hemsire dergi yeni - Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derneği

Nevin Kuzu-Kurban & Mehlika Filiz UlusoyTablo 1: Öğretim üyelerinin makalelerinin özellikleriÖzelliklerMakalen %Makalenin yayımlandığı derginin girdiği indeksSCI-Exp 47 37.9SSCI 6 4.8SCI-Exp + SSCI 71 57.3Makalenin yayımlandığı derginin bilim alanıHemşirelik 67 54.0Tıp 57 46.0Makalenin yayımlandığı derginin adı*Nurs Ethics 12 9.7Cancer Nurs 9 7.2J Clin Nurs 8 6.5Nurse Educ Today 8 6.5Int J Nurs Stud 7 5.7J Nurs Scholarsh, 6 4.8J Adv Nurs, 4 3.2Diğer dergiler ** 70 56.4Makalenin türüAraştırma makalesi 116 93.5Derleme makale 8 6.5Makalenin yazar sayısı1 25 20.22 39 31.53 20 16.14 + 40 32.3Makalenin yıla göre dağılımı1998 1 0.81999 1 0.82000 6 4.82001 9 7.32002 10 8.12003 22 17.72004 41 33.12005 34 27.4Toplam 124 100.0*Yayınların tamamı 66 farklı dergide yer almaktadır.**Diğer dergilerin yalnızca 9'u hemşirelik dergisidir.20 Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3

Hemşirelik Doktora Derecesine Sahip Öğretim Üyelerinin Uluslararası Atıf İndeksleri Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanan...yapmışlardır. Yayınların büyük çoğunluğunun(%93.5) araştırma makalesi niteliğinde olduğu,yazar sayısı dört ve üzerinde olan makaleleri(%32.3) iki yazarlı makalelerin (%31.5) izlediğigörülmektedir (Tablo 1).Atıf indeksleri kapsamındaki dergilerde Türkiyeadresli ilk makalenin 1998 yılında (n=1, %0.8)yayımlandığı görülmektedir. Yayınların 2002 yılından(n=10, %8.1) sonra artış göstermeye başladığı,2004 yılında (n=41, %33.1) tepe noktasınaulaştığı ve 2005 yılında (n=34, %27.4) biraz düşmegösterdiği saptanmıştır (Tablo 1, Grafik 1).Grafik 1: Makalelerin yayınlandığı yıllara göre dağılımıDoçentlerin %61.8’inin, profesörlerin%47.9’unun ve yardımcı doçentlerin %30.9’ununyayını bulunmaktadır. Öğretim üyelerinin yayın durumuile görev unvanı arasında ilişki olduğu(X 2 =13.152, p=0.001) ve ilişkiyi yaratan grubunyardımcı doçentler olduğu belirlenmiştir (Tablo 2).TartışmaTartışma, bulgular doğrultusunda üç başlık altındatoplanmıştır.Öğretim Üyesinin Sayısal AzlığıHemşirelik doktorası olan öğretim üyelerininyalnızca %39’unun atıf indeksleri kapsamındakidergilerde yayını bulunmaktadır (Tablo 2). Bu durumdoğaldır çünkü, hemşirelik doktorasına sahipolmanın kısa bir geçmişi olup 2005 yılında yüksekokullardahemşirelik doktorası olan öğretimüyesi sayısı (N=231) çok azdır. Ayrıca, öncelikletek bir üniversitede başlatılan hemşirelikte doktoraprogramı, öğretim üyesi sayısı yetersiz olduğuiçin halen gereksinime yanıt verecek biçimdeyaygınlaştırılamamıştır. Bu nedenlerle hemşireliktelisans derecesi veren yüksekokulları yapısındabulunduran 43 devlet üniversitesinin her birinehemşirelik doktorası olan ortalama 5.4 öğretimüyesinin düşebileceği görülmektedir.Bir kurumda standart olarak bir öğretim üyesineen fazla 15 öğrenci düşmelidir (Council ofEurope 1967). Sağlık yüksekokullarında ise 2007yılında bir öğretim üyesi başına ortalama 124.4öğrenci düşmektedir (Kocaman ve diğ. 2008).Hemşirelikte lisans derecesi veren en eski hemşirelikokullarından birinde de 2005-2008 yıllarındaöğretim üyesi başına düşen lisans öğrencisi sayısıortalama 27 olup, bu kurumda lisansüstü öğrencilerinde eğitildiği göz önüne alınmalıdır.Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de üniversiteeğitimi seçkinci bir eğitim yaklaşımıylaTablo 2: Öğretim üyelerinin görev unvanına göre makale yayımlama durumuGörev unvanıYayın durumuVar Yok Toplamn % n % n %Yard. Doç. Dr 46 30.9 103 69.1 149 100 X 2 = 13.152Doç. Dr. 21 61.8 13 38.2 34 100 SD=2Prof. Dr. 23 47.9 25 52.1 48 100 p=0.001Toplam 90 39.0 141 61.0 231 100.0Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3 21

Nevin Kuzu-Kurban & Mehlika Filiz Ulusoyyürütülürken, 1980’li yılların başında kitle eğitimihaline gelmiştir (Tekeli 2004). Eğitimin kitleleşmesisüreci birçok ülkede yavaş ve düzenli birilerleyiş gösterirken, bu sürecin Türkiye’de çokhızlı geliştiği görülmektedir (Aktay 2003). Bu durumülkemizde öğretim üyelerinin ders yükünüson derece artırmaktadır. Bu bağlamda, hemşirelikve sağlık yüksekokullarında az sayıda bulunan öğretimüyesinin haftalık teorik ders ve klinik uygulamayükleri yanında çeşitli yönetim görevlerininolması, araştırma ve yayın yapmaya ayırmaları gerekenzamanı sınırlandırmaktadır. Ayrıca Ülker vediğ. (2001)’nin vurguladığı gibi, okullardaki görevlerininyanı sıra öğretim üyelerinden mesleğinuygulama alanında da beklenen görevler vardır.Makalelerin Sayısal ArtışıBu çalışmada, öğretim üyelerinin yayınlarının2002 yılından sonra artış göstermeye başlaması ve2004 yılında tepe noktasına ulaşmasında, 2001 yılındayürürlüğe giren Doçentliğe YükseltilmeBaşvuru Koşulları’nın (Üniversitelerarası KurulBaşkanlığı 2000) büyük ölçüde etkili olduğu düşünülmektedir(Tablo 1, Grafik 1). İnsel (2003)de, Türkiye genelindeki bilimsel yayın sayısındakihızlı artışın yukarıdaki nedene bağlı olduğunubelirtmektedir. Arın (1997) 1981 yılında çıkarılan2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun, yükseköğretimsistemimizi Kıta Avrupa’sı sistemindenuzaklaştırdığını ve Anglo-sakson sisteminin ilkelerinedayandırdığını belirtmektedir. Yurtsever vediğ. (2003), Anglo-sakson üniversite geleneğiyleyetişen genç akademisyenlerin “yayınla ya dayok ol” anlayışını benimsemek durumunda kaldıklarınıve bunun da yayın sayısının artışında etkiliolduğunu belirtmiştir. Hemşirelik alanındakiakademisyenlerin de ilerleyen yıllarda bundan etkilendiğisöylenebilir.Bu çalışmada, yayın sayısındaki artışı öncelikledoçentlerin etkilediği görülmektedir (Tablo 2).Bu grup içinde başvuru koşullarını sağlayarak doçentliksınavını alan öğretim üyelerinin bulunduğudüşünülebilir. Yardımcı doçentlerin en az yayınyapan grup olmasına karşın, %40’ının atıf indekslerikapsamındaki dergilerde yayınının olması,onların da doçentliğe hazırlık aşamasında olduklarınıdüşündürmektedir (Tablo 2).Yayın sayısındaki artışı ikinci sırada profesörleretkilemektedir (Tablo 2). Uluslararası atıf indekslerikapsamındaki dergilerde ilk yayının 1998yılında yapıldığı göz önüne alındığında, atıf indekslerikapsamındaki dergilerde hiç makalesi olmayanprofesörlere, diğer bilimsel yayın ve etkinliklerinedayanılarak bu unvanın verildiği bilinmektedir.Bu çalışmada profesörlerin yarıya yakınınınyayını bulunmaktadır. Bu durumu Günal(2006)’ın dediği gibi, YÖK Yürütme Kurulu’nun2002 yılındaki kararı doğrultusunda profesörlüğeyükseltilme ve atamalarda, doçentliğe yükseltilmekoşulları baz alınarak, doçentlikten sonra yapılançalışmalarda artan bir yoğunluk aranmasınakarar verilmesi etkilemiş olabilir. Ayrıca, doçentliksınavına girecek jürilerin mümkün olduğuncaaktif araştırma yapan kişilerden oluşturulacağıdüşüncesi de yayın sayısındaki artışın diğer bir nedeniolabilir (Balcı M 2002).İlhan (2005), ÜAK’ın doçentlik sınavı jüri üyesilistesindeki fen ve sağlık bilimleri alanındakibazı profesörlerin (n=380) atıf indeksleri kapsamındakidergilerde Mayıs 2005 tarihine göre hiçyayını olmadığını bildirmektedir. Bu çalışmada,sağlık bilimleri alanındaki (eczacılık, tıp, veteriner,diş hekimliği, hemşirelik) yayınsız profesörün enfazla hemşirelikte %42 (n=18) olduğu, tıpta ise buoranın 3.2’de (n=121) kaldığı görülmektedir.Tıp ve hemşirelik birbirini tamamlayan ikimeslek olup (Salvage 1990), hemşirelik tıbba enyakın olan sağlık disiplinidir (Twaddle & Hessler1987). Buna karşın, hemşireliğin dünyanın en gelişmişmesleklerinden biri olan tıpla karşılaştırılmasıyanıltıcı olabilir. Yalnızca sayısal olarak bakıldığındabile bu karşılaştırmanın mümkün olmadığıgörülür. Tıp fakültelerinde 2006 yılında22 Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3

Hemşirelik Doktora Derecesine Sahip Öğretim Üyelerinin Uluslararası Atıf İndeksleri Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanan...4066’sı profesör olmak üzere toplam 9029 öğretimüyesi bulunmaktadır. Ayrıca, öğretim üyesibaşına düşen tıp öğrencisi sayısı 3.6’dır (Sayek vediğ. 2006).İlhan (2005) çalışmasında, yayın konusundakinegatif değerlerin 5-10 yıl içinde ortadan kalkacağınısöylemektedir. Bu çalışmanın sonuçları dahemşirelik alanındaki negatif değerlerin benzerbir zaman dilimi içinde ortadan kalkacağını göstermektedir.Diğer ÖzelliklerBu çalışmada, üçten fazla makalesi olanlar(%5.6) azınlıktadır. Üç yayın yaparak doçentliğeyükseltilme başvuru koşullarını karşılayan ve dahasonra doçentlik sınavını başaran öğretim üyelerinin,yeni araştırmalar yapması ve bunların yayımlanmasıiçin belli bir zaman dilimine gereksinimlerivardır. Makale sayısında 2004 yılından sonra görülen%5.7 oranındaki düşmenin çok uzun süre devametmeyeceği, 2010 yılına doğru yeniden biryükseliş gözleneceği beklenmelidir (Tablo 1, Grafik1). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi raporundada uluslararası atıf indekslerinde taranan dergilerdeyayımlanan Türkiye kaynaklı yayınların vebunlara yapılan atıfların sayısında, 2001 yılındansonra düşme görüldüğü belirtilmekte ve makalelerinkısa zaman önce yayımlanmış olması nedeniylebu düşüşün normal karşılanması gerektiği yorumuyapılmaktadır (Teziç ve diğ. 2007).Bu çalışmada, öğretim üyelerinin aldıkları atıfsayısı (n= 41) yayımladıkları makalelerin (n=124)üçte biri kadardır. Tunoğlu (2006), bilimsel bireserin okuyucu ile buluşmasından itibaren atıf almayaaday olduğunu, atıf sayısındaki artışın çalışmanınönemine, ortaya konulan düşüncenin özgünlüğünebağlı olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle,bir makalenin yıldan yıla atıf sayısının artabileceğiveya onlarca yıl geçmesine rağmen hiçatıf almayabileceği yorumunu yapmaktadır. Ak veGülmez (2006), yayınların kalitesi bu yayınlarayapılan uluslararası atıflarla değerlendirilebilirdemektedir. Bu çalışmada, sekiz yıl gibi kısa birzaman dilimi içinde az sayıdaki yayına gelen buatıf sayısı normal karşılanabilir.Yayınların tamamına yakını araştırma makalesidir(Tablo 1). Doçentliğe yükseltilme başvurukoşullarında “biri en az adayın birinci ad olduğuözgün araştırma makalesi olmak üzere en az üçmakale” istenmektedir. Bu bağlamda, araştırmacılarınilk yazar olma koşulunu sağlayana kadarbirden çok araştırmaya katıldıkları düşünülebilir.Hemşirelik dergilerinin çoğunluğu hem SCI-Expandedve hem de SSCI’de yer aldığından, makalelerinçoğunluğu her iki indekste taranmaktadır(Tablo 1).Makalelerin %70’e yakını 1-3 yazarlı olup üçtenfazla yazarlı makale sayısı azdır (Tablo 1).Yurtsever ve diğ. (2002), yazar sayısındaki artışeğilimi belirli bir alanda araştırma projesi oluşturacakkritik kitlenin ortaya çıkmasına ya da araştırmacılarınaralarındaki işbirliğinin artmasınabağlanabilir demektedir. Estabrooks ve diğ.(2004) de yazar sayısının azlığını yazarların ayrıçalışma eğilimine ve aralarındaki işbirliğinin düşükdüzeyde olmasına bağlamaktadır. Bu çalışmada,özellikle öğretim üyesi sayısının az olması nedeniylearaştırma gruplarının oluşturulamadığıdüşünülmektedir.Öğretim üyeleri, makalelerin yarısından fazlasınıhemşirelik dergilerinde yayımlamışlardır(Tablo 1). Bu da kendi konu alanları ile ilgili olduğuiçin beklenen bir bulgudur ve alanlarınayaptıkları katkıyı göstermesi açısından çok önemlidir.Tıp dergilerinde yaptıkları yayınlar da başkameslekten olan yazarlarla işbirliği yapmaları açısındanönem taşımaktadır.SonuçBu çalışmada doğrudan veri tabanlarından eldeedilen veriler, çalışılan kesitsel zaman içindekihemşirelik alanında doktora derecesi bulunantüm öğretim üyelerine genellenebilir.Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3 23

Nevin Kuzu-Kurban & Mehlika Filiz UlusoyBu çalışmada, öğretim üyesi sayısının az oluşuyayın sayısının az olmasını etkilemiş ve doçentlikbaşvuru koşullarını sağlama çabası yayınların artışınaneden olmuştur. Bu çalışma, hemşirelik alanındakiöğretim üyelerinin atıf indeksleri kapsamındakidergilerde giderek artan sayıda makaleyayımladıklarını ve bunu sürdürebileceklerinigöstermektedir. Bundan sonra beklenen, öğretimüyelerinin akademik yükseltilme endişeleri dışındaaraştırma yapmaya yönelmeleri ve araştırmacıkitlesinin oluşmasıdır.Makalelerin sayısal artışıyla birlikte, öncelikle2006-2010 yılları arasında olmak üzere periyodikolarak beş yıllık bibliometrik çalışmaların yapılmasıönerilmektedir.Yazarların KatkılarıÇalışma tasarımı: N KK, MF UVeri toplama ve/ veya analiz: N KK, MF UMakalenin hazırlanması: MF U, N KKKaynaklarAk MZ, Gülmez A (2006) Türkiye’nin uluslararasıyayın performansının analizi [Electronic version] Akademikİncelemeler 1 (1). Retrieved March 31, 2008, fromhttp://turkoloji.cukurova.edu.tr/GENEL/mehmet_zeki_ak_ve_ahmet_gulmez_yayin_performansi.pdf.Aktay Y (2003) Taşra üniversitelerine sosyolojik biryaklaşım denemesi: Üniversiteden multiversiteye taşramerkez diyalektiği. Toplum ve Bilim 97, 93-122.Al U, Coştur R (2007) Türk Psikoloji Dergisi’ninbibliyometrik profili. Türk Kütüphaneciliği 21, 142-163.Arın T (1997) Dünyada ve Türkiye’de yükseköğretimve diploma sistemleri. Akalın E, Aydoğdu H, SaroğluR (Yayına Hazırlayan), Bilim, bilim politikası ve üniversiteler,bağlam yayıncılık, İstanbul. s.57-72Balcı M (2002) 2001 yılında Türkiye’nin bilim potansiyeli[Electronic version] TÜBA Günce. Retrieved May31, 2006, from http://www.tuba.gov.tr/userfiles/file/syayin/gunce/gunce_23.pdfBernhard LA, Walsh M (1995) Leadership: the keyto the professionalization of nursing. (3rd ed.) Mosby, St.Louis.Borbasi S, Hawes C, Wilkes L, Stewart M, May D(2002) Measuring the outputs of Australian nursing researchpublished 1995-2000. J Adv Nurs 38, 489-497.Burns N, Grove SK (2001) The practice of nursingresearch: conduct, critique and utilization. (4th ed.) Saunders,Philedelphia. s. 191-222.Council of Europe (1967) European agreement onthe instruction and education of nurses, European TreatySeries No. 59, Strasburg.Dornik E, Vidmar G, Zumer M (2005) Nursingeducation in Slovenia and its impact on nurses publishingin their professional journal. Nurs Educ Today 25, 197-203.Estabrooks CA, Winther C, Derksen L (2004)Mapping the field. A bibliometric analysis of researchutilization literature in nursing. Nurs Res 53, 293-303.Günal İ (2006) Doçentlik jürileri üzerine. CumhuriyetBilim Teknik, 987 / 21-18 Şubat.İlhan M (2005) Fen ve Sağlık bilimleri alanlarında380 profesörün hiç uluslar arası yayını yok. CumhuriyetBilim Teknik, 971, 11-29 Ekim.İnsel A (2003) Bir zihniyet tarzı olarak YÖK. Toplumve Bilim 97, 72-80.Keogh J (1997) Professionalization of nursing: Development,difficulties and solutions. J Adv Nurs 25,302-308.Kocaman G, Seviğ E, Kubilay G (2008) Türkiye’deTıp-Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim ve İnsan Gücü PlanlamasıHemşirelik Çalışma Grubu. Türkiye’de hemşirelikeğitimi ve insan gücü planlaması: mevcut durum ve 2013yılı vizyonu. Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi, YüksekÖğrenim Kurumu, Ankara.Kum E (1972) Nursing in Turkey. Int J Nurs Stud 9,51-58.Nieswiadomy RM (1984) Nurse educators’ ınvolvementin research, J Nurs Educ 23, 52-56.Ostmone PM (1986) Correlates of university nursefaculty publication productivity. J Nurs Educ 25, 207-212.Paisley W (1989) Bibliometrics, scholarly communicationand communication research. Communic Res 16,701-717. Cited in Estabrooks CA, Winther C, Derksen L(2004) Mapping the field. A bibliometric analysis of researchutilization literature in nursing. Nurs Res 53, 293-303.Pardo C, Reolid M, Delicado MV, Mallebrera E,Garcia-Meseguer MJ (2001) Nursing Research in Spain:Bibliometrics of references of research papers in thedecade 1985-1994. J Adv Nurs 35, 933-943.Salvage J (1990) The politics of nursing - nursing today.Butterworth-Heinemann, London.24 Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3

Hemşirelik Doktora Derecesine Sahip Öğretim Üyelerinin Uluslararası Atıf İndeksleri Kapsamındaki Dergilerde Yayımlanan...Sayek İ, Kiper N, Odabaşı O (2006) Türk TabipleriBirliği mezuniyet öncesi tıp eğitimi raporu, Türk TabipleriBirliği Yayınları (1. ed.) Ankara, s. 24, 53.Tekeli İ (2004) Eğitim üzerine düşünmek. TürkiyeBilimler Akademisi Yayınları, No:5, İmaj AŞ, Ankara.Teziç E, Tekeli İ, Yarımağan Ü, Ertepınar A, SevükS, Şenatalar B, Özgen T, Eşme İ, Şenses F, YüzbaşıoğluN, Durman M (2007) Türkiye’nin yükseköğretimstratejisi. Yükseköğretim Kurulu Yayın No: 2007-1. Ankara.s. 113-115.Tortumluoğlu G, Özyazıcıoğlu N (2004) Akademisyenlerinaraştırma yaparken ve yayınlatırken karşılaştıklarıgüçlükler ve bunun üzerinde doktora eğitiminin etkisi.[Electronic version] Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi.Retrieved August 17, 2007, from www.insanbilimleri.com.Tunoğlu C (2006) Bilimsel çalışmalarda kriter tartışmaları.Cumhuriyet Bilim Teknik, 989 / 20 – 4 Mart.Twaddle AC, Hessler RM (1987) A sociology of health.(2nd ed.) Macmillan, New York.Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (2005) Yükseköğretimprogramları ve kontenjanları kılavuzu. Ankara.Ulusoy MF, Ucar H (2000) An ethical insight intonursing research in Turkey. Nurs Ethics 7, 285-295.Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı (2000). DoçentlikSınav Yönetmeliği. 1 Eylül 2000 Tarih ve 24157Sayılı Resmi Gazete. Retrieved March 11, 2006, fromhttp://www.yok.gov.tr/uak/index.html.Ülker S, Buldukoğlu K, Aksayan S, Atalay M, KocamanG, Oktay S, Pektekin Ç (2001) Türkiye’de hemşirelik:Temel mesleki eğitim ile insan gücüne ilişkin sorunlarve çözüm önerileri. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı,Retrieved 24 May, 2001, from http://www.yok.gov.tr/egitim/raporlar/hemsirelik/hemsire.pdfYurtsever E, Gülgöz S, Yedekçioğlu ÖA, Tonta M(2002) Sağlık bilimleri, mühendislik ve temel bilimlerdeTürkiye’nin uluslararası atıf dizinindeki yeri 1973-1999.(1. ed.) Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.Yurtsever E, Gülgöz S, Yedekçioğlu ÖA (2003) Onoverwiew of scientific publications in Turkey:1970-1999.Günce 2, 20-22.Yükseköğretim Kurulu (2007a.) Türkiye’nin 1996-2005 yılları arasındaki ISI Web of science veri tabanındayayımlanan yayınların ve ülke sıralamasının yıllara göredeğişimi ve yıllık değişim oranları. Retrieved August 15,2007, from http://www.yok.gov.tr/duyuru/duyuru_2006/1996_2005_dunya_siralamasi.doc.Yükseköğretim Kurulu (2007b.) Yüksek ÖğretimKurulu. Uluslararası atıf endekslerinde yayımlanan Türkiyekaynaklı bilimsel yayın ve atıflardaki artış. RetrievedAugust 15, 2007, from http://www.yok.gov.tr/duyuru/atif_endex.htmHemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi - 2008 -3 25