Sağlık Hizmetlerinde İş Analizinin Etkileri Ve Zonguldak Atatürk Devlet

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ĐŞ ANALĐZĐNĐN ETKĐLERĐ VEZONGULDAK ATATÜRK DEVLET HASTANESĐ UYGULAMASIYrd. Doç. Dr. Gökhan OFLUOĞLUZonguldak Karaelmas Üniversitesi,Đşletme Bölümü Đ.Đ.B.FHasan BĐRCANZonguldak Karaelmas Üniversitesi, Đşletme ABDSosyal Bilimler Enstitüsü,ÖZETBu çalışmada; etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirildiğitakdirde, tüm toplumsal kesimleri etkileyen ve bu etkilemenin hangizaman boyutuna ve hangi kuşaklara ulaşacağı belli olmayan, bu nedenleetkin bir şekilde yapılması büyük önem gösteren sağlık hizmetlerinde işanalizinin, etkileri incelenerek, böylesine yaşamsal öneme sahip birsektörde iş analizi yapılmasının ne denli büyük bir önem gösterdiğivurgulanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, sağlık hizmetlerialanında iş analizi uygulamasının etkilerini analiz etmektir. Bu bağlamdainsan kaynakları yönetiminin en kapsamlı görevlerinden biri olan işanalizinin, araştırma evrenini oluşturan kurumda nasıl bir etkioluşturduğu incelenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla 5’li Likert ölçeğine görehazırlanmış anket uygulanmıştır. Zonguldak Atatürk DevletHastanesi’nde (ZADH) çalışan medikal personelin cevapladığı anketçalışmasından elde edilen bulgular değerlendirilerek, bu kurumdaki işanalizi uygulamasının sonuçları incelenmiştir.Anahtar Kelimeler : Đş Analizi, Đş Değerlendirmesi, VerimlilikÖlçme ve Değerlendirme, Sağlık Hizmetleri75

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/20071. GĐRĐŞSağlık, insanoğlunun önem verdiği en eski konulardan birisidir.Hayatın başlangıcından beri, hastalık ve ölüm olduğundan hastalıklarıyenmek, acıları dindirmek bütün toplumlarda başlıca gayelerden birisiolmuştur. Toplumun sağlığı kişinin sağlığı kadar önemlidir. Sağlığıkorumak ve seviyesini yükseltmek sağlık kuruluşlarının görevidir(Mishan, 1972).Sağlık hizmetlerinin etkin bir biçimde verilebilmesi için sağlıkkurumları yöneticilerinin elinde iş analizi bilgilerinin olması ve bubilgilerin kurum amaçları doğrultusunda kullanılması gerekmektedir.Sağlık hizmetlerinde iş analizinin etkilerini esas alan araştırma;ZADH’deki iş analizi uygulamasının kurum bünyesi ve çalışanlaraçısından nasıl bir etkiye neden olduğunu saptaması açısından önemlidir.Çünkü özellikle sağlık kurumlarında gerçekleştirilen işlerin rasyonel birşekilde yürütülmesi açısından iş analizi büyük önem taşımaktadır.2. SAĞLIK HĐZMETLERĐNĐN ETKĐNLĐĞĐ VE VERĐMLĐLĐĞĐAÇISINDAN ĐŞ ANALĐZĐNĐN ÖNEMĐBütün hizmet sektörlerinde olduğu gibi sağlık hizmetleri de yoğunişgücünün olduğu bir sektördür (Siddiqui ve Kleiner, 1998). Sağlıkkurumları insana hizmet veren örgütler olduğundan, hedeflerineulaşabilmeleri ve amaçlarını gerçekleştirebilmeleri personel sistemininbaşarısına bağlıdır. Đşin sınırlarının ne olduğunu tam anlamıylabilmemek, yaptığı işin bütün içinde ne anlam taşıdığından haberdarolmamak çalışanlarda gerginliğe ve isteksizliğe sebep olmaktadır. Kişininsorumluluk sınırlarının iyi çizilmemiş olması, görevin kişidenbeklediklerinin açık olmaması çalışanları çelişkiye düşürmektedir. Bunedenle sağlık kurumları, iş analizi yöntemi ile doğru, ayrıntılı ve günceliş bilgisini elde etmelidirler (Öztek, 1995; Tekin, 1987; Kavuncubaşı,2000; Batırel, 1984).Sağlık hizmetlerinde iş analizinin önemini aşağıdaki gibisıralayabiliriz (Bayraktaroğlu, 2003; Lee, 1979; Scarpello, 1988): Sağlık hizmetleri çalışanlarının görevlerini, sorumluluklarını vekendisinden beklenenleri daha iyi anlayıp işi hakkında bilinçlenmesindeyardımcı olur.76

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007 Sağlık hizmetlerinde çalışanın; performansı, işi doğru vestandartlara uygun olarak yapıp yapmadığı, yetki ve sorumluluklarınınderecesi ve iş koşulları hakkında gerekli bilgileri sağlar. Verimlilik açısından yeniden ele alınması gereken noktalarsaptanarak, iş basitleştirme yönteminin geliştirilmesini sağlar. Đşe alma ve işten çıkarma kriteri olarak kullanılır. Đşin yapısına göre, personele verilebilecek ücret dışı haklarıntespit edilmesine yardımcı olur. Eğitim programlarının daha rasyonel hazırlanmasını sağlar. Sağlık hizmetleri çalışanları ile yöneticiler arasında, görevleraçısından sorunların çözümüne yardımcı olur. Sağlık hizmetleri çalışanlarının performansını ölçenstandartların belirlenmesini sağlar. Meslek değişimine ihtiyaç duyanların, meslek değiştirmelerineyardımcı olur. Sağlık hizmetlerine personel bulma, seçme ve eğitimmaliyetlerini azaltır. Đşgücünün standartlara uygun olarak gelişimini sağlar. Personel ihtiyacının belirlenmesine, personel bulma veseçimine, işe yerleştirme, tayin ve terfisine yardımcı olur. Sağlık sektöründe olumsuz çalışma koşullarını iyileştirilmesinisağlayarak, çalışma hayatının kalitesinin geliştirilmesine katkıdabulunur.Sonuç olarak sağlık hizmetleri alanında medikal personelin yaşamkalitesinin yükseltilmesi ve çalışanların beklentilerine uygun bir çalışmayerinin ve ortamının sağlanması büyük önem taşımaktadır. Bu nedenlesağlık hizmetleri alanında birbirine benzer işlerin birleştirilmesi, gereksiziş tekrarlarının önlenmesi ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk veeğitim düzeylerine uygun iş analizlerinin yapılması verimlilik düzeyininarttırılması açısından önemlidir. Çalışma hayatının kalitesiningeliştirilmesi ise en önemli verimlilik stratejisidir. Çalışma hayatının77

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007kalitesinin geliştirilmesi ise iş analizi çalışmalarının etkin, verimli veplanlı bir şekilde yapılması ile mümkün olacaktır. Sağlık hizmetlerialanında iş analizi çalışması yapacak olan uzmanların sürekli sorgulayan,en ince ayrıntıyı dahi gözden kaçırmayan, işyerini tüm detayları ileinceleyebilen bir kişiliğe sahip olması gerekmektedir (Mooney, 1979;Sorkin, 1976; Sherman, 1992).Sağlık hizmetleri alanında iş analizi çalışmalarından etkin veverimli bir sonuç alındığı takdirde, sağlıklı ve dengeli bir ücret yapısıoluşturulacak, personel değerlendirme sistemi, ücret ödeme sistemleri buçalışmalardan olumlu bir şekilde etkilenecektir. Çünkü iş analizi sağlıklıbir insan kaynakları sistemi zincirinin ilk halkasını oluşturmaktadır. Buzincirin diğer halkaları, iş değerlendirmesi, personel değerlendirmesi,ücret ödeme sistemleri, verimlilik ölçme teknikleridir. Bu zincirinhalkalarında biri koptuğunda diğerleri de etkilenecektir. Bu nedenlesağlık hizmetleri alanında iş analizi çalışmaları hayati bir önemtaşımaktadır.3. ARAŞTIRMANIN METODOLOJĐSĐ VE UYGULAMABu çalışmada sağlık hizmetlerinde iş analizinin etkilerini ortayakoyabilmek amacıyla ampirik bir araştırma yapılmıştır. Araştırmakapsamına giren ZADH’deki medikal personele anket uygulanmıştır.Böylece araştırmanın aşağıda belirteceğimiz hipotezleri test edilerek bellibulgulara ulaşılmıştır. Aşağıda araştırmanın önemi, amacı, kapsamı vesınırlılıkları, hipotezleri, yöntemi ve istatistik öncesi yapılan çalışmalaraçıklanmaktadır.4. ARAŞTIRMANIN AMACIBu çalışmanın amacı, toplumsal sağlık düzeyinin yükseltilerek,toplumu oluşturan bireylerin bugünlerinin ve yarınlarının güvence altınaalınmasında önemli bir rol üstlenen sağlık hizmetlerinde iş analiziuygulamasının, sağlık kurumlarında ne gibi etkilere yol açabileceğini,ZADH kapsamında inceleyerek ortaya çıkarmaktır. Araştırmamızınamacına bağlı olarak; ZADH’de iş analizi uygulamasının kurum bünyesive çalışanları üzerinde nasıl bir etkiye yol açtığı saptanmaya çalışılmıştır.Sağlık kurumları işgücü yoğun örgütler olduğu için, bukurumların amaçlarına ulaşmada çalışanların üretime yaptığı katkı sonderece önemli olmaktadır. Bu nedenle, sağlık kurumlarının etkinlik veverimlilik düzeyinin arttırılması için kurum çalışanlarının verimli birşekilde kullanılması büyük önem arz etmektedir. Böylece sağlık78

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007kurumlarında rasyonel hareket edilebilmesi açısından iş analizinin büyükönemi bulunmaktadır. Sağlık kurumlarında başarılı bir şekilde planlama,örgütleme, yürütme, koordinasyon ve denetim mekanizmalarınınçalıştırılabilmesi için yöneticilerin elinde iş analizlerinin olmasıgerekmektedir.5. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARIAraştırmanın kapsamına, ZADH alınmıştır. Araştırma ZADH’dekimedikal personelle yürütülmüştür. Medikal personelin tam listesikurumdan alınmıştır. Anket araştırmanın ana kütlesini oluşturanmedikal personelden, doktor ve hemşireler ile yapılmıştır. Kurumda 200hemşire ve 70 doktor bulunmaktadır. Elde edilen veriler birinci elverilerdir.Basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle anket formları, toplam 120medikal personele gönderilmiş; 97 personelden cevap alınmıştır. Geridönüşüm oranı %79 olarak gerçekleşmiştir. Cevaplanan anket formlarınınincelenmesinde 2 anket formunun hatalı tanzim edildiği tespitedilmiştir. Kullanışsız olan bu formlar değerlendirme dışı bırakılmıştır.6. ARAŞTIRMANIN HĐPOTEZLERĐAraştırmanın amaçlarına bağlı olarak, istatistiksel olarak testedilmek üzere aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir.HĐPOTEZ 1: ZADH’de iş analizi sonucunda hazırlanan iştanımlarından ve iş gereklerinden elde edilen bilgiler kurumfaaliyetlerinde etkin olarak kullanılır.HĐPOTEZ 2: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler,personel eğitimi ve geliştirilmesinde etkin olarak kullanılır.HĐPOTEZ 3: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler,personel değerlemesinde etkin olarak kullanılır.HĐPOTEZ 4: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, yerdeğiştirme ve yükseltmede etkin olarak kullanılır.HĐPOTEZ 5: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler,ücret ve maaş yönetiminde etkin olarak kullanılır.HĐPOTEZ 6: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, işgüvenliği ve işçi sağlığı konularında etkin olarak kullanılır.79

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 1: Araştırmaya Katılan Kişilerin Yaş Grubuna Göre DağılımıBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde1 20-252 26-303 31-354 36-405 41> ..4021187942,122,118,97,49,542,122,118,97,49,542,164,283,290,5100,0Toplam 95 100,0 100,0Araştırmaya katılan örneklemin büyük oranda genç olduğugözlemlenmiştir. Bunun sebebi, araştırmaya katılanların büyükbölümünün hemşire olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmaya katılankişilerin yaş grafiği Şekil 1’de gösterilmektedir.Şekil 1: Araştırmaya Katılan Kişilerin Yaş Grubuna Göre Dağılımı Grafiği5040302010Yüzde020-2526-3031-3536-4041>YaşAraştırmaya katılan kişilerin, %11,6’sını Lise mezunu, %49,5’iniÖn lisans mezunu, %12,6’sını Lisans mezunu, %2,1’ini Yüksek Lisansmezunu, %24,2’sini Doktora mezunu oluşturmaktadır. Araştırmayakatılanların eğitim durumuna göre dağılımı Tablo 2’de gösterilmektedir.81

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 2: Araştırmaya Katılan Kişilerin Eğitim Durumuna Göre DağılımıBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde1 Lise2 Ön Lisans3 Lisans4 Y.Lisans5 Tıpta Uzmanlık .11471222311,649,512,62,124,211,649,512,62,124,211,661,173,775,8100,0Toplam 95 100,0 100,0Araştırmaya katılan örneklemin büyük oranda ön lisans ve tıptauzmanlık eğitimi mezunu olduğu gözlemlenmiştir. Araştırmaya katılanpersonelin çoğunluğunun hemşire olması eğitim durumunu ön lisans,lisans ve lise eğitiminde yoğunlaştırmıştır. Araştırmamıza katılan medikalpersonelin eğitim seviyesinin genel olarak yüksek olması araştırmasonuçlarının genelde olumlu çıkmasını etkilemiştir. Çünkü eğitim seviyesiyükseldikçe sağlık kurumlarının etkinlik ve verimliliğinin sağlanması,ayrıca kurumda rasyonel kararlar alınıp, uygulanabilmesi açısından işanalizinin gerekliliği çok daha iyi anlaşılacaktır. Araştırmaya katılanpersonelin eğitim durumu grafiği Şekil 2’de gösterilmektedir.Şekil 2: Araştırmaya Katılan Kişilerin Eğitim Durumuna Göre DağılımıGrafiği82

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/20076050403020Yüzde100LiseÖn LisansLisansYüksek LisansDoktoraEğitim DurumuAraştırmaya katılan kişilerin, %25,3’ünü erkekler, %74,7’sinikadınlar oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan kişilerin cinsiyete göredağılımı Tablo 3’de gösterilmiştir.Tablo 3 : Araştırmaya Katılan Kişilerin Cinsiyete Göre DağılımıBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde1 Erkek5 Kadın247125,374,725,374,725,3100,0Toplam 95 100,0 100,0Araştırmaya katılan örneklemin büyük oranda kadın olduğugözlemlenmiştir. Bunun sebebi, araştırmaya katılanların büyükçoğunluğunun hemşire olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmayakatılan personelin cinsiyet grafiği Şekil 3’de gösterilmektedir.Şekil 3: Araştırmaya Katılan Kişilerin Cinsiyete Göre Dağılımı Grafiği83

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Şekil 5 : Araştırmaya Katılan Kişilerin Meslek Grubuna Göre DağılımıGrafiği80604020Yüzde0DoktorHemşireMeslek8.1. “ZADH’de Hazırlanan Đş Tanımlarından ve Đş Gereklerinden EldeEdilen Bilgiler Kurum Faaliyetlerinde Etkin Olarak Kullanılır” Hipotezinin AnaliziAnketin 1,2,3,4 ve 5. soruları ZADH’de iş tanımlarından ve işgereklerinden elde edilen bilgiler genellikle kurum faaliyetlerinde etkinolarak kullanılıp kullanılmadığını tespit etmeye yönelik sorulardır.Anketin birinci sorusunda, ZADH’de işi tanımlayan bir görevtanımını sorgulanmaktadır. Tablo 6’ya göre soruya verilen cevaplar; %6,3kesinlikle katılmadıkları, %6,3 katılmadıkları, %3,2 kararsız oldukları,%43,2 oranında katıldıkları, %41,1 oranında ise kesinlikle katıldıklarışeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 4,06’dır.Tablo 6 : Đşi Tanımlayan Bir Görev Tanımının Oluşuna Ait Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde86

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007123456371456,36,33,24241,16,36,33,243,241,1Toplam 95 100,0 100,06,312,615,858,9100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer4,06 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan, ZADH’de işi tanımlayan birgörev tanımının olduğu kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonelin işteki sorumluluklar hakkında yeterli düzeyde bilgilendirildiğisonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı birfarklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P3 olduğundan ZADH’de işi tanıtan, işiniçeriğindeki görevleri, sorumlulukları, çalışma koşullarını belirten birbelgenin çalışanlara verildiği kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonelin işi tanıtan, işin içeriğindeki görevleri, sorumlulukları, çalışmakoşullarını belirten bir belgenin kendilerine verildiği sonucunavarılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığınolduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007tadır. Tablo 8’de de görüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %4,2kesinlikle katılmadıkları, %10,5 katılmadıkları, %4,2 kararsız oldukları,%42,1 oranında katıldıkları, %38,9 oranında ise kesinlikle katıldıklarışeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 4,01’dir.Tablo 8: Đş Tanımı Sonuçlarından Faydalanmasına Ait Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde12345410440374,210,54,242,138,94,210,54,242,138,94,214,718,961,1100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer4,01 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan ZADH’de iş hakkındabilgilenmek maksadıyla iş tanımlarından faydalanıldığı kabul edilmiştir.Diğer bir anlatımla medikal personelin iş hakkında bilgilenmekmaksadıyla iş tanımlarından faydalandığı sonucuna varılmaktadır.Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığın olduğugözükmektedir (P:0,000, P3 olduğundan ZADH’de iştekisorumluluklar hakkında bilgi verildiği kabul edilmiştir. Diğer biranlatımla medikal personele işteki sorumluluklar hakkında bilgi verildiğisonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı birfarklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Anketin beşinci sorusunda, ZADH’de olası iş kazaları ve meslekhastalıkları konusunda bilgilendirilip bilgilendirilmediği sorgulanmaktadır.Tablo 10’da da görüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %2,1 oranındakesinlikle katılmadıkları, %12,6 oranında katılmadıkları, %6,3 oranındakararsız oldukları, %50,5 oranında katıldıkları, %28,4 oranında isekesinlikle katıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması3,91’dir.Tablo 10: Đş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Konusunda Bilgilendirilmeye AitĐstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde12345212648272,112,66,350,528,42,112,66,350,528,42,114,721,171,6100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,91 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan ZADH’de olası iş kazaları vemeslek hastalıkları konusunda bilgilendirildiği kabul edilmiştir. Diğer biranlatımla medikal personelin olası iş kazaları ve meslek hastalıklarıkonusunda bilgilendirildiği sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göreistatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000,P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Burada amaç, soru grubu içinde test değeri olan m>3 değerininaşılıp aşılmadığının test edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, hipotezin testedildiği soru grubu içinde yer alan sorulardan birinin veya birkaçının testdeğerinin altında yer alması, hipotezin reddedildiği anlamınagelmemektedir. Gruptaki tüm soruların toplu olarak değerlendirilmesisonucunda ortaya konan ortalama değer 3 değerinin üzerinde yer aldığıtaktirde, hipotez kabul görmüş olarak değerlendirilecektir. Test değerininaltında yer alan sorular, hipotezin anlamsal bütünlüğü içerisinde aksayanhususlar olarak değerlendirilmeye tabi tutulacaktır.H0: ZADH’de hazırlanan iş tanımlarından ve iş gereklerinden eldeedilen bilgiler kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılmaz.H1: ZADH’de hazırlanan iş tanımlarından ve iş gereklerinden eldeedilen bilgiler kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılır.Yukarıda görülen hipotez denkleminin test edildiği soru grubundam=3,98 olarak belirlenmiştir. M>3 olduğundan H1: ZADH’de hazırlanan iştanımlarından ve iş gereklerinden elde edilen bilgiler genellikle kurumfaaliyetlerinde etkin olarak kullanılır hipotezi kabul edilmiştir.Tablo 11: ZADH’de Hazırlanan Đş Tanımlarından ve Đş Gereklerinden EldeEdilen Bilgilerin Etkin Olarak Kullanımı Đle Đlgili Soru Grubuna AitĐstatistiki Değerler1.Hipoteze Ait Soruların Ortalama DeğeriCevap Veren Kişi Sayısı 95Kütle Cevap Vermeyen Kişi Sayısı 0Ortalama (m) 3,98Anketin birinci sorusuna verilen cevaplar test değeri 3’ten çokyüksek olması, kurumda her bir işi tanımlayan bir görev tanımınınolduğunu göstermektedir. Đkinci soruya verilen cevaplar 3,77 gibi yükseksayılabilecek bir seviyede olması, kurumda işi tanıtan, işin içeriğindekigörevleri, sorumlulukları, çalışma koşullarını belirten yazılı bir belgeninkurum çalışanlarına verildiğini göstermektedir. Anketin üçüncü sorusu,hazırlanan ve kurum çalışanına verilen iş tanımlarının kurum personelitarafından kullanımını ölçme amacıyla ankete dahil edilmiştir. Verilencevaplar 4,01 gibi yüksek bir seviyede olması, kurum personelinin iştanımlarından faydalandıklarını göstermektedir. Anketin dördüncü90

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007sorusuna verilen cevaplarda, kurum çalışanlarının işindekisorumlulukları hakkında bilgilendirildikleri görülmektedir. Anketinbeşinci sorusunda, kurum çalışanlarının olası iş kazaları ve meslekhastalıkları konusunda bilgilendirildikleri göstermektedir.ZADH’de hazırlanan iş tanımları ve iş gereklerinden elde edilenbilgilerin kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığınınaraştırılmasına yönelik olarak yapılan hipotez testlerinin sonuçları gözönünde bulundurulduğunda, bulgular şu şekilde özetlenebilmektedir:Çalışanların sorumluluk sınırlarının belirlenmemiş olması, görevikişiden beklediklerinin yeterince açık olmaması, yapılan işin bütün içindene anlam ifade ettiğinin bilinmemesi kurum çalışanlarını çelişkiyedüşürecek dolayısıyla kurumun amaçlarına ulaşmasında engeloluşturacaktır.Đş tanımlarının ve iş gereklerinin bulunmadığı kurumlarda;Çalışanların performans değerlemesi,Çalışanlara yönelik özendirme,Terfi ve transfer kararlarının verilmesine,Đşlerin yeniden yapılandırılmasına,Đşle ilgili performans standartlarının belirlenmesine,Eğitim programlarının geliştirilmesine,Yeni personelin işe alıştırılmalarına,olmayacaktır.Đş güvenliği ve işçi sağlığı konularında tedbir almak mümkünSağlık hizmetlerinin etkin yürütümü, hizmeti götüren ekipüyelerinin iş tanımlarını bilmeleri, iş tanımlarının gereği olan bilgi vebecerilerle donanmış olmalarıyla sağlanabilir.Araştırma sonucunda, ZADH’de iş tanımlarının oluşturulduğu vebu tanımların çalışanlara verildiği, çalışanların ise bu bilgileri bilgilenmek91

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007amacıyla kullandığı görülmektedir. Hemşirelerin doktorlara görebilinçlenmek maksadıyla iş tanımlarından daha fazla yararlandığıgörülmektedir.Çalışanların iş tanımlarından yararlanması; yaptığı iştekigörevleri, sorumlulukları ve kendisinden beklenenleri daha iyi anlayıp işhakkında bilinçlenmelerine, işin doğru ve standartlara göre yapmalarınave örgüt bilincinin oluşmasına katkı sağlayacaktır.8.3. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler,Personel Eğitimi ve Geliştirilmesinde Etkin Olarak Kullanılır”Hipotezinin AnaliziAnketin 6,7,8 ve 9. soruları ZADH’de iş analizi sonucu elde edilenbilgileri, personel eğitimi ve geliştirilmesinde genellikle kurumfaaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığını tespit etmeyeyönelik sorulardır.Anketin altıncı sorusunda, eğitimin etkin olarak kullanılıpkullanılmadığı sorgulanmaktadır. Tablo 12’de de görüldüğü gibi soruyaverilen cevaplar; %1,1 oranında kesinlikle katılmadıkları, %14,7 oranındakatılmadıkları, %13,7 oranında kararsız oldukları, %45,3 oranındakatıldıkları, %25,3 oranında ise kesinlikle katıldıkları şeklindedir. Soruyaverilen cevapların ortalaması 3,79’dur.Tablo 12: Eğitimin Etkin Olarak Kullanılması Gerektiğine Dair ĐstatistikiDeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde123451141343241,114,713,745,325,31,114,713,745,325,31,115,829,574,7100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,79 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan eğitimin etkin olarakkullanıldığı kabul edilmektedir. Diğer bir anlatımla eğitimin etkin olarakkullanıldığı sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdananlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007oranında katıldıkları, %35,8 oranında ise kesinlikle katıldıkları şeklindedir.Soruya verilen cevapların ortalaması 3,88’dir.Tablo 13: Eğitimin Đhtiyaç Duyulan Alanda Olması Gerektiğine DairĐstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde123451141432341,114,714,733,735,81,114,714,733,735,81,115,830,564,2100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,88 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan verilen eğitimin ihtiyaçduyulan olanda olduğu kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonele verilen eğitimin ihtiyaç duyulan olanda olduğu sonucunavarılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığınolduğu gözükmektedir (P:0,000, P3 olduğundan eğitimin mesleki gelişimekatkıda bulunduğu kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonele verilen eğitimin mesleki gelişime katkıda bulunduğu sonucunavarılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığınolduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Anketin dokuzuncu sorusunda, verilen eğitimin yeterli süre vemiktarda olup olmadığı sorgulanmaktadır. Tablo 15’de de görüldüğü gibisoruya verilen cevaplar; %4,2 oranında kesinlikle katılmadıkları, %9,5oranında katılmadıkları, %12,6 oranında kararsız oldukları, %33,7oranında katıldıkları, %40,0 oranında ise kesinlikle katıldıklarışeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 3,96’dır.Tablo 15:Eğitimin Yeterli Süre ve Miktarda Olması Gerektiğine DairĐstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde12345491232384,29,512,633,740,04,29,512,633,740,04,213,726,360,0100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,96 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan verilen eğitimin yeterli süreve miktarda olduğu kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonele verilen eğitimin yeterli süre ve miktarda olduğu sonucunavarılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığınolduğu gözükmektedir (P:0,000, P3 değerininaşılıp aşılmadığının test edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, hipotezin testedildiği soru grubu içinde yer alan sorulardan birinin veya birkaçının testdeğerinin altında yer alması, hipotezin reddedildiği anlamına94

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007gelmemektedir. Gruptaki tüm soruların toplu olarak değerlendirilmesisonucunda ortaya konan ortalama değer 3 değerinin üzerinde yer aldığıtaktirde, hipotez kabul görmüş olarak değerlendirilecektir. Test değerininaltında yer alan sorular, hipotezin anlamsal bütünlüğü içerisinde aksayanhususlar olarak değerlendirilmeye tabi tutulacaktır.H0: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, personeleğitimi ve geliştirilmesinde genellikle kurum faaliyetlerinde etkin olarakkullanılmaz.H1: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, personeleğitimi ve geliştirilmesinde genellikle kurum faaliyetlerinde etkin olarakkullanılır.Yukarıda görülen hipotez denkleminin test edildiği soru grubundam=3,80 olarak belirlenmiştir. M>3 olduğundan H1: ZADH’de iş analizisonucunda elde edilen bilgiler, personel eğitimi ve geliştirilmesindegenellikle kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılır hipotezi kabuledilmiştir.Tablo 16 : ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler, PersonelEğitimi ve Geliştirilmesinde Etkin Olarak Kullanımı Đle Đlgili SoruGrubuna Ait Đstatistiki Değerler2.Hipoteze Ait Soruların Ortalama DeğeriCevap Veren Kişi Sayısı 95Kütle Cevap Vermeyen Kişi Sayısı 0Ortalama (m) 3,80ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, personel eğitimive geliştirilmesinde kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıpkullanılmadığının araştırılmasına yönelik olarak yapılan hipoteztestlerinin sonuçları göz önünde bulundurulduğunda, bulgular şu şekildeözetlenebilmektedir:Anketin altıncı sorusuna verilen cevaplar test değeri 3’ten yüksekolması, kurumda çalışanların geliştirilmesinde eğitimin etkin olarakkullanıldığını göstermektedir. Yedinci soruya verilen cevaplar 3,88 gibiyüksek sayılabilecek bir seviyede olması, kurumda çalışanlara verileneğitimin onların ihtiyaç duyduğu alanda olduğunu göstermektedir.Anketin sekizinci sorusu, verilen eğitimin mesleki kurum çalışanlarının95

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007mesleki gelişimlerine katkıda bulunup bulunmadığını ölçme amacıylaankete dahil edilmiştir. Verilen cevaplar 3,58 seviyesinde olması, kurumçalışanlarına verilen eğitimde bazı sorunlar olduğunu göstermektedir.Anketin dokuzuncu sorusuna verilen cevaplarda, kurum çalışanlarınınişindeki sorumlulukları hakkında bilgilendirildikleri görülmektedir.Mesleki eğitime duyulan ihtiyaç; insanların eğitim düzeylerininyükselmesi, iletişim olanaklarının gelişmesi, artan ihtiyaçlara yanıtverilebilmesi amacıyla daha ileri teknoloji kullanılması ve otomasyon gibinedenlerle artmaktadır. Bu bakımdan sağlık kurumları, çalışanlarınıgeliştirmenin öneminin farkındadırlar. Eğitim ve geliştirme ihtiyaçlarınıbireysel olarak belirlemeden çok örgütsel bir bakış açısından buihtiyaçları belirlemek gerekmektedir. Araştırma sonucunda, ZADH’de işanalizi sonucunda elde edilen bilgilerin personel eğitimi vegeliştirilmesinde kullanıldığı görülmektedir.Eğitim ve geliştirme işlevinin yerine getirilmesi için öncelikle üstyönetimin eğitimin gerekliliğine inanması ve destek vermesi zorunludur.Altıncı soruya verilen cevaplar, kurumun eğitimi etkin olarak kullandığınıgöstermektedir.Eğitim maliyetli bir unsur olduğundan, eğitimde güdülen amaçeğitim ihtiyaçlarının doğru olarak saptanmasıdır. Eğitim ihtiyacı doğruolarak belirlenmezse uygulanacak eğitim kurum için gereksiz bir maliyetgetirecektir. Verilen eğitimin başarılı olabilmesi için eğitimin sürekliliği ilebirlikte, doğru zamanda, doğru kişilere, yeterli miktar ve sürede, doğrukonularda ve doğru yöntemlerle eğitimin verilmesi gerekir. Bu bağlamdaZADH’de öncelikle eğitim ihtiyacının doğru olarak analiz edilmesi, kiminhangi konularda ve ne derece eğitime ihtiyacı olduğunun saptanmasıgerekmektedir. Araştırmada ZADH’de verilen eğitimin yeterli süre vemiktarda olduğu ayrıca ihtiyaç duyulan alanda olduğu görülmektedir.8.5. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler,Personel Değerlemesinde Etkin Olarak Kullanılır” Hipotezinin AnaliziAnketin 10,11,12 ve 13. soruları ZADH’de iş analizi sonucundaelde edilen bilgiler, personel değerlemesinde etkin olarak kullanılıpkullanılmadığını tespit etmeye yönelik sorulardır.Anketin onuncu sorusunda, çalışanların bir performansdeğerlemesine tabi tutulup tutulmadığı sorgulanmaktadır. Tablo 17’de degörüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %20,0 oranında kesinliklekatılmadıkları, %50,5 oranında katılmadıkları, %9,5 oranında kararsız96

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007oldukları, %17,9 oranında katıldıkları, %2,1 oranında ise kesinliklekatıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 2,32’dir.Tablo 17: Anket Kapsamındaki Personelin Performans Değerlemesine TabiTutulmasına Ait Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde123451948917220,050,59,517,92,120,050,59,517,92,120,070,580,097,9100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer2,32 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007değerlemesinde kullanılan bir form bulunmaktadır kabul edilmemiştir.Diğer bir anlatımla medikal personelin değerlemesinde kullanılan bir formbulunmadığı sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdananlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/200712345186367118,966,36,37,41,1Toplam 95 100,0 100,018,966,36,37,41,118,985,391,698,9100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer2,05 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007sonucunda elde edilen bilgiler, personel değerlemesinde etkin olarakkullanılmaz hipotezi kabul edilmiştir.Anketin onuncu sorusuna verilen cevaplar test değeri 3’ten çokdüşük olması, kurumda çalışanların bir performans değerlemesine tabitutulmadıklarını göstermektedir. Onbirinci soruya verilen cevaplar, birönceki soruya bağlı olarak 2,18 gibi düşük sayılabilecek bir seviyedeolması, kurumda çalışanların değerlemesinde kullanılan bir formunbulunmadığını göstermektedir. Anketin onikinci ve onüçüncü sorusunaverilen cevaplar, onuncu soruya bağlı olarak düşük bir değerde olması,kurumda performans değerlemesinin uygulanmadığını göstermektedir.Tablo 21: ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgilerin, PersonelDeğerlemesinde Etkin Olarak Kullanılıp, Kullanılmadığı Đle ĐlgiliSoru Grubuna Ait Đstatistiki Değerler3.Hipoteze Ait Soruların Ortalama DeğeriCevap Veren Kişi Sayısı 95Kütle Cevap Vermeyen Kişi Sayısı 0Ortalama (m) 2,17ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, personeldeğerlemesinde kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığınınaraştırılmasına yönelik olarak yapılan hipotez testlerinin sonuçlarıgöz önünde bulundurulduğunda, bulgular şu şekilde özetlenebilmektedir:Sağlık kurumlarının başarısının devamı, üyelerinin üstünperformans göstermelerine ve performanslarının değerlenmesine bağlıdır.Sağlık kurumlarının değişikliklere ayak uydurabilmesi ve toplumsalişlevini yerine getirebilmesi, örgütte görev alan çalışanların bir bütünolarak genel amaçlara istenilen düzeyde katkıda bulunabilmelerine veonların sürekli olarak değerlenip iyileştirilmelerine bağlıdır. Kurumunyapacağı performans değerlemesi, kuruma ve topluma yansıyan olumlusonuçlar doğuracaktır.Bu soru grubuna (10-13) verilen cevaplardan anlaşıldığı üzere,ZADH’de performans değerlemesinin yapılmadığı gözükmektedir.Kurumda performans değerlemesinin yapılmaması, çalışanların görevlerini,ne ölçüde iyi yaptıklarını, eksikliklerini ve gelişme potansiyellerinisaptayamamalarına neden olmaktadır. Kurum çalışanlarının yaptığı veyayapmadığı şeyler, kurumun verimliliğini etkilemektedir. Bu nedenleçalışanların davranışlarının, kendilerinden beklenen rolleri yerine getiripgetirmediklerinin değerlenmesi gerekmektedir. Performans değerlemesonucunda beklenen iyileştirilmelerin sağlanabilmesi için kurumda geri100

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007bildiriminde yapılması gerekmektedir. Bu geri bildirim çalışanlara olumlubir yaklaşımla verildiği ve mesleki eğitimle desteklendiği takdirde çokyararlı olacaktır.8.7. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler, YerDeğiştirme ve Yükseltmede Etkin Olarak Kullanılır” HipotezininAnaliziAnketin 14,15 ve 16. soruları ZADH’de iş analizi sonucunda eldeedilen bilgiler, yer değiştirme ve yükseltmede genellikle kurumfaaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığını tespit etmeyeyönelik sorulardır.Anketin ondördüncü sorusunda, yükselme imkanlarının olupolmadığı sorgulanmaktadır. Tablo 22’de de görüldüğü gibi soruya verilencevaplar; %16,8 oranında kesinlikle katılmadıkları, %32,6 oranındakatılmadıkları, %46,3 oranında kararsız oldukları, %4,2 oranındakatıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 2,38’dir.Tablo 22 : Anket Kapsamındaki Personelin Yükselme Đmkanlarının Var Olup,Olmadığına Đlişkin Soruya Ait Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde1234163144416,832,646,34,216,832,646,34,216,849,595,8100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer2,38 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007varlığı kabul edilmemiştir. Diğer bir anlatımla medikal personelinyükselme imkanlarının olmadığı sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göreistatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000,P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 24: Anket Kapsamındaki Personelin, Görev Tanımlarına UygunDavranmaması Halinde Görev Yerinin Değişmesine Dair ĐstatistikiDeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde1234534951283,24,29,553,729,53,24,29,553,729,53,27,416,870,5100,0Toplam 95 100,0 100,0Anketin ondördüncü sorusuna verilen cevaplar test değeri 3’tendüşük olması, kurumda çalışanların yükselme imkanlarının olmadığınıgöstermektedir. Onbeşinci soruya verilen cevaplar 2,67 seviyesindeolması, kurumda iş tanımlarına uygun çalışılsa bile terfi imkanınolmadığını göstermektedir. Anketin onaltıncı sorusuna verilen cevaplar3,35 gibi bir seviyede olması görev tanımlarına uygun davranmayanpersonelin yerinin değişeceğini göstermektedir. Dolayısıyla kurumçalışanları iyi çalışsalar dahi ödüllendirmemektedir. Fakat görevtanımlarına uygun çalışmayan personelin yeri değişmektedir.8.8. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler, YerDeğiştirme ve Yükseltmede Etkin Olarak Kullanılır” HipotezininYorumuAnketin ilk soru grubu (14-16. sorular), dördüncü hipotezi testetmeye yönelik olarak hazırlanmıştır. Bu soru grubu, ZADH’de iş analizisonucunda elde edilen bilgiler, yer değiştirme ve yükseltmede etkin olarakkullanılıp kullanılmadığını sorgulamaya yönelik sorulardır. Bu sorugrubunun istatistiki değerlerinin alınması esnasında, tüm sorularınortalama değeri “m” tartılı ortalamaya göre değerlendirilmiş ve tek birortalama değer ortaya konulmuştur.Burada amaç, soru grubu içinde test değeri olan m>3 değerininaşılıp aşılmadığının test edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, hipotezin testedildiği soru grubu içinde yer alan sorulardan birinin veya birkaçının testdeğerinin altında yer alması, hipotezin reddedildiği anlamına103

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007gelmemektedir. Gruptaki tüm soruların toplu olarak değerlendirilmesisonucunda ortaya konan ortalama değer 3 değerinin üzerinde yer aldığıtaktirde, hipotez kabul görmüş olarak değerlendirilecektir. Test değerininaltında yer alan sorular, hipotezin anlamsal bütünlüğü içerisinde aksayanhususlar olarak değerlendirilmeye tabi tutulacaktır.H0: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, yerdeğiştirme ve yükseltmede etkin olarak kullanılmaz.H1: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, yerdeğiştirme ve yükseltmede etkin olarak kullanılır.Yukarıda görülen hipotez denkleminin test edildiği soru grubundam=2,80 olarak belirlenmiştir. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007ZADH’de çalışanın işinde gösterdiği başarı ve disiplin ya daişletmeye olan bağlılığı yükselme ile ödüllendirilmelidir. Kurumda görevtanımlarını yerine getirmeyen personel görev yeri değiştirilerekcezalandırılıyorsa, görev tanımına uygun çalışan, başarılı personeldeişinde yükselmelidir.8.9. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler, Ücretve Maaş Yönetiminde Etkin Olarak Kullanılır” Hipotezinin AnaliziAnketin 17, 18, 19, 20 ve 21. soruları ZADH’de iş analizisonucunda elde edilen bilgiler, ücret ve maaş yönetimi konularındagenellikle kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığınıtespit etmeye yönelik sorulardır.Anketin onyedinci sorusunda, görev tanımlarına uygundavranılmazsa maaşta kesinti olup olmadığı sorgulanmaktadır. Tablo26’da da görüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %3,2 oranında kesinliklekatılmadıkları, %12,6 oranında katılmadıkları, %12,6 oranında kararsızoldukları, %42,1 oranında katıldıkları, %29,5 oranında ise kesinliklekatıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 3,82 olarakhesaplanmıştır.Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,82 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan görev tanımlarına uygundavranılmazsa maaşta kesinti olduğu kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımlamedikal personel görev tanımlarına uygun davranmazsa maaşında kesintiolacağı sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdananlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 27’de de görüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %16,8 oranındakesinlikle katılmadıkları, %61,1 oranında katılmadıkları, %18,9 oranındakararsız oldukları, %2,1 oranında katıldıkları, %1,1 oranında isekesinlikle katıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması2,09 olarak hesaplanmıştır.Tablo 27: Anket Kapsamındaki Personelin; Eline Geçen Maaş Gelirinin,Yerine Getirilen Đşin Gerektirdiği Görev, Yetki ve SorumluluklarıGerçekten Karşılayıp, Karşılamadığına Dair Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde123451658182116,861,118,92,11,116,861,118,92,11,116,877,996,898,9100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer2,09 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer2,09 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 30 : Anket Kapsamındaki Personelin Đş Tanımlarına Uygun ÇalışmasıHalinde Maaş Gelirlerinin Artıp, Artmadığına Dair ĐstatistikiDeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde123452254143223,256,814,73,22,123,256,814,73,22,123,280,094,797,9100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlenmesi sonucunda ortalamadeğer 2,04 olarak hesaplanmıştır. M

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007ortalama değeri “m” tartılı ortalamaya göre değerlendirilmiş ve tek birortalama değer ortaya konulmuştur.Burada amaç, soru grubu içinde test değeri olan m>3 değerininaşılıp aşılmadığının test edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, hipotezin testedildiği soru grubu içinde yer alan sorulardan birinin veya birkaçının testdeğerinin altında yer alması, hipotezin reddedildiği anlamınagelmemektedir. Gruptaki tüm soruların toplu olarak değerlendirilmesisonucunda ortaya konan ortalama değer 3 değerinin üzerinde yer aldığıtaktirde, hipotez kabul görmüş olarak değerlendirilecektir. Test değerininaltında yer alan sorular, hipotezin anlamsal bütünlüğü içerisinde aksayanhususlar olarak değerlendirilmeye tabi tutulacaktır.H0: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, ücret vemaaş yönetiminde etkin olarak kullanılmaz.H1: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, ücret vemaaş yönetiminde etkin olarak kullanılır.Yukarıda görülen hipotez denkleminin test edildiği soru grubundam=2,41 olarak belirlenmiştir. M>3 olduğundan H0: ZADH’de iş analizisonucunda elde edilen bilgiler, ücret ve maaş yönetiminde etkin olarakkullanılmaz hipotezi kabul edilmiştir.Tablo 31: ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgilerin, PersonelinMaaş Yönetiminde Etkin Olarak Kullanılıp, KullanılmadığınaĐlişkin Soru Grubuna Ait Đstatistiki Değerler5.Hipoteze Ait Soruların Ortalama DeğeriCevap Veren Kişi Sayısı 95Kütle Cevap Vermeye Kişi Sayısı 0Ortalama (m) 2,41ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, ücret ve maaşyönetiminde kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığınınaraştırılmasına yönelik olarak yapılan hipotez testlerinin sonuçlarıgözönünde bulundurulduğunda, bulgular şu şekilde özetlenebilmektedir:Anketin onyedinci sorusuna verilen cevaplar, kurumda çalışanlarıngörev tanımlarına uygun davranmaması halinde alacakları ücrettekesinti olacağını göstermektedir. Onsekizinci ve ondokuzuncu sorulardaise, ücretin ve ücret dışı hakların işteki vasıfları karşılama durumuna109

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007göre belirlenmediğini göstermektedir. Görevleri yerine tam anlamıylagetiren personelin ücretlerinde artış olmadığı gözükmektedir.Đşin gerektirdiği bilgi, beceri, sorumluluk, çaba ve zorluklarıdikkate almayan bir ücret yapısının mevcudiyeti halinde, hiç kimse dahafazla bilgi, beceri ve zorluk gibi unsurları gerektiren işlere geçmekistemeyecek; aksine daha kolay ve basit işleri tercih edeceklerdir.Ücretlendirmenin adil yapılmadığı, ya da işin önem ve zorluk derecesinegöre ücret farklarının önemini kaybettiği kurumlarda bu tür olumsuzyönelimler yaygın olacaktır. Çünkü, kurum çalışanlarının işin önem vezorluğuna uygun bir ücret verilmediği takdirde, kimse karşılığınıalamadığı bir gayreti sarfetmek istemeyecektir. Bir başka ifadeyle, kurumçalışanı işinin karşılığını yeterince alamadığı duygusuna kapılarak, yabilinçli olarak verimini azaltacak ya da verimini arttırmaya yönelikmotivasyondan uzaklaşacaktır.ZADH’de görev tanımlarına uygun davranmayan personelin tespitihalinde, o personelin maaşlarından kesinti yapılacağı görülmektedir.Kurum görev tanımlarına uygun davranmayan personelin maaşlarındakesintiye giderken, görev tanımlarına uygun davranan personelinmaaşlarında artırıma gitmemektedir. Bu da ZADH’de çalışan personelaçısından olumsuz görülmektedir.8.11. “ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgiler, ĐşGüvenliği ve Đşgören Sağlığı Konularında Etkin Olarak Kullanılır”Hipotezinin AnaliziAnketin 22, 23, 24 ve 25. soruları ZADH’de iş analizi sonucundaelde edilen bilgiler, iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında genelliklekurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıp kullanılmadığını tespitetmeye yönelik sorulardır.Anketin yirmiikinci sorusunda, iş kazalarına karşı alınabilecekönlemlerin belirlenip belirlenmediği sorgulanmaktadır. Tablo 32’de degörüldüğü gibi soruya verilen cevaplar; %8,4 oranında kesinliklekatılmadıkları, %17,9 oranında katılmadıkları, %16,8 oranında kararsızoldukları, %44,2 oranında katıldıkları, %12,6 oranında ise kesinliklekatıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevapların ortalaması 3,35 olarakhesaplanmıştır.Tablo 32 : Anket Kapsamındaki Personelin Uğrayabileceği Đş KazalarınaKarşı Alınabilecek Önlemlerin Belirlenip, Belirlenmediğine DairĐstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde110

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007123458171642128,417,916,844,212,68,417,916,844,212,6Toplam 95 100,0 100,08,426,343,287,4100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,35 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan iş kazalarına karşıalınabilecek önlemlerin belirlendiği kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımlamedikal personelin uğrayabileceği iş kazalarına karşı alınabilecekönlemlerin belirlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistikselaçıdan anlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,005,P3 olduğundan sağlığı tehdit eden hususlarve bunlar için alınacak tedbirlerin belirlendiği kabul edilmiştir. Diğer biranlatımla medikal personelin sağlığını tehdit eden hususlar ve bunlar içinalınacak tedbirlerin belirlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göreistatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000,P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Anketin yirmidördüncü sorusunda, çalışanlara iş kazaları vemeslek hastalıklarının önlenmesi konusunda eğitim verilip verilmediğisorgulanmaktadır. Tablo 34’de de görüldüğü gibi soruya verilen cevaplar;%4,2 oranında kesinlikle katılmadıkları, %13,7 oranında katılmadıkları,%9,5 oranında kararsız oldukları, %53,7 oranında katıldıkları, %18,9oranında ise kesinlikle katıldıkları şeklindedir. Soruya verilen cevaplarınortalaması 3,69 olarak hesaplanmıştır.Tablo 34 :Anket Kapsamındaki Personele, Đş Kazaları ve MeslekHastalıklarının Önlenmesi Konusunda Eğitim Verilip,Verilmediğine Đlişkin Đstatistiki DeğerlerBirim Değeri Frekans Yüzde Geçerli Yüzde Birikimli Yüzde12345413951184,213,79,553,718,94,213,79,553,718,94,217,927,481,1100,0Toplam 95 100,0 100,0Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,69 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan sağlığı tehdit edenhususlar hakkında eğitim verildiği kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımlamedikal personelin sağlığı tehdit eden hususlar hakkında eğitim verildiğisonucuna varılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı birfarklılığın olduğu gözükmektedir (P:0,000, P

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Bu değerlere göre, frekans çözümlemesi sonucunda ortalama değer3,76 olarak hesaplanmıştır. M>3 olduğundan olumsuz çalışmakoşullarının olmadığı kabul edilmiştir. Diğer bir anlatımla medikalpersonelin işinde olumsuz çalışma koşullarının olmadığı sonucunavarılmaktadır. Sonuçlara göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığınolduğu gözükmektedir (P:0,000, P3 değerininaşılıp aşılmadığının test edilmesidir. Diğer bir ifadeyle, hipotezin testedildiği soru grubu içinde yer alan sorulardan birinin veya birkaçının testdeğerinin altında yer alması, hipotezin reddedildiği anlamınagelmemektedir. Gruptaki tüm soruların toplu olarak değerlendirilmesisonucunda ortaya konan ortalama değer 3 değerinin üzerinde yer aldığıtaktirde, hipotez kabul görmüş olarak değerlendirilecektir. Test değerininaltında yer alan sorular, hipotezin anlamsal bütünlüğü içerisinde aksayanhususlar olarak değerlendirilmeye tabi tutulacaktır.H0: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, iş güvenliğive işçi sağlığı konularında etkin olarak kullanılmaz.H1: ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, iş güvenliğive işçi sağlığı konularında olarak kullanılır.Yukarıda görülen hipotez denkleminin test edildiği soru grubundam=3,60 olarak belirlenmiştir. M>3 olduğundan H1: ZADH’de iş analizisonucunda elde edilen bilgiler, iş güvenliği ve işçi sağlığı konularındaolarak kullanılır hipotezi kabul edilmiştir.113

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Tablo 36: ZADH’de Đş Analizi Sonucunda Elde Edilen Bilgilerin, Đş Güvenliğive Đşçi Sağlığı Konularında Etkin Olarak KullanılıpKullanılmadığına Đlişkin Soru Grubuna Ait Đstatistiki Değerler6.Hipoteze Ait Soruların Ortalama DeğeriCevap Veren Kişi Sayısı 95Kütle Cevap Vermeye Kişi Sayısı 0Ortalama (m) 3,60Anketin yirmiikinci sorusuna verilen cevaplar test değeri 3’tenyüksek olması, kurumda çalışanların maruz kalabileceği iş risklerinekarşı alınacak önlemlerin belirlendiğini göstermektedir. Yirmiüçüncüsoruya verilen cevaplar 3,59 gibi bir değer alması, kurum çalışanlarınınsağlığını tehdit eden hususlar ve bunlar için alınacak önlemlerinbelirlendiğini göstermektedir. Anketin yirmidördüncü sorusuna verilencevaplar, kurum çalışanlarının sağlığını tehdit eden hususlar hakkındaeğitim verildiğini göstermektedir. Anketin son sorusuna verilencevaplarda, kurum çalışanlarının işlerini yapmada olumsuz çalışmakoşullarının olmadığını göstermektedir.ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, iş güvenliği veişçi sağlığı konularında kurum faaliyetlerinde etkin olarak kullanılıpkullanılmadığının araştırılmasına yönelik olarak yapılan hipoteztestlerinin sonuçları göz önünde bulundurulduğunda, bulgular şu şekildeözetlenebilmektedir:Đşgörenler, çalışma yaşamında sağlıklarını ve güvenliklerini tehditeden birçok sorunla karşılaşmaktadırlar. Bu sorunlar teknolojidemeydana gelen değişikliklere koşut olarak artmakta veya farklılaşmaktadır.Sağlık kurumlarında çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması,kurumun hizmetlerinin aksamadan yürütülmesi açısından önemlidir.Kurumda çalışanlar, sağlıklı ve güvenli bir iş ortamında çalıştıklarıtakdirde, verimliliklerini ve performanslarını sürdürebilirler. Bu bakımdankurumun çalışanlarının sağlık ve güvenlik problemleri üzerinde durmasıgerekmektedir. Anket sonucunda, kurumun iş risklerine ve sağlığı tehditeden hususlara karşı alınacak önlemlerin belirlendiğini, olumsuz çalışmakoşullarının olmadığını ve bu konular hakkında eğitim verildiğinigöstermektedir. Çalışanların eğitilmesi, iş kazalarını önlemede en etkiliyollardan biridir. Çalışanın işin nasıl yapılacağına dair yeterli bilgiedinmiş olması, kaza riskini azaltacaktır.114

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Kurumda çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması yönündeyapılacak çalışmalar ve alınacak önlemler, büyük maddi ve manevikayıpları önleyecektir. Kurumun kaza kayıtları tutması ve bunlara ilişkinbilgileri tüm personele bildirmesi, kazaların fazlaca meydana geldiğiişlerin ve kazaya sebep olan ortamların bilinmesi, personelinbilinçlenmesini sağlayacaktır. Bu nedenle, ZADH çalışanların sağlık vegüvenliklerinin korunması yönünde programları uygulamaya devamederek bunları geliştirici önlemler alması gerekmektedir9. SONUÇ200 hemşire, 70 doktorun çalışmakta olduğu Zonguldak AtatürkAraştırma ve Eğitim Hastanesi’nde (ZADH) basit tesadüfi örneklemeyöntemiyle tespit edilen 120 medikal personele gönderilen anketformlarına 97 personelden cevap alınmış; 5’li Likert tesnisyenlerine görehazırlanan anket sorularına karşı alınan cevaplardan test edilenhipotezlerde şu sonuçlara ulaşılmıştır.• ZADH’de iş analizi sonucunda hazırlanmış iş tanımlarından veiş gereklerinden elde edilen bilgiler kurum faaliyetlerinde etkinolarak kullanılmaktadır.• ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler personeleğitimi ve geliştirilmesinde kurum faaliyetlerinde genelindeetkin olarak kullanılmaktadır.• ZADH’de iş analizi sonucu elde edilen bilgilerin personeldeğerlendirmesinde etkin olarak kullanılmadığı sonucunavarılmıştır. Bunun sonucu olarak ZADH’de personeldeğerlendirmesine matuf bir performansı değerlendirmemodelinin olmadığı ortaya çıkmıştır.• “ZADH’de iş analizi sonucu elde edilen bilgiler, yer değiştirme veyükseltmede etkin olarak kullanılır” hipotezi kabuledilmemiştir. Yani personel değerlendirmeye yönelik birperformans değerlendirme modelinin olmamasına bağlı olarak;bunun tabii bir sonucu olarak yer değiştirme ve yükseltmede deiş analizine dayalı bir model işyerinde yoktur.• “ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, ücret vemaaş yönetiminde etkin olarak kullanılır” hipotezireddedilmiştir. Bu da bu hipotezden önceki reddedilen ikihipotezle tutarlılık göstermektedir.115

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007• ZADH’de iş analizi sonucunda elde edilen bilgiler, iş güvenliği veişçi sağlığı konularında yeterli ölçüde kullanılmaktadır.Yukarıda sıralanan hipotez test sonuçlarına göre, ZonguldakAtatürk Devlet Hastanesinde kurum faaliyetlerinin etkinleştirilmesi içinmedikal personele iş gereklerine, çalışma usül ve esaslarını içeren bilgiler,talimatnameler vs. gibi yazılı belgeler verilmekte, çeşitli formlarla veriderlenmekte, derlenen verilerden özellikle, kurum faaliyetlerininetkinleştirilmesi, personel eğitiminin yeterli çeşitlilik ve etkinlikteyapılmasının sağlanması çalışanların iş kazası ve meslek hastalıklarınakarşı korunması için yararlanıldığı ortaya çıkmıştır. Buna karşılıkZonguldak Atatürk Devlet Hastanesinde personel değerlemeye; dolayısıylapersonel yerleştirme ve yükseltmeye yönelik bir yapının olmadığı ve yinebu analizlerin sonucu olarak, ücret ve maaş yönetiminin objektif /bilimselbir performans değerlendirme modeline dayanmadığı sonucu eldeedilmiştir. Bu sonucun ortaya çıkmasında hiç kuşkusuz ZonguldakAtatürk Devlet Hastanesinin bir kamu kuruluşu olması nedeniyle,personel politikasında bu tür kamu işyerlerini düzenleyen yasalmevzuatın kendine özgülünün, objektif, bilimsel bir iş analizi veperformans değerlemeye izin vermediği savunulabilecektir.Sağlıklı ve dengeli bir insan kaynakları yönetim sisteminin etkinbir şekilde işleyebilmesi için belli alt sistemlerin birbiri ardınauygulanması gerekmektedir. Bu alt sistemler, iş etüdü, iş analizi, işdeğerlemesi, personel değerlemesi, ücret yapısı, özendirici ücret sistemlerive verimlilik ölçme teknikleridir. Đş analizi, bu zincirin önemli birhalkasını oluşturmaktadır. Đş analizi çalışmalarında oluşabilecek en ufakbir hata, insan kaynakları yönetim sisteminin işleyememesine nedenolacaktır. Bu nedenle bu çalışmada, iş analizi uygulamalarının kurumsalbünyede neden olduğu etkiler incelenmiştir. Sağlık hizmetleri ise insankaynakları yönetim sisteminin en hassas bir şekilde çalışması gereken birsektördür.Bununla birlikte Sağlık hizmetleri alanında iş analizi çalışmalarıinsan kaynakları yönetiminin en önemli aşamalarından birisinioluşturmaktadır. Sağlık hizmetleri alanında insan sağlığının korunmasıve iyileştirilmesi amacının gerçekleştirilebilmesi için çalışanlar ve yapılanişler, bölüm, birim ve departman gibi çeşitli adlarla anılan gruplaraayrılmak zorundadır. Sağlık kurumlarının faaliyetlerinin etkinliğiaçısından bu grupların sınırlarının çizilmesi, özelliklerinin bilinmesi vegörevlerinin tanımlanması ve kurumların hedeflerine ulaşmaları, insankaynakları sistemlerinin bu doğrultuda yapılandırılmalarında kritik birönem taşımaktadır. Bunun için her birimde gerçekleştirilen işlerin,gereklilikleri ve birbirleri ile olan ilişkilerinin ortaya konması116

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007gerekmektedir. Bu nedenle iş gücü yoğun bir sektör olan ve başarı şansıbüyük ölçüde medikal personelin çabasına bağlı olan sağlık hizmetlerialanında görev, yetki ve sorumlulukların iş analizi çalışmalarıylabelirlenmesi gerekmektedir (Milkovich, 2005; Miner, 1973).Toplumların geleceğe güvenle bakmasını sağlayan ve beklentilerineuygun bir yaşam düzeyinin gerçekleştirilmesinde büyük katkı sağlayansağlık hizmetleri alanında etkinlik ve verimliliğin sağlanabilmesi, rasyonelhareket edilebilmesi devlet, hastane yönetimi ve medikal çalışanlararasında aktif olarak sağlık hizmetlerine katılımın sağlanması ve bukonuda çift yönlü bir iletişim ağının kurulmasıyla mümkün olacaktır.Sağlık hizmetleri alanında çalışanların etkin bir rol oynamaları, koruyucuve tedavi edici sağlık hizmetlerinin birbirlerini tamamlayıcı şekilde yerinegetirilebilmesi için insan kaynakları yönetimi arasında önemli bir roloynayan iş analizinin planlama safhasından uygulama aşamasına kadarbaşarıyla uygulanması gerekmektedir. Kuşkusuz sağlık kurumlarında işanalizi çalışmaları bir kere yapılmakla kurum bünyesi içersindeki ücretyapısı ve insan kaynakları yönetimindeki bütün problemler giderilmez.Belli zaman aralıklarıyla iş analizi çalışmalarının yeniden gözdengeçirilmesi gerekmektedir. Öte yandan modern yönetim teknikleriningelişmesine paralel olarak sağlıklı bir ücret yapısının kurulabilmesi için işanalizi tek başına yeterli olmamaktadır. Bu nedenle iş analizi ve insankaynakları yönetimi alanında gelişen diğer teknikler birbirlerinitamamlayıcı olarak kullanılmalıdır (Ofluoğlu, 1996).YARARLANILAN KAYNAKLARBatırel, Ömer Faruk; 1984, Maliye Politikası ve Gelişmekte Olan Ülkeler, Đstanbul:Đmge Yayıncılık.Bayraktaroğlu, Serkan; 2003, Đnsan Kaynakları Yönetimi, Sakarya: SakaryaYayıncılık.Kavuncubaşı, Şahin; 2000, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Ankara:Siyasal Kitabevi.Lee, Kenneth; 1979, Economic And Health Planning, London: Croom Helm Ltd.Milkovich, T. Goerge ve Jerry M. Newman; 2005, Compensation, New York: McGraw Hill Company.117

Kamu-Đş; C: 9, S: 2/2007Miner, J.Miler; 1973, A Guide To Personnel Management, New York: Mc MillanComp.Mishan, E. John; 1972, “The Value Of Life,” Cost Benefit Analysis, ss.219-242.Mooney, H. Gavin; 1979, Value in Health Care, London: Croom Helm Ltd.Ofluoğlu, Gökhan; 1996, “Đş Kazalarının Ekonomik Boyutları (Özellikle TaşKömürü Madenciliği ve TTK Açısından),” (Yayınlanmamış Doktora Tezi), GÜS.B.E., Ankara.Öztek, Zafer ve Nevzat Eren; 1995, Sağlık Yönetimi, Halk Sağlığı Temel Bilgiler,Ankara: Güneş Yayınevi.Scarpello, G. Vida ve James Ledvinka; 1988, Personel, Human ResourceManagement,Georgia: Kent Publishing Company.Sherman, W. Arthur ve George W. Bohlander; 1992, Managing HumanResources, Ohio: South Western Publishing Company.Siddiqui, Junaid ve Brian H.Kleiner; 1998, “Human Resource Management in TheHealth Care Industry,” Health Manpower Management, Vol:24, No:4, ss:143-147.Sorkin L. Alan; 1976, Health Economics In Developing Countries, Canada: D.CHealth and Company.Tekin, Fazıl; 1987, “Türkiye’de Sağlık Hizmetleri ve Finansmanı,” AnadoluÜniversitesi Đktisadi Đdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.5,S.1, Haziran: 263,ss:16-21.118