perderPazarBakliyat sektörü marketlerdebüyüyorBakliyat sektöründe geleneksel pazarlar yerini paketli ürünlere bırakıyor.Bu değişimin sağlanmasında organize perakendeciler ile sektörün önemlimarkalarının kaliteyi standartlaştırmak için gösterdiği çabalar etkili oldu.1990’lı yıllarda özellikle ihracatta kankaybeden bakliyat sektörü, son dönemdefirmalarımızın yurt dışına etkinçalışmalarıyla tekrar atağa kalktı. Asılönemli problem ise fast food kültürünealışan genç nesillere geleneksellezzetlerimizi tekrar hatırlatmak. Sektörson yıllarda özellikle pirinç ve mercimektebüyük bir atağa kalkarak önemlibir ihracat artıyı yaşasa da iç pazardatüketim talebinin düşmesiyle ilgilisorunlar yaşıyor. Özellikle hazır yemekveya özenti batı kültürü yemeklerininetkisinde kalan gençlerin gelenekselürünlere talebinde azalma var. Her nekadar son yıllarda dünya çapında sağlıklıürünlere karşı artan ilgi, bakliyatürünlerine bir miktar olumlu yansımışolsa da bu konuda kararlı adımlarınatılması şart görünüyor.Konuyla ilgili PAKDER’in bir süredir gerçekleştirdiğiçalışmalar bulunuyor. İstanbulTüyap Fuar Merkezi’nde FOODistkapsamında gerekleştirilen “BakliyatTadım Günü” sonrasında İTO desteğiylegerçekleştirilen Bakliyat TadımGecesi bunlardan bazıları. Dernek yakındönemde etkin bir tanıtım kampanyasıile bu çabaları maksimum seviyeyetaşımayı amaçlıyor.Türkiye bakliyat sektöründe kırılma1994 krizinde yaşandı. O yıldan sonraTMO bakliyat alımlarını durdurdu.Sadece buğdayda taban fiyat belirlemeyebaşladı. Bu karardan sonra üreticiekimden kaçmaya başladı. Devlet eliniçekince herkes pancar ve buğday gibiürünlere döndü. Çünkü o yıla kadar üreticininözel sektörle çalışma alışkanlığıyoktu. Devlet bu kararı birden alınca,bir “ara geçiş modeli” uygulamayıncabir anda üretici ekimden kaçtı vemaalesef sektörde büyük bir kan kaybıyaşandı. Bu arada Türkiye geri giderkenKanada, ABD, Meksika gibi ülkelerbakliyatta büyük atılım yaptı. Örneğinyeşil mercimekte Kanada hükümetininözel desteğiyle bu ülke lider konumageldi. Devletin destek vermesininnedeni Kanada’nın yeşil mercimektekiinanılmaz besleyicilik ve sağlığa faydalarınıgörmüş, ihracat şansının yüksekolduğunu anlamış olması ve bu ürünüstratejik ürün olarak belirlemesidir.1994’te alınan büyük yaradan sonra budüşüş yıllarca sürdü. Ancak paketli bakliyatsektörünün gelişmesiyle üreticinihayet özel sektörle çalışma alışkanlığınıgeri kazanmaya başladı. 2007yılından itibaren devlet tekrar destekprimi vermeye başladı. Ürün bazındamercimek gibi ürünler kendini koruduçünkü halen bir çorba kültürümüz var.Ancak özellikle pişirmesi zaman isteyentaneli ürünlerde tüketim artmıyor.Kentlerde önce öğle yemeği ortadankalktı. Herkes çalışmaya başladı.Sonrasında ise akşam yemeği ortadankalkmaya başladı. Dışarıda yeme, hazıryemek alma veya zahmet istemeyenhızlı ürünlere yönelme oldu.68 Mart - Nisan
Paketli bakliyat organizeperakende ile büyüyorOrtakalan Araştırma Grubu’nun PER-DER üyesi 50 büyük Yerel Zincir üzerindeyaptığı araştırma, Yerel ZincirlerdePaketli Bakliyat, Dökme Bakliyat vePrivate Label dağılımını inceledi.Araştırma sırasında marketlere raflarındaki bakliyat hareketi ile ilgiliolarak telefonla sorular soruldu ve ilgiliyöneticilerin yanıtları kaydedilerek bualandaki ilk araştırma gerçekleştirildi.Bu araştırmanın sonuçları, henüz ilk kezyapıldığı için önceki dönemlerle karşılaştırmaolanağı vermiyor ancak şuanda ki durum hakkında çok net verileroluşturuyor.Araştırma verilerine göre 50 Yerel Zincirintamamı markalı paketli bakliyatsatiyor. Bu marketlerin 32 tanesi aynızamanda dökme ürün satışı yaparkensadece 24 market, Private Label ürünbulunduruyor.Yerel Zincirlerde paketli bakliyat satışlarınıntoplam satışlar içerisinde en büyükpayı aldığı ancak dökme ürün grubundahala önemli bir pazar bulunduğu tespitedildi. Private Label ürünler ise şu andagelişme safhasında değerlendirilebilir.50 yerel zincirdeki satış oranlarınabaktığımızda paketli bakliyatın toplambakliyat satışı içindeki oranı yüzde 51’uulaşmış durumda. Dökme bakliyatınsatış oranı yüzde 32, Private Label ürünlerinsatış oranı ise yüzde 32 seviyesindegörülüyor.Paketleme işleminde kırmızı mercimek,yeşil mercimek, nohut, buğday gibiürünlerin ekilişi aralık ayında başlıyor vebu bitkilerin yeşerip, başaklarının olgunlaşmasüreci yaklaşık olarak 120 gün.Bu süreçte toprağın sürülmesi ve bakımıdaha sonra gübrelenip sulanması ileilaçlanması gerekiyor. Bütün bu süreçte,çiftçilerimiz hasat dönemine kadar buürünlerden yüksek verim alabilmek içinyoğun bir çaba harcıyor.Ekilişi yapılan ürünler, çiftçilerimiz tarafındanüretildikten sonra, biçiliyor, kabukve saplarından ayrıştırıldıktan sonradepolarına alınıyor. Her üretim bölgesindeolması gereken tarım borsaları var.Bu borsalarda çiftçilerimizin ürettiği buürünler getiriliyor ve bu ürünlere ihtiyaçduyan sanayici ve tüccarlar, analiziyapılmış bu ürünlerden beğendikleriürünleri satın alıyor.Satın alınan bu ürünler, ürün cinslerinegöre bir takım işlemlerden geçiriliyor.Özellikle fiziksel özellikleri dolayısıylanohut, fasulye, barbunya gibi ürünlerboylarına ayrıldıktan sonra farklı boylardasatışa hazır hale getiriliyor. Bu ürünlerboylara, elek sistemiyle ayrıştırılıyor.bu işlemler yapılırken son yıllarda gıdateknolojisinde yaşanan gelişmeleri takipeden, ürün hazırlayıcı firmalar, sorteksveya renk ayırıcı teknolojiyi kullanarakbir adım öne geçmek için kaliteli malüretmeyi hedefliyor.Dökme diye tabir edilen paketleme, genellikle50 ve 25 kilogramlık çuvallardasatışa sunulmakta, bu gramajların altındaüretilen mallar ise sektörde, paketlenmişürün olarak adlandırılıyor.Üretimdeki yol haritasında ürünlertarladan alındıktan sonra, tozu toprağıayrıştırılıyor. Daha sonra satış için metropollereve ihracat merkezlerine büyükve tonajlı araçlarla sevk ediliyor. Özelliklebu merkezlere sevk edilen dökme ürünler,bakliyat sektöründe genellikle paketbakliyat sanayicileri tarafından satınalınmakta ve ek bir işlemden geçirildiktensonra farklı gramajlı ambalajlaradolumu yapıldıktan sonra hipermarketler,küçük ve orta boy gıda firmaları ilepazarlara satışı yapılıyor.Bu süreçte ürün fiyatları genellikleüretim bölgelerinde oluşuyor. Bu fiyat daperderPazararz ve talep dengesine bağlıdır ama sonyıllarda iletişimdeki gelişmelere bağlıolarak dünya fiyatları da bu fiyatlarınoluşmasında önemli ve belirleyici birdurum arz ediyor.Bakliyat ve pirinç satın alırken tüketicilerindikkat etmesi gereken birçok noktavar: Öncelikle ürüne uygun ambalaj veürünün yöresi, kalibresi, üretim yılı,üretim izni v.b. gibi bilgilerin ambalajüzerinde olmasına dikkat edilmeli. Ürünsatın alındıktan sonra da, evde serin verutubetsiz yerlerde saklamalı, pişirmeöncesi mutlaka kontrol edilmeli.Paketleyici firmalar ise satın almalarındaözellikle pirinçte içinde taş, toprakgibi yabancı madde bulunmamasına,nem oranının ideal seviyede olmasınaiçinde ham, lekeli ve rengi farklı tanelerinoranına, kırık tane ve tebeşirlenmiş taneoranına, ürünün hasat yılına ve yöresine,üretici firmanın standartlara uygunüretim yaptıklarına dair belgeler bulunmasına,eğer fumigasyon uygulanmışsaişleme ait kayıtların olmasına dikkatetmeliler.Dünya ve Türkiye’deki bakliyat üretimiBakliyat üretimi dünya geneline yayılmışolmakla beraber, ülkeler genelolarak bir veya iki tür bakliyat ürünüüzerinde ihtisas görülüyor. Kuru fasulyeüretimi Asya ve Amerika ülkelerinde,nohut üretimi Asya, Afrika ve Amerikaülkelerinde, mercimek üretimi Amerikave Asya ülkelerinde olmakta. Dünya kurufasulye, nohut, mercimek üretimi toplam35 milyon tonun üzerindedir. Dünya daen fazla yetiştirilen bakliyat türü kuru fasulyedir.Dünyada 22,5 milyon ton kurufasülye üretilmektedir. 8,4 milyon ton ilenohut ikinci, 4,1 milyon ton mercimeküçüncü sırada.Mart - Nisan 69