İçki Sanayii - Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu

SEKİZİNCİ BEŞ YILLIKKALKINMA PLANIDPT: 2527 – ÖİK: 543İÇKİ SANAYİİÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORUANKARA 2000

Ö N S Ö ZDevlet Planlama Teşkilatõ’nõn Kuruluş ve Görevleri Hakkõnda 540Sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname, “İktisadi ve sosyal sektörlerdeuzmanlõk alanlarõ ile ilgili konularda bilgi toplamak, araştõrma yapmak,tedbirler geliştirmek ve önerilerde bulunmak amacõyla Devlet PlanlamaTeşkilatõ’na, Kalkõnma Planõ çalõşmalarõnda yardõmcõ olmak, Planhazõrlõklarõna daha geniş kesimlerin katkõsõnõ sağlamak ve ülkemizinbütün imkan ve kaynaklarõnõ değerlendirmek” üzere sürekli ve geçiciÖzel İhtisas Komisyonlarõnõn kurulacağõ hükmünü getirmektedir.Başbakanlõğõn 14 Ağustos 1999 tarih ve 1999/7 sayõlõ Genelgesiuyarõnca kurulan Özel İhtisas Komisyonlarõnõn hazõrladõğõ raporlar, 8.Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ hazõrlõk çalõşmalarõna õşõk tutacak ve toplumunçeşitli kesimlerinin görüşlerini Plan’a yansõtacaktõr. Özel İhtisasKomisyonlarõ çalõşmalarõnõ, 1999/7 sayõlõ Başbakanlõk Genelgesi,29.9.1961 tarih ve 5/1722 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile yürürlüğekonulmuş olan tüzük ve Müsteşarlõğõmõzca belirlenen Sekizinci BeşYõllõk Kalkõnma Planõ Özel İhtisas Komisyonu Raporu genel çerçeveleridikkate alõnarak tamamlamõşlardõr.Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ ile istikrar içinde büyümeninsağlanmasõ, sanayileşmenin başarõlmasõ, uluslararasõ ticaretteki payõmõzõnyükseltilmesi, piyasa ekonomisinin geliştirilmesi, ekonomide toplamverimliliğin arttõrõlmasõ, sanayi ve hizmetler ağõrlõklõ bir istihdamyapõsõna ulaşõlmasõ, işsizliğin azaltõlmasõ, sağlõk hizmetlerinde kaliteninyükseltilmesi, sosyal güvenliğin yaygõnlaştõrõlmasõ, sonuç olarak refahdüzeyinin yükseltilmesi ve yaygõnlaştõrõlmasõ hedeflenmekte, ülkemizinhedefleri ile uyumlu olarak yeni bin yõlda Avrupa Topluluğu ve dünya ilebütünleşme amaçlanmaktadõr.8. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ çalõşmalarõna toplumun tümkesimlerinin katkõsõ, her sektörde toplam 98 Özel İhtisas Komisyonukurularak sağlanmaya çalõşõlmõştõr. Planlarõn demokratik katõlõmcõniteliğini güçlendiren Özel İhtisas Komisyonlarõ çalõşmalarõnõn dünya ilebütünleşen bir Türkiye hedefini gerçekleştireceğine olan inancõmõzla,konularõnda ülkemizin en yetişkin kişileri olan Komisyon Başkan veÜyelerine, çalõşmalara yaptõklarõ katkõlarõ nedeniyle teşekkür eder,Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ’nõn ülkemize hayõrlõ olmasõnõdilerim.

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKONULARİÇİNDEKİLERSAYFADİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİI. GİRİŞ 11.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 1II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 22.1. Mevcut Durum 22.1.1. Sektördeki Kuruluşlar 22.1.3. Üretim 42.1.3.1. Üretim Yöntemi – Teknoloji 42.1.3.2. Ürün Standartlarõ 52.1.3.3. Üretim Miktarõ ve Değeri 52.1.3.4. Maliyetler 62.1.4. Dõş Ticaret Durumu 92.1.4.1. İthalat 92.1.4.2. İhracat 112.1.4.3. Serbest Bölgelerde Sektörel Faaliyetler 132.1.5. Fiyatlar 132.1.6. İstihdam 142.1.7. Sektörün Rekabet Gücü 142.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkiler 162.1.9. Mevcut Durumun Değerlendirilmesi 16III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR 183.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) Gelişmeler 183.1.1. Üretim Projeksiyonu (1999-2005) 183.1.2. İthalat Projeksiyonu 183.1.3. Teknolojide Muhtemel Gelişmeler 193.1.4. Rekabet Gücünde Gelişmeler 193.1.5. Çevreye Yönelik Politikalar 193.1.6. Diğer Sektörler Ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 203.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Beklenen Gelişmeler 20IV. PLANLANAN YATIRIMLAR 214.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõm 214.1.1. Bitmiş Projeler 214.1.2. Devam Eden Projeler 214.3. Muhtemel Yatõrõm Alanlarõ 22V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASALVE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 235.1. Kõsa Dönem Düzenlemeleri 235.2. Uzun Dönem Düzenlemeleri 23iiihttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKONULARSAYFAŞARAP SANAYİİI. GİRİŞ 271.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 271.1.1. Tarif 271.1.2. Sõnõflandõrma 27II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 302.1. Mevcut Durum 302.1.1. Sektördeki Kuruluşlar 302.1.2. Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ 322.1.3. Üretim 322.1.3.1. Üretim Yöntemi-Teknoloji 322.1.3.2. Ürün Standartlarõ 332.1.3.3. Üretim Miktarõ ve Değerleri 332.1.3.4. Maliyetler 342.1.4. Dõş Ticaret Durumu 352.1.4.1. İthalat 352.1.4.2. İhracat 362.1.4.3. Serbest Bölgelerde Sektör Faaliyetler 372.1.5. Fiyatlar 372.1.6. İstihdam 372.1.7. Sektörün Rekabet Gücü 382.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkiler 402.1.9. Mevcut Durumun Değerlendirilmesi 402.2. Dünyadaki Durum ve AB Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle Mukayese 412.3. Sektörün Sorunlarõ 41III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR 433.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2000-2005) Gelişmeler 433.1.1. Talep Projeksiyonu 433.1.2. Üretim Projeksiyonu (2000-2005) 443.1.3. İthalat Projeksiyonu 443.2. Uzun Dönemde Gelişmeler 443.1.6. Çevreye Yönelik Politikalar 453.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 45IV. PLANLANAN YATIRIMLAR 474.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ 474.2. Planlanan Yatõrõmlarõn Katkõlarõ 474.3. Muhtemel Yatõrõm Alanlarõ 47V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASALVE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 48ivhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKONULARSAYFABİRA VE MALT SANAYİİI. GİRİŞ 511.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 51II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 522.1. Mevcut Durum 522.1.1. Sektördeki Kuruluşlar 522.1.2. Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ 532.1.3. Üretim 542.1.3.1. Üretim Yöntemi-Teknoloji 542.1.3.2. Ürün Standartlarõ 562.1.3.3. Üretim Miktarõ ve Değeri 582.1.4. Dõş Ticaret Durumu 602.1.4.1. İthalat 602.1.4.2. İhracat 612.1.5. Fiyatlar 632.1.6. İstihdam 642.1.7. Sektörün Rekabet Gücü 642.1.7.1. Sektörün Rekabet Durumu 642.1.7.2. Sektörün Rekabet Gücü Göstergeleri 662.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayii ile İlişkiler 662.1.9. Mevcut Durumun Değerlendirilmesi 672.2. Dünyadaki Durum ve AB, Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle Mukayese 672.3. Sektörün Sorunlarõ 692.3.1. Bira Sektörü Sorunlarõ 692.3.2. Malt Sektörü Sorunlarõ 702.3.3. Şerbetçiotu Sektörü Sorunlarõ 72III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR 743.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) Gelişmeler 743.1.1. Talep Projeksiyonu 743.1.2. Üretim Projeksiyonu 753.1.3. İthalat Projeksiyonu 763.1.4. Teknolojide Muhtemel Gelişmeler 763.1.5. Rekabet Gücünde Gelişmeler 773.1.6. Çevreye Yönelik Politikalar 773.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 773.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji veRekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 78IV. PLANLANAN YATIRIMLAR 784.1. Teşvik Belgesi Almõş Yatõrõmlar 784.2. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ 78V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİ YASALVE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 795.1. Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler 795.5. Öngörülen Düzenlemelerin, Yatõrõmlarõn ve Uygulanacak Politikalarõn Getirileri80vhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKONULARSAYFAMEŞRUBAT SANAYİİI. GİRİŞ 831.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlarõ 83II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 832.1. Mevcut Durum 832.1.1. Sektördeki Kuruluşlar 832.1.2. Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ 842.1.3. Üretim 852.1.3.1. Üretim Yöntemi-Teknoloji 852.1.3.2. Ürün Standartlarõ 852.1.3.3. Üretim Miktar ve Değerleri 852.1.3.4. Maliyetler 862.1.4. Dõş Ticaret Durumu 862.1.4.1. İthalat 862.1.4.2. İhracat 872.1.5. Fiyatlar 872.1.6. İstihdam 872.1.7. Sektörün Rekabet Gücü 882.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkiler 882.2. Sektörün Sorunlarõ 88III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR 893.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) Gelişmeler 893.1.1. Talep Projeksiyonu 893.1.2. İhracat Projeksiyonu (1999-2005) 903.1.3. İthalat Projeksiyonu 903.1.4. Teknolojide Muhtemel Gelişmeler 913.1.5. Rekabet gücünde gelişmeler 913.1.6. Çevreye Yönelik Politikalar 923.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 923.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji veRekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 92IV. PLANLANAN YATIRIMLAR 934.1. Teşvik Belgesi Almõş Yatõrõmlar 934.2. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõmõ 93V. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİYASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR93vihttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKONULARSAYFASU SANAYİİI. GİRİŞ 971.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõ 97II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 972.1. Mevcut Durum 972.1.1. Sektördeki Kuruluşlar 972.1.2. Mevcut Kapasite ve Kullanõmõ 1012.1.3. Üretim 1022.1.4. Dõş Ticaret Durumu 1032.1.4.1. İthalat 1032.1.4.2. İhracat 1032.1.5. İstihdam 1032.1.6. Sektörün Rekabet Gücü 1042.2. Sektörün Sorunlarõ 104III. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR 1063.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001–2005) Gelişmeler 1063.1.1. Rekabet Gücünde Gelişmeler 1063.1.2. Çevreye Yönelik Politikalar 1063.1.3. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler 1063.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji veRekabet Gücünde Muhtemel Gelişmeler 106IV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKLİYASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VE UYGULANACAK POLİTİKALAR 1074.1. Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler 107ISBN 975 – 19 – 2557 - 6 (basõlõ nüsha)Bu Çalõşma Devlet Planlama Teşkilatõnõn görüşlerini yansõtmaz. Sorumluluğu yazarõna aittir. Yayõn ve referans olarakkullanõlmasõ Devlet Planlama Teşkilatõnõn iznini gerektirmez; İnternet adresi belirtilerek yayõn ve referans olarakkullanõlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir.Bu yayõn 1500 adet basõlmõştõr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyasõ üretilmiştir.viihttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUGÖREVİ ADI SOYADI KURUMUProf. Dr. Nihat AKTAN Ege ÜniversitesiDoç. Dr. Ertan ANLI Ankara ÜniversitesiGenel Müdür Ahmet ATAY Põnar Su San. A.Ş.Operasyon Müdürü Ayhan ATILIR Efes PİLSENMüessese Müdür Yrd. Fügen BASMACI TEKELÜretim Şube Md. Mehmet BAŞKAYA TEKELMurahhas Üye Ali BAŞMAN Kavaklõdere ŞaraplarõSatõş Md. Bülent ÇELİKMEN Efes Paz.-Dağ. A.Ş.Çetin DERBİMeşrubatçõlar DerneğiYönetim Kurulu Bşk. Orhan DİREN Dimes Gõda A.Ş.Yönetim Kurulu Bşk. Mehmet ERBAK Erbak-Uludağ A.Ş.Yönetim Kurulu Bşk. Ali GÖK TEKELGenel Müdür Coşkun GÜNER Sevilen ŞaraplarõDanõşman Tuna GÜNGÖR U.D.V.Cumhur KARCICoca ColaYönetim Kurulu Bşk. Mehmet KARDEŞ Kardelen Kaynak Su A.Ş.Finansman Md. Ömer KAYA Kardelen Kaynak Su A.Ş.Operasyon Direktörü Osman MUT Efes PİLSENGenel Müdür Murat ORAL Doluca ŞaraplarõZafer OYLANFruko Meşrubat San. A.Ş.Genel Müdür Yrd. Oktay ÖNDERER TEKELİsmail ÖZDEMİR Dağdelen Kaynak SularõFehmi ÖZKANU.D.V.Fabrika Müdürü Rõfat ÖZTAŞ TEKELA.P.K. Daire Bşk. Mehmet SAYSEL TEKELÜretim ve Kalite Kntr. Md. Sait SEZGİNErbak-Uludağ A.Ş.Genel Müdür Yrd. Üzeyir ŞİMSEK Bimpaş A.Ş.Müessese Müdür Yrd. Cevdet TERLİKSİZ TEKELFabrika Md. Atilla YILDIRIM Fruko Meşrubat San. A.Ş.Genel Müdür Ahmet Şükrü YILMAZ Bimpaş A.Ş.Not: Üyeler, soyadõna göre alfabetik olarak sõralanmõştõr.http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUGÖREVİ ADI SOYADI TEMSİL ETTİĞİ KURULUŞÖİK Başkanõ Oktay ÖNDERER TEKELKoordinatör İhsan TÜRKER Devlet Planlama TeşkilatõKoordinatör Bora KOLFAL Devlet Planlama TeşkilatõÖİK Raportörü Ali GÖK TEKELDİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege ÜniversitesiRaportör Fügen BASMACI TEKELÜye Mehmet SAYSEL TEKELÜye Cevdet TERLİKSİZ TEKELÜye Rõfat ÖZTAŞ TEKELÜye Fehmi ÖZKAN U.D.V.Üye Tuna GÜNGÖR U.D.V.ŞARAP SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Ali BAŞMAN Kavaklõdere ŞaraplarõRaportör Mehmet BAŞKAYA TEKELÜye Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege ÜniversitesiÜye Doç. Dr. Ertan ANLI Ankara ÜniversitesiÜye Mehmet SAYSEL TEKELÜye Fügen BASMACI TEKELÜye Murat ORAL Doluca ŞaraplarõÜye Coşkun GÜNER Sevilen ŞaraplarõÜye Orhan DİREN Dimes Gõda A.Ş.BİRA VE MALT SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Osman MUT Efes PİLSENRaportör Üzeyir ŞİMSEK Bimpaş A.Ş.Üye Rõfat ÖZTAŞ TEKELÜye Bülent ÇELİKMEN Efes Paz.-Dağ. A.Ş.Üye Ayhan ATILIR Efes PİLSENMEŞRUBAT SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Mehmet ERBAK Erbak-Uludağ A.Ş.Raportör Atilla YILDIRIM Fruko Meşrubat San. A.Ş.Üye Cumhur KARCI Coca ColaÜye Çetin DERBİ Meşrubatçõlar DerneğiÜye Sait SEZGİN Erbak-Uludağ A.Ş.Üye Zafer OYLAN Fruko Meşrubat San. A.Ş.SU SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Mehmet KARDEŞ Kardelen Kaynak Su A.Ş.Raportör Ahmet ATAY Põnar Su San. A.Ş.Üye Ahmet Şükrü YILMAZ Bimpaş A.Ş.Üye Ömer KAYA Kardelen Kaynak Su A.Ş.Üye İsmail ÖZDEMİR Dağdelen Kaynak Sularõhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuSEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUDİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuDİSTİLE ALKOLLÜ İÇKİLER SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege ÜniversitesiRaportör Fügen BASMACI TEKELÜye Mehmet SAYSEL TEKELÜye Cevdet TERLİKSİZ TEKELÜye Rõfat ÖZTAŞ TEKELÜye Fehmi ÖZKAN U.D.V.Üye Tuna GÜNGÖR U.D.V.http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuI. GİRİŞ1.1. Sektörün Tanõmõ ve SõnõrlanmasõÜlkemizde distile alkollü içkilerin üretim ve denetlenmesi, 28.06.1995 tarih ve 22327sayõlõ Resmi Gazetede yayõnlanan 560 sayõlõ “Gõdalarõn Üretimi, Tüketimi veDenetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname” ve buna bağlõ yayõnlananmevzuat çerçevesinde yürütülmektedir.Türk Gõda Kodeksi’ne göre, distile alkollü içkiler:a) Kendine özgü organoleptik karakteri olan ve alkol miktarõ +20 0 C’de hacmen %15’den fazla olan,b) Aroma katõlmõş veya katõlmamõş doğal fermantasyon ürünlerinin doğrudandistilasyonu ve/veya bitkisel maddelerin maserasyonu ile ve/veya tarõmsalkökenli etil alkol ve/veya tarõmsal kökenli distilat ve/veya brendilere bu kodeksdoğrultusunda aroma maddeleri ve tatlandõrõcõlarõn katõlmasõ ile üretilen,c) Veya bir distile alkollü içkinin;- Bir veya birden fazla distile alkollü içki ile,- Tarõmsal kökenli etil alkol, tarõmsal kökenli distilat veya brendiler ile,- Bir veya birden fazla alkollü içki ile,- Bir veya birden fazla içecek ile,karõştõrõlmasõndan elde edilen içkidir.Ülkemizde üretilen distile alkollü içkilerin Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlarõ (GTİP)aşağõda verilmektedir:GTİP:Malt Viski ............ 2208.30.32 00 00Distile Cin ........... 2208.50.11 00 00Votka .................. 2208.60.11 00 00Türk Rakõsõ ......... 2208.90.48 00 11Kanyak, Brendi ... 2208.20.12 00 00Likörler ........ ....... 2208.70.10 00 001http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuII. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR2.1. Mevcut DurumÜlkemizde distile alkollü içkilerin tümü, mevcut yasal yapõ çerçevesinde Tekeltarafõndan üretilmektedir. İç tüketime sunulan distile alkollü içkinin yaklaşõk % 80’i,ihraç edilen distile alkollü içkinin yaklaşõk %95’i Türk Rakõsõdõr.Ayrõca, son yõllarda sektöre içki ithalatõ konusunda faaliyet gösteren firmalarkatõlmõştõr.2.1.1. Sektördeki KuruluşlarOsmanlõ İmparatorluğu döneminde küçük kapasiteli özel sektör işletmelerindegerçekleştirilen içki üretimi, zaman zaman yasaklamalarla Cumhuriyet döneminekadar gelmiş; 1924 yõlõnda vergi gelirinin Duyun-u Umumiye İdaresi’ne devri amacõylayapõlan yasal düzenlemenin ardõndan 1926 yõlõnda 790 sayõlõ Kanun ile üretiminDevlet İnhisarõ tarafõndan yürütülmesi öngörülmüştür.1932 yõlõndan itibaren İnhisarlar Genel Müdürlüğü, 1941 yõlõndan sonra Tekel GenelMüdürlüğü olarak sürdürülen alkollü içki üretim faaliyetleri, 1942’de yayõnlanan“İspirto ve İspirtolu İçkiler Kanunu” ile yasal düzenlemesine kavuşmuş ve günümüzedeğin bu yasa kapsamõnda süregelmiştir.Distile alkollü içkilerin üretimi, 4250 sayõlõ Yasa gereği, devlet tekeli altõndabulunmakta ve bu görev Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri GenelMüdürlüğü bünyesinde Alkollü İçkiler Sanayii Müessese Müdürlüğüne bağlõ olarakfaaliyet gösteren işletmeler tarafõndan yürütülmekte olup, bu işletmeler hakkõndabilgiler aşağõda tablo halinde sunulmuştur .Yurt içinde üretilen ve özellikle 1980 yõlõndan itibaren artan miktarlarda ithal edilendistile alkollü içkilerin pazarlamasõ, yine aynõ Genel Müdürlük bünyesinde bulunanPazarlama ve Dağõtõm Müessese Müdürlüğünün tüm yurda dağõlmõş satõşorganizasyonu ile gerçekleştirilmiştir.1994 yõlõnda Tekel 81 il bazõnda kurduğu satõş organizasyonunu “toptan satõcõlõk”sistemine çevirmiş ve bölgesel ihaleler ile alkollü içki dağõtõmõ için firmalar belirlemiş;illerde kurulu depolardan özel firmalar eliyle dağõtõma başlamõştõr.1996 yõlõ başõndan itibaren 4250 sayõlõ Kanun ve Gümrük Birliği Anlaşmasõ kurallarõuyarõnca, “viski ve tabii köpüren şaraplar”õn ithalatõ serbest kalmõş ve bu konuda ticarifaaliyet gösteren firmalar kurulmuştur.İthal içki sektöründe faaliyet gösteren firmalar ve faaliyet konularõ Tablo 1’degösterilmiştir:2http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 1. Distile Alkollü İçkiler Sektöründeki Önemli KuruluşlarSõra No Kuruluşun Adõ Yeri Mülkiyeti ÜretimKonusu1998 YõlõKapasitesi(1000 lt)İşçiSayõsõ1 İçki Fab. İstanbul Tekel Rakõ 18.740 530Votka 9.0002 İçki Fab. İzmir Tekel Rakõ 10.220 366Suma 2.8803 İçki Fab. Tekirdağ Tekel Rakõ 12.030 401(*)Suma 3.0004 İçki Fab. Nevşehir Tekel Rakõ 20.700 309Suma 5.0005 İçki Fab. Diyarbakõr Tekel Rakõ 10.220 369Suma 3.6006 İçki Fab. Gaziantep Tekel Rakõ 10.010 2127 İçki Fab. Ankara Tekel Rakõ Dolumu 6.500 214Viski 4508 Likör ve Cin Fab. İstanbul Tekel Cin 4.800 165Likör 2.0009 Kanyak Fab. Çanakkale Tekel Kanyak 1.400 12510 Suma Fab. Alaşehir Tekel Suma 4.800 14911 Suma Fab. Karaman Tekel Suma 4.800 16512 Suma Fab. Şanlõurfa Tekel Suma 3.600 11413 Suma Fab. Kilis Tekel Suma 3.600 139Kaynak: Tekel Kayõtlarõ(*)Tekirdağ İşletmemizde mevcut işçi kapasitesi ile ayrõca yõllõk 5 milyon litre şarap üretimi yapõlmaktadõr.İçki ithalatõ faaliyetinde bulunan firmalar ve bunlarõn yaklaşõk toplam 7.000.000 lt’likithal içki pazarõ içerisindeki (gümrüklü + gümrüksüz) paylarõ Tablo 2’de verilmektedir.Tablo 2. İthal İçki Pazarõndaki Önemli KuruluşlarŞirket AdõMenşeiPazarPayõİştigal Sahasõ1 United Distillers&Vintners İngiltere % 60 Viski, cin, votka, likör2 Seagram Kanada % 10 Viski, cin, votka, rom3 Allied Domecq (Acenta) İngiltere % 5 Viski, cin, likör4 Brown Forman (Acenta) Amerika % 5 Burbon, likör5 Bacardi-Martini (Acenta) Latin Amerika % 4 Rom, aperatif ,viski6 Pernod Ricard (Acenta) Fransa % 1 Likör, aperatif7 Diğerleri % 15 Viski,likör,votka,tekilaKaynak: Sektör Firmalarõ3http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.2. Mevcut Kapasite ve KullanõmõDistile alkollü içkiler sektöründeki kurulu kapasite durumu Tablo 3’de verilmektedir.Tablo 3. Distile Alkollü İçkiler Sektöründe Kurulu Kapasite DurumuSõra Ana Kapasite Kapasite Yõllar Yõllõk Artõş(%)No Mallar K.K.O. Birimi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ Kapasite Milyon lt 76.550 76.550 78.620 81.920 - 3 4K.K.O. % 87 98 97 952 Votka Kapasite Milyon lt 7.200 9.000 9.000 9.000 25 - -K.K.O. % 91 100 87 1083 Cin Kapasite Milyon lt 4.800 4.800 4.800 4.800 - - -K.K.O. % 67 82 68 584 Kanyak Kapasite Milyon lt 1.400 1.400 1.400 1.400 - - -K.K.O. % 38 68 55 615 Likör Kapasite Milyon lt 1.800 2.000 2.000 2.000 11 - -K.K.O. % 79 102 97 956 Viski Kapasite Milyon lt 450 450 450 450 - - -K.K.O. % 36 78 62 897 Suma Kapasite Milyon lt 26.720 30.720 33.320 34.880 15 8 5K.K.O. % 71 89 90 79Kaynak : Tekel Kayõtlarõ2.1.3. Üretim2.1.3.1. Üretim Yöntemi – TeknolojiDistile alkollü içki sektöründe Türkiye adõ ile özdeşleşebilecek geleneksel ve özgüniçkimiz “Türk Rakõsõ”dõr. Türk Rakõsõnõn Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkolİşletmeleri Genel Müdürlüğü adõna, 25 Mart 1997 tarihinden itibaren geçerli olmaküzere 555 sayõlõ Coğrafi İşaretlerin Korunmasõ Hakkõndaki Kanun HükmündekiKararname’nin 12. maddesi gereğince “Menşe Tescili” yaptõrõlmõştõr.Halen Tekel tarafõndan üretilerek piyasaya sunulan içkileri, “Türk Rakõsõ”, “Votka”,“Distile Cin”, “Malt Viskisi”, “Kanyak”, “Brendi”, “Meyve Likörleri” ve “Likörler” anabaşlõklarõ altõnda sõnõflandõrmak mümkündür. Bu kategorilerde değişik ticari markalarile piyasaya sunulan distile alkollü içkilerin tümü, 21.10.1995 tarih ve 22440 sayõlõResmi Gazetede yayõnlanarak yürürlüğe giren “Türk Gõda Kodeksi – Distile Alkollüİçkiler” Tebliği’ne uygun olarak üretilmektedir.Sektörde kullanõlan teknolojiyi, “geleneksel üretim tarzõna sadõk kalarak yenilik vegelişmelerden yararlanõlmõş” olarak tanõmlamak mümkündür. Bu anlamda Tekeltarafõndan üretilen alkollü içkilerin büyük kõsmõ, coğrafi bölgelere bağlõ doğal tarõmsalgirdiler ile ve geleneksel yöntemlerle üretilen, dolayõsõyla dünya içki literatüründedeğerli kabul edilen ve az bulunan ürünlerdir.4http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuAlkollü içki sektöründe, doğal tarõmsal hammaddeler ile, geleneksel yöntemlerle,emek yoğun olarak ve küçük partiler halinde yapõlan üretim, ürün imajõna değerkatmakta ve piyasadaki satõş değerini arttõrmaktadõr. Bu nedenle teknolojikgelişmelerin çok dikkatle ve geleneksel yapõyõ bozmadan uyarlanmasõ, özellikle enerjitasarrufu, ambalaj iyileştirilmesi, idame yenileme gibi nedenlerle yatõrõmlarõnprojelendirilmesi önem arz etmektedir.ABD, AB ve diğer rakip ülkeler ile karşõlaştõrõldõğõ zaman, Türkiye’de üretilen içkilerinöncelikle, ambalaj ve piyasaya sunum yöntemleri açõsõndan iyileştirmeye ihtiyaçduyduğu söylenebilir. Ayrõca, bir yõl içinde eğitim kurumlarõnda distile alkollü içkilerkonusunda yapõlan çalõşmalar incelenirse yetersizliği görülecek ve bu konuda Ar-Geçalõşmalarõna ağõrlõk verilmesi gereği ortaya çõkacaktõr.Alkollü içki konusunda ülkemizin en önemli eksikliğinin, ülke, belli bölge veya bellişehirlerin tarihi motifleri arasõnda yerleştirilmiş içki çeşitlerimizin olmamasõ; kõsacakültür varlõklarõmõz arasõnda tanõmlana gelen içki çeşitlerimizin bulunmamasõ olduğudüşünülmektedir.Bundan sonraki yatõrõmlarõn, özellikle içkilerimizin tarihsel geçmişini ve kültür mirasõolarak değerini yansõtmaya yönelik yapõlandõrõlmasõ; İstanbul’da Türkiye Cumhuriyetiile yaşõt olan Paşabahçe Fabrikamõzõn, Ankara’da Atatürk’ün mirasõ kabuledilebilecek Ankara Fabrikamõzõn, Tekirdağ’da Cumhuriyet dönemi şarapçõlõğõnõnsimgesi sayõlan Tekirdağ Fabrikamõzõn mimari yapõlarõ korunarak iyileştirilmeleri vebulunduklarõ şehrin tanõmlayõcõ unsurlarõ haline gelmeleri amacõyla çalõşmalaryapõlmasõ, pek de azõmsanmayacak alkollü içki geleneğimizin turizm amaçlõtanõtõmlarda kullanõlacak şekilde geliştirilmesi planlanmalõdõr.2.1.3.2. Ürün StandartlarõDistile alkollü içkiler, Türk Gõda Kodeksi’nin ilgili Tebliği’ne uygun olaraküretilmektedir ve bu Tebliğ Avrupa Birliğinin ilgili mevzuatõ ile uyumlaştõrõlmõştõr.ISO 9000 serisinin ilgili standartlarõna uyum sağlanarak belge alõnmasõna yönelikçalõşmalar başlatõlmõştõr.2.1.3.3. Üretim Miktarõ ve DeğeriDistile alkollü içkiler sektörünün üretim miktar ve değerine ait veriler Tablo 4, 5 ve6’da verilmektedir.5http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 4. Üretim MiktarõBirim: 1000 LtSõra Ana MallarYILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%)No1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 67.191 73.257 71.995 77.878 9 -2 82 Votka 6.677 8.826 7.815 9,593 32 -11 233 Cin 3.248 3.829 3.136 2.695 18 -18 -144 Kanyak 956 979 718 847 2 -26 185 Brendi 250 275 240 273 10 -13 146 Viski 128 158 140 142 23 -11 17 Likör 1.447 2.011 1.921 1.847 40 -4 -4KAYNAK : Tekel KayõtlarõTablo 5. Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla)Birim: 1000 TLSõraYILLARYILLIK ARTIŞ(%)Ana MallarNo1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 3.904.835.364 7.751.368.418 16.393.523.576 30.553.649.468 98 111 862 Votka 248.596.326 639.804.610 1.227.241.822 2.042.886.862 157 92 663 Cin 140.427.215 322.068.861 640.618.911 674.345.020 129 99 54 Kanyak 70.220.911 105.286.435 128.004.016 359.572.487 50 22 1815 Brendi 11.137.870 22.994.260 40.647.181 100.552.140 106 77 1476 Viski 10.119.867 21.463.896 40.830.085 83.322.295 112 90 1047 Likör 71.152.204 176.665.437 354.663.914 512.967.310 15 148 101KAYNAK : Tekel KayõtlarõTablo 6. Üretim Değeri (1998 Yõlõ Fiyatlarõyla)SõraYILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)Ana MallarNo1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 26.113.453.200 28.629.025.900 28.142.791.231 30.553.649.468 9 -2 82 Votka 1.416.159.059 1.888.429.712 1.667.632.500 2.042.886.862 33 -12 223 Cin 808.770.053 951.576.773 786.428.100 674.345.020 18 -17 -144 Kanyak 388.830.108 404.913.705 302.715.620 359.572.487 4 -25 195 Brendi 92.080.715 101.288.749 88.397.449 100.552.140 10 -13 146 Viski 75.107.416 92.710.671 82.148.800 83.322.295 23 -11 17 Likör 401.875.310 558.550.030 533.519.330 512.967.310 39 -4 -4KAYNAK : Tekel Kayõtlarõ2.1.3.4. MaliyetlerSektöre ait bazõ ürünlerinin ticari ve sõnai maliyetlerine dair veriler Tablo 7’de, birimüretim girdilerine dair veriler ise Tablo 8’de verilmektedir.6http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 7. Ticari ve Sõnai Maliyet Karşõlaştõrõlmasõ (TL/ Şişe)YlLLAR YlLLIK ARTIŞ (%)Ürün 1995 1996 1997 1998 1996 1997 1998Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari Sõnai Ticari(TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL) (TL)Altõnbaş Rakõ 70 cl 87.288 91.027 132.362 137.005 323.593 335.275 627.541 648.257 52 51 144 145 94 93Kulüp Rakõ 70 cl 57.196 60.700 99.771 104.664 272.593 285.072 495.418 515.127 74 72 173 172 82 81Yeni Rakõ 70 cl 39.637 44.217 72.744 79.818 156.200 195.650 244.294 270.074 84 81 115 145 58 38N. Votka 70 cl 24.941 28.591 48.911 53.820 108.283 120.068 128.533 147.927 96 88 121 123 19 23B. Boğa Votka 70 cl 21.270 24.330 38.803 43.175 85.916 95.874 137.556 158.374 82 77 121 122 60 65Altõnbaşak 70 cl 70.075 75.674 132.951 143.503 232.094 254.125 90 90 75 77VotkaCin 70 cl 29.581 40.696 55.575 64.703 139.634 159.555 130.578 165.290 88 59 151 147 (-6) 4Tabii Kanyak 70 cl 49.218 63.299 69.734 84.841 111.651 140.834 204.705 246.956 4 34 60 66 83 75Truva Kanyak 70 cl 56.394 66.694 100.033 105.496 143.902 174.015 212.454 278.965 77 58 44 65 48 60Ankara Viskisi 70 cl 55.317 67.458 95.141 116.317 203.621 231.982 353.407 410.744 72 72 114 99 74 77Nane Likörü 50 cl 23.497 31.827 43.339 49.875 88.459 103.089 108.237 133.031 84 57 104 107 22 29Brendi 70 cl 31.133 41.429 58.562 67.516 118.494 125.815 254.263 257.826 88 63 102 86 115 105Tablo 8. Birim Üretim Girdileri (1000 hl. için, 1998 Fiyatlarõ)GİRDİLER BİRİM MİKTAR DEĞERLER (TL)A-HAMMADDELER1-RAKISuma Hl 337,5 33.570.618.000Saf alkol Hl 112,5 2.536.278.000Anason Ton 7,5 4.621.925.000Şeker Kg 467 86.634.000Su m3 55 49.812.000.0002-VOTKASaf alkol Hl 400 9.017.877.000Şeker Kg 300 55.653.000Su m3 60 54.336.0003-CİNSaf alkol (100) Hl 505,77 4.984.719.000Ardõç Kg 510 142.397.000Şerbetçi otu Kg 40 77.378.000Kişniş Kg 4 1.628.000Şeker şurubu Hl 10 215.879.000Melek otu Kg 5,62 49.761.000Su m3 106 65.113.0004-KANYAKKanyak sumasõ Hl 575 27.760.736.000Badem enfizyonu Hl 12 498.045.000Pekmez Kg 325 96.962.000Karamel Kg 40 18.744.000Su m 3 41 14.531.0007http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu5-BRENDİKanyak Sumasõ Hl 257,1 12.422.000.000Şarap Distilatõ Hl 192,2 18.346.000.000Şeker Şurubu Hl 7 107.974.000.000Karamel Kg 10 4.686.000.000Alkola Hl 2,6 28.000.000.000Enfüzyon Hl 5,5 80.626.000.000Su m3 53 18.783.000.0006-VİSKİMalt Kg 181.000 17.420.914.000Su m3 15.870 12.124.680.0007-LİKÖR (AROMALI)Saf alkol (100) Hl 259,35 2.556.076.000Şeker şurubu Hl 155 2.677.475.000Esans Kg 78,8 436.645.000Su m3 80 49.141.0008-LİKÖR (YAŞ MEYVE)Saf alkol (100) Hl 258,27 2.545.432.000Şeker şurubu Hl 107 1.848.322.000Enfizyon Hl 335,48 382.773.000Su m3 105 64.498.0009-NARENCİYE LİKÖRÜSaf alkol (100) Hl 324,41 3.197.288.000Alkolalar Hl 124,4 32.909.000Şeker şurubu Hl 160,75 2.776.801.000Su m3 80 49.141.000B-DİĞER1-RAKIŞişe (35 cl) Adet 285.714 9.142.848.000Şişe (70 cl) Adet 142.857 7.571.421.000Etiket Adet 142.857 50.000.000Kapak Adet 142.857 150.000.000K. kutu Adet 11.905 116.669.000İşçi Kişi 28 27.440.000Yakõt(Buhar) Ton 600 69.000.000Elektrik Kw 440 8.712.0002-VOTKAŞişe (35 cl) Adet 285.714 9.142.848.000Şişe (70 cl) Adet 142.857 7.571.421.000Etiket Adet 142.857 71.428.500Kapak Adet 142.857 2.142.855.000İşçi Kişi 22 23.650.000Yakõt(Buhar) Ton 600 69.000.000Elektrik Kw 440 8.712..0003-CİNŞişe (35 cl) Adet 285.714 8.740.391.000Şişe (70 cl) Adet 142.857 6.270.518.000Kapak(70cl) Adet 142.857 528.669.000Etiket(70cl) Adet 142.857 114.529.000İşçi Kişi 22 980.846.000Yakõt Ton 10,083 549.056.000Elektrik Kw 3.140 59.987.0008http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu4- KANYAKŞişe(20cl) Adet 500.000 14.943.500.000Şişe(35cl) Adet 285.715 7.671.447.000Şişe(70cl) Adet 142.857 6.083.893.000Etiket Adet 142.857 211.215.553Kapak Adet 142.857 523.431.712İşçi Kişi 14 5.670.000.000Elektrik Kw 3500 52.500.0005-BRENDİŞişe (70cl) Adet 142.857 7.104.066.000Etiket Adet 142.857 212.485.000Kapak Adet 142.857 459.519.000İşçi Kişi 14 1.181.250.000Elektrik Kw 525 7.875.0006-VİSKİŞişe (70 cl) Adet 142.857 9.936.700.000Etiket Adet 142.857 1.114.292.000Kapak Adet 142.857 928.577.000İç Kutu Adet 142.857 2.640.028.000Dõş Kutu Adet 11.905 395.463.000İşçi Kişi 25 10.320.000.000Yakõt (Doğalgaz) M3 210.757 10.918.000.000Elektrik Kw 10.126 180.086.0007-LİKÖRŞişe(50cl) Adet 200.000 9.169.205.000Kapak Adet 200.000 722.256.000Etiket Adet 200.000 353.897.000İşçi Kişi 19 862.540.000Yakõt Ton 10.48 570.674.000Elektrik Kw 3.330 63.617.000Kaynak:Tekel kayõtlarõ2.1.4. Dõş Ticaret Durumu2.1.4.1. İthalatDistile alkollü içeceklerin Duty Free’ye (vergisiz) ve İç Pazara (vergili) 2 ayrõ kanaldantoplam 7 milyon litre olarak ithal edildiği tahmin edilmektedir.1. Ürün İthalatõ (Vergisiz)İthal içki pazarõnõn yaklaşõk 4,5 milyon litresini vergisiz Duty Free mallarõoluşturmaktadõr. Bunun %70’i viski, %9’u likör, %8’i votka, %3’ü cin ve %10’u dadiğer içki gruplarõndan oluşmaktadõr.9http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2. Ürün İthalatõ (Vergili)Tablo 9. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Miktar olarak)Birim: LtSõra Ürün İsmiYILLARYILLIK ARTIŞ(%)No1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Cinler 148.220 100.295 111.104 37.246 -32 11 -662 Viskiler 1.364.363 1.857.764 1.892.568 2.361.237 36 2 253 Romlar 104.795 126.590 69.407 72.315 21 -45 44 Kanyaklar 34.660 34.555 12.431 10.371 -64 -165 Likörler 267.178 288.035 198.015 139.467 8 -31 -306 Muh.İçkiler 112.432 129.719 83.382 84.459 15 -36 1KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç)Tablo 10. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Değer, CİF, Cari fiyatlar)Birim: 1000$SõraYILLAR YILLIK ARTIŞ (%)Ürün İsmiNo1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Cinler 550.620 546.913 595.022 312.504 0 5 9 -472 Viskiler 7.896.343 6.527.959 5.826.793 6.668.196 -17 -11 143 Romlar 419.072 781.070 345.798 380.460 86 -56 104 Kanyaklar 725.240 687.536 245.745 136.862 -5 -64 -445 Likörler 1.548.691 2.625.890 1.157.506 1.039.936 70 -56 -106 Muh.İçkiler 419.836 771.293 283.713 303.739 84 -63 7KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç)Tablo 11. Distile Alkollü İçkiler Ürün İthalatõ (Değer ,CIF, 1998 Yõlõ Fiyatlarõyla)Birim: 1000$Sõra ÜrünYILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%)No İsmi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Cinler 1.243.566 841.475 932.163 312.504 -32 11 -662 Viskiler 3.725.360 5.100.943 5.277.236 6.668.196 37 3 263 Romlar 551.222 665.863 365.080 380.460 21 -45 44 Kanyaklar 457.512 456.126 164.086 136.862 -64 -165 Likörler 1.993.148 2.148.741 1.477.192 1.039.936 8 -31 -306 Muh.İçkiler 404.755 466.988 300.175 303.739 15 -36 1KAYNAK: DİE ve Tekel KayõtlarõTablo 12. AB , BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Viski İthalatõ (Miktar ve Değer olarak)Miktar: 1000 lmA, Bedel: 1000 USD1995 1996 1997 1998ÜLKE LİTRE USD LİTRE USD LİTRE USD LİTRE USDAB 1.355.648 7.831.552 1.813.202 6.382.519 1.813.634 5.504.036 2.204.234 5.999.785ABD 8.715 64.791 29.162 120.802 68.134 305589 152503 664839KANADA 10.800 17.168KKTC 15.400 24.638 4500 357210http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3. Yarõ Ürün İthalatõDeğişik nedenlerle Türkiye Şeker Fabrikalarõ A.Ş.’nin alkol üretimi yetersiz kaldõğõzamanlarda, yurtdõşõndan tarõmsal kökenli etil alkol ithalatõ yapõlarak alkollü içkiüretiminde ve piyasa ihtiyacõnõn karşõlanmasõnda kullanõlmõştõr.Tablo 13. Yarõ Ürün İthalatõ (Miktar ve Değer olarak)Miktar: 1000 lmA, Bedel: 1000 USDÜrün Ülke 1995 1996 1997 1998Miktar Bedel Miktar Bedel Miktar Bedel Miktar BedelSaf Alkol Fransa 6.007 4.105 13.686 8.977 6.748 4.322 - -Saf Alkol Belçika - - 9.138 5.993 3.086 1.977 7.274 4.709Saf Alkol İngiltere 3.259 2.137 4.315 2.764 - -Üzüm Distilatõ(Nahçõvan)128 84 3.811 2.515 846 576 1.153 7.844. Hammadde İthalatõSektörde hammadde ithalatõ bulunmamaktadõr.2.1.4.2. İhracat4250 Sayõlõ Yasa gereği, distile alkollü içkiler ihracatõ Tekel Genel Müdürlüğütarafõndan yapõlmaktadõr. İhracat direkt veya dolaylõ olarak iki şekildegerçekleştirilmektedir. Distile alkollü içki ihracatõnõn yaklaşõk %90‘õ alõcõ ülkelerdekiithalatçõya doğrudan Tekel tarafõndan gönderilmekte; ayrõca, talep halinde ihraçkaydõyla dõş ticaret şirketlerine döviz karşõlõğõ ürün satõlmakta ve yapõlan ihracat Tekeltarafõndan izlenmektedir.Tablo 14. Distile Alkollü İçkiler İhracatõ (Miktar olarak)Birim: LtSõra Ürün YILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%)No İsmi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 1.497.268 1.622.917 1.439.296 1.577.582 8 -11 102 Votka 453.085 82.708 8.944 2.184 -81 -89 -753 Likör 16.442 5.159 2.006 6.330 -68 -61 2154 Kanyak 1470 798 -46KAYNAK: DİE ve Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç)11http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 15. Distile Alkollü İçkiler İhracatõ (Değer, FOB, Cari Fiyat)Birim: $Sõra Ürün YILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%)No İsmi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 6.312.984 6.790.341 5.053.073 5.876.140 7 -25 162 Votka 317.695 78.756 8.944 2.948 -75 -88 -673 Likör 29.417 9.469 10.917 23.372 -68 15 1144 Kanyak 2.727 1..099 -60KAYNAK: Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç)Tablo 16. Distile Alkollü İçkiler İhracatõ (Değer, FOB, 1998 Yõlõ Fiyatlarõyla)Birim: $Sõra Ürün YILLAR YILLIK ARTIŞLAR( %)No İsmi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Rakõ 5.569.837 6.037.251 5.354.181 5.876.140 8 -11 102 Votka 611.665 111.656 12.075 2.948 -82 -89 -763 Likör 60.671 19.037 7.402 23.372 -68 -61 2164 Kanyak 2030 1099 --46KAYNAK: Tekel Kayõtlarõ (Vergisiz Satõşlar Hariç)Tablo 17. AB, BDT ve Önemli Diğer Ülkelere Distile Alkollü İçkiler İhracatõ (Miktar olarak)AB ÜLKELERİ TOPLAMI YILLIK ARTIŞLAR (%)1995 1996 1997 1998 1996 1997 1998LİTRE LİTRE LİTRE LİTRE % % %RAKI 1.200.100 1.417.980 1.180 663 1.470.989 18 -17 24VOTKA 420 1.134 170LİKÖR 15.404 2.473 1.946 6.120 84 -21 214KANYAK 1.050 168 -84BDT ÜLKELERİ TOPLAMIRAKI 6.432 5.746 1.444 5.460 -11 -75 278VOTKA 120.168 70.660 7.810 2.100 -41 -89 -73LİKÖR 438 1.186 60 210 171 -95 250KANYAK 420 630 50ÖNEMLİ ÜLKELER TOPLAMIRAKI 290.736 199.191 257.189 101.133 -31 29 -61VOTKA 332.917 11.628 84 -97LİKÖR 600 1.500 150KANYAK12http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 18. AB, BDT ve Önemli Diğer Ülkelere Distile Alkollü İçkiler İhracatõ (Değer olarak,FOB, Cari Fiyatlarla)AB ÜLKELERİ TOPLAMI YILLIK ARIŞLAR (%)1995 1996 1997 1998 1996 1997 1998USD USD USD USD % % %LİKÖR 25.710 5.100 10 .808 22.093 80 112 104KANYAK 2 .105 341 -84BDT ÜLKELERİ TOPLAMRAKI 30.399 25 459 5. 068 20.311 -16 -80 300VOTKA 122.236 64.967 7 .719 2.835 -47 -88 -63LİKÖR 2 019 1 .817 109 1.279 -10 -94 1.073KANYAK 622 758 22ÖNEMLİ ÜLKELER TOPLAMIRAKI 481.187 468.818 903. 878 38. 089 -3 93 -57VOTKA 195.459 13.045 113 -93LİKÖR 1.688 2.552 51KANYAK2.1.4.3. Serbest Bölgelerde Sektörel Faaliyetler1985 tarih ve 3218 sayõlõ Serbest Bölgeler Kanunu ile gündeme gelen konu TekelGenel Müdürlüğü‘nün dikkatini çekmiş ve Mersin Serbest Bölgesi’nde toplam 12.000m 2 kapalõ alana sahip olan depolama tesisleri yapõlmõş, 1995 yõlõnda faaliyetegeçerek sõnõrlõ da olsa ihracat amacõ ile kullanõlmaya başlamõştõr.Mersin Serbest Bölgesindeki tesisimiz aracõlõğõ ile distile alkollü içki olarak, 1995yõlõnda 138.192 USD bedelli 65.452 lt Türk Rakõsõ, 1697 USD bedelli 600 lt likör;1996 yõlõnda 129.933 USD bedelli 72.248 lt Türk Rakõsõ ihraç edilmiştir.1996 yõlõnda viski ithalatõnõn serbest bõrakõlmasõ nedeniyle, Serbest Bölgelerden özelsektör tarafõndan 1996 yõlõnda 322.520 USD bedelli 81.608 lt 1997 yõlõnda 703.912USD bedelli 230.213 lt, 1998 yõlõnda 1.774.076 USD bedelli 589.690 lt viski ithaledilmiştir.2.1.5. FiyatlarBazõ sektör ürünlerinin 1995-98 dönemindeki yõllõk ortalama tüketici fiyatlarõna dairbilgiler Tablo 19’da verilmektedir.13http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 19. Distile Alkollü İçkiler Tüketici Fiyatlarõ (TL)SIRA ÜRÜNNO İSMİ1 AltõnbaşRakõBİRİM 1995 Artõş(%)1996 Artõş(%)1997 Artõş(%)199870cl 215.000 191 625.000 84 1.150.000 43 1.650.0002 Kulüp Rakõ 70cl 185.000 186 530.000 79 950.000 37 1.300.0003 Yeni Rakõ 70cl 175.000 197 520.000 73 900.000 39 1.250.0004 BinboğaVotka5 NormalVotka6 TabiiKanyak7 TruvaKanyak8 AnkaraViski70cl 150.000 197 445.000 80 800.000 40 1.125.00070cl 145.000 190 420.000 86 780.000 41 1.100.00070cl 170.000 194 500.000 80 900.000 39 1.250.00070cl 230.000 193 675.000 75 1.180.000 38 1.625.00070cl 250.000 192 730.000 85 1.350.000 39 1.875.0009 Brendi 70cl 130.000 188 375.000 73 650.000 38 900.00010 Cin 70cl 145.000 190 420.000 86 780.000 44 1.125.00011 Likörler 50cl 60.000 200 180.000 89 340.000 47 500.000TÜFE(%)KAYNAK: Tekel Kayõtlarõ76 79.8 99.1 69.72.1.6. İstihdamSektördeki tek üretici kuruluş olan Tekel’in bir KİK olmasõ nedeniyle, istihdam durumudönemsel hükümet politikalarõna paralellik göstermektedir. 1980-1989 arasõ devletinküçülme modeline sadõk kalõnarak eleman alõnmamõş, 1990’larda ise, sadece yeniaçõlan suma işletmeleri için kalifiye eleman ve emekli olanlarõn yerine geçici statüdeçalõştõrõlan işçi alõnmõştõr.Sektörün istihdam politikalarõ açõsõndan en önemli eksiği, “beyin gücü” kabul edilecekkalitede teknik eleman alõmõnõn gerçekleştirilememesi ve iş gücü kalitesinin, gününgereklerine uygun olarak yükseltilememiş olmasõdõr.2.1.7. Sektörün Rekabet GücüYürürlükteki 4250 sayõlõ İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarõ Kanunu gereğince distilealkollü içkilerin tek üreticisi ve viski hariç diğer içkilerin tek ithalatçõsõ Tekel GenelMüdürlüğü’dür. İç pazar tüketimi ve ihracat da birinci sõrayõ, diğerlerine göre büyük14http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporufarklarla, ulusal içkimiz niteliğindeki Türk Rakõsõ almaktadõr.İngiltere’de yayõnlanan “Global Drinks Record”un Kasõm 1999 sayõsõnda yer alanistatistiğe göre, “Yeni Rakõ” dünyada üretilerek pazarlanan 217 alkollü içki arasõnda25. sõrada bulunmaktadõr. Bu somut verinin, çağdaş ve uluslararasõ bir pazarlamatekniği ile Türk Rakõsõ’nõn dünya pazarõna sunulmasõnõn projelendirilmesinde çokönemli bir avantaj olarak kullanõlabileceği açõktõr. Özelleşme programlarõnõngündemde olduğu bu yõllarda en önemli distile alkollü içki projelerinden birisinin “YeniRakõ markasõnõn lisans hakkõ” konusu olacağõ açõktõr.Türkiye iç pazarõ için Türk Rakõsõ geleneğinin çok uzun yõllar etkisini koruyacağõdüşünülmektedir. Bu nedenle, ülkenin turizm konusunda yapacağõ yazõlõ ve sözlü hertürlü tanõtõm programõnda geleneksel içkimizin de yer almasõ, Türk Rakõsõ için yurtdõşõyeni pazarlar aramak kadar, Türkiye’ye gelenlere otantik kültür objesi olaraktanõtõlmasõnõn bir kalkõnma planõ detayõ olarak benimsenmesi önem arz etmektedir.Türkiye’deki yaklaşõk 2,5 milyon litre olan vergisi ödenmiş ithal içki pazarõnda, ayrõca2 milyon litrelik de kayõt dõşõ bir ithal içki pazarõnõn bulunduğu tahmin edilmektedir.Kayõt dõşõ ürünler vergisi ödenmiş ürünlerin yarõ fiyatõna pazarda bulunabilmektedir vebu da vergisi ödenmiş mal alan dürüst perakendecinin rekabet gücünü azaltmaktadõr.Özel sektör bu durumun, Türkiye’de ithal içkilere uygulanan %200’ e varanvergilerden dolayõ kayõt dõşõ ürünlerle vergisi ödenmiş ürünler arasõndaki büyük fiyatfarkõndan kaynaklandõğõnõ düşünmektedir.Distile alkollü içki pazarõnõn, serbest rekabet ortamõna hazõrlanmasõ için ciddi biryeniden yapõlanma sürecine ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Bu süreçte yeni pazarşartlarõnõn oluşmasõnõ ve devamlõlõğõnõ sağlayacak pek çok altyapõ kurumuna ihtiyaçolacaktõr. Bu kurumlardan bir kõsmõnõn, uzun yõllardõr ülkede distile alkollü içki ile ilgilitüm faaliyetleri yürüten Tekel Genel Müdürlüğü bünyesinden oluşturulmasõbeklenebilir. Halk sağlõğõnõ ve büyük miktarda vergi gelirini ilgilendiren distile alkollüiçki konusunu öncelikle bu iki faktör açõsõndan garantiye alõnmasõ gerekmektedir. Bufaktörlerin ardõnda serbest rekabet ortamõnda haksõz rekabetin önlenmesi vetüketicinin korunmasõ amaçlõ çalõşmalar gelir.Halk sağlõğõnõn korunmasõ amacõyla distile alkollü içki uzmanlõk laboratuarlarõnõnoluşturulmasõ; bunlarõn 1. derece, 2. derece ve hakem laboratuarlar olarakyapõlandõrõlmasõ 1. derece laboratuarlarõn yerel, 2. derece laboratuarlarõn büyük illerbazõnda, hakem laboratuarõn ise ülke bazõnda oluşturulmasõ planlanmalõdõr.Haksõz rekabetin önlenmesi ve tüketiciyi koruma açõsõndan en somut çözüm, alkollüiçki pazarõna sunulacak tüm yerli ve ithal içkilerin bağõmsõz bir kuruluş (Ulusal Alkolve Alkollü İçki Kurulu) tarafõndan incelenmesi ve denetlenmesidir. Bu organizasyonunMaliye, Sağlõk, Tarõm Bakanlõklarõ yetkilileri, Alkollü İçki Üreticileri Birliği temsilcileri,Alkollü İçki Pazarlamacõlarõ Birliği temsilcileri gibi sektörün devlet ve özel sektörtemsilcilerinden oluşturulmasõ mümkündür.15http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerDistile alkollü içki sektörünün en önemli tarõmsal girdisi, Türk Rakõsõ’nõn özelliğinedeniyle üzümdür. Rakõ üretiminde genel olarak çekirdekli kuru üzüm, çekirdeksizkuru üzüm ve yaş üzüm sõrasõ ile elde edilen üzüm distilatõ kullanõlmaktadõr. Rakõüretimi için üzüm distilatõ talebi, ülkemizde şaraplõk ve şõralõk üzüm yetiştiriciliğiarasõnda bir doğal denge oluşturmuştur. Bu dengenin ülkede tarõm politikalarõoluşturulurken özenle incelenmesi ve şekillendirilmesi gerekir. Rakõ sumasõ içinşõralõk üzüm yetiştiriciliği ile şaraplõk üzüm yetiştiriciliğinin öncelikle bölgeler itibarõ ile,ardõndan çeşitler itibarõ ile ayrõmlanmasõ ve bağlarõn birbirine karõşmasõnõnengellenmesi gerekmektedir.Ülkemizin şu anda en önemli eksiklerinden biri olan şaraplõk üzüm bağlarõnõn tesciliçalõşmasõnõn ardõndan, rakõ sumasõna yönelik şõralõk bağ alanlarõnõn tesciliçalõşmasõna başlanmasõ, coğrafi işaret tescili yapõlan Türk Rakõsõ için çok önemli birtarihsel adõm olacaktõr.Türk Rakõsõ’nõn 2. önemli girdisi anason tohumudur. Yõllõk bir bitki olan anasonun,ihracat dahil rakõ dõşõndaki kullanõm sahasõnõn, rakõ kullanõmõnõn üçte biri seviyesindeolmasõ, direkt rakõ üretimine bağõmlõ bir tarõmsal ürün olmasõ sonucunu doğurmakta;bu da anlaşmalõ üreticilik modeline ihtiyaç olduğunu düşündürmektedir. Türkiye’nin“Pimpinella Anisum” üretiminde dünyada tek sayõlacak kadar büyük olmasõ, hemrakõmõzõn “unique” bir ürün olmasõ açõsõndan bir avantaj yaratmakta, hem de anasonüretiminin disipline edilmesi zorunluluğunu doğrulamaktadõr.Üçüncü önemli girdi tarõmsal kökenli etil alkoldür. Ülkemizde şeker pancarõ işleyenşeker fabrikalarõnõn yanõnda melastan alkol üretmek üzere kurulmuş alkol fabrikalarõbulunmaktadõr. Dünya pazarõnda şeker pancarõ alkolü, şeker kamõşõ alkolünden dahadeğerli kabul edilmektedir. Ülkemizin şeker üretimine yönelik planlamalarõ yapõlõrkenmevcut alkol fabrikalarõnõn da bu planlamalar içinde yerini almasõ büyük önem arzetmektedir.2.1.9. Mevcut Durumun DeğerlendirilmesiAvrupa Birliği’nde yapõlan son sektör değerlendirilmesinde, distile alkollü içkitüketiminin küçülmekte olduğu bildirilerek, üreticilerin AB dõşõnda pazarlara yönelmesigerektiği; etil alkol kullanõmõnõn, ancak kara taşõmacõlõğõnda enerji kaynağõ olmasõdurumunda artabileceği, bunun için gerekli know-how’un AB bünyesinde hazõr olduğubelirtilmektedir.Bu durumda Gümrük Birliği Anlaşmasõ ve Avrupa Birliğine entegrasyonçalõşmalarõnõn Türkiye distile alkollü içki pazarõ açõsõndan yeni dõş pazar bulmak değil,tam tersi Avrupalõ içki üreticilerine yeni pazar olmak gerçeğini taşõdõğõ açõktõr.Buna karşõ geliştirilecek en sağlõklõ model yerli sanayii, dolayõsõyla tarõm üreticilerini,geçerli ticaret trendlerine sadõk kalarak mümkün olduğunca korumaktõr. Bunun yoluda yukarõda sözü edilen şekilde sağlõklõ bir pazar yapõsõ oluşturmaktan geçmektedir.16http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuÖzelleştirme uygulamalarõnõn en fazla koordinasyon ve özen gerektirdiği konulardanbirisi distile alkollü içki konusudur. Özellikle son yõllarda aroma sanayindekigelişmeler ile, doğal ürünlere çok benzer aroma ve etil alkolle hazõrlanmõş ürünlerelde edilmektedir. Geleneksel ürünlere çok benzeyen bu ürünlerin geleneksel ürünimajõ ile pazara sunulmasõnõ engellemek, gelecek yõllarõn en önemli görevlerinden biriolacaktõr. Dolayõsõyla yukarõda sözü edilen Ulusal Alkol ve Alkollü İçki Kurulununtemel görevi, bu tür ürünlerle geleneksel ürünlerin birbirine karõşmayacak şekildeetiket bilgilerine sahip olmasõnõ, böylece çok ucuz maliyetli bir fabrikasyon ürün ileyüksek maliyetli bir geleneksel ürünün haksõz rekabete neden olmayacak şekildepazarda yer almasõnõ ve tüketicinin tercihine sunulmasõnõ sağlamak olacaktõr.17http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIII. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR3.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) GelişmelerBu dönem içinde, distile alkollü içki sektöründe, “nüfus artõşõ, genel refah düzeyindekiiyileşmenin getireceği lüks tüketim mallarõna kayõş ve turizm kaynaklõ artõş” olaraktanõmlanabilecek nedenlerden kaynaklanan %3-7 seviyesinde iç ve dõş olarak toplampazar büyümesi beklenmektedir.Ürün çeşitleri arasõndaki hareketlerin ise, yüksek tüketim potansiyeli olan standartürünlerde, ucuz fiyata doğru; daha az tüketilen pahalõ ürünlerde, lüks ürünlere doğrukaymasõ; genel anlamda ise pazarõn, standart üründen lüks ürüne kaymasõ şeklindegelişeceği tahmin edilmektedir.3.1.1. Üretim Projeksiyonu (1999-2005)Tablo 20. Üretim Projeksiyonu (Bin Lt)YILLAR YILLIK ARTIŞLAR (%)Ana 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005MallarRakõ 78.880 80.660 81.460 82.280 83.100 83.930 84.800 2,2 1 1 1 1 1Votka 10.450 10.450 10.550 10.650 10.750 10.870 10.980 - 1 1 1 1 1Cin 2.252 3.015 3.045 3.075 3.100 3.150 3.200 33 1 1 1 1 1Viski 164 170 180 200 225 250 275 3,6 5,9 11 12,5 11,1 10Vermut 253 275 280 285 290 295 300 8,7 1,8 1,8 1,8 1,7 1,7Brendi 271 300 305 310 315 320 325 10,7 1,7 1,6 1,6 1,6 1,6Kanyak 796 1.130 1.140 1.150 1.160 1.175 1.190 42 1 1 1 1 1Likör 1.550 1.960 1.980 2.000 2.020 2.040 2.060 26 1 1 1 1 13.1.2. İthalat ProjeksiyonuDistile alkollü içki tüketiminde, hem Avrupa, hem de dünya pazarõnõn küçülmekteolduğu ve devletlerin, kendi toplumlarõnõ distile alkollü içki tüketiminden caydõrmakamaçlõ çalõşmalar yaptõklarõ gerçeğinden hareketle, Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeprofili ile ve nüfus artõşõ ile istikbal vaat eden bir pazar olarak göründüğü açõktõr. Busaptamanõn sonucu olarak , ithal ürünlerin ,Türkiye pazarõnda oldukça agresifyöntemlerle yer edinmeye çalõşmasõ beklenmektedir.Gelişmiş ülkelerde uzun yõllar denenmiş ve geliştirilmiş pazarlama yöntemleri ile18http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTürkiye pazarõna girecek çokuluslu içki şirketlerinin, yerli üretimden pay almasõbeklendiğinden, alkollü içki pazarõnõ düzenlemek üzere bir Ulusal Alkol ve Alkollü İçkiKurulu oluşturulmasõ büyük önem arz etmektedir.3.1.3. Teknolojide Muhtemel GelişmelerDistile Alkollü İçki konusunda yeni teknoloji transferine ihtiyaç bulunmadõğõdüşünülmektedir. En önemli sorun, üretim proseslerinin bütün olarak kavranmasõ vesisteme yönelik kalite güvenliği mekanizmalarõnõn kurulmasõdõr.Geleneksel üretim proseslerinin, uygun üretim ve ölçüm makinalarõ ile uygulanmasõanlamõnda bir teknoloji takibi ve daha önemlisi bu teknoloji uyarlamasõnõgerçekleştirebilecek kapasitede teknik eleman istihdamõ yeterli olacaktõr.Teknoloji ile maliyetlerin düşürülmesi konusunda gelecekteki çalõşma alanlarõnõn,enerji tasarrufuna yönelik sistem arayõşlarõ olacağõ düşünülmektedir. (Alkollü içkiüretimindeki büyük õsõtma ve soğutmalarõn ters akõm sistemlere çevrilmesi gibi)3.1.4. Rekabet Gücünde GelişmelerTarõmsal girdi fiyatlarõnõn maliyetlere etkisi en belirleyici rolü oynayacaktõr. Dünyapazarõnda, öncelikle tarõmsal ürüne dayalõ yarõ mamulün, genellikle ürünün yetiştiğibölgelerde kurulan merkez işleme tesislerinde üretildiği görülmektedir. Viskinin maltõ,rakõnõn sumasõ ayrõ fabrikalardan gelecektir ve Tekel de yeni yatõrõmlarõnõ bu yapõyauygun olarak yönlendirmektedir.Gelecekte rekabet gücünün, özellikle pazarlama ve ambalaj teknikleri açõsõndanönemli gelişmeler göstermesi beklenmektedir.Vergi uygulamalarõ konusu da önemli bir uluslararasõ rekabet unsuru olduğundan, biruzman komisyonun çalõşma yapmasõ ve dünya uygulamalarõna uyum sağlanmasõönerilmektedir.3.1.5. Çevreye Yönelik PolitikalarSektörün tek üreticisi olan Tekel tüm yeni yatõrõmlarõnõ arõtma tesisi ile birlikteprojelendirmekte, ayrõca mevcut işletmelerine arõtma tesisleri ilave etmektedir.Tablo 1’de belirtilen işletmelerden İstanbul, Tekirdağ, Nevşehir, Çanakkale, Alaşehir,Karaman, Kilis, Fabrikalarõnõn arõtma tesisleri tam kapasite ile çalõşmakta; Diyarbakõrtesisinin 2000 yõlõ başõnda işletmeye alõnmasõ, Gaziantep ve Ankara arõtmatesislerinin 2001 yõlõnda işletmeye alõnmasõ programlanmõştõr.19http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3.1.6. Diğer Sektörler Ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel GelişmelerBugün dünyanõn hemen her ülkesinde değişik sübvansiyon uygulamalarõ bulunantarõm sektörü, distile alkollü içki sanayiine girdi temin etmektedir.Piyasa koşullarõ serbest rekabet ortamõna döndükçe, distile alkollü içki girdilerindemaliyet tartõşõlmaya başlayacak ve üzüm, anason, arpa, şeker pancarõ gibi girdifiyatlarõ, üreticileri zorlar hale gelecektir. Bu nedenle önümüzdeki yõllarda, sözkonusuürünlerin tarõm sübvansiyonlarõ listesine girmesi tartõşõlabilecektir.Ayrõca, zaman içinde distile içki piyasasõnõn çeşitlenmesi ile, ambalaj ve diğer yansanayi üreticilerine dönük tekellerin kõrõlmasõ beklenmektedir.3.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Beklenen GelişmelerUzun dönemde distile alkollü içki sektöründe önemli gelişmenin, turizmin gelişmesineparalel olarak gerçekleşebileceği düşünülmektedir. İç piyasa tüketiminde yõllaritibariyle değişim % 2-5 arasõnda kalmaktadõr. Bu değişim, ekonomik göstergeler venüfus artõş oranlarõ ile ilişkilendirilebilir. Ancak toplam tüketim içinde içki kategorileriarasõndaki kayõş, içki birim fiyatlarõ ile bağlantõlõ olmakta ve rakõ dõşõnda kalan içkilerarasõnda fiyat ile bağlantõlõ olarak % 50’ye varan değişimler görülebilmektedir.Turizmdeki gelişmeye paralel olarak öncelikle Türk Rakõsõ’nõn ardõndan likörlerimizinve diğer distile alkollü içkilerin artõş göstermesi beklenmektedir. Ancak ikame ithalürünler Türk Rakõsõ dõşõnda kalan ürünler için ciddi bir rekabet yaratacaktadõr.20http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIV. PLANLANAN YATIRIMLAR4.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel Dağõlõm4.1.1. Bitmiş ProjelerSektörde önceki dönemlerde yapõlmõş olan tesislere ait bilgi Tablo 21’deverilmektedir.Tablo 21. Bitmiş ProjelerNo Proje Adõ Yatõrõm Süresi Üretime Kapasitesi (lt/yõl)Başlama1 Nevşehir İçki Fab. 1976-1992 1992 4.950.00017.000.000SumaRakõ2 Çanakkale Kanyak Fab 1985-1997 1997 1.000.000 Kanyak3 Karaman Suma Fab 1990-1996 1996 4.000.000 Suma4 Alaşehir Suma Fab. 1992-1996 1996 4.000.000 Suma5 Bayramiç KanyaklõkŞõra Tesisi1993-1997 1997 1.000.000 Şõra4.1.2. Devam Eden ProjelerSektörde devam eden kapasite artõrõmõna yönelik projelere ait bilgiler Tablo 22’deverilmektedir.Tablo 22. Devam Eden ProjelerNo Proje Adõ YatõrõmSüresi1 Ankara İçki FabrikasõViski Üretimi Artõrõmõ2 Bilecik Likör ve CinFabrikasõ3 Diyarbakõr –Gaziantepİçki Fabrikalarõ ArõtmaTesisi (*)Kapasitesi (lt/yõl)1993-2001 500.000 Viski1994-2000 20.500.000 Likör ,CinVotka1996-2001 400 m3/gün Endüstriyelatõk4 Diyarbakõr –Kilis Suma 1996-2000 3.600.000 Suma*Tesisi Modernizasyonu5 Senirkent SumalõkŞarap Fabrikasõ1993-2000 1.000.000 Sumalõkşarap6 Acõpayam Anason1995-2001 8000 ton Anasonİşleme Tesisi7 Alaşehir Rakõ Tesisi 1999-2002 15.000.000 Rakõ8 İçel Sumalõk ŞarapFabrikasõ1999-2001 13.200.000 Sumalõkşarap(*) Modernizasyon projelerinin yürütülmesi sõrasõnda Diyarbakõr‘da mevcut suma üretim tesisikorunmuş, böylece kapasitenin iki katõna çõkarõlmasõ planlanmõştõr.21http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu4.3. Muhtemel Yatõrõm AlanlarõSektörde muhtemel yatõrõm alanlarõnõn, mal üretiminden ziyade, bilgi ve hizmetüretimine yönelik olmasõ beklenmektedir. Proses ve pazarlama teknikleri konusunda“Ar-Ge” yatõrõmõna, içkilerimizin tarihsel geçmişini ve kültür mirasõmõz içindeki yerinibelirlemeye yönelik “tanõtõm” yatõrõmõna ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.İçki üretimine yönelik yatõrõm olarak, tarihsel geçmişini bu güne kadar korumuş olanbirkaç rakõ fabrikasõnõn özenle korunarak iyileştirilmesi ve Avrupa ülkelerinde çokyaygõn olarak yaşandõğõ gibi, o ülkenin veya o şehrin tanõmlayõcõ motiflerinden biriolarak kullanõlmasõ düşünülmelidir.Örneğin İstanbul’da Türkiye Cumhuriyeti ile yaşõt olan Paşabahçe Fabrikamõzõn,Ankara’da Atatürk’ün mirasõ kabul edilebilecek olan Ankara Fabrikamõzõn,Tekirdağ’da Türkiye şarapçõlõğõnõn simgesi kabul edilebilecek Tekirdağ Fabrikamõzõn,Gaziantep’te 1922 kuruluşlu İçki Fabrikamõzõn mimari yapõlarõ korunarakiyileştirilmeleri hem içki sektörü için önemli bir gelişme sağlayacak hem de turizmaçõsõndan önemli bir kültür altyapõsõ yaratacaktõr.22http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASIGEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VEUYGULANACAK POLİTİKALAR5.1. Kõsa Dönem DüzenlemeleriDistile alkollü içki konusunda iç pazarõn dünya pazarõna ve dõş pazarõn da Türkiye’yeaçõlmasõ sürecinin, diğer bir deyişle sağlõklõ bir serbest rekabet piyasasõ oluşturulmasõsürecinin gerekli tüm altyapõ kurumlarõnõn oluşturulmasõnõ sağlamak üzere, ülkedüzeyinde (Devlet Planlama Müsteşarlõğõ, Maliye Bakanlõğõ, Tarõm ve Köy İşleriBakanlõğõ, Sağlõk Bakanlõğõ, Dõş Ticaret Müsteşarlõğõ ve Tekel yetkililerinin katõlõmõ ile)bir teknik heyet çalõşmasõ başlatõlmalõdõr.Etil alkolü girdi olarak kullanan sanayiciye yönelik kayõt dõşõ etil alkol pazarõnõ yasalbir düzenlemeye kavuşturmak amacõyla, gümrük mevzuatõnda gerekli iyileştirmeyapõlmalõ ve “kolonya ve tuvalet suyu” adõ altõnda ithal edilen etil alkolün “denatüreetil alkol” olarak işlem görmesi sağlanmalõdõr.Etil alkol kullanan sanayicinin ihtiyacõna cevap verecek düzeyde uygun ve değişikyöntemlerle denatüre edilmiş yerli üretim etil alkolün, iç piyasaya sunulmasõnõsağlayacak yasal düzenleme ve uygulama pratiği geliştirilmelidir.Halen distile alkollü içki üretim tekelini elinde bulunduran kamu kuruluşunun, çağõngereklerine göre piyasanõn ihtiyacõna cevap verecek ve özelleştirme sürecindeserbest rekabet piyasasõnõn oluşmasõnõ sağlayacak akõllõ adõmlar atabilmesi için acilihtiyacõ olan “kaliteli teknik eleman kadrosu” en kõsa süre içinde karşõlanmalõdõr.5.2. Uzun Dönem DüzenlemeleriSektörün en önemli gereksinimi, 2000’li yõllarõn ticari ve teknik eğilimlerine uygun veözgün bir “Alkol ve Alkollü İçki Yasasõ”nõn hazõrlanmasõ ile pazara sunulacak yerli veithal ürünlerin kalitatif/kanditatif kontrollerini yaparak piyasayõ düzenlemek amacõyla“Ulusal Alkol ve Alkollü İçki Kurulu”nun oluşturulmasõdõr. Yeni yasa üzerinde ivedilikleçalõşõlmaya başlanmalõdõr.Ülke düzeyinde distile alkollü içki analizleri konusunda uzmanlõk laboratuarlarõkurulmalõ, bunlar yerel olarak 1. derece, il bazõnda 2. derece ve ülke bazõndauzmanlõk laboratuarõ olarak yapõlandõrõlmalõdõr.Distile alkollü içkilerden alõnan vergi ve fonlarõn sayõ olarak azaltõlmasõ yanõnda,yurtiçine haksõz rekabete neden olabilecek fiyat ve kalitede içkinin girişinin deönlenmesi amacõyla, AB ülkelerinde olduğu gibi alkol derecesi üzerinden spesifikvergi alõnmasõnõ sağlayacak düzenlemeler yapõlmalõdõr.“Distile alkollü içecek kullanõlarak hazõrlanmõş karõşõmlõ içeceklerin” AB ülkelerinde23http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporufaaliyet gösterebilmesi ancak Türkiye’de faaliyet gösterememesi örneğindeki gibisorunlarõn çözülebilmesi için uluslararasõ pazar uygulamalarõnõ düzenleyen tümteknik mevzuat yeniden incelenerek varsa eksikler giderilmelidir.Alkollü içkiler konusunda Ar-Ge projeleri desteklenmelidir.Alkollü içki üretimine girdi olan tarõmsal ürünler konusunda ülke düzeyinde sağlõklõtarõm politikalarõ geliştirilmeli, özellikle uzun yõllar emek verilerek oluşturulan bağcõlõkkonusu özenle takip edilerek doğru yönlendirilmeli ve Avrupa’da bazõ dönemleryaşanmõş olan “ihtiyaç fazlasõ üzüm üretimi” önlenmelidir.Şaraplõk ve suma üretimine yönelik şõralõk üzüm bağlarõnõn, bölge adõ ve üzüm cinsiitibarõyla tescili işlemleri gerçekleştirilmelidir.Ülkemizin tarihi ve kültürel tanõtõmõna yönelik olarak hazõrlanan her türlü yazõlõ / sözlüyayõn, tanõtõm programõ kapsamõna “geleneksel içkimiz olan Türk Rakõsõ, AnadoluMedeniyetlerinin uzantõsõ olan Türk Şaraplarõ, dünyada benzeri gittikçe azalan MeyveLikörlerimiz” dahil edilmeli; 1930’lardan bugüne faaliyette olan içki fabrikalarõmõz,bulunduklarõ şehirleri sembolize eden unsurlar olarak, şehir tanõtõmlarõnda yerinialmalõdõr.24http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuSEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUŞARAP SANAYİİ

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuŞARAP SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Ali BAŞMAN Kavaklõdere ŞaraplarõRaportör Mehmet BAŞKAYA TEKELÜye Prof. Dr. Nihat AKTAN Ege ÜniversitesiÜye Doç. Dr. Ertan ANLI Ankara ÜniversitesiÜye Mehmet SAYSEL TEKELÜye Fügen BASMACI TEKELÜye Murat ORAL Doluca ŞaraplarõÜye Coşkun GÜNER Sevilen ŞaraplarõÜye Orhan DİREN Dimes Gõda A.Ş.http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuI. GİRİŞ1.1. Sektörün Tanõmõ ve SõnõrlanmasõÜlkemizde şaraplarõn üretimi ve denetlenmesi halen yürürlükte bulunan 4250 sayõlõİspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarõ Kanunu’nda şaraba ait hükümler ile T.S. 521’debelirtilen esaslar dahilinde yürütülmektedir.Sõnõflandõrma yürürlükteki bu mevzuata göre yapõlmõştõr.1.1.1. TarifŞarap, yalnõz taze üzüm veya şõrasõnõn fermantasyonu ile elde edilen alkollü içkiyedenilmektedir.Meyvelerden etil alkol fermantasyonu yöntemi ile üretilen ve ait olduğu meyvenin adõile birlikte anõlmasõ gereken “meyve şaraplarõ” da bu kapsamda yer almaktadõr.Örneğin; elma şarabõ, armut şarabõ, vişne şarabõ, portakal şarabõ gibi.1.1.2. SõnõflandõrmaŞaraplar yapõldõklarõ üzüm çeşitlerine ve hazõrlanõş şekillerine göresõnõflandõrõlmaktadõr.Şaraplar Renklerine Göre: Beyaz, Kõrmõzõ ve Pembe,İçerdikleri Şeker Miktarõna Göre: Sek, Dömisek, ya da Tatlõ olarak sõnõflandõrõlõr.Beyaz Şaraplar: Taze beyaz şaraplõk üzümlerden elde edilen şaraplardõr.Kõrmõzõ Şaraplar: Kõrmõzõ renkli üzümlerin kabuk altõndaki renk maddelerinin cibrefermantasyonu yolu ile şõraya geçirilmesi suretiyle elde edilirler.Pembe Şaraplar: Kõrmõzõ üzümlerden pembe şarap üretimine uygun olan çeşitlerdencibre fermantasyonu yaptõrõlarak elde edilir.Yarõ Tatlõ Şaraplar: İçerisinde 20 g/l.’ye kadar şeker içeren şaraplara hafif yarõ tatlõ(Dömisek), içerisinde 20-50 g/l. şeker içeren şaraplar yarõ tatlõ (Dömidu) 50 g/l.ninüzerinde şeker içerenler ise tatlõ şaraplardõr.Tatlõ Şaraplar: İçildiklerinde tatlõlõklarõ açõk olarak duyulan şaraplar olup, üç cinsivardõr. Bunlar tabi tatlõ şaraplar, mistel şaraplarõ ve likör şaraplarõdõr.Tabi Tatlõ Şaraplar: Asma üzerinde aşõrõ olgunlaşmõş veya kesilen salkõmlar kõsmenkurutularak üzümlerin fermantasyonu sonucunda fermente olmayan şeker kalmõş27http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporutatlõ şaraplardõr. Tatlõlõklarõ üzümün kendi şekerinden gelen içinde 50 g/l’den fazlaşeker içerirler.Mistel Şaraplarõ: Aromatik maddelerce zengin taze üzümlerle veya şõrasõna hacmenen az % 16,5 oranõnda alkol içerecek şekilde tarõmsal kökenli etil alkol katõlarakyoğunluğu en az 1.047 olacak şekilde hazõrlanan tatlõ şaraplardõr. Mistel üretimindefermantasyon hiç olmaz veya çok az miktarda % 2-3 hacmen alkol oluşacak şekildefermantasyon olabilir.Likör Şaraplarõ (Çerez Şaraplarõ): 20 0 C’deki yoğunluğu en az 1.095 Bome derecesi(2,5) olan ve fermantasyondan sonra en az % 13 alkol içeren taze üzüm pekmezikaramel ve tarõmsal kökenli etil alkol katõlmak suretiyle elde edilen şaraplardõr.Kokulu Şaraplar (Vermut Şaraplarõ): Beyaz ve kõrmõzõ şaraplara vermut bitkisiylebirlikte sağlõğa zarar vermeyen çeşitli aromatik ve tonik bitkilerin katõlarak alkoldereceleri hacmen % 16-19’a çõkartõlmõş şaraplardõr. Vermutun en az % 70’i şarapolacaktõr.Köpüren Şaraplar: İçerisinde en az 3 atmosfer basõncõnda karbondioksit gazõ içerenve bardağa döküldüğünde köpüren şaraplardõr.Doğal Köpüren Şaraplar:- Şişede fermantasyon yoluyla (Klasik Yöntem) üretilen,- Tanklarda fermantasyon yoluyla (Rezerv Yöntemi) üretilen doğal köpürenşaraplardõr. İçerdikleri CO 2 gazõ kendiliğinden oluşur.Suni Köpüren Şaraplar:Karbondioksit gazõ ile emprenge edilen köpüklü şaraplardõr. Asidi yüksek üzümçeşitlerinden üretilen beyaz şaraplar stabil hale geldikten sonra içlerine 3,5-5 atü CO 2gazõ verilerek üretilen şaraplardõr.Kabarcõklõ Şaraplar:İçlerinde 1,5 atmosfere kadar basõnç yapacak miktarlarda CO 2 olduğu için kabarcõkoluşturan şaraplardõr.Tõbbi Şaraplar:İçerisinde Türk Gõda Kodeksine göre tõbbi bitkiler ve gerekli maddeler katõlmõş ve ilaçamacõna yönelik olarak kullanõlan şaraplardõr.Halen yürürlükte bulunan ve yasa ve yönetmeliklere uygun olarak tanõmõ vesõnõflandõrõlmasõnõ yaptõğõmõz şaraplarõn yanõnda dünyada giderek üretimi artan,“şarap kullanõlarak üretilen içkiler” de bulunmaktadõr. Bunlar genellikle sofraşaraplarõnõn %5-6 oranõnda alkol içerecek şekilde su ile seyreltilerek içlerine şeker veadõnõ alacak meyvenin aromasõ katõldõktan sonra boya ile meyve rengine boyanõp28http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2,5-3,5 atü karbondioksit ile emprenge edilmek suretiyle hazõrlanmõş olaniçeceklerdir. Bunlara “şaraptan yapõlan diğer içkiler” demek doğru olacaktõr.Şaraptan yapõlan diğer içkilerin tanõmlama ve sõnõflandõrmasõ mevzuatõmõzdabulunmamakta olup, oluşturulacak heyet aracõlõğõyla mevzuat uyumluluğumuzunivedi olarak sağlanmasõ gerekmektedir.Şaraplarõn Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlarõ (GTİP) aşağõda verilmektedir:GTİP:No Ürünün Tanõmõ Birimi22.04 Taze Üzüm Şarabi Litre22.04.10 Köpüklü Şaraplar:A. Hacim itibariyle alkol derecesi%8.5 veya fazla olanlar22.04.10.11 I. Şampanya LitreII. DiğerleriLitre22.04.10.21 Suni Köpüklü Şaraplar Litre22.04.10.22 Tabii Köpüklü Şaraplar LitreB. Diğerleri22.04.10.31 Suni Köpüklü Şaraplar Litre22.04.10.32 Tabii Köpüklü Şaraplar Litre22.04.21.21 Sofralõk Şaraplar Litre22.04.21.22 Tatlõ Şaraplar Litre22.04.21.29 Diğerleri Litre22.05 Vermut: Bitkiler veya kokulu Litremaddelerle lezzetlendirilmişdiğer taze üzüm şaraplarõ29http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuII. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR2.1. Mevcut DurumŞarap sektörü hem özel sektörün, hem de kamu kuruluşunun faaliyet gösterebileceğibir alandõr.Alkollü içkilerle ilgili 4250 sayõlõ Yasanõn 1. maddesinin 2. fõkrasõnda, “Bira, her türlüşarap ve meyve şaraplarõnõn yapõlmasõ ve satõlmasõ serbesttir” ifadesi yer almaktadõr.2.1.1. Sektördeki KuruluşlarÜlkemizdeki özel ve kamu şarap işletmelerinin bölgelere göre dağõlõmõ ve kapasiteleriincelendiğinde, işletmelerin özellikle Marmara-Trakya ve Ege Bölgelerindeyoğunlaştõklarõ görülmektedir. Şarap sektöründeki önemli kuruluşlarla ilgili bilgilerTablo 1’de verilmektedir.30http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTABLO 1. Şarap Sektöründeki Önemli Kuruluşlar1998 YõlõSõra Üretim Kapasitesi İşçiNo Kuruluşun Adõ Yeri Mülkiyeti Konusu (1000 lt) SayõsõKAMU1 Tekirdağ İçki Tekirdağ Tekel İçmelik Şarap 16.800 140(Kõrcasalih dahil)Tekel2 Şarköy Şarap Şarköy Tekel İçmelik Şarap 3.800 149(Hoşköy-Uçmakdere dahil)Tekel3Elazõğ Şarap Elazõğ Tekel İçmelik Şarap 4.000 564 Ürgüp Şarap Ürgüp/Nevşehir Tekel İçmelik Şarap 2.000 605Kõrõkkale Şarap Kõrõkkale Tekel İçmelik Şarap 4.000 246 İzmir İçki İzmir Tekel İçmelik Şarap 4.000 128TOPLAM 34.600 557ÖZEL SEKTÖR1 Bortaçina Şarap İşletmesi Avşa Adasõ Özel Şarap 1.000 102Bağcõ Koll.Şti. Şarköy Özel Şarap 0.450 53Dimes Gõda Sanayi A.Ş. Tokat Özel Şarap 1.000 104 Doluca Bağcõlõk Sefaköy/İST Özel Şarap 10.000 150Şarapçilik A.Ş.5 Gülor Tarõm Ürünleri Şarköy Özel Şarap 250 4San.Tic.A.Ş6 Kavaklõdere Akyurt/ANK. Özel Şarap 12.000 140Şaraplari A.Ş7 Kutman Gõda ve Tic A.Ş. Şarköy Özel Şarap 2.000 208 Küp Şarap Fab. Bekili/DENIZLI Özel Şarap 300 59 Osman Latif Mürefte/Ş.KÖY Özel Şarap 600 10Aral Şarap ve San.10 Melen Şarapçilik Hoşköy/Ş.KÖY Özel Şarap 150 311 Pamukkale Şarap Güney/DENIZLI Özel Şarap 2.000 10San.Tic.A.Ş12 Sevilen Şarap Gaziemir/IZMIR Özel Şarap 5.000 45San.A.Ş13 Talay Şarap A.Ş Bozcaada Özel Şarap 2.000 1014 Taskobirlik Nar/NEVŞEHIR Özel Şarap 4.000 3015 Turasan Ürgüp/N.ŞEHIR Özel Şarap 1.500 15Şarapçilik A.Ş16 Yazgan Şarapçilik Zeytinlik/İZMİR Özel Şarap 5.000 40San.Tic.A.Ş.17 Lütfü Canbaz Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 1.000 1018 Tezcan Gürkan Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 300 219 Akgün Oral Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 350 220 Mesut Aker Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 200 221 Güner Hastürk Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 500 522 İbrahim Koçer Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 500 523 Sabahattin Karaca Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 850 524 Hakan Hastürk Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 500 525 Ataol Mürefte/T.DAĞ Özel Şarap 1.000 5TOPLAM 52.000 548SEKTÖR TOPLAMI 86.600 1.10531http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.2. Mevcut Kapasite ve KullanõmõŞarap sektöründeki kurulu kapasite durumuna dair veriler Tablo 2’de sunulmaktadõr.TABLO 2. Şarap Sektöründe Kurulu Kapasite DurumuBirim:1000 ltYõllar 1995 1996 1997 1998TEKELŞarap üretim kapasitesi 37.300 37.300 33.900 34.600(*) Kampanya başõndaki şarapüretebilecek boş kap hac. 26.135 28.600 24.080 21.698İçmelik şarap üretimi 16.371 22.793 22.425 16.379K.K.O % 62,6 79,7 93,1 75,5ÖZEL SEKTÖRŞarap üretim kapasitesi 32.000 33.000 35.000 44.000İçmelik şarap üretimi 20.421 17.228 23.910 25.000(*) Mevcut kapasite, aynõ zamanda stoklama olarak ta kullanõldõğõndan, kampanya başõndaki mevcutboş kap hacmi, üretim kapasitesi olarak alõnmõş olup, K.K.O bu kapasiteye göre değerlendirilmiştir.2.1.3. Üretim2.1.3.1. Üretim Yöntemi-TeknolojiŞarap sektöründe, üretilecek şarabõn tüketici talebi doğrultusunda seçimi yapõlarak,buna göre hammadde seçiminden, üretim teknolojisi ve pazarlama metotlarõnõnbelirlenmesine kadar süreçlerin bilinçli bir plan dahilinde yapõlmasõ gerekir.Türkiye’de şarap sanayinde hem klasik şarap üretim teknolojileri vehem de modern üretim teknolojileri uygulanmaktadõr. Gerek Tekel gereksebirçok özel sektör kuruluşunda uygulanan üretim teknolojileri ABD, AB ve diğer rakipülkelerde kullanõlanlarla aynõ düzeydedir. Hatta birçok AB ülkelerine oranladaha modern teknikler uygulamaktadõr. Ancak Türkiye’de bağcõlõktauygun politikalardan vazgeçilmesi ile özellikle şaraplõk bağ alanlarõnda, uzunyõllardan beri, yeni yatõrõm yapõlmasõ birkaç hevesli girişimcininfedakarlõğõ ile sõnõrlõ kalmõştõr. Türkiye’de bağlar yaşlanmõş ve birçok kaliteliüzüm çeşitleri dejenere olmuştur. Bağ kurulmasõnõ teşvik ederek,32http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuAnadolu’nun ünlü yerli üzümlerin çeşitleri ile dünyada ününü kanõtlamõş veşarapçõlõkta kaliteleri bütün her yerde belgelenmiş üzüm çeşitlerini Türkiye’de adapteolduklarõ bölgelerde yetiştirilmelerini sağlamak gerekir. Bu amaçla uzun vadeli teşvikkredileri verilerek bağcõlõğõmõz yeniden kurulmalõdõr.Tablo 3. Birim Üretim Girdileri ( 75 cl.’lik şişe için)(1998 Yõlõ Fiyatlarõyla)Girdiler Miktar (Kg.) Değer (*)İlk Madde ve Malzeme 1.050 (yaş üzüm) 49.397Genel İmal Giderleri 66.692(Şişe-Tapa-Kapişon-Etiket-Elektirik-Su)Direkt İşçilik 5.421Genel Müdürlük Payõ 1.536Genel İdare Payõ 12.316Paz. Satõm Payõ 3.022TOPLAM: (Ticari Maliyet) 158.384Kaynak: Tekel Alkollü İçkiler Sanayii Müessesesi2.1.3.2. Ürün StandartlarõSektörde üretilen ürünlere TSE 521 şaraplar ve TSE 522 Şarap Muayene Metotlarõstandartlarõ uygulanmaktadõr. AB kodekslerine uyum sağlanmasõna dikkatedilmektedir. Henüz ISO 9000 ve diğer ISO normlarõna uyum konusunda bir çalõşmagörülmemekle beraber önümüzdeki plan döneminde bu yönde girişimler yapõlacağõdüşünülmektedir.AB mevzuatõnda bulunan şarap analizlerinin tümü henüz Türkiye’deyapõlamamaktadõr. Bu nedenle şarap analiz yapabilme yetkisi bulunan laboratuarlarõnkoordinasyon ve işbirliği içerisinde yaptõklarõ analizleri artõrmalarõ ve AB ile bu konudauyum sağlanmasõ gerekmektedir.2.1.3.3. Üretim Miktarõ ve DeğerleriSektöre ait ürünlerin üretimine ait bilgiler Tablo 4 ve 5’de verilmektedir.33http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 4. Üretim MiktarõBirim : 1000 LtSõraNoÜrünCinsiYõllar Tekel Özel Toplam Değişim(%)1 Dökme 1995 16.371 20.421 36.792 -Şarap 1996 22.793 17.228 40.021 8,81997 22.424 23.910 46.334 15,81998 16.379 25.000 41.379 -10,72 Şişeli 1995 14.249 17.092 31.341 -Şarap 1996 15.339 17.057 32.396 3,41997 11.716 14.895 26.611 -17,91998 12.830 18.395 31.225 17,33 Vermut 1995 264 -1996 248 -6,11997 228 -8,11998 255 11,8Tablo 5. Üretim DeğerleriBirim: TL/ŞişeSõraYILLAR Yõllõk Değişim (%)No Ürün Cinsi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 75 cl. Sofra Şarabõ 45.007 55.000 100.000 196.551 22,2 81,8 96,62 75 cl. Kalite Şarabõ 48.567 60.000 154.850 214.517 23,5 158,1 38,51995-1998 yõllarõ arasõndaki Tekel’in sofra ve kalite şaraplarõn fabrika çõkõş fiyatõ verilmiştir.2.1.3.4. MaliyetlerKamuya ait işletmelerin şişeli şarap maliyetlerinin (Tablo 3’de belirtilmiştir) %75-85’inisõnai maliyet oluşturmakta, geri kalan %15-25’lik bölümü ise yönetim ve pazarlamagiderleri oluşturmaktadõr.Şişeli maliyetlerde maliyet unsurlarõ içerisinde genel maliyetin %30’unu hammadde(yaş üzüm), % 35’ini ise ambalaj malzemeleri oluşturmaktadõr.Özel sektörde ise pazarlama giderlerinin maliyetlerdeki payõ %25’lere kadarçõkmaktadõr.34http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.4. Dõş Ticaret Durumu2.1.4.1. İthalat1. Ürün İthalatõŞarap sektöründe ürün ithalatõ, belirli koşullarõn yerine getirilmesi kaydõyla, serbestbõrakõlmõştõr.Tablo 6. Şarap Sektörü Ürün İthalatõ (Miktar olarak)Birim:LitreSõraYILLARNo Ürün Cinsi 1995 1996 1997 19981 Şarap - 9.000 63.333 168.4892 Şampanya 28.078 120.473 74.413 50.375Kaynak: Tekel Pazarlama ve Dağõtõm Müessesesi MüdürlüğüTablo 7. Şarap Sektörü Ürün İthalatõ (Değer olarak)Birim: $SõraYILLARNo Ürün Cinsi 1995 1996 1997 19981 Şarap - 61.000 78.330 239.1282 Şampanya 562.726 357.853 192.143 155.207Kaynak: Tekel Pazarlama ve Dağõtõm Müessesesi MüdürlüğüTablo 8. AB, BDT ve Diğer Ülkelerden Şarap İthalatõMiktar ve Değer Olarak Birim: Miktar (Bin Litre), Değer (Bin $)YILLARSõra Ürün Ülke 1995 1996 1997 1998No Cinsi Adõ Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer1 Şarap AB - - 9.000 61 63.333 78 168.489 2392 Şampanya AB 280,8 563 108.012 352 74.133 191 50.375 155Şampanya Diğer - - 12.461 16 280 0,6 - -2. Yarõ Ürün ve Hammadde İthalatõSektör yaş üzüm ihtiyacõnõ tamamen iç pazardan karşõlamaktadõr. Sektörün yarõ ürünve hammadde ithalatõ bulunmamaktadõr.35http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.4.2. İhracatŞarap sektörünün ihracatõna ve bu ihracatõn ülkelere dağõlõmõna dair veriler Tablo 12,13 ve 14’de verilmektedir.Tablo 9. Şarap Sektörü İhracatõ (Miktar Olarak)Birim: Bin LitreSõraYILLARNo Ürün Cinsi 1995 1996 1997 19981 Tekel Dökme Şarap 175 382 8.558 7.8702 Tekel Şişeli Şarap 395 230 408 308Tekel Toplamõ 570 612 8.966 8.1783 Özel Sektör Şişeli Şarap - - 1.800 2.000SEKTÖR TOPLAMI 10.766 10.178Tablo 10. Şarap Sektörü İhracatõ (Değer Olarak)Birim: Bin $SõraYILLARNo Ürün Cinsi 1995 1996 1997 19981 Tekel Dökme Şarap 107 510 2.450 2.5732 Tekel Şişeli Şarap 574 314 488 358Tekel Toplamõ 681 824 2.938 2.9313 Özel Sektör Şişeli Şarap - - 5.600 9.000SEKTÖR TOPLAMI 8.538 11.931Tablo 11. Ülke Bazõnda Şarap İhracatõ, (Miktar ve Değer)Birim: Miktar (Bin Litre), Değer (Bin $)YILLARSõra Ürün Ülke 1995 1996 1997 1998No Cinsi Adõ Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer1 Tekel, Dökme+Şişeli Şar. AB 558 667 609 821 8.922 2.900 8.029 2.866Diğer 2 13 3 3 44 33 149 65Tekel Toplamõ 570 680 612 824 8.966 2.933 8.178 2.9312 Özel Sektör, Şişeli Şarap AB 1.800 5.600 2.000 9.000SEKTÖR TOPLAMI 10.766 8.533 10.178 11.93136http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.4.3. Serbest Bölgelerde Sektör FaaliyetlerŞarap Sektöründe serbest bölgelerde faaliyet yapõlmamaktadõr.2.1.5. Fiyatlar1998 yõlõ sonu itibariyle 75 cl.’lik 1 şişe sofra ve kalite şarabõn fabrika çõkõş fiyatõ,bayilere satõş fiyatõ ve tüketicinin ödediği fiyatlar (Tekel verileri olarak) aşağõdabelirtilmiştir.Sofra Şarabõ Kalite Şarabõ1- Fabrika Çõkõş Fiyatõ (TL./Şişe) 196.551 214.5172- Bakiye Satõş fiyatõ (TL./Şişe) 240.000 300.0003- Tüketicinin Ödediği Fiyat (TL./Şişe) 300.000 380.0001995-1998 yõllarõndaki şişeli sofra ve kalite şaraplarõn fabrika çõkõş fiyatlarõ (Tekelverileri) Tablo 5’de verilmektedir.2.1.6. İstihdamSektördeki önemli kuruluşlarõn 1998 yõlõ istihdam durumuna ait veriler Tablo 1’deverilmektedir. Tekel Genel Müdürlüğü istihdamõnda 1995-98 dönemindekideğişiklikler Tablo 12’de incelenebilir.Tablo 12. Tekel Şarap Sektörü İstihdam DurumuYILLAR Yõllõk Değişim (%)Ürün Cinsi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 1998Memur 38 42 58 71 10,5 38,1 22,4İşçi 404 400 402 429 -1,0 0,5 6,7Kaynak:Tekel Alkollü İçkiler Sanayii MüessesesiÖzel Sektörde, kapasitesi 4 milyon litre ve üzerinde olan işletmelerde genellikleyaklaşõk 1-4 mühendis, 2-5 teknisyen, 40-60 düz işçi (satõş elemanlarõ, nakliyeci, idaripersonel) istihdam edilmektedir.1999 yõlõnda çõkartõlan yasa gereği gõda üreten işletmeler, sorumlu teknik elemanbulundurmak mecburiyetindedir.Ayrõca sektörün ana girdisi olan üzüm üretiminde çalõşan bağcõlar bu sektörde önemlibir potansiyel oluşturmaktadõr.37http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.7. Sektörün Rekabet GücüÜlkemizin, yaş üzüm üretimine elverişli toprak ve iklime sahip olmasõ çok büyük biravantajdõr.Ancak, şaraplõğa uygun üzüm türlerinin bölgesel olarak tespiti, kontrolü ve kaliteşaraplõğa elverişli türlerin teşvikiyle hammadde temini sorunu giderilip, Avrupa’dayetiştirilen şaraplõk üzüm çeşitlerinin ülkemiz iklimine uygun bölgelerde yetiştirilmesi,bunun yanõnda kalite şaraplõğa çok uygun yerli türlerin miktarõnõn çoğalmasõ rekabetpotansiyelimizi arttõracaktõr.Ülkemizde halen şarap üretimiyle ilgili coğrafi bölge tanõmõ tam olarak yapõlmamõşolup, şaraplarõn coğrafi orijinlerine göre tanõmlamasõnõn AB ülkeleri ile yürütülenşarap ticaretinde zorunlu olduğu bilinmektedir.AB şarap yönetmeliğinde bulunan ülkemize ait “coğrafi bölge” ve “üzüm çeşitleri”listelerinin güncelleştirilmesi çalõşmalarõ yapõlmõş olup, öncelikle şarapla ilgili coğrafibölge isimlerinin, şarabõn Türkiye’deki geçmişini, kültürünü ve ticaretine yerleşmişkavramlarõn çağrõştõrmasõ benimsenmiştir. Bu konuyla ilgili bilgiler Tablo 13’denincelenebilir.Tablo 13. Şaraplõk Üzüm Yetiştirilen Bölgeler1- TRAKYA 5- SELÇUK 9- DİCLE-FIRAT- Tekirdağ - Konya - Gaziantep- Edirne - Mersin - Kahramanmaraş- Kõrklareli - Şanlõurfa- Diyarbakõr2- MARMARA 6- EGE - Mardin- Çanakkale - İzmir- Bilecik - Manisa- Balõkesir3- HATTI 7- GÖLLER YÖRESİ- Ankara - Denizli- Yozgat - Burdur- Çorum - Isparta- Amasya- Tokat4- KAPADOKYA 8- URARTU- Nevşehir - Erzincan- Kõrşehir - Tunceli- Aksaray - Elazõğ- Niğde - Malatya38http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuŞaraplõk üzüm çeşitlerinin listelenmesinde, öncelikle kõrmõzõ ve beyaz şaraplõküzümlerin ayrõmõna önem verilmiş; ayrõca coğrafi işaretleme konusunda yapõlacakesas çalõşmaya ön hazõrlõk olmak üzere üzümlerin yetiştiği bölgelerin öncelikli olarakbelirtilmesi planlanmõştõr. Ülkemizde üretilen şaraplõk üzüm çeşitlerine dair bilgilerTablo 14’de verilmektedir.Tablo 14. Şaraplõk Üzüm ÇeşitleriKõrmõzõ Şaraplõk ÜzümlerBeyaz Şaraplõk ÜzümlerAdakarasõ Marmara Beylerce MarmaraCinsaut Trakya Clairette TrakyaGamay Trakya Chardonnay Trakya-EgeKaralahana Trakya Riesling Trakya-HattiPapazkarasõ Trakya Semillon Trakya-EgePinotnoir Trakya Anadolu Yapõncağõ MarmaraKalecik Karasõ Hatti (Vasilaki)Alicante Bouschet Ege-Trakya Yapõncak TrakyaBoğazkere Urartu Narince (Kazovasõ) HattiÖküzgözü Urartu Dökülgen UrartuDimrit Hatti-Kapadokya Kabarcõk UrartuSergi Karasõ Urartu Rumi UrartuCabarnet Sauvignon Ege-Trakya Emir KapadokyaCarignan Ege Bornova Misketi EgeÇalkarasõ Ege Hasandede HattiSyrah Ege Maccaben EgeGranache Ege Sultaniye Çekirdeksiz EgeHorozkarasõ Urartu Sauvignon Blanc Trakya-MarmaraMerlot Ege-Trakya Ugni Blanc EgeCabernet Franc Ege-Trakya Colombard EgeSungurluHattiŞarap üretim teknolojisinin geliştirilmesi büyük işletmelerde kaçõnõlmaz olarakyapõlmakta ve modern teknoloji takip edilmektedir.Sektörün yabancõ kuruluşlarla rekabet edebilir hale gelmesi için, üretim teknolojisiningeliştirilmesi yanõnda, kalite şarap üretimine uygun yerli ve yabancõ türdeki şaraplõküzümlerin üretiminin yaygõnlaştõrõlarak, büyük partiler halinde şarap üretilmelidir.Üretim maliyetinin düşük tutulmasõna önem verilmelidir.39http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkilerBazõ işletmelerin hammaddelerini kendi bağõndan temin etmelerine karşõn genelolarak şarap üretiminin hammaddesi olan yaş üzümün temini üzüm üreticileriyledoğrudan ilişkilidir.Şarap üretiminde kullanõlan makine ve cihazlarõn temin edildiği kuruluşlar önemli birsanayi sektörü oluşturmuştur. Şarap işletmesinin kuruluş maliyetinin %50’sindenfazlasõnõ makine ve ekipman teşkil etmektedir.Ayrõca ürünlerin ambalajlanmasõyla ilgili olarak cam sanayii, mantar sanayii, plastikve alüminyum sanayii, kağõt ve matbaacõlõk sanayii sürekli ilişkide bulunulansektörlerdir.Nakliye, pazarlama, turizm ve promosyon çõktõ bazõnda ilişkide bulunulan sektörlerdir.2.1.9. Mevcut Durumun DeğerlendirilmesiŞarap sektörünü oluşturan kamu ve özel sektör kuruluşlarõnõn toplam üretim kaphacmi 1998 yõlõ sonu itibariyle yaklaşõk 87 milyon litreye ulaşmõştõr.Tekel şarap sektöründeki işletmelerini bölgesel yapõ içerisinde değerlendirerek,verimli olmayan ve üretimi çok küçük miktarlarda kalan işletme ve imalathanelerindeşarap üretimine son vererek, diğer işletmelerinde büyük kapasitelerde şarapüretiminde ihtisaslaşmalarõnõ sağlamõş ve teknolojilerini yenileyecek yatõrõmlaryapmõştõr.Şarap sektöründe özelleştirme sorunu bulunmamaktadõr.1997 yõlõndan itibaren özellikle Almanya ve Fransa’daki firmalardan, özel şaraptaleplerinde bulunulmuş olup, 1997 yõlõnda 85.580 Hl, 1998 yõlõnda 78.700 Hl., 1999yõlõnda ise 76.985 Hl. dökme şarap ihraç edilmiştir.Ülkemizde hammadde fiyatlarõnõn ve dolayõsõyla şarap maliyetlerinin AB ülkelerinegöre daha düşük seviyeye çekilmesi halinde bu tür taleplerin daha da artacağõ tahminedilmektedir.Yedinci Beş Yõllõk Plan Döneminde sektörde bir takõm gelişmeler olmasõna karşõnsektör üzerinde diğer tarõmsal ürünlere oranla daha ağõr vergi yükünün bulunmasõ,dinsel akõmlarõn ve halkõn alõm gücündeki zayõflamanõn etkileri ile yeni yatõrõmlar zayõfkalmõştõr. Sonuç olarak, şarap tüketiminde gelişme gözlenememiştir. Yine VII. PlanDöneminde şarap ithalatõnõn tamamen serbest hale gelmemesine ve ithalat için bazõkoşullarõn bulunmasõna karşõn şarap sektörünün gelişmesine bu önlemler de yeterliolmamõştõr. Bütün bu olumsuzluklara rağmen şarap sektöründe bazõ özel girişimcileryeni teşvikler alarak yatõrõm yapma çabalarõ içinde olmuşlardõr. Tekel’in de bu yöndeve makineleri yenileme yönünde yatõrõmlarõ görülmektedir.40http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuAB ile Gümrük Birliği’nin ürün kalitesinin geliştirilmesi ve üretim tekniklerininmodernleştirilmesinde olumlu etkiler yaptõğõ görülmektedir. Yaşanmõş olan küreselkrizin dünyada şarap tüketim miktarõnõ oldukça etkilediği görülmüştür. Türkiye’de kişibaşõna tüketilen miktar yõlda yaklaşõk 0.9 lt/kişi iken bugün bu oran 0.7 lt/kişiseviyesine inmiştir. Bu azalma AB ülkelerinde gözlemlenen azalmaya göre fazladeğildir. Örneğin Fransa’da tüketim yõlda 105 lt/kişi iken 1998 verilere göre 63.5lt/kişi’ye ve Almanya’da tüketim yõlda 27 lt/kişi iken 18.3 lt/kişi’ye düşmüştür.Türkiye bağcõlõğõn anavatanõdõr. Türkler dünyada şarap üreten ve ticaretini yapan ilktopluluklardandõr. Anadolu’dan Avrupa’ya satõlan üç tarõmsal ürün buğday, zeytinyağõve şaraptõr. Milattan sonra 6. yüzyõlõndan sonra gerilemeye başlayan şarapçõlõkMustafa Kemal Atatürk’ün yaptõğõ büyük kalkõnma hamlesi içinde yeniden doğmuştur.Anadolu köylüsünün önemli gelir kaynağõ olmuştur. Bağcõlõk ve şarapçõlõk tarõmsaluğraşõ ve tarõma dayalõ sanayii içinde en çok katma değer, en çok istihdam ve en çokkültürel gelişme sağlayan uğraşõ alanõdõr. AB içinde ve dõşõnda en çok korunan vedesteklenen bu alan Türkiye’de ihmal edilmiştir.2.2. Dünyadaki Durum ve AB Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle MukayeseDünyada AB içindeki veya dõşõndaki bağcõlõkla uğraşan ülkelerde, gerek bağcõlõktagerekse şarapçõlõkta çok önemli gelişmeler olmuştur. Bağlar sürekli yenilenerekgençleştirilmiş ve ülkeler her bölgelerinde uygun çeşitleri yetiştirerek olabilecek enkaliteli üzümü üretmişlerdir.Bu gibi kimi ülkelerde bağ alanlarõ ve üzüm çeşitleri yönetmeliklerle sõnõrlandõrõlmõş,diğer ülkelerde ise bu durum belirli koruma yöntemleriyle sağlanmõştõr. AB içindekiülkelerin bağ alanlarõ artõk genişleyemez hale gelmiştir. Bunlarda yenilenmelerşeklinde faaliyetler görülürken ABD, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde bağalanlarõ genişletilmekte, bağ bölgelerine uyumlu en yüksek kaliteli üzüm çeşitleriyetiştirilmektedir. Şarap sanayi modern makine ve aletlerle donatõlarak şarap üretimiiçin en modern teknikler uygulanmaktadõr. Bu ülkeler daha bugünden AB ülkelerinekarşõ önemli birer rakip haline gelmiştir. Türkiye’nin kendisine ABD ve Avustralya’yõörnek almasõ gerekir. Asõrlar önce Avrupa saraylarõnda içilen Emir, Narince, KalecikKarasõ, Öküzgözü ve Boğazkere, Ada Karasõ gibi yerli çeşitlerimiz ile birlikte dünyacatanõnan ve sevilen yabancõ çeşitlerin yetiştirilmesini teşvik ederek, şarap sanayii iledünyadaki yerimizi almamõz mümkündür. Türkiye’de bu yatõrõmlarõ yapabilecekgirişimciler ve bilgi birikimi vardõr. Şu anda Türkiye’nin ticari ilişkiler içinde bulunduğuülkeler ile şarap sektöründe rekabet gücümüz çok düşüktür.2.3. Sektörün SorunlarõSektörün önemli sorunlarõ aşağõdaki şekilde sõralanabilir:• Üzüm yetiştirilmesine uygun olan ülkemizde, şaraplõk üzüm çeşitlerininistenilen miktar ve kalitede bulunmamasõ,41http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu• Şarapla ilgili coğrafi bölge isimlerinin verilmesinde, idari yapõlanma yerineşarabõn Türkiye’deki geçmişini, kültürünü ve ticaretine yerleşmiş kavramlarõçağrõştõran isimlerin kullanõlmamasõ, bu konuda yapõlan çalõşmanõnyasallaştõrõlmamasõ,• Üzüm üreticilerinin şarap kültürü üzerinde eğitim eksikliği,• İşletmelerdeki üretim teknolojisinin, büyük miktarlarda şarap üretmeye elverişlihalde dizayn edilip, rekabet edebilir düzeye getirilmemesi,• Şarap içme alõşkanlõğõ ve kültürünün toplumda yaratõlmamõş olmasõ,• Şarap sektöründe uygulanan vergilerin yüksek oluşu,• Sektörde reklam ve tanõtõm yasağõnõn olmasõ.Sektörün girdi sorunu olarak başta kaliteli hammadde yetersizliği görülmektedir.Kaliteli şaraplõk üzüm çeşitlerinin üretim miktarlarõ çok azdõr ve finansman sõkõntõlarõbulunmaktadõr. Teknoloji çağdaş şarap üretim tekniklerine uygundur ve bunuuygulayabilecek teknik eleman gücü vardõr. Mevzuat eksikliklerinin giderilmesigerekir. AB normlarõna uygun bir şarap yasasõ çõkarõlmalõdõr. Bağdan başlayarakpazarlamaya kadar kademeleri içerecek bir mevzuatõn kõsa zamanda hazõrlanmasõve bu konuda AB’ye uyum koşullarõnõn da yerine getirilmesi gereklidir.Rekabet gücünü artõrmak için şarap üzerindeki vergi yükünün AB ülkelerindekiseviyelerde tutulmasõ hususunda gerekli önlemler hemen alõnmalõdõr. Şarapüretiminde üzümden sonra önemli girdi olan şişenin de dünya fiyatlarõnda sağlanmasõgerekir.42http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIII. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR3.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2000-2005) GelişmelerBu plan döneminde girişimcilerin bağ yetiştirebilmeleri için, kullanõlmayan tarõmalanlarõnõn uygun koşullarda sağlanmasõ ve yeni modern şaraplõk asma çeşitlerininyetiştirilmesinin teşvik edilmesi gerekmektedir. Mevcut modern şaraphanelerin yeniyatõrõmlar ile kapasitelerini büyütmelerine ve güçlerini artõrarak AB ve diğer ülkelerinsanayicileriyle rekabet edebilecekleri seviyelere gelmelerine destek sağlanmalõ veyeni girişimciler desteklenmelidir.3.1.1. Talep Projeksiyonu1. Yurtiçi Talep Projeksiyonu (2000-2005)Tablo 15. Şarap Sektörü Yurtiçi Talep Projeksiyonu (Miktar Olarak)Birim: 1000 Lt.KuruluşYILLAR YILLIK DEĞİŞİM (%)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005Tekel 14.000 15.000 15.500 16.000 16.000 16.500 7,1 3,3 3,2 - 3,1Özel Sektör 19.500 20.500 21.200 22.000 22.000 22.600 5,1 3,4 3,8 - 2,7TOPLAM 33.500 35.500 36.700 38.000 38.000 39.100 6,0 3,4 3,5 - 2,92. İhracat Projeksiyonu (2000-2005)Tablo 16. Şarap Sektörü İhracat Projeksiyonu (Miktar Olarak)Birim: 1000 Lt.YILLAR YILLIK DEĞİŞİM (%)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005TOPLAM 9.000 9.000 11.000 12.000 12.000 13.000 - 22,2 9,1 - 8,3(Tekel + Özel)3. Toplam Talep Projeksiyonu (2000-2005)Tablo 17. Şarap Sektörü Toplam Talep Projeksiyonu (Miktar Olarak)Birim: 1000 Lt.YILLAR YILLIK DEĞİŞİM (%)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005TOPLAM 42.500 44.500 47.700 50.000 50.000 52.100 4,7 7,2 4,8 - 4,243http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3.1.2. Üretim Projeksiyonu (2000-2005)Tablo 18. Şarap Sektörü Üretim Tahminleri (Miktar Olarak)Birim: 1000 Lt.YILLAR YILLIK DEĞİŞİM (%)2000 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005TOPLAM 45.000 47.000 49.000 51.000 53.000 55.000 4,4 4,3 4,1 3,9 3,83.1.3. İthalat ProjeksiyonuŞarap ithalatõ özel firma taleplerinin değerlendirilmesiyle yürürlüğe girdiğinden ithalatprojeksiyonunun bildirilmesi mümkün bulunmamaktadõr.3.2. Uzun Dönemde GelişmelerŞarap üretim metodunda bugün dünyada uygulanan iki temel yöntem vardõr.Bunlardan birincisi uzun zaman alan, mümkün olduğu ölçüde az değişiklik ilekendiliğinden fermantasyondan olgunlaştõrmaya varan süreç içinde bir gelişmeizlenmesi yolunun benimsenmesidir. Burada üretim sürecinin bütün aşamalarõnda,geçecek zamanõn uzamasõ önemli olmadõğõ gibi, uzamaya gayret de sarf edilir. Bumetoda Bordo yöntemi adõ da verilmektedir. Daha çok şatolarõn uyguladõklarõsistemdir.Ikinci yöntem ise yenilikçilerin uyguladõklarõ ve bu nedenle de modern yöntem adõverilen usuldür. Burada prensip, şarabõ mümkün olan en kõsa sürede stabil halegetirmek ve olgunlaştõrmaktõr. Şarabõn uzun yõllar dinlendirilmesinde de aynõ nedenesastõr. İşte burada uzun zaman dinlendirme yerine aynõ sonuca kõsa zamandaulaşmayõ sağlayacak modern yöntemlerin uygulanmasõ esasõ hakimdir. Dünyadabunu yaygõn olarak uygulayan Almanya bu teknolojiyi kendisine mal etmekteyse debu metot bütün Avrupa ülkelerinde ve bu arada Fransa’nõn büyük şaraphanelerindede uygulanmaktadõr. Şarap sanayiinde yeni olan ABD ve Avustralya’da da modernşarap teknolojisi uygulanmaktadõr.Türkiye özellikle son on yõl içerisinde hõzla modern şarap teknolojisi uygulamalarõiçine girmiştir. Şarap stabilizasyonu için şõrada gerekli önlemleri almak üzere modernyöntemler uygulanmaya yeni başlanmõş ve fermantasyonda kontrollü fermantasyonolanaklarõ sağlayan modern fermantörler kullanõlmaktadõr. Anaerobik (havasõz)fermantasyon koşullarõ altõnda aromatik, kaliteli şaraplar üretme olanaklarõna sahipolunmuştur. Şaraplar inorganik, organik ve biyolojik bulanõklõklar yapacakmaddelerden arõndõrõlarak, stabil ve olgun hale getirilerek, hijyenik koşullardaşişelenebilmektedir. Birçok şaraphanemizde modern filtrasyon teknikleri44http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporukullanõlmaktadõr. Bunlarda filtre edici maddeler kullanõlmadõğõ gibi filtrasyon güçleriçok yüksektir. Sözkonusu filtre mikroorganizmalarõn geçişini engellemektedir.Türkiye’de şarap sanayinde bu teknikleri kullanan işletmeler mevcuttur. Ancakbunlarõn yaygõnlaştõrõlmasõ için destek sağlanmalõdõr. Diğer bölümlerde belirtmeyeçalõştõğõmõz üzümden başlayan iyileştirmelerden itibaren gereken destekler sağlanõrve ayrõca AB ülkelerinde geçerli vergi sistemleriyle, yasal düzenlemeler de ülkemizdeuygulanõrsa, şarap sanayiimiz AB ülkeleri ve diğer ülkelerin rekabet gücüne erişebilir.Diğer yandan Türkiye ekolojik tarõma ve özellikle bağcõlõğa ve şarapçõlõğa çok elverişlibir konumdadõr. İklim koşullarõ itibariyle özellikle Orta Anadolu, Ege ve Güneybölgelerimizde ekolojik bağcõlõk yapõlmasõ çok kolay olacaktõr. Bölgede yaz aylarõndayağõş olmamasõ nedeni ile mikrobiyal bulaşmalarõn ve mikroflara yükünün azolacağõndan ilaçlõ mücadele yapõlmasõndan kaçõnõlabilir. Üretilecek ekolojiküzümlerden ekolojik şarap üretimini yapabilecek teknikler ve bunlarõ uygulayacakteknik kadrolarõmõz vardõr. Türkiye dünyada ekolojik şarap ile önemli pazarlaryakalayabilir. Bu alanda kendisine rakip olabilecek ülkelere göre her zaman üstünlüksağlar. Bu nedenle ekolojik tarõma vakit geçirmeden yönelerek ekolojik şarap üretipAB içinde ve dõşõnda ön sõralara yerleşebiliriz.3.1.6. Çevreye Yönelik PolitikalarŞarap sektörü tarõma dayalõ sanayiler içinde çevre üzerinde en az olumsuz etkilerverenlerindendir. Cüzi olumsuz etkilerin de standart arõtma düzenleri ile önlenmesimümkündür ve bu da yapõlmaktadõr.Şarap sanayi atõklarõ doğaya yeniden kazandõrõlabilir. Ekolojik tarõm için gerekli olandoğal organik gübrelerin bu atõklardan yapõlmasõ mümkündür. Üzüm saplarõ, çöpleri,maya ve diğer tortu atõklarõ organik gübreye dönüştürülebilir.Küçük şaraphaneler arõtma önlemleri alamadõklarõndan özellikle sofra şaraplarõndaönemli bir rekabet avantajõ elde etmektedirler.3.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi İle İlişkilerde Muhtemel GelişmelerŞarap sektörünün ham maddesi olan şaraplõk yaş üzüm üreticilerden teminedilmektedir. Bu nedenle üzüm üreticilerinin kalite şarap üretimine elverişli üzümçeşitleri yetiştirmelerine yönlendirici tedbirlerin acilen alõnmasõ gereklidir. Yüksekterbiye sistemli bağlara geçilip verim artõrõlmalõdõr. Üzüm yetiştiriciliğinde maliyetiazaltõcõ tedbirler alõnmalõdõr.Şarap üretimi için gerekli olan üzüm değirmenleri, presler ve pompalar gibimakinelerin alõmõ genellikle yurt dõşõndan yapõlmaktadõr. Bunlarõn kolay temini içinyasal düzenlemeler yapõlmalõdõr.45http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuŞarap sektörü nihai ürününün hazõrlanmasõnda ambalaj girdisi olarak kullanõlan şişe,mantar, plastik tapa, alüminyum, kapüşon, etiket ve kutu üreten kuruluşlarla sürekliilişki içinde bulunmaktadõr.Şarabin kaliteli olmasõ yanõnda ambalajõnõn da standartlara uygun ve cezbediciolmasõ çok önemli olduğundan, kaliteli ambalaj malzemesi temini önem arzetmektedir.Son yõllarda kullanõmõ giderek yaygõnlaşan kuru aktif maya ve enzimleri üretenkuruluşlar da sektörde büyük bir potansiyel oluşturmaktadõr.Nihai ürünün tüketiciye ulaştõrõlmasõnda nakliye, pazarlama, turizm ve promosyonkuruluşlarõyla da sektör yakõn ilişki içinde bulunmaktadõr.46http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIV. PLANLANAN YATIRIMLAR4.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel DağõlõmõTablo 19. Şarap Sektöründe Eklenecek Yeni KapasitelerBirim: Lt./Yõl ŞarapYatõrõm ÜretimeYõl Başõnda İlave Süresi Başlama ÜretimYõl Kapasitesi Kapasite Proje Adõ (Yõl) Tarihi Hedefi1999 3.800 2.500 Şarköy Şarap Fab. 11 2001 6.500Üretim Tes. İlavesi4.2. Planlanan Yatõrõmlarõn KatkõlarõKamu ve özel kuruluşlarca yapõlan yatõrõmlar mevcut kapasitelerin arttõrõlmasõ vetesis ve makine-teçhizatõn modernizasyonu amacõyla olmaktadõr.Beton küvlerden oluşan kaplarõn paslanmaz çelik tanklara çevrilmesi, üzüm işlememakine ve ekipmanlarõ ile dolum gruplarõnõn modernize edilmesi, arõtma ünitesikurulmasõ başlõca yatõrõm başlõklarõnõ oluşturmaktadõr.4.3. Muhtemel Yatõrõm AlanlarõHalihazõrda kamu sektörünce, şarap sanayiinde mevcut devam eden projelerdõşõnda, ileriye dönük yatõrõm programlanmamõştõr.Özel sektörce kapasite artõrõmõ ve modernizasyon yatõrõmlarõ sürdürülmektedir.47http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASIGEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VEUYGULANACAK POLİTİKALARYürürlükte bulunan Üretim İthalat ve Kontrol Mevzuatõnõn tekrar ele alõnarak ABMevzuatlarõna uyumlu getirilmesi gerekmektedir. Bu konuda gecikilirse ürünlerimizinkimlik problemi nedeniyle ihracatõnõn önümüzdeki çok kõsa bir süre içindeimkansõzlaşmasõ söz konusu olabilir. Bilhassa bağcõlõk ile şarapçõlõk arasõndakimevzuat kopukluklarõnõn giderilmesi ve üretim metotlarõ konularõnda çalõşmalaryapõlmalõdõr. Aynõ şekilde ithalatta da kaliteli, kalitesiz hatta uygunsuz her türlüürünün ithalatõ yerli üreticileri çok zor koşullarda bõrakõlabilir.Vergi mevzuatõ da aynõ şekilde yeniden ele alõnarak Avrupa’daki şarap üreticisiülkelerde olduğu gibi düzenlenmelidir. Kaliteyi teşvik, kontrolü kolaylaştõrma, vergikaybõnõ önleme açõsõndan alkol derecesi üzerinden vergilendirme sisteminegeçilmelidir. Bu konuda özel sektör şarap üreticisi firmalar Özel Tüketim VergisiÇalõşmalarõ sõrasõnda Maliye Bakanlõğõ Gelirler Genel Müdürlüğüne alkol derecesiüzerinden vergilendirme konusunda öneriler sunmuşlardõr.48http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuSEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUBİRA VE MALT SANAYİİ

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuBİRA VE MALT SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Osman MUT Efes PİLSENRaportör Üzeyir ŞİMSEK Bimpaş A.Ş.Üye Rõfat ÖZTAŞ TEKELÜye Bülent ÇELİKMEN Efes Paz.-Dağ. A.Ş.Üye Ayhan ATILIR Efes PİLSENhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuI. GİRİŞ1.1. Sektörün Tanõmõ ve SõnõrlanmasõBirleşmiş Milletler yayõnõ olan “Bütün Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararasõ StandartSanayi Tasnifi ve Endeksleri”ne göre, malt-bira sanayii, imalat sanayiinin içinde 21.grupta yer alan içki sanayii kademe sõnõflandõrõlmasõnda “Bira Fabrikalarõ ve Maltİmalatõ” olarak tanõmlanmaktadõr.Sektörün kapsadõğõ faaliyetler, çeşitli bira tipleri ve malt üretimi ile sõnõrlõdõr.Malt için GTİP Numarasõ: 1107.20.12, şişe ve kutu bira (muhtevasõ 10 litreyigeçmeyen kaplarda olanlar) için GTİP Numarasõ: 2203.00.20, fõçõ bira (muhtevasõ 10litreyi geçen kaplarda olanlar) için GTİP Numarasõ: 2203.00.10’dur.Bira Malt Standardõ’nda (TS 4369, Aralõk 1984) malt; “Biralõk malt, arpanõn (TS4078/1, Aralõk 1983) tekniğine uygun olarak çimlendirilmesi ve sonra kurutulupkavrulmasõ suretiyle elde olunan ve bira yapõmõnda kullanõlan hammaddedir.”şeklinde tanõmlanmõştõr.Şişelenmiş ve Kutulanmõş Biralar Standardõnda (TS 2259, Kasõm 1986) “Bira, malt(TS 4369/2) ve diğer ekstrakt verici maddelerin öğütülüp, sõcak su ile belirli metotlaragöre işlenmesiyle elde olunan şõranõn, şerbetçi otu (Humulus Lupulus) veyapreparatlarõ ile kaynatõlmasõ ve soğutulduktan sonra bira mayasõ ile fermente edilmiş,dinlendirilmiş ve pastörize edilmiş, içinde çözülmüş halde karbondioksit bulunanalkolsüz veya alkollü bir içecektir.” şeklinde tanõmlanmõştõr. Ekstrakt verici maddelerde “Pirinç, mõsõr, darõ, buğday, arpa, yulaf, sorgun ile bunlardan yapõlmõş ürünler veçeşitli şekerlerdir.” şeklinde tanõmlanmaktadõr.Ayni standart içinde biralar alkol yüzdelerine göre;−−−−Alkolsüz biralar,Düşük alkollü biralar,Normal biralar veYüksek alkollü biralarolmak üzere dört sõnõfa, renklerine göre de;−−Açõk renkli biralar veKoyu renkli biralarolmak üzere iki tipe ayrõlmõşlardõr.Alkol derecelerine göre bira sõnõflarõnõn değiştirilmesi ve standardõn revizyonu içinmüracaat gereklidir.Bira Ambalaj Standardõ da TS 4331 olup 17 Ocak 1985’de yürürlüğe girmiştir.51http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuII. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR2.1. Mevcut Durum1969 yõlõna kadar sadece TEKEL birasõnõn bulunduğu Türk bira pazarõ aynõ yõlda ikiözel sektör kuruluşunun devreye girmesiyle birlikte köklü bir değişikliğe uğramõştõr.EFES PİLSEN ve TÜRK TUBORG’un modern üretim teknolojisi ve uyguladõklarõpazarlama politikalarõyla Türk bira pazarõnda gerek mamul kalitesi gerekse ambalajçeşitlendirmesi açõsõndan gelişmiş ülke standartlarõna kõsa sürede ulaşõlmõştõr.Türkiye bira ve malt pazarõnda halen Efes Grubu’nun 5 bira, 2 malt fabrikasõ, 1şerbetçiotu tesisi, Türk Tuborg ve TEKEL’in ise birer bira ve malt fabrikasõbulunmaktadõr.TEKEL’in İstanbul Bomonti ve Ankara Bira Fabrikalarõnõn üretimine son verilmesi,sadece Yozgat Fabrikasõnda üretime devam edilmesi kararõ 5 Nisan 1994 tarihindealõnmõştõr.Öte yandan 1995 yõlõ Mayõs ayõ itibarõ ile üretime başlayan TOROS BİRACILIKsektördeki üçüncü özel sektör firmasõ olmuştur. Toros Biracõlõk “Marmara” markasõ ilepazara girmiş ve bu birayõ Lüleburgaz’da kurduğu tesislerde üretmeye başlamõştõr.Bu şirket söz konusu tesisi 1998 yõlõnda Efes Grubu’na satmõştõr.2.1.1. Sektördeki KuruluşlarBira ve Malt sektöründe faaliyette bulunan kuruluşlar aşağõda verilmektedir:Türk Tuborg: İzmir’de malt ve bira fabrikalarõ.Efes Pilsen: İzmir, Ankara, İstanbul, Lüleburgaz ve Adana’da bira, Afyon ve Konya’damalt fabrikalarõ.TEKEL: Yozgat’ta bira ve malt fabrikalarõ.TARBES: Bilecik’de şerbetçiotu üretimi.OT-GÜL KOOP: Bilecik’de şerbetçiotu üretimi.Türk Tuborg’da yabancõ sermaye vardõr ve lisansla Tuborg birasõ üretmektedir. Yerlive yabancõ sermaye açõsõndan sektöre giriş serbesttir.Özel şirketler Türkiye genelinde yedi coğrafik bölgede satõş ve dağõtõmõnõgerçekleştirmektedir. Kamu kesiminde ise TEKEL, Başmüdürlükleri kanalõyla satõş vedağõtõm yapõlmaktadõr.Bira sektöründe faaliyet gösteren önemli kuruluşlar Tablo 1’de sõralanmaktadõr.52http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 1: Bira ve Malt Sektöründeki Önemli KuruluşlarSõra No. Kuruluşun Adõ Yeri MülkiyetiÜretimKonusu1998 YõlõKapasitesiİşçiSayõsõBira (HL)1 T.TUBORG İzmirÖzel - YaşarHoldingBira 3.000.000 672 EGE BiracõlõkÖzel - Anadoluİzmir/AnkaraGrubuBira 4.400.000 2683 ERCİYAS Biracõlõk İstanbul/ Özel - AnadoluLüleburgaz GrubuBira 2.875.000 3184 GÜNEY Biracõlõk AdanaÖzel - AnadoluGrubuBira 1.750.000 1345 TEKEL Yozgat Kamu Bira 120.000 400Malt (Ton)1 T.TUBORG İzmirÖzel - YaşarHoldingMalt 36.000 122 EGE Biracõlõk AfyonÖzel - AnadoluGrubuMalt 28.500 203 ANADOLU Biracõlõk KonyaÖzel - AnadoluGrubuMalt 67.500 304 TEKEL Yozgat Kamu Malt 3.000 15Şerbetçiotu1 TARBES BilecikÖzel - AnadoluGrubuŞerbetçiotu 70 (*) 252 OT-GÜL KOOP Bilecik Kooperatif Şerbetçiotu 100 (*) 30(*) Ton/gün olarak kapasiteKaynak : Sektör Kuruluşlarõ2.1.2. Mevcut Kapasite ve KullanõmõBira ve malt sektörünün kurulu kapasitesine dair veriler Tablo 2’de sunulmaktadõr.Tablo 2: Bira ve Malt Sektöründe Kurulu Kapasite DurumuYILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraKapasite KapasiteAna MallarNo.K.K.O. Birimi 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira Kapasite 1000 HL 10.770 10.970 11.470 12.145 1,86 4,56 5,88K.K.O. % 59,4 61,1 62,8 54,3 2,78 2,78 -13,432 Malt Kapasite 1000 Ton 135,0 135,0 135,0 135,0K.K.O. % 77,9 86,3 75,3 78,8 10,79 -12,76 4,69Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ53http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablodaki kapasiteler yõllõk ve teorik olup yüksek (peak) sezonda kapasite kullanõmoranõ tabloda belirtilenden daha yüksektir.2.1.3. Üretim2.1.3.1. Üretim Yöntemi-TeknolojiÜretim Avrupa’da mevcut en son tekniğe göre yapõlmaktadõr. Bu konuda araç, gereç,tesis teknolojisi ve eleman kalitesi en yüksek seviyededir.AB, ABD ve diğer ülkelerde takip edilen bira üretim teknolojileri aşağõdaki tablodabelirtilmektedir:Öğütme ve Kaynatma Fermentasyon Filtre1. Kuru, nemli ve õslak öğütme 1. Çöktürme, Flotasyon 1. Oksijensiz ortamda filtrasyon2. İnfüzyon (Birleşik mayşeleme) 2. Basõnçlõ Fermentasyon 2. Kieselgur yatay tepsili tank tipi3. Dekoksiyon (kõsmi mayşeleme) 3. Alt fermentasyon biralarõ 3. Kieselgur plakalõ yatay filtre4. Mayşe filtresi (klasik, 2001) 4. Üst fermentasyon biralarõ 4. PVPP stabilizasyonu yatay5. Süzme kazanõ 5. Açõk tank fermentasyon tepsili tank tipi6. Dõş kaynatõcõ veya İç kaynatõcõ teknolojisi 5. Silikagel stabilizasyonu6. SKT teknolojisi7. Yatay tank dinlendirmeteknolojisiDolumEnerji Tasarrufu SağlayanSistemlerBira Firelerini Azaltan Sistemler1. Dolum basõncõna göre: 1. Buhar kompresörü 1. Düşük ekstraktlõ son süzme- Eş basõnçlõ dolum sistemleri 2. Buhar yoğuşturucusu sularõnõn kullanõlmasõ- Fark basõnçlõ dolum sistemleri 3. Yeni kaynatma sistemleri 2. Mayalõ biradan mayanõn2. Dolum sõcaklõğõna göre: (Merlin-film tipi kaynatma- ayrõştõrõlmasõ, biranõn- Sõcak, soğuk veya õlõk dolum Steinecker firmasõ) kazanõlmasõ3. Dolum yöntemine göre:- Yükseklik, volumetrik dolumsistemleri- Çift vakumlu dolum sistemleri- Uzun veya kõsa dolum çubuğu- Sensörlü dolumHer üretici üretmek istediği tipteki bira için gerekli teknolojiyi tespit etmekte veuygulamaktadõr. Tüketicinin damak tadõ önemli olduğundan üreticiler geneldeteknolojilerini bu yönde geliştirmektedirler. Tüketici üzerinde yerleşen tat profilinindeğişmesi bir dezavantaj olarak algõlanmaktadõr. Bu yüzden birçok üretici gelenekselüretim yöntemlerine bağlõ kalmaktadõr.Ancak bira tipinin yanõsõra üretim için harcanan enerji ve üretim fireleri de önemliolduğundan eğilim bu konuda tasarruf sağlayan sistemlerin kullanõlmasõ yönünde54http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporuolmaktadõr.Bira sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlar teknolojideki değişiklikleri takipedebilmekte ve yeni teknolojilerini pazara kalite olarak yansõtabilmektedirler.Malt, bira ve viskinin hammaddesi olmanõn yanõnda içeriğindeki vitamin ve besinmaddeleri nedeniyle ekmek-un-bebek mamalarõnda katkõ maddesi olan, sporcularõnbeslenme tablolarõndan eksik olmayan ve bu sebeplerden dolayõ dünyada çokkullanõlan önemli bir besin türüdür. Ayrõca NATO dahil bir çok kuruluş ve ülke askeriamaçlõ tablet besin maddesi olarak maltõn kullanõlabilirliği konusunda çalõşmalarõnadevam etmektedir.Malt bir çok tahõldan elde edilmekle beraber genelde kullanõlan hammadde arpadõr.Malt üretiminin temel hammaddesi olan arpadan istenen fiziksel ve biyokimyasalözellikler vardõr ki; bunlar malt endüstrisinin hayatiyetini devam ettirebilmesi içinelzemdir. Günümüzde malt ile ilgili bu konulardaki araştõrma ve kalite artõrmaçalõşmalarõ tüm dünyada büyük önem kazanarak işletmelerin başarõ anahtarõdurumuna gelmiştir. Her arpa çeşidinden istenen standartlarda malt yapmak mümkünolmadõğõ gibi, aynõ özellikleri gösteren arpa çeşitleri de farklõ malt kalitesi verebilir. Bunedenle arpanõn maltlõk tescilinin yapõlabilmesi için malt analiz sonuçlarõnõn daistenen düzeyde olmasõ gerekmektedir.Ülkemizde maltlõk arpa konusunda Efes Pilsen’in ulusal ve uluslararasõ Ar-Geçalõşmalarõ ivme kazanmõştõr. Malt konusunda söz sahibi ülkeler 150 yõllõk araştõrmatecrübesine sahiptirler.Türkiye yõllõk arpa üretimi 7 milyon tonlarda olmasõna rağmen malt sektörününihtiyacõ olan 179.000 ton, kalite sorunu nedeniyle karşõlanamamakta ve ithalatzorunluluğu nedeniyle döviz kaybõ söz konusu olmaktadõr. Sektörün maltlõk arpaithalatõ Tablo 3’de verilmektedir. Tablo 4 ve 5’de ise bira ve malt için üretim girdilerinedair bilgi verilmektedir.Tablo 3:Sektörün Maltlõk Arpa İthalatõYILLARMİKTAR TUTAR(Ton)($ FOB)1994 102.740 11.892.0001995 43.623 7.185.0001996 51.868 11.862.0001997 17.232 1.672.0001998 71.200 6.824.0001999* 23.518 2.429.000(*) 1999 yõlõ ilk on aylõk ithalat.55http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 4: Birim Üretim Girdileri (1 HL Bira için)Girdiler(1998 Yõlõna Ait Cari Fiyatlarla)Değer (TL)Miktar(Mal Bazõnda) Yerli İthal Yerli İthalMalt (Kg) 15 (*) 1.817.250 (*)Şerbetçiotu (Kg) 0,07 (*) 1.680.000 (*)Diğer (Pirinç, Mõsõr irmiği, Şeker, Kg) 3 249.000Ambalaj (Kutu, şişe, etiket, kapak, diğer, Adet) 200 5.070.000Elektrik (kWh) 10,7 1.787.000Yakõt (Kg) 4 684.000Doğalgaz (M3) 4 288.000Su (Ton) 0,5 130.000Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ(*): İthal malt ekstrakt ve diğer analiz değerleri ile dönemsel fiyat değişikliğine, ithal şerbetçiotu alfaasidi oranõ ve sezonsallõğa göre değişmesi nedeniyle miktar ve değerlerine ait net rakamlarverilememektedir.Tablo 5: Birim Üretim Girdileri (1 Kg Malt için)Girdiler(1998 Yõlõna Ait Cari Fiyatlarla)Değer (TL)Miktar(Mal Bazõnda) Yerli İthal Yerli İthalArpa (Kg) 1,63 1,24 70.100 53.350Elektrik (kWh) 0,18 30.100Yakõt (Kg) 0,09 3.850Su (Ton) 0,005 1.300Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ2.1.3.2. Ürün StandartlarõBira ve malt sektörüne yönelik düzenlemeler ve standartlar aşağõda verilmektedir:1. Gõda Maddeleri TüzüğüBiranõn üretimiyle ilgili yasal düzenlemeler 21 Mart 1956 tarihli Gõda MaddeleriTüzüğü’nde yer almaktadõr.Gõda Maddeleri Tüzüğü çerçevesinde birada durultma maddeleri olarak sakaroz,kavrulmuş malt, karamel, sõnõrlõ oranda kükürt dioksit ve pirinçten başka herhangi birkatkõ maddesine izin verilmemektedir. 1983, 1984, 1988 ve 1989 yõllarõnda katkõmaddeleri listelerinde de bu aynõ kalmõştõr.Bira fabrikalarõnõn kontrolü ve üretilen biranõn analizi görevleri Tarõm ve Köy İşleriBakanlõğõ Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir.Sağlõk Bakanlõğõ da yine Nizamnameye uygunluk yönünden biranõn kontrolünüyapmaktadõr. Ayrõca Belediyeler hem fabrikadan, hem de piyasadan aldõklarõörneklerde Nizamnameye uygunluk yönünden biranõn kontrolünü yapmaktadõr.56http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2. Türk Gõda Kodeksi YönetmeliğiBirada 24.6.1995 tarihli “Gõdalarõn Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair 560Sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname”nin 7. maddesine göre hazõrlanan “Gõdalarõnkalite ve hijyenle ilgili özelliklerini, katkõ maddelerini, aroma maddelerini, pestisit veveteriner ilaç kalõntõlarõnõ, gõda bulaşanlarõnõ, ambalaj ve işaretleme, depolama vetaşõma kurallarõnõ, numune alma ve analiz metotlarõnõ” kapsayan “Türk Gõda KodeksiYönetmeliği”ne (16 Kasõm 1997) uygun üretim ve işlem yapõlmaktadõr. Bira için ayrõbir Gõda Kodeksi Yönetmeliği hazõrlanmasõ çalõşmalarõ devam etmektedir.Malt için de ayrõ bir Gõda Kodeksi Yönetmeliği hazõrlanmasõ gerekmektedir.Bu yönetmeliğin uygulanmasõ ile ilgili düzenleme, Tarõm ve Köy İşleri Bakanlõğõ ileSağlõk Bakanlõğõ tarafõndan hazõrlanmõş tebliğler ile yapõlõr, yönetmeliğin denetimeilişkin hükümleri 560 Sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname’nin 9. maddesiçerçevesinde yürütülmektedir.3. StandartlarŞişelenmiş ve kutulanmõş bira, uyulmasõ isteğe bağlõ olan Kasõm 1986 tarihli (TS2259) standardõna bağlõdõr. Bu standart, Gõda Maddeleri Tüzüğü’ne uyuşmazlõkyaratmadan bira çeşitleri ile ilgili düzenlemeleri ve standart analiz metotlarõnõiçermektedir. Kontrol TSE elemanlarõnca yapõlan periyodik fabrika denetlemelerişeklindedir. Marka sözleşmesi yapõldõğõ takdirde standarda uyulmasõ zorunludur.Ayrõca Bira Ambalaj Standardõ’na (TS 4331, 17 Ocak 1985) uyulmasõ zorunludur.Bira sektörünün iki ana hammaddesi olan Malt (TS 4369, Aralõk 1984) ve Şerbetçiotu(TS 2738, Nisan 1977) standartlarõ mevcuttur. Ancak ilgili standartta şerbetçiotununtanõmõnõn sadece yaş ve kuru çiçek (koza) için yapõlmõş olmasõ yeterli değildir. Peletve ekstrakt halinde çok fazla kullanma sahasõ bulunan şerbetçiotu standardõ bunedenle eksiktir.Özellikle AB’ye ihracatta çok önemli olan ISO 9000 Standardõ yurt içi ve dõşõndaönemli bir kalite güvencesi sistemi garantisi ve göstergesidir. TEKEL hariç özelsektör bira ve malt firmalarõnõn ISO 9002 Kalite Güvencesi Sistemi Belgeleri mevcutolup bu firmalarda üretim, tesis ve servis aşamalarõnda Kalite Güvencesi Sistemi’ninISO 9002 Standardõ’nõn belirtilen şartlarõna uygunluğu sağlanmõştõr.4. Dõş Ülkelerdeki UygulamalarBira ve malt standartlarõ ile uygulamalar, Dünya üzerinde kõsmi farklõlõklargöstermektedir. Örneğin; ABD’de bir gõda maddesi olarak kabul edilen biranõn içinegiren tüm maddelerin FDA tarafõndan kabulü gerekir. Bu ülkede renklendiriciler,stabilizanlar, maltlanmamõş hububatlar ile karbonhidratlar bira imalinde kullanõlabilir.İngiltere’de de bu aynõdõr. Ayrõca fabrikanõn üretim yönteminin “HükümetKimyageri”nce onaylanmasõ gerekir.Danimarka’da bira üretiminde kullanõlan ana hammadde seçimi üreticiye bõrakõlmõştõr.Katkõ maddeleri her yõl tekrar gözden geçirilerek liste halinde yayõnlanõr. Enzim57http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporukullanmak Danimarka Gõda Enstitüsü’nün iznine tabidir.Almanya’da Saflõk Kanunu (Reinheitsgebot) 1516 yõlõndan beri geçerli olup birada su,malt, şerbetçiotu ve bira mayasõndan başka bir şeye izin vermez.ABD ve Almanya haricindeki diğer Avrupa ülkelerinde enzim kullanõmõ serbesttir.Halbuki ülkemizde birada kullanõlan girdiler ile yardõmcõ malzemelerin düzenlemelerile sõnõrlõ tutulmuş olmasõ, ürün kalitesini ve çeşitlemesini olumsuz yöndeetkilemektedir. Yurt dõşõndaki uygulamalarõn ülkemize de yansõtõlmasõ gerekmektedir.2.1.3.3. Üretim Miktarõ ve DeğeriSektörün ana mallar itibariyle üretim miktarõ ve bu üretimin değeri Tablo 6, 7 ve 8’deverilmektedir.Tablo 6: Üretim MiktarõSõraNo.Ana MallarYILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (1000 HL) 6.400 6.700 7.200 6.600 4,69 7,46 -8,332 Malt (1000Ton) 105,1 116,5 101,6 106,4 10,79 -12,76 4,69Kaynak : Sektör KuruluşlarõTablo 7: Üretim DeğeriSõraNo.Ana Mallar1995 1996YILLAR(Cari Fiyatlarla, Milyar TL)YILLIK ARTIŞLAR(%)1997 1998 1996 199719981 Bira 16.600 33.100 60.600 100.000 99,40 83,08 65,022 Malt 1.961 3.096 5.789 9.919 57,89 86,99 71,34Kaynak : Sektör KuruluşlarõTablo 8: Üretim DeğeriSõraNo.Ana Mallar(1998 Yõlõ Fiyatlarõyla, Milyar TL)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira 97.000 101.515 109.090 100.000 4,65 7,46 -8,332 Malt 10.198 9.471 9.407 9.919 -7,13 -0,68 5,44Kaynak : Sektör KuruluşlarõNot: 1995-1997 yõllarõ, 1998 yõlõ ortalama birim fiyatõ ile değerlendirilmiştir.Türkiye bira sektöründeki bira üretiminin %90’õndan fazlasõ iç piyasa içinyapõlmaktadõr. Üretimin yõllara göre belirli oranlarda artmasõnõn başlõca nedeni kişi58http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporubaşõna tüketimin artmasõna bağlõdõr. Sektör olarak 1983-1998 yõllarõ arasõndaki kişibaşõna bira tüketimi Tablo 9’da verilmektedir.Tablo 9: Kişi Başõna Bira TüketimiYILBira Sektörü KişiBaşõna Tüketim(Lt)YILBira Sektörü KişiBaşõna Tüketim(Lt)1983 6,7 1991 6,91984 5,3 1992 8,01985 3,9 1993 9,01986 3,8 1994 9,21987 4,6 1995 10,21988 4,9 1996 10,41989 5,7 1997 10,31983 yõlõna kadar sürekli gelişme göstererek 6,7 lt.’ye ulaşan kişi başõna bira tüketimiyasal kõsõtlama sonucu daralan pazar nedeniyle 1986 yõlõnda 3,8 lt. seviyesine kadargerilemiştir. 1987 yõlõndan itibaren istikrarlõ bir gelişme süreci içerisine giren Türk birapazarõnda kişi başõna tüketim 1998 yõlõnda 10,5 lt. seviyesine ulaşmõştõr.AB ile uyum ve turizm hareketinin ülkemiz bira sektörünü geliştirmesi beklenmektedir.1998 yõlõ itibariyle kişi başõ bira tüketimini ülkeler bazõnda incelediğimizde bu oranlar:Tablo 10: Kişi Başõna Bira TüketimiÜLKE Kişi Başõna BiraTüketim (Lt)ÜLKE Kişi Başõna BiraTüketim (Lt)ALMANYA 129,0 SLOVENYA 91,0DANİMARKA 113,0 YENİ ZELANDA 89,0AVUSTURYA 113,0 ROMANYA 40,0İNGİLTERE 105,0 RUSYA 20,0AVUSTRALYA 92,0 TÜRKİYE 10,5Malt üretim miktarõnõn yõllara göre değişmesinde en önemli faktör, Dünya maltpiyasasõndaki fiyatlardõr. AB ülkelerinde uygulanan sübvansiyonlar nedeniyle maltihracatõnda dalgalanmalar olmaktadõr.59http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.4. Dõş Ticaret Durumu2.1.4.1. İthalat1. Ürün İthalatõBira ve malt sektöründe kamu kuruluşu olan TEKEL’in ürün ithalatõ mevcuttur.Sektörün ürün ithalatõ ve ithalatõn ülke gruplarõna dağõlõmõna dair veriler Tablo 11, 12,13 ve 14’de verilmektedir.Tablo 11: Bira ve Malt Sektörü Ürün İthalatõ (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo. 1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (HL) 822 1.880 128,712 Malt (Ton)Kaynak : TEKELTablo 12: Bira ve Malt Sektörü Ürün İthalatõ (Değer Olarak)YILLARSõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998(CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $)YILLIK ARTIŞLAR(%)1996 199719981 Bira 285 474 66,322 MaltKaynak : TEKELTablo 13: AB, EFTA, BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Bira ve Malt SektörüÜrün İthalatõ (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (HL)AB Ülkeleri 372 721 93,82Önemli Diğer Ülkeler 450 1.159 157,562 Malt (Ton)Kaynak : TEKEL60http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 14: AB, EFTA, BDT ve Önemli Diğer Ülkelerden Bira ve Malt SektörüÜrün İthalatõ (Değer Olarak) (CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (HL)AB Ülkeleri 143 139 -2,80Önemli Diğer Ülkeler 143 335 134,342 Malt (Ton)Kaynak : TEKEL2. Hammadde İthalatõBira ve malt sektörünün hammadde ithalatõ Tablo 15’de incelenebilir.Tablo 15: Bira ve Malt Sektörü Hammadde İthalatõ (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Arpa (Ton) 43.623 51.868 17.232 82.476 18,90 -66,78 378,622 Şerbetçiotu (Ton) 130 223 200 264 71,85 -10,48 32,07Kaynak : Sektör KuruluşlarõBira ve malt sektörünün hammadde olarak maltlõk arpa ile şerbetçiotu ithalatõmevcuttur. Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne dahil olmasõndan itibaren ithalatta tahsisedilen kota çerçevesinde alõm yapõldõğõnda maltlõk arpa için gümrük vergisiödenmemektedir. Yine aynõ kapsamda AB ülkelerinden ithal edilmesi nedeniyleşerbetçiotu için de gümrük vergisi ödenmemektedir.Maltlõk arpa ile şerbetçiotunun ithalat miktarlarõ, üretimde kullanõm oranlarõna vetahsis edilen kotalara göre yõllar bazõnda değişmekte, fiyatlarõ da sezonsallõközelliğine ve Avrupa piyasasõndaki arz-talebe göre değişmektedir.2.1.4.2. İhracatSektörün ihracatõ ve ihracatõn önemli ülke gruplarõna dağõlõmõna dair veriler Tablo 16,17, 18 ve 19’da sunulmaktadõr.61http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 16: Bira ve Malt Sektörü İhracatõ (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (1000HL) 601 643 409 357 6,84 -36,31 -12,722 Malt (Ton) 10.659 9.492 9.851 3.152 -10,95 3,78 -68,00Kaynak : Sektör KuruluşlarõTablo 17: Bira ve Malt Sektörü İhracatõ (Değer Olarak)YILLARSõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998(FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $)YILLIK ARTIŞLAR(%)1996 1997 19981 Bira 35.372 38.868 23.793 20.549 9,88 -38,79 -13,632 Malt 3.544 3.337 3.137 1.033 -5,84 -5,99 -67,07Kaynak : Sektör KuruluşlarõTablo 18: AB, EFTA, BDT ve Önemli Diğer Ülkelere Bira ve Malt Sektörü İhracatõ(Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 Bira (1000 HL)AB Ülkeleri 21 29 34 42 27,90 13,04 18,66EFTA ÜlkeleriBDT Ülkeleri 504 520 285 180 3,13 -82,78 -58,43Önemli Diğer Ülkeler 76 93 91 136 17,90 -2,46 33,182 Malt (Ton)AB ÜlkeleriEFTA ÜlkeleriBDT Ülkeleri 100 3.443 3.732 3.067 100,00 7,74 -21,68Önemli Diğer Ülkeler 10.559 6.049 6.119 85 -74,55 1,14 -7.099Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ62http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 19: AB, EFTA, BDT ve Önemli Diğer Ülkelere Bira ve Malt Sektörüİhracatõ (Değer Olarak)(FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1995 1996 1997 1998 1996 1997 19981 BiraAB Ülkeleri 1.256 1.806 2.906 2.390 43,79 60,91 -17,76EFTA ÜlkeleriBDT Ülkeleri 29.604 31.492 15.580 10.271 6,38 -50,53 -34,08Önemli Diğer Ülkeler 4.512 5.570 5.307 7.888 23,45 -4,72 48,632 MaltAB ÜlkeleriEFTA ÜlkeleriBDT Ülkeleri 33 1.221 1.213 1.008 3.600 -0,66 -16,90Önemli Diğer Ülkeler 3.511 2.116 1.924 25 -39,73 -9,07 -98,70Kaynak: Sektör Kuruluşlarõ2.1.5. FiyatlarSektörle ilgili ürünlerin üretici, toptan ve tüketici fiyatlarõna dair bilgiler Tablo 20, 21 ve22’de verilmektedir.Tablo 20: Üretici FiyatlarõSõraNo.Ana MallarYILLAR1995 1996 1997(1000TL/Birim)1998 19991 Bira (HL)Şişe 3.333 5.333 12.000 21.333 32.000Kutu 4.444 6.944 15.278 26.806 39.583Fõçõ 2.267 3.600 7.067 14.000 23.3332 Malt (Kg) 22 42 72 121 160Kaynak : Sektör KuruluşlarõTablo 21: Toptan FiyatlarõSõraNo.Ana MallarYILLAR1995 1996 1997(1000 TL/Birim)1998 19991 Bira (HL)Şişe 4.000 6.400 14.400 25.600 38.400Kutu 5.333 8.333 18.333 32.167 47.500Fõçõ 2.720 4.320 8.480 16.800 28.0002 Malt (Kg)Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ63http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 22: Tüketici FiyatlarõSõraNo.Ana MallarYILLAR1995 1996 1997(1000 TL/Birim)1998 19991 Bira (HL)Şişe 5.000 8.000 18.000 32.000 48.000Kutu 6.400 10.000 22.000 38.600 57.000Fõçõ 3.400 5.400 10.600 21.000 35.0002 Malt (Kg)Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ2.1.6. İstihdamSektördeki istihdam durumuna dair veriler Tablo 23’de verilmektedir.Tablo 23: Bira ve Malt Sektörü İstihdam Durumu(Kişi)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)MeslekİşgücüDallarõ 1995 1996 1997 1998 1996 1997 1998BiraMavi yaka İşçi 891 918 1.073 1.188 3,03 16,88 10,72Beyaz yaka Memur 422 433 442 473 2,61 2,08 7,01MaltMavi yaka İşçi 72 77 81 76 6,94 5,19 -6,17Beyaz yaka Memur 55 56 56 60 1,82 7,14ŞerbetçiotuMavi yaka İşçi 35 55 55 55 57,14Beyaz yaka Memur 22 33 33 22 50,00 -33,33Kaynak : Sektör Kuruluşlarõ2.1.7. Sektörün Rekabet Gücü2.1.7.1. Sektörün Rekabet DurumuOldukça yüksek bir nüfus artõşõnõn yaşandõğõ ülkemizde bira sektörü de yõllardan buyana gelişme göstermektedir. 1984 yõlõnda bira tüketimine getirilen yasal kõsõtlama ileönemli ölçüde gerileyen bira sektörü 1987 yõlõndan itibaren tekrar gelişmeye başlamõşve 1990 yõlõndan itibaren ise eski gelişme çizgisine oturmuştur. 1998 yõlõnda iseyeniden bir düşüş trendi yaşanmõştõr.Avrupa Birliği’ne giriş sürecindeki gelişmeler, nüfus artõşõ ve ülkenin turizmpotansiyeli nedeniyle bira tüketiminde önümüzdeki yõllarda artõş beklenmektedir. Türkbira pazarõnõn gösterdiği olumlu gelişmelere rağmen yabancõ bira üreticileri üretim vedağõtõm maliyetlerini en aza indirmek amacõyla ülkemize ithalat yolunu öncelikle64http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporukullanmak istemektedirler. Bugün ithal biranõn her türü özellikle büyük şehirlerde veturizm bölgelerinde kolaylõkla bulunabilir konuma gelmişlerdir.Yabancõ biralarla rekabet edebilmenin yolu kaliteli üretim ve uygun fiyatpolitikalarõndan geçmektedir. Bugün yerli bira üreticileri üretim teknolojileri ve sunulanürün kalitesi açõsõndan yeterli olmakla birlikte üretim girdilerinin fiyatlarõnõn sürekliartõş göstermesi karşõsõnda maliyetlerini pazara yansõtmak zorunda kalmakta, bu datüketimin daralmasõna yol açmaktadõr. Mevcut vergi ve fonlarõn yüksekliği vesübvansiyonlarõn olmamasõ, özellikle Avrupa markalarõyla rekabeti zorlaştõrmaktadõr.Bira sektörüyle ilgili alõnmasõ gereken önlemler raporun “Sektörün Sorunlarõ”kõsmõnda verilmektedir.Türkiye’de yetişen arpanõn genellikle yemlik arpa olmasõ nedeniyle bira sektörününihtiyacõ olan maltlõk arpanõn önemli bir kõsmõnõn AB’den ithal edilmesi gerekmektedir.Fakat ithalat rejiminde yemlik ve maltlõk arpaya aynõ oranda gümrük vergisiuygulanmaktadõr. Bu durum maliyetlere olumsuz şekilde direkt etkide bulunmaktadõr.Konu ile ilgili iki çözüm önerisi sunulabilir;1. Maltlõk arpanõn Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu değiştirilerek maltimalatçõlarõndan gümrük vergisi alõnmayabilir veya düşürülebilir.2. Halen AB’den tarife kontenjanõ yolu ile 46.000 ton gümrüksüz arpa ithalatõsağlanabilmektedir. Bu miktar 80-90 bin ton seviyesine çekilebildiği takdirdesorun kõsmen giderilebilir.Bunun yanõ sõra ülkemizde ihtiyaç fazlasõ binlerce ton arpa başta TMO olmak üzereçeşitli kanallarla ihraç edilmektedir. İhraç edilen söz konusu arpa yemlik karakterdeve fiyatõ düşük olduğu için oldukça fazla döviz kaybõna neden olmaktadõr. İhracatõmõzõyemlik arpa olarak yapmak yerine arpa kalitesi yükseltilerek maltlõk arpa olarakgerçekleştirilirse hem sektörün dõşarõya bağõmlõlõğõ azaltõlabilecek, hem de ülkemizeküçümsenmeyecek miktarda döviz girdisi sağlanabilecektir.Dünya pazarlarõnda yemlik-maltlõk arpa fiyat farkõ 50 $/ton civarõnda olup, bu farkmaliyetlerde oldukça büyük yekun tutmaktadõr.Avrupa Birliğine üye ülkelerde şerbetçiotu ihraç eden firmalara devlet herhangi birdestek sağlamamaktadõr. Ancak üreticilere zaman zaman destek olunmaktadõr.Örneğin, Avrupa Komisyonunun 1554/97 No.’lu kararõ doğrultusunda tüm çiftçilere480 ECU/ha ödeme yapõlmõştõr. Ödeme yapõlmasõnda üreticinin yetiştirdiği çeşitdikkate alõnmamõştõr. Ayrõca bu kararda ödemenin 1996 yõlõnõ kapsamak kaydõyla 5yõl devam edeceği de hükme bağlanmõştõr.Ülkemizde Devlet şerbetçiotu üreticilerine ve bu alanda uğraşan firmalara hiçbiryardõmda bulunmamaktadõr. Şerbetçiotunun tüm sorunlarõ özel bir kuruluş olanTarbes A.Ş firmasõna terk edilmiş durumdadõr. Tarbes üreticilere aşağõda sõralananhizmetleri götürmektedir;• Şerbetçiotu tesisi kurabilmesi için kredi vermektedir. Borçlanan çiftçiler geriödemelerini dört yõl içerisinde gerçekleştirmektedirler.65http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu• Çiftçilere Şubat ve Mart aylarõnda faizsiz avans vermektedir. Toplama zamanõolan Ağustos ayõnda bu miktar para ödeme yapõlõrken düşülmektedir.• Çam, demir tedarik ederek üreticilere dağõtmaktadõr.• Şerbetçiotunun yetiştirme dönemi içersinde gerekli olacak tarõmsal, yine faizuygulamasõ yapmadan, ilaçlarõ tedarik ederek çiftçilere ulaştõrmaktadõr.• 1983 yõlõnda beri devam ettirdiği Ar-Ge faaliyetleri ile yeni çeşitler geliştirmekte vebunlarõ sözleşmeli üreticilerine vermektedir. Tarbes bugüne kadar Efes Aroma,Tarbes.99, Anadolu.99 adlarõ altõnda üç aroma ve Ege, Erciyas, Güney adlarõaltõnda üç acõ aroma olmak üzere toplam altõ çeşidi Türk çiftçisinin hizmetinesunmuştur.• Yapmõş olduğu araştõrma sonuçlarõnõ üreticilere ileterek yayõm faaliyetindebulunmaktadõr.2.1.7.2. Sektörün Rekabet Gücü GöstergeleriRekabet gücü göstergeler hesaplamalarõ 1998 yõlõ USD bazlõ verilere göreyapõlmõştõr.1. İthalat Sõzma OranõBira sektörünün ithalat sõzma oranõ 0,13, malt sektörünün ise sõfõrdõr. Bira ve maltsektörünün ithalat yoğunluğunun düşük olduğu ve iç talebin karşõlanmasõndasektörlerin dõşa dönük olmadõğõ söylenebilir.2. Uzmanlaşma KatsayõsõBira sektörünün uzmanlaşma katsayõsõ 1,055, malt sektörünün ise 1,028’dir. Bira vemalt sektörünün uzmanlaşma düzeyi yüksek olarak değerlendirilebilir.3. Dõş Rekabete AçõklõkBira sektörünün dõş rekabete açõklõk katsayõsõ 0,055, malt sektörünün ise 0,0272’dir.4. İhracat/İthalat OranõBira sektörünün ihracat/ithalat oranõ 43,54’dür. Malt sektörünün ise ithalatõ yoktur.2.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayii ile İlişkilerBira sektörü ile direkt temas halindeki sektörlerin başõnda tarõm, ulaştõrma, ambalaj,cam ve kimya sektörleri gelmektedir.66http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuSektörün yõllõk bazda, nakliye sektörüne katkõsõ 15-20 milyon dolar, cam sanayiinekatkõsõ 20-25 milyon dolar, diğer ambalaj (karton, koli, vb.) sanayiine katkõsõ 15-20milyon dolar, kimya sanayiine ise katkõsõ 7-8 milyon dolar mertebesindedir. Nihai ürüniçin temel unsur olan ambalaj ve cam sanayiinin gelişmesinde bira sektörünün önemigöz ardõ edilemeyecek boyutlardadõr.Sektörün tarõm sektörüne arpa ve şerbetçiotu olarak katkõlarõ ise 25-30 milyondolardõr. Bunlardan şerbetçiotu üreticileri için Tarbes’in katkõlarõnõn önemine dahaönce deyinilmiştir.Dolaylõ olarak ise reklam ve promosyon sektörü ile üretici firmalara iş yapan yüzlerceyan sanayi kuruluşu için birer kazanç kapõsõ olmaya devam etmektedirler. Sektörünreklam ve promosyon sektörüne katkõsõ 20 milyon dolardõr.Bira ve malt sektörünün diğer sektörlere ve yan sanayiye katkõlarõ oldukça önemli birkatma değer hacmine ulaşmaktadõr. Sektör, direkt ve dolaylõ olarak, takriben1.500.000 kişi için katma değer yaratmaktadõr.Bira ve malt sektörünün gelişerek büyümesi durumunda ulusal ekonomi içinde diğersektörler ve yan sanayi için yaratacağõ katma değer de ayni oranda artacaktõr.2.1.9. Mevcut Durumun Değerlendirilmesi1984 yõlõnda getirilen yasal kõsõtlamalarõn etkisiyle iç piyasa satõşlarõ gerileyen sektör1986 yõlõndan sonra oluşturulan pazarlama ve satõş politikalarõ ile VII. Beş YõllõkKalkõnma Planõ dönemi başõnda üretimini arttõrmõş, bu artõş Plan dönemi içindedalgalanmalar göstermiştir.2.2. Dünyadaki Durum ve AB, Diğer Önemli Ülkeler İtibariyle MukayeseDünyadaki bira tüketimini incelediğimizde 1992 yõlõndan sonra en yoğun tüketimartõşõnõn Asya-Pasifik ülkelerinde olduğunu aşağõdaki tablolardan görebilmekteyiz.1992-1998 yõllarõ arasõndaki fiili değerlere göre 2003 yõlõna tüketim projeksiyonuyapõldõğõnda Asya–Pasifik ülkelerinde bira tüketiminin yaklaşõk %15 oranõndaartacağõ tahmin edilmektedir.67http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuKITALAR BAZINDA BÜYÜME ORANLARI(1992=100)Orta ve Yakõn Doğu116152AvrupaAsya-PasifikAmerikaAfrika10498120113116108146168Dünya1241140 30 60 90 120 150 1801998 2003KITALAR BAZINDA TÜKETİM PAYLARI (%)19980,44,632,835,127,2Afrika Amerika Asya-Pasifik Avrupa Orta ve Yakõ n D oğ uKITALAR BAZINDA TÜKETİM PAYLARI (%)20030,44,53234,328,7Afrika Am erika Asya-Pas ifik Avrupa Orta ve Yakõn Doğu68http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuDünyadaki bira üreticilerini de bu pazardaki gelişme oldukça etkilemektedir. EfesPilsen de son yõllarda özellikle Rusya ve Türk Cumhuriyetleri’nde bu pazara yönelikyatõrõmlarda bulunmaktadõr.Rusya, BDT Ülkeleri ve Balkanlar, Türk bira sektörü için önemli fõrsatlar içermekte vehedef pazarlar olmaktadõr.Oldukça yüksek bir nüfus artõşõnõn yaşandõğõ ülkemizde bira tüketimi de yõllardan buyana gelişme göstermiş, 1984 yõlõnda bira tüketimine getirilen yasal kõsõtlama ileönemli ölçüde gerileyen bira tüketimi 1987 yõlõndan itibaren tekrar gelişmeyebaşlamõştõr. Avrupa’da kişi başõna bira tüketimi artmadõğõndan, Avrupa bira üreticileriyeni pazarlara yönelmekte ve bu bölgelerdeki lokal üreticileri satõn alarak veyabirleşerek büyüme ve yayõlma stratejisi izlemektedirler.2.3. Sektörün Sorunlarõ2.3.1. Bira Sektörü SorunlarõBira sektörünün önemli sorunlarõnõ vergi düzenlemeleri, ruhsat düzenlemeleri, reklamdüzenlemeleri, gümrük mevzuatõ düzenlemeleri ve girdi maliyetlerindeki artõşlarolarak özetleyebiliriz.1. Vergi DüzenlemeleriAvrupa bira vergi uygulamalarõnda genel olarak ekstrakt oranõ, alkol oranõ ve üretimmiktarõ vergi parametreleri olarak kabul edilmiştir.Bazõ Avrupa ülkelerinde vergi düzenlemesi olarak fermantasyon öncesi ekstrakt oranõve üretim miktarõ bileşik parametre olarak alõnõrken, bazõlarõnda içerdiği alkol yüzdesibelirli oranõ geçtiğinde ekstrakt değerine göre değişen oranlarda hektolitre başõnavergi alõnmaktadõr. Ekstrakt değerinin artmasõ paralelinde artan vergi birimi ile litrebaşõna uygulanan vergi düzenlemeleri de mevcuttur.Türkiye’de ise sektörün üretimle birebir özdeşliği olmayan değişik vergi ve fonlaralõnmaktadõr. (Mera Fonu, Eğitime Katkõ, SSDF, Ek Vergi).2. Ruhsat DüzenlemeleriYurt dõşõnda da alkollü içki satabilmek için yerel makamlardan ruhsat almazorunluluğu var ise de sadece açõk satõş yapan noktalara ruhsat alma zorunluluğugetirilmiş ülkeler de vardõr. Ayrõca yeni açõlacak içki satõş noktalarõ için yer konusundagenel anlamda kõsõtlama getirilmemektedir.Türkiye’de ise ülke yüzölçümünün büyük bölümünde alkollü içki ruhsatõverilmemektedir. Bu konudaki kõsõtlamalar, yeni mevzuatlar ile artõrõlmaktadõr.69http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3. Reklam DüzenlemeleriAvrupa ülkelerinde alkollü içecekler üzerindeki reklam yasağõ hakkõnda çeşitliuygulamalar bulunmakla birlikte genel olarak abartõlõ ve özendirici reklamlarayasaklama getirilirken ürünün niteliği değil markasõnõn ön plana çõkartõlmasõna önemverilmektedir. Hatta alkol oranõna göre serbesti bile olabilmektedir.Ülkemizde ise görsel medyada kesin reklam yasağõ bulunmakta, ayrõca yerelyönetimlerce açõk hava reklamlarõ yasaklanmaktadõr.4. Gümrük MevzuatõKonu ile ilgili sorunlar daha önceki bölümlerde ele alõnmõştõ.5. Girdi MaliyetleriŞişeli ürünler için cam sanayiinin fiyatlarõ oldukça yüksek olmakta ve dağõtõm kanalõnõkullanan üreticiler için akaryakõt zamlarõ ulaşõm maliyetlerini yükseltmektedir.2.3.2. Malt Sektörü SorunlarõTürkiye Malt Sanayii’nin sorunlarõ ve bunlarla ilgili öneriler aşağõda genel hatlarõ ilesõralanmõştõr:1. Maltlõk arpa ile ilgili sorunlarTSE tarafõndan yemlik ve maltlõk arpa standartlarõ yüzeysel de olsa belirlenmişolmasõna rağmen; Türkiye’de ticari anlamda maltlõk arpa ve yemlik arpa ayõrõmõyapõlmamaktadõr. Türkiye’de bira ve malt sanayii özel sektörün (Efes Pilsen, TürkTuborg) piyasaya girdiği 1969 yõlõndan itibaren yeni bir hüviyet kazanmõş ancakTürkiye’de sadece tokak arpa ve çakõr arpa yetiştiriciliği hakim olduğu için maltsanayii çeşit olarak maltlõk olmamasõna rağmen tokak arpasõnõ kullanmak zorundakalmõş ancak dünya malt piyasasõnda bu çeşitle rekabet şansõ yakalayamamõştõr.Devlet maltlõk arpa geliştirme çalõşmalarõnõ sektörün gelişmesini sağlayacak yöndebaşlatamamõş, bu eksikliği Efes Pilsen 1982 yõlõndan itibaren başlattõğõ maltlõk arpaõslah çalõşmalarõyla gidermeye çalõşmõş ve bunda da başarõlõ olmuştur. Ancak içindebulunduğumuz günlerden itibaren bu çalõşmaya devlet desteği sağlanmalõdõr.a) Yemlik ve maltlõk arpa standartlarõ bu konu ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlarõnmutabakatõ sağlanarak yeniden ve en uygun haliyle belirlenmelidir.b) Türkiye’ye uygun maltlõk arpa çeşitleri belirlenmeli ve İç Anadolu Bölgesi için yeniçeşit geliştirme çalõşmalarõ Tarõm Bakanlõğõ tarafõndan araştõrma kuruluşlarõ dadesteklenerek sürekli bir şekilde yürütülmelidir.c) Arpa alõmlarõnda yemlik ve maltlõk çeşitler ayrõlõp farklõ fiyat politikalarõ ile maltlõkarpa çeşitleri desteklenmelidir. Alõmlarda çeşit ayõrõmõnõ hatasõz bir şekildeyapabilmek için ayõrõm anahtarlarõ oluşturulmalõ ve bu konuda eksper yetiştirilmesi70http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporusağlanmalõdõr.d) Maltlõk arpa tohumculuğu teşvik edilip desteklenmeli ve bu konuda çeşit safiyetininkorunmasõ için gerekli tedbirler alõnmalõdõr. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyonesaslarõ yeniden belirlenmeli ayrõca tohum õslahçõlarõ için õslahçõ payõ (royalty)konularak teşvik edilmelidirler.e) Ülkemizde kaliteli maltlõk arpa üretim bölgeleri tespit edilmeli ve buralarda maltlõkarpa ekilişi desteklenmelidir.f) Avrupa ülkelerinde olduğu gibi; özel maltlõk arpa üretici birlikleri oluşumu teşvikedilmeli, ayrõca maltlõk arpanõn yurtdõşõna ihracatõnõn sağlanmasõ için bu birliklerticari olarak yapõlandõrõlmalõ ve bu konuda başka ticari oluşumlar teşvik edilmeli vedesteklenmelidir.g) TMO alõmlarõnda çeşit ve kalite bazlõ stoklama yapõlabilmesi için, alõmlarda analizyapõlmasõ sağlanmalõdõr.h) Ülkemizde mevcut resmi ve özel malt üretim kuruluşlarõ, TMO ve özel maltlõk arpaüretici birlikleri ulusal bir birlik oluşturulmalõdõr.i) Ülkemizde bu sorunlar çözülünceye kadar malt sanayiinin kaliteli maltlõk arpaaçõğõnõn ithalat yoluyla karşõlanabilmesi için maltlõk arpa Gümrük Tarife İstatistikPozisyonu ayrõ olarak belirlenmeli ve ithalata konulan fonlar sektörün dünyapazarlarõ ile rekabet şansõnõ artõracak seviyelerde tutulmalõdõr.2. Malt ile ilgili sorunlarDünya malt pazarõnda malt fiyatlarõ kapasite, üretim, maltlõk arpa fiyatlarõna bağlõolarak yõldan yõla büyük değişiklikler gösterebilmektedir. Bu pazarõn yapõsõ gereğidirve kaçõnõlmazdõr. Diğer ülkelerin hükümetleri kendi sektörlerini rekabet edebilirdurumda tutmak için değişen koşullara göre ihracat teşvikleri uygulamaktadõrlar. Budurum sektöre yeni yatõrõmlarõn yapõlmasõnõ da mümkün kõlmaktadõr.a) Diğer ülkelerde uygulanmakta olan ihracat teşvikleri ülkemizde de uygulanmalõdõr.b) Türkiye’de maltlõk arpa ekilişlerinin sağlanmasõ ile birlikte malt fabrikalarõ yatõrõmõda teşvik edilmelidir.3. Taşõmacõlõk ile ilgili sorunlarTürkiye’de uzun yõllardan beri karayolu taşõmacõlõğõ teşvik edilmiştir. Bu durumsektörün navlun maliyetlerini önemli ölçüde yükseltmiştir. Gerek limanlardan, gerekTMO ve özel maltlõk arpa birliklerinden ve gerekse yüksek üretim kapasiteli üretimmerkezlerinden fabrikalarõmõza demiryolu bağlantõsõ teşvik edilmeli ve DDY toplutaşõmacõlõğõ günün şartlarõna uygun hale getirilmelidir.71http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.3.3. Şerbetçiotu Sektörü SorunlarõŞerbetçiotu bir keyif bitkisidir. Biraya kazandõrdõğõ acõlõk, koruyucu özelliği ve aromasõile bu içkinin önemli bir hammaddesidir. Ülkemizde bira sanayinin büyümesineparalel olarak şerbetçiotuna olan gereksinim de artmaktadõr. Kaliteli bira üretebilmekiçin kaliteli şerbetçiotu kullanmak gereklidir.Türkiye’de 1965 yõlõnda sadece Bilecik bölgesinde şerbetçiotu üretiminebaşlanõlmõştõr. Sürekli artõş gösteren dikim alanõ 1983 yõlõnda 10.500 dekaraulaşmõştõr. Ancak, 1984 yõlõnda biranõn hafif alkollü içkiler grubuna alõnmasõ iletüketim azalmõştõr. Buna bağlõ olarak dikim alanlarõnda sökme işlemi hõz kazanmõştõr.1987 yõlõnda toplam dikim alanõ 857 dekara kadar inmiştir. Daha sonraki yõllardadikim alanõndaki artõş düşük tempoda izlemiştir. Ülkemizdeki şerbetçiotu dikim alanõve üretim miktarlarõ Tablo 24’de verilmektedir.Tablo 24: Türkiye'de Yõllara Göre Şerbetçiotu Dikim Alanõve Üretim MiktarõYILDikim Alanõ(ha)Üretim(Pellet, ton)1995 334 3001996 334 3041997 297 2921998 284 1991999 269 172Yukarõdaki tablo incelendiğinde Türkiye’deki dikim alanõnõn azaldõğõnõ görmekteyiz.1995 yõlõna göre %19,46 oranõnda bir azalma olmuştur. Üretim miktarõnda da aynõdönem içerisinde %42,6 oranõnda bir azalma gözlenmiştir. Üretim miktarõndakiazalmanõn nedeni hem dikim alanõnõn daralmasõ hem de iklimin yõldan yõladeğişmesinden kaynaklanmõştõr.Dikim alanõnõn azalmasõnõn nedenleri aşağõda verilmektedir:1) Üreticilerin sahip olduğu kuruluşun (Ot-Gül Koop.) ürününü pazarlayamamasõ,2) Eski çeşit olan Late Cluster’õn üretimden kaldõrõlmasõ. Bunun yerine geliştirilençeşitlerin dikilmesi,3) Taze fasulye, barbunya, domates gibi ürünlerin şerbetçiotuna göre daha karlõolduğu düşüncesi,4) Köylerde yaşayan genç nüfusun azalmasõ.Yukarõda açõklanan ve dikim alanõnõn azalmasõna neden olan temel kriterler aynõzamanda sorun olarak da kabul edilmektedir. Aşağõda şerbetçiotu sektörünün72http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporusorunlarõna çözüm önerileri sunulmaktadõr:1. Pazarlama SorunuÜlkemizde şerbetçiotu pazarõnda üç kuruluş mevcuttur. Bunlardan pazar payõ enbüyük olan Tarbes A.Ş. satõn aldõğõ ürünü Efes Pilsen Bira grubuna pazarlamaktadõr.Üreticilerin sahip olduğu kuruluş Ot-Gül Koop. ise Tuborg’a pazarlamaktadõr. TEKELise satõn aldõğõ az miktardaki şerbetçiotunu kendi bünyesinde tüketmektedir.Bahsedilen alõcõ kuruluşlar içerisinden Ot-Gül Koop. son yõllarda pazarlamada sorunyaşamaktadõr. Bu duruma neden olan ise “kalite” ve “fiyat” konusudur. Tamamendenetimsiz olarak üretim yapan kuruluşun kaliteli üretim yaptõğõ söylenemez.Dolayõsõyla pazar konusunda güçlükler ile karşõlaşmaktadõr.2. Devlet DesteğiTürkiye’de şerbetçiotu üretimi tamamen özel kuruluşlara bõrakõlmõştõr. Sektörle ilgilitüm sorunlar bu kuruluşlar tarafõndan belirlenmekte ve koşullar içerisinde çözümaranmaktadõr. Dünyadaki gelişmeleri takip ederek yeni çeşitler geliştiren (bu sorunlasadece Tarbes A.Ş ilgilenmektedir) kuruluş yayõm konusunda Devlet ile beraberçalõşmasõ durumunda daha fazla etkili olacaktõr. Diğer yandan Devlet;• Şerbetçiotu bahçesinin tesis edilmesinde ucuz direk temininde,• Sulama suyu probleminin çözümünde destek,• Tesisin yapõlabilmesi için düşük faiz ve dört yõl içerisinde geri ödemeli kredisağlanmasõ konularõnda da yardõmcõ olmalõdõr.Efes Pilsen Bira grubunun şerbetçiotu ihtiyacõnõ Tarbes A.Ş karşõlamaktadõr. Yurtiçinden sözleşmeli çiftçilerinden satõn aldõğõ ürün ile grup, ihtiyacõnõn ancak %30-35’inikarşõlayabilmektedir. Geri kalan kõsõm ise yurt dõşõndan ithal edilmektedir.73http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIII. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR3.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) Gelişmeler3.1.1. Talep ProjeksiyonuBira ve malt sektörünün yurtiçi talep, ihracat ve toplam talep projeksiyonlarõ Tablo 25-30’da sunulmaktadõr.1. Yurtiçi Talep Projeksiyonu (1999-2005)Tablo 25: Bira ve Malt Sektörü Yurtiçi Talep Projeksiyonu (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira(1000HL) 6.800 7.200 7.500 8.000 8.400 8.800 9.200 5,88 4,17 6,67 5,00 4,76 4,552 Malt(1000Ton) 102 108 113 120 126 132 138 5,88 4,17 6,67 5,00 4,76 4,55Kaynak: Sektör KuruluşlarõTablo 26: Bira ve Malt Sektörü Yurtiçi Talep Projeksiyonu (Değer Olarak) (1998 Yõlõ Fiyatlarõyla, Mil$)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira 556 588 613 654 686 719 752 5,88 4,17 6,67 5,00 4,76 4,552 Malt 47 50 52 56 58 61 64 5,88 4,17 6,67 5,00 4,76 4,55Kaynak: Sektör KuruluşlarõNot: 1998 Yõlõ Ortalama Dolar Kuru: 261,000 TL.2. İhracat Projeksiyonu (1999-2005)Tablo 27: Bira ve Malt Sektörü İhracat Talep Projeksiyonu (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira(1000 HL) 336 352 366 380 395 411 427 4,61 3,98 3,97 3,95 3,92 3,922 Malt (Ton) 400 3.450 450 450 450 450 450 762,50 -86,96Kaynak: Sektör Kuruluşlarõ74http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 28: Bira ve Malt Sektörü İhracat Talep Projeksiyonu (Değer Olarak) (1998 Yõlõ Fiyatlarõyla, Mil$)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira 185 193 201 209 217 226 235 4,61 3,98 3,97 3,95 3,92 3,922 Malt 0,1 0,6 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 762,50 -86,96Kaynak: Sektör KuruluşlarõNot: 1998 Yõlõ Ortalama Dolar Kuru: 261,000 TL.3. Toplam Talep Projeksiyonu (1999-2005)Tablo 29: Bira ve Malt Sektörü Toplam Talep Projeksiyonu (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira(1000HL) 7.136 7.552 7.866 8.380 8.795 9.211 9.627 5,83 4,16 6,53 4,95 4,73 4,522 Malt(1000Ton) 102 111 113 120 126 132 138 8,84 1,35 6,64 4,98 4,74 4,53Kaynak: Sektör KuruluşlarõTablo 30: Bira ve Malt Sektörü Toplam Talep Projeksiyonu (Değer Olarak) (1998 Yõlõ Fiyatlarõyla, Mil$)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira 740 782 814 863 904 945 986 5,57 4,12 6,00 4,74 4,56 4,402 Malt 47 51 52 56 58 61 64 6,97 3,11 6,66 4,99 4,76 4,54Kaynak: Sektör KuruluşlarõNot: 1998 Yõlõ Ortalama Dolar Kuru: 261,000 TL.3.1.2. Üretim ProjeksiyonuTablo 31: Bira ve Malt Sektörü Üretim Tahminleri (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira(1000HL) 7.150 7.600 7.900 8.400 8.800 9.200 9.600 6,29 3,95 6,33 4,76 4,55 4,352 Malt(1000Ton) 107,3 114,0 118,5 126,0 132,0 138,0 144,0 6,24 3,95 6,33 4,76 4,55 4,35Kaynak: Sektör Kuruluşlarõ75http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3.1.3. İthalat Projeksiyonu1. Ürün İthalatõ (1999-2005)Tablo 32: Bira ve Malt Sektörü Ürün İthalat Tahminleri (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Bira(1000HL) 4 6 9 14 20 30 45 50,00 50,00 55,56 42,86 50,00 50,002 Malt (Ton)Kaynak: Sektör Kuruluşlarõ2. Yarõ Ürün İthalatõ (1999-2005)Bira ve Malt sektöründe yarõ ürün ithalatõ olmayacağõ tahmin edilmektedir.3. Hammadde İthalatõ (1999-2005)Bira ve Malt sektöründe şerbetçiotu ile tahsis edilecek kota çerçevesinde arpa ithalatõolacaktõr.Tablo 33: Bira ve Malt Sektörü Hammadde İthalat Tahminleri (Miktar Olarak)YILLARYILLIK ARTIŞLAR(%)SõraAna MallarNo.1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2000 2001 2002 2003 2004 20051 Arpa(1000Ton) 46 75 90 100 100 100 100 63,04 20,00 11,112 Şerbetçiotu(Ton) 300 319 332 353 370 386 403 6,29 3,95 6,33 4,76 4,55 4,35Kaynak: Sektör Kuruluşlarõ3.1.4. Teknolojide Muhtemel GelişmelerSektör AB ve diğer rakip ülkelerde geliştirilmekte olan yeni teknolojileri yakõndanincelemekte ve teknolojileri ülkemizde uygulamaktadõr. Bu konuda Avrupa’daki öncüşirketler ile sürekli temasta bulunulmaktadõr. Sektörün başlõca gideri olan enerji ve sumasraflarõ, işletmeleri bu konuda tasarruf sağlayan yeni teknolojilerin gelişiminidesteklemeye, satõn almaya ve uygulamaya itmektedir. Bu konuda biracõlõktakaynatma ünitesinde Dõş Kaynatõcõ sistemlerinin kurulmasõ sonucu enerji tasarrufunagidilmesi (buhar kompresörlü veya buhar yoğuşturuculu sistemler), seyrek ekstraktlõşõranõn, sõcak tortunun ve kondenslerin değerlendirilmesi veya maya ile atõlan biranõngeri kazanõlmasõna yönelik işlev gören sistemlerin kullanõlmasõ (firelerin azaltõlmasõ)örnek olarak verilebilir. Bira ekipmanlarõn yapõmõndaki önder kuruluşlar özelliklekaynatma sistemlerindeki buhar tüketimini azaltmayõ amaçlayan yeni sistemlerüzerinde çalõşmalarõnõ sürdürmektedirler.76http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3.1.5. Rekabet Gücünde GelişmelerSektörde, enerji tasarrufu sağlayan teknolojileri ve kendi hammaddesini (malt veşerbetçiotu) üretip kullanan kuruluşlarõn rekabet edebilme şanslarõ daha fazladõr.Yabancõ yatõrõmcõlarõn Dünya Ticaret Örgütü anlaşmalarõ kapsamõndaki vergiindirimlerinden ve Yabancõ Sermayeyi Teşvik Yasasõ’ndan faydalandõrõlmasõ, aynõsektörde yerli kuruluşlarla arasõnda rekabet ortamõnõn doğmasõna sebep olacaktõr.Yurt içi tüketim miktarõnõn çok fazla artmamasõ yabancõ yatõrõmcõlarõnõn yerlikuruluşlarõn pazar paylarõna rakip veya yõllõk tüketim artõşõna ortak olacağõ şeklindeyorumlanabilir. Yerli üreticilerin aynõ kapsamda yurt dõşõna yatõrõm yapmalarõ böyle birdurumdan meydana gelebilecek kayõplarõ dengeleyecektir. Globalleşme sürecindeyerli üreticilerin Dünya üzerindeki ticari ilişkilerden zarar görmemelerini sağlamak veBiracõlõk gibi hassas bir sektörde yerli üretimcileri teşvik etmek gerekmektedir. Ancakyabancõ yatõrõmcõlarõn da yurt içinde yerli üreticiler ile ortaklõğa özendirilerek bilgi veteknoloji alõş verişinin sağlanmasõ yararlõ olacaktõr.3.1.6. Çevreye Yönelik PolitikalarSektörün atõk ürünlerinin organik bazda (maya, küspe, soğuk-sõcak tortu) olmasõ,çevre kirliliğine ek bir yük getirmektedir. Bira fabrikalarõnda arõtma tesisi kuruluşmaliyetleri oldukça yüksek olup kirliliğe ve kapasiteye (yaklaşõk 2.500.000 DM/MilyonHL) bağlõ olarak değişmektedir.Arõtma tesisinin elektrik masraflarõnõn %40’õndan ve işletmenin KÖP (Kirliliği ÖnlemePayõ) vergisinden muaf tutulmasõ bir avantaj olarak görülmektedir. Ayrõca işletmekendi içersinde arõtõlmõş sudan sulama amaçlõ ve açõğa çõkan çamurdan (gübre) ticariolarak faydalanabilmektedir. Ancak bütün bu artõ değerlere karşõn arõtma tesisiyatõrõm maliyeti ve işletme masraflarõ fabrikalar üzerinde çok ağõr bir yükgetirmektedir.Çevre dostu teknoloji kullanõmõnõn Avrupa ve ülkemizdeki öneminin yaygõnlaşmasõ vebelediyelerin bu konudaki çalõşmalarõ, işletmeleri bu tür yatõrõmlara girmeyi mecburkõlmõştõr. Ancak Devletin bu tür yatõrõmlarla ilgili ithalatlarda kuruluşlara Teşvik Belgesikapsamõnda sağlanan avantajlarõ arttõrmasõ ve işletme masraflarõnõ azaltacak bir diziönlem almasõ gerekmektedir.3.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel Gelişmeler− Bira tüketiminin artmasõ ve sektörün gelişmesi durumu paralelinde halihazõrda1.500.000 kişiye sağlanan katma değer ve bundan pay alan kişi sayõsõ artacaktõr.− Bira tüketimin artmasõ ve sektörünün gelişmesi neticesinde cam ve ambalajsanayileri, buna paralel olarak gelişme gösterecektir.− Reklam yasağõnõn önerilen çerçeveler içerisinde hafifletilebilmesine bağlõ olarakreklam ve promosyon sektörü de pozitif yönde gelişecektir.− Üretilen mamulün bayilik ağõna ve nihai tüketiciye ulaşõmõnda gösterilen özen veaciliyet, nakliye sektörünün de gelişmesini sağlayacaktõr.77http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu− Maltlõk arpa üretimin teşvik edilmesi sonucunda hem ülkenin dõşarõya bağõmlõlõğõazaltõlarak dövizin dõşarõya akõşõ önlenmiş olacak, hem de yerli arpa üreticilerinedestek sağlanmõş olacaktõr.3.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji veRekabet Gücünde Muhtemel GelişmelerYerli sektörün düşük enerji girdileriyle çalõşma olanağõna kavuşturulmasõ halinde dõşpazarlarda rekabet gücü artacaktõr. Dünyanõn globalleşmesine paralel olaraksektördeki şirketler çok uluslu şirketler haline geleceklerdir. Bira sektöründe Dünyabazõnda konsolidasyonlar beklenmekte olup bu konsolidasyonlar üretici şirketlerdeolacak ve sonuçta Dünya bazõnda pazarlarõ birleşecektir.IV. PLANLANAN YATIRIMLAR4.1. Teşvik Belgesi Almõş YatõrõmlarBira ve Malt sektöründe teşvik belgesi almõş yatõrõmlar aşağõda verilmektedir:Okan Bakliyat Özel Antrepoculuk: 3.000.000 HL/Yõl kapasiteli bira üretimi ile 53.000Ton/Yõl malt üretimi, komple yeni tesis yatõrõmõ.Park Gõda ve Mefruşat: 1,900,000 HL/Yõl kapasiteli bira üretimi ile 7,500 Ton/Yõl maltüretimi, komple yeni tesis yatõrõmõ.4.2. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel DağõlõmõTablo 34: Bira ve Malt Sektöründe Eklenecek Yeni KapasitelerYõllarAnaMalllarYõl BaşõndaKapasitesiİlaveKapasitesiProje Adõ2000 Bira (HL/Yõl) - 4.900.000 Komple yeni yatõrõm2000 Malt (Ton/Yõl) - 60.500 Komple yeni yatõrõmKaynak: Hazine MüsteşarlõğõEklenecek kapasiteler bölgesel olarak muhtelif illere dağõlacaktõr.78http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASIGEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VEUYGULANACAK POLİTİKALAR5.1. Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler1) Biradan değişik başlõklar adõ altõnda alõnan vergi ve fonlar yerine, AB’deuygulandõğõ gibi ekstrakt oranlarõna veya alkol oranõna göre değişen vergioranõna tabi tutulmasõ,2) Sektörle ilgili her türlü mevzuat değişikliğinde mutlak şekilde sektör kuruluşlarõnõngörüşlerinin alõnmasõ,3) Sektörün gelişimini devam ettirebilmesi ve AB’ye entegrasyonu için toplulukülkelerinin mevzuatlarõnõn incelenerek mevzuat uyumunun sağlanmasõ,4) Ülkemizde birada kullanõlan girdilerle yardõmcõ malzemelerin düzenlemeler ilesõnõrlõ tutulmuş olmasõ, ürün kalitesini ve çeşitlemesini olumsuz yöndeetkilemekte olup sektörün global bazda rekabet gücünü azaltmaktadõr. Bukonuda yurt dõşõnda yapõlan uygulamalarõn ülkemize de yansõtõlmasõ,5) Türk bira sektörünün yurt dõşõ yatõrõmlarõnda teşvik uygulanmasõ,6) Sektörde yeni teknolojilerin ülkeye getirilmesinin teşvik kapsamõna alõnmasõ,7) Bira ihracatõnõn desteklenmesi, devlet sübvansiyonu verilerek teşvik edilmesi,8) Dünya kalite standartlarõnda maltlõk arpa çeşitlerinin geliştirilmesinin teşvikedilmesi,9) Maltlõk arpa tohumculuğunun teşvik edilip desteklenmesi,10) Avrupa ülkelerinde olduğu gibi özel maltlõk üretici birliklerinin kurulmasõnõn teşvikedilmesi ve desteklenmesi,11) TMO alõmlarõnda maltlõk arpanõn ayrõ stoklanmasõ,12) Arpa ticaretinde yemlik-maltlõk kavramlarõnõn yerleştirilmesi ve farklõ fiyatuygulamalarõnõn başlatõlmasõ,13) Hammadde teminlerinin subvanse edilmesi, biranõn ithal girdilerinde gümrükavantajõ sağlanmasõ,79http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu14) Ülkemizde bu sorunlar çözülünceye kadar, malt endüstrisinin hammaddeithalatõnõn kolaylaştõrõlmasõ ve maltlõk arpanõn gümrük tarife pozisyonununbelirlenmesi.5.5. Öngörülen Düzenlemelerin, Yatõrõmlarõn ve Uygulanacak PolitikalarõnGetirileriÖngörülen düzenlemeler, yatõrõmlar ve uygulanacak politikalar sonucu bira ve maltsektörünün gelişmesiyle ekonomik ve sosyal alanlarda aşağõda verilen önemligetiriler sağlanacaktõr:Bira ve malt sektörünün gelişmesiyle, devletin KDV ve diğer vergi gelirlerinde artõşsağlanacak, ilave istihdam yaratõlacak, nakliye, cam, ambalaj ve kimya sektörlerindekatma değer artõşõ yaratõlacaktõr. Ayrõca bu sektörlerin gelişmesine katkõsağlanacaktõr.Sektörün tarõm sektörüne arpa ve şerbetçiotu olarak katkõlarõ da artacaktõr.Reklam ve promosyon sektörüne yaratõlan katma değer artacaktõr.Sektörün, direkt ve dolaylõ olarak 1.500.000 kişi için yarattõğõ katma değer artacaktõr.Yeni üretim sahalarõnõn açõlmasõyla, açõldõklarõ yörede sosyal ve ekonomik koşullariyileşecektir.80http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuSEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUMEŞRUBAT SANAYİİhttp://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuMEŞRUBAT SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Mehmet ERBAK Erbak-Uludağ A.Ş.Raportör Atilla YILDIRIM Fruko Meşrubat San. A.Ş.Üye Cumhur KARCI Coca ColaÜye Çetin DERBİ Meşrubatçõlar DerneğiÜye Sait SEZGİN Erbak-Uludağ A.Ş.Üye Zafer OYLAN Fruko Meşrubat San. A.Ş.

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuI. GİRİŞ1.1. Sektörün Tanõmõ ve SõnõrlarõMeşrubat sektörü sulara (mineral ve gazlõ sular dahil) ilave şeker veya diğertatlandõrõcõ maddeler katõlarak lezzetlendirilmiş alkolsüz içecekleri tekniğine uygunolarak hazõrlayan, ambalajlayõp satõşa arz eden kuruluşlarõ kapsar.Sektörde üretilen ürünlerin Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon (G.T.İ.P.) numaralarõaşağõda verilmektedir:GTİP:2202 10 0000 11 Aromalõ sade gazoz2202 10 0000 12 Meyveli gazoz2202 10 0000 13 Colalõ gazoz2202 10 0000 14 DiğerleriII. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR2.1. Mevcut DurumSektördeki firmalar, özellikle yabancõ iştirak olanlar, kendilerini oldukça yenilemiş veüretim maliyetlerini asgariye indirmişlerdir. Özellikle 1998 yõlõnda etkisini gösterenküresel kriz meşrubat sektörünü de yakõndan etkilemiştir.Sektör yeni teknolojileri hõzlõ bir biçimde adapte edip uygulayan ve kendini ABşartlarõna göre geliştirebilen bir yapõya sahiptir. Aşağõda, 1999 yõlõ için, sektörle ilgilibazõ büyüklükler verilmektedir:Üretim Dõş Ticaret İstihdam İşyeri Büyüklüğü(Milyon Lt) (Milyon Lt) (Kişi) (Kapalõ alan, m 2 )1.754,1 1,2 10.120 350.0002.1.1. Sektördeki KuruluşlarSektörde faaliyet gösteren firmalara ait bazõ bilgiler Tablo 1’de verilmektedir.83http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 1. Sektörde Faaliyet Gösteren KuruluşlarFirmalar Üretim Konusu Yeri Mülkiyeti1- Coca Cola Gazlõ meşrubat Çorlu,Bursa,MersinAnkara,İzmir,Manisa%40 Yab.ser.%60 Yer.ser.2- Fruko Gazlõ meşrubat Bursa,İzmir,Ankara %22 Yab.ser.3- Pepsi Cola Adana, Antalya, Çorlu %78 Yer.ser.Isparta, Tokat4- Erbak Uludağ Gazlõ meşrubat Bursa %100 Yer.ser.5- Kristal Gazlõ meşrubat Balõkesir,Kõrõkkale %100 Yer.ser.6- Çamlõca Gazlõ meşrubat İstanbul %100 Yer.ser.7- Diğer küçük firm. Gazlõ Meşrubat Muhtelif %100 Yer.ser.2.1.2. Mevcut Kapasite ve KullanõmõSektörün önde gelen firmalarõnõn kapasite kullanõmõna dair bilgiler Tablo 2’deverilmektedir.Tablo 2. Firmalarõn Kapasite Kullanõm Oranlarõ (K.K.O.)Firmalar Kurulu Kapasite K.K.O.1- Coca Cola - %512- Pepsi Cola - %55-653- Erbak Uludağ - %60-704- Kristal - %60-755- Çamlõca - %28-50Toplam 3.370 milyon litre %51-70Sektör genelinde kapasite kullanõm oranõna dair veriler aşağõda sunulmaktadõr:1998 yõlõ toplam kapasite: 4.994 milyon litreKapasite kullanõm oranõ, sektör geneli : 1995’de % 621996’da % 551997’de % 521998’de % 5184http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.3. Üretim2.1.3.1. Üretim Yöntemi-TeknolojiSektörde, genelde dõş kaynaklõ, son teknoloji ürünü makinalar kullanõlmaktadõr.Ayrõca, eski model makinalar, yapõlan bazõ ilavelerle, son teknolojik gelişmelereuygun hale getirilmektedir.Sektörün 1998 yõlõna dair girdilerine ait veriler Tablo 3’de sunulmaktadõr.Tablo 3. Girdi Verileri (1998 Yõlõna Ait)Miktar (Ton)DeğerYerli İthal (Milyon Dolar)1- Konsantre (genel) 1.700 122.000 1982- Şeker 257.400 12.000 1623- Esans ve aromalar - 150 1504- Co2 24.200 - 75- Ambalaj malzemeleri (*) (*) 310(*) Farklõ malzemeler bu başlõk altõnda toplandõğõndan miktar verilememektedir.2.1.3.2. Ürün StandartlarõSektörde 1998 yõlõna kadar T.S.4080 Alkolsüz Gazlõ Meşrubat standardõuygulanmaktaydõ. 1998 yõlõndan itibaren ise Türk Gõda Kodeksi ve Alkolsüz İçkilerTebliğince belirlenen standartlar uygulanmaktadõr.Sektörümüzde bazõ kuruluşlar ISO-9000 ve ISO-14000 sertifikalarõ almõştõr. Birçokkuruluş ve yan kuruluşlarõ da ISO 9000 almak için başvuruda bulunmuşlardõr.2.1.3.3. Üretim Miktar ve DeğerleriSektörün üretim miktarõna dair veriler Tablo 4’de, üretim değerine dair veriler iseTablo 5’de verilmektedir.Tablo 4. Sektörün Üretim MiktarõBirim: Milyon Litre1998 1999 Yõllõk DeğişimToplam üretim (sektör) 1.805,9 1.754,1 - 2,87Ürün bazõnda1- Colalõ içecekler 1.214,5 1.201,12- Meyveli içecekler 445,5 410,085http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3- Aromalõ içecekler 132,9 133,44- Diğerleri 12,7 9,82.1.3.4. MaliyetlerAna mal gruplarõ itibarõyla maliyetler sõnai ve ticari olarak devamlõ artõşgöstermektedir. Diğer rakip Dünya ve AB üyesi ülkelerin maliyetleri bize göre vergilerve gümrük nedeniyle daha düşük seviyededir.Tablo 5. Üretim Değeri ve MaliyetiBirim: Milyon Dolar1998 1999Üretim Değeri 1.805,9 1.754,1Üretim Maliyeti 1.607,3 1.561,1AB ülkeleri karşõsõnda, yüksek maliyet nedeniyle, satõşlarõmõzõ olumsuz yöndeetkileyecek ana unsurlar Tablo 6’da belirtilmektedir.Tablo 6. Bazõ Girdilerin Türkiye-Dünya FiyatKarşõlaştõrõlmasõBirim: Ton/$Şeker Fruktoz KonsantreDünya Ortalamasõ 300 200-250 1000-1100Türkiye Ortalamasõ 600 500-600 1600-1800Emülsiyon ve aromalarda da gümrük ve fonlardan dolayõ AB ülkelerine göremaliyetimiz %1-20 arasõnda (getirilen malõn miktarõna göre değişmekte) artmaktadõr.Ayrõca Türkiye fiyatlarõna gümrük ve fonlarõ da eklediğimizde rekabet şansõmõz çokazalmaktadõr.2.1.4. Dõş Ticaret Durumu2.1.4.1. İthalat1. Ürün İthalatõSon senelerde, özellikle 1996 yõlõnda AB ile Gümrük Birliğine geçildikten sonra bazõfirmalar meşrubat ithalatõ gerçekleştirdiler. Fakat bu ithalat çok küçük tutarlardaolmuştur.86http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2. Yarõ Ürün İthalatõAroma ve esanslarõ ithal etmenin yanõsõra, yurt içindeki konsantre üreten fabrikalarõnkapanmasõ sonucu portakal konsantresi de tamamen ithal edilir duruma gelmiştir.İthalatlar genelde AB ülkelerinden olmakla birlikte BDT ülkelerinden de yapõlmaktadõrve dolar kurundaki değişiklikler fiyatlarda büyük hareketlenmeler yaratmaktadõr.3. Hammadde İthalatõHammadde ithalatõ, gümrük vergileri nedeniyle, maliyetlerde önemli bir yüzdetutmakta ve artõşlara neden olmaktaydõ. Gümrük Birliğine girilmesiyle kõsmen de olsa(yaklaşõk %20-30 oranõnda) maliyetlerde düşme görülmüştür.2.1.4.2. İhracatSektördeki ileri gelen firmalarõn ihracat verileri Tablo 7’de sunulmaktadõr.Tablo 7. Sektörün İhracatõBirim: Bin LitreSõra No Firmalar 1995 1996 1997 19981 Coca Cola 2.400 1.600 2.500 3.4002 Pepsi - Fruko 9.780 32.060 21.670 16.7703 Erbak-Uludağ 1.300 1.700 750 9002.1.5. Fiyatlar1995 yõlõndan itibaren meşrubat fiyatlarõnda yaklaşõk yõllõk enflasyon oranõnda artõşyapõlmõştõr.2.1.6. İstihdamSektörde yeni teknoloji uygulandõkça üretimde çalõştõrõlan işçi sayõsõnda azalmaolmaktadõr. Bunun yanõnda, kalifiye ve eğitimli işçi sayõsõnda artõş görülmüştür.Sektördeki istihdam durumuna dair veriler aşağõda verilmektedir:Yõl : 1995 1996 1997 1998 1999İstihdam : 9.810 7.695 6.520 5.500 5.10087http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.7. Sektörün Rekabet GücüDaha önce de belirtildiği üzere hammadde girdi fiyatlarõ hariç sektör, AB ülkeleriylerekabet edebilecek yapõdadõr.AB standartlarõnõn ülkemizde de uygulanmasõ sektörün Avrupa ile rekabet gücünüartõracaktõr. Sektörün rekabet gücünü olumlu etkileyecek bir diğer faktör şirketlerinAr-Ge harcamalarõnõ artõrmalarõ ve laboratuarlar kurmaya hõz vermeleri olacaktõr.2.1.8. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerSektöre yardõmcõ yan sanayiler ve sektöre sağladõklarõ girdiler aşağõdabelirtilmektedir:Ambalaj sanayiiBasõm sanayiiPlastik sanayiiKarton sanayii: şişe (cam-pet): etiket ve diğer matbaa işleri: şiring ve streç naylonu: tava-çanta vs.Meşrubat sanayinin büyümesi bahsi geçen yan sanayileri geliştirici bir etkendir.Ayrõca yan sanayilerin kalite artõrõcõ önlemler almasõ meşrubat sanayine olumlu etkidebulunacaktõr.2.2. Sektörün SorunlarõSektörde en yeni teknolojiler kullanõlmakta olup, sektörün bu konuda bir sorunubulunmamaktadõr. Sektörün en büyük sorunu mevzuat sorunudur. Gõda Mevzuatõndanet ve açõk olarak belirtilmediği, tanõmlanmadõğõ için Türkiye’de üretim iznialõnamayan veya güçlük çõkarõlan ürünler bulunmakta; fakat ürünler Sağlõk Bakanlõğõveya Tarõm Bakanlõğõnõn verdiği müsaadeyle çok kolay bir şekilde ithaledilebilmektedir.88http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIII. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR3.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001-2005) Gelişmeler3.1.1. Talep ProjeksiyonuSektör ürünlerinden gazlõ meşrubatlarõn tüketimine dair veriler Tablo 8’deverilmektedir.Tablo 8. Gazlõ Meşrubat Cinsleri TüketimiBirim: Milyon LitreCinsi1994 1995 1996 1997 1998Cola 597 791 982 1.179 1.255Normal 579 756 944 1.138 1.197Light 18 35 38 41 58Portakal 187 271 385 491 503Normal 149 219 320 419 442Light - - - 1 1Mandalina 38 52 65 71 60Sade Gazoz 76 87 93 124 133Normal 64 68 72 87 97Light - - - - -Limon-lime 12 19 21 37 36Diğerleri 8 10 12 11 9Sodawater 6 7 9 8 7Tonik 2 3 3 3 2TOPLAM 868 1.159 1.472 1.805 1.900Cinsi1994 1995 1996 1997 1998Maden suyu sodasõ 103 120 131 132 140Meyva suyu 193 192 188 194 196Tüketimlerine dair bilgi verilen ürünlerin 1999-2004 dönemi taleplerinin projeksiyonuTablo 9’da verilmektedir.89http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 9. Tahmini Pazar GelişimiBirim: Milyon LitreCinsi1999 2000 2001 2002 2003 2004Cola 1.250 1.333 1.424 1.517 1.613 1.708Normal 1.188 1.259 1.335 1.415 1.500 1.590Light 62 74 89 102 113 118Portakal 417 443 456 470 485 494Normal 370 381 393 404 416 423Light 2 2 3 6 9 11Mandalina 45 60 60 60 60 60Sade Gazoz 146 180 217 256 284 303Normal 100 125 150 172 190 199Light 1 1 2 4 5 6Limon-lime 45 54 65 80 89 98Diğerleri 9 10 10 10 10 10Sodawater 7 8 8 8 8 8Tonik 2 2 2 2 2 2TOPLAM 1.822 1.966 2.107 2.253 2.392 2.515Cinsi1999 2000 2001 2002 2003 2004Maden suyu sodasõ 150 173 198 218 240 264Meyva suyu 200 202 204 206 208 2103.1.2. İhracat Projeksiyonu (1999-2005)Türkiye’de uluslararasõ büyük firmalar meşrubat sektöründe yer almaktadõr. Buuluslararasõ firmalar her ülkede aynõ koşullarda imalat yaptõklarõ için sektörde ihracatolanağõ çok kõsõtlõdõr.İhracat imkanõ yurtdõşõndaki vatandaşlarõmõza yönelik olabilir, fakat bu şekilde birsatõş fazla bir yekun tutmayacağõ düşünülmektedir. Sektörün asõl amacõ yurtdõşõndapatent üretimi yaptõrmak olmalõdõr. Ancak bu sayede taşõma maliyeti sõfõra indirilerekyerinde rekabet imkanõ yaratõlabilir.3.1.3. İthalat Projeksiyonu1-Yarõ Ürün İthalatõ (1999-2005)Yarõ ürün bazõnda sektörün ithalat projeksiyonu aşağõda verilmektedir:90http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu1- Portakal suyu konsantresi 3500-5000 ton2- Sitrik asit 1500-2000 ton3- Sodyum benzoat 350 - 400 ton4- Potasyum sorbat 150 - 250 ton5-Aromalar ve emülsiyonlarõn ithalatõ üretim miktarõna bağlõ olarak değişecektir.Bazõ firmalar konsantre aroma ve emülsiyon gibi ham ve yarõ mamul maddelerini içkiözütü adõ altõnda ithal etmektedirler. Bu içki özütlerinin tahmini parasal değeriaşağõda verilmektedir:Yõl Değer (Milyon $)1999 1922000 2082001 2262002 2622003 2902004 3182005 3552-Hammadde ithalatõ (1999-2005)Üretimle ilgili yapõlan projeksiyonlar neticesinde ulaşõlan hammadde ithalatõprojeksiyonu değer olarak aşağõda verilmektedir:Yõl Değer (Milyon $)1999 1442000 1562001 1702002 1962003 2172004 2382005 2673.1.4. Teknolojide Muhtemel GelişmelerSektör AB ülkelerinde geliştirilen teknolojileri yakõndan takip edip, genellikle aynõ yõluygulayabilmektedir.3.1.5. Rekabet gücünde gelişmelerRekabet gücünde en iyi gelişme dõş kaynaklõ firmalarla yapõlacak evliliklere,birleşmelere bağlõdõr. Bu durumda rekabet yardõmlaşmaya dönecektir. Ayrõca rekabetgücü enflasyonla da ters orantõlõdõr. Düşük faizli işletme sermayesi temini sektörünrekabet etme gücünü arttõracaktõr.91http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu3.1.6. Çevreye Yönelik PolitikalarSektördeki firmalar arõtma tesislerine önem vererek çevreyi kirletmeyen kurumlarolma prensibiyle hareket etmektedirler. Sektörün içinde yer alan firmalarõn %90’õÇevko üyesidir. Ayrõca, çevre koruma ile önlemlerin tüm fabrikalar tarafõndanalõnmasõnõn haksõz rekabeti önleyeceği düşünülmektedir.3.1.7. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel GelişmelerRekabet kurallarõ içerisinde bulunarak yan sanayi ile ilgili ilişkilerimizde yansanayiinin kendisini geliştirmesini sağlayacak bilgi alõşverişinde bulunulmalõdõr.3.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknolojide veRekabet Gücünde Muhtemel GelişmelerUzun dönemde ülkemizdeki kişi başõna meşrubat tüketiminin AB ülkelerininseviyesine ulaşmasõ beklenmektedir. Ülkemizde kişi başõna meşrubat tüketimiyaklaşõk 25-27 litredir. Bu tüketimin yõlda 60 Lt/kişi seviyesine çõkarõlmasõplanlanmaktadõr.Bu dönem içinde sektör dõş ticaretinde büyük artõşlar olmayacağõ öngörülmekte verekabet gücümüzün sektörün ana girdilerindeki fiyatlarõn daha uygun hale gelmesi ileartacağõ düşünülmektedir.92http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIV. PLANLANAN YATIRIMLAR4.1. Teşvik Belgesi Almõş YatõrõmlarTeşvik belgesi almõş tüm yatõrõmlar bitirilmiş durumdadõr, sektörde yeni teşvik belgeliyatõrõm bulunmamaktadõr. Taşõmayõ mümkün olduğunca azaltmayõ ön plana alarakbölgesel fabrikalar kurulmasõ planlanmasõ sektörün yararõnadõr.4.2. Eklenecek Yeni Kapasiteler ve Bölgesel DağõlõmlarõSektörde eklenmesi düşünülen kapasitelere ilişlin bilgiler aşağõdaki tablodaverilmektedirTablo 10. Gazlõ Meşrubat Sektöründe Eklenecek Yeni KapasitelerYõl İlave Kapasite İstihdam Miktarõ Yatõrõm Süresi Yatõrõm Maliyeti2002 918 mil. Litre 405 kişi 1 yõl 90 mil. Dolar2005 540 mil. Litre 270 kişi 1 yõl 54 mil. dolarV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASIGEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VEUYGULANACAK POLİTİKALARSektörün sağlõklõ gelişimini sağlamak ve rekabet gücünü artõrmak için kõsa ve uzundönemde yapõlmasõ gereken düzenlemeler ve izlenmesi gereken politikalar aşağõdasõralanmaktadõr:• Sektörle ilgili mevzuatõn AB mevzuatõna uyumu tamamlanmalõdõr.• Bölgesel kurum ve kuruluşlara kontrol, belge verme, belge iptali gibi konulardayetki verilmelidir.• Eğitimli, bilgili eleman yetiştirilmesine olanak verilmesi ve destek olunmalõdõr.• Düşük faizli işletme kredilerinin yürürlüğe konmasõ yoluyla üretim yapankuruluşlara destek sağlanmalõdõr.93http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANIİÇKİ SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONUSU SANAYİİ

SU SANAYİİ ALT KOMİSYONUBaşkan Mehmet KARDEŞ Kardelen Kaynak Su A.Ş.Raportör Ahmet ATAY Põnar Su San. A.Ş.Üye Ahmet Şükrü YILMAZ Bimpaş A.Ş.Üye Ömer KAYA Kardelen Kaynak Su A.Ş.Üye İsmail ÖZDEMİR Dağdelen Kaynak Sularõ

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuI. GİRİŞ1.1. Sektörün Tanõmõ ve Sõnõrlanmasõİçme suyu açõsõndan bölge ülkeleri içinde en zengin kaynaklara sahip olan ülkemizdeticari içme suyu sektörü genel olarak ambalajõ geri dönüşümlü sular (policarbonatşişeler, cam şişeler) ve ambalajõ geri dönüşümsüz sular (pet, PVC şişe sularõ) ilemaden sularõ şeklinde gruplandõrõlmaktadõr.Ülke genelinde sektör geri dönüşümsüz şişeli su üretiminde yoğunlaşmõş olup,ambalajõ geri dönüşümlü su üretimi ise daha çok büyük şehirlerde pazar imkanõbulmaktadõr.Türkiye jeolojik konumu itibariyle Alp-Himalaya orojenik kuşağõnda bulunduğundanmaden sularõ (mineralli sular) yönünden de zengin bir potansiyele sahiptir. Madensularõmõz mineral konsantrasyonlarõ açõsõndan yüksek kalitededir.II. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR2.1. Mevcut Durum2.1.1. Sektördeki KuruluşlarSektörde faaliyet gösteren kaynak suyu üretip pazarlayan kuruluşlar Tablo 1’debelirtilmiştir.Tablo 1. Sektörde Faaliyet Gösteren KuruluşlarNoRuhsat RuhsatNo TarihiSuyun Adõ İşleticisi Adresi İmla Şekli1 4 1975 ÜÇPINAR Meliha TARTAÇ Esenboğa yolu 15. Km.ANKARA2 6 1980 HAMİDİYE Hamidiye Sularõ San. Ve Kemerburgaz Eğrikemer- 30 cl. 3 l. CamTic. Ltd. Şti.İSTANBUL3 7 1975 SULTAN Mesaj A.Ş. Bursa Yolu 9. Km. İnegöl-BURSA30 cl. 3 l. Cam,0.33,0.5,1.5 PVC4 10 1975 YAKACIK Asiye BEKKİ Yakacõk Köyü-30 cl. ŞişeYenimahalle-ANKARA5 11 1975 İNCİ Memba Sularõ İşl. A.Ş. Bağiçi Köyü Bala-ANKARA 30 cl. Cam6 13 1975 ALTIN Sait FİLİZ Kõzõlcahamam-ANKARA 30 cl. Cam7 14 1975 AYVAZ Niksar Belediyesi Niksar-TOKAT 30 cl. Cam8 16 1975 KESTANE Kemalettin AKKAYA Sarõyer Sular Yolu Maden 30 cl. 3 l. CamMevkii-İSTANBUL9 17 1975 ERİKLİ Nihat ASLANOBA Fidye Kõzõk Köyü-BURSA 30 cl. Cam10 20 1976 MADRAN Bozdoğan Belediyesi Bozdoğan-AYDIN 30 cl. Cam97http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu11 25 1976 KARLIK Porsunlu Belediyesi Porsunlu-AYDIN 30 cl. Cam12 26 1976 ÇATALTEPE Ünye Belediyesi Niksar Cad. Ünye-ORDU 35 cl. Cam13 29 1977 KARAKULAK Vakõflar Gn. Md. Beykoz Dereseki Köyü-İSTANBUL14 32 1978 LABRANDA Milas Belediyesi Milas-MUĞLA 30 cl. Cam15 33 1978 KIZILCIK Ahmet, Zeki, Hayri ÖZ Kayadere Köyü-30 cl. CamÇANAKKALE16 34 1979 SAZCILAR Fatsa Belediyesi Sazcõlar Köyü Fatsa-ORDU 30 cl. Cam17 35 1979 ÖZKARAÇALI Sivrice Belediyesi Sivrice İlçesi-ELAZIĞ 30 cl. Cam18 38 1979 H. GAZİKAYADELENİsmail ATEŞ ve Ort. Araplar Köyü Hüseyingazi-ANKARA19 40 1980 SIRMAKEŞ Refik KARABACAK Beykoz Dereseki Köyü- 30 cl., 3 l. camİSTANBUL20 43 TOPÇAM Çine Belediyesi Çine-AYDIN 30 cl. Şişe21 44 1982 SALİHLİ Salihli Bel. Salihli-MANİSA 30 cl. Şişe22 45 1983 BAŞAYRAN Bahçe Bel. Bahçe-ADANA 30 cl. Şişe23 46 1983 ŞAŞAL Özel İdare Md. Şaşal Köyü Cumaovasõ-İZMİR24 47 1983 KAVACIK Çocuk Esirgeme Kur. Esenboğa yolu 15. Km.ANKARA25 50 1984 BAŞPINAR Başpõnar Kaynak Suyu Eyüp KemerburgazSan.Tic.Ltd.Şti.Göktürk Köyü/İSTANBUL26 51 1984 ŞEREFİYE Şerefiye Kaynak Sularõ Akyazõ İlçesi ŞerefiyeA.Ş.Köyü/SAKARYA27 52 1984 ŞEKERPINAR Marsa Margarin San.A.Ş. Ulukõşla ŞekerpõnarMevkii/POZANTI/ADANA28 53 1984 BELKAYA Uşak II özel İdare Md. Merkez Belkaya Köyü-UŞAK29 54 1984 MERCAN Servet-Hikmet KOÇYİĞİT Eyüp Kemerburgaz,Pirinççi Köyü/İSTANBUL30 55 1984 REŞAT Güney Köy Tüzel Kişiliği Güney Köyü/YALOVA30 cl. Şişe, 3 l. Galon30 cl. Şişe30 cl. Şişe, Galon30 cl Cam Şişe+3 l.Galon0,5-1,5 Pet-0,35,3l.+0,25 Pet Bardak0,30 cl Cam Şişe30 cl. Cam Şişe+3 l.Galon31 56 1985 GÜMÜŞSUYU Erikli Memba Sularõ A.Ş. Fidye Kõzõlöyü/BURSA 30 cl. Şişe-3 l. Galon32 57 1985 İVRİZ Konya Ereğli Belediyesi Ereğli Belediyesi/KONYA 30 cl. Cam Şişe33 58 1986 EMİRHAN Çarşamba Belediyesi Çarşamba İlçesi-SAMSUN 30 cl.-3 l. Cam Galon-0,5-1-1,5-3 l. PVC34 59 1986 KAYALIK Ragõp An ve Ortaklarõ Esenboğa yolu 15. Km. 30 cl. Cam ŞişeANKARA35 60 1986 KUM Aktan KOÇYİĞİT Eyüpkemerburgaz Balõklõ 30 cl. Cam Şişehavuz/İST.36 61 1986 GÜMÜŞPINAR Mesut ÜLKÜSEL-Ş.BOZKURTOĞLUÇatalca GümüşpõnarKöyü/İST.37 63 1987 ÖZPINAR Ali, Ahmet KOÇYİĞİT Gaziosmanpaşa-30 cl. Cam ŞişeBoğazköy/İSTANBUL38 65 1987 ŞIRLAN İsabeyli Belediyesi İsabeyli-Nazilli/AYDIN 30 cl. CamŞişe+0,33+0,5+1,5 Pet8-12-19 l. PVC39 70 1988 TÜRKMEN Kütahya Belediyesi KÜTAHYA 0,33-1,5-3 lt PVC40 71 1988 DAMLA Mehmet SUBAŞIOĞLU Yenikent KasabasõYenimahalle/ANKARA98http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu41 72 1989 SARAY Ahmet TABAN Esenboğa yolu 15. Km.ANKARA42 74 1989 KUZEY Mustafa ÖZCANOĞLU Davzül paşaMev.K.Burgaz/İST.43 75 1989 KEMER Kemer Su İşlet.San.Tic.A.Ş.Göktürk KöyüK.Burgaz/İST.44 78 1990 NURSU Osman ARSLAN Kõrkgözler MevkiiDumludağõ/ERZURUM45 79 1990 GECEK Şinasi GENCER SivrihisarGecekköyü/ESKİŞEHİR46 80 1990 H.BURGAZ Hamidiye Memba Su A.Ş.3 lt. Cam Galon+30 cl.Cam Şişe30 cl. Cam Şişe47 83 1990 HAZNEDAR Haznedar Memba Sularõ Akbaba Köyü Feneryolu GalonGõda.San.A.Ş.Beykoz/İST.48 85 1991 ÖZSU Özkul Memba Suyu Keler Köyü-30 cl Cam ŞişePaz.Ltd.Şti.Menderes/İZMİR49 88 1991 ZEYBEK Yenipazar Belediyesi Yenipazar İlçesi/AYDIN 350 cl. Cam-1,5 lt.-3 lt.PVC50 91 1992 GÜZELPINAR Ali-Ahmet KOÇYİĞİT Gaziosmanpaşa ilçesiCebeci Köyü Eyüp/İST.3 lt. Cam Galon+33Cam Şişe+0,5-1-5 lt.Pet+30 cl.Cam51 92 1992 KRİSTAL Kristal Sõvõ İçecekler San. Kõrkpõnar Köyü-İzmit 0,5-1,5 PVCVe Tic. A.Ş.Cad./ADAPAZARI52 94 1992 SAĞLIK Sağlõk Kaynak Sularõ A.Ş. Aşağõcavundur KöyüÇUBUK/ANKARA53 95 1992 KÖYÜMSU Köyüm su Kaynak Sularõ Ilõca MevkiiA.Ş.Kõzõlcahamam/ANKARA54 96 1992 HASÜNEŞ İbrahim ÜNEŞ Dedemli KöyüHassa/HATAY55 97 1993 NURAL Nihat NURAL SamandağõKapõsuyu/HATAY56 98 1993 SOĞUKÖmer CEYLANBilalli KöyüCEYLANPINARBAHÇE/ADANA57 99 1993 ÖZÇAMLIK Özçamlõk K.suyu Tic.A.Ş. Divanlõ Köyü/YOZGAT58 100 1993 İPEK Mehmet PINARCI KösrelikköyüK.ÖREN/ANKARA59 101 1993 İNCİ Bağiçi Köy Tüzel Kişiliği Bağiçi Köyü Bala-ANKARA30 cl. Cam Şişe-3 lt.Galon60 102 1993 AKSU Develi Aksu İçme SularõA.Ş.Develi İlçesiERCİYES/KAYSERİ61 103 1993 İLHAM İlham MeşrubatEsenboğa yolu 15. Km.San.Tic.A.Ş.ANKARA62 104 1993 DİLBER AS ÇELİK A.Ş. Gölbaşõ Mahmatlõ BahçeKöyü/ANKARA63 105 1993 ÇUBUKLU Çubuklu İnş. Tur.Tic.A.Ş. Beykoz İlçesi ÇubukluMevkii/İST.64 106 1994 ERİKLİ OBA Oba Memba Suyu Kestel İlçesi SaitabatSan.Tic.A.Ş.Köyü/BURSA65 107 1994 CANSU Cansu Gõda San.Tic.A.Ş. Menemen İlç. YamanlarDağõ/İZMİR66 108 1994 HARMANKAYA Mustafa BIYIKLI Kardeşler Köyü KokosuMevkii/ZONGULDAK67 109 1994 OBA Gazi PEHLİVANLI Balõşeyh İlç.Kenanbeyobasõ KöyüAyvaderesi KIRIKKALE68 110 1994 ELMAS SU BKS Su ve Meş. Tic. A.Ş. Kestel İlçesi DerekõzõkKöyü/BURSA30 cl. Cam Şişe0.33 lt.+1 lt. Cam Şişe0,5-1,5-3 lt. PVC0,5-1,5-5 lt. PVC 125-22-330 cc Pet-11-19PC30 cl. Cam Şişe30 cl. Cam Şişe-3 lt.Galon3 lt. Galon-0,33-0,5-1,5-3,5-0,20 ml. Pet99http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu69 111 1994 ÇOBAN Tuğrul OtomotivKargõ İlçesi Sünnük 3 lt. GalonSan.Tic.A.Ş.Köyü/ÇORUM70 112 1994 KORU SU Koru su membaYõldõrõm İlçesi Hamamkõzõk 0,25-0,5-1,5-5 lt. petSan.Tic.A.Ş.Köyü/BALIKESİR71 113 1994 KARDELEN Karsu Çamlõca Köyü Su Hendek İlçesi Balõklõ şeyh 8-12-19 PCİşlet. A.Ş.Mah./SAKARYA72 114 1994 YILDIZ Yõldõz Su San. Tic.A.Ş. 033-1,5 PVC73 115 1995 AKÇAT Akçat Köy Tüzel Kişiliği Karamürsel İlçesiAkçat/KOCAELİ74 116 1995 ESENSU Abdulkadir ÇELENK Çelikhan İlçesi Mestan 0,5-1,5-3 lt Pet BardakMevkii/ADIYAMAN75 117 1995 ERİKLİOba Memba Suyu Kestel İlçesi Saitabat 0,5-1,5-3-5 lt. PetASLANOBA San.Tic.A.Ş.Köyü/BURSA76 118 1995 BERRAKYAYLA RETA İnş. Tur.A.Ş. Bala İlçesi KaraaliBeldesi/ANKARA77 119 1995 YKS YAMANLAR Menemen Belediyesi Karagöl Mevkii30 cl. ŞişeMenemen/İZMİR78 120 1996 ÖZKAYNAK Özkaynak Maden Osmangazi İlçesi Çaybaşõ 30 cl. ŞişeSul.Tic.Ltd.Şti.Köyü/BURSA79 121 1996 ÖZKAYIŞDAĞ Özkayõşdağ Ltd. Şti. Maltepe İlçesiBüyükbakkalköy/İST.80 122 1996 GÜLŞEN Gülşen Kay.Su.Gõda. Çaycuma İlç. Kabalak 30 cl. Cam ŞişeSan.Tic.Ltd.Şti.Mevkii/ZONGULDAK81 123 1997 ALTINPINAR Altõnpõnar Kay.Su.Ltd.Şti. Çatalca İlçesi-Gümüşpõnar Cam GalonKöyü/İST.82 124 1997 SAHRA Sahra Su San. Tic. A.Ş. Çivril İlç. Gümüşsu Beldesi 11-15-19 PCPõnarbaşõ Mevkii/DENİZLİ83 125 1997 BEYPINARI Koçbey Beypõnarõ Su veMeş.İnş.San.Tic.A.Ş.Beykoz İlç. Akbaba KöyüBeypõnarõ Mevkii/İST.84 126 1997 SELEN Abaylar Gõda San.A.Ş. Kozpõnar Köyü Yõlanlõ Su 30 cl. ŞişeMevkii/BARTIN85 127 1997 HİSAR Hisar Su ve SuGer.San.Tic.Ltd.Şti.Eyüp İlçesiKemerburgaz/İSTANBUL86 128 1997 AYSU Aysu Aydõner SuKaracahisar Köyü Aksu 0,5-1,5-3-5 lt. PetSan.Tic.A.Ş.İlç./ISPARTA87 129 1997 KOMİLİ Komili Su San.Tic.A.Ş. Saray İlç. Bahçe KöyAğõldere Mevkii/TEKİRDAĞ88 130 1997 OSCAR İmece İnş.Yat.Tic.A.Ş. Bozkurt İlçesi Kõzõlcaelma 0,5-1,5-5 lt.PetKöyü/ÇORUM89 131 1998 AKDAĞ Soğanlõ İçme Suyu Ladik İlçesi Soğanlõ Köyü 0,5-1,5-5 lt.PetPaz.Tic.Ltd.Şti.Mevkii/SAMSUN90 132 1998 BADEMLİ Bademli Belediyesi Ödemiş İlçesi Bademli 30 cl.+1lt. Cam ŞişeBeldesi İZMİR91 133 1998 ALLIPINAR Cullu Belediyesi Çullu Köyü AllõpõnarMevkii/KIRIKKALE92 134 1998 İZ-SUİzmir Büyükşehir Belediyesi Karşõyaka İlçesi Doğançay 30 cl. Cam Şişe-3 lt.YAMANLARKöyü/İZMİRGalon93 135 1998 EMEK Emek Su Kaynak Sularõ Erdek İlçesi Y.Yapõcõ 0,5-1,5-5 PVCLtd.Şti.Köyü/BALIKESİR94 136 1998 HÜNKAR HünkarSapanca İlçesi Evkaya 0,30-1-3 Cam ŞişeKay.Su.San.Tic.Ltd.Şti. Mevkii/KOCAELİ95 137 1998 KEVSER Kevser Kay.Su Tic.Ltd.Şti. Çatalca İlçesi Din KõlõçKöyü/İSTANBUL20 lt PC100http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu96 138 1998 SÜRAL Surat Otel Tur. Tic. A.Ş. Manavgat İlçesi Burmahan 0,5-1,5-5 lt. Pet 15-19Köyü ANTALYAlt. PC97 139 1998 KOCAPINAR Tõnaztepe Belediyesi Kocapõnar Mevkii 0,5-1,5 PetTõnaztepe/AFYON98 140 1998 ÖZAYRAN Esensu San.Tic.Ltd.Şti. Bahçe İlçesi GökmustafalõKöyü/0SMANİYE0,5-1,5-5 PVC+Bardak-19 lt. PC99 141 1999 ÇAĞLAR Çağlar Su San. Tic.A.Ş. Finike İlçesi ANTALYA 0,5-1,5 Pet100 142 1999 AKYUDUM Akyudum Kaynak Sularõ Hendek İlçesi SARARYA 0,5-1,5 PetA.Ş.101 143 1999 ÜYÜLLÜ ISPARTA 0,5-1,5 lt. Pet102 144 1999 FLORA SAKARYA 0,5-1,5 lt. Pet103 145 1999 DAĞDELEN İSTANBUL 19 lt. PC104 146 1999 ŞADIRVAN Şadõrvan Mem.Sularõ Şile/İSTANBUL11-15-19 Lt. PCLtd.Şti.105 147 1999 SANSU Çimko Çim. San. A.Ş. Keste/BURSA Pet-Cam-PC106 148 1999 SERSU Abdulkadir ÇELENK Çelikhan/ADIYAMAN107 34/1 1979 MAHMUDİYE Cemil DİRİK Mahmudiye KöyüSapanca-ADAPAZARI2.1.2. Mevcut Kapasite ve KullanõmõSektörün ürün bazõnda kurulu kapasitesi ve üretimine ait veriler Tablo 2, 3, 4 ve 5’deverilmektedir.Tablo 2. Geri Dönüşlü Ambalajda Kaynak SularõKurulu Kapasite TablosuBirim : Bin Şişe/YõlÜRÜN 1995 1996 1997 1998 1999CAM (0,33-3 lt) 2.974.000 3.301.140 3.598.243 3.994.049 3.474.823PC (12-19 lt) 1.200 43.200 50.000Tablo 3. Geri Dönüşümsüz (Pet, PVC) Ambalajda Kaynak SularõKurulu Kapasite TablosuBirim : Bin Şişe/YõlÜRÜN 1995 1996 1997 1998 1999PET VE PVC ŞİŞE(0,5-8 lt)525.000 582.750 635.198 705.069 895.438Tablo 4. Geri Dönüşlü Ambalajda Üretim KapasiteleriBirim : Ton/YõlÜRÜN 1995 1996 1997 1998 1999CAM (0,33-3 lt) 2.253.000 2.500.830 2.725.905 3.025.754 2.632.406PC (12-19 lt) 20 850.000 1.200.000101http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuTablo 5. Geri Dönüşümsüz (Pet, PVC) AmbalajdaÜretim KapasiteleriBirim : Ton /YõlÜRÜN 1995 1996 1997 1998 1999PET VE PVC ŞİŞE(0,5-8 lt)2.930.000 3.252.300 3.545.007 3.934.958 4.997.3962.1.3. ÜretimSektör üretim açõsõndan kaynak sularõ ve maden sularõ olmak üzere iki ana grupta elealõnabilir.Kaynak sularõ sektöründe mevcut kapasitenin yaklaşõk olarak %52’sideğerlendirilebilmektedir. Ambalajlõ su pazarõ genellikle büyük şehirlerde gelişmişolup, temiz ve sağlõklõ içme suyu temini bilincinin insanlarda giderek gelişmesi vegelişen turizm sektörünün etkileriyle küçük yerleşim birimlerinde de pazaroluşmaktadõr. Pazarõn halen yeterince gelişmiş olmamasõ nedeniyle üretimkapasitesinin kullanõlmayan bölümü zaman içinde değerlendirilecektir.Ülkemizde maden suyu kaynak sayõsõ (bir kõsmõ kaynak grubu olmak üzere) yaklaşõk225 civarõnda olup, bölgesel dağõlõmlarõ ve debileri aşağõda verilmektedir:Kaynak SayõsõDebiKaradeniz Bölgesi : 77 adet 100 lt./sn.Doğu Anadolu Bölgesi : 67 adet 166 lt./sn.İç Anadolu Bölgesi : 51 adet 420 lt./sn.Ege Bölgesi : 18 adet 36 lt./sn.Marmara Bölgesi : 7 adet 5 lt./sn.Akdeniz Bölgesi : 6 adet 0,2 lt./sn.Güney Doğu Anadolu B. : 6 adet 3 lt./sn.Yukarõdaki rakamlardan da anlaşõlacağõ gibi, ülkemizde günde yaklaşõk olarak63.000.000 lt maden suyu çõkmakta ancak bu potansiyelin sadece %1’lik bölümüdeğerlendirilebilmektedir. Görüldüğü üzere ülkemizde maden suyu tüketimi kaynakzenginliğiyle karşõlaştõrõldõğõnda çok düşük orandadõr.Avrupa ülkelerinde kişi başõna yõllõk tüketim 30-100 lt arasõnda değişmesine karşõn,ülkemizdeki bu oran 2,4 lt/yõl civarõndadõr.Ülkemizde özellikle ambalajõ geri dönüşümlü kaynak suyu üretimi yakõn zamanakadar az sayõda kişi ya da kuruluş tarafõndan genellikle ilkel ve sağlõksõz şartlardayapõlmaktaydõ. 18.10.1997 tarihinde Sağlõk Bakanlõğõ tarafõndan uygulamaya konulan23144 sayõlõ Yönetmelikle bu konu disipline edilmeye çalõşõlmõştõr. SözkonusuYönetmelikle otomatik sistemlerle el değmeden yõkama, dolum ve kapaklamazorunluluğu getirilmiştir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra çok sayõda firma102http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporubu alanda önemli yatõrõmlar yapmõştõr. Halen 100 civarõnda firma ambalajõ geridönüşümlü kaynak suyu üretimi yapmaktadõr.2.1.4. Dõş Ticaret Durumu2.1.4.1. İthalat1. Ürün İthalatõÜlkemizde çok sayõda marka adõ altõnda piyasaya ürün pazarlanmasõna rağmen,özellikle yabancõ turistlerin talebi de göz önünde bulundurularak, bazõ tanõnmõş markamaden sularõ başta olmak üzere sektörde az miktarda ürün ithalatõ yapõlmaktadõr.2. Hammadde İthalatõSektörün ihtiyacõ için yapõlan ithalatõn başlõca kalemini ambalaj malzemesindekullanõlan hammaddeler oluşturmaktadõr.2.1.4.2. İhracatSektördeki yõllara göre geri dönüşümsüz ambalajlõ kaynak suyu ihracatõ aşağõdagösterilmektedir.Tablo 6. Geri Dönüşümsüz Ambalajlõ Kaynak Suyu İhracatõBirim: Ton/YõlÜRÜN 1995 1996 1997 1998 1999Geri Dönüşümsüz AmbalajlõKaynak Suyu15.800 25.000 40.000 48.000 60.000İhracatõn yaklaşõk %40’õ Almanya’ya, %10’u diğer Avrupa ülkelerine, %8’i K.K.T.C.’yeve kalan %42’si ise Afrika, Asya ve Uzakdoğu da yer alan 60 civarõnda ülkeyeyapõlmaktadõr. Ayrõca, ihracat rakamlarõ incelendiğinde ihracatõn artan bir seyirizlediği, fiyat–kalite uygunluğu sağlanarak ve tanõtõm olanaklarõndan da yararlanarakihracat miktarõnõn çok daha yükseklere çekilebileceği anlaşõlmaktadõr.2.1.5. İstihdamSon yõllarda ambalajlõ su kullanõmõ giderek artmõş ve sektördeki firma sayõsõ da bunabağlõ olarak artõş göstermiştir. Bu nedenle de sektörde istihdam edilen personelsayõsõ artmõştõr. Yaklaşõk 15.000 kişinin su sektöründe istihdam edildiği tahminedilmektedir. Ülkemizde ambalajlõ su kullanõmõ arttõkça bu sektörde çalõşan insansayõsõ da artacaktõr.103http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu2.1.6. Sektörün Rekabet GücüSektörde ambalaj ve nakliye ana maliyet unsurlarõnõ oluşturmaktadõr. Ambalajhammaddesinde dõşa bağõmlõlõk dezavantaj oluşturmaktadõr.Kaynak kiralarõnõn ve temel gõdayla suya uygulanan K.D.V. oran farkõnõn yüksekoluşu gibi nedenlerle sektörün rekabet gücü olumsuz olarak etkilenmektedir.Dünyada ve ülkemizde hõzlõ sanayileşme ve şehirleşme doğanõn tahrip edilmesine,yerleşim bölgelerindeki içme sularõ havzalarõnõn kirlenmesine yol açmaktadõr. Bununsonucunda da temiz ve sağlõklõ içme suyu temini her geçen gün önemkazanmaktadõr. Ülkemizde yerleşim alanlarõndan uzakta kirlenmemiş, üstün niteliklibol miktarda kaynak suyu ve maden suyu bulunmaktadõr ve gerekli pazar yaratõlõpsektörün sorunlarõnõn çözülmesi durumunda gerek iç piyasaya, gerekse dõş piyasayasunulmak üzere daha çok üretim yapõlabilecek ve günümüzde suyun giderek artanönemi de göz önüne alõndõğõnda ambalajlõ su sektörümüz uluslararasõ piyasada sözsahibi olabilecektir.2.2. Sektörün SorunlarõSektörün sorunlarõ genel sorunlar ve ayrõca kaynak sularõ ve maden sularõ sorunlarõolmak üzere ele alõnabilir.Sektörün genel sorunlarõ aşağõdaki gibi sõralanabilir:• Temel Gõdada %3 olan K.D.V. oranõnõn suda %17 olarak uygulanmasõ,• Kaynak kiralarõnõn yüksek olmasõ,• Su ve sõvõ içecekler konusunda Sağlõk Bakanlõğõ dõşõnda Tarõm ve Köy İşleriBakanlõğõnõn da belli konularda yetkilendirilmiş olmasõnõn yetki karmaşasõnaneden olmasõ.Bu ortak sorunlarõn dõşõnda kaynak sularõ ile ilgili şu sorunlar da mevcuttur:• Bazõ firmalar yerleşim alanlarõ içindeki derin kuyular için ruhsat alarak şehirdõşõndaki yerleşim alanlarõnda bulunan kaynak suyu işletmelerine karşõ haksõzrekabet yaratmaktadõrlar. Tüketici, ambalajlarõnda herhangi bir ayõrõcõ özellikolmadõğõndan ve ucuz fiyatõ nedeniyle, kalite olarak kaynak suyu çok daha iyiiken, kuyu suyunu kaynak suyuna tercih etmektedir. Kaynak suyu firmasõbaşta nakliye olmak üzere kuyu suyuna göre daha yüksek maliyeti nedeniyledezavantajlõ duruma düşmektedir. Bu nedenle, kuyu suyu ile kaynak suyununambalajlarõna çok kolaylõkla görülebilecek ayõrt edici işaretler konulmalõdõr.• Sektörde çok sayõda kaçak ve korsan su üreticisi mevcuttur. ÖzellikleMarmara Bölgesinde satõlan sularõn %65’inin kaçak ve korsan üreticilertarafõndan üretildiği tahmin edilmektedir. Bunlar ruhsatsõz olduklarõndan dolayõdevlete karşõ hiçbir yükümlülükleri bulunmadõğõ gibi, üretip pazarladõklarõ sular104http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporugenellikle hijyenik olmayan, olumsuz şartlarda şişelendiği için halk sağlõğõnõ datehdit etmektedir.• Denetim yetkisi olan Sağlõk Bakanlõğõ ruhsatlõ işletmeleri denetlemekte, fakatkaçak firmalarõn ortaya çõkarõlmasõ ve gerekli kanuni işlemlerin yapõlmasõylailgilenen bir merci bulunmamaktadõr. Bu durum hem halk sağlõğõnõ olumsuzetkilemekte, hem de sektörde haksõz rekabet ortamõ oluşturmaktadõr.Maden sularõ sektörüyle ilgili sorun aşağõda belirtilmektedir:• Ülkemizde maden suyu içme alõşkanlõğõnõn yok denecek kadar az olmasõ vemaden suyunun yararlarõnõn bilinmemesi, maden suyu pazarõnõn gelişmesineengel olmaktadõr.105http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIII. ULAŞILMAK İSTENEN AMAÇLAR3.1. VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Döneminde (2001–2005) Gelişmeler3.1.1. Rekabet Gücünde GelişmelerKaynak ve maden suyu potansiyeli bakõmõndan zengin olan ülkemiz, sektörün üretimve pazarlama alanlarõndaki darboğazlarõn giderilmesi durumunda AB ülkeleri ilerekabet şansõna sahip olabilecektir.3.1.2. Çevreye Yönelik PolitikalarÖzellikle geri dönüşümsüz üretimlerin ambalajlarõnõn yaratacağõ sorunlarõn geritoplama yoluyla çözümlenmesi için gerekli yasal ve teşvik düzenlenmelerininyapõlmasõ gerekmektedir.Su havzalarõnõn yerleşime açõlmasõ veya kontrolsüz yerleşim (büyükşehirler için)doğal kaynak sularõnõ kirletmektedir. Bunlarõn önlenmesi için gerekli düzenlemelerinyapõlmasõ gerekmektedir.3.1.3. Diğer Sektörler ve Yan Sanayi ile İlişkilerde Muhtemel GelişmelerŞişe üretim, yõkama, dolum, kapaklama, etiketleme, ambalajlama makinalarõ, entegreve otomasyon sistemlerindeki gelişmeler ile ambalajlama, depolama, nakliye vedağõtõm sistemlerinin standartlaşmasõ verimli üretim imkanõnõ artõrmakta ve ürünmaliyetlerini düşürmektedir. Sektörde otomasyon sistemlerinin kullanõmõnõn artmasõistihdamõ azaltmaktadõr.Geri dönüşümlü şişelerde su kullanõlmasõnõ kolaylaştõran ekipmanlarõn (suçek, sumatik vb.) kullanõmõnõn artmasõ su tüketimini artõracaktõr. Bu ürünlerin maliyetlerinindüşürülmesi ve farklõ ihtiyaçlar için kullanõlmasõnõn sağlanmasõ gerekmektedir.“Water dispencer” üretiminin (su dolabõ) artmasõ ve fiyatlarõn cazip hale gelmesiyleözellikle büro tipi su tüketiminin artacağõ tahmin edilmektedir.3.2. Uzun Dönemde (2001-2023) Talepte, Arzda, Dõş Ticarette, Teknoloji veRekabet Gücünde Muhtemel GelişmelerÖzellikle geri dönüşümsüz ambalajlõ suda ambalaj önemli bir maliyet unsuruolduğundan ambalaj maliyetinin düşürülebilmesi durumunda ve uygun koşullardaüretilmiş kaynak suyuyla maden suyunun sağlõk açõsõndan önemlinin tüketicitarafõndan daha iyi anlaşõlmasõ halinde sektör hõzla büyüyecektir.106http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf

Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõİçki Sanayii Özel İhtisas Komisyonu RaporuIV. ÖNGÖRÜLEN AMAÇLARA ULAŞILABİLMESİ İÇİN YAPILMASIGEREKLİ YASAL VE KURUMSAL DÜZENLEMELER VEUYGULANACAK POLİTİKALAR4.1. Kõsa Dönemde Yapõlmasõ Gereken Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler• Suyun insan hayatõndaki önemi ve tüketim gerekliliği göz önüne alõnarak sutemel gõda kapsamõnda değerlendirilmeli ve halen %17 olarak uygulanan KDVoranõ temel gõdaya uygulanan KDV oranõna indirilmelidir.• Özellikle geri dönüşümlü ambalajlõ içme suyu alanõnda faaliyet gösteren çoksayõda ruhsatsõz firma bulunmasõ sektörde haksõz rekabet ortamõyaratmaktadõr. Ayrõca, olumsuz koşullarda üretim yapmalarõ nedeniyle halksağlõğõnõ tehdit eden bu firmalara karşõ etkili ve sert tedbirler uygulanmasõnõsağlayacak yasal düzenlemelerinin ivedi olarak yapõlmasõ gerekmektedir.• Su sektöründeki bürokratik engeller kaldõrõlmalõ ve yetkiler tek bir Bakanlõktatoplanmalõdõr.• Avrupa Birliğine girme çabalarõnõ sürdüren ülkemizde, kaynak suyu ve madensuyu üreticilerine teşvik verilerek üretim standartlarõnõn Avrupa Topluluğuseviyesine yükseltilmesi sağlanmalõdõr.• Su kaynaklarõndan Maliye Bakanlõğõ tarafõndan alõnan yüksek kira bedellerininmakul düzeye çekilmesi gerekir. Çok yüksek kira bedelleri bazõ üreticilerinkirayõ düşürmek için yasal olmayan yöntemlere başvurmasõnõ sağlayabilmekteve sektörde haksõz rekabet yaratmaktadõr.• Maliyeti kaynak suyuna göre çok düşük olan derinkuyu sularõ ambalajõ ilekaynak suyu ambalajõnõn tüketici tarafõndan kolay ayõrt edilebilmesi için farklõrenkli kapak uygulamasõna ivedilikle geçilmelidir.107http://ekutup.dpt.gov.tr/imalatsa/oik543.pdf