topoloji ve cebirin günlük hayattaki kullanımı-ı - Yaşar Üniversitesi ...
topoloji ve cebirin günlük hayattaki kullanımı-ı - Yaşar Üniversitesi ...
topoloji ve cebirin günlük hayattaki kullanımı-ı - Yaşar Üniversitesi ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ÖZET<br />
Journal of Yasar Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
BİR MESLEK OLARAK HALKLA İLİŞKİLER VE ETİK: HALKLA İLİŞKİLER ŞİRKETLERİNİN<br />
WEB SİTELERİNE YÖNELİK BİR ÇALIŞMA<br />
Nesrin CANPOLAT 1<br />
Şirketlerin sanal dünyadaki iletişim arac<strong>ı</strong> web siteleridir. Çal<strong>ı</strong>şmada hedef kitlelerle iletişimde web<br />
sitelerinin öneminden hareketle Türkiye Halkla İlişkiler Derneği’nin internet sayfas<strong>ı</strong>nda yer alan halkla ilişkiler<br />
şirketlerinin web sitelerinde mesleki sorumluluklar <strong>ve</strong> mesleki örgütlenmelerle ilgili yer alan bilgilerden yola<br />
ç<strong>ı</strong>k<strong>ı</strong>larak, halkla ilişkiler şirketlerinin mesleki sorumluluklara <strong>ve</strong> mesleki örgütlenmelere bak<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />
Halkla ilişkiler şirketlerinin yar<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n web sitesinde mesleki sorumluluğa gönderme yapan bilgilerin olmas<strong>ı</strong>,<br />
halkla ilişkiler mesleğinin geleceği için umut <strong>ve</strong>rmektedir. Ancak mesleki ilkelerin mesleki ahlak ya da etik<br />
başl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda <strong>ve</strong>rilmemesi, etik bilgilerde sorumluluk duyulan hedef kitlelerin yüksek orandaki belirsizliği,<br />
meslekleşme de önemli bir araç olan mesleki örgütlenmelerin web sitelerinde yeterli oranda yer almamas<strong>ı</strong><br />
meslek aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan düşünülmesi gereken noktalara işaret etmektedir.<br />
Anahtar Kelimeler: Halkla İlişkiler, Meslek, Örgütlenme, Ahlak, Etik<br />
ABSTRACT<br />
The communication tool of companies in virtual world is web sites In the study, the importance of web<br />
sites in communication among target masses is considered, in the view of information about professional<br />
responsibilities and professional organization in the public relations companies web sites in the Turkish Public<br />
Relations Foundation website, the view of publics relations companies about professional responsibilities and<br />
professional organizations was detected. It gi<strong>ve</strong>s hope for the future of public relations profession that half of<br />
the public relations companies sites gi<strong>ve</strong> information about occupational responsibility. But, it should be noted<br />
from the point of profession that, professional principles were not gi<strong>ve</strong>n under the heading of professional ethic<br />
or ethic, the ambiguity of target masses which is needed in ethic information, not giving enough importance to<br />
professional organizations which is an important tool in becoming a profession.<br />
Key words: public relations, organization, profession, moral, ethic<br />
1 İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler Bölümü Doktora Öğrencisi
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
I.GİRİŞ<br />
Şirketler, insanlar<strong>ı</strong>n beslenme, bar<strong>ı</strong>nma, giyinme, gü<strong>ve</strong>nlik, eğlence, sağl<strong>ı</strong>k, ulaş<strong>ı</strong>m, eğitim, iletişim gibi<br />
ihtiyaçlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> karş<strong>ı</strong>layarak, ülkelerin temel ekonomik kaynağ<strong>ı</strong> olan <strong>ve</strong>rgilerin önemli bir bölümünü sağlayarak,<br />
istihdam yaratarak, ülkeler için vazgeçilmez kaynak işlevi görmektedir. Diğer bir deyişle şirketler toplum için<br />
önemli bir etkileyendir. Ancak şirketlerin süreklilik amac<strong>ı</strong> olan, diğer kurumsal yap<strong>ı</strong>larla ilişkili, kendine özgü<br />
değerler taş<strong>ı</strong>yan bir sistem olduğu göz ard<strong>ı</strong> edilmemelidir. Şirketlerin bu yönü onlar<strong>ı</strong> ayn<strong>ı</strong> zamanda etkilenen<br />
konumuna da taş<strong>ı</strong>maktad<strong>ı</strong>r. Şirketlerin iki yönlü etkileyen <strong>ve</strong> etkilenen konumu, yeni iletişim teknolojilerinin<br />
dünyay<strong>ı</strong> global köye dönüştürdüğü bu dönemde etkisini daha da artt<strong>ı</strong>rmaktad<strong>ı</strong>r (Dalyan,2007). Kişi, örgüt ya da<br />
organizasyonlara, şirketlere, iletişim hizmeti <strong>ve</strong>ren halkla ilişkiler şirketleri bu çerçe<strong>ve</strong>de kişi, örgüt ya da<br />
organizasyonlar <strong>ve</strong> şirketler için çevreyi tan<strong>ı</strong>ma <strong>ve</strong> bunlara çevreyi tan<strong>ı</strong>tma işlevlerini yerine getirmektedir. Bu<br />
bağlamda halkla ilişkiler şirketleri müşterilerini ilgilendiren konularda toplumdaki kişi <strong>ve</strong> gruplar<strong>ı</strong>n özelliklerini,<br />
düşüncelerini, beklentilerini, araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>p öğrenmekte, tan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>m çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>nda bu <strong>ve</strong>rileri değerlendirerek (Gürüz,<br />
1995) uygulamaya geçirilmesine yard<strong>ı</strong>mc<strong>ı</strong> olmaktad<strong>ı</strong>r. Önemli bir etkileyen <strong>ve</strong> etkilenen olan halkla ilişkiler<br />
şirketleri herhangi bir alanda faaliyet gösteren her şirket gibi iç <strong>ve</strong> d<strong>ı</strong>ş çevresine karş<strong>ı</strong> sorumludur. Bu<br />
sorumluluklar genel olarak ekonomik, yasal, ahlaki <strong>ve</strong> gönüllü sorumluluklardan oluşmaktad<strong>ı</strong>r.<br />
Halkla ilişkiler şirketlerinin ekonomik sorumluluğu varl<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> sürdürmeleri için vazgeçilmez olan üretme, kâr<br />
elde etme, çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong> uygun ücretlendirme gibi unsurlardan meydana gelmektedir. Yasal sorumluluklar ise<br />
halkla ilişkiler şirketlerinin yasalar bağlam<strong>ı</strong>nda toplumsal <strong>ve</strong> ticari yükümlülüklerini yerine getirmesini<br />
tan<strong>ı</strong>mlamaktad<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler şirketlerinin adil <strong>ve</strong> doğru olma yükümlülükleri ise ahlaki sorumluluğa işaret<br />
etmektedir. Gönüllü sorumluluk da halkla ilişkiler şirketlerinin sorumlu bir vatandaş kimliğiyle toplumun<br />
karş<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>na ç<strong>ı</strong>karak, topluma katk<strong>ı</strong>da bulunmas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> toplumun yaşam niteliğini iyileştirmesi (Oyman, 2005: 161)<br />
yönündeki ad<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> betimlemektedir. Halkla ilişkiler şirketlerinin bu sorumluluklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> yönlendirdikleri kitleler<br />
ise sahipler, müşteriler, çal<strong>ı</strong>şanlar, medya, toplum, rakipler, destekleyiciler, sosyal gruplar şeklinde<br />
s<strong>ı</strong>ralanmaktad<strong>ı</strong>r. Bu sorumluluklar uygulamada halkla ilişkiler şirketlerinin toplumun ç<strong>ı</strong>karlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> kendi<br />
ç<strong>ı</strong>karlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n önünde tutmalar<strong>ı</strong>; kendilerini finansal olarak başkalar<strong>ı</strong>na bağ<strong>ı</strong>ml<strong>ı</strong> hale getirecek bağlant<strong>ı</strong>lara<br />
girmemeleri, tarafs<strong>ı</strong>z olmalar<strong>ı</strong>, kamusal niteliği olan işlerde o işi en iyi yapacaklara <strong>ve</strong>rme yükümlülüğü, hesap<br />
<strong>ve</strong>rebilirlik, şeffafl<strong>ı</strong>k, aç<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>k, dürüstlük <strong>ve</strong> bu ilkeleri yaşayarak örnek olmak (Argüden, 2007:42-43) gibi ilkeler<br />
haline dönüşmektedir. Halkla ilişkiler şirketlerinin bu sorumluluk düzeylerini <strong>ve</strong> ilkelerini gerçekleştirme<br />
yönündeki ad<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong> halkla ilişkiler mesleğinin bugünü <strong>ve</strong> yar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önem teşkil etmektedir. Bu çal<strong>ı</strong>şmada<br />
meslek, halkla ilişkiler <strong>ve</strong> meslekleşme, halkla ilişkiler <strong>ve</strong> meslek etiği başl<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda meslek olarak halkla<br />
ilişkilerin durumu göz önüne serilecektir. Bu teorik arka plan üzerinden de halkla ilişkiler şirketlerinin,<br />
meslekleşmenin önemli unsurlar<strong>ı</strong>ndan olan mesleki ilişkileri düzenleyen <strong>ve</strong> mesleğin yürümesini sağlayan<br />
birtak<strong>ı</strong>m norm, değer <strong>ve</strong> tutumlardan oluşan mesleki etik ilkelere <strong>ve</strong> mesleki örgütlenmeye bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> ortaya<br />
ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmaya çal<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>lacakt<strong>ı</strong>r.<br />
II.MESLEK<br />
Meslek, bilgiye dayanan, araşt<strong>ı</strong>rma <strong>ve</strong> deney üstüne kurulan, ahlaki değerleri kapsayan <strong>ve</strong> belli ücret<br />
karş<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda yap<strong>ı</strong>lan hizmettir (Dursun <strong>ve</strong> Şentürk, 1993:125). Meslek, bir kişinin hayat<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> kazanmak <strong>ve</strong> geçimini<br />
sağlamak için sürekli olarak üzerinde çal<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> iş <strong>ve</strong>ya fikir alan<strong>ı</strong> şeklinde ekonomik anlam<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yan<strong>ı</strong>nda sosyal,<br />
kültürel <strong>ve</strong> teknik yap<strong>ı</strong>y<strong>ı</strong> içinde bar<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>ran bir kavramd<strong>ı</strong>r. Toplumsal bir ihtiyac<strong>ı</strong>n tatmin edilmesi, toplum<br />
taraf<strong>ı</strong>ndan benimsenmiş bilimsel ilkeler üzerinde temellenme, meslek öncesi temel bilimlerde <strong>ve</strong> kültür<br />
konular<strong>ı</strong>nda yeterli haz<strong>ı</strong>rl<strong>ı</strong>k, denenmiş <strong>ve</strong> geliştirilmiş tekniğe sahip olma, görevin yerine getirilmesinde zaman<br />
<strong>ve</strong> davran<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan alg<strong>ı</strong>lama, yarg<strong>ı</strong>lama <strong>ve</strong> akl<strong>ı</strong>n kullan<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>, toplumsal sorumluluklar<strong>ı</strong>n yerine getirilmesinde<br />
kabul edilmiş ahlaki değerlere uyma, mesleği meslek yapan öğelerdir.<br />
Myron Lebermann’a göre ise meslek kendine özgü kurallar<strong>ı</strong> olan bir sosyal hizmettir. Lebermann bu<br />
hizmette uzun süreli özel bir eğitim; mesleğe <strong>ve</strong> meslektaşa mesleki uğraş<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda serbesti <strong>ve</strong>rmek; bu<br />
profesyonel serbesti çerçe<strong>ve</strong>sinde mesleğe bağl<strong>ı</strong> her türlü yarg<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> kararlar<strong>ı</strong>nda kişisel sorumluluklar<strong>ı</strong> kabul<br />
etmek; ekonomik kazançtan çok hizmette bulunma; tam muhtariyete sahip meslek kuruluşlar<strong>ı</strong>, dernek v.b<br />
kurmak; ahlak kurallar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> belirlemiş olmak (Dursun <strong>ve</strong> Şentürk, 1993:127) gibi kriterlere yer <strong>ve</strong>rilmelidir<br />
görüşünü öne sürmektedir. Ertekin (1988), Vural <strong>ve</strong> Coşkun (2011)’a göre ise bir işin meslek say<strong>ı</strong>labilmesi için<br />
4230
entelektüel, hizmet etme, mesleki örgütlenme <strong>ve</strong> ahlaki sorumluluk gibi dört özelliğin var olmas<strong>ı</strong><br />
gerekmektedir.<br />
Birinci boyutu anlatan entelektüel yön, o alanda bir eğitim süresi <strong>ve</strong> uzmanlaşmaya işaret etmektedir.<br />
İkinci boyut ise başkalar<strong>ı</strong>na <strong>ve</strong> topluma hizmet etme yönüdür. Bir başka deyişle, kendilerine gereksinim<br />
duyanlara hizmet etmek meslek olman<strong>ı</strong>n özünü oluşturmaktad<strong>ı</strong>r. Üçüncü boyut da bu alanda olmas<strong>ı</strong> gereken<br />
mesleksel örgütlenmedir. Bu mesleki örgütlenme meslek üyelerini ayn<strong>ı</strong> çat<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda toplayan <strong>ve</strong> ehliyet sahibi<br />
üyelerini kontrol etme, mesleki eğitimde öncülük yapma, mesleki uygulamalar için kabul edilebilen standartlar<br />
geliştirme gibi sorumluluklar taş<strong>ı</strong>maktad<strong>ı</strong>r. Diğer bir yön ise meslek sahiplerinin topluma karş<strong>ı</strong> duymas<strong>ı</strong> gereken<br />
ahlaki sorumluluklar<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Ayr<strong>ı</strong>ca meslek çift tarafl<strong>ı</strong> yarar<strong>ı</strong>n olduğu bir durumu anlatmaktad<strong>ı</strong>r. Çünkü meslek<br />
sahibinin o meslekten yarar sağlamas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yan<strong>ı</strong>nda toplum da o meslekten yarar sağlamaktad<strong>ı</strong>r (Ertekin,<br />
1988;Vural <strong>ve</strong> Coşkun 2011:70).Tüm bu özelliklerden yola ç<strong>ı</strong>k<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda meslek, belirli faaliyet alanlar<strong>ı</strong> etraf<strong>ı</strong>nda<br />
yoğunlaşm<strong>ı</strong>ş <strong>ve</strong> biçimlenmiş insani ilişkiler bütünü şeklinde tan<strong>ı</strong>mlanabilmektedir. Meslek özelliklerinde de<br />
işaret edilen mesleki ilişkilerin kendilerine özgü <strong>ve</strong> bu ilişkilerini düzenleyip ayarlayan <strong>ve</strong> mesleğin yürümesini<br />
sağlayan birtak<strong>ı</strong>m normlar, değerler <strong>ve</strong> tutumlar geliştirilmesi zorunludur. Meslek ahlak<strong>ı</strong>, mesleki değerler<br />
sistemi, ilkeler <strong>ve</strong> mesleğe bağl<strong>ı</strong> tutumlar bu yap<strong>ı</strong>y<strong>ı</strong> oluşturan unsurlard<strong>ı</strong>r.<br />
III. HALKLA İLİŞKİLER VE MESLEKLEŞME<br />
Bir uğraş<strong>ı</strong> alan<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n meslek haline gelebilmesinde o alanda <strong>ve</strong>rilen biçimsel eğitim olmas<strong>ı</strong>, çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong>n<br />
geçimlerini bu alandan sağlamalar<strong>ı</strong>, mesleki dayan<strong>ı</strong>şma, iletişimi sağlayacak biçimsel bir organizasyonun <strong>ve</strong><br />
periyodik bir yay<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n olmas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> meslekle ilgili ahlak kurallar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gibi unsurlar halkla ilişkilerin meslek<br />
olduğunu kan<strong>ı</strong>tlamaktad<strong>ı</strong>r. Meslekleşmenin ilk kan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong> olan eğitim anlam<strong>ı</strong>nda halkla ilişkilerde şu tablo ortaya<br />
ç<strong>ı</strong>kmaktad<strong>ı</strong>r.<br />
1950 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi İktisat Fakültesi bünyesinde kurulan Gazetecilik Enstitüsü’yle<br />
başlayan iletişim eğitimi alan<strong>ı</strong>ndaki ad<strong>ı</strong>mlar, 1965 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Ankara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne bağl<strong>ı</strong><br />
Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksekokulu’nun kurulmas<strong>ı</strong>yla devam etmiştir. Bunu halkla ilişkiler eğitiminin 1966 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Ankara<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne bağl<strong>ı</strong> Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksek Okulu’nda başlamas<strong>ı</strong>, İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
İktisat Fakültesi’ne bağl<strong>ı</strong> Gazetecilik Enstitüsü’nün de bu y<strong>ı</strong>llarda iki y<strong>ı</strong>ldan dört y<strong>ı</strong>la ç<strong>ı</strong>karak halkla ilişkiler<br />
eğitimi <strong>ve</strong>rmesi <strong>ve</strong> Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksek Okulu haline dönmesi izlemiştir (Bakan,2002:66-67;Tortop, 1988).<br />
Mevcut gazetecilik yüksekokullar<strong>ı</strong> 1971 <strong>ve</strong> sonras<strong>ı</strong>nda yap<strong>ı</strong>lan değişikliklerle gazetecilik <strong>ve</strong> halkla ilişkiler<br />
yüksekokullar<strong>ı</strong> haline dönüştürülmüş, 1982’den sonra ise bu okullar<strong>ı</strong>n hepsine Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksekokulu ad<strong>ı</strong><br />
<strong>ve</strong>rilmiştir. 1987-1988 ders y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ndan itibaren Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksek Okullar<strong>ı</strong>’nda bulunan gazetecilik <strong>ve</strong> halkla<br />
ilişkiler bölümleri ayr<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş, okullarda “gazetecilik” <strong>ve</strong> “halkla ilişkiler <strong>ve</strong> tan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>m” bölümleri kurulmuştur. 1992<br />
y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>na kadar Bas<strong>ı</strong>n Yay<strong>ı</strong>n Yüksekokulu olarak eğitim <strong>ve</strong>ren eğitim kurumlar<strong>ı</strong> iletişim fakültelerine dönüşmüştür.<br />
Ayr<strong>ı</strong>ca iletişim alan<strong>ı</strong>nda lisansüstü eğitime 1983 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ndan sonra kurulan Sosyal Bilimler Enstitüleri ile geçilmiştir.<br />
Lisansüstü eğitime başlanmas<strong>ı</strong>nda öncülüğü İstanbul <strong>ve</strong> Marmara Üni<strong>ve</strong>rsiteleri yapm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Devlet<br />
üni<strong>ve</strong>rsitelerinin yan<strong>ı</strong>nda 1997 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda vak<strong>ı</strong>f üni<strong>ve</strong>rsiteleri kurulmuş, bu bağlamda eğitim kurumlar<strong>ı</strong>nda say<strong>ı</strong>sal<br />
olarak art<strong>ı</strong>ş gözlenmiştir (Erdoğan, 2008; Tokgöz, 2003; Becerikli, 2005; Tortop, 1987).<br />
Meslek olman<strong>ı</strong>n ikinci boyutlar<strong>ı</strong>ndan çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong>n geçimlerini bu alandan sağlamalar<strong>ı</strong> bağlam<strong>ı</strong>nda halkla<br />
ilişkiler faaliyetlerinin durumu analiz edildiğinde şu sonuçlara var<strong>ı</strong>lmaktad<strong>ı</strong>r. Türkiye’de halkla ilişkiler çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong><br />
ilk kez devlet kurumlar<strong>ı</strong>nda <strong>ve</strong> hükümetler eliyle gerçekleştirilmiştir. Bunu İş Bankas<strong>ı</strong> gibi kurumlar<strong>ı</strong>n yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />
faaliyetler 2 takip etmiştir. Ancak profesyonel anlamda İş Bankas<strong>ı</strong>’n<strong>ı</strong>n 1968 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Halkla İlişkiler<br />
Müdürlüğü’nün görev yönetmeliğini haz<strong>ı</strong>rlamas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> Halkla İlişkiler Müdürlüğü birimini oluşturmas<strong>ı</strong> özel<br />
sektörde halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda önemli bir ad<strong>ı</strong>md<strong>ı</strong>r. Bunu takiben Alaeddin Asna’n<strong>ı</strong>n 1969 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Koç<br />
Holding’te Halkla Münasebetler Müdürü olarak işe başlamas<strong>ı</strong>, İş Bankas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> Koç Holding’in ard<strong>ı</strong>ndan, Sabanc<strong>ı</strong><br />
Holding, Eczac<strong>ı</strong>baş<strong>ı</strong> Holding, <strong>Yaşar</strong> Holding gibi ulusal şirketlerde de halkla ilişkiler bölümlerinin meydana<br />
getirilmesi halkla ilişkiler aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan profesyonel anlamda önemli olaylard<strong>ı</strong>r. Ancak o y<strong>ı</strong>llarda Türkiye’deki Mobil,<br />
2 1968 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>na kadar devlet kurumlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n, devlet destekli kurumlar<strong>ı</strong>n <strong>ve</strong> özel sektörün yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> halkla ilişkiler faaliyetleri mevcuttur. Örneğin<br />
1930’lu y<strong>ı</strong>llarda Ticaret Odas<strong>ı</strong>’n<strong>ı</strong>n düzenlediği halka aç<strong>ı</strong>k Vitrin Yar<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>, İş Bankas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> Ziraat Bankas<strong>ı</strong>’n<strong>ı</strong>n 1932 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kimsesiz<br />
çocuklara yard<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> bunun Hakimiyet-i Milliye Gazetesi’nde Geleceği Düşünenler başl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>yla haber olmas<strong>ı</strong>…<br />
4231
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
BP, Shell gibi uluslararas<strong>ı</strong> şirketlerde halkla ilişkilerin var olduğu da göz ard<strong>ı</strong> edilmemelidir. Asna kendisinin<br />
halkla ilişkiler müdürü olarak işe başlad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> y<strong>ı</strong>llarda bu şirketlerde d<strong>ı</strong>ş ilişkiler olarak adland<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lan bölümlerde<br />
görev yapan Fethi Pirinççioğlu, Canan Usman, Ahmet Ramazanoğlu, Mehmet Turaç gibi kişilerin halkla ilişkiler<br />
faaliyetleri yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> ifade etmektedir (Asna, 2009:189-190).<br />
Asna taraf<strong>ı</strong>ndan 1974 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Halkla İlişkiler ajans<strong>ı</strong> a&b kurulmuştur. Bu kurum bu y<strong>ı</strong>llarda özellikle<br />
kurumlar<strong>ı</strong>n kendi içlerinde halkla ilişkiler bölümü kurmak, bu bölüme eleman almak <strong>ve</strong> ilkelerini ortaya koymak<br />
gibi meslek birimlerinin oluşturulmas<strong>ı</strong>, yayg<strong>ı</strong>nlaşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> anlam<strong>ı</strong>nda halkla ilişkiler mesleği aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önemli<br />
dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>klar yapm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Sonraki y<strong>ı</strong>llar halkla ilişkilerin kamu <strong>ve</strong> özel sektörde niceliksel olarak yayg<strong>ı</strong>nlaşt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> <strong>ve</strong><br />
h<strong>ı</strong>zl<strong>ı</strong> geliştiği dönemdir. İstanbul, Ankara <strong>ve</strong> İzmir başta olmak üzere diğer birçok ilde halkla ilişkiler ajanslar<strong>ı</strong><br />
kurulmuştur.<br />
Türkiye Halkla İlişkiler Derneği’nin 2011 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> itibariyle 43 halkla ilişkiler şirketi, 162 halkla ilişkiler<br />
uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> üyesi bulunmaktad<strong>ı</strong>r. Ayr<strong>ı</strong>ca 2011 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda İletişim Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Şirketleri Derneği’nin de 19 şirket<br />
üyesi vard<strong>ı</strong>r. Ceyda Aydede “sektörde istihdam edilen halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yaklaş<strong>ı</strong>k dört bin<br />
olduğunu belirtmektedir” (http://www.tuhid.org/tr/tuhiduyeleri; Bayar, 2006:57;http://www.ida.org.tr).<br />
Burada sözü edilen 4 bin uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>, İletişim Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Şirketleri Derneği (İDA) üyesi 19 şirket,<br />
Türkiye Halkla İlişkiler Derneği (TÜHİD) web sitesinde yer alan 43 halkla ilişkiler şirketi <strong>ve</strong> 162 halkla ilişkiler<br />
uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> geçimini bu alandan sağlayan kişi <strong>ve</strong> kurumlara işaret etmektedir.<br />
Meslekleşmenin diğer boyutu mesleki dayan<strong>ı</strong>şma, biçimsel organizasyonlar<strong>ı</strong>n kurulmas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> meslek<br />
ahlak ilkelerinin varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> aşamas<strong>ı</strong>nda ise 1972 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda halkla ilişkiler mesleğinin tan<strong>ı</strong>nmas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> geliştirilmesi<br />
amac<strong>ı</strong>yla Halkla İlişkiler Derneği’nin (TÜHİD) 3 kurulmas<strong>ı</strong>, bu amaçla dernek taraf<strong>ı</strong>ndan dergi ç<strong>ı</strong>kart<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>, yurt<br />
d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>ndaki yay<strong>ı</strong>nlardan makaleler çevrilmesi, halkla ilişkilerin ne olduğu, uygulamada <strong>ve</strong> etik olarak nas<strong>ı</strong>l<br />
davran<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> gerektiği konusunda çal<strong>ı</strong>şmalar yap<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>, mesleğin ahlak ilkelerinin belirlenmesi TÜHİD Meslek<br />
İlkeleri, TÜHİD Etik Kurulu halkla ilişkilerin meslek olduğu yolunda göz ard<strong>ı</strong> edilmemesi gereken bir tablo ortaya<br />
ç<strong>ı</strong>karmaktad<strong>ı</strong>r. Erdoğan, Halkla ilişkiler Derneği’nin bu yöndeki çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yan<strong>ı</strong>nda yasal alanda da çabalar<strong>ı</strong><br />
olduğundan söz etmektedir: 1976 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda İ/5580-28582-1976/10 say<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> genelge ile yurt içi <strong>ve</strong> yurt d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda bilgi<br />
ak<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>na paralel olarak devlete <strong>ve</strong> devlet kurumlar<strong>ı</strong>na gü<strong>ve</strong>nin sağlanmas<strong>ı</strong> için, öncelikle Başbakanl<strong>ı</strong>ğa bağl<strong>ı</strong><br />
birimlerde halkla ilişkiler servisinin kurulmas<strong>ı</strong>, genel müdürlüklerden valiliklere kadar bu kuruluşlar<strong>ı</strong>n yay<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>,<br />
bu konudaki teklif <strong>ve</strong> temennilerin başbakanl<strong>ı</strong>ğa iletilmesi istenmiştir”(Erdoğan, 2008:164-165). Sonraki y<strong>ı</strong>llarda<br />
da Halkla İlişkiler Derneği halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda uluslararas<strong>ı</strong> halkla ilişkiler kurumlar<strong>ı</strong> Uluslararas<strong>ı</strong> Halkla<br />
İlişkiler Derneği (İnternational Public Relations Association-IPRA) <strong>ve</strong> Avrupa Halkla İlişkiler Konfederasyonu<br />
(Confederation European Relations Populity-CERP) ile yak<strong>ı</strong>n işbirliğine girmiştir. Ayr<strong>ı</strong>ca TÜHİD’in 2004 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda<br />
halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda etik üzerine çal<strong>ı</strong>şmalar yapan Global Alliance üyeliği önemli bir ad<strong>ı</strong>md<strong>ı</strong>r. Ayr<strong>ı</strong>ca İletişim<br />
Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Şirketleri Derneği (İDA)’nin kurulmas<strong>ı</strong>, İDA Meslek Ahlak<strong>ı</strong> İlkeleri, İDA Medya <strong>ve</strong> Şeffafl<strong>ı</strong>k<br />
Taahhütnamesi, Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>k Yönetim Standartlar<strong>ı</strong> gibi unsurlar halkla ilişkilerin meslek olduğunun kuv<strong>ve</strong>tli<br />
ipuçlar<strong>ı</strong> olarak göze çarpmaktad<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler mesleğinin, halkla ilişkiler uzmanlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n <strong>ve</strong> halkla ilişkiler<br />
şirketlerinin toplum nezdinde hak ettiği yere gelmesinde dernekleşmenin, meslek ahlak ilkeleri <strong>ve</strong> mesleki<br />
standartlar<strong>ı</strong>n doğru <strong>ve</strong> etkin biçimde uygulanmas<strong>ı</strong> önemlidir.<br />
IV. HALKLA İLİŞKİLER VE MESLEK ETİĞİ<br />
İnand<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ilkeyi savunan bir mesleğin uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> ya da belli bir bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> için kiralanan bir mecra olarak<br />
görülen halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> her iki bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda da savunuculuk mesleğini icra etmektedir. Bu<br />
savunuculuk rolünde halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n kamuoyunu hangi amaçlarla etkileme isteği konusu halkla<br />
ilişkiler mesleğini tart<strong>ı</strong>şmal<strong>ı</strong> hale getirmektedir. Ayr<strong>ı</strong>ca yan<strong>ı</strong>lt<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> enformasyon yayma, yönetsel eylemleri<br />
etkilemek, kalitesiz ürünleri <strong>ve</strong> <strong>kullan<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong></strong> uygun olmayan ürünlerin kampanyas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> yapma gibi örnekler mesleği<br />
3 Halkla İlişkiler Derneği 2004 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Türkiye unvan<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> alarak Türkiye Halkla İlişkiler Derneği olmuştur (Toksü,2006)<br />
4232
gü<strong>ve</strong>nilirlik bağlam<strong>ı</strong>nda kayba uğratmaktad<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> da çal<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong> şirket için yararl<strong>ı</strong> olan<strong>ı</strong>n<br />
toplum için çok da yararl<strong>ı</strong> olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> durumlarda çeşitli seçim <strong>ve</strong> etik ikilemlerle karş<strong>ı</strong>laşmaktad<strong>ı</strong>r (Uzun,2009:214-<br />
215). Bu bağlamda meslekleşmenin önemli kan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> oluşturan meslek ahlak ilkelerinin varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, mesleğin belli ilke<br />
<strong>ve</strong> değerler çerçe<strong>ve</strong>sinde oluşturulacak standartlar doğrultusunda icra edilmesi var olan etik ikilemleri çözmeyi<br />
sağlamaktad<strong>ı</strong>r. Bunlar halkla ilişkiler mesleğinin sayg<strong>ı</strong>n <strong>ve</strong> onurlu konuma yerleşmesinde önemli bir işlev<br />
görmektedir.<br />
Ahlak üzerine düşünebilme etkinliği olarak tan<strong>ı</strong>mlanan, etik, eleştirel sorgulama yoluyla ahlaki eylem<br />
<strong>ve</strong> yarg<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> tart<strong>ı</strong>şmaktad<strong>ı</strong>r. Ahlak, k<strong>ı</strong>smen doğal olarak, k<strong>ı</strong>smen uzlaşma ile, k<strong>ı</strong>smen gelenekle aktar<strong>ı</strong>larak oluşan<br />
bir yap<strong>ı</strong>y<strong>ı</strong> tan<strong>ı</strong>mlamaktad<strong>ı</strong>r. Bu yap<strong>ı</strong> maddi <strong>ve</strong> manevi öğelere etki eden, yaşamdan etkilenen <strong>ve</strong> yaşam<strong>ı</strong><br />
etkileyen; yaşam<strong>ı</strong> düzenleyen kurallar<strong>ı</strong> ortaya koyan <strong>ve</strong> bu kurallar<strong>ı</strong>n bağlay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> noktas<strong>ı</strong>nda topluluğun onay<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong><br />
alm<strong>ı</strong>ş bir durumu betimlemektedir. Ayr<strong>ı</strong>ca ahlak, insanlar<strong>ı</strong>n birlikte yaşamas<strong>ı</strong> sonucu ortaya ç<strong>ı</strong>kan ihtiyaçlardan<br />
doğan,birlikte yaşamay<strong>ı</strong> kolaylaşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>, düzenleyici normlar <strong>ve</strong> insan topluluğunu bağlayan eylem modelleri<br />
olarak da görülmektedir. Etik ise insan eylemlerini ahlaki değerler aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan tart<strong>ı</strong>şan disiplindir (Bayar, 2006:1;<br />
Tak<strong>ı</strong>ş, 1998:7). Bu çal<strong>ı</strong>şmada etik, ahlak sözcüğü ile eş anlaml<strong>ı</strong> olarak kullan<strong>ı</strong>lmaktad<strong>ı</strong>r. Etik halkla ilişkiler<br />
alan<strong>ı</strong>nda ortaya ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan söylem <strong>ve</strong> davran<strong>ı</strong>şlar<strong>ı</strong>n daha önceden belirlenmiş kural <strong>ve</strong> ilkeler bağlam<strong>ı</strong>nda ahlakl<strong>ı</strong><br />
olmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> vurgulamas<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan mesleki boyutta yads<strong>ı</strong>namaz bir öneme sahiptir (Atabek <strong>ve</strong> Eroğlu, 2006).<br />
Herhangi bir mesleğin toplumda itibar kazanmas<strong>ı</strong>nda mesleki etik önemli bir yere sahiptir. Mesleki etik, meslek<br />
aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan neyin doğru ya da neyin yanl<strong>ı</strong>ş olduğu ile ilgili kurallar <strong>ve</strong> standartlar<strong>ı</strong> tan<strong>ı</strong>mlamaktad<strong>ı</strong>r. Bunlar<strong>ı</strong><br />
meslek etik ilkeleri çat<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda toplamak da mümkündür.<br />
Meslek etiği özetle herhangi bir alandaki eylemleri biçimlendiren ilke <strong>ve</strong> standartlar<strong>ı</strong> içermektedir.<br />
Durkheim, ne kadar meslek varsa, o kadar meslek etiği/ahlak<strong>ı</strong> olduğunu belirtmektedir. Meslek etik ilkeleri,<br />
daha çok meslek sahiplerinin vicdanlar<strong>ı</strong>na seslenen, hukuk kurallar<strong>ı</strong> gibi cezai yapt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong> olmayan, ilkelerden<br />
sapma durumunda yapt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>m olarak meslekten men gibi cezalar<strong>ı</strong>n <strong>ve</strong>rildiği bir yap<strong>ı</strong>y<strong>ı</strong> anlatmaktad<strong>ı</strong>r. Bu durum<br />
meslek etik/ahlak ilkelerinin kişisel yönünü ortaya koymaktad<strong>ı</strong>r. Ancak meslek etik/ahlak ilkeleri kişilerden çok<br />
mesleki grubun eseri olan, bu grup neyse mesleğin ahlak<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n da o düzeyde olduğu bir durumu tan<strong>ı</strong>mlamaktad<strong>ı</strong>r<br />
(Durkheim, 2006:51-52;Vural <strong>ve</strong> Coşkun, 2011:70).<br />
Özetle meslek ahlak ilkeleri bir meslek örgütü taraf<strong>ı</strong>ndan ortaya konulan <strong>ve</strong> ayn<strong>ı</strong> meslek üyelerince<br />
paylaş<strong>ı</strong>lan değerleri betimlemektedir Bu bağlamda halkla ilişkiler dernekleri ya da meslek grubuna ait sivil<br />
toplum örgütleri de mesleğe ilişkin etik ilkeleri ortaya koymakta <strong>ve</strong> bu ilkelerin ne derecede uyguland<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> takip<br />
etmektedir. Halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda geçen yüzy<strong>ı</strong>ldan bu yana mesleki alanda etik kodlar oluşturmak <strong>ve</strong><br />
uygulamalar<strong>ı</strong> takip etme yönünde çal<strong>ı</strong>şan uluslararas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> ulusal yap<strong>ı</strong>lanmalar mevcuttur. Merkezi New York’ta<br />
bulunan <strong>ve</strong> 28 bin’in üzerinde üyesi olan önemli halkla ilişkiler örgütlerinden Amerika Halkla İlişkiler Derneği<br />
(Public Relations Society of America-PRSA) bu alanda önemli bir yap<strong>ı</strong>lanmad<strong>ı</strong>r. Dünya çap<strong>ı</strong>nda yaklaş<strong>ı</strong>k bin 100<br />
üyeye sahip, merkezi İngiltere’de bulunan IPRA ise 1955 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kurulmuştur. IPRA, ayr<strong>ı</strong>ca 1961 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda<br />
Venedik’te halkla ilişkiler üyelerini bağlay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> kararlar<strong>ı</strong>n al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bu yönde bir oturum düzenlemiştir. IPRA, bu<br />
oturumda, profesyonel davran<strong>ı</strong>ş ilkeleri <strong>ve</strong> görgü kurallar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> içeren “Meslek Ahlak Yasas<strong>ı</strong>”n<strong>ı</strong> kabul etmiştir.<br />
Ayr<strong>ı</strong>ca Uluslararas<strong>ı</strong> Etik Yasas<strong>ı</strong> olarak nitelendirilen Atina Yasas<strong>ı</strong> 1965 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kabul edilmiş, 1968 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda bu yasa<br />
revize edilmiştir.<br />
Halkla ilişkilerin uluslararas<strong>ı</strong> etik kurallar<strong>ı</strong>ndan bir diğeri Halkla İlişkiler Enstitüsü (Institute of Public<br />
Relations -IPR)’nün 1986 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda yeniden düzenlenen Ahlak Kurallar<strong>ı</strong>’d<strong>ı</strong>r. Önemli bir diğer etik kod ise<br />
Uluslararas<strong>ı</strong> Halkla İlişkiler Dan<strong>ı</strong>şmanlar<strong>ı</strong> Derneği Komitesi (International Communications Consultancy<br />
Organisation-ICCO)’nce Uluslararas<strong>ı</strong> Meslek Bildirisi olarak 1991 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kabul edilen Roma Bildirisi’dir. 1959<br />
y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kurulan <strong>ve</strong> yaklaş<strong>ı</strong>k 22 bin üyesi olan CERP de bu bağlamda göz ard<strong>ı</strong> edilmemesi gereken bir<br />
yap<strong>ı</strong>lanmad<strong>ı</strong>r. Ayr<strong>ı</strong>ca halkla ilişkiler mesleğinin hak ettiği yere gelmesinde rol oynayan IPRA, CERP <strong>ve</strong> ICCO 1997<br />
y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Helsinki’de yap<strong>ı</strong>lan Dünya Halkla İlişkiler Kongresi’nde meslekte kalitenin sağlanmas<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> geliştirilmesi için<br />
baz<strong>ı</strong> koşullar<strong>ı</strong> içeren Helsinki Bildirgesi’ni kabul etmişlerdir. Bu bildirge ile kalite alan<strong>ı</strong>nda ortak çal<strong>ı</strong>şmalar<br />
yürütmek için Uluslararas<strong>ı</strong> Halkla İlişkiler Kalite Enstitüsü (Institut Für Qualitätssicherung in Prä<strong>ve</strong>ntion Und<br />
Rehabilitation -IQPR) kurulmuştur. Ayr<strong>ı</strong>ca 1970 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kurulan Merkezi San Francisco’da olan Uluslararas<strong>ı</strong> İş<br />
İletişimcileri Derneği (IABC-International Association of Business Communicators) de mesleki alanda önemli<br />
4233
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
çal<strong>ı</strong>şmalar yapan bir kurumdur (Uzun, 2009:217-220, Bayar, 2006; Cutlip, Center <strong>ve</strong> Broom, 1994:144-147). Bu<br />
bağlamda Türkiye’de ise 1972 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda kurulan Halkla İlişkiler Derneği önemlidir. Bu dernek ayn<strong>ı</strong> zamanda<br />
Türkiye’nin ilk halkla ilişkiler derneğidir. TÜHİD, Türkiye’de <strong>ve</strong> uluslararas<strong>ı</strong> alanda halkla ilişkiler mesleğinin<br />
tan<strong>ı</strong>nmas<strong>ı</strong>, geliştirilmesi, mesleksel standartlar<strong>ı</strong>n oluşturulmas<strong>ı</strong> yönünde çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> sürdürmektedir. TÜHİD<br />
Meslek Ahlak İlkeleri <strong>ve</strong> TÜHİD Etik Kurulu bu yöndeki çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>na örnek <strong>ve</strong>rilebilir. Ayr<strong>ı</strong>ca mesleki<br />
sorumluluklar yönünde TÜHİD’in Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC)’yle halkla ilişkiler <strong>ve</strong> medya sektörünün<br />
ortak iş süreçlerinin iyileştirmesine yönelik imzalad<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong> deklarasyon (2010) önemlidir. Buna ek olarak<br />
Deklarasyon’un, Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD), İDA, İnternet Medyas<strong>ı</strong> Derneği (İMD), Bilişim Muhabirleri<br />
Derneği (BMD), Magazin Gazetecileri Derneği (MGD), Radyo Televizyon Gazetecileri Derneği (RTGD), Eğitim <strong>ve</strong><br />
Sağl<strong>ı</strong>k Muhabirleri Derneği (ESAM), Türkiye Spor Yazarlar<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> Spor Kulübü Derneği (TSYD) (<br />
http://www.tuhid.org/tr/yazi.php?ktg=4&id=535) taraf<strong>ı</strong>ndan da kabul edilmesi mesleki sorumluluk <strong>ve</strong> ilkeler<br />
bağlam<strong>ı</strong>nda büyük bir ad<strong>ı</strong>md<strong>ı</strong>r.<br />
IPRA’n<strong>ı</strong>n Türk üyeleri taraf<strong>ı</strong>ndan 1993 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda İstanbul’da kurulan Halkla İlişkiler Dan<strong>ı</strong>şmanlar<strong>ı</strong> Derneği (HDD);<br />
<strong>ve</strong> baz<strong>ı</strong> halkla ilişkiler ajanslar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n bir araya gelmesiyle 1998’de kurulan <strong>ve</strong> ICCO üyesi olan Public Relations<br />
Consultancies Inc. Of Turkey (PRCI) de halkla ilişkiler mesleğinin gelişimine katk<strong>ı</strong> sağlamak için çal<strong>ı</strong>şmalar<br />
yürüten kurumlard<strong>ı</strong>r. PRCI faaliyetine İletişim Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Şirketleri Derneği (İDA) olarak devam etmektedir.<br />
İDA Meslek Ahlak<strong>ı</strong> İlkeleri, İDA Medya <strong>ve</strong> Şeffafl<strong>ı</strong>k Taahhütnamesi, Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>k Yönetim Standartlar<strong>ı</strong> gibi<br />
unsurlar da bu bağlamda önemlidir. Bayar (2006)’<strong>ı</strong>n halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>na yönelik yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bir<br />
çal<strong>ı</strong>şmada uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n yüzde 74’ünün halkla ilişkiler derneklerinin, sektörde meslek içi dayan<strong>ı</strong>şma <strong>ve</strong> iletişimi<br />
sağlama başta olmak üzere çeşitli konularda büyük ölçüde faydal<strong>ı</strong> olduğu yönünde görüş bildirmesi bu<br />
örgütlenmelerin önemini ortaya seren sonuçlard<strong>ı</strong>r.<br />
Gü<strong>ve</strong>n, halkla ilişkiler uygulamalar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n merkezinde yatan bir kavramd<strong>ı</strong>r. Bu aç<strong>ı</strong>dan mesleklerini gü<strong>ve</strong>n<br />
sars<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> bir şekilde yapan uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar, kendilerine, meslektaşlar<strong>ı</strong>na <strong>ve</strong> mesleğine zarar <strong>ve</strong>rmektedir. Etik<br />
davran<strong>ı</strong>ş, uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar için iş gü<strong>ve</strong>ncesi, meslek grubu için sayg<strong>ı</strong>, gü<strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> itibar getirmektedir. Halkla ilişkiler<br />
uygulamalar<strong>ı</strong>nda etik ilkelerin göz ard<strong>ı</strong> edilmesi ise meslek uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n kamuoyunda etik değerlerden<br />
yoksun kişiler, hiçbir yeterliliği olmayan doland<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar olarak alg<strong>ı</strong>lanmas<strong>ı</strong>na neden olmaktad<strong>ı</strong>r. Bu alg<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n<br />
yaratt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> tabloda ise halkla ilişkiler “niteliksiz abart<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş övgülerin yaz<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bas<strong>ı</strong>n bildirilerinin ya da kah<strong>ve</strong><br />
masalar<strong>ı</strong>ndaki türden yönlendirici psikolojinin oluşturulup yay<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>” (Budd, 1998:34;Karatepe, 2008:88) bir<br />
mesleğe gönderme yapmaktad<strong>ı</strong>r. Bunda dolay<strong>ı</strong> halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> mesleğini icra ederken topluma,<br />
medyaya, müşterilerine, çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong>na, mesleğine <strong>ve</strong> meslektaşlar<strong>ı</strong>na karş<strong>ı</strong> sorumlu olduğunu göz ard<strong>ı</strong><br />
etmemelidir.<br />
Bu sorumluluklar<strong>ı</strong> TÜHİD <strong>ve</strong> İDA Meslek İlkeleri’nden örneklerle detayland<strong>ı</strong>rmak mümkündür (Akyol,<br />
Özdemir <strong>ve</strong> Y<strong>ı</strong>lmaz, 2003:139-140; Uzun, 2009; http://tuhid.org/tr/icerik.php?kid=10;<br />
http://www.ida.org.tr/MenuContent.aspx?id=2):<br />
a) TopIuma kars<strong>ı</strong> sorumluluk: Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> hizmet <strong>ve</strong>rdiği müşterileri ad<strong>ı</strong>na yapt<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong><br />
çal<strong>ı</strong>şmalarda, toplum ç<strong>ı</strong>karlar<strong>ı</strong>na ters durumlardan kaç<strong>ı</strong>nmal<strong>ı</strong>, yan<strong>ı</strong>lt<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> mesaj ya da bilgileri iletmemeli <strong>ve</strong><br />
iletilmesine göz yummamal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> kurduklar<strong>ı</strong> iletişimin, yasal <strong>ve</strong> ahlaki aç<strong>ı</strong>dan<br />
toplumun kültürel değer <strong>ve</strong> inançlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> zedeleyici nitelikte olmamas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> gözetir…maddeleri toplumsal<br />
sorumluluğa gönderme yapmaktad<strong>ı</strong>r.<br />
b) Medyaya kars<strong>ı</strong> sorumluluk: Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> medya ile ilişkilerinde bas<strong>ı</strong>n özgürlüğünü<br />
<strong>ve</strong> onurunu zedeleyecek girişimlerden kaç<strong>ı</strong>narak, medyan<strong>ı</strong>n haber alma <strong>ve</strong> kamuoyunu bilgilendirme özgürlüğü<br />
ile Bas<strong>ı</strong>n Meslek İlkeleri'ne sayg<strong>ı</strong> gösterir… ibareleri ise medyaya karş<strong>ı</strong> sorumluluğu göstermektedir.<br />
c) Müsterileri karş<strong>ı</strong> sorumluluk: Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>, işlerini en yüksek standartlarda yerine<br />
getirmek <strong>ve</strong> genel ahlaka <strong>ve</strong> yasalara ayk<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong> olmamak kayd<strong>ı</strong>yla mevcut <strong>ve</strong>ya geçmişteki müşterilerinin mesleki<br />
s<strong>ı</strong>rlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> saklamak zorundad<strong>ı</strong>r gibi yorumlar da müşterilere yönelik prensipleri vurgulamaktad<strong>ı</strong>r.<br />
d) Çal<strong>ı</strong>şanlara karş<strong>ı</strong> sorumluluk: İDA’n<strong>ı</strong>n Meslek İlkeleri’nde halkla ilişkiler çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong>na yönelik<br />
belirttiği halkla ilişkiler şirketlerinin çal<strong>ı</strong>şanlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n hak, hukuk <strong>ve</strong> menfaatlerini koruma <strong>ve</strong> onlar<strong>ı</strong>n kariyer<br />
alan<strong>ı</strong>ndaki eğitim <strong>ve</strong> gelişim faaliyetlerini destekleme yükümlülüğü, bu bağlamda önemlidir.<br />
4234
e) Mesleğe kars<strong>ı</strong> sorumluluk: Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>, halkla ilişkiler mesleğinin onurunu<br />
zedeleyecek davran<strong>ı</strong>şlarda bulunmayarak, mesleğin itibar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> sayg<strong>ı</strong>nl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> korumak <strong>ve</strong> yükseltmek için çal<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>r<br />
bağlam<strong>ı</strong>ndaki ifadeler ise mesleki sorumluluğu aç<strong>ı</strong>klamaktad<strong>ı</strong>r.<br />
f) Meslektaşlara karş<strong>ı</strong> sorumluluk: Halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> meslektaşlar<strong>ı</strong>na karş<strong>ı</strong> sorumluluk<br />
taş<strong>ı</strong>mal<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> meslektaş<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> rencide edecek davran<strong>ı</strong>şlardan kaç<strong>ı</strong>nmal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r(örneğin bir müşteriye halen hizmet <strong>ve</strong>ren<br />
bir dan<strong>ı</strong>şman üyenin ad<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> ya da yeteneklerini karalayarak iş alma) gibi yorum <strong>ve</strong> örnekler ise uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n<br />
meslektaşlar<strong>ı</strong>yla ilgili sorumluluklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> tan<strong>ı</strong>mlamaktad<strong>ı</strong>r.<br />
V. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ<br />
Şirketlerin iletişimini yoğunlukla web siteleri arac<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>yla sanal ortamdan yürütmesi, web sitelerinin<br />
şirketler için önemini ortaya koymaktad<strong>ı</strong>r. Bu çal<strong>ı</strong>şma web sitelerinin hedef kitleyle iletişimde şirketler için<br />
önemli bir araç olduğu varsay<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>ndan hareket etmektedir. Bu bağlamda araşt<strong>ı</strong>rmada TÜHİD’in internet<br />
sayfas<strong>ı</strong>nda yer alan halkla ilişkiler şirketlerinin web sitelerinde mesleki etik ilkeler bağlam<strong>ı</strong>nda <strong>ve</strong> mesleki<br />
örgütlenmelerle ilgili yer alan bilgilerden yola ç<strong>ı</strong>k<strong>ı</strong>larak, halkla ilişkiler şirketlerinin mesleki etik ilkeler<br />
yönündeki bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> <strong>ve</strong> önemsedikleri mesleki örgütlenmeleri saptamak hedeflenmektedir. Araşt<strong>ı</strong>rma,<br />
halkla ilişkiler şirketlerinin mesleki sorumluluklar<strong>ı</strong>na <strong>ve</strong> mesleki örgütlenmelere bak<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>na görünürlük<br />
kazand<strong>ı</strong>racağ<strong>ı</strong> için önemlidir.<br />
Hipotez 1 Halkla ilişkiler şirketleri web sitelerinde ana başl<strong>ı</strong>k alt<strong>ı</strong>nda mesleki sorumluluklara yer<br />
<strong>ve</strong>rmiştir.<br />
Hipotez 2 Halkla ilişkiler şirketleri web sitelerinde mesleki sorumluluklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>kça belirterek, sorumlu<br />
olduğu hedef kitleleri ifade etmiştir.<br />
Hipotez 3 Halkla ilişkiler şirketleri kendi alan<strong>ı</strong>ndaki ulusal <strong>ve</strong> uluslararas<strong>ı</strong> mesleki örgütlere web<br />
sitelerinde yer <strong>ve</strong>rmiştir.<br />
Araşt<strong>ı</strong>rmada TÜHİD‘in internet sitesinde yerli linkler olarak yer alan 43 adet halkla ilişkiler şirketlerinin<br />
tamam<strong>ı</strong> örnekleme al<strong>ı</strong>nm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Çal<strong>ı</strong>şmada halkla ilişkiler şirketlerinin web sitelerinde yer alan mesleki<br />
sorumluluklarla ilgili bilgiler <strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda bu yöndeki bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n ortaya ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>nda işlev görebilecek tarama<br />
modeli kullan<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Tarama 3 May<strong>ı</strong>s-7 Haziran tarihleri aras<strong>ı</strong>nda yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Araşt<strong>ı</strong>rman<strong>ı</strong>n hipotezlerinden<br />
yola ç<strong>ı</strong>k<strong>ı</strong>larak taranan web sitelerinde, mesleki sorumluluklarla ilgili ifadeler yaz<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> hale getirilerek, <strong>ve</strong>rilerin<br />
tamam<strong>ı</strong> okunmuş, üzerinde durulmas<strong>ı</strong> gereken konular hakk<strong>ı</strong>nda genel bir izlenim sağlanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Daha sonra bu<br />
bulgular göz önünde bulundurularak web sitelerinde mesleki sorumlulukla ilgili bilginin varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, mesleki<br />
sorumlulukla ilgili bilgilerin bulunduğu yer ana başl<strong>ı</strong>k, mesleki sorumluluklarla ilgili ara başl<strong>ı</strong>klar, sorumluluğun<br />
yöneltildiği hedef kitle <strong>ve</strong> web sitesinde hakk<strong>ı</strong>nda bilgi bulunan meslek örgütü şeklinde genel kategoriler<br />
belirlenmiştir. Veriler bu kategoriler doğrultusunda, SPSS 17.0 (Statistical Package for Social Sciences) program<strong>ı</strong><br />
kullan<strong>ı</strong>larak bilgisayar ortam<strong>ı</strong>na geçirilmiştir. Grafikler ise Microsoft Excel program<strong>ı</strong>nda haz<strong>ı</strong>rlanm<strong>ı</strong>ş <strong>ve</strong> elde<br />
edilen bulgular değerlendirilmiştir.<br />
VI. ARAŞTIRMA BULGULARI VE DEĞERLENDİRME<br />
Halkla ilişkiler şirketlerinin web sitelerinde yer alan mesleki sorumluluklarla ilgili yap<strong>ı</strong>lan tarama<br />
sonucunda elde edilen bulgular, Türk halkla ilişkiler sektörünün mesleki sorumluluklara bak<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>, web<br />
sitelerinde mesleki sorumlulukla ilgili bilginin varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, mesleki sorumlulukla ilgili bilgilerin bulunduğu yer ana<br />
başl<strong>ı</strong>k, mesleki sorumluluklarla ilgili ara başl<strong>ı</strong>klar, sorumluluğun yöneltildiği hedef kitle <strong>ve</strong> web sitesinde<br />
hakk<strong>ı</strong>nda bilgi bulunan meslek örgütü gibi başl<strong>ı</strong>klar alt<strong>ı</strong>nda ortaya koymaktad<strong>ı</strong>r.<br />
4235
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
Tablo 1. Web Sitelerinde Mesleki Sorumlulukla İlgili Bilginin Varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />
Şirketlerin yüzde 56,5’inin web sitesinde mesleki sorumluluklara işaret eden bilgi bulunmaktad<strong>ı</strong>r.<br />
Tablo 2. Mesleki Sorumlulukla İlgili Bilgilerin Bulunduğu Yer Ana Başl<strong>ı</strong>k<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
0<br />
Mesleki Sorumlulukla İlgili<br />
Bilgi Var<br />
Mesleki Sorumlulukla<br />
İlgili Bilgi Yok<br />
Şirketlerin çoğunluğunda mesleki sorumluluklar<strong>ı</strong> ayr<strong>ı</strong> başl<strong>ı</strong>k alt<strong>ı</strong>nda belirten ifadeler yer almam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />
Bunlar<strong>ı</strong>n hakk<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>zda, tarihçe <strong>ve</strong> biz kimiz gibi şirketlerin kendilerini tan<strong>ı</strong>tt<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong> ana başl<strong>ı</strong>k metinlerin içinde yer<br />
ald<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong> görülmektedir. Şirketlerin yaln<strong>ı</strong>zca yüzde 2,2’si Etik Kurallar ana başl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> kullanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bu halkla ilişkiler<br />
şirketleri web sitelerinde ana başl<strong>ı</strong>k alt<strong>ı</strong>nda mesleki sorumluluklara yer <strong>ve</strong>rmiştir, hipotezini doğrulamayan bir<br />
sonuç ortaya koymaktad<strong>ı</strong>r.<br />
4236
Tablo 3. Mesleki Sorumluluklarla İlgili Ara Başl<strong>ı</strong>klar<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Halkla ilişkiler şirketlerinin yüzde 76,1’inde mesleksel sorumluluklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> belirtici ara başl<strong>ı</strong>k da<br />
kullan<strong>ı</strong>lmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Web sitelerinin yüzde 2,2’sinde Mesleki Etik Kodlar ad<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda bir ara başl<strong>ı</strong>k ifadesi yer<br />
alm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Toplam<strong>ı</strong>nda halkla ilişkiler şirketlerinin öncelikle değerler <strong>ve</strong> ilkeler ara başl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda mesleksel<br />
sorumluluklara yer <strong>ve</strong>rdiği, bunlar<strong>ı</strong> misyon, vizyon, yaklaş<strong>ı</strong>m <strong>ve</strong> neden biz ara başl<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n takip ettiği<br />
görülmüştür.<br />
Tablo 4. Mesleki Sorumluluğun Yöneltildiği Hedef Kitle<br />
50<br />
45<br />
40<br />
35<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
0<br />
Web sitelerinin yar<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda mesleki sorumluluklar<strong>ı</strong>n kime yönelik olduğuna dair bir bilgi yoktur. Web<br />
sitelerinin yüzde 10,9’unda ise hedef kitlenin aç<strong>ı</strong>kça belirtilmediği genel ifadeler yer alm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Oranlar genel<br />
olarak değerlendirildiğinde müşterilere yönelik sorumluluklar en büyük pay<strong>ı</strong> al<strong>ı</strong>rken bunu mesleğe, topluma<br />
<strong>ve</strong> çal<strong>ı</strong>şanlara yönelik sorumluluklar takip etmiştir. Bu sonuçlarla halkla ilişkiler şirketleri web sitelerinde<br />
mesleki sorumluluklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>kça belirterek, sorumlu olduğu hedef kitleleri ifade etmiştir, hipotezi tam olarak<br />
desteklenmemiştir. Ancak yaklaş<strong>ı</strong>k yüzde 40 oran<strong>ı</strong>nda sorumluluklar<strong>ı</strong>n kime karş<strong>ı</strong> olduğunun yer almas<strong>ı</strong> halkla<br />
ilişkiler mesleği aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan gelecek vaad etmektedir.<br />
4237
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
Tablo 5. Web Sitesinde Hakk<strong>ı</strong>nda Bilgi Bulunan Meslek Örgütü<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Meslek üyelerini ayn<strong>ı</strong> çat<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda toplama, mesleki uygulamalar için kabul edilebilir standartlar<br />
geliştirme gibi mesleki aç<strong>ı</strong>dan önemli bir araç olan örgütlenmeler aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan bak<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda sitelerin yüzde<br />
63,0’<strong>ı</strong>nda bu alandaki herhangi bir mesleki örgütle ilgili bilgi yer almamaktad<strong>ı</strong>r. Bu konuda bilgi olan siteler ele<br />
al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda yüzde 17,4’le ICCO <strong>ve</strong> İDA’yla ilgili bilginin olduğu görülmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde<br />
bunlar<strong>ı</strong> TÜHİD, IPRA <strong>ve</strong> PRSA izlemektedir.<br />
Web sitelerinde yer alan mesleki etiksel <strong>ve</strong>rilerle ilgili bilgiler incelendiğinde şu tablo ortaya<br />
ç<strong>ı</strong>kmaktad<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler şirketleri mesleki alanda belli etik ya da ahlaki davran<strong>ı</strong>ş kal<strong>ı</strong>plar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> oturtmada<br />
mesleki alanda standartlaşman<strong>ı</strong>n önemini kavramaya başlam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bu görüş web sitelerinin yüzde 23,9’unun<br />
meslek standartlar<strong>ı</strong>ndan söz etmesi <strong>ve</strong> etik bilgilerde standart kelimesine yer <strong>ve</strong>rmesinden anlaş<strong>ı</strong>lmaktad<strong>ı</strong>r.<br />
ICCO Uluslararas<strong>ı</strong> Meslek Bildirisi’nde dernek üyesi halkla ilişkiler şirketlerinin uygulamalar<strong>ı</strong>nda en yüksek<br />
standard<strong>ı</strong> yerine getirmekle yükümlü olduğu yönündeki ifadeler, Helsinki Bildirgesi’nde halkla ilişkilerde<br />
kalitenin tan<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>nda profesyonel standartlaşmaya yap<strong>ı</strong>lan göndermeler, her halkla ilişkiler çal<strong>ı</strong>şan<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n mesleki<br />
standartlar<strong>ı</strong> bilme <strong>ve</strong> kabul etme yükümlülüğü yönündeki vurgular bu bağlamda önemlidir. Etik <strong>ve</strong>rilerde yer<br />
alan diğer kavramlar ele al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda ise halkla ilişkiler şirketlerinin temel düşünce, inanç, davran<strong>ı</strong>ş kural<strong>ı</strong> olarak<br />
tan<strong>ı</strong>mlanan ilke sözcüğüne yüzde 21,7 oran<strong>ı</strong>nda yer <strong>ve</strong>rdiği görülmektedir. Bunu yüzde 19,6 ile şeffafl<strong>ı</strong>k takip<br />
etmektedir. Halkla ilişkiler mesleğinin parolas<strong>ı</strong> olarak kabul edilen Frans<strong>ı</strong>z düşünürü Auguste Comte’un; “Bir iş<br />
yeri cam bir ev gibi aç<strong>ı</strong>k olmal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Duvarlar hiçbir şeyi gizlememeli, bak<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> zaman içerisi görülebilmelidir”<br />
sözü, Fransa’daki ilk meslek örgütünün Cam Ev (Maison de Vere) (Asna,1968:60;Şentürk, 2005) ad<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> almas<strong>ı</strong>,<br />
İDA’n<strong>ı</strong>n ilkelerinde yer alan faaliyetlerini aç<strong>ı</strong>k, şeffaf <strong>ve</strong> bunlar<strong>ı</strong>n iletişim dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> faaliyetleri olduğuna<br />
şüphe b<strong>ı</strong>rakmayacak bir biçimde yürütürler…(http://www.ida.org.tr/MenuContent.aspx?id=2) maddesi,<br />
şirketlerin web sitelerinde “…profesyonel ilişkilerde şeffafl<strong>ı</strong>k…ön koşul olarak kabul eder” ifadeleri şeffafl<strong>ı</strong>k<br />
kavram<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n şirketler <strong>ve</strong> halkla ilişkiler aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önemini gözler önüne sermektedir.<br />
Halkbilimleri Terimleri Sözlüğü’nde “Halk<strong>ı</strong>n, kendi yaratt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ya da benimsediği kültür ürün <strong>ve</strong><br />
olaylar<strong>ı</strong>ndan her birine biçtiği değer (http://tdkterim.gov.tr/bts/) olarak tan<strong>ı</strong>mlanan değer sözcüğü yüzde 19,6<br />
oran<strong>ı</strong>ndad<strong>ı</strong>r. Bu tan<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>n içeriğinde yer alan unsurlar insanlar<strong>ı</strong>n birlikte yaşamas<strong>ı</strong> sonucu ortaya ç<strong>ı</strong>kan<br />
ihtiyaçlardan doğan, birlikte yaşamay<strong>ı</strong> kolaylaşt<strong>ı</strong>ran, düzenleyici norm olarak görülen ahlak <strong>ve</strong> eleştirel<br />
sorgulama yoluyla ahlaki eylem <strong>ve</strong> yarg<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> tart<strong>ı</strong>şan ahlak bilimi olarak tan<strong>ı</strong>mlanan etik aras<strong>ı</strong>nda bir köprü<br />
kurmaktad<strong>ı</strong>r. Etik yüzde 17,4 ahlak ise yüzde 15,2 oran<strong>ı</strong>nda halkla ilişkiler şirketlerinin bu bağlamda kulland<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />
sözcüklerdir. TÜHİD Meslek İlkeleri Yönetmeliği’nde “…halkla ilişkiler hizmetinin görülmesinde dürüstlük <strong>ve</strong><br />
mesajlar<strong>ı</strong>n doğru bilgi içermesi esast<strong>ı</strong>r” (Toksü, 2006:52) maddesinde yer alan dürüstlük <strong>ve</strong> doğruluk kavramlar<strong>ı</strong><br />
çok yüksek oranlarda olmasa da halkla ilişkiler şirketlerince de önemsenmektedir.<br />
4238
Web sitelerinde “yüksek ahlak değerlerinin savunucusu olarak, dürüstlük ilkelerinden ödün<br />
<strong>ve</strong>rmemek” v.b. cümlelerle yüzde 15,2 oran<strong>ı</strong>nda dürüstlük; “… doğru mesaj <strong>ve</strong> bilgiyi iletişimin temeline<br />
yerleştiren… iletişim hizmetleri için” gibi ifadelerle yüzde 15,2 oran<strong>ı</strong>nda ise doğruluktan söz edilmektedir.<br />
Yüzde 15,2 oran<strong>ı</strong>nda yer alan sayg<strong>ı</strong> kavram<strong>ı</strong> …mesleğine <strong>ve</strong> meslektaşlar<strong>ı</strong>na sayg<strong>ı</strong> gibi ifadelerle<br />
vurgulanmaktad<strong>ı</strong>r. Bağl<strong>ı</strong> olduklar<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>z<strong>ı</strong>n, onlardan beklentilerimizi karş<strong>ı</strong>layacaklar<strong>ı</strong> bir inanc<strong>ı</strong> tan<strong>ı</strong>mlayan<br />
(Doukakis <strong>ve</strong> Proctor,2003) gü<strong>ve</strong>n şirketler için hedef kitleleriyle gü<strong>ve</strong>n ilişkileri yaratmak gibi bir amac<strong>ı</strong> olan<br />
halkla ilişkiler uygulamalar<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önemlidir. Web sitelerinde gü<strong>ve</strong>n sözcüğü “…gü<strong>ve</strong>n unsuruna değer<br />
<strong>ve</strong>ren..” gibi kelimelerle yüzde 13,0 oran<strong>ı</strong>nda yer almaktad<strong>ı</strong>r. Müşterilere karş<strong>ı</strong> sorumlulukta başlarda yer alan<br />
genel ahlaka <strong>ve</strong> yasalara ayk<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong> olmamak kayd<strong>ı</strong>yla mevcut <strong>ve</strong>ya geçmişteki müşterilerin mesleki s<strong>ı</strong>rlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong><br />
saklamak zorunluluğu yüzde 13,0’la sadakat kavram<strong>ı</strong>yla ifade edilmiştir, fikri öne sürülebilmektedir. “ Meslek<br />
ilkeleri doğrultusunda hareket etmeyi taahhüt eder” gibi ibarelerle de taahhüt <strong>ve</strong>ren şirket oran<strong>ı</strong> yüzde<br />
13,0’d<strong>ı</strong>r. Halkla ilişkiler şirketlerinin yüzde 13,0’<strong>ı</strong> ise kurallardan söz etmektedir. Şirketlerin web sitelerinde<br />
yer alan “insan haklar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> destekleme <strong>ve</strong> insan haklar<strong>ı</strong> ihlallerinde suç ortağ<strong>ı</strong> olmama” gibi maddelerde geçen<br />
insan haklar<strong>ı</strong> kavram<strong>ı</strong> yüzde 10,9’dur. Ayr<strong>ı</strong>ca rüş<strong>ve</strong>t <strong>ve</strong> haraç gibi her türlü yolsuzlukla savaşma maddelerinde<br />
yer alan yolsuzluk kavram<strong>ı</strong> yüzde 8,7 oran<strong>ı</strong>nda yer almaktad<strong>ı</strong>r. Bunlar<strong>ı</strong> yüzde 8,7 hak, yüzde 8,7 kalite, yüzde<br />
6,5 sorumluluk, yüzde 6,5 yasalar, yüzde 4,3 duyarl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k, yüzde 2,2 özdenetim, yüzde 2,2 disiplin, yüzde 2,2 adil<br />
olma yönündeki kavramlar takip etmektedir. Bu kavramlar<strong>ı</strong> da web sitelerinde yer alan şu ifadelerle<br />
örneklendirmek mümkündür:“Disiplinli <strong>ve</strong> ilkeli hareket etmek, kaliteden ödün <strong>ve</strong>rmemek, mesleğin özdenetim<br />
kurallar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> savunmak, yasalara, toplum düzenine…duyarl<strong>ı</strong> olmak, …haklara sayg<strong>ı</strong>…” gibi mesleki sorumluluklara<br />
gönderme yapan ifadeler halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda yer alan mesleki etik ilkelerde <strong>ve</strong> yönetmeliklerde yer<br />
almaktad<strong>ı</strong>r.<br />
VII. SONUÇ<br />
Herhangi bir fikri, örgütü ya da organizasyonu kamuoyuna anlatma, onlarla hedef kitleleri aras<strong>ı</strong>nda<br />
gü<strong>ve</strong>n inşa etme, yeri geldiğinde onlar<strong>ı</strong> savunma görevini yerine getiren halkla ilişkiler uygulay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong><br />
mesleklerinin bu yönleri dolay<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>yla eleştirilere maruz kalmaktad<strong>ı</strong>r. Bu bak<strong>ı</strong>ş aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda halkla ilişkilere yüklenen<br />
rol <strong>ve</strong>rilmek istenilen gerçeklerin <strong>ve</strong> bunlar için takip edilecek eylem biçimlerinin övülmesi <strong>ve</strong> yay<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r.<br />
Özetle halkla ilişkiler niyet edilen eylemlerin avantaj <strong>ve</strong> dezavantajlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> inand<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> biçimde sunan bir olgu<br />
olarak tasvir edilmektedir. Halkla ilişkilerle ilgili olumsuz bu betimlemeleri değiştirmenin yolu ise halkla ilişkiler<br />
mesleğini geliştirme, meslek üyeleri aras<strong>ı</strong>nda birliği sağlama yönünde güçlü mesleki örgütlenmeler, mesleki<br />
alanda oluşturulacak etik ilke <strong>ve</strong> değerler temelinde mesleki uygulamalar, belirli mesleki standartlar<strong>ı</strong>n <strong>ve</strong> bu<br />
yöndeki uygulamalar<strong>ı</strong>n yayg<strong>ı</strong>nlaşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>ndan geçmektedir. Bu bağlamda halkla ilişkiler dernekleri, halkla<br />
ilişkiler şirketleri <strong>ve</strong> meslek üyelerine büyük görev düşmektedir. Ülkemizde halkla ilişkiler alan<strong>ı</strong>nda lisans,<br />
lisansüstü <strong>ve</strong> doktora düzeyinde eğitimin olmas<strong>ı</strong>, mesleki örgütlenme alan<strong>ı</strong>nda TÜHİD <strong>ve</strong> İDA gibi derneklerin<br />
varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, TÜHİD Meslek İlkeleri, İDA Meslek Ahlak<strong>ı</strong> İlkeleri gibi meslek ahlak ilkeleri, TÜHİD Etik Kurulu, medya<br />
alan<strong>ı</strong>ndaki derneklerle uzlaşma sonucu imzalanan deklarasyon, İDA Medya <strong>ve</strong> Şeffafl<strong>ı</strong>k Taahhütnamesi,<br />
Dan<strong>ı</strong>şmanl<strong>ı</strong>k Yönetim Standartlar<strong>ı</strong> gibi unsurlar halkla ilişkilerin meslek alan<strong>ı</strong>nda kat ettiği yolu ortaya<br />
koymaktad<strong>ı</strong>r. Web taramas<strong>ı</strong> sonucu ortaya ç<strong>ı</strong>kan <strong>ve</strong>riler şirketlerin yar<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n web sitelerinde mesleki<br />
sorumluluklara gönderme yapan bilgilerin olmas<strong>ı</strong>, halkla ilişkiler mesleğinin geleceği için umut <strong>ve</strong>rmektedir.<br />
Mesleki ilkelerin etik başl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> alt<strong>ı</strong>nda değil de, şirketlerin kendini tan<strong>ı</strong>tt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> hakk<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>zda, tarihçe <strong>ve</strong> biz<br />
kimiz gibi metinlerin içeriğinde yer almas<strong>ı</strong> halkla ilişkiler mesleği aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan kat edilmesi gereken yolu<br />
göstermektedir. Halkla ilişkiler şirketlerinin etik bilgilerde sorumluluk duyduklar<strong>ı</strong> hedef kitleleri yüksek oranda<br />
belirtmedikleri görülmektedir. Hedef kitlelerin yer ald<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> metinlerde müşterilere yönelik sorumluluklar<strong>ı</strong>n başta<br />
gelmesi bunu mesleğe, topluma <strong>ve</strong> çal<strong>ı</strong>şanlara yönelik sorumluluklar<strong>ı</strong>n izlemesi mesleki alan aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan<br />
önemlidir. Mesleki gelişme, işbirliği <strong>ve</strong> dayan<strong>ı</strong>şma aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önem arz eden mesleki örgütlenmelere web<br />
sitelerinde yeterli oranda yer <strong>ve</strong>rilmemesi dikkate al<strong>ı</strong>nmas<strong>ı</strong> gereken bir noktad<strong>ı</strong>r. Web sitesinde yer alan<br />
mesleki etiksel <strong>ve</strong>rilerde kullan<strong>ı</strong>lan mesleki standartlar, şeffafl<strong>ı</strong>k, değer, etik, ahlak, dürüstlük, doğruluk, sayg<strong>ı</strong>,<br />
gü<strong>ve</strong>n, sadakat, insan haklar<strong>ı</strong>, yolsuzluk <strong>ve</strong> kalite gibi kavramlar umulan oranlarda olmasa da varl<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>yla halkla<br />
ilişkiler mesleğinin geleceği için umut <strong>ve</strong>rmektedir.<br />
4239
N. CANPOLAT / Journal of <strong>Yaşar</strong> Uni<strong>ve</strong>rsity 2012 25(7) 4229-4240<br />
KAYNAKLAR LİSTESİ<br />
AKYOL Şeyda, Güler Emel <strong>ve</strong> Özdemir Hilal.(2003), Halkla İlişkilerde Sosyal Sorumluluğun Ve Etiğin<br />
Uygulanabilirliği, İstanbul Ticaret Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Say<strong>ı</strong> 4 Cilt 2 , s.139-140.<br />
ARGÜDEN, Y<strong>ı</strong>lmaz.(2007), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk” Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Ed. Coşkun Can Aktan,<br />
İstanbul: İktisadî Girişim <strong>ve</strong> İş Ahlâk<strong>ı</strong> Derneği Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>, s.37-44.<br />
ASNA, Alaeddin. (1968), Yönetim-Halk İlişkileri, Amme İdaresi Dergisi, Say<strong>ı</strong>: 4, Cilt 1, s.55-68.<br />
ASNA ,Alaeddin.(2009), İletişim Hayatt<strong>ı</strong>r, İstanbul: İş Bankas<strong>ı</strong> Kültür Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
ATABEK, Nejdet <strong>ve</strong> Eroğlu Erhan. (2006), İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Etik Eğitimine <strong>ve</strong> İletişim Etiğine<br />
İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi, Küresel İletişim Dergisi, Say<strong>ı</strong>: 2, s.1-11.<br />
BAKAN, Ömer. (2002),“Halkla ilişkiler Eğitiminde Teori Pratik Dengesi Bak<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>ndan Türkiye İçin Bir Model<br />
Önerisi” Selçuk İletişim Dergisi, Say<strong>ı</strong> 2, Cilt 2, s.66-67.<br />
BAYAR, Özge. (2006), Halkla İlişkiler <strong>ve</strong> Etik, Ankara Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yay<strong>ı</strong>mlanmam<strong>ı</strong>ş<br />
Yüksek Lisans Tezi.<br />
BECERİKLİ Sema Y<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>m. (2005),Uluslararas<strong>ı</strong> Halkla İlişkiler, Ankara: Nobel Yay<strong>ı</strong>nevi.<br />
BROOM Glen M., Cutlip Scott <strong>ve</strong> Center Allen.(1994), Effecti<strong>ve</strong> Public Relations, Upper Saddle Ri<strong>ve</strong>r, NJ: Prentice–<br />
Hall, Inc.<br />
BUDD, John. (1998), Halkla İlişkilerde Etik İkilemleri, Çeviren: Nur Nir<strong>ve</strong>n, Ahmet Ün<strong>ve</strong>r, İstanbul: Rota Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
COŞKUN, Gül <strong>ve</strong> Vural, Z. Beril Ak<strong>ı</strong>nc<strong>ı</strong>. (2011), Kurumsal Sosyal Sorumluluk Ve Etik, Gümüşhane Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
İletişim Fakültesi Dergisi, Say<strong>ı</strong>: 1, s.61-87.<br />
DALYAN, Figen.(2007), “Etkilenenlerin Yönetimi” Teorisi Aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan Şirketlerin Sosyal Sorumluluk İle İlgili<br />
Strateji Oluşturma Süreci” Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Ed. Coşkun Can Aktan, İstanbul: İktisadî<br />
Girişim <strong>ve</strong> İş Ahlâk<strong>ı</strong> Derneği Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>,s.123-138.<br />
DOUKAKİS Ioanna <strong>ve</strong> Proctor Tony.(2003), Corporate Communication, AB/Inform Global, Vol.8, No. 4, p.1-11<br />
DURKHEİM, Emile.(2006), Sosyoloji Dersleri, Çev: Ali Berktay, İstanbul: İletişim Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
ERDOĞAN, İrfan. (2008),Teori <strong>ve</strong> Pratikte Halkla İlişkiler, Ankara: Erk Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
ERTEKİN, Yücel. (1988), “Halkla İlişkiler <strong>ve</strong> Meslekleşme Olgusu”Halkla İlişkiler Sempozyumu 87, Ankara: Ankara<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Ve Bas<strong>ı</strong>n - Yay<strong>ı</strong>n Yüksekokulu Bas<strong>ı</strong>mevi s.35-46.<br />
GÜRÜZ,Demet.(1995),Halkla İlişkiler <strong>ve</strong> Reklam Ajanslar<strong>ı</strong> İşletmeciliği <strong>ve</strong> Yönetimi,İzmir:Ege Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Bas<strong>ı</strong>mevi.<br />
KARATEPE Selma. (2008), İtibar Yönetimi: Halkla İlişkilerde Gü<strong>ve</strong>n Yaratma, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi<br />
www.esosder.org, Say<strong>ı</strong>:23 Cilt 7 s.77-97.<br />
OYMAN, Mine. (2005), “Kurumsal İletişimin Toplumsal Sorumluluk <strong>ve</strong> Etik Boyutu” Kurumsal İletişim Yönetimi,<br />
(Ed.Rü<strong>ve</strong>yde Akyürek)<br />
ŞENTÜRK Selva Erhan <strong>ve</strong> Dursun Sevim.(1993), Meslek Tarihi <strong>ve</strong> Ahlak<strong>ı</strong>, Ankara: Özkan Matbaac<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k.<br />
ŞENTÜRK, Murat.(2005), STK’larda Halkla İlişkiler Uygulamalar<strong>ı</strong>, Sivil Toplum Dergisi, Say<strong>ı</strong> : 9.<br />
TOKGÖZ, Oya. (2003),Temel Gazetecilik, Ankara: İmge Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
TAKIŞ, Taşk<strong>ı</strong>n. (1998), Etik, Doğu-Bat<strong>ı</strong> Dergisi. Say<strong>ı</strong> 4, s.7-9.<br />
UZUN, Ruhdan.(2009), İletişim Etiği, Ankara:Dipnot Yay<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>.<br />
http://www.ida.org.tr/MenuContent.aspx?id=2; İDA Meslek İlkeleri;26.06.2011.<br />
http://tuhid.org/tr/icerik.php?kid=10; Tühid Meslek İlkeleri <strong>ve</strong> Deklarasyon;27.06.2011.<br />
4240
Change language