyor. Dede Korkut Kitabrndaki 

qekiller iqin bkz. M. Ergin. Dede Korkut Kitabr. C. ll, s. 467. 

(l l5) Bu fiil, Uygur metinlerinde -a, -u, -galr. -geli zaLf-fiil eklerinden sonra gelerek imkin ve imkdnsrzhk 

bildirir. Bugiin, TaranEr givesinde yine -gah ekiyle birlikte kullanrlmaktadrr'. Uygur devlinclen sonra 

bolma- fiili umOmiyetle -p ekinden sonla gelmiqtir. Tiirkiye Tiirkgesinde. kendisintlen tinceki tlilin 

mastu Eekli ile billeqerek inrkinsrzhk bildirir. Bkz. Z. Korknraz, "Tiirkiye Tiilkqesinde "iktidar" ve 

"irnkin" Gdsteren Yardrmcr Fiiller ve Geliqmeleri", s. 107-124. 

ll5

\o- 

Devamhhk bildirir. 

ah \o- 1312, rjrte ko- 631 

r- "gcindermek" 

Uzaklagan bir hareketi bildirir. Batr Tiirkgesinde kullanrlmayan bu kelime, tek 

brnekte ekleqmiqtir. 

viribi- "gdndermek" (vir-ip r-) 

2. TEKRARLAR 

Tiirkqenin her devrinde, ifade ve 6henk vasrtasr olarak bolca kullantlmtq olan bu 

kelime grubunun, metnimizde de birgok orneli bulunmaktadrr(116). 

a. Aynen tekrarlar 

bifl bifl 1453, katr l5atr 1021, nice nice 38, p6re p:are721,zdr zdt 222, 

b. Eq mdn6h tekrarlar 

\arayagv 8-59, !0r srnuklu 488, mal miilk 1809 

c. Zrt mAndh tekrarlar 

bay geda 1174, dtin giln 1694, evvel 6bir 1584, eyii yavuz2090, gice giindiiz 

801, gaga sola 1908, ulu kigi 1 191, yolsul bay 1823 

3. ISNAT GRUBU 

Yapr bakrmrndan bugiinkti TiirkEeden farkh olmayan bu kelime grubunun, daha 

ziy ade hitaplarda kullanrldrlr gdriilmektedir. 

iy goflli to\2124,iy ynzi ay 481, iy yiizi mdh 815, iy yljzi giil, eyd luikt eyii 

960, qeni bol 40 

4. UNLEM GRUBU 

Manzum ve mensur halk hikdyelerinde oldulu gibi, metnimizde de pek bol goriilen 

hitaplar, genellikle iinlem grubu kuruluqundadrr. 

iy ciivan 824,iy kigi 837, iy ulu 1064, iy'az1z 1091, iy dede 1280, iy dostan 

1110, iy baltlu 1168, ya emir 1085, yD ricdl 1266,ya ehl-i din 198, eyd bedr-i 

mtinir 1847, eyd qah-r cihdn 1690 

s. iSivl TAMLAMASI 

Metnimizde normal kuruluqlu isim tamlamalannrn yanrnda, kuruluq bakrmtndan 

bugiinkii Tiirkiye TiirkEesinden farkh isim tamlamalan da bulunmaktadrr. Mesel6 

"yusuf 1gkr"(2083), "yDsuf kardaqlan"(1196), "ziileyba gdzleri"(386), "ziiley!a 

(l l6) Bu kelime grubunun yaprsr, tiirleri ve Uygurcadaki rirnekleri iEin bkz. S. Qalatay. "Uygurcacla Hendiadyoinler", 

s. 29-66. 

lt6

hali"(2031), "ya'kDb ahvdli"(1601), "ya'!ub 6fli"(190) gibi, tamlayanr cizel isim 

olan tamlamalarda, bu unsur asrl unsura eksiz ballanmrgtrr(117). 

Tamlayanr iyelik eki ta$lyan isim tamlamalarrnda. bugiinkii TiirkEeden farkh 

olarak, birinci unsur asrl unsura eksiz baflanmaktadrr. 

oglr ogh 484, gofrliim odr 899, gciziim gozi 1352 

Astl unsuru stfat-fiil olan qu isim tamlamalannda ise, zamir olan birinci unsur 

ek almamrqtrr(118). 

ben didtigtimi l'743, siz itdiigiizi 1544 

6. SIFAT TAMLAMASI 

Birden fazla miktan belirten sayr srfatlan ile kurulmuq sfat tamlamalannda, 

isim unsurunun qu 3 cirnekte Eokluk eki aldrlr goriilmektedir(119). 

yiiz siniler 1671, drjrt yiiz kiqiler 864, on perde altun sinrler 1242 

"bunca yrldan"(1700), "gcirke bay"(576), "iqlii iqiifltize'(123), "ellii eline"(722) 

kelime gruplan da birer krsaltma grubudur. 

Diler kelime gruplannrn yap$l, bugiine gore bir farkhirk gdstermez. Bundan 

dolayr rirnek vermeyi liizumsuz bulduk. 

B. CUMLE 

Duygu ve diiqilncelerin, hadiselerin, daha ziyade az unsurlu krsa ciimlelerle 

ifade edildigi gciriilmektedir. Cilmleler beyit drqrna ra$mamr$trr. Bir beyit iEinde, 

bazen qok sayrda ciimle arka arkaya srralanmrqtrr. Bu ozelligi ta$lyan bazr beyitleri 

cirnek olarak veriyoruz. 

ol lazine-ddnnr ol dem okur 

sciger ii buqar afla yavla( kaku 519, 

cdnr yokdur gozi yokdur eli yok 

agzr yokdur dili yokdur sozi yok 63-5, 

geldi aEdr ol lazine kapusrn 

girdi gordi mdh turur kamusrn 522, 

bag dfiine saldr yDsuf dlnmadl 

hem ztiley[d yiizine hig donmedi 540. 

Bijtiin manzum eserlerde oldufu gibi metnimiz de, kelime gruplan ve ci.imle unsurlartntn 

diziliqi baktmtndan pek diizenli sayrlmaz. Vezin ve kafiye zar0retiyle or- 

(ll7) Bu kullanrlrg, bugiin Azeri TiirkEesinde de gcirtiliir. Bkz. i. Cemiloflu, Azeri Tiirkgesinin Sentaks 

Bakrmrndan Tiirkiye Tiirkgesiyle Kargrlaqtrnlmasr, s. 7. 

(l l8) Dede Kolkut Hikdyelerinde de gtiriilen bu durumu, M. Elgin, srfat-fiilin, fiil tarafrnrn a!rr.basmasrna 

ve tamlayan unsurun fiil durumunda bulunmasrna ballamalitadn'. M. Ergin, Dede Korkut Kitabr, C. 

ll, s.172. 

( I l9) Bkz. Bdl. III/B/l (lokluk Eki. 

t11

taya Eftan bu diizensizlik, meseld "'6mri anufl 6!iri gelmigidi"(1808), "evveli bu 

krssanufl oldur bey6n"(98)'gibi ctimlelerde, mdndnm anlaqtlmasrnt zorlagtrrmaktadtr. 

Yiiklem geqidi bakrmrndan metne, fiil ctimleleri hakimdir. Eserdeki canlt ve hareketli 

ifade tarzr, bu tip ciimlelerin Eoklulundan ileri gelmektedir. isim ciimleleri 

ise, daha ziyade yiiklemi "var", "yok" olan ciimlelerdir. "olur" fiili ile kurulmuq 

bazr fiil ciimleleri ile, ytiklemi "var" olan bazr isim ctimlelerinde, yiiklemlerin 

mdnAca birbirlerinin yerini tutmalan dikkat Eekici bir husus olarak gtirtilmektedir. 

ya"kub(un) katrnda bir dest-ar olur 1328, 

magrib ilinde meger bir qah olur304, 

virmemek var mI ha[dan anlara ll34 

Ciimle yaprsr bakrmrndan metinde karqrlaqtrlrmrz bir baqka husus da, "gtit", 

"bil", "gel" gibi fiillerin ciimle drqr unsur olarak kullanrlmalandrr. Vezin zarfiretinin 

de yol aEtrlr biiyle ctimleler, eserde zaman zaman ortaya grkan hasbrhal havastna 

canhhk getirmiqtir. 

gorki nitdi girii yDsuf mu'teber 1787, 

gor bu gez l.

eydtir idi allar idi hdlini 771 , 

key ta"acciib lrldr anr ol'azlt,524 

3. Ytiklem-yer tamlayrcrsr miinasebeti 

"yiiz yire koyup elini ripdiler"(1903), "y[iz yire urup anufl br2metine"(975) gibi 

mrsralarda, nesne ve yer tamlaylcrsr yer deligtirmiq, yer tamlaylcrsr yiikleme yaklaqmrqtrr. 

Aynlma, bulunma ve yaklagma hdii ekleri arasmdaki giirev deliqiklikleri, ilgili 

bahislerde anlatrldrlr iqin bu boliimde tekrarlamayr liizumsuz bulduk(120). 

4. Yiiklem-zarf miinasebeti' 

Metnimizde, aynlma ve yaklaqma hdli ekleriyle fiile ba$anmrq bazr kelimeler, 

sebep ve vasrta bildiren birer zarf durumundadr. 

sabr krldr babal 1ldtirmeklige 1590, 

yusufr isremegemeqgll olufl 1607, 

bizden oldr bize anr key bilijA 1530 

5. "ki" ve "kim"li tlaflr ciimleler 

Metnimizde en Eok kargrlagtrlrmrz ciimle geqididir. 

malrsDdum oldur ki ben anufl iinin 

igidtip bulayrdum bayram gtinin 923, 

diledi yDsufki anda soyleye237, 

gcirdi taya kim ziileyla zdr ider 562, 

yDsufr \o kim tema$aya gele 120 

6. BirleEik ciimleler 

a. $arth birleqik ctimleler(l2l) 

Ornekleri bolclur. Bazr ciimlelerde gart ifadesi "ger", "eger" gibi edatlarla kuvvetlendirilmiqtir. 

$arth birleqik ciimlelerin Eolu, beyit srnrlnr agmayan, hatta tek 

mrsra iqinde tamamlanan krsa crimlelerdir. 

diiilegil ger varlsa cdnufr seniifl 247, 

ger buyursa anr ta'bir eyleyem 8 16. 

bilmezsefriiz talt ileyinde oliifr g4l . 

sciyler isem (ardaq rildiiriir beni 278, 

(120) Bkz. Bijl. IIVB/4 

( l2l ) M. Mansulo$lu'na g6re, Ttirkgede asltnda qart ciimlesi drqrnda yardrmcr ciimle yoktur. Uygur devresinden 

itibalen Tiilkqeye geqitli yardrncr ciirnlel'er ve bunlan bag ciimleye ballayan edatlar girmiEtir. M. 

Mansuro-{lu. "Ttirkqede Ciimle Qeqitleri ve Ba$layrcrlan", s. 59. 

il9

sciylemezsem nideyiim canum erir 278, 

ger unrtdumsa heldl eyle beni 961 

b. iq iEe birlegik ciimleler 

Bu tip cijmleler, "di-", "soyle-" fiilleriyle kurulmuq ciimlelerdir. Yardtmcr 

ciimle, asrl ciimlenin nesnesi durumundadtr. 

120 

yDsuf ol kuyuda malrzln oldr dir 182, 

didi qeha idiqtifl yaflhq didi 683, 

taflnyrla sen biliirsin sdyledi 687

SONUQ 

Peygamberimizin hayatrnr konu alan Siretii'n-Nebi ile qohreti geniq bir sdhava 

yayrlmrq bulunan Erzurumlu Darir'in mevcut eserlerinin ilki, Mrsrr'a gitmeden cince 

y azdtpt Krssa-i Y0suf mesnevisidir. 

Eser, terciime degildir. Kur'An-r Kerim ve tefsirlerden hareket edilerek viic0da 

getirilmiq telif bir eserdir. Bu rizelliliyle, sadece dil tarihimizde de$il, edebiyat tarihimizde 

de iinemli bir yer iqgdl eder. 

Krssa-i Y0suf mesnevisinin tek niishasr iizerinde yaptrgrmlzbu Eahgmayla. b0riz 

istinsah hatalannr diizeltip, muhtemel yanhqlara iqaret ederek, miellif niishasrna 

yakrn bir metin ortaya koymaya qahqtrk. Qahqmamrzrn sonuna ekledilimiz dizinde 

ise, 14. asrr Eski Anadolu Tiirkgesinin kelime hazinesini ve ekler sistemini g6sterdik. 

Daha sonra tesbit ettilimiz metin ve yaptr$rmrz gramatikal dizin i.jzerinden, 

eserin ses ve qekil ozelliklerini inceledik. Dede Korkut Kitabr drqrnda, Eski Anadolu 

Ttrkgesi eserleri iizerinde yaprlan diler gramer Eahqmalarrnda temas edilmeyen 

ctimle bilgisi bahsine, sathi de olsa girmeye Eah$tlk ve ilgi qekici bazr hususlara igaret 

ettik. Bu inceleme slraslnda qu sonuglarr elde ettik: 

1. Eser, qimdiye kadar ileri siiriilen grirtiqlerin aksine, Azeri TiirkEesini temsil 

eden bir eser defildir; bu asrrda Dolu Anadolu Brilgesinde yazrlmrg Eski Anadolu 

Tiirkgesi eserlerinin dil ozelliklerini taqrmaktadrr. 

2. 14. asrrda yazr dili tam mdnAsryla standartlaqmadrlr igin, b

Bir devrin dil rjzellikleri hakkrnda sallam bir hiikiim verebilmek, yeterli sayrda 

malzemenin incelenmesiyle miimkilndiir. Bu bakrmdan, yaptrlrmrz bu galtqmantn, 

Eski Anadolu TiirkEesinin kuruluq ve geliqmesini inceleyen, yazr diline srzan aprz 

ve give ozelliklerini tesbite Eahqan bu sAha aragtrrrctlanna, bir malzeme olacalr kanaatindeyiz. 

122

BIBLIYOGRAFYA 

ABDULLAH BATTAL, ibnii-MiihennA L0gati, istanbul Devlet Matbaasr, istanbul 

1934. 

Mehmet AKALIN, Cemqid ii Hurgid, Atatiirk Universitesi Yayrnlan, Ankara 

1915. 

Tarihi Tiirk $iveleri, Atatiirk Universitesi Yayrnlarr, Ankara. 

.1919. 

Metin AKAR, "$eyydd Hamz,a Hakkrnda Yeni Bilgiler", I. Marmara Univ. Fen- 

Edebiyat Fak. Tiirkliik Araqtrrmalarr Derg. [st. 1987. Sayr: 2. 

s. l-15. 

6mer Asrm AKSOY, Gaziantep A[zr, istanbul 1945, C.I. 

Reqid Rahmeti ARAT, Edib Ahmed b.Mahm0d Yiikneki, Atebetii'l-Hakiyrk, 

Ttirk Dil Kurumu Yayrnlarr. istanbul 1951. 

- Kutadgu Bilig I, Ttirk Dil Kurumu Yayrnlan, ikinci Baskr. Anka- 

ra.1919. 

Besim ATALAY, Divanii Lffgat-it-Tiirk Dizini-Endeks, Ti,irk Dil Kururnu Yayrnlan, 

Ankara 1943. 

Ahmet ATE$, Siileyman qELEBi- Vesiletii'n-NecAt, Mevlid, Tiirk Di1 Kurumu 

Yayrnlarr, Ankara I 954. 

Hiiseyin AYAN, Hurqid-nAme, Atatiirk Universitesi Yayrnlan, Erzurum 1979. 

Diindar AYDIN, "Erzurum $ehrinin Osmanh Fethini Miiteakip Yeniden imarr, 

iskdnr ve ilk Sakinteri", Edebiyat Fakiiltesi AraEfirma Dergisi, 

Atatiirk Universitesi Yayrnlarr, Erzurum 1970, Sayr 1, s.101-114. 

Nihad Sdmi BANARLI, Resimli Tiirk Edebiyatr Tarihi, Milli E[itim Basrmevi, 

istanbul 1971. 

Tahsin BANGUOGLU, Altosmanische Sprachstudien zu Siiheyl ii Nevbahir, 

Breslau, 1938. 

Abdurrahim $erif BEYGU, Erzurum Tarihi, Anrtlan ve Kitibeleri, Bozkurt Basrmevi. 


E.BLOCHET, Catalogue des Manuscrits Turcs de la Bibliotheque Nationale, 

Paris 1932, C.I. 

Alessio BOMBACI, Histoire Ae la l-itt6rature Turque Libraire, C.Klinesieck, 

Paris 1968. 

Sadettin BULUQ, "$eyydd Hamza", iA,s.+97-499. 

Bursalr Mchmed Tahir, Osmanh Miiellifleri, Matbaa-i Amire, istanbul H.1342. 

c.m. 

123

Ahmet CAFEROGLU, Eski Uygur Tiirkgesi Siizliifii, Tiirk Dil Kurumu Yayrnlan. 


"A,zeri TiirkEesindc -uban/-iiben Eki", J.Deny Armafanr, Tiirk 

Dil Kurumu Yayrnlan, Ankara 1958, s.61-66. 

- "Anadolu Alrzlannda Konson Defiqmeleri"' TDAY- Belleten 

1963, Ankara 1964, s.1 -32. 

"Tiirkgemizde -gtl ve -gil Emir Eki", TDAY-Belleten, 1971, Ankara 

1971. s.1-10. 

Mustafa CANPOLAT, Mecmff(Eatii'n-Nez6ir, Tiirk DiI Kttrumu Yaytnlarr, Ankara 

1982. 

ismet CEMILOGLU, Azeri Tiirkgesinin Sentaks Bakrmrndan Tiirkiye Ttirkqesiyle 

Karqrlagtrrrlmasr. Gazi Universitesi, Basrlmamrq Yiiksek Lisans 

Tezi, Ankara 1984. 

Sir Gerard CLAUSON. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century 

Turkish, Oxford, At the Clarendon Press, 1972. 

Saadet qAGATAY, "TiifkEcde ki erki", TDAY-Belleten 1963, Ankara 1964, 

s.245-250. 

Osmanltcada Fiil Mtiqtaklan", Tiirk Lehqeleri Uzerine Denemeler, 

DTCF Yayrnlan, Ankara I 978' s.19 l-252. 

-"Eski 

"Uygurca ve Eski Ostnanhcada instrumcntal -n", Tiirk Lehqeleri 

Uzerine Denemeler, DTCF Yayrnlan, Ankara 1978' s.66-80. 

"Uygurcada Hendiadyoinler", Tiirk Lehqeleri Uzerine Denemeler, 

DTCF YaSrtnlan, Ankara 1918, s.29-66' 

Hasan Basri EANTAY, Kur'An-r Kerim ve MeAl'i Kerim, istanbul 1969. 

Jean DENY, Tiirk Dili Grameri, Qev. Ali Ulvi Elove, istanbul I 941. 

Ferit DEVELLIOGLU, Osmanhca-Tiirkge Ansiklopedik Lffgat, Dofuq Matbaasr. 

Ankara 1962. 

Dehri DiLQiN, Yffsuf ve Zelihi, Tiirk Dil Kurumu Yayrnlarr. istanbul 1946. 

Siiheyl6 DiNAR, Zarir'in Yfisuf ve Zelihisrmn Gramer Hus0siyetleri, Tt.irkiyat 

Enstitiisti, Bastlmamrq Lisans '[ezi,Tez' nr. -]41 ' istanbul 1949-50' 

Hdlide Cemil DOLU, "Y0sLrf Hikiyesi Hakkrnda BirkaE Sciz ve Bazr TiirkEc Niishalar", 

TDED, istanbul 1952, C.IV, s.419-445. 

Mengeinden Beri Yffsuf HikAyesi ve Tiirk Edebiyatrndaki Versiyonlarr, 

Tiirkiyat Enstitiisii, Bastlmamlq Doktora Tez'i, Tez nr. 

402. istanbul 1953. 

Suzan DURAN, "Ttirkgede Cihel ve Mekdn Gcisteren Ek ve Sozler", TDAY- 

Belleten 1956, Ankara 1956, s.l-22' 

124

J.ECKMANN, "Tiirkgede -rak/-rek Ekine Dair", TDAY-Belleten, 1953, Ankara. 

1953. s.49-52. 

"Meml0k Krpgakgasrnrn Oluzcalaqmasrna Dair", TDAY-Belleten 

1964, Ankara 1965, s.35-41. 

Kemdl ERASLAN, Eski Ttirkgede isim-Fiiller, istanbul Univ. Edebiyat Fakiiltesi 

Yayrnlarr. istanbul I 980. 

Divan-r Hikmet'ten Segmeler, Kiiltiir ve Turizm Bakanhlr Yayrnlarr, 

Ankara 1983. 

"Do[u TiirkEesinde Ek Uyumsuzlufuna Dair", TDED, istanbul 

1970, C. 18, s. 1 13-124. 

Ahmet Bican ERCILASUN, Kutadgu Bilig Grameri-Fiil-, Gazi Universitesi Yayrnlan, 

Ankara 1984, 

Kars ili Afirzlan, GaziUniversitesi Yayrnlarr, Ankara 1983. 

Muharrem ERGIN, Orhun Abideleri, Milli E$itim Basrmevi, istanbul 1970. 

- Azeri Tiirkgesi, istanbul Univ. Edebiyat Fakiiltesi Yayrnlarr, is- 

Tiirk Dil Bilgisi, istanbul Universitesi,Edebiyat Fakiiltesi Yayrnlan, 


Dede Korkut Kitabr II, Tiirk Dil Kurumu Yayrnlan, Ankara 

l 963. 

tanbul 1971. 

Kadr Burhaneddin Divanr, istanbul Universitesi Edebiyat Fakilltesi 

Yayrnlan, Istanbul 1980. 

"Kadr Burhaneddin Divanr Uzerine Bir Gramer Denemesi", 

TDED, istanbul 1 95 1 , C.IV/3 , s. 287 -321 . 

"Do[u Tiirkgesi", Ttirk Diinyasr El Kitabr, Tiirk Ktilti.iriinii Araqtrrma 

Enstiti.isii Yayrnlan, Ankara 1916, s.291-296. 

Mustafa ERKAN, Mustafa Darir, Yiiz Hadis ve Yiiz HikAye, Ankara Universitesi 

DTCF, Basrlmamrq Yiiksek Lisans Tezi, Ankara 1981. 

Siretii'n-Nebi, Ankara Universitesi DTCF, Basrlmamrq Doktora 

Tezi, Ankara 1986. 

i.Hikmet ERTAYLAN, "Ti.irk Dilinde Yaztlat't itt V0suf ve Zilleyhd", TDED, istanbul 

1948, C.[I, s.211-230. 

Tiirk Edebiyatr Ornekleri, I. Varaka ve Giilqah, istanbul 1945. 

Emel ESIN, "Prof.Necati L0gal'rn Tedris Etti[i Terceme-i Dariri ve Bu Eser iqin 

Yaprlan Resimler". Necati Lffgal Arm. TTK. Yayrnlan, Ankara 

1968. s.247-260. 

125

Ahmet Suphi FURAT, "Yfisuf", lA, s.441-443. 

Fiit0hu' q-$im, Mi llet Kiitiiphdnesi, Ali Emiri, TY .434. 

Fiitff hu' g-$am, Siileyrn An i ye Kiitiiphanesi, Fatih TY . 4286 / 1 -2. 

A.Von GABAiN, Alttiirkische Grammatik, Leipzig 1941 . 

Cahangir GEHREMANOV-$ameddin Helilov, Yfisif ve Ziileyhd, Azerbaycan 

Elmler Akademiyasr Elyazmalar institiitti, Bakr, 1991 . 

Efrdsiyab GEMALMAZ,Erzurum ili Afrzlan, Atatiirk Univesitesi Yayrnlan, Erzurum 

1978, C.I, II, III. 

Abdi.ilbaki GOLPINARLI, Mevlini Miizesi Yazmalar Katalofu, Baqbakanhk 

Ki"iltiir Miisteqarlr[r Yaytnlart, Ankara 79] 2. 

Turgut GUNAY, Rize ili Afrzlarr, Kiiltiir Bakanhlr Yayrnlan, Ankara 1978. 

M.Faruk GURTUNCA, Kit6b-r Siyer-i Nebi, Sallam Kitabevi, istanbul 1977. 

Abdurrahman CUZF,f, Kaygusuz Abdal, Kiiltiir Bakanh$r Yaytnlan, Ankara 

1981 . 

Necmeffin HACIEMINOCI-U, Tiirk Dilinde Edatlar, Milli E$itim Basrmevi, istanbul 

1974. 

Kutb'un Husrev ii $irin'i ve Dil Husflsiyetleri, istanbr-rl Universitesi 

Edebiyat Fakiiltesi Yayrnlan, istanbul 1968. 

, "dalde Edatr", TDED, istanbul 1968, C.16, s.81-100. 

, Yapr Bakrmrndan Ttirk Dilinde Fiiller, Ccink Yayrnlan, istanbul 

1984. 

Kremena A.HACIOLOVA. "TtirkEe'de iken'in Durumu ve Fonksiyonu", TDED, lstanbLrl 

1970, C. 18, s.1-8. 

Hasan Ati, ttirt< Edebiyatr Numffneleri, istanbul Milli Matbaa, istanbul 1926. 

Abdurresfil Tahbazzdde HAYYAMP0R. ttirL ve iran Edebiyatlannda Yfisuf ve 

ZiileyhA Mesnevileri, Ti.ir:kiyat Enstitijsti Doktora Tezi, Tez 

nr.209. istanbul I 945. 

G.HAZAI, "Rumeli Alrzlarrnrn Tarihi", TDAY-Belleten 1960. Ankara 1960, s. 

205-211. 

inehanzdde Mehmed NAil, Tuhfe-i Naili 11,1949. 

istanbul Kiitiiphaneleri Tarih-Cofrafya Yazmalan Kataloglart, istanbul 1943. 

Kadr Burhanettin Divanr, Trpkrbasrm, Tiirk Dil Kurumu Yayrnlarr, Ankara 1943. 

Leyld KARAHAN, "Gcjriilen GeEmiq Zaman Eki -dri-di'ninTarz ve Ballama Fonksiyonuna 

Dair", Tiirk Kiiltiirii Araqtrrmalarr, Ankara 1992, s. 

335-341. 

t26

,"Darir'in Mevlid Manz0mesi", Gazi Efitim Fakiiltesi Dergisi, C. 

8, sayr l, s. 87-100, Ankara1992. 

,"Darir'in Krssa-i Y0suf Mesnevisinin Bilinmeyen bir Yazmasr", 

Tiirk Kiiltiirii Aragtrmalan, Ankara 1988, s. l5l-155. 

Ali F.KARAMANLIOGLU, Giilistan Terciimesi, Milli E[itim Bastmevi, istanbul 

1918. 

F.Edhem KARATAY, Topkapr Saray Miizesi Kiitiiphanesi Tiirkge Yazmalar 

Katalofu, Topkapr Sarayr Miizesi Yayrnlarr. istanbul 1961. 

W.Bang KAUP, Berlindeki Macar. Enstitilsiinden Tiirkoloji Mektuplarr, Qev. 

$inasi Tekin, Atatiirk Universitesi Yayrnlan. Erzurum 1980. 

Onal KAYA, Fiitfrhu'q-$Am, Ankara Universitesi DTCF, Basrlmamrg Yiiksek Lisans 

Tezi, Ankara 1981 . 

Keqfii'l-Haf6, C.II, Halep, Matbaatii'l-Fiinfi n. 

KeEfii'z-Ziin0n, C.l. Il. 

IGssa-i Yffsuf, istanbul Univcr sitesi Ktitiiph0nesi, TY. 3l l. 

Krssa-i Y0suf, Milli Kiitiiphdnc., 2883. 

Kitab-r Mukaddes, Eski ve Yeni Ahit, Kitab-r Mukaddes $irketi, istanbul 1976. 

GtilEin KOCAENGIN, Zarir ve Y0suf ile Ziileyhi Mesnevisi, Ttirkiyat Enstitiisii, 

Lisans Tezi,Tez nr.440. istanbul 1954. 

Vasfi MAhir KOCATURK, Tiirk Edebiyatr Tarihi, Edebiyat Yayrnlarr, Ankara 

1970. 

A.N.KONONOV. "isinlerin ve Srfatlann Ki.igiiltme $ekilleri ve Soz Yaprmr", VI. 

Tiirk Dil Kurultayrnda Okunan Bilimsel Bildiriler, 1966. Tiirk 

Dil Kurumu Yayrnlarr, Ankara 1968. s.61-70. 

ibrahim Hakkr KONYALI, Abideleri ve KitAbeleri ile Erzurum Tarihi, istanbul 

r 960. 

, "Mtcize Kitap", Tarih Hazinesi Mecmuasr, Sayt 16, s.807-812. 

Zeynep KORKMAZ, "TiirkEede ok/cik Kuvvetlendirme Edatr Uzerine", TDAY- 

Belleten 1961, Ankara 1962. s.13-29. 

. "Tiirkiye TiirkEesinde iktidar ve imkdn Gdsteren Yardrmcr Fiiller 

ve Geliqmeleri", TDAY.Belleten 1959, Ankara 1959, s.101-124. 

. ."-asr/-esi Gelecek Zaman isim-fiil (Participium) Ekinin Yaprsr 

Uzerine", TDAY-Belleten 1968, Ankara 1969, s.3l-38. 

, "Tiirkiye Ttirkgesindeki -madan/meden

, "Ti.irkgedeki -arak/-erek Zart-fiil Ekinin yaprsr Uzerine", Reqid 

Rahmeti Arat igin, Tiirk Ktiltiiriinii Araqttrma Enstitiisii Yayrnlan, 

Ankara 1966, s.331-335. 

, "Eski Anadolu TiirkEesindeki -van, -ven, -vuz, -viiz Kiqi ve Bildirme 

Eklerinin Anadolu Alrzlarrndaki Kahnttlan", TDAY- 

Belleten 1964, Ankara 1965, s.43-65. 

-- , "Eski Anadolu TiirkEesindeki Asli Unlii Uzunluklan, DTCF 

Dergisi, Ankara 19'11, C.2613-4, s. 49-66. 

-- , "TiirkEede, -nZart-fiil Eki -pan/-pen Eki ve Tiiremeleri"' TDAY- 

Belleten, 1984, Ankara 1987, s.155-165- 

, "Tiirkqede Ek Yrlrlmasr Olaylarrnrn Meydana Geliqi Uzerine", 

TDAY-Betleten 1960,Ankara 1960, s.173-180. 

, "ugun, iigiin, igin vb. Qekim Edatlannrn Yaprsr iizerine", TDAY- 

Belleten 1961, s.3 I -35. 

. "Tiirk Dilinde -qa Eki vc Bu Ek ile Yaprlan isim Teqkilleri Uzerine 

Bir Deneme", DTCF Dergisi, Ankara 1960, C.lll3-4, s. 215' 

358. 

- , "Tiirkgede Eklerin Kullamhq $ekilleri ve Ek Kahplaqmasr 

Olaylarr, Ankara Univ. DTCF Yayrnlan, 2. Baskr, Ankara 1969. 

, "Erzurumlu Dar?r ve Meml0k Tiirkgesinin Oluzcalaqrnasrndaki 

Yeri", $iikrti Elgin Armafam, Hacettepe Universitesi Yayrnlan' 

Ankara 1983. s.267 -27 4. 

Marzuban-ndme Terciimesi, Ankara Univ. DTCF Yaytnlan' 

Ankara 1971. 

. Giiney-Batr Anadolu Afrzlarr, Ankara Univ. DTCF Yaytnlan. 

Ankara 1956. 

M.Fuad fOpnUlU, " Azed" , ia., s. t 18-151 . 

, "Qa[atay Edebiyatr", iA, s.2'70-223. 

, Ttirk Edebiyatr Tarihi, Ottiken Neqriyat, 2. Baskr, istanbul 

1 980. 

, Milli Edebiyat Cereyanrnrn itt< tvttileEqirleri, istanbul 1928. 

, "Selgukiler Devrinde Anadolu $airleri", I' $eyydd Hamza, Tiirk 

Yurdu Mecmuast, istanbul 1922, s.21-34. 

Kur'in-r Kerim, 3, 12,16,93, 112. s0reler. 

Kurtutri Tefsiri, Kahire 1967, C.9. 

Agah Srrrr LEVEND, Ttirk Edebiyatr Tarihi, Tiirk Tarih Kurumu Yayrnlarr, Ankara 

1984, C.I. 

128

, "Divan Edebiyatrnda Hikdye", TDAY-Belleten 1967, Ankara, 

1968, s.71-117. 

, "Tutmacrnrn Giil ii Husrev Mesnevisinde Dil Ozellikleri". 

TDAY-Belleten 1960, Ankara 1960, s.49-77. 

Mecdud MANSUROdLU, Qarhnime, istanbul Universitesi Edebiyat Fakijltesi 

Yayrnlarr, istanbul 1 956. 

, Sultan Veled'in Tiirkge Manzffmeleri, istanbul Universitesi 

Edebiyat Fakiiltesi Yayrnlan, istanbul 1958. 

- 

, "Das Altosmanische", Philologiae Turcicae Fundamenta, Wiesbaden 

1959, s.160-182. 

, "Tiirkgede -gu Ekinin Fonksiyonlan", Tiirkiyat Mecmuasr 

l95l-53, istanbul 1953, C.10, s.340-348. 

, "TiirkEede -mrq/-miq Ekinin Fonksiyonlan", F.Kiipriilii Arma- 

[anr, istanbul 1953, s.346-347 . 

, "Tiirkgede -gay/-gey Eki ve Tiiremeleri", J.Deny Armafanr, 

Tiirk Dil Kurumu Yayrnlarr. Ankara 1958, s.171-183. 

, "TiirkEede Ctimle Qeqitleri ve Baflayrcrlan", TDAY-Belleten 

1955, Ankara 1955, s.59-71. 

, "$eyyAd Hamzanrn Do[u TiirkEesine Yaklaqan Manz0mesi". 

TDAY-Belleten 1956, Ankara 1956, s.125-144. 

. "Tiirtgede Zamir Qekimi", TDED, istanbul 1949, c.III, s. 501- 

508. 

, "$eyydd Hamzantn Beq Manzumesi", Oriens rLeiden 1957 - 

. "$eyyAd Hamzanrn UE Manzumesinin Trpkrbasrmr", TDED, istanbul 

1956, C.V[U1-2. s.108-114. 

Milliyet Gazetesi, 16 Nisan 198-5. 

V.MINORSKY, The Chester Beatty Library A Catalogue of the Turkish Manuscripts 

and Miniatures, Dublin 1958. 

Miiasrr Azerbaycan Dili, Morfologiya, Elm Neqriyatr, Bakr 1980, C.II. 

F.W.MULLER, Uigurica, III, Berlin 1922. 

Necib ASIM, "Mrslr'da Yazrlmrq Tiirkmence Kitap", Dariilfiinun Edebiyat Fakiiltesi 

Mecmuasr, sayr 1. 

Selahaddin OLCAY, Erzurum A[zr, Atatiirk Universitesi Yayrnlan, Ankara 1966. 

ibrahim OLGUN- Cemqit Drahqan. Farsqa-Tiirkge Siizliik, Ankara Univcrsitesi 

Basrmevi 1967. 

Mustafa Nihat OZON. Biiyiik Osmanlrca-Tiirkge Siizliik, istanbul 1959. 

l2L)

cahir ozTELLi, Karaca Oflan, Biitiin $iirleri, Milliyet Yayrnlan, istanbul 1970. 

Nuran OZyiCif, Erzurumlu Darir'in Krssa-i Yffsuf Mesnevisi, Tiirkiyat Enstitiisii, 

Bastlmamrg Lisans Tezi, Tez nt. 592, lstanbul 1962-63. 

Charles nigU, Catalogue of the Turkish Manuscripts in the British Museum, 

London 1888. 

H.RITTER, "Firdevsi", ilt, s.6+z -6+9 . 

Siretii'n-Nebi, istanbul Universitesi Kiittiphanesi, W . 2384. 

Siyer-i Nebi, SiileymAniye Kiitiiphinesi, Hacr Mahm0d Efendi, TY. 4491' 

Faruk SUMER, Ofuzlar, Ankara Universitesi, DTCF Yayrnlarr, Ankara 19'12. 

$emseddin SAmi, KAmusu'l-A'lim, istanbul 1304, C.IV. 

, Kimus-r Tiirki, istanbul ikdam Matbaast, istanbul 1317. 

Zeren TANINDI, Siyer-i Nebi, Hiirriyet Vakfr Yaytnlan, Istanbul 1984. 

Tarama Siizlii$i, Ttirk Dil Kurumu Yaytnlan, Ankara, 1971' 

$inasi 

TEKIN, " 1343 Tarihli Bir Eski Anadolu Tiirkgesi Metni ve Ttrk Dili Tarihinde 

olga-bolga Sorunu", TDAY'Belleten 1973-74, Ankara 

1914,s.59-757. 

TalAt TEKIN, A Grammar of Orkhon Turkic, Bloomington 1968. 

, Ana Tiirkgede Asli Uzun Untiiler, Hacettepe Universitesi Yayrnlan, 

Ankara 1975. 

, 13. Asrr Anadolu $airlerinden $eyyid Hamza'nrn Destan-r 

Yffsuf Mesnevisi Uzerinde Dil Tetkikleri, Tiirkiyat Ens. Tez nr. 

367, istanbul 195 I. 

Faruk Kadri TIMURTA$, Eski Tiirkiye Tiirkgesi, istanbul Universitesi Edebiyat 

Fakiiltesi Yayrnlan, istanbul 1 98 1. 

, $eyhi ve Husrev ii $irin'i, lstanbul Universitesi Yayrnlarr, istanbul 

1980. 

, "BAki'nin Kanfrni Mersiyesinin Dil Bakrmrndan izahr", TDED, 

istanbul 1963, C.12, s.219-232. 

Zeki Velidi TOGAN, Umfimi Tiirk Tarihine Giriq, istarfiul Univ. Edebiyat Fakiiltesi 

Yayrnlarr, istanbul 1970,2. Baskr. 

Ahmet TOPALOGLU, 15. Yiizyrl BaElarrnda Yaprlmrq Kur'dn Terciimesi, C.il 

(Sdzliik), Kiiltiir Bakanhlr Yayrnlanndan, istanbul 1978. 

Tiirkmen Ditinin Siizlii$i, Tiirkmenistan CCR ilimler Ak. Neqriyatr, Aqkabat 

1962. 

Faik Reqit UNAT, Hicri Tarihleri Milidi Tarihe Qevirme Krlavuzu, Ttirk Tarih 

Kurumu Yaytnlan, Ankara 1974. 

130

i-Hakkr UZUNQAR$ILI, Osmanh Devletinin ilmiye Teqkilatr, TTK. Yayrnlan. 

Ankara 1965. 

Kemdl YAVUZ, "13-16. Asrr Dil Yddigdrlannrn Anadolu Sahasrnda TiirkEe Yazrhq 

Sebepleri ve Bu Devir Miielliflerinin TiirkEe Hakkrndaki G

METiN

1b 

10 

(l) Kur'dnr Kerim. ed-Dehr.76ll 

134 

nisnri'r,r,Ani'n -n*mANi n-nlnim 

ol resDl-i evvelin ti a!irin 

ol muhammed mustaf5 sdlEr-l din 

lra\dan afla geldi devlet 'izz ti cdh 

hem ydrenleridi.ir anufl pig i.i rah 

ol durur ol pddiqah-r miittal5in 

ol ebD bekr-i safa sultan-r din 

ol ikinci yf,rr 'timerdiir be-n6m 

krldr anr evvel-i qdhib-kirdm 

birisi 'oqmdn safadur ba-faya 

ol birisi qah-r 'ali murtala 

kim buyurdr keldmrnda ludd 

kim anufl hakkrnda geldi hel eta (l) 

baki evladrla aqhab-r kiram 

anlarr krldr geref rabbii'l-enam 

sen dalr diler isefl iy @a-)safa 

kim qeft'at krla yarrn mu$Ffa 

anlara srdkuflr kosafr ber-mezid 

lravi yirinden olrsarstn sen ba'id 

Ei.in iqitdiifl ol erenler adtnt 

radiya'll-ahu di bul din dadrnr 

biliirem qiikri ludavende cih-an 

sdyleyeliim bir "acdyib dasitan

l5 

ol giilile btilbiili qdd ideliim 

lrssa-i yDsufa biinydd ideliim 

diflleyenler td ki bulsunlar murdd 

afllayanlar cdnr gbflli ola qad 

sriz defrizine dalup gavvEs-vdr 

ol deflizde gevher-istdn qdh-v6r 

Eiin Eekersin zahmet iy ferlunde-rdy 

olmadr miihriyile hiE kimse bay 

yol bulanlarr kulavuz eylegil 

ol deflizde iqiifli uz eylegil 

kim bulasrn gevheri gevher-nihad 

gevher ile iqiifl ola ciimle q6d 

c-an ltulagrn aq(u) difrle bir zamdn 

bir 'acayib bir garryib dasitan 

hak te'ala emr krldr vii qiihDd 

hem melekler afra brldrlar siicud 

ddemiifl geldi bilinden enbiyE 

bi-qiimlr u bi-hisab u bi-riya 

enbiydnufl biri sultan-r kerem 

ol balilu'llah gdh-r muhterem 

hem lalilun iki ogh varrdr 

ikisi de bile peygamber idi 

biri isma'il (ti) ishakdur biri 

ya"kDb ishak oghdur iy din eri 

on ikidiir oglu ya'kDbufl tamdm 

altr 'avratdan togupdur iy hiimam 

135

(2) 

(3) 

(4) 

r36 

25 

35 

her birinden (2) iki ogh var idi 

ikisi bir anadan fogar idi 

yusuf ile ibn-i ydmin iy yarE 

bir anadan {ogdr anlar bil ira(?) 

ol ikisi bir anadan {ogdrlai 

ata ana bir karrndaq oldrlar 

iqit imdi kalanrnufl adrnr 

kim bulasrn sen bu sciziifl dadrnr 

biri gem'undur yehudddlr biri 

biri alyDn biri 'imrdn yol eri 

biri begir biri lavidiir biltifr 

biri rlbil biri salln anlarufl 

biri dadan ol birisi (3) can idi 

ol birisi y0suf-r ken" an idi (4) 

biri ydmin giin ylsufdan kiqijdi 

illa yusuf babasrnufr igijdi 

kamudan yDsufi pek sever idi 

afla 'ilm iigretmege iver idi 

lamu oglanlannr ol 'ilm-i din 

dgrediirdi illd yDsufdur (5) giizin 

bahs-r 'ilm dd'im anufrrla krlur 

ayrugrna Eiin hased andan kalur 

UN birinde: MN birinden. 

UN biri: MN birisi. 

Hz. Ya'k0b'un olullannrn isimleri, bazr islimi kaynaklarda,sdyle geEmektedir: Rubil, $em'0n,I-dvi, 

Yeh0da, Zeydlun, Ye,scar, Dan, Neft6li, Cid, A,srr, Y0suf, Biinyimin, Bkz. Kurtubi Tefsiri, C.9 s. 

I 30, Kahire, 1967. 

UN: y0sufdan : MN y0sufdur.

(6) 

(1) 

2b 

ya'klbufr devesi koynr (6) qogrdr 

kimseye hem ihtiyacr yogrdr 

her bir oglrna virir iig bifl koyun 

yDsufa virmiqdi altr bifr koyun 

ol hased biinyddr hem anda biter 

bil hasedden nice nice baq yiter 

gel hasedden key sakrn iy baltlu 

olmasun $eytan krla safla guliiv 

bunca peygamber(ler)e ne krldr ol 

katr dtiqmendiir bize ol qerri bol 

iqit imdi yDsufufl ahvdlini 

evvelinde nice oldr halini 

qtinki togdr yDsul cildi anasr 

bir karavaq aldr satun atasr 

yDsufi ol karavaq besleridi 

UN: koyunr MN: koynr. 

Metinde ( ,4*., ) ,seklinde yazrlmr$rrr 

besleyici (7\ am lOg sever idi 

ol karavaqufl bir ogh vandr 

kim giiler yiizlii gdzel dil-dandr 

ikisin emziirmege siid yitmedi 

ya'I.

(8) 

(e) 

(10) 

r38 

55 

kim trdcet (apusr agul.

3a 

60 anr babasl severdi cEn gibi 

nite kim grifliildeki iman gibi 

65 

10 

(l l) UN krsssaclan: MN krssalardan 

(12) UN ol : MN bunr 

bir dem eger gcirmeseydi yiizini 

kasd iderdi oldiire kendiizini 

krldrlar kardaglan bu gez hased 

eytdiler yDsufbize bagladr sed 

imdi diflle l.

3b 

l5 

( I 3) UN krsgasrn: MN krssasrnr 

140 

eytdi biziim yek kitabumuz tamam 

ne diliyile didiifl sen di imdm 

eytdi biziim defterimiizde laber 

krldr yDsuf l.

85 

90 

bir 'acayib krssa olsa sriyleyiifl 

anufl rla gofl liimiizi egleytifl 

geldi cebra'il getiirdi bir beydn 

hem kelamu"llah krsas krldr lydn 

biri ol 'agrklarufl bir giin meger 

dilediler mustafEdan bir laber 

egleyeydiik (14) dir eya falr-r cihan 

anuflrla grifrliimiizi bir zamdn 

diledi hakdan resDlii' l-miirselin 

virdi ol dem sure-i yDsuf emin 

tafln kur"6nda (15) beyan krldr meger 

kim 'arab dilince iy qdh-r beqer 

viribidiim ( l6) safla l.

( l8) 

( 1e) 

(20\ 

142 

4a 

100 

105 

MECLiS.IEVVEL 

UN siize biinyad ideliim kim iy iistad 

ger ola tevfik tafrndan giigdd 

soze biinydd ideliim iy iistad (18) 

eyle l.

110 

115 

(21) Merinde t orLils-rp 

(22) Metinde ( 

-[_ra 

(23) Metinde ( .,..IJi 

(24) Merinde , -i, 

gtirdiifliiz mi qol kadarca ozlle 

babamuzr aldadr bir srizile 

buncrlayn diiqi ben grirdiim didi 

babamuzr bir sozile aldadr 

eytdiler imdi nice g1re_ideltim 

dirileltim bir miiddre ideliim 

tjldiirelim aradan gitsiin fu2[l 

andan oldr gtiflliimiiz yavlak melul 

yd kuyuya brral,ralum biz ant 

td ki anda cile ol vire cdnr 

soflradan ol ige tevbe l.rrlahm 

ne geliirse ha\dan anr grireliim 

sriyledi ol dem yehDd6 anlara 

anda dalr (ardaq (21) (u) ydrenlere 

eytdi oldiirmek bize anr.lat6 

lruyuya brrakalum dirsek reva 

kuyuya brrakalum didi bular (22) 

furdrlar ylsuf katrna geldiler 

eytdiler kim yazuya grkmaz mrsrn 

bir temdqEya gidiip (23) ba\maz mrsrn 

lroyunumuz otlagr burrem-mekan 

anda biter giil ii reyhan erguvdn 

anca 6gdi bagr bDsmnr bular (24) 

meyli oldr yDsufufr goflli diler 

) qeklinde yazrlmr$trr. 

) rseklinde yazllm r$ttr. 

),seklinde yazrlmrgtrr. 

) rseklinde yazrlmrgtrr. 

t43

(2s) 

(26) 

(21) 

144 

4b 

Ehla yDsufr 162r krldrlar 

turdrlar babalanna geldiler 

120 eytdiler kim iy baba bize nola 

y[sufi (o kim temdqdya gele 

125 

130 

aErlaydr ylsufufl goflli gozi 

hem tem-aqd kila ol koyun ltuzr 

evden anr tasra koymaz atasl 

biliir idi kim hikdyet nitesi (25) 

eytdi yDsuf Er\maz evden (26) siz varuii 

her birifliiz igliijgifliize gidtn 

geldi andan Eiin yDsuf destDr diler 

yaznya Ertma\hga gofllin biler (27) 

eytdi (ar(rn)daqlanna sen beni 

koy temaqaya varayum bu giini 

nice kim yalvardr Edre bulmadr 

babasr ikrdra hergiz gelmedi 

'dkrbet kardaglan dirildiler 

yalvarup ya'I.

llt) 

a29) 

r.l0) 

aldrlar bunlar y[sufi gitdiler 

oylelik (bir) yola degin gitdiler 

kim koyun \atrnda oturur meger 

ylrsuf anda oynar her yafla giiler (28) 

eytdiler biliir misin ne itdiigtifl (29) 

babamuz yanrnda seni iigdiigiifr 

nice diirlii sciyledtifl yalanlan :i 

nicesi s

5a 

haliimi bilseydi ol babam bentm 

geliiben bunlara krlsaydr "ilab 

ne f,rlayrn (31) ben yalailuz kalmrqam 

bakdan ola bafla bunda feth-i bdb 

safra srgrndum bu dem iy dest-gir 

uqbu kardaqlar bafra krlmaz cevdb 

NA?M-r Kr$A$ 

145 beni oldtirmek diler(ler) zecrile 

nitdiim ola bunlara s,ugum nola 

nice kim yalvardr gdre olmadr 

y[sufa bunlar gefh 'at krlmadr 

bulmadr gare bulardan ol zamdn 

yalvarurdr iy yehuda iy ciivln 

sen l.

ol kuyuya gitdi yusuf bir zam1n 

delv ipin tutdr yehldd iy ciiv6n 

155 geldi "imrdn kesdi-ipin bagrnr tiz 

dtigdi yOsuf kuyuya inerdi tiz 

emr lrldr cebrd'ile bir (ii) bar 

tiz irig tut yusufr dir kirdigdr 

bir siiflii boyrnca kaldr kim ire (32) 

suya diiqe anda cdnrnr vire 

geldi gutdr kanadrla cebra'il (33) 

kanadr tistinde aru tutdl bil 

ol kuyuda bir uluca 1ag olur 

9u iginde da 'ima ol laq olur 

160 kudretile anr yaratmrg'alim 

bunca bifr yrldan ilerii ol hakim 

-a!ir eyle Erfdr 9u yiizine lag 

kaldr ylsuf ol taq iizre b6-firdg 

gcizlerinden drikdi ol diir-danesin 

siinbiili ter krldr giil-nev sanasln 

qtinki ylsuf indi ol ta$ iistine 

bagladr-ol qi'r sdylemeklik (asdrna 

($lT-i YusuF) 

eytdi babam bile (34) ger hdlim beniim 

5b bu lcuyuda nedtir (35) ahvdlim beniim 

(32) "ire" kelimesinden dnceki "suya" kelimesi, vezni bozdulu igin Erkanlmrqtrr. 

(33) "kanad" kelimesinden dnceki "anda" kelimesi, vezni bozdulu igin grkarrlmrgtrr. 

(34) Metinde ( dJ+Lr ) $eklinde yazrlmr$trr. 

(35) "nediir" kelimesinden sonraki "benijm" kelimesi vezni bozdulu igin Eftallmr$tr 

t41

165 

t70 

r75 

iy diriga hasret (ii) derd-i fir4k 

ruzi krldr bafla stiblranum beniim 

ug ciliirem bu cihana (oymadrn 

ola mr bu derde dermdnum beniim 

bafla agydr oluban arturdllar 

zdr-r hasret derd-i efgdnum beniim 

ydr ola dirdiim bafla kardaqlarum 

olmadrlar (36) yar sul@num beniim 

bitmedin soldr giilim oldr nihan (37) 

siinbiiliim soldr vii reylranum beniim 

kandadur baba kuzrcagufr seniifl 

kuyu dibinde yatur cdnum beniim 

NAZM-r Kr$A$ 

gcilmeyiser gozleriim ayruk seni 

qar! ayrrdr uq bugiin senden beni 

uq \uyu dibinde l1aldum ben 7.a'if 

sevgtilii babamdan ayrrldum nahif 

eydiir idi aglar idi zAr zlr 

gozlerinden lSan doker seyl-ab-var 

geldi cebrd"il hemdn-dem emrile 

ylsufufl katrna sdyleqdi bile 

aglama didi eya ![bi.i'z-zaman 

eyle buyurdr ludavend-i cihan 

(36) "ohnadrlar" kelimesinden sonraki "henr" kelimesi vezni bozdulu igin qrkanlmr$trr 

(37) UN bitmedin giiiim solcil oldr nihiin 

MN bitnredin ;oldr giilim olcl nihxn 

148

( 38) 

(39) 

gerEi kim kardaqlarufl cevr eyledi 

kuyuya salmakhga gadr eyledi 

cEh iEinde taflrr seni kurtara 

saltanat taltlnda log devlet vire 

safla muhtac olalar kardaglarufl 

hem kabile kavmufl (u) yoldaglarufl 

kul gibi kapuflda turalar kamu 

sen krlasrn bunlara ndz (iy) ulu 

180 eyle didi gitdi cebra "il (38) hemdn 

kaldr yDsuf kuy' dibinde ol zamln 

raviler bunda rivDyet eyledi 

iki kavl iizre hikdyet eyledi 

biri tig (39) biri yidi giin kaldr dir 

yDsuf ol kuyuda mahzDn oldr dir 

kaldr yDsuf gitdi hem kardaqlan 

igit imdi nitdiler kardaglarr 

diriltip bir araya danrqdrlar 

babamuza ne diyeli.im didiler 

18-5 kurd yididiyeliim anr biz afla 

meyli var idt zkakurtdan yafra 

krlahm !rzmet afla bilrhanrla 

biz bu yolda diirigeliim cdnrla 

td ki bizden rd2t ola pirimtiz 

gergi gitdi ara yirde birimiiz 

Metinde "cebra'il" kelimesi, "gitdi" keliniesinden 6nce yazrlnl$rrr. 

"iiq" kelimesinden sonraki "gtin" kelimesi vezni bozdulu iEin grkarrlmrgtrr 

t49

(40) 

(41) 

150 

UN ol vakt: MN meger. 193 

grkarrlmrqtrr. 

Metinde " gdrdiler" kelimesi, 

bir kiEi oglagr bogazladrlar 

derisiyle etini gizlediler 

ylsufufl gdmlegin anufl kantna 

buladrlar y[sufufl gdmlegine 

190 aglayu atalanna geldiler 

gtifllegi ya'\[b iifline koydrlar 

goriiben ya'[nb anr 0h eyledi 

kendtisine derd(i) hem-rdh eyledi 

eytdi kanr ylsufumr nitdifliiz 

aluban anr l5atumdan gitdtifliiz 

eytdiler baba ne diYeliim size 

bir 'acdyib vdl.

(42) 

(43) 

6b 

200 agdilar agzmr ol bi-gdreniifl 

(an loluydr diqleri Evdreniifl 

205 

210 

UN eyler: MN krlur 

UN agladr: MN aglar 

aldrlar getiirdiler anl revdn 

atalarr katrna ender-zam6n 

eytdiler yDsufr yiyen kurd budur 

ol zamdn ya'I.

215 

ya'kDb eydiir cebra"ile kim yusuf 

bilmedtim ki kanEaru gitdi yDsuf 

sen biliirsefl bir laber virsefl gerek 

ylsufufl abvdlini bilmefl gerek 

cebra'il o1 dem miinlcdt eyledi 

ya'liDbun srizine hdcdt eyledi 

cebra"ile geldi tafrrrdan himb 

yDsuf iqiin ya'([ba krldr 'itab 

oghn oglanlartna tsmarladt 

(4,1) Metinde ( ,J)tt- ) qcklinde yazrlnrr,shr 

152 

yavr krldr bize ne rsmarladt 

ger baia rgmarlayaydr yDsufr 

girii benden bulayrdr yusufr 

qtin igitdi ya'k[b andan bu l-raber 

bildi kim kendiiden olmrgdur !a1ar 

hilzn (iEinde) oturup efgdnrla 

hem firdk odrna yanar (44) canrla 

giinki didiik ya'\Dbufl ahvdlini 

nice oldr gcir yDsufuf, lrdlini 

geldiik imdi yDsufufl ahvdline 

gcir ne krldr tairr anufr clntna 

ol kuyr"r dibinde tllar zdr zar 

iqit imdi neyledi perverdiglr 

\udret ile geldi karban-r "azim 

kuyu iizre \ondrlar anda velim

1^ 

kdrbdn iEinde bir er vartdt 

kdrbln lalkura (ol) salar idi 

225 malik idiadr ol ibn-i togar 

yDsufufr hakkrnda gor kim ne ider 

bir niceler -eeldi kuyu(45) tatrna 

ol kuyudan su qrkarmak yatrna (46) 

saldrlar delvi iqine ol zaman 

ylsuf anr g

235 gordiler kim ylsufi anda furur 

lalk iEinde anr tem-aqa krlur 

240 

245 

(49) Vezin bozuk. 

(50) UN korldr yusuf bunlar geldiler 

MN l.

(54) 

(55) 

(s6) 

ol kadar hDb idi yDsuf iy ciivdn 

vasfa srgmaz lUbhgr budur beydn 

7b eydeytim bir qemme hiisninden anufl 

dinlegil ger vansa cEnufl seniifl 

eyle buyurdr krsas hiikmi baber 

gerhi hem tefsir-i dyet mu'teber 

yiyecek kim yDsuf ol dem yiridi 

taqra bogazrnda gririntir idi 

250 fa\dur amenna vii saddaknd (54) alr 

kudretine hem inanufl siz dahr 

Zyinede gcirdi bir giin yiizini 

yDsuf anda gririser kendiizini 

eytdi ger ben kul olaydum biiyle lUb 

kim bafla vire bahd satun alup 

hak te' ala didi iy ylsuf safla 

kendiiziifl grirdiifl (55) srgrnmadufl bafla 

'izzetim hakkrgiin bahaflr gdsterem (56) 

azacu\ nesneye seni satduram 

255 kendiiziifli gcirme sen sdhib-cemdl 

olmasun gele safla andan vebal 

kendiizini gdrdi yDsuf bir zamdn 

on sekiz akEaya satdrlar hemdn 

geldi imdi qtin mdlik ibn-idogar 

kasdr krldr yDsufi almak diler 

"saddakna" kelimesinden sonraki ',iy" kelimesi vezni bozdulu igin grkanlmrgtrr. 

Metinde ( d45 )geklindeyazrlmrlrrr. 

Vezin bozuk. 

155

t56 

8a 

260 

270 

mrlik eydiir a[

(s] ) 

(-58) 

(se) 

MECLIS-i DOWUMU'S-SANi 

iqit imdi bir hikayet eydeltim 

bu ikinci meclisiyad ideliim 

gitdi yusul'aglayu iy d6stdn 

babasrn aiiar idi lrlup figan 

gider iken yoh sinlere irtir 

anasrnufl sinni andaydr(57) meger 

dh lrrldr deveden diigdi yire 

kigi kendii anasr sinnin gdre 

215 anasrnufl sinni iistine geliir 

sinni kuEar aglar (u) zari krlur 

aglar eydiir iy ana ben nideyiim(58) 

cebre diiEdtim nice tedbir ideytim 

gi'n-i YUsUF 

beni uE kardaqlarum krldr esir 

elden ele satdrlar lOr u hakir 

sriyler isem l.

8b 

(60) Vezin bozuk 

158 

285 

290 

gtiriser mi gozleriim ayruk 'aceb 

babamuh giirklii yiizini iy ne4ir 

anadan oksiiz kalup hem atadan 

uq esir iltiirler olmrgam esir 

qimdiden girii bafla giilmek har-am 

aglamak oldr helal iy dest-gir 

MEgNEVI 

dest-gir oldur kamu l.ralmrqlara 

dh u derde miibtel-a olmrqlara 

sin iizre kaldr yusuf aglayu 

od iqinde yag gtizinden gaglayu 

o zan meger lleru KarDan 

bir deveci irdi ardrndan revdn 

ylsufi gordi oturmuq zdnla 

dutdr kafir ant Eeker zOnla 

bir labanca galdr ol giil yiizine 

ahr krldr ylsuf ol dem ijzine 

gtige {utdr yiizini dh eyledi 

dh-r ylsuf dergdha rdh eyledi 

bir bulut Erkdr hemdn ol sE 'at kara(60) 

eyle yagdr toldr yazu (vii) dere 

tolu yagdr laqrla ya$mur ile 

kdrbdna taflndan geldi beld 

Eok deve krnldr (vii) 6dem dalt 

seyl iginde baldrlar dir iy alt

(61) 

(62) 

(63) 

(64) 

ol lalayr( ctimle zdri krldrlar 

durdrlar yusuf katrna geldiler 

eytdiler bu 'ibri ogh a$ladr 

bu ka26dur iistiimiize sagladr 

ol lalay( aya$rna dtigdiler 

kamu yDsuf gevresine iigdiler 

tevbe krlduk didiler ya agl-r pEk 

haturufl (61) boq dut eyd oldu\ helak 

yDsufufl Eiin aldrlar gdfllin ele 

ol ka2d gavrldr girdiler yola 

lOq harirler mdlik afla geydiiriir 

pdllze helva kiiliEe(62) yidiirtir 

ylsuf igiin bir mahdfe diizdiler 

yDsufi ken'6n ilinden tizdiler 

gitdi y[suf bunda kalsun dasitan 

diflleyesin bir krsqa idem beydn 

oionN.i YUSUF DER.vAKI.A 

bi(63) hikayet sdyleyeyiim(64) yE kirdm 

biz bu krssa qerhin ideltim tamam 

kim nicedtir vasf-r hal-i dasitan 

hem ziiley!-a stizin ideliim bey-an 

magrib ilinde meger bir gdh olur 

krzrdur anufl ziileyld mdh olur 

UN hatur: MN haturuf, 

Metinde ( 44_S ) geklinde yazrlmr$trr. 

"bir" kelimesinden sonraki "da!r" kelimesi vezni bozdulu igrn qrkanln.lqtrr 

Metinde ( ,._rL-r- ) geklinde yazrlmrqtlr. 

t -59

(65) 

(66) 

r60 

9a 

30-5 padiqAhun ayrul.< ogh yogrdr 

mdl mtlki il vildyet Eo( idi 

310 

3r5 

ol krzufi adr ziileylddur be-nam 

zLihre anufr hijsni katrnda gulam 

boyr serve befrzer incediir bili 

cijmle '6lem '[grl.

(61 ) 

{6lt) 

lvletindc t 

Metrnde { 

)J) 

r{JJ 

sordr afla kanda olursrn nigdr 

eytdi beni isteyen mlsra iriir 

uykudan uyandr ndgdh iy ulu 

gordi olmrq lqlrrla iEi tolu 

sriylemedi kimseye hem oldr lal 

giin-be-giin inceliiben oldr hilal 

320 vardugrnca gdlib oldr "rgk afra 

nergis-i ter su sagar giilden yafla 

soldr nergisleri oldr bi-karar 

"rgk elinde aglar idi zar z\r 

cdnr gcifrli "rgka tutrqdr 'aceb 

vasf'-r ma'$uk eyledi olrnz(67) (u) qeb 

atasrna soylediler vasf-r hal 

kim ziileylddan gidiip durur(68) mecdl 

bllmez;jz lqiifte oldr ndgehan 

katrna geldi atasr ol zam6,n 

325 geldi anasr didi noldr saia 

Edre dermf,n ideyiim gdyed safla 

kim nediir ahvEliifr eydi vir bafla 

didi diig gordigini oldem afla 

srnr ol dem bir yaiia koydr nigdr 

didi ana 'r;rk oldum bi-karar 

eytdiler kim \anda ol ma'gDl.

eytdi an1 mlsr iEinde siz goriiii 

isteyenler anda bulurlar bililfl 

330 geldi anasr didi atasrna 

'dqr( olmrg krzufl ddem hasma 

qdh buyurdr anda ndme yazdiar 

loq 'ibaretlerle anr diizdiler 

iy qehen-qdh-r cihan mrgr-r trikem 

saltanat klnr vii hem qah-r hagem 

gehriyari bir lrzum var bd-kem6l 

gdriifl anufr hiisni(ni) (kim) bi-misal 

nice sultanlar diledi varmadr 

gdnli(69) bir kimseye r-a2r olmadr 

335 diiqde giirdi size virdi lqfrnr 

baglayupdur size kiilli $rdkrnr 

imdi m6'llm olsun iy qdh-r cihdn 

bu likayeti size krlduk beydn 

ol zamdn mrsrda bir gdh varrdr 

g0h-r reyydn idi hem anufl adr 

gdh-r mrgrufr bir veziri var idi 

!09 kiqi_idi hem sipah-salar idi 

hem anufr adr dalr mrsr-r'aziz 

ol alup tutdr ztileyldyr temiz 

340 mrsr ilinde magribe iy cdn-r men 

altr ayhk yohdr bil bunr sen 

(69) Metinde "g6frli" kelimesi, "kimseye" kelimesinden sonra yazrlml$trr 

162

;0) 

;l) 

7tt 

14) 

10a 

altr ayda mrsra yakrn geldiler 

!aberi(70)' azlze Eiin bildiirdiler 

gin'aziz igitdi anr durdr tiz 

(arguladr anlarr ol dent'azlz 

kasidi \onduruban virdi otak 

anr toylamal,< igtin krldr yarak 

bilecegiiz ndmeniifl mefhDmmr 

dilerem ma'bll gdresiz anr 

345 eytdiler kasid iriqdi yd emir 

magrib egafrnda iy gdh-r ne4ir 

kondurup kaside virdiler otak 

anr toylamaga krldrlar yarak 

nf,mesin aldr okudr bildi hal 

qdd oldr cdnr gofrli bi-melat17l; 

yazmrt idi ki-iy qehen-gah-r cihan 

iy "azlz-i mrsrrnalb[b-1 zaman 

mrsr magribden rragrdr meger 

altr ayda varur idenler sefer 

350 bilmdiler qdh-r reyydn kim olur 

ya'azlz kim mrgra(72) gehen-gah olur 

ndmesinde yazrnrqrdr ya emir 

bir krzrm vardur cihanda bi-nazir(73) 

ay anufl yiizi katrnda bir layal 

giinege beflzer ol sahib-cemal(74) 

Metinde ( $e ) qekliide yazrlmrqtrr. 

Metinde "canr" kelimesi mrsra baqrndadrr. 

Metinde "kim" kelimesi, "mrsra" kelimesinden sonra yazllml$tlr 

Metinde ( J-t $ )qeklinde yazrlmrghr. 

Vezin bozuk- 

163

( 7s) 

(/r)l 

(17) 

164 

355 

hrisnine hayrdn olur lObhn-r Ein 

rum ilinde migli yokdur nazenin 

dilediler benden anr iy 'azlz 

il vildyet virdiler hem genc (ii) biz 

kimseye g6frli mahabe(75) \ilmadr 

'rgl.

'8) 

ro\ 

365 bizediler gerdek ii kciqk (ii) sar[y 

ol diigtine geldiler yolsul (u) bay 

qnh krzrn gcindermege krldr yarak 

mrsr idi kim zira anda (key) yrrak 

bifr karavaq bifl l.

ni'met-i '-alem getiirdiler bile 

biq yiiz kul tabak getiirdi bile(80) 

her biri bub-atr-r 'llem mdh-rD 

ol taba\lar la'l (ii) inciidiir {olu 

kim ztileylI tizre krhsar(S I ) niqlr 

\arqu(dan) gdrindi 'amdr-t nig-ar 

380 yir yiizine ddqedi(ler) bizleri 

iki Yafla turdr l.rlri krzlarr 

ni'metile {oYladrlar ne ki var 

diin (ii) cevher krldrlar ctimle nigar 

Eii gorindi karqudan tabl (u) haqem 

krm'azlz-t' mrqra geldi bd-lraqem 

krldrlar ol dem ziileYbdYa baber 

kim nigara ma'guk irdi uq meger 

giinkim iqitdi oldr canr qad(82) 

aEdr kaPuYr(S3) gtirine ol (ubad 

385 eytdi hanr kanda(84) nig-arum beniim 

gosteriifl kim qad ola c6num beniim 

eytdiler qololsdur kim \arqudan geliir(S5) 

giin ziileY!6 gdzleri anr gciriir 

-ah ider "akh gider ol dem nig6r 

Yire diigdi ol zamdn bi-q6re-vdr 

t80) Vezin bozuk. 

(81 ) Metinde t Jr-$ t leklinde yazrlmrStrr' 


(83),,\apuyl,ke]imesindensonraki..kim'.kelimesiveznibozduluiginqrkarrlmtgtlr 

(84) UN 01: MN kanda 


r66

1 1a 390 

(86) Kelimel ! )ileyazrlmaldrr 

qaqdrlar gtil suyrn ol dem giil yiize 

'a!h geldi gtil yiizin diler ytize 

eytdiler iy ndzenin ii sim-ten 

safla ne geldi eyd bDb-r boten 

eytdi alir bu digiil goflliim alan 

diiqim iginde bafra mahblb olan 

iy nice za\metdirigd gekmigem 

bunca mdl u ni'meti ki dokmiqem 

llamusr oldr hebd (vii) '6mri hiE 

geldi baha rUzigarum pig-e-piq 

beftzi bozardr saraldr giil-'izar(86) 

dh krldr agladr ol zdr zdr 

tayalar cigitlediler di l-beri 

'dgrl.< olan kiqilerden dil beri 

qiin nagil.rat eylediler olmadr 

goflli afla hiE yafrna gelmedi 

neylestin n1-Edr oldr ol nigdr 

'dkrbet kondr saroya bi-karar 

!0q bizerler gerdek ii kii,qk (ii) saray 

td ki burcrnda l.

405 

l lb 410 

(87) Nletindc ( .lJ5-9t 

(88) [jN san: N4N yarr 

(t{9i N4etinde "ziiieyhii" 

((X)) I\4ctinde ( Aj 

l6ti 

aglar idi kendii vasf-r h6lini 

kim ne krldr gar!-r gaddar ahnr 

'6(rbet gerdege girdi neylesiin 

gdnli (87) derdini kime qerh eylesiin 

tafrrr dergdhrna zari eyledi 

qi"r eyitdi derde yarr (88) eyledi 

$iq-i zULayUA (sq) 

eytdi iy lallak-r 'alem bu ne hnl 

kim beni uq kaygusr krldr hildl 

nideyiim giinki murdda irmedtim 

na-murddrn kalmrgam uq p[y-mdl 

atadan anadan ryrrldum hakir 

kendiimi hebd vii genc(ii) kegr-imdl 

bir timide gelmiqem ben nd-iimid 

ug kemxle irmedin buldum zeval 

vuslat-r ylr ola diridiim bafla 

ug firlk oldr vii olmadr visal 

gdflltim alan Etin eliime girmedi 

cdnum anufl yolma olsun helal 

andan artuk bafla ydr agyar ola 

rDzi krlma ayruga (iy) zii'l-celal 

derdile yakrldum nhir (90) ben garib 

derde derman ola mr iy la-yezdl 

) ;cklincle yazrlmrrstrr. 

ycrire "ylrsul' aleyhi's-seliim" yaztlml\stlr. 

) ;eklindo yazrlnrrStrr.

4l -5 

420 

i 9 I i UN cainumr: MN ciinurn 

(92) UN olchlar: MN oldr 

r9.l) Vezin hozrrk. 

ya anufl yi.izini gcistergil bafra 

ya anui 'rgf rnda benijm cdnum (91 ) al 

MESNEVi 

aglar idi eydiir idi zAr z1r 

giinki vagl-r y-ar bulmadr nigdr 

bir buca(da otururrdr hazin 

sanasrn zindan idi ol ev yal.

var idi yolda meger bir qehr ulu 

(un(?) qehridtir adr iy baltlu 

qehr lalkr ctimlesi oda tapar 

kamu geliip put tiflinde yir iiper 

diiqde gordi o1lalayr\ bir gice 

yDsufufl gtirklii cemdlin iy lOca 

'dqtk oldr (94) ctimle geldiler afla 

eytdi ken" dn yohna geliifl bafra 

425 Eiin sabdl.r oldr kamu mir (ii) vezir 

karqu geldi grirdiler bedr-i miinir 

gcirdiler yiizini hayrdn oldrlar 

eyle sankim kiilli bi-can oldrlar 

ylsufi kondurdrlar I'zdz lle 

sordr yDsuf anlara yiiz nf,zrla 

ne {aparsrz didi ylsuf anlara 

didiler puta taparuz iy yard 

y[suf eydiir tafln birdrir bir biliifr 

egri(yi) kofl togn yola gtiniliifr 

430 anlar eydtir putumuz sdyler bize 

(94) Metinde ( ,lr{l ) geklinde yazrlmrqtrr 

110 

l2a 

siz geltih kim goreli.im tedbir size 

taflnya pullar fanu(hk virseler 

biz dalr inanayrduk gdrseler 

put katlna ylsufr getrirdiler 

geldi yDsuf putlara 96r ne \rlur

(es) 

(e6) 

(e7) 

(98) 

+35 

440 

UN birligine: MN siz aia 

Metinde ( ..i)ti ),seklinde yazrlmrgtrr. 

Metinde ( ;sl-2 9.sl ) qeklinde yazrlmr$trr. 

ylsuf eydtir putlara kim key biltifl 

taflrr birdiir siz af,'a (95) secde kilufl 

anr gordiler getiirdiler imdn 

dine geldi ol lralayrl.< (96) bi-giiman 

bir iki giin anda kaldrlar cirii 

yiiklediiben yola girdiler girii 

ol [alay( eytdiler kim neyledtik 

kendii c-anumuza tak$ir eylediik 

ylsufufl ardrna di.iqdiler kamu 

koymayalum diyii fiqdiler \amu 

gdrdi ylsuf kim [aldyrklar geliir 

anlara bir gez yijzin peyda l.

t2b 


112 

445 yusuf eydiir nola iy berca bafla 

450 

dest[r olsa varaydum sudan yaia (99) 

gi'n-i zUr,nvgA (BERA-YI) YUSUF 

.ALEYHi'S-SELAM 

budur ol sevdigi canumufl beniim 

budur ol malbDb (u) cdndnum beniim 

budur ol 'rgkrla goflliim egleyen 

canum iEindeki sullanum beniim 

budur olir beni avare krlan 

budur ol derdime dermxnum bentim 

budur ol goflltimi yagma eyleyen 

canum olsun afla lgrbanum beniim 

budur ol sultan-r lDbdn-r cihan 

kim bafla gosterdi siib!flnum bentim 

bunsuz uEma$a da!r ben varmayam 

budur uEmak hUr (u) rr2vdn(um) beniim 

budur ol dirligtimiin ser-riryesi 

\ir-t zinde (db-r) hayvanum beniim 

MESNEVi 

derdime dermln krlufl dir ol nigdr 

ylhtrd oldum 'rq\r birle b6r (u) z-Ar 

kasd krldr penEireden kendiizin 

kim salaydr ylsuf ardrna cizin 

455 turdr yirinden niglr dgiifte-var 

kendiizin krlmali dilerdi rSikar

'dgrka nanrus (u) 'fr u ndm (u) neng 

olmaylsar 'akl 'rgk illa ki reng 

layalar tutdrlar ol dem dil-beri 

' xgrk olanlardan olur dil heri 

igit imdi yDsufr kim nitdiler (100) 

qehr ululan aluban gitdiler 

DER-BAR-I HATN.i YOSUF'ALEYHi'S-SELAM 

bir araya geldi crimle !-ras u 'dm 

gehr'lalkr anda geldiler tamam 

ol haririle murassa' tonlarl 

yLrsufa geydiirdilerdi anlarr 

f;odrlar bir sandah hem 'Dd-r llm 

kim otura iizerinde ol imam 

bildi yDsuf kim krhsarlar mezad 

derdile bir rh krldr ol kubad 

gi'n-i YUsUF'ALEYHi's-SELAM 

eytdi iy !alla\-r 'dlem bir ti bar' 

sensin abir lcamulara kirdigxr 

sen biliirsin srnumr iy padigah 

hamularufr srrrr safra agikar 

l3a 465 ben garib ii na-ttivdnem nideyiim 

kalmrgam bi-q6le " dciz dil-figxr 

(l(X)) LiN i;it imdi yirsulr nitdiler: 

GN igit imdi ylsul'r kim nirdiler 

ben fal.

eni key kardaqlarum biliir idi 

on sekiz mrgr al.

l3b 

(105) UN "yusuf eyle dime iy yigit eydiir" 

GN "y[suf eydtir eyle dime ya yigit" 

ylsuf eydiir eyle dime ya yigit (105) 

eytdi iy qdh ne buyurursm sen eyt 

eytdi bir kagrqr kuldur bu be-n6m 

bir garib ii bir hakir ii bir guldm 

ol miinadi eydiir iy sdhib-cemEl 

briyle dirsem kimse almaz ne mec6l 

eyle dimek bizde yok tedbir-ldy 

bir metd'r cigeriiz iy yj.zi ay 

eytdi Eiin boyle dimek olmaz revE 

b-ar bir diirlii digiil dabr nevd 

fataram di 'ibri oghdur guldm 

atasrdur hem nebi ogll be-nam 

hem halil{iR ogh oghdur biliifl 

sataram neye alursafluz alufl 

485 ol mtinddi eydiir iy sdhib-cemDl 

bunr boyle dimege yokdur mecdl 

uq bu sozi bdyle dirsem iy ulu 

dtiymeye bu !al\ afla iy baltlu 

lal(ufl odi srdar iy lulk-r latif 

kim dciye bu ada iy zdt-r qerif 

giinki yusuf kendiizin gcirdi lra[

495 

dyinede gordiikde kendii oziifr ( 106) 

kendiiziifl (107) krlduii (108) bahafrr sen o giin 

gormegilkendiizifli iy !0q kiqi 

kendi.izin gcilmek olur iblis iqi 

ol miinddi ylsufr \rldr mezdd 

kim bahdsr oldr (109) vardul.cEa ziydd 

bir yire irdi bahan iy nazenin 

kimse [

14a 

50s 

510 

Eiin bahd yitiirmedi (l 16) kimse afla 

bu gezin geldi'azlz andan yafl a 

geldi evvel ol ziileyld katrna 

soyledi scizin ziileyla batuna 

eytdi ne dirsin eyd bDb-r boten 

o1kuh satarlanmq cdn (u) ten 

didi [

i I l9) i\4etindc ( 

i Il0) \r!rinde ( 

178 

515 

520 

bunda kalsun bu ikinci dasitan 

\alanrnr !rlunz yarrn beyan 

krqra-i y0suf krgagda gcirmiqem 

iy nice tistdda anl sormr$am 

ne kadar kim l.

14b 

mah turur eksiigi yol.< bir direm(l2l) 

didi allah allah iy qdh-r kerem 

key ta"acciib [5rldr anr ol'azlt. 

kinr kamu mf,h {urur hem genc nbiz, (122) 

525 y[sufa 'rqkr bir iken yi.iz olur' 

lrdmetiqiin key arr tonlar krlur 

yDsufr g

180 

535 

15a 545 

gtinki k6flr ile la'l oldr l.

550 

555 

yDsuf eydiir ben (126) nigiin bakam safla 

eyle olmaz ol rev6 gelmez bafla 

y[sufi her giin ziileybd yurrdr 

gan ziileyld ![r yDsuf nDndr 

lr2met eyler idi afla her zamF.n 

ylsuf afla qah ziileyla pasban (127) 

bilmedi yDsuf ziileyld yiizini 

kim ne sDretliidiir anufl ozini 

sabr krlmadr ziiley!d oldr zEr 

qoldr giil nergisleri oldr lumdr 

gi'n-i zUr,rvgA 

lale ol dem dokdi jale kldr dh 

nideytim (ben) olmrqam baltr siyah 

bu beniim derdime dermdn olmadr 

yiiziime balcmaz (128) beniim ol yiizi mdh 

ben garib (ii) laste vii lqlfrla zar 

ne krlayum uq bugiin oldum tebdh 

bencileyin kimse(ler) zdr olmasun 

buncrlayrn bi-vefa yar Q29) iy ilah 

nice bir cevr (t) cefa geksem gerek 

bir vefd olmaya (mr) iy padiqah 

ata ana kavm (u) mtilk ti mdlumr 

seniifl iEiin terk krldum talt-r gdh 

( I 26) Metinde "ben" kelimesi',bakam,, kelimesinden sonra yazrlml$trr 

( 127) Metinde ( Jq-! ) geklincle yazrlmr,strr. 

( 128) Metinde ( fL. ) qeklinde ytzrlmrqtrr. 

(129) UN "yare": cN "yar". 

181

l5h 

( 130) Ir4erinde ( Ot+ 

I82 

565 

seni baira y[r olasrn dir idiim 

ne krlayum olmadufl ptigt (ii) penah 

seniifl iEiin terk krldurn mdlumr 

seniifr iqiin terk krldum miilk (ii) cah (130) 

MESNEvi 

Eiin ziileylri vasf'-r hilin sdylecli 

kendiizinden hem qikryet eyledi 

var icli bir taya anuiila mukim 

evlerinden bile gelmiqdi kadinr 

grirdi taya kim ziiley!X zdr ider 

kendii derdin da'ima bazar ider 

giil yaflagr soldr nergisi tiirab 

lale rengin dokdi la'l oldr larab 

{aya eydiir iy ziileir!a-yr niglr 

bdyle haliifr niqiin oldr bi-karitr 

buna srn'rhr 'ryan eyle begiim 

gizlerne sciziifl beydn eyle cdnum 

dondi eydiir ol ziileyll-yr senem 

yidi yrldur ylsufa ben " dgrkam 

ben anuli 'ilqrkryam hayrdn (u) zdr 

ben oliirsenr ol I'erlgat bi-l5lnlr 

laya eydiir yiizilri gostel rirr 

" dqrk olsun cxn (u) griiiilden saiia 

sencileyin nigerin-i zaman 

kanda var dLinydda iy can-r cihan 

),sekiinde yazrlnlriitrr.

(l3l) Vezinbozuk. 

575 

ay gdrse yiizini olur l3acil(l3l) 

( I32) Metintle ( a+(,.)i ) \\eklinde yrzrlnlfrrr 

hiisni.ine hayrEn !alur iy !ub-gekil 

ol ziileyld dtindi eydiir taya sen 

!09 \olay yigce( I 32) sdziifl sciyle sen 

yidi yrldur yalvaruram ben afra 

dutuban bir (gez) nazar \rlmaz bafla 

nice kim ben afla hayrln oluram 

bakmaz ol yiizime giryAn oluram 

nideytim gabrum diikendi kalmadr 

ne kllayum ol vefd-ddr olmadr 

gimdiden girii bafla cilmek gerek 

giin nazar krlmaz baiia gitmek gerek 

laya eydiir ben lSrlam tedbir ii rey 

seniifl igiin bu iqe iy grirke bay 

illd baha go( gerekdi.ir sim ii mnl 

kim sardya harc idem iy lOq-fi"al 

atra eydiir ol ziiley[ra-yr peri 

ne \adar altun gerekdiir al yori 

geldi daye bir sardy biinyld urur 

ol zamdn kim ol sardy peydd olur 

yapdrlar uqmaga beflzer bir sardy 

kim gele yDsuf ziileyld qems (ti) ay 

ol sarxy(r) krldrlar nak;-r nigxr 

hem de ol dcirt divarrnr yazdiar 

r83

ynsufi yaz& zljleybEyr bile 

her yafla kim ddemiifl g6zi gore 

dtirt tuffe her birinde tabt (u) tac 

krldr nakqrn la'l (ii) inciiden sirac (133) 

lOq lrarirler ddqediler iy hiimdm 

bizediler kim gele yusuf imdm 

l6a 585 giin tamdm oldr ziileyldya laber 

' krldrlar td gele anr gdre ydr 

(urdr bir giin ylsuf-r ken'6n ile (134) 

anda geldi hem ziileyla da bile 

eyle gankim h[r grlmdn ii peri 

ol sardy uEmak imiq iy yol eri 

durdrlar serv (ii) qanavber giil qad 

ol sardya girdiler iy lOq-nihad 

lik yusuf \atrna bakmaz idi 

gozin agup ytizine ba\maz idi 

590 Eiin saraya girdi y[suf n6gehan 

bir 'dcayib slreti gordi beydn 

giirdi y[suf gDretini yazilu (135) 

hem yanrndadur ziileyld iy baltlu 

ol nigdrin bir yafla krldr nazar 

ol ziileybd yiizini gordi meger 

bir nazar l.

595 

600 

giEdi

t86 

16b eydtir oghm ![2rr ol qeytAn safra 

610 

6r -5 

krlmasun mekrin safra senden yaiia 

(aldr yDsuf hayrln olup lale-reng 

kendiiden gitdi viioldr mest teng 

l.

lla 

620 

625 

ylsufa eydiir ztileyld ben aia 

agu virem saltanat \ala safra 

1,Isuf eydiir birlik olnraya yakin 

git katumdurr zahmet eylemc hemin 

$i'R-i zULEYUA 

yrrsufi a) eydiir ziileyhii cf,numr 

aldufr d!ir'(hem) dokersin kanumr 

gciiili.imi aldufl beni.im iy can (u) dil 

ger dilerseii hem virrirenr canuml 

'aklumr vircliirn safla (138) cZin-r cihln 

bile anuflrla han (u) mdlurnr 

derdile yakrluram uq diin (ii) giin 

clerd i le bulamadum dermanumr 

diiqde (139) gdrdiim ben senioldum delii 

gcisteriirem uq beniim biirhanumr 

dilerrii geldiinr kapufra ben iakir 

eyleme benclen dirig ihsdnLriir 

MESNEvi 

dil-ncvuz gcldiim tapuiin ben lakir 

krlmagrl beni kapulrda sen hrkir 

hasretile gcirmiqem cevr (ii) cefi 

olmayrsar mt baiia senden vefa 

( 138) "iy'' kelimesi vezni l.xrzclu!u ir;in grkarrlntr,strr 

( 139) UN "u,sda": CN "clti,scle" 

i I+ttl [-lN "tlutar": GN "clurarcir". 

nice kim sciyler ziileyf;d scizini 

kapuya dutardr ( 140) yhsuf yiizini 

r87

630 fursat ister yDsuf andan gtkmaga 

\apu baglu yol bulnmaz giEmege 

ylsuf eydiir iy giil-istan-r cihan 

ol nediir kim orte kodufl bu zamdn 

ylsuf(a) eydiir ziileyb6-yr nigar 

tapdugum budur didi iy ndm-ddr 

ylsuf eydiir niqe tirtersin ant 

giinki teprenmez anufl yol.

17b 

( 143) UN zaman: GN revan 

(144) Metinde ( bS Sl )geklindeyazrlmrgrrr 

afla taflrlsr bir o$lancuk virir 

giin ziileyhd bakar oglanr gciriir 

hem ztileyla oglanr sever idi 

uq bu oglan beniim olsun dir idi 

Eiin ztileyla yDsufa kim (agd ider 

biqik ile oglan andaydr meger 

oglana dil virdi tafln sciyledi 

ylsufa ol dem nasihat eyledi 

oglan eydiir yDsufa iy mihriban 

turma bunda kapuya yciri hem6n 

Eekdi yusuf kendtizini ba-Sitab 

kapuya yriridi oldr feth-i bab 

ardrna diigdi ziileyla ba-sitiz 

dutdr gcimlegin yDsufufl yrrtdr riz 

yDsuf anda derdile ah eyledi 

tafln afla kapudan rdh eyledi 

kapular agrldr yol oldr "rydn 

Erkdr ylsuf yidi kapudan revdn (143) 

ard etegi (144) yDsufufr Eiin yrrtrlur 

ol ziileylEnufl elinden kurtulur 

ol kapudan qrkdr yDsul qurrla 

hem ziileyld Erkdr ardrnca bile 

l.

ytigri.iqiirler baq aquk lgiif te-r,Xr 

y [t suf' ar:dr nc a zti ley l_radur kovar 

6-55 qi.in 'aziz-i mtsr gdrdi anlalr 

ol iki biribirin kovanhn 

!'akryuban gozleri (hem) toldr lgan 

eyle sankinr g6vdesinden gitcli can 

Eiin ziiley![ anr gbrdi ne ki var 

bu gez eytdi afla kim iy .sehriydr 

gdr bu oglan kim neler krldr bafra 

ltrrr dilel kim reva gelmez slira 

yDsufir ol demde ,sdh luqm eyledi 

ogul itcliim senidiyiip soyledi 

660 bu ne iqdtir i;lediifl sen iy piiser 

bu benijm hakkuma ( la5) iy layr-r beqer 

serri krldum ben kamulardan'azlt 

niEie krldui sen hu iEi hi-temiz 

yusuf eycliil qehriylrd \rlmadum 

nice olr"rr ben br"r i,si bilrnedi"irl 

\rlmadum ben bu irsi iy qehriynr 

gerek iildiir gerekise koy iy yar(146) 

her ne kim giEdi baqrndan sriyledi 

ol hikdyetderr qikxyet eyledi 

665 r;lih eytdi kim ziileyldya bugiin 

bafla lirlduir sen bryanet iy zebnn (147) 

I 1.1.5) "hakkurnit" kclinresintlerr sonraki "sen" kclinresi vczni bozcluiu igin qrkarrlrlrqtrL 

( 1,16) Vczin bozuk. 

r 147) UN tilnun: (iN zcbrrn 

r90

I8a 

( 148) Vczin bozuk. 

t 1.1()t Vczin lmzuk. 

eydi.ir iy qah ben l_rryanet krlmadum 

olclur i,sleyen ben anr bilmedtim 

eytdi kim bufla nitmek gerek 

'sah 

oglanl nice cezd itn-rek gerek 

didi qehl afla kurbln eylegil 

habs iqinde ala zinddn eylegil 

korkdr bldiir dinrege ol nigi-rr (148) 

nigehxn kasd ide didi ,sehriyZrr 

670 yDsr,rf eydiir iy gehen-qXh-r cihAn 

tanlgum valdrr beniinr uqbu zanrXn 

eytdi kimdiil tanuqufl grister baiia 

ursbu oglandul didi sorgrl aiia 

padiqalt ei'diir delii niisin yigit 

nice sciyler ursbu geng oglan eyit 

yusuf cydiir taflrr anr s

685 

(150) Metinde ( +t )geklindeyazrlmr$hr 

(l5l) UN hayrdn kaldr: GN kaldr hayrdn 

192 

18b 

didi (iy) qah gtir yDsufufl gomlegin 

cifri yrrtuk olsa $uE afla Yakin 

gdrdiler gomlegi ardr yrrtrluP 

qug ziileyld krldr -v'rsuf kurtulup 

didi qah kim guE ziileY!-a eYledi 

lrqm krldr tutdr afla soyledi 

didi gtirdiifl mi niEe biihtanrla 

uqbu ma'qtmt viriserdiifl ele 

kaSd krldr kim ziileYldYt ura 

tigr qekdi kim ant tiz (150) oldiire 

soze geldi yine oglan soyledi 

didi geha idiqiin yanhq didi 

sakla aduflr ki oldtirme ant 

yavuz olur adufla iqit beni 

qdh 'acebe (aldr oglan sozine 

kaldr trayran (151) bakdr anufl yiizine 

ol ziileyldyr yine !6q {utdr qdh 

emin oldr andrnr $ldr tebdh 

yDsufi girii afla rsmarladt 

taflnyrla sen biliirsin soYledi 

ylsufi tutdr ziileyhd Yine !6q 

anufrrla olur idi vakt !6q 

yine geydirdi afra dibd harir 

karqusrna oturup cdnt erir

695 

gi'n-i zUr,nvgA 

eydiir iy sultan-r lDbdnum beniim 

safla kurbdn ola bu cdnum beniim 

bafla sensiz dirlik olmasun heldl 

sensin alir 6b-r hayvdnum beniim 

senijfrile giil-sitan oldr qerif 

iy ynzi gil-zdr (u) reyhdnum beniim 

Iale-reng oldr yiiziiflden gtil lacil 

iy giiler yiizlti giil-istdnum beniim 

gitdi griflltim kaldr cdnum derdile 

ola mr bu derde dermanum beniim 

'rqlsr yohnda fida krlmak iEi.in (152) 

cdndan artu\ yokdur ihsdnum beni.im 

' rgkuia kurbdn olam lOg 'id ola 

cdnum olsun 'ide kurbanum beniim 

MESNEvi 

(152) UN 'rqkr yolda can fida krtmak iEiin 

GN 'rrskr yohnda fidO krlmak igiin 

(153) UN kodr bir altun krzrl sanclalr 

GN kodr ol bir krzrl altun sandalr 

aglar eydiir zari krlur bi-karar 

' rgk odrna yanar ol pervEne-vdr 

eydtir idi kim 'aceb baltum bafla 

kim bile neler krla benden yafla 

[

19a 

(154) UN hem: GN her 

( 155) Metinde ( 

700 bagma altun tdc urdr ol emir 

!69 muragga'goreniifl cdnr erir 

'705 

7t0 

iki bdliik krldr yuyup sagmt 

hem yDsufdan diler idi quErnr 

karqusmda otururdr derdile 

zari krlur her (154) dem dh-r (155) serdile 

lalka Eav oldr zi.ileyld-yr ciivdn 

!al\ iqinde 'rqkr (156) oldr dasitan 

bir nice ldtunlar anr soyledi 

serzeniq krldtanr beter eyledi 

didiler gciriifl ziileyld-yr nigdr 

'Egr! olmrg yDsufa dgtifte-vdr 

ancilayrn bub (u) mahblb-r cihan 

nice oldr ylsufa iy mihribdn 

giin ziiley[-a diflledi bu sozleri 

bilmediler ylsufi dir ozleri 

gostereyin bunlara olsun 'ty6n 

kim nediir lrali ziileyla (157) na-tiivan 

tagt-r zerrin koydr ol dem ilerii 

yDsufi krldr yalmga! ol girti 

giil guyryla misk-i lalis \rldt baz 

yudr yDsuf gagrnr o1 dil-nevdz 

iki bdliik krldr gagrn ndz ile 

yurrdr o1 ylsufi 1'zdztla 

,ri ) geklinde yazrlmrqtrr. 

(156) Metinde ( ,tsLr ) qeklinde yazrlmrqtrr. 

(157) Metinde ( ,rt_t-+Jj ) qeklinde yazrlmrqtrr 

t94

115 

120 

tdc baqrna libace egnine 

geydtiriir yDsufa griren sevine 

gandah bodrlar (ol) altun idi 

ta'na uran dalr biq latun idi 

vardrlar !f,tunlarr getiirdiler 

kim ziiley!6 sizi okur didiler 

geldiler bunlar zijley\d katrna 

anlarufl gcir ne krhsar yatrna (158) 

ofllerine kodr bir tabak turunE 

kes diyince siz kesi.ifl dir bi-kirinE 

brEagr (159) turuncr futup {urdrlar 

ara yirde perdeyi gotiirdiler 

ylsufa eydtir ziileyb-a gel berii 

[urdr yDsuf ol zamdn geldijlerti 

imdi kesiifl (160) dir turuncr grireliim 

faliifliizi nite durur goralum 

yDsufufl gtin gDreti oldr " rydn 

ellerin kesdiler anlar ol zamdt 

kaldrlar lrayran (u) valih bi-baber 

ellerini pare pare krldrlar 

ddndi ylsuf gitdi kendti yolma 

ol bdtunlar bakdr ellii eline 

gordiler kim ellerinden kan akar 

deng oluban biribirine bakar 

(158) Metinde ( ,.tt- ) 5eklinde yazrlmrgtrr. Krq.888, 1450,2014. beyitler 

( 159) UN brgak ile: GN brqagr 

( 160) UN kes: GN kestin. 

195

725 

( l6 I ) UN ziileyba anlara eydiir bildiiiiiiz 

GN anlara eydiir ztileyla bildufliiz 

(162) UN "cijvan": CN "nev-ci.ivan". 

( 163) UN niEiin: GN nice 


196 

l9b 

130 

anlara eydiir ziileyld bildiiniiz (161) 

beniim ahvdltim fikrin krldufluz 

didiler kim iy nigarin-i zaman 

grirmedtik nicesidtir bu nev-ciivdn (162) 

girii obrdr ztileyla ylsufr 

girii geldi ol qehen-qah-r sufi 

gtirdiler yiizini yiiz bifl z0r ile 

'al5h gitdi ltaldr lramu qlnla 

giinki 'akh geldi lamu durdrlar 

yDsufa bu gez nasihat krldtlar 

eytdiler iy mdh-ruy blb-r zamdn 

giil yiizine dOst olur iy dOstdn 

nice (163) tutmazsln ziileybd siizini 

ya begenmezsin anufl giirklii yiizini (164) 

diinydda anufr gibi ![b-r zamdn 

kanda var bir dalr iy can-r cihan 

olmasun kim ol safla pes eyleye 

seni zindana koyup habs eyleye 

yDsuf eydiir bafla zinddn yig ola 

kim hrydnet igi tolu yek ola 

krlmayam hergiz ol iqi krlmayam 

ol ne igdiir (kim) ben anr tutmayam

$i"R-i zULEYUA 

135 anlara eydiir ztileyld iy nigar (165) 

f aliimi gtiriifl beniim dqiifte-vdr 

ne krlayum Eiinki ydr girmez ele 

beniim ile bir degtildiir vasl-r ydr 

giifllim andan gitdi (hem) canum bile 

derdile ne kalmrqam ben !dk-s[r 

kanr bafla serzenig lrlan kigi 

gelse gcirse hali.imi uq bi-karar 

iy 'aceb bu derde dermdn ola mr 

yX bu lqka ola mr pdy6n-kEr 

740 ol gtil-istana ire mi uqbu cEn 

ola mr gofllime hem-dem ol nigdr 

n ice grirdii fl ii z nigard, lraliimi 

'ayb krlmafl olmrqam ug ben qikar 

MESNEVi 

( 165) UN zi.ileytra eydiir anlara iy nigar 

GN anlara eydtir ziileylii iy niglr 

( I 66) Vezin bozuk. 

( 167) UN oldur: GN oimaz 

ol latunlar didi iy glh-r cihan 

hak elindediir seniifr !Db-r zamdn 

'XSrlia her kim gela'at l.

145 yusuf ile ol ziileylddan'baber 

gehr lalkr il vildyet bildiler 

bindi bir giln 'aziz-i mtsr attna 

geldi ol demde ziileyld katrna 

d6ndi eydiir iy sipah-sdlar qdh 

.iy gtineq ytizliim beniim rulsdr-r mdh 

lalk-r '61em bizi stiyler kamust 

yire diikdiik ciimle 'dr (u) ndmust 

ne lsrlalum bu iqi nitmek gerek 

.didi 

kim yDsufi trabs itmek gerek 

750 habse brrakalum anr bir zamdn 

td ki bizden giitrile halltufl giimdn 

buyurup ol dem ziileyla-yr nigar 

. :_ 

td ki zinddnc ryr haur krldrlar 

didi zinddnr temiz eylen bugiin 

Eevre yanln an eyle (168) zD-fiinln 

afra kim buyurdr eyle itdiler (169) 

igeriisin ta$rasln antdilar 

kodrlar bir tabt kim ol ' acrdr 

iizerinde driqegi dibac idi 

755 pes ziileyld yDsufa 1on geydtiriir 

(168) "iy" kelimesi vezni bozdulu iqin qrkanlmrgtrr. 

(169) UN "affa kim buyurdr anr eyle itdiler" 

GN "afla kim buyurdr eyle itdiler". 

(170) UN "habse iletiii diyii ziiley[a buyurur", 

198 

GN "habse iletiiff ziileyll buyurur". 

habse iletiifl z;jley\d buyurur ( I 70)

160 

765 

(171) UN "baltum durur": GN "balturindur". 

( 172) Metinde ( d,+ ) $eklinde yazllmrqtrr. 

eyle sankim aya gelmiqdiir lusDf 

ya burucmda giineq buldr ktisDf 

y-a zev-ale geldi ol dem afitab 

yalu bedriifl yiizine geldi nikab 

gin-i YUsUF'ALEYHi's-SELAM 

didi iy lallak-r 'zlem bir (ii) bar 

sen biliirsin slrrumr iy kirdigar 

kimseye ben krlmadum giin nd-sezd 

ne cezddur llabs eyd perverdigdr 

bu beniim guride-baltumdur (171) bafra 

her zamdn olur mu!dlif bi-karar 

geh satarlar beni ol kardaglarum 

geh brraf,urlar kuyuya !6r (u) z-ar 

gah zindan iEre zencir ile bend 

uqda kaldr l.

715 

(173) UN "isnra'ildiir": CN 'ism.i'il". 

( 174) UN'de bulunmayun bLr kclinrc, GN'dcn zllnl)r$rl 

(17-5) UN vircli: CN diizdi 

(176) UN razrnr: CN alrnr 

200 

20h 

bir dedem isha! (u) isma'il (173) biri 

babam olur beniirh ol ya'kDb-r zdr 

gelse babam gcirse beniim balimi 

kalmrqam zindxn iginde der-hisdr 

MESNEVi 

ne krlayum derd kime sdyleyem 

kim ne biliir ben afla $erh eyleyem 

derdile ug kalmrqam ben nd-ttivdn 

derde dermdn andan ola bi-giimdn 

eydiir idi allar idi halini 

kimse bilmezdi anufl ahvdlini 

ZEHR-DADEN BE.PADi$AH 

igit imdi (174)bir hikayet bii'l-"aceb 

eydeliim yan krlursa ferd-rabb 

ol "azlz-i mrsr kim yad eylediik 

sdz anufl qerhinde btinydd eylediik 

gah degiildi ol sipeh-sdlfir idi 

andan artuk bir ulu qdh var idi 

adr reyydn idi ol qdhLrn meger 

irsit andan soyleyeliim bir laber 

;ehliyarufr miidde"isi var idi 

,sdhr oldiirmeklige iver idi 

padr$Ahun sAkr vri [abbazrnr 

bunlaruiila diizdi (17-5) meger ahnr (176)

21a 

780 

785 

(177) UN "fursatr": GN fursarrnr 

her birine agu virdi bir direm 

didi begler begligin size virem 

eytdi kim bunr qdha siz iEiiriifr 

beniim ile vaktufruz !0q gigiirtifr 

aldrlar bu zehri bunlar geldiler 

td ki bir gtin fursatrnr ( 1 77) buldrlar 

agusrnl katdr labbdz etmege 

padigaha ya'ni kim kasd itmege 

lit satci agusrnr latmadr 

saki sultana lrydnet itmedi 

Eiinki lon ilerii geldi grirdiler 

sdki vti \abbdz rrakdan durdrlar (178) 

qdh eline etmek aldr yimege (179) 

sxki eydiir kimse olsa dimege 

'dicrbet dciymedi gEha gagrrur 

yime etmekden diyiiben kaygurur 

didi gaha etmegiifr agusr var 

yimegil didi anr iy qehriydr 

Eagrnr babbdz ki iEmegil garxb 

aguludur igiifli eyler hardb 

sdki vii labbdzr ol dem tutdrlar 

ikisin dalr giriftar itdiler 

g5h buyurdr etmegi yisiin labbdz 

aguluydr yimedi anr babbaz (180) 

( 1 78) ( I 79) UN'cle bulunmayan bu ntrsralar, CN,den alrnmr,strr. 

(ltiO) Metinde(r(; )geklincleyazrlmrrstrr.Heriki mrsrarndavezni bozuktur 

201

190 

195 

( i S I ) UN etmegi virdiler bir ite it yidi 

GN etmegi virdiler ite it yidi 

saki aldr qardbr iEdi revdn 

agusr yogrdr itmedi ziyln 

etmegi virdiler ite it yidi (181) 

aguluydr ol zamdn it gatladr 

qdh buyurdr ol (182) ikisin (183) tutdrlar 

bend uruban zindana iletdiler 

girdiler zindana gtirdiler miinir 

gankim uEmal.< olmrqrdr bi-nazir ( l84l 

y[suf ile saki (vii) labbaz iiEi 

girdiler bir giinde zinddna iigi 

yiizi nDnndan miinevver dij-cihdn 

[raldrlar hayrdn (u) girydn ol zaman 

bunda meclis biri budur dasitan 

gel temaqa krl bu bag u (185) blstdn 

MECLiS-I QEHARUM 

soze gelgil soyle btlbiil sdzrla 

gir krqas g;j'l-zdrna Perv-azia 

qiinki ahsen didi rabbii'l-'alemin 

bu krsag ha[

gice gtindiiz zdr (t) efg6n eyler o1 

derdile deryEyr hayrdn.eyler ol 

guya diiqdi nergisi bola mr ter 

sudan oldr la'l-i giil-nar-r ter(lg6) 

erguvdn tizre d

nagehan bir gice saki dtlg goriir (193) 

{aflla {urdr yDsufa eydi viriir (194) 

geldi yrisuf l.

22a 

825 

830 

$undum am padi$ah(a) nlq ider 

ta'bir eyle kaygu g

qiin iEitdi \abbdz am ol zaindn 

korkusrndan gdvdesinden gr\dr can (203) 

835 gcirmedtim ben yalan diiq dir (204) 

yDsuf eydtir diiq (205) yirini aldr dir 

sen gerek giir gerek sen gcirme ayr( (206j 

ta'bir oldr ohsar bellii bayrk 

iqit imdi nice oldr iy kiqi 

sal.

22b 

845 

850 

(211) UN urufr:GN varufl 

(212) UN ytizin urdr hacat diledi 

GN yiiz yirc urdr hacat diledi. Vezin bozuk. . 

(213) UN rair: cN raz 

(214) UN kin: GN ki 

(215) Metinde ( C,r--rlj ) qeklinde yazrlmrgrrr. 


ylsufufr katrna geldiler kamu 

srdkrla imdn getiirdiler 'aml 

ylsuf eydir iy cemd 'at bir baber 

didi virem dinlefl anl mu"teber 

didiler kim sciylegil iy padiqah 

kamunufl srrrrn biltirsin ytizi m6h 

yDsuf eydiir iy cema 'at siz geliifl 

goflliifltiz kanda diler ise varufl (211) 

taflnya y[suf miinEcdt eyledi 

yiiz yire urdr trdcdt diledi (212) 

NTUNACAT.KERDEN.I YUSUF 

'ALEYHi'S-SELAM 

didi iy sultan-r danende-i raz (213) 

kamunufl srrnn biliirsin bl-niy-az 

her ki (214) geldi srdkrla dergdhufla 

anda buldr ol murddm "izz (i) ndz 

iy kamunufl gizlti rdzrn(r) (215) bilen 

senden iriir goflliimtiz(e) srr u rdz 

iy miinezzeh padiqah-r dest-gir 

rallmetiifl kapusr da'im oldr bdz 

iki diyen safla mahrum oldr (216) 

bir diyen hem olmaya iy dil-nevdz 

207

855 her ki dergahufla geldi redd yol.< 

kamulara oldr ol dergxh bdz 

iy kamunufl (217) hacetin ltrlan revd 

kalmrq iqi oflaran iy kdr-sdz 

MESNEvi 

(217) UN l.camulann: GN iy kamunufl 

(218) UN sarusrn: GN sarugrn 

iy |.amunufr hdcetin krlan revd 

ben 2a'iftin hacetin eyle revd 

dir ilahi ugbu lal\ufl sDreti 

deggilrilsi.in ugbu lal l.

23a 

870 

875 

anlar eydiir kim eyd bedr-i miinir 

bifl biziim gibi safla olsun esir 

gtin yiiziiflile bu zindan degnlp23) 

b6g u blstdndur bize iy yiizi giil 

anlara iderdi (224) yDsuf va'4 u pend 

la'l iginde dtiker idi la'l-i kand 

igit imdi sal.

sanasrn uEmaAa beflzer ol ma\-am 

her ne kim diler ise anda tamam 

anr iqitdi ziileyla-yr nigdr 

derdile bir ah krldr sDz-vdr 

880 at gekiipdir bindi ol dem atrna 

stirdi atrn geldi zindan katrna 

vandr zinddn yanrnda(hem) meger 

bir gi.il-istdn kim ziileyld her seher 

varur idi anda ol gEpiik-siivdr 

kim bulam dir idi anda vasl-r ydr 

var idi anda meger bir koqk-i laq 

anda geldi o1 ztiley!6 bd-bavdq 

var idi bir zinddn-bdnl oturur 

geldi ilerii ynzin(227) urup turur 

885 l.

23b 

890 

895 

(232) UN'de bulunmayan bu kelime, GN'den ahnmrgtrr. 

(2.13) UN babama gdster iy padilah ol gani 

. CN babama irgiire beni-im ol $ani 

(234) Metinde ( ,1, ) qeklinde yazrlmrgtrr. 

didi iy (23\ ynzi $afa bedr-i miinir 

uqbu agacr ziileyb[ virdi dir 

u$bu agacila bilgil kim safla 

yiz a$ag ursam gerekdiir giir saRa 

ah krldr ylsuf ol dem y0 yigit 

bir vagiyyet krlayum evvel i$it 

kim bile bu derdile (uq) ben olem 

ol agacufl zabml altmda kalam 

beni ken'6n yoh iistinde gerek 

anda \oyasrz beni budur dilek 

ol ki ken'dn ilidtir benden yafla 

ise babam kokusrn vire bafla 

yd beniim topra$umufl kokusrnr 

babama irgi.ire beniim ol gani (233; 

kim meger bileydi ol qd[rib-krrdn 

yavrucagufl taflrrsrna virdi cdn 

BU $iT.-i vuSUr "ALEYHI'S-SELAM. 

hasret odr yakdr cdnum ya ilah 

korku ile nice kalam derde vah (234) 

ben garib (i.i ) yalafruz kaldum hakir 

yalailuz ltalmrqlara piigt (ii) penah 

gcizleriimden akrdup seyl-i revdn 

gcinltm(iifl) odrnr krlmadr teb6h 

211

24a 

900 ne krlayum derd ile oldum trazin 

ola mr dermdn bafla iy padigah 

905 

910 

babamufl yiizini gormedin bugiin 

dliserem nideyiim ben bi-gi.inah 

ibn-i ydmin gelse giirse lraliimi 

bend-i zinddn oldr bafla "izz (n) cah 

nideytim tal.

915 

920 

(238) UN babama: GN babasrna 

ibn-i ydmine dabr benden selam 

ol kalan l.rardaglaruma hem kelam 

eydesin yDsufi yavr krldufluz 

babasrna (238) siz ne cevdb virdifliiz 

siziifl iEtin !0q gigiifl ben tileyiim 

siziifl igiin bunda kurb-an olayum 

ug bugtin benzdr (u) giryan olmrgam 

hasrettifliizden periqan olmrqam 

qiin bu sozi iqidiir zindan-ban 

tizi goyntir aglar (u) [

24b 

ma(gldum oldur ki ben anufl iinin (239) 

iqidiip bulayrdum bayram giinin 

'rgkrnr giiflliime rahat eyledi 

fiirl.

935 

(242) Metinde ( ql;* 

(243) Yezinbozuk. 

(244) Metinde (

(24e) 

(250) 

(2s1) 

216 

25a 

Metinde ( l-yLs ) geklinde yazrlmrgtrr 

Vezin bozuk. 

UN ne: GN 6yle. 

945 soylqdi $ah aqlara dtiq gdrdigin 

lik ol dem divqtiremedi (249) ogin 

' dciz oldrlar \amu pir ii'ciivEn 

bilmediler diiqi kim hali lyan 

kakrdr qdh anlara eydtir biltifl 

bilmezsefliiz talt ileyinde 6lfin (250) 

difrle saki hdlini eydem safra 

ylsufi tafln urutdurdr afla 

sakiden yDsuf dilemigdi meded 

yidi yrl zindan buyurdr ol ehad 

950 qiin tamam oldr yidi yrl ol 'alim 

yusufi afldurdr yine ol hakim 

andakiler ' dciz oldr her biri 

br4met idiip saki geldi ileri 

bir zamdn q8hum bafla sen l.

(252\ Yezinbozuk. 


illa qahum ol kiqi "ibri olur 

ben eyitdigiim dtigi hem ol biliir 

pddigdhumdan eger destDr ola 

gehriydrufr diiqini ol ki bile 

geldi sa\i girdi yDsuf lsatrna 

yiJ,zyire urdr anufl lra2retine 

960 eydiir iy sul6n-r buban-r bn Q52) 

beni tut ma'zlr eyd lulfr eyii 

pagiqah endiqesinden ben seni 

ger urutdumsa l.reldl eyle beni 

illa iy can-r cihdn-r ba-gafd 

bir iqimiiz oldr iy kdn-r gafh 

qdhumuz diiq grirdi iy sultan (253) 

diiqini unrtdr iy qdh-r cihdn 

miigkiliimiiz hall krl iy nazenin 

senden artu[< kimse bilmez bil yafin 

965 gdhumuzufr dtiqin(i) sdyle bize 

ma\sudumuz dileyii geldtik size 

gok miineccim geldi diiqin bilmedi 

gayba liikmi kimse hergiz (rlmadr 

yDsuf eydiir iy kerim ii kdr-sdz 

baha bildtirdi anr ol bi-niyaz 

padiqah gordigi diiqi eydeyin 

tafln emriyle fikayet ideyin 

217

25b 910 

915 

padiqah giirdi yidi srgrr semiz 

yidi da!r aru! idi iy'aziz 

ol arug geldi semizleri yidi 

padiqahufl gcirdigi budur didi 

yine giirdi yidi baq (254) bulda \uru 

yidi dalr yagrdr iy babtlu (255) 

geldi sdki krldr sulpna baber 

padiqah eydiir eylediir layrii'l-beger (256) 

6yledtir bu gcirdigiim di.ig bi-giiman 

eyle kim ol gdh krlmrqdur beydn 

qEh eytdi sa\iye kim var girii 

diignmi ta'bir eylesiin ol ulu(257) 

sa\i geldi yine ylsuf kahna 

yiiz yire urup anufl (258) brzmetine 

eydiir iy sulpn girii geldiim size 

diiqiimiiziifl ta'biri(n) eydiifl bize 

yDsuf eydiir iqit imdi eydeyin 

hdlini ahvdlini qerh ideyin 

yidi semiz srgrr ucuzhk ola 

ol yidi aruls srgrr krzh\ ola 

ol yidi aruk semizleri yidi 

yidi yrl krzhk ohsardur didi 

980 ilk o1a yidi yrl ucuzhk tamam 

soflra ola yidi yrl krzhk tamEm 

(254) UN'de butunmayan bu kelime GN'den ahnmr$trr 

(255) UN ulu: GN baltlu 


(257) Yezinbozuk. 

(258) UN yDsufufr: GN anui 

218

259) Metinde ( tl, 

sdki qaha girii getiirdi laber 

qah iqidiip hak didi iy balt-ver 

gah didi girgekdilr ol kim boylediir 

bir sorufl afla ki dermanr nediir 

yDsuf eydiir evvel ucuzhk olur 

soflra yidi yrl tamdm krzhk olur 

ol yidi yrl kim ucuzhkdur biliifl 

her yrlufl iki yaragrn (259) siz krlufl 

985 her zahireden ohsardur tamam 

koyasrn bir yrlhls anbarda miiddm 

arpa bugda sapr birle gizlefi'i'z 

ol ktillisi krzhk iqiin gozleflnz (260) 

sapr ile ne kadar durur ise 

giiriimez on yl eger \alur ise 

geldi saki pEdiqdha soyledi 

her ne kim yDsuf didi qerh eyledi 

qdh bu sdzi iqidiir hayrEn olur 

' Egrls olur yusufa (261) ez-c6n olur 

990 gdh sorar nice kiqidiir ol kiqi 

eytdi gaha ay (u) gtineg yoldaqr 

gi'n-i sA$i (zez) 

),seklincte yazrlmrgfir. 


(261) Un yusuf: GN yDsufa 

(262) Bu baqhk GN'den ahnmrghr. 

yiizi nDnndan miinevverdtir cihdn 

gciren eydiir bu firiqtediir lyan 

219

yabud buridtir ki uqmakdan geliir 

kim kiisiip geldi cihana ez-cindn 

her kim anufl gore bir gez yiizini 

'dqrk olur 'akl kalmaz caviddn 

bir siizi bifl derde dermdn eyleye 

yaflagr la'l lebi(263) qekker iy cdn 

995 kaddi servidiir ganavberbil anufl 

gtizi nergis glreti giin giil-sitan 

MESNEVi 

'ibri oghdur veli bedr-i mijnir 

yidi yrl oldr qeker zindan esir 

padiqah eydiir eya sdki afla 

ldyrl.< oldur kim vezir ola bafra 

ne sebebden kim Eeker zindan-bend 

oi yiizi giil agrzr bal siizi kand 

sal.ci eydiir (kim) afla iy qdh-stivdr 

anr zinddna "azlz eyledi v ar 

1000 padiqah eydi.ir of,ufr gelsiin 'aziz 

nige zinddn qekdi bu nice'azlz 

geldlilerii ol " dzizi girrdiler 

yDsuf ahvElini andan qordtlar 

didi kulumdur(264) beniim ol nev-ciivdn 

qatun aldum eyd qdh-r cihEn 

(263) uN "gibi", GN "lebi". 

(264) "kulumdur" kelimesinden sonraki "bu" kelimesi vezni bozdufu iqin gftarllm{hr 

220

26b 

oglum ollrl diyii afra sciYlediim 

soflra bafla lOyin oldr bilmediim 

l.rryamadum ben ant oldtirmedi.im 

gugryrla ana zindan eYledi.im 

1005 qah eytdi anr -azdd eYlegil 

bentim igiin sen afla dad eYlegil 

qdh-a ben lulufl diytiben stiYledi 

qdh rihinde ylsuflazad eYledi 

qah eytdi at lon iletiifl afla 

alufl ant tiz geliin benden Yafla 

geldiler zind6na ylsuf lsatrna 

kim anr iltmege sultdn latrna 

yusuf eydiir lrabs iginde fiimm5yem 

ta ki ben toilrulugum bildiirmeyem 

1010 ne sebebden gekmiqem zind6n-bend 

ben yidi yrl habs iginde Yd gezend 

pddiqaha iletiifl benden selam 

sorsun ahvdlim beni.im q6h-r kirdm 

ellerini kesen ol ldtunlan 

gdh katrna okrsun(hem) anlan 

td ki anlar sciyleye stizi4 hemin 

egriden {ognyr bile qah Ya\in 

geldiler sullana krldrlar laber 

qah didi anlan\azr lrrldrlar 

221

10 1 5 hem ziiley!-ayr getiirdiler bile 

qdh dflinde geldi(265) anlar cem"ile 

ol latunlar didi kim iY qehriYdr 

yol.rdur anufl suqt iY gdh-r kibar 

eytdiler biz gordiigiimiiz nDr idi 

yalDd uEma\dan gelir bir l1[r idi 

bir gezin kim ytizine krldt nazar 

'aklumuz(266) gitdi kalduk bi-lraber 

bi-bod olup eliimiizi togradu( 

qiinkim anufl haZretine ugraduk 

1020 bagladrlar qerl.r-i y[suf krlmaga 

ol laberden qdh-r reYYEn bilmege 

giin zi.ileybd qerh-i yDsuf diflledi 

dh krldr liatr !atr ifrledi 

neylesi.in bi-Edre oldr o1 niglr 

cem' (267) iginde stiyledi dqiifte-vdr 

eytdi $ah(a) lanuk ol va\tda gerek 

basm(268) inkdr eyleye andan gerek 

dilim ile Eiinki ilgar eYlerem 

uqbu s6zi ha2retiiflde sdYlerem 

1025 benden oldr her ne kim oldr afla 

'aqr\ oldum ba\madr benden Yafla 

gok diirigdiim(26\ ynzime Eiin ba\madr 

ne krlayum sdzime ol bal.rmadr 

(265) Metinde "geldi" kelimesi"anlar" kelimesinden sonra yazrlml$tlr' 

(266) Metinde ( i.ile ) geklinde yaztlmrqtrr. 

(267) Metinde { gr+ ) geklinde yazllml$tlr' 

(268) Metinde ( et 

) leklinde yazrlmrEtrr. 

(269) Metinde ( 1Ji,i-9s ) qeklinde yazrlmt,strr. 

222

27a 

(270) UN "yiisulr": GN"yDsufufi". 

(271) ijN "candur": GN "can olur". 

1272t Mctiribe( .rJl ) ieklinde yazrlmrgrrr 

(273) UN'r$k": CN'r$kr". 

(2'74) Metinde t .,. t, ) ,seklinde yazrlmrqtrr 

(275) Metinde I t*-_y r;;eklindc yarlmrstrr 

12761 Vezin bozuk.' 

dtigde gdrdiim ben cemdlini anufr 

ol cemdl-i bd-kemdlini anufr 

yafr I rg afr latd um' -aziz(\ bi lmedi.im 

Eiinki bildtim g

(277) UN ( eLra;l ) : GN boldr teng 

(2?8) Vezin bozuk. 


224 

Eiin ziiley[6 sriyledi bu ddsit0n 

agladrlar l.

27b 


giinki bildi qhh-r reyydn ol iqi' 

ylsuf(a) ol demde virbidi kigi 

at (u) fon afra libace lur [

(286) UN giil-'iztr: MN cemgid-vrr 

(287) UN'al5l: MN'aklr 


226 

ylsufi bindiirdiler hem'izz i ndz 

bd-'alem ba-labl bd-zurnd vii s6z 

1060 giin saraya geldi ol cemgid-var1286; 

girdi yDsuf iEerii [Urgid-var 

ba(dr gdrdi q1h anufl ytizini 

' dgrk olup iittirtir kendiizini 

her kim anufl yiizine krlsa na4ar 

giim-rdh olup "algh(287) baqQn)dan gider 

serv iki kat idiiben ol zamdn 

p6diqlha [r2met itdi devran 

el ele urdr du'a [crldr girti 

gaha 'ibri dili birle iy ulu 

1065 otuz iki dil biliirdi padiqah 

bilmedi 'ibri dilini [crldr ah 

otuz iki dilce ylsuf soyledi 

padiqah anr ta'acctib eyledi 

gah eytdi ol ne dildtir iy peri 

sriyledtifl bileytim iy din eri(288) 

didi 'ibri dilidtir iy gehriyar 

kimse anr s

28a 



(291) Kelime( ! )ileyazrlmahdr. 

hon buakdrlar ilerti (ber-) kardr 

ylsufa her dem seviniir $ehdyar 

dane vii zerde pirinc ii glrbd 

kalye burdni vii riqte zir-bd 

- 

gdh ztilibe vii gdh pdl[zediir 

geh $ekker bcirek nukl al[dediir(289) 

yidiler !6n(r) giitiirdiler girii 

meclis dldtrn getiirdiler ileri.i(290) 

1075 saki gettirdi kadeh toldurdr cdm 

sundr $aha la'l iginde la'l-i kam 

sdza geldi lOq muganni ba-tarab 

yriridi rakkas ralcs oldr "aceb 

meclis-i gdha ne dem-sdz eyledi 

yDsufa gah dtindi irzdzeyledi 

eydiir iy cdn-r cihdn (ii) dil-pezir(291) 

kin ytiziifr bUrqid eya bedr-i miinir 

$ad hezsrdn tdc (u) talt (u) miilk (ii) mal 

ayagufr topragma olsun hel6l 

1080 ne dilersin didi benden iy ulu 

her nice mansrtr gerek iy ba[tlu 

eytdi q6ha mansrbr ben niderem 

gdh kapusrnda kana'at iderem 

qah didi kim sen vezir olgrl bafla 

y[suf eydiir ben muti' oldum safla 

221



228 

eytdi begler begligin(i) vireytim 

ol "aziziifldijr anr ben nideytim 

gah eytdi sen dilegil yd emir 

ben vireyiim saf,a tac (u) ta[t (u) yir 

1085 yDsuf eydi.ir bafla virgil yd emir 

balk i.izre ketludahk ya nezlr 

$ah eytdi virdiim iy cdn-r cihdn 

miilk iizre ketludd olgrl 'tydn 

oldr pes dordinci meclis multa;ar 

difllegil biqinci meclisden baber 

vaktufluz [0q olsun iy p4l.tib-ladem 

taflrr irgiiriirse UatSisirf 6ya emQ92) 

krlavuz size yann ** U O"ran 

diflleyesin bafisin bDb dasitan 

MECLiS.i PBNCUM 

1090 gel biqinci meclis(e) iy ptir-hiiner 

diflle 'aklufl vansa iy balt-ver 

28b cdn grddsr hikmet oldr iy 'azlz 

ma"rifet grifllinde bitdi key temiz 

ma'rifet ehli lulagufl ag berii 

c-ana uygrl nefs terk itgil girti 

krsga-i yDsuf yine yad ideliim 

hem krqag bagrnda pel-raz ideltim 

giEdi ylsuf bir bisdt-r memleket 

hiikm krldr !al\a ol bifl- lfat(293)

095 ten grdasl yimek ile uykudur 

pes yalin bil kim yimegi kaygudur 

eyle krldr 'adl (ti) insaf ile dad 

[alk lOqnud oldr andan iy kubad 

lalk-r 'alem krldr yDsufa du'd 

anr igidiip sevindi padiqah 

giikr krldr kim lalayrk qad idi 

il vilayet ciimlesi abad idi 

baqladr oldr ucuzhk yidi yrl 

lalka yDsuf Eok ekin ekdiirdi bil 

her ne(294) ekerleridi yaruslnl 

alup anbar eyledi ytsuf anr 

kimi sapryla bugdayr kimini(295) 

alup anbdr eyledi ylsuf anr 

yidi yrl ucuzlrl5 oldr ber-devdm 

varur idi yDsuf anbdra miiddm 

ol kadar dirdi anbdr eyLedi(296) 

kim hisdbrn hig kimse bilmezidi(291) 

tiE ythndan soflra emr-i ld-yezdl 

ol ztileyld ehline iriqdipcel 

1105 oldr hemol ugbu dtinyEdan nihan 

memleket yDsufa kaldr o1 zamdn 

eyle mahbDb oldr yDsuf qdhrla 

qdd olurdr padiqah ol mdh ile 

(294) "ne" kelimesindein sonraki "kim" kelimesi vezni bozdulu igin grkarrlmrgtrr 




I 100 

229

29a 

bir dem eger gdrmeseydi yiizini 

oldiiriirdi padigah(298) kendiizini 

qdh sevinmekden eydtir bir gezin 

sen gdh olgrl 'dleme her bir gezin 

ben kocaldum qimdiden girii hemdn 

seniifl olsun saltanat iy ddstdn 

I I l0 devletiifrde ben dalr bir nice giin 

!0q gigiirsem 'omriimi gok devletiin 

sallanat ylsufa oldr pes dalr 

qxha yDsuf izzet ider iy alr 

Eiin tamdm oldr yidi yrl emrile 

buyru[< itdi tafrrr ol cebra'ile 

qdh uyandr uyludan lurdr orii 

didi bafla(299) yiyesi alufl berti 

ol ki uyludan uyandr o1 gice 

eyle karnr aEdr kim ol dem nice 

I I l5 ylsuf afra diizmigidi key latif 

di.jrlii ni'metler getiirdi key gerif 

gah eytdi uqda ol eyy6m-r c[' 

emr irigdi hakdan ucuzhk riicl' 

(298) Metinde ( oLisl.l ) geklinde yazrlmrqtrr. 

(299) Metinde ( t! ) ,seklinde yazrlmrgbr. 

(300) Metinde "gahum" kelimesi mrsra bagrndadrr. 

230 

olmasun qahum(300) beniim bizden mtiddm 

padigah sensin beniim kem-ter gulam 

bu vildyet lalkrnufl sen canlsln 

iistiimiizden ralrmet-i yezddnrsm

ilmezem ben sen(301) biliirsin ya emir 

krl ne kim dilersefr iy bedr-i mtinir 

1120 ylsufi kim qdh medh(in) eyledi 

kendii ilin afra temkin eyledi 

geldi krzhk dutdr diinydyr ramam 

iqit imdi kim ne krldr ol kirtm 

baqladr yDsuf mtiddre eyledihem 

bu lalk derdine dermdn eyledi 

padiqahufl bonrna diizdi cerd 

didi qaha krlma bafla macera 

her ne kim qaha ta'alluk vandr 

kamusm diizdi cerd alur idi 

ll25 geldi bu gezqehr lalkrnr hisdb 

kamusmufl yaz adrn(r) der-kitab 

oksiiz oglan (u) dul 'avrat varrdr 

g

29b 

1130 kimsede kalmadr ayru! bir grdd 

qatar idi !all.

krk bifl erile tururdr kapuda 

kamu turmq kulhk ider tapuda 

ay yiizinden alur idi nikab (312) 

yine buluda girirdi afitab 

bir gezin geldi lalayrk iy ulu 

heftede bir bulmaz oldrlar kamu 

virdiler oglanlannr aldrlar 

bugday alup evlerine geldiler 

1145 yitmedi ol bu gezin kendiilerin 

virdi(313) ogu(l) aldrlar bugday hemin 

Erkdr yDsuf bir yiice ktiqk iistine 

yiizin urdr qiikr [

(316) Metinde ( -lt 

(3 17) Metinde ( ,jl, 

(318) Metinde ( elt 

(3 l9) Vezin bozuk. 

234 

(amu bir gezden safra oldub esir 

gerek ise sat gerek l5o ya emir 

30a iy lalay{ taflrl lqkma kamu 

dzdd olufl kamufluz benden 'amu 

I155 lamu bir gezden afra krldr du'd 

uq l.

(320) Metinde ( fi 

(321) Metinde ( g.t*;l 

(322) Metinde ( lt 

(323) Metinde ( o_,1)Li31 



1165 ya ilahi kullarui nzkrnr(32O) sen 

ruzi krlduR ne krlayum imdi ben 

. isteyii(321) geldi btilar(322) bafla ta'am 

kalmadr anbdrda iy rabbti'l-endm 

geldicebrd'il hemdn sa'ar afra 

eytdi ya ylsuf-hak emr itdi safla 

eyle emr oldr safla iy ba[tlu 

yiizini grister bulara(323) iy ulu 

kim seniifr yiJ,ziiti gcirmek bunlara 

rrzk olupdur iy qehen-qdh anlara 

I170 giinde bir gez yiizifri grirmek bunlaru (324) 

ol grda olur bay yolsul anlan (325) 

. dalr krrk giin kalmrgrdr kim ire 

yifli bugday mrsr gehrine gele 

giinde bir gez yazvya ylsuf Erkar 

yiizin aEar ol laldyrklar bakar 

ytizini gciren kalur llayrdn (u) zdr 

deli olup kalur idi bi-karar 

[





236 

ol muhammed 1q\rna fa2l eYleYe 

iimmetin didan ile toylaya 

ANNOOAN-I BiRADERAN.I YOSIIF 

'ALEYHi"S-SELAIVI (BE-) $EHR-i Urpn'r KAHiRE 

geldiik imdi ylsufufl kardaglart 

babasr vii kavmlarr Yoldaqlart 

krzhgrla kamust zdr oldrlar 

bugdaya \amu hev6-ddr oldrlar 

I 180 \rzhgrla biqinci yrldr meger (326) 

kamu 'Elem lallcrna oldr laber 

kim mrsuda bir ulu beg nam-d-ar 

varana bugday satardt ol nigftr 

ol laber ken'dna geldi bildiler 

geldiler ya'\[ba ma'lDm kr]drlar 

anca yDsuf lqkrla krluP figan 

gozsiz olmrgrdr Ya'\[b olzaman 

geldiler oglanlan eYdi.ir afla 

atamuzsin pes iy qdh-r enbiya (327) 

1185 didiler baba mrqrrda bir kigi 

!al\a bu$day satmak olur igi (328) 

gerbize i2n olunsa varalum 

yimek iEi.in Eol.c bugda alalum (329)

(330) Metincte ( _rt:t 

(331) Metinde ( -r.{* 


soyledi anlara o1 ya.kDb_r pir 

yarak eylefr kim varasz iy ne4ir 

eydiir oglum mrsrra dek yfikledrifl 

alufr atr mrgrra dek siz gidiifr 

yiikile yag (u) kaq (u) biz atdrlar 

her birini deveye yiiklediler 

1190 grinderiir ya.kDb on ogh bile 

ibn-i ydmin kaldr girdiler yola 

eydtir iy oglanlarum kigi ulu 

yDsufumdan bir laber iy balrlu 

kanda kim varaslz anr bir soruii 

bir laber andan bafra bili viriifr 

anlar eydiir yusufr unutmadufl 

'rqkrnr hentiz dalr terk itmedrifl 

yola girdiler bular (330) oldr revan 

mrsra yakrn geldiler ol kdrbdn 

3la 1195 yolda yDsuf bekgi komrqdr kiqi 

her ne olsa bafra eydtifliiz igi 

ndgehdn geldi yDsuf kardaqlan 

bir cem6.at bildi (331) yDsuf yoldaglarr (332) 

geldiler yDsufa krldrlar !aber 

uq bu s[retlti kigiler geldiler 

her biriniifl boyr uzun giin menar 

kullannufl qObr mEnend_r lrydr 

) geklinde yazrlmr$trr. 

) geklinde yazrlmr$trr. 

23i

(333) Metinde f -rt-l 

(334) Metinde ( !_y, 


(336) Metinde ( ..g.t^:l;L- 

(337) Metinde ( U_l- 

238 

tonlann(r) furfa geymiqler bular (333) 

ken'dn iliniifl yohndan geldiler 

1200 bunlarufl glretleribub (u) latif 

befizemez bunlar meger hem-gi.i gerif 

yDsufa krldr bular (334) qerh-i ma\al 

bildi ylsuf nicediir vaqf-r hal (335) 

bildi ol kardaqlandur kim geliir 

ah idiip "akh gidtip trayrEn olur 

ayrrlan(dan) berii ylsuf-r emin 

iki bin ndme babasrna yal.

3lb 

giinki ken'dn yolma giinildiler 

kargudan kardaqlarr gririndiler 

grirdi y[suf kim geliir (ardaglan 

bilesinde bir nice yoldaqlan 

' iki nergis suya dtigdi n6gehdn 

lale (vti) giil tiare seyl-6b-r revan 

ylsufufl kardaglan bildi haber 

kim' azlz mrgra iriqdi mu'teber 

1215 Eevre aldr anlan leqker kamu 

ilerii y6ridiler anda iy 'am[ (338) 

geldiler gaha Eii [r2met krldrlar 

kim'azlz-i mrsr budur bildiler 

ibn-i ydmin o arada bulmadr 

bunlara gciflli teselld olmadr 

geldi gem'Dn iler(ii) krldr du'a 

ylsufa 'ibri dilince iy safh 

hem getiirdi babasmdan (ol) selam 

dir du'a krldr size ya'kDb imdm 

1220 y[suf iqitdi babasr vanmrg 

y[suf iEiin illa kan zdr imiq 

y[suf eydlfir tlz bulan kondurufl 

ol beniim kigi saraya indirtifl 

girti dtindi gehre ylsuf ol zamdn 

kendti ddr-r miilkine londr revan 

virdi anlara Eiin !On-r ta'am 

" izzet eyledi bulara (339) ol imam 


(339) Metinde ( o-,Lrf ) geklinde yazrlmrqtrr. Birinci mrsrarn vezni bozuk. 

239


beizemez dir bu vilayet \avmma 

vanfluz hoq gtirifliiz anr yine 

1225 biznm igiin geldiler anlar yine 

pes soravuz onlarufl mal.

tac ba$rna libdce egnine (343) 

alup oturmrqrdr tabt iistine 

illa yiizi grirkliidiir (alur) ni(ab 

gcirmesiin iilker diyii yA afitdb 

1240 qah buyurdr kodrlarud sandah 

krzrl altun kim otura on veli 

padiqah anlara ikram eyledi 

geldiifltiz $ad (344) diytibeni sciyledi 

kodrlar on perde altun siniler 

yiiz dalr bir perde giimiq kodrlar 

her birinde on Eanalc var iy ulu 

biri altun biri giimigdi tolu 

kimi helva kimi zerde zir-pa 

kimi qekker kimi kebab (345) qDrba 

1245 diirlii helvdlar dalr gettirdiler 

(343) Metinde( {*+l )qektindeyazrlmr$rrr. 

(344) Metinde "qdd" kelimesi nrsra bagrndadrr. 

her bir ganakda bir \a2 kodrlar (346) 

qiin geliifr hona saladur didiler 

geldiler ilerii ni'met yidiler 

geldijlerii yDsufufl kardaglarr 

birbirine soyledi ol igleri 

yidiler ni'met (347) oturdrlar girii 

geldiler bOnr gdtiirdiler girii 

(345) "kebab" kelimesinden sonraki "hem" kelimesi vezni bozclu$u iEin grkanlmr$tlr. 


(347) Metinde ( ,J:-rj ) $eklinde yazrlmr,shr. 

241

32b 

siikkeri gerbet gettirdiler yine 

krzrl altun cdmlla her birine 

1250 virdiler qerbeti bunlar (f+g) iEAiter 

haLretine yusufufl loq giEdiler 

gordr y0suf bunlara kim qimdi siz 

l.ran(r ilden siz geltirsiz iy "azlz 

didiler kim iltimtiz ken'in olur 

bu du'dcrlar kamu andan geliir 

yine pordr birbirifrtize nice 

kavm olursz eydifliiz siz iy loc6 

didiler biz onumuz l.rardaqlaruz 

bir atadan lamumuz kardaglaruz 

1255 atamuzdrr l.


(350) UN: ol adr beytii'l-ahzen eyledi. 

yDsuf eydiir kangaru gitdi lyan 

didiler !

33a 

!09 tutam ben bunlan !0q siiylerem 

ola kim ben babamufl yiizin giirem 

eytdi bunlarufl lumaqrnr alufl 

getiirtifl kamusrnr 'ar2a krlufl 

127 5 anlarufl ytiklerini getiirdiler 

gdh


dilegiim oldur ki ben sizi giirem 

afla dalr mal (u) ni'met hem virem 

1285 kim mrsrrda sizcileyin Edemi 

kimse(ler) gormiq degiildiir her demi 

eytdi birifliiz gerek bunda kala 

kalanrfluz girii bunda tiz gele 

koymadr gem'lnr gideyidi ol 

kalanr ytikletdi yiikin ol (358) 

geldiler yiiklerini kotardrlar 

birbirinle sciylegiirler hem bular 

ddydi bunlar ol yehldi sciyledi 

bile giiflltim bir i$aret eyledi 

1290 giinliim eydiir bafla ugbu qehriydr 

iy 'aceb ger olmaya ylsuf nigdr 

anlar (359) eydiir tur ayruk sriyleme (360) 

yusufui vashn temennd eyleme 

uq yigirmi altr yrl oldr afla 

yavr ola (h) bu ne sevda safla 

kim bile nirede yavr krldr ol 

ya nirede gitdi kaldr oldi ol 

td ki ken'dna iriqdiler bular (361) 

didiler oglanlarufl uq geldiler 

129-5 develerin gekdiler yoridiler 

(3-59) Metinde t ,)1l ) gektinde yazrlmrgrrr. 


(361 ) Metinde t -Lg ) ,seklin



246 

33b 1300 

1305 

il16 tokuz geldiler bunlar hemin 

gem'Dn arada yokrdr bil yafin 

Etin iqitdi derdile dh eyledi 

derdile giifllini hem-r-ah eyledi 

geldiler oglanlarr yiik gigdiler 

babalan ayagrna diiqdiler 

hem geti.irdiler selam-r padiqah 

didiler baba size krldr sip[h 

dondi didi qem'lnum beniim kanr 

kim bile ne krldrfluz anda anr 

iltdiifriiz yDsufr yavr l.

diditer kim zi-kerem zi-509 tiqi 

kim krhsar buncrlayrn balgiqi 

sordr bizi ol kamu bir bir lydn 

biz dalr krlduk afla gerlr i.i bey0n 

1310 ibn-i ylminden dalr bildi laber 

didi kim gdrsem anr dabr nider 

sizcileyin td'ife ben gormediim 

sizciieyin ddeme ben irmedrim 

anr dabr dir gcirem getiirseiiiz 

biz eyitdiik ah kodr (365) babamuz 

eydiir ol dalr bafla gelmek gerek 

anufrrla dalr biiliqmek gerek 

komadr qem'Dnr bile gelmege 

ibn-i ydmini diledi gcirmege 

1315 hem gettirfli afla lil'at qdh-vdr 

bir dalr bornEzr virdi iistiivdr 

kim ylsuf a[rvdlini gerh eylediik 

scirdr ibn-i ydmini biz sriyledrik 

didi ibn-i ydmini alufr geliifr 

bunr dalr bile alufl gidiifl (366) 

imdi baba sciylemediik biz yalan 

yalan olur kamudan girij kalan 

giinki ya'110b ugbu scizi diflledi 

derdile ah eyleyrip (bir) iflledi 

(365) Metinde f .g,rJE J3l ) geklinde yazrlmr5trr. 

(366) Vezin bozuk.- 

241

34a 


248 

1320 diindi eydtir bunlara iy cdn-r pdk 

yDsufufl derdinde ben oldum helak 

didiler kim baba iy gah-r ugll 

diler ibn-i ynmini de gcire ol 

maksudr oldur baba hem sizleri 

kamufluzr giirmek ister tjzleri 

{anuk olsun baba taflnmuz bize 

ibn-i ydmini getiiriiriiz size 

ya'[

34b 

I 335 

1340 

eydesin krldr du' d babam safla 

lutfufla i[rsdnufra (aldr tafra 

bilesin kim ol du"dcrdur size 

viri(b)idi biz kulunr hem size 

ya l1[b eydiir bu nigf,nlar kim geliir 

ne 'aceb ol qdh ylsuf olur (368) 

gordigi diiq afla biirhan ohsar 

ol bir iklim tizre sulmn ohsar 

ibn-i y6min aldr anr gizledi 

name yazufl diyii ya'I.


Edemiifl bilinden ol rabb-r celil 

kudretile krldr ibrahim !alil 

hem niibtvvet hem velayet 'izzi c:ah 

afra ikr6m eyledi in'Xm-r gdh 

1345 dedem idi ol benrim lalil qehriyar (373) 

babam isha( idi dedem hem kibar 

babamufr l5ardaqr isma'il nebi 

kim zebihu'lldh olupdur merkebi 

ben za"ifhem giindh-klr (u) fakir (374) 

hasret odlna dutrqmlqam hakir' 

yavr krldum diinydda malrblbumr 

bir giin ola kim bulam makpDdumr 

menziline irgilren kalmrqlan 

bulduran hem bu \amu kalmrqlan 

1350 yavr krlmrqam ciger-gugem harif 

hasretinden olmrqam zad-r nahif 

yDsufumr yavr krldum nideyiim 

istemege kankr yola gideyiim (375) 

yavr krldum grizrim gozini (376) 

griiliimtifl hem ol ki.illi menqhr :n (37'l\ 

bafla gelen kimseneye gelmesiin 


(375) Metinde t pJ ,rJ ) qeklinde yazrlmr,strr. 

(376) Vez-in bozuk. 


(378) Metincle ( /.rJ ) ,seklinde yazrlmr,strr. 

250 

bencileyin kimse (378) mahrDm olmasun

35a 

fiirfat odrnda aErlmadt giili.im (379) 

!rasretinden Eiin geliipdiir biilbiiliim 

13-55 gice giindtiz lgkrla zdr eylerem 

dd'im adrn dilde tekrar eylerem 

$iT-i vA"KUB'ALEvHI's-SELAM BE-FiRAK-I 

YUSUF .ALEYHi"S-SELAM 

ayrrlah yDsufumdan iy kirlm 

beytii'l-ahzen uq bafla oldr maldm 

qdZrhgum gitdi gdflltimden beniim 

gciflliim evin lutdr kay$u ber-devdm 

fiirkatrla aglamak oldr lreldl 

vuglatma gdflliim oldr hem baram 

uq ciger kanryrla 96z yagrnr 

kdgrd iizre nakq krldum der-selam 

1360 dirligiimiifl ayrna irdi hilal 

'cimriimiifl gemmine irmedi bekdm 

\ocacuga sen gefa'at eylegil 

iy qehen-gdh- r "atlz.-i biff-ndm 

ben kuzrcagumr yavl krlmrqam 

virbidiim birin safla hem iy hijmdm 

MESNEVi 

yazariken ndmede gciz yaqrnr 

anufrrla yazdr bagn baqrnr 

1379) Metinde , lSf ),seklinde yazr)mrltrr 

bunda bir meclis dalr oldr bize 

eydeyin altrncr meclisde size 

251


1365 gice giindiiz laber olmasun gafib-beyan (380) 

soylene yine yann bu dasitan 

EL-MECLiS-i $E$UM 

girii Eiinkim ma'rifet-sdz ideliim 

size ma'n[ sozind$dz ideltim 

tDtiye qekker drjkeliim bi-hisab 

biilbiile gtil gristereltim ber-9avdb 

diyeliim altmcr meclis-i ma[

3-5b 

geldi mahblblar bunlar grirdiler (382) 

degme l.


(390) Metindc ( 

(391) Vez'in bozuk. 


,bl 



(395) UN krldr: GN virdi. 

254 

geldiler ol heybetli giin gcirdiler (389) 

yidi perdeden iEerii girdiler 

padigAha medh (ti) senE ltrldrlar 

yDsuf(a) anlar girii lr4met \rlur (390) 

didiler gdha ug bu altunlarr (391) 

yiiktimiiz iEinde bulduk biz bunr 

I 390 altunlarr ylsuf iiflinde \odrlar (392) 

nf,meyi hem q-ah eline virdiler 

ylsuf eydiir babamufr igdiir hemin 

bunlardan bu ig gelmez yakin (393) 

[

36a 

(396) UN derdi: GN derdile 


(398) UN atadan, GN atadan mr. 

(399) UN yalafluz kaldr. GN yalafluzdur." 

derdile (396) (vii) zdrrla yazmrq fa\ir 

fiirlat-i yDsuf anr [rlmrq hakir 

g[h buyurdr Eiinki !6n getiirdiler 

cifl lerine l.

ibl-iyflmiu kaldr buuila yrhfruz 

g,L'r olil\'(it qinitli i;ih y usttf r,niit 

nidef iim clcrdinre clernriu olrrutrit 

lrul;' tttadnlrr i 

rr:.rr l ur rrr I rt'rt r.lrur t' 

1.1I{) kinrc vilir hasret iii) clirel-r fiLX! 

lzleri 

ibn-i ylrnin irunr-la aslar z.frl z.ar 

_vusrri irrrda oirnr;.,dr bi krrlir' 

yiisuf r:;.rtiiir rtigiin aglarstn yigit 

hXliifl alrvaliiii baira sert 'ar'Z it 

eytdi qiilia r,:rrrdr lril li.ardaqum 

bir anadan trile togmrE yoldaqum 

141-5 kult yidi anr yalafluz kalntrqam 

lglarnagum beniiri ol (40-5) iy muhteqem 

var olaydr ger lreuiinr larda;i,-:ugLrnr 

anuirla bile f ildiim iy ulum 

1,Dsuf eycliir: gel yiyeliinr bon (406) bile 

ibn-i yEirnin dir eger dc'.str.tr ola 

yusuf e1Ciil iy ),igi1ter i$idiiii 

oi benijrnile yisiin siz (407) eyidi-iii 

(4{)3) Mrsra ba,srndaki "henr" kelimesr vr:zni bozdulu igin grkrrrrlrtrlgtrr. 

(404) Metinde ( ,g451: ; yeklinde yazrlmtltrt'. 

(.105) UN'de bulunnrayan bu l:elirre, GN'clcn alrllniritrr'. 

(406) Metinde "[0n" kel inesi'yii'eliinr" kcl j trtesitldcrt (inctr';itztltnrlttr. 

(407) UN'de bulunmayan l-.u kclinrc. (iN'rlcn aln'rnrr,.;tr;. 

256

(408) UN "$ah", GN "$aha ki". 

didiler qaha ki (a08) fabr ola yal.


1430 ol beniim yavr krlmrg [

37a 

(416) Metinde f -rlrill ) geklinde yazrlmrgtrr. 


(418) Metinde ( orLt ) geklinde yazllmr$tr. 

(419) UN illa seni bunlardan aluram 

MN al ile seni bulardan aluram. 

(420) Metinde ( Cr" ) qeklinde yazrlmrqtrr. 

(421 ) Metinde ( eJ-,1)L.e1 ) qeklinde yazrlmrStrr. 

yidiler"(416) ni'metleri !0q qad-kam 

birbirile oturdtlar ve's-seldm (417) 

sordl ylsuf babasmdan dasitan 

ibn-i y[min \tldt !09 $ertr ii beyan 

yDsuf eydi.ir ibn-i ydmin ben safla 

bir laber virsem kulak ursafl bafla 

1445 didi iy cdn ne buyurursm buyur 

canum iizre l.riikm l.al iy !09-[tu2ur 

didi kimse sllrumuzl bilmestin 

muttali' kardaglarumuz olmasun 

ben bulara (418) qimdi bir al eylerem 

al ile seni bulardan aluram (419) 

bafla goflliifl yavuz olmasun boga 

ben seniiflem sen beniimsin bifl yaqa 

ibn-i yamin didi kim fermdn seniifl 

eyle olsun cdn u dil kurban seniifl 

1450 eydiir imdi sen (420) bularufr (421) l.

(422) UN'tabta'; GN tabr 

geldi yDsuf oldr talt (422) izre (423) rev-an 

her birine kldr balqigler lydn 

ol getiirdtikleri bifl bifl altunr 

anlara bagrgladr girii anr 

iki onca ibn-i ydmine virir 

kamusrndan yigrek anr !0q goriir 

1455 iig giin anlan l

didiler nesne o$urlandr biliifl 

ortafruzda tiz dutufr anr (430) bulufl 

anlar eydiir ol nice nesne olur 

bunlar eydilr kim murassa' sa'olur 

geldi qem'fln eydiir iy cEn-r cihan 

ancrlayrn bizde olmaz bil lyan 

146-5 kullara yDsuf (431) eyitmiqdi ki siz 

anlara kavlince lriiccet krhfluz 

eytdi sizde buhnursa ol timin 

eytdi yazu\lu ola iy emin (432) 

eytdiler ogruhk eyleyen kigi 

\avl olsun nicediir anufr iqi 

. eytdiler kim ol timini kim gala 

kavl ola kim anufr iqi kul ola 

qiinki bunlar kavl ikrar krldrlar 

anlarufl yiiklerini aradrlar 

1470 kudretile ibn-i ydmin yiikini 

aradrlar anda buldrlar anr 

ibn-i ydmini giriftar itdiler 

aldrlar sa"rla qdha geldiler 

kaldrlar (ardaqlan lrayrdn (u) z:ar 

ne krlahm diyti krldrlar karar 

didiler kim girii varalum afra 

yalvaralum b-aqed igiimiiz ofla 

(430-43 l) UN'de bulunmayanltu kelimeler, GN'den ahnmrgtrr 

(.132) Vezin bozuk. 

26t

yiiklerini anda kudrlar kamu 

geldiler (433) y[suf katrna iy 'aml 

1475 y0suf eydiir niqe girii dondifliiz 

ne sebebden girii bunda geldifrtiz 

didiler kim iy qehen-gah-r cihan 

iy sal6vet ehli dil-dar-r zamdn 

bize Eok diirlti gefd'at eylediifl 

kendii lutfuflda sabavet eylediifl 

kendii lutfufldan bizi dutdufl 'aziz 

bir dalr sabavet eyleiy'az1z 

ol biziim kardaqcugumuz vir girii 

kim saldvet senden olsun birii (434) 

1480 ylsuf eydiir ben size kavl eylediim 

kulufluzdur td ki size sriyledim 

kardaqufluz ognlrt l.

Eiinki anlar eyle biihtan itdiler 

virmedi y0suf anr giir nitdiler 

didiler iy qehriydr-r b6-kir0m 

gok kerem krldufl bize sen iy imdm 

bir dalr l.

ol yehldd didi bir gez gagrram 

mrsr kapusrn birbirine hem uram 

gem'ln eydtir laqrla ben evlerin 

lsrlayum z1r ij zeber ne kim vann 

1500 rubil eydiir bafla yiiz bifl yitmeye 

kim geliirse ileyiimden gitmeye 

her biri bir dtirlti da'va eyledi 

birbirine uqbu nev'e siiyledi 

ylsuf anlara kigi koymrqrdr 

kim bularr (441) gozlefiiiz dimigidi 

birbiriyle iE ara soylegdller (442) 

miiqteciler yDsufa kavrgdrlar 

bildi yDsuf anlarufr ahvdlini 

cenk iqinde mekr ti fi'l ii ahnr 

1505 didi bunlar eyle itse anlara 

kimse karqu turamaz erenlere 

l.riikm lrldr bindi (443) on bifl er qeri 

dhen ri fulat geydi (444) her biri 

qehr iEine diigdi gavga ndgeh-an 

birbirine diiqdiler pir ii ciivdn 

bu baberden geldi reyydna kigi 

padiqaha krldrlar ma'1[m iqi 

(441) UN "anlarr": CN bulari. 

(442) Metinde ( ,L$-:"" ) qeklinde yazrlmrgtrr 

(443) UN "bende": GN "bindi". 

(444) UN geydiiri.i: GN "geydi". 

(445) UN reyydn yrh: MN 5ah-r reyyan. 

264 

Etin iqitdi q-ah-r reyydn (445) aflladt 

yDsuf ahvdlini ol ok tafrladr

I 5 10 ylsuf eydiir didi kim iy mah-lil.


biliir idi bunlan ylsuf emin 

kimse olmaz idi anlara ya\rn 

eyle diyerek depdi yDsufbay (449) 

anlan aldr elirre (450) ol 1ol ay 

ol ni.ibiivvet yaghgrm dfitdb 

lundialdr eline (ol) ba-qitab 

1525 anlara lsarqu anr bi gezagar 

silker ol dem anlarufr giici kaEar 

39a hamle krldr anlara yDsuf hemxn 

her birine urdr bir giirz-i girdn 

yrkdr anlan giriftar eyledi 

diikelisin bagladr zEr eyledi 

baq aqaga saldrlar bunlar kaniu 

birbirine bafrgurlar iy 'amD 

didiler kim ug bu nice bdhdr 

baqrmuza geldi meger ahdr 

1530 bizden oldr bize anr key biliifl 

didigiim scize beniim teslim olufr 

(4-50) Metinde "eline" kelimesi mrsra bagrndadrr 


266 

grifiliim eydiir yDsuf durur bu ciivdn 

ancrlaym kim krla bize iy can (451) 

diinyEda bize mukdbil kim ola 

biziim ile uq bu iqi kim ktla 

eyle krldr yusuf anlan larab 

ta saray ofline geldi ba-$itab

kamu anlan getiirdiler girii 

anlara zindan buyurdr gdh ulu 

1535 anlan zindan iEine galdrlar 

iig giin anlar habs iginde laldrlar 

Eiin iqitdi qdh-r reyyEn (r;;ayr 

kiilli grifllinden giderdi kugsayr 

ylsufa lgkr bir iken bifl olur 

td ki gavgd ol zaman sdkin olur 

gitdi ddem (452) anlan gettirdiler 

eli baglu boynr baglu turdrlar 

yDsuf eydtir iy yigitler key biliifl 

qdh buyurdr bunlan (kim) cildi.iriifl 

1540 eytdi ben siziifr gibi yigitleri 

hayf ola kim

39b 

(453) UN "1a5ra qrkdrlar ne at ne tleve", 

GN "qrkdrlar ta$ra ne at var ne deve. 


Qrkdrlar ta$ra ne at var ne deve (453) 

ne lod nesne var kim ilteler eve (454) 

didiler babamuza gitmek gerek 

uqbu hEli afra qerh itmek gerek 

anlara eydiir yehDdd ben hele 

bunda l.

NAGME-i NUvigrnN-i v.L'gun ep-yUsun (+ss) 

dondi ya'klb kxgrd aldr vii (459) kalem 

gekdi krrtds iizre ol rakam (460) 

yazdr evvel kim kerim (ti) kdr-sdz 

ol kamulardan mi.inezzeh bl-niyaz 

vahid ii settar ol ferd (ii) -samed 

kim srfatr kul huvallahu ehad 

su yiizinde yirleri krldr basit 

yire suya gokleri krldr muhit 

1-560 'arg (u) kiirsi hem yaratdr ne felek 

gtikleriifl igini toldurdr (461) melek 

yrlduzrla gdgi bizek eyledi 

ddemi yir iizre temkin eyledi 

her birine ruzi krldr bir makdm 

enbiydya ruzi krldr bifl-ndm 

bu nasibi baia dalr eyledi 

ol niibiivvet defterinden toyladr 

babamuii adr zebihu"ll6h olur 

hem dedem adr lalilu'llah olur 

1565 ug firdk odrna yanaram (462) miidam 

cigeriim biiry6n iqiim oldr lam 

yusufumr yavl krldum iy'aziz 

6hrla derdile kaldum iy temiz 

(458) UN'de bulunmayan bu baghk, GN'den ahnmr$trr. 

(+-SS) UN'ae bulunmayan bu kelime, GN'den ahnmr$tlr 


(461) Metinde ( ,!4ljb )geklindeyazrlmr$trr. 

(462) UN yanar: GN yanaram. 

269

40a ibn-i ydmin birle goflliim aylaram 

anuflrla derdiime gabr eylerem 

ogruh! olmaya (463) bizde iy'azlz 

bizde ogrrlrI olamaz bi-temiz 

safla inandum viri(b)idiim sana 

iy ciger-glgem sen eyitgil bafla 

1570 haqa (464) isra'il illerinden kim biliir (465) 

ogrr ola (466) diinyada iy balrvar 

oglumt kogrl yalrld 6h iderem 

ldssa dhrdur sel-rer-gdh iderem 

ne seni (oyam ne talt (u) tacuflt 

ne "azlziiti ne !6d mulrtacuflr 

di.ircii ol glh ndmeyi derc eyledi 

la'1 (ii) giiher stizine larc eyledi 

yaz(d)r ndmeyi piir-'iPb iqtiYa\ 

viribidi (467) yusufa derd-i firdk 

1575 virdi rDbil eline gdnderdi tiz 

kim irigdi mrsra bunlar ba-sitiz 

(463) Metinde "olmaya" kelimesi mrsra bagrndadrr. 

(464) UN ha$: GN ha$a. 


(466) UN olan: GN ola. 

1+01 UN vir: GN viribidi. 

(468) tiN aldrlar nnmeyi yusufkatrna geldiler: 

geldiler kardaqlarrnr buldrlar 

aldrlar ylsuf katrna geldiler (468) 

log du'a krldrlar anlar (469) bx-edeb 

tundr rubil tah (a) ndme bii'l-'aceb 

GN aldrlar yDsuf (atrna geldiler. 

(469) UN'de bulunmayan bu kelime, GN'den altnmt;ttr. 

210

40b 

I 580 

i585 

(470) UN nameyi: GN name. 

(471) UN'de bulunmayan bu baghk, GN'den ahnmrgtrr. 

(472) UN: yazr : GN yazdr 



(475) Metinde ( ,J*;t-ll ) geklinde yazrlmrgbr. 

aldr ylsuf name (470) okudr revan 

dokdi her bir nergisinden erguvan 

okur iken nameyi ya$ eyledi 

fiirfat odr bagrrnr bag eyledi 

nameyi ol demde yDsuf okrdr 

bildi yDsuf babasr kim kallrdr 

aldr kdgrd eline tutdr lfalem 

yortidiser kdgrd iistine rakam 

CEVAB-DADEN-i yUsuF BE-YA"KUB @i t) 

yaz& (472) ndmeyi kim be-ndm kirdigar (473) 

evvel 6.!ir lutf anufl bi-qiim-ar 

padiqah oldur kalan kuldur mecaz 

ol hakikat padiqahr bi-niyaz 

evvel dlir ol durur rabbti"l-endm 

zlhir ii bdlrn ol durur miidam (474) 

didi ndme benden iy pir-i "azlz 

nite kim didtifl reyyaniler (475) temiz 

"izzet (i) rahmet geliir bir taflndan 

l.rullannr emin ider kaygudan 

iy zebihu'llahufr ogh ndm-d.dr 

sen laliltn srrrrsrn bil agikar 

271

namede medh eylediifl ahvdliifli 

oglunufl derdinde (476) vaqf-r haliifii 

fiirfatrla lrasreti yad eylediifl 

y0sufufl derdinde gok zdr eylediifl 

1590 gabr trldr babafl tildiirmeklige 

hem dedeflii oda yandurmakhga 

anlara gabnla irdi menzilet 

qabrrla buldr murddr 'aBrbet 

sen dabr gabr iderisefr yd emin 

sabr iden bulur muradt (bil) yakin 

hasretile sabr idersin bil "rydn 

ftir[

unca dtirlii kim (482) iqtuetler bafla 

gelmigidi bu gezin lfaldum tafla 

1600 oldi meclis hem dalr iy dostan (483) 

soyleyeltim bu yidinci dasitan 

gah-r sultan yDsufi sciyleyeliim 

babasr ya'flb a|rvdlin siiyleyeliim (484) 

yioinci MECLis 

yine -agaz eylediim bir vasf-r hal 

sriyleyeliim hem yidinciden mak1l 

krqga-i ylsuf hikEyet krlalum 

hem krsas htikmin rivayet krlalum 

ibn-i 'abbas bciyle buyurdr beyan 

difrle iy mii'min bunr ba(485)- g[q-r cdn 

1605 ldssa-i dtirr kim zi-dery-a-ytkel6m 

her biri kim diinyd gencinden kel6m 

cdn (ulagrn aEar isefl iy 'az|z 

goflliifle diir dir(er) isefl bd-temiz 

41a eytdi oglumyDsufi istefl (486) bulufl 

ylsufi istemege meggDl olufl 

didiler baba ne yirde bulalum 

istemege nice meqgll olalum 

(482) UN'de bulunmayan bu kelime, GN'den ahnmrghr. 

(483) UN bunda bir meclis hem diirlii dasitan: 

GN oldr meclis hem dalr iy dostan. 


(485) Metinde( b )geklindeyazrlmr$fir. 

(436) UN isterseff; GNlsten. 

273

(487)Metinde(dot;g- 

(488) Metinde ( ,-f l"r.i 

(489) Metinde ( '-[rt 


214 

name yazdr andaki oglanlara 

bundaki (a87) (hem) andaki kalanlara 

l6l0 eytdi varufr ol 'aziziifr \atrna 

(ul gibi durufl anufl ha2retine 

anca yalvarufl esirgeye sizi 

vire bugday (488) oglumtz ai'abizi 

giri.i vardrlar bular (489) mlfra revan 

buldrlar kardaqlannr ol zamdn 

yine ylsufufl katrna geldiler 

kendiileri.ifl hem yaragrn krldr lar 

bu gezin ytiz yire urdrlar girii 

krldrlar zar (u) ta2arru'yalvaru 

1615 didiler kim iy saldvet-kdn qdh 

sen kerem \rl biz eylediik giinah (490) 

ol babamuz biziim anda zdr olur 

'rqkr grifrli dd'imd dzdr olur 

gel esirge bizleri lalk eylegil 

\rl gefa'at sen bize !0q s

4lh 





t625 

1630 

-Ltt 

-*tt 

vaktrdur kim bir muhabbet l.

g

42a 

yDsufeydiir her ki (499) gabr ider 'rydn 

"a(rbet ol qdh ohsar bi-giimdn 

1645 ni'mete gabr eyleyenler bellti bil 

ni'mete iriqdi.ire rabb-r celil 

grir nice gabr itdi yDsuf mihnete 

"dl.

t-i0lt "h;Lrrirn' kelinrcsrntlcn 

r50.li i\'lctiltlc r _t_&g 

278 

var (sen) imdi anda vire kirdigZir 

) azugm bagrglaya perverdig[r' 

inrcti geldi yusufui l5ardaq;larr 

'aciz ij hayran (502) aqaga baqlarr 

didiler kin biz -etineh-kllnz kamu 

bildiin uf yazlrgumuz(r) iy 'am- 

'al'v ola mr ya bize olmek gelek 

vazugumuz(r) bize bilmek gerck 

1660 yDsLrf eycliir kamularun vazugrn 

lafl' ola mr ya bize cilmek qerek 

q:iittki bunltr )razLlglul tri ldi ler 

kencliilerini hatada buldrlar 

lrlrk te 'll:r hurrilruir \,r/uqint 

:rlr ktltr,tl kcrirtt tLit t,l rrrrri 

rt rr dlir ir rnu'mirr ucllslrri goziin 

1 rtz r-rgr,r ii tri I Li liseir hern kendiiziiit 

\ l/uSl kev bilijrisen iy kcrirrr 

mhmet ide sana ol rabbii'l-enurn 

1665 yirsuf eycliir kim geliiii kardagialurn 

i1' beniim gdziim nlrrr \olda;larum 

size vavuz sanan eylik gcirmesijn 

klr_r'Lu sanrn ;;azr I r tl ilme.i.irr 

turdr vusut anlarufrla cdrisiir 

evlc sankim rilker ar a kar lsur i -il)-i ) 

s0nritkr bas kc rrcsr \c/il 

) scklinrie r azrllrrr:trr.

andakiler kamu qddan oldrlar 

qah buyurdr kim beqdret oldrlar 

anlarufl iistine krldrlar nigf,r 

her birine virdi lil'at gdh-vdr 

1670 yDsuf eydiir getiiriii tiz bdn-r b-aS 

!6na bu gez oturahm ba-lavas 

krzrl altun yiiz siniler kodrlar 

ytiz dalr bir laf gtimiqden kodrlar 

her birinde iiq Eanak var iy'azlz 

darslan (504) altun gi.imigdiir hem temiz 

talt iizre bir ulu !6n kodrlar 

yDsuf(ufl) kardaqlarr oturdrlar 

yDsuf oturdr bularuflla (505) ta'am 

kamu bir yirde yidiler ve's-selam 

(GAZEL) 

1675 eyle qankim ayrla giin o1 zamdn 

oldr iilkerle muliarin bil 'ryln 

yaqurup (506) qundr (507) giineq bir talt-gah 

lr2mete geldi kevdkib ol zamdn 

miiqteri oldr bulara (508) miiqteri 

ketludah\da olupdur mihriban 

ya ztilal geldi bular (509) 'tizr ez-llbdn 

kim firdkufluzda kaldum nd-tiivin 

(504) Metinde "dztqlarr" kelimesi "giimirsdtir" kelimesinden sonra yazrlmr$trr 

(50-5) Metinde ( r,l5-,)Ly ) qeklinde yazrlmr$trr. 

(506) Metinde ( os-n\ ),seklinde yazrlmrgtrr. 

t.5{)7r Mctintlc I ' . r)j a tgeklintle yaztlnltfttr. 

lt'r - 

(508) Metincle ( olJja ) ,seklinde yazrlmr,strr. 

(5t)9) Metincle ( ,tl ) Eeklinde yazrlmr$trr. 

279

43a 

(510) Metinde ( otA );eklinde yazrlmr$trr- 


,l*.t_, ) ,seklinde yazrlml\strr. 



280 

1680 

1685 

geldi merri! eydiir (iy) Sahib-krran 

uq hased gtinini kesdiim ben hemf,n 

ziihre eydtir uq tarab-sdz eylerem 

gadrhga urdum ug dest-i nihan 

Eiin bular (510) yir yire geldiler bile 

mrsr qehriyile gan oldr cihan 

birbirinden nlq idiip vuslat suyln 

fiir(at odr soniiben oldr nihdn 

qdd oluban bir yire oturdrlar 

l5aygu gitdi qadi geldi bi-giiman 

MESNEvi 

yidiler (5 I 1 ) ni'metleri gtitiirdiler 

on ikisi bir katar oturdrlar 

anlarufl ahvdlini reyydn g5h 

bildi (vti) gi.ikr eyledi zerrin-kiilah 

didioldem yDsufa kim ya emir 

nefldtjr ol yigitler iy bedr-i miinir 

padiqah(a) yDsuf Eiin virdi baber (5 12) 

kim bafla \ardag olur kamu bular 

padiqah giin bu laberden qEd olur 

gonli kiilli kaygudan dzad olur 

ylsuf eydiir kim bize nitmek gerek 

babamuza nice gitmek gerek (513)

1690 didiler sen bil eyd qdh-r cihdn 

her ne kim sen diyesin oiur heman 

babasrnufl sordr afvdlin tamam 

eytdi bunlar qiinkii bildi ol kirdm 

gozsiiz oldugr neden eydiifl sebeb 

didiler kim grimlegiiaden (514) iy neseb 

gcimlegiifli gcirtir urur yiizine 

aglar t.i zdri krlur kendiizine 

diin giin iqi nevha birle zErrdr 

hasretiifrle diinyddan bizar idi 

1695 qiinki gtimlelden gtizi girydn olur 

gtizlerintifl yi.izine biirhdn olur 

anlarufl katrnda bir er vandr 

. yil gibi yiler katr rehber idi 

didiler kim bir kigi \anda ola 

kim bu yoh (515) bir giin iginde ala 

lurdr yirinden didi kim ben gidem 

bir nig-an viriifl kim anda ben virem 

ylsuf'ufl kohnda var idi meger 

ddne incii !0q gdhdne mu"teber 

1700 babasr anr kohna baglamrq 

bunca (516) yrldan yDsuf anr saklamrq 

Eizdi kohndan eyitdi iy ciivdn 

al bunr babama virgil hem niqdn 

(514) Metinde (,j.l5,lL.,5 ) Eeklindeyazrlmrqtrr 

(5 l5) Metinde ( ,); ) qeklinde yazrlmr,strr. 

(516) Metinde ( G_r, ) geklinde yazrlmrqtrr. 

281

43b 

ol revan oldr eydiir bu gomlegi (517) 

kim iletiir babama bu gdmlegi 

bir bedevi at yehDd1ya virir 

grimlegi yehuda yDsufdan alur 

yusufeydiir revddur sen varasln 

gOmlegi babama hem (sen) viresin 

170-5 turdr yirinden yehuda didi ben 

gdmlegi babaiia iltem c6n-r men 

bir cema'il devesini virdiler 

diirlii ni'met yiiklediiben dtizdi ler 

ytsuf eydiir Eiinki yola qrlasrn 

dcinesin ken'dn yohna bakasrn 

gomlegtimi agasrn bir gez revarl 

silkesin ken'an yohna mihriban 

td ki anuh ko\usrn bId-r sabd 

irgiire babama kim bula safa 

l7l0 didi canum ile krlam cigidtA 

canum iistine tutam ben ogidiifl 

iqit imdi (bir) rivEyet (sen) dabr 

bir yolda dal-l dinle iy sahi r5l8) 

krssanuii ilkinde sciylediik revIn 

ol kuh kim satdr (519) ya'(Db ol zaman 

kim anasr yDsufufl dDyesidiir 

yDsuf igiin oglunuii sdyesidiir 

t5l7t Vezin bozuk. 


(519) Nletinde t ,5.$la t,sek)inde yazrlr.nrsrrr 

282

oghnr ol demde gatdrlar meger 

mrsra dtiqmigidi iqirgil baber 

1715 afla takdir-i (520) ezel olmrq idi 

girii yDsuf katrna gelmigidi 

nite kim ya'l5[b anasrndan anr 

aylrup mahrDm krlmrgdr cdnr 

eyle krldr emr-i rabbani mecdl 

evvel anasrna irigdi "ryll 

sonra yDsuf yine ya"kDb(a) ire 

td ki bunlar birbirisini gore 

o$llna yusul beqir urmrgdr acl 

yola girir o1 yehDdd lOg-nihad 

1720 qiinkibir menzil yola gonderdiler 

iqit imdi gomlege ne krldrlar 

gdrnlegi aqdr yehudx bi-!aber 

saldr ken'an yohna iy balt-var 

emr krldr fal.< Ealap bad-r sabd 

\ol5usrn oldem irirdi ya"kDba 

ya'klb ol dem krzlarr katmda;olur 

babalan gonli (521) yatrnda olur 

krzlanna ya'I.

284 

14a 

hele ben grimlek kokusrn biltirem 

size uq qerl.r ii beyanufl lrluram 

gigdi ol dem hem iriqdi bil las 

l.ray$udan kim bulalar bunlar balas 

knlarryla ya'!Db oturmrqrdr 

\a9id ol dem qehre iriqmigidi 

gagrrurdr iy lalayrk bas (u) 'am 

yDsufr buldufl seviniifl dir tamam 

1730 lalii igitdi lamusr pes kaldr lOg 

ulu kiEi ciiurle geldiler be-lOg 

ol iini yaa[b igitdi krldr Eh 

bu ne gavgd kopdr dir iy padiqah 

didiler baba beqdretdiir meger 

ylsufr bulduk diyti geldi laber 

hal ki ya"kub(a) iriqdi bu niq6n 

Eh idiben 'al.



(525) Metinde ( iLl 

(526) Metinde ( -& 

didiler kim uqda yehldd geliir 

y0sufufl gtimlegini alup geltir 

qtinki geldi yeh[da anr g

didi anr kul olup satrldrgrn 

hem" azlzafla zinddn buyurdugrn (527) 

1750 didi kim ne vakr'a geldi;fra (528) 

igit imdi sultan oldur(ur) bafla 

ftir(at itdi ya'\[br ol demde hemin (529) 

igidiip ussr gider diiqe yakin 

turdr ya'kDb eydiir iy sultan ilah 

yusufufr hiizni beni krldr tebdh 

uq bu bir faE beyt-i hiizninde tamam 

qi"r eydiser yDsufa ya'([b imam (530) 

($i'R-i YA'KUB) 

didi kanr iy beniim canum beniim 

goflltimi gdd eyleyen !6num (bentim) 

1755 cdnumr hasret odrna yakmrqam 

vire anr baira stibhdnum bentim 

'dgrkam yanaram (uq) pervdne-vdr 

gele ziihre burcrna mdhum (bentim) 

nideyiim sabra kararum kalmadr 

didi ah kim togsun (ol) q6hum (beniim) 

nite kim virdiifr bize cennetde hur 

vir bi-ha(I1(rn) bafla n2vanum beniim 

gciziime gdsterdiifr ugda grimlegi 

gdsterdi vir yDsufi canum bentim (531) 

(52'7) Yezinbozuk. 

(528) "kjm" kelimesinden sonraki "her" kelimesi vezni bozdulu iEin Erkanlmr,strr 




286

45a 





1760 benden ayrrdr sultdn anr (532) 

mrsr iEinde !Db-r ken'dnum (beniim) 

nice ola grirem anufl yiizini 

gele mi karquma sultanum beniim 

inqa' alldh olmayavuz nd-mur5d 

yDsufumr vire siibhanum (benilm) 

hamidti'd-din $i'r agaz eyledi 

td ki rahmet hrla hanndnum (bentim) 

mu"cizat kanr iy ylsuf-r safa (533) 

vir anr bafra olur hdnum (beniim) 

1765 didi ya'kDb dilegiimi krl kabll 

begre virgil at deve mdlum (bentim) 

(MESNEVi) 

eydiir oglum yDsufum ne dindedijr 

nice me4heb yd nice dyindediir 

babamuz hem didemiiz dininde mi 

ya!Dd reyydniler ayininde mi (534) 

eytdi baba ol dedemiiz dinini 

komamrqdur anlaruh ayinini 

ol laber ya'kDbr qadan eyledi 

secde krldr qiikr-i yezddn eyledi 

1770 eytdi lSorkam andan ben 2a'if (535) 

oglanrdr yusulum 'aklr nahil 

281

-i.t6 \ cl 

I ti8 

117 5 

I 780 

aldayalar yoldan azduralar anr (536) 

Eliretde tamu)'a gire cdnr 

bunca yrldan kridugum zlr (u) figdn 

ba$ruma 1ag basdugum iy mihriban 

dilegtim ol kim dininden qrl.

45b 

(-537) Metinde ( 

1785 

t790 

1195 

\almamrgdr !al\a yimek kayusr 

gtilmek oynamaga baqlar kamusr 

hem yehuda dalr geldi ilerii 

babasrna mugtuhk lfrldr girii 

bu gez iqitdi yehlda ne krlur 

Eiin yehDdd ol arada gtiriniir 

geldi mrgr(a) yDsufa krldr laber 

gor ki nitdi girii ylsuf mu'teber 

ol dem anlara buyurdr fuil'ati 

padiqaha ne buyurdr lil"ati 

bifl deve yiiklediler bugdayrla 

bifl deve dalr afla virdi bile 

yiikleri bal u yag (u) undur (amu 

dtirli.i lil'at virdi (afra) iy 'amD 

bifr bedevi at buyurdr virdiler 

eyer (537) (ii) uyan murassa'krldrlar 

degme bir kar(rn)daqrna on deve 

on dalr at kogdr kim ilte eve 

her birine bir'aman ortasr 

drtiileri krzrl altun kamusr 

babasrna bir 'aman diizdiirtir 

ortaslna la'l (ii) incii kondurur 

trrk deve ytiki cevxhir yiiklediir 

kimi la'l (ii) kimi yaklt kimi diirr 

,r_l ) peklinde yazrlmr$trr 

289

j-: - \ j:.::.1.', 

_;j 

r:' \f;: -:: 

: "1:: - r- 

;;aS 

1800 

1 805 

didi ken'6n iline balq (538) idesiz 

bu size giikrdne olsun diyesiz 

bifl karavag at katr layl (tl) l.raqem 

her birine eyii virdi muhteqem 

beglerinden kendii (539) lasr iki bifl 

on bifl er kodr (540) bile kim ilettifl 

didi ken'an ehli ciimle bile (541) 

tiz alufl bunda geliifl babam ile 

qiin (542) ken"an iline geldiler ya(in 

didiler ya' kDba ya ehlii'd-din 

didiler oglanlarufl !0q geldiler 

ba-'alem ba-1abl ug geldiler (543) 

ni'met-i 'dlem getiirdiler bile 

bul laravaq at (u) katrr gencile 

gi.inki ken' dna iriqdiler bular 

ehl-i ken' an genc-i '6lem buldrlar 

ni'metile ciimle toydr las (u) 'am 

sen iqit kim neyledi y[suf imdm 

anlan gcinderdi (ol) lurdr orii 

qdh-r reyy6n (auna geldi girii 

ser-giizegti qaha tal.

abasr(nufl) kavmmr krldr 'rydn 

bunda geldiikleri(ni) krldr lydn 

padiqah ol demde pir olmrqrdr 

'omri anufl aliri gelmigidi 

yDsufa r5marlamrydr saltanat 

'adl ii 'dr u mEl mtilk (ii) memleket 

1810 bu baberden oldr cdnr gddmdn 

yDsufa krldr du'a ez-"a\l (u) cdn 

eytdi kim canum fidd olsun safla 

bu laberden cdn bagrgladufl (544) bafla 

46a gel lazine aE ne kim dilersefl al (545) 

kim safla blsun fida gencile mdl 

ylsuf eydiir qehriydnsrn beniim 

genc (ii) mdlum her bazinemsin beniim 

didi gaha destlruflrla seniifl 

ben yara$rnr krlayrn (546) anlarufr 

l8l5 babama hem karqu grkmak yatrnr 

zdiireyiim (547) yaragrnr atrnr 

qah eytdi bir ogit qdhum safla 

(544) Metinde t A;-l){.bU ) geklin

ir yire dirilse anda b6-l.raqrr 

padiqahlar (kim) olur anda !a1ar 

ata gofrli kalmaya safla ya(in 

kendiifli (sen) padiqahhkdan sakm 

1820 eyle olsun didi ylsuf ol (548) zaman 

laqra geldi yara$rn $ldr lydn 

emr krldr qehrleri bizedi 

yDsufufr giiflli cemali tdzelendi (549) 

ni"metile \amu !al[

46b 

(5-53) Vezin bozuk. 

183-5 

(554) Metinde ( *-y. ) qeklinde yazrlnrr,strr. 

(555) UN'de bulunmayan bu baghk GN'den ahnmr$rrr. 

(-556) Metinde ( J,|,_rLl ) geklinde yazrlmr$trr. 

(557) Metinde ( dr! 

I 830 

dflince yririridi yiiz bifl at (553) 

anlara binen kigi bulur hayat 

eyer iizre kamusr la'l(ti) giiher 

her birisi bir murassa'diirr bular (554) 

bagladrlar tabtrnr bir pnqt bile 

yiiz dalr var idi Eevre bil bil(e) 

talt i.izre l.

(5.5f1) Vczin bozuk 

294 

1840 qah eytdi inme atufldan yire 

olmasun kim safla bir kaygu ire 

imdi ata'izzetini nideyiim 

bu-ikisinden kankrsrnr iddyiim 

ikisin dalu baRa tutmak gerek 

ne krlayum bilmezem nitmek gerek 

indi taltrndan yire krldr namaz 

didi Uir gez iy kerim (ii) kar-saz 

(u) z-ar 

bilmezem ben kalmrgam Lrayrdn 

miiqkiliim hall (rl beniim iy kirdigar 

1845 ytiz yire urdr (vii) zdr(i) eyledi 

goz yaqrn derdine yan eyledi 

kudretile uyku geldi gcizine 

larqudan bir er gcirindi gozine 

yDsufa eydiir eyd bedr-i miinir 

bir kigi kim emr iqindediir (elmir 

kendiiden ulu sdzin tutmak gerek 

pendini anufl kabDl itmek gerek 

td kim andan [alka kaygu gelmeye 

tafln kullan periqan olmaya 

1850 yDsuf uyludan uyandr der-zaman 

didi bu ilham ola bir taflndan 

qah-r reyyanufl miiselmdn oldugr 

bu sebebden oldr ol ziba begi 

yine biliirdi bulam ba:izzi ndz 

kargudan gdriindi qah-r hicaz (558)

47a gdrdi ya'k[b afra eydiir bir gulam 

didi kim budur geliir ylsuf imdm 

(559) UN didiler kim oldurur kin.r ol ulu 

didiler kim bu degtildiir iy ulu (559) 

kullarrdur ylsufufl iy baltlu 

1855 bunca dalr nice foksan gez gele 

kamudan soflra gelen yDsuf ola 

her biriniifr geydtigi diba harir 

yiizlerini ay goriir ise erir 

fonlan kamu murassa'dur mmam 

krrk bifl idi yusufufl ctimle guldm 

ndgehdn qrkdr geltirler ba-" alem 

urdrlar ktis (ii) nakare zir (ii) bem 

gortiben ya'kDb anr krldr 'aceb 

didi qtikr olsun safla iy ferd-rabb (560) 

1860 irdi ba-u'zim(ii) remkin (ot) mah 

grirdiler (561) talt iisrine oturdr qdh 

GN didiler kim bu degiildiir iy ulu. 

(-560) UN "qiikri saffa dicli iy ferd-rabb,, 

GN "didi qiikr olsun safra iy ferd-rabb 

1-S0t; UN "gcirdi CN "gtirdiler. 

(562) Metinde "tlc" kelimesi mrsra bagrndadrr 

(563) UN "gcirdi; GN gdrdiler. 

urdr tdc (562) baqrna libac egnine 

alup oturmrqrdr talt iistine 

getr-i qdhr vii aparsam saye-ban 

Eevreden tutmqlarrdt saye-ban 

Eiin yakrn geldi ilerii gcirdiler (563) 

ol zamdn va"kDba haber virdiler 

295

47b 

I 865 

1 870 

deve iistinde "amdn .berkilii 

oturup ya'l.

(568) UN "tura": GN "lurasrn", 

(569) UN "ide": GN "idesin". 

1875 geh giil-istdnda teferriic idesin 

geh yiiziifli giil yiizine siiresin 

geh ayagrn siiresin sen y{iziifle 

geh ayagrn yara karqu [urasrn (568) 

geh saErnr tolayasm boynufla 

gEh ziilfin cana zencir idesin (569) 

bir sd'at 'ayg eylemek dil-danla 

'timr-i ba[i oldur eger iresin (570) 

MESNEVi 

yDsuf (u) ya'kub iriqdiler bile 

hak irdiirstin kamularr cem' ile (571) 

1880 kamu hasretliileri iy bir (572) ii bar 

l.rasretine irir iy perverdigEr 

sekizinci rneclise krlduk nazar 

latm ola yann bu soz iy baf,t-v[r 

sciyleyeViiz size latm-i dasitan 

hem ziileyld srizini iy dOstdn 

sEKiziNCi MECLIS (573) 

sekizinci meclise siirem kalem 

yDsuf ciflince giitiirem hem 'alem 

soze dldz idelim biz ba-qimb 

(570) UN "ire", GN "iresin". 


(572) Metinde | *. t 5eklinde yazrlmr;rrr. 

(-573) Bu baghk, miistensih kaleminden grknramrqhr 

scizden oldr kamulara feth-i bab 

291

1885 srizile irdi erenler.taflnya 

tafrrr srizin iqidesin (574) bi-riya 

scizdiir dlir ol cevdhir kim keldm 

her ki tutdr emrini oldr tam6m 

ne ki peygamberlere virdi cevdb 

qriyle virdi bunlara (ol) ferd-rabb 

sciz eger dalr yigirek olaydr 

ol muhammed mugtafdya geleydi (575) 

her ki scjz iqitdi oldr qddmdn 

dliretdediir yiri ddrii's-selam (576) 

I 890 yusul (u) ya'k0b [69 kavrgdrlar 

vasl suyrn birbirinden iEdiler 

ol arada qehre gcinildi bular 

qevre ya'klbt araya aldrlar 

ol lalayft dilediler irmege 

ya'I.

kendiiniifl kardaqlannr kavmtnt 

babasmt ciimle kavm t (577) ltsPmr 

kendii tabtrna gigiirdi anlan 

kamu oturdt sevindi cdnlart 

yusufufl anastnufl kardaglan 

kamu oturdt sevindi c-anlan 

1900 babasrnufl latrnn aldr ele 

!dlasrnufl (578) giifllini qordr bile 

dirdi \ar(rn)daqlannufr giifl lirri 

kamustn koldaglarrnufl 

babasr vii lrdlasr l5ardaqlarr 

gcifl lini 

' secde krldr tafrrrya iy din eri 

ylsufa dabr tahiyyat itdiler 

yiiz yire koyup elini dPdiler 

yDsuf ol lsardaqlarrna soyledi 

gordigi dilqi hikayet eyledi 

1905 eydiir ol diiq budur iy lardaqlarum 

kim yalansrn didifliiz yoldaqlarum 

ay (u) giin on bir dabr yrlduzlan 

secde krldr bafra bunlar (579) iy abt 

andakiler liamu gdd( dn ) oidrlar 

lOn geldi (580) araya getiirdiler 

(577) Metinde ( ,?t ) Eeklinde yazllml\strr. 

(-578) Metinde t ,:rJti ) ,seklinde yazrlmr$trr. 

(579) "bunlar" kelimesinden sonraki "ciinle" kelimesi vezni bozdulu iEin Elkanlmtghn. 

(-580) Metinde "gr:ldi" kelimesi mrsra baqtndadtr. 

299

48b 

1910 

1915 

saga $ola !0n brrakdrlar bular (58 I ) 

yDsuf ile ya'fnb oturmrq giiler 

yiiz lrodrlar krzrl altun gandah 

yiiz dalr bir yafla giimig iy veli 

diirlii diirlii getiirdiler ta'am (582) 

yiyeler lOnlarr ol sdhib-kirdm 

hem ktiliEeler ta' dmlar bi-hisab 

semsek (n) biiryan hem dalr kebdb 

di.irlii helvElar da[r geldijlerii 

diizdiler bOnlar yidiler iy ulu 

yidiler ni'metleri giitiirdiler 

qiikr-i yezdan krldrlar oturdrlar 

giEdi ol giin irte ciimle !d9 (u) 'am 

ya'f[br gormege geldiler tamdm 

ol kadar diirr (ti) cevdhir dokdiler 

l.

1920 didi bentim durur iy $ah-r cihan 

hep safra du'6 l.

49a 

padiqah ol dem iler(ii) oturur 

ya'B[bufr

1950 

(598) Metinde ( q$6 ) geklinde yazrlmr$tir 

(599) UN "eydilr": GN "eydiirdi". 

(600) UN ya firak derdiyile ben kalamr ki". 

GN "ya firak derdiyile kala mr ki". 

e 

t945 

a$lamakdan gdzsiiz oldr nd-tiivdn 

servi lsaddi haygudan oldr kemdn 

gitdi 'cimri gitdi hiisni gitdi mal 

!all.< iEinde 19kr kaldr pdy-mal 

gozi (598) girydn cigeri biirydn idi 

kendisi hem bi-ser ii sdmdn idi 

dd 'ima eydtirdi (599) iy yDsuf bafla 

bir nazar krlsafr nola benden yafra 

variken gcirem cemdliifl bal.

1955 

(60 I ) UN'de bulunmayan bu ba,shk. GN'den alrnml$trr. 

(602) UN "ben nideyiim bu dasitan iy sitan", 

GN "ben nideyiin bDstan iy giil-sitan". 

304 

49b 

1960 

qehr iginde uS melamet olmr$am 

nideyiim kim lalka riisvdy olmr$am 

$i"R-i zULEYUA (60l) 

'dqrk olan kiqide 'dr olmaya 

nice 'dgrkdur ki ol z-ar olmaya 

vdy afra kim ma'gukr dd 'im afla 

ola agydr afla hig y-ar olmaya 

derdile cilmek gerek "a$rk yakin 

Eiinki ma"q[(r vefa-dar olmaya 

'dqrka ol 'omr baki olmasun 

Etinki yxn afla dil-dar olmaya 

ben nideyiim bust[n iy giil-sitan (602) 

Eiinki ylsuf afr.a gil-zdr olmaya 

gcizleriim ayruk cihanda babmasun 

giinki ylsuf afla envdr olmaya 

MESNEvi 

buncrlayrn kimse(ler) zdr olmasun 

ancrlaym kimse mekkdr olmasun 

dd "im aglar kend(ii) valf-r hdlini 

eydiir idi kendiinilfl ahv5lini 

bir bucakda da 'im ol zari [

50a 

(603) UN "ylsuf", GN "ylsufufr". 

mdl mtilk (ti) kul laravaq (u) faqem 

terki [

(('08) UN "derdile y[sufa stiyledi": 

306 

bir gezin ylsufa ben ah ideytim 

.Ehumr anuflla hem-r[h ideyiim 

96zi gcirmez olmrqrdr kendi pir 

aldr anr dutdr elin kendii pir 

' Er(dr bir yiiksek yire krldr nazar 

ol arada geldi ylsuf hem gezer 

taya eydiir iy ztileyla geldi uq 

ol ylsuf-r ndm-ddrufl vaktr log 

1980 ol ziileyld bir gezin ah eyledi 

derdile yDsufa bir gez siiyledi (608) 

didi bak benden yafla iy n-am-ddr 

'rgkuflrla griyle oldum bi-karar 

ben garibe bir nazar \rl ya emir 

gdr nice ' rg\uflrla oldum esir 

lgkuflrla qciyle oldum lor (u) zdr 

"-agrkufla bir nazar krl yd nigdr 

bir nazar krlsafl bafla sen ne ola 

can fidd krlsam safra ben ne ola 

1985 yil ziileyla zdr/'tgn gdtiiriir 

emrile yDsuf katrna yittiriir 

CN "derdile yDsufa bir gez sriyledi" 

yDsuf eydtir a$layan kimdiir gdriifr 

niEiin aglar halini afla sorufr 

didiler kim iy qehen-gah-r cihan 

aglayan oldur ziiley!6 nx-tiivdn

ynsuf iqitdi ziileyla var idi 

depdi atrn ileriiye yriridi 

gordi yOsuf anr kim olmrgdr pir 

gcizi gdrmez kendtisi hdr (609) (u) hakir 

1990 yDsuf eydiir iy ziileyld kandasrn 

1gt elinde ne katr efgandasrn 

yDsuf dvazrn iqitdi (610) diflledi 

6h \rldr derdile bir iflledi 

diigdi yire gitdi 'a!h nagehan 

iistine dtigdi (amu pir ii ctivdn 

sagdrlar qu 'akh geldi baqrna (61 1) 

dokdi gdz yagrnr bagn baqrna 

didi kim cdnum nite oldr 'aceb 

'dqrkuflr bir gezin krldufl taleb 

199-5 yDsuf eydiir ne diler g

yDsuf eydiir iy ztiley!a yd emir 

l.

51a 

(617) ti\ '\trai\ rniif,: C\ :rr i1.. . 

20i0 turdr yDsuf srr ile (617) krldr namdz 

taflrr dergdhrna getiirdi niydz 

ha2retinde geldi ol dem cebre'il 

dir selam krldr safla rabbii'l-celil 

eyle buyurdr ziileyldya du'5 

krlasrn kim hdcetiifl ola revd 

yDsuf eydiir iy ziileyla sen dile 

hdcetiiii ne vansa gelsiin dile 

geldi yDsuf ol ziileyla katrna 

kim du'd krhsar anufl vatrna 

201-5 taiirr seniii hacetijfl krla revx 

sen dile kim ben safla krlam du'd 

didi (618) kim budur (619) dilegiim yx emir 

olam evvellki)gibi bedr-i miinir 

nev-ciiv-an (620) olam yine !Db-r zamAn 

seniiflile Eift olam (621) iy mihriban 

elgrittirdii du'a l.oldr (ol) emir 1622.y 

haceti krldr reva rabbii'l-mu'in 

rain ahun hdcetin krldr revd 

hem ziileyld buldr htisn-i ba-qafa 

2020 ilerikiden yig oldr ol nigar (623) 

ziilfi Eenber nergisi oldr lumdr 

(618) Mcrrnde ' ,J,-:: ' :eilinde vazrlmrltrr 

(619) 1\letinde , _:,;)Jt .c.l,lintic- ruzrlntrsrrr 

rhl0) t \ n:. Lii\.rr' (;\ na\-.L\.rrl 

(62 1 ) L\ ola . GV olrnr . 

( (rl I t \ I rsralar arasr nda kaiir c,c(irtii m iir or. 

r6l.l t \ h.r:n i nrr;rr: C\ r,i nrg:rr 

309

(624) UN "la'1".GN "llle". 

(625) UN "benevqe".GN "nergis". 

(addi servi hem ganavber kdmeti 

ol ziileyld buldr hakdan rabmeti 

agzr beste scizi qekker ytizi gtil 

lale (624) siinbiil nergis (625) ola afla kul 

hdliya ylsuf nazar \rldr afla 

"dgr[< oldr canrla nidem safla 

eydiir iy {626) lrlb-r zamdn (u) mihr-i Ein 

iy giiler yiizlii nigdr-r nazenin 

2025 hamduli"llah lutf (rldr ferd-rabb 

h{isniifli bagrqladr seniiii Ealap 

laya geldi Eiin ziileylayr goriir 

qiikr-i yezdan l.

.1., \1.'.. :, 

i \ .:. 

(:\, 

hak te'ala hem 'indyer eyledi 

hiisni birle yine anr toyladr 

qtin ziileylti buldr hiisn-i ba-kemal 

yusufa olma\ diler gift ii helal 

2035 gtinki ytisuf iqidiir gerlr ti beyan 

eyle olsun didi ol qah-r cihdn 

.5 lb mrgr qehri lalkr i,sitdi laber 

nev-ciivan olmrq ziileyld mu'teber 

yDsuf okumrq ziileyldya du'd 

-ririi gelmiq hiisn-i rD-yr bUb-lika 

qiin bu sozi lalka izhar eyledi 

birligine kamu ikrdr eyledi 

ciimle !6s (u) 'am ilerti geldiler 

ya'knb rjflinde mtiselmdn oldrlar 

l0l0 krldr diin giin yaragmr yatrnr 

alrsar (629) yDsuf ziileyld !0tunr 

diizdiler -eerdek igiin kiiqk (ii) sardy 

raksa geldiler kamu yolsul (u) bay 

mrsr l_ralkr yDsufufl dzddrdur 

qdd olanlar lik bugnn qdd olur 

her yafladrn diizdiler ralts (u) semd 

hem ziileyld yusuf ide ictima' (630) 

ttr Jl ),seklinde yazrlnlr$trr 

z-. :r hr ilc yLrsLrf icle ictinta'". 

1 - :r :t.1 \ J\Ltl- i(i!' tL-til]]ll'". 

3lt

yimek igmek qddrhgr toy diigiin 

gice giindiiz oldrlar qad (631) diin (ii) giin 

2045 qehr balkr il vildyet geldiler 

ol dtigiin iginde bile oldrlar 

padiqahufl 1rlzlan batunlarr 

geydi (632) kamu bizeniip altunlarr 

kamu geldiler ztileyla batrna 

ciimle hayrdn oldrlar qohbetine 

taflrr sun' (rn)dan afla gor ne cemdl 

rUzi krlmrqrdr hiisn-i piir-kemal 

her kim anufl yiizine kilsa nazar 

'Eqrk olur l.ralur hayrdn bi-baber (633) 

2050 krldrlar afla ytiztik la'l (ii) giiher 

krna yakuban (634) 'arus eylediler 

dtirlii lil'atler geyiirdiler (635) afla 

kim ki gordi yiizini kaldr tafla 

dtizdiler gerdekleri (636) kiigk (ii) saray 

toydr dtigtinden kamu yolsul(u) bay 

urdrlar tabl (u) 'alem getiirdiler 

gerdegine ylsufi gotiirdiler 

padiqah bindi vii (637) begler cem'ile 

ylsufufl kardaqlan kamu bile 

(63 1) Metinde ";Ed" kelimesi "oldrlar" kelimesinden cince yazrlmrgrrr 

(632) UN geyini.ip: CN geydi. 


(634) UN "yakup": GN yakuban. 

(635) Metinde ( ,lrrt.tJ ) qeklinde yazrlmrqtrr. 

(636) UN "gerdek", GN "gerdekleri". 

(637) UN'de bulunmayan bu kelime, GN'den ahnmrqtrr. 

312

52a 

2055 balk-r '6lem ciimle hdZrr geldiler 

yDsufi ciimle araya aldrlar 

yandr mumlar yir yiizi yrlduz gibi 

ol diin (638) igin krldrlar giindiiz gibi 

qehr iEinde ylsufr gezdtrdiler 

aldrlar hem gerdegine geldiler 

krydrlar kebin bd-emr-i celil (639) 

hem ber-ism-i qer"-i ibrahim lalil 

anlan birbirine hem virdiler 

ol ikisi !6q murdda irdiler 

2060 gerdegi lalvet buyurdrlar Bamu 

kaldr gerdekde (6a0) ikisi iy 'dmD 

qundr iki ' dcrla aldr ni\db 

n-agehdn grkdr bulrtdan afitab 

gdrdi yDsuf ol zi.ileyhd yiizini 

'arza krldr ol zamdn kendiizini 

hem ztiley!6.bakdr yDsufi goriir 

. qiikr krlup yiizini yire urur 

dir ilahi qi.ikr minnet iy latif 

yDsufr yanumda gcirdiim bi-qerif 

2065 ylsuf eydtir iy ztiley!6 qimdi sen 

tafln birligine il.

nice 'dqrkdur ki ol ma'gDkrnufl (642) 

dinine girmeye ol mahblbrnufl 

uq seniifl rifltiflde ikrdr eylerem 

ylsuf iqitdi sevindi latrn 

hem ziileyldya gcivindi ldtrn 

ayrla giin giln gritiirdiler (644) ni[ab 

bir yire iriqdi mdh (u) afimb 

grifllini sabr eyledi ol pak baz 

kanadr altrna aldr antbaz 

qiin gogercin geldi kendii burcrna 

qah-baz iriqdi anufr ucrna 

diirr (ii) mercan ile (645) krldrlar karin 

hem sadelden dijzdiler diirr-i semin (646) 

o1 ikisi birbirinden buldr dad 

rUzi krlsun kamuya tafln murad 

2075 turdrlar ol ikisi gusl itdiler 

eyle sankim hDr (u) grlmIn oldrlar 

girii yatdr iki huri-yi behiqt 

eyle sankim ol iki buldr behigt 

taflla ohcak turup abdest ald/lar (641) 

ol ikisi tafinamdzn krldrlar 

(642) UN "ziileyha eycliir nice 'lgrkdur nra' EDkrnuir: 

GN nice 'a;rkdur ki ol rna' q;[krnufr. 

t(r4.1 r Bu mlsrir. metinde silinnrigtir. 

(644) UN tiirdiler; GN gdtiirdiler. 

(645) UN'de bulunmayan bu kelinie, GN'clen ahnmtltrr 

(646) Metinde ( ,i^-: ) rseklinde yazrlmr$trr. 


314

taflla geldi kamu begler kapuya 

ylsuf iEiin ciimle turdr tapuya 

geldi hammama qiin ol mah-r miinir 

toldr hammdmun iqi miiqg ii 'abir 

2080 aldrlar giri.i sardya geldiler 

bir nice giin 'ayga meqgll oldrlar 

fa\ te'ala bunlan gdd eyledi 

gugsadan kaygudan 6zdd eyledi 

birbirile kaldrlar nice zamdn 

yusuf afra olmrqrdr mihriban 

hem ziiley!-a tX'ata meqgll olur 

lqkr t6'at latrnna yol bulur 

ta'ata degqiirdi ylsuf lqkrnr 

tafrn dergdhrna dutdr yiizini 

2085 meger o1 dem yapr$up (648) yusufafra 

kendiizin Eeker ztileyld bir yafla 

td ki yarrlur ziileyld gcimlegi 

ddndi eydiir yusuf(a) iy din begi 

gcimlegiim yanldr uq beniim da!_l 

ikimiJz olduk berdber iy salli 

(648) Metinde "yaprqup" kelimesi mrsra ba,srndaclrr. 


-[_y. ) qeklinde yazrlmr$trr. 

birbirile !6q giqerlerdi bular 

birbirile "ayq ider(ler)di bular (649) 

-r 1.5

53a 

biq oglan togdr bunlar iki kz (650) 

u; tamam oldr bu kr$$a iy 'aziz 

bunca devrdn birbirile siirdiler 

eyti yavuz(r) bile hem gordiler 

bir yire cem' oldrlar [

(654) UN giini: GN giininde 

2100 pes Eehdr-qenbe gtininde (654) baqladum (655) 

lratm yekgenbe giininde eylediim (656) 

ol niqOnrla ki qey!-i ka "inat 

seyyide (657) ol demde gelmiqdi vefat 

seyyidiydi zti'l-fi(6r (658) ol genc-i din 

ol veliyyu' lldh imdmii' l-miislimin 

ol zamdnda (rldr nhlet ez-Yatan 

kim dile sciylendi uqbu ddsitdn 

dasitan-r gt.il-sitan-r bi-nazir 

bDstdndur hlr-l cennet iy emir 

2105 krl tema$a eyle budur dasitan 

kim goresin hezdrdn-t giil-sitan 

kanr anlar kim cihana geldiler 

kalmadrlar kamu bunlar oldiler 

kanr ol yDsuf ziileylE kalmadr 

anlara bu hi.isn ba\i f;almadr 

kanr ibrdhim ol isma'il (659) dalr 

l5anr ishalsrla ya'l.r0b iy salri 

kanr davud ol lalife geldi bil 

ya siileyman tabtrnr gotiirdi yil 

t655) Metinde r rJ.i- t gek)inde yazrlmrstrr. 

.t 

(656) UN yekqenbe giininde hatmeylediim: GN hatm yekqenbe giininde eylediim 

(657) UN "seyyid" GN "seyyide". 

(658) Metinde r ,t-r,iJl.r ) qeklinde yazrlmr$rrr. 

(659) Metinde "isma'il" kelimesi "ol" kelimesinden 6nce yazrlmrqtrr. 

311

53b 

2110 

2115 

kanr mDsd kim (660) kelimu'llah idi 

kanr'isd kim rDhu'lldh idi (661) 

kanr ol fafur-r cihdn layrii"l-beger 

ol muhammed mustafa kim iy piiser 

ve'd-dulrx (662) geldi srFatr bil yakin 

vaslr levldke (663) didi (hem)ol mu'in 

fdnidiir biliifl bu diinyd gel soze 

kglmadr dtinyd ofla kalmazbize 

kanr anlar kim cihdnr yir idi 

olmaya bu diinyl beni.im dir idi 

kalmadrlar bunda ash[b-r kirEm 

gitdiler bu diinydda cijmle tamdm 

kanr harDt kanr marlt (kanr) gU! 

kanr idris kanr eyyDb kanr nth 

l.

2120 emr geldi kendiiziifre bi-vefa 

yol yaragrn eyle bugtin iy qafa 

devlet ii menzil Eok durur hem ilerii (664) 

her kim anr bilmedi l.

Semih Ofset Tel: 341 40 75 (4 Hat) ANKARA 

I-ll.\Tl : l()0.(x)0 TL. 

ISBN: 975 - 16 - 0-597 - 0

YUSUF U ZtinEYiln

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?