ÜNİTE 3 Kadın Genital Sistemi - Uzem
ÜNİTE 3 Kadın Genital Sistemi - Uzem
ÜNİTE 3 Kadın Genital Sistemi - Uzem
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
<strong>ÜNİTE</strong> 3<br />
<strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
Yrd.Doç.Dr. B. Zuhal ALTUNKAYNAK<br />
<strong>Kadın</strong> genital sistemi iç ve dış genital organlardan oluşmaktadır. İç genital organlar, ovaryumlar<br />
(yumurtalıklar), tuba uterinalar (döllenme tüpleri=Fallop tüpleri), uterus (döl yatağı)<br />
vajina (hazne) olarak sıralanırken; dış genital organlar ise mons pubis, klitoris, labium minörler,<br />
labium majorlar, vestibül ve vestibüler bezlerdir. Bu organların ayrıntılı histolojik yapısı<br />
aşağıda anlatılmaktadır.<br />
3.1. İç <strong>Genital</strong> Organlar<br />
Ovaryumlar (yumurtalıklar), tuba uterinalar (döllenme tüpleri), uterus (döl yatağı)’ndan<br />
oluşmaktadır (Şekil 1).<br />
Şekil 1: İç genital organların anatomik ve fizyolojik yerleşimini göstermektedir.<br />
1
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
3.2. Ovaryumlar<br />
3.2.1. Ovaryumların Genel Yapısı<br />
Hem endokrin, hem de ekzokrin salgı yapan, yaklaşık 5 cm3 boyutlarında, badem biçiminde<br />
bir çift organdır. Endokrin fonksiyonu östrojen ve progesteron salgılamaktır. Ekzokrin fonksiyonu<br />
ise oositin yapılması ve atılmasıdır. Ovaryumlar, pelvis boşluğunda ligamentum latumun<br />
arkasında simetrik olarak yerleşmişlerdir. Organa damar ve sinirlerin girip çıktığı yer<br />
olan hilusta, mezovarium denen bir bağ dokusu ile ligamentum latuma bağlanırlar (Şekil 2).<br />
Şekil 2: Ovaryumların anatomik yerleşimini göstermektedir<br />
Ovaryumun histolojik yapısına bakıldığında dıştan tek katlı kübik epitel ile örtülü olduğu<br />
görülür. Buna germinal epitel adı verilir. Epitelin altında, yoğun bir bağ dokusu olan tunika<br />
albuginea yer alır. Tunika albugineanın da altında follikülleri de içeren korteks adlı bölüm<br />
izlenir. En içte yer alan, damardan zengin ve gevşek bağ dokusu yapısında olan bölüme ise<br />
medulla adı verilir. Korteks ile medulla arasında keskin bir sınır yoktur (Şekil 3).<br />
3.2.2. Folliküllerin Yapısı ve Olgunlaşması<br />
Ovaryumların fertilitede önemli olan esas kısımları kortekstir. Korteks, dişi cins hücresi olan<br />
yumurtayı içerisinde barındıran, besleyen ve koruyan follikül adı verilen ve dıştan bağ dokusu<br />
ile çevrili olan küre biçimli hücre topluluklarını taşır.<br />
Korteksin önemi, bahsettiğimiz bu gelişimin çeşitli aşamalarında bulunan, farklı boyut ve<br />
özelliklerdeki follikülleri içermesinden dolayıdır.<br />
Ovaryum korteksinde primordiyal, primer ve olgun (Graff) follikül olmak üzere üç temel tipte<br />
follikül bulunmaktadır. Bu folliküllerin yapısına aşağıda değinilmiştir (Şekil 3, 4a ve 4b):<br />
2
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
Şekil 3: Ovaryumun detaylı içyapısını göstermektedir.<br />
Şekil 4a: Ovaryumda yer alan follikül tiplerini göstermektedir.<br />
Şekil 4b: Ovaryumda yer alan folliküllerin histolojik yapısını göstermektedir.<br />
3
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
Primordiyal follikül: Doğumdan önce primer oositler, intraembriyoner sölom epitelinden<br />
köken alan tek katlı yassı karakterdeki follikül epiteliyle çevrelenir. Böylece, ortada bir primer<br />
oosit ve onu kuşatan tek katlı yassı follikül hücrelerinden meydana gelmiş yapıya primordiyal<br />
follikül adı verilir. Bazen primordiyal follikülde birden fazla oosit bulunabilir, ama bu çok<br />
nadirdir. Primordiyal folliküller doğumdan önce çok sayıdadır. Erişkinde ovaryum korteksinin<br />
dış kısmında bulunurlar. Primordiyal folliküldeki oosit, 25 mikrometre çapında yuvarlağımsı<br />
bir hücredir. Hafif eksentrik yerleşimli ve gevşek kromatinli bir çekirdeği ve belirgin bir<br />
çekirdekçiği vardır. Yassı follikül hücreleri, dıştan follikülü çeviren bazal membran üzerine<br />
oturmuştur. Bazal membran, korteks stroması ile follikül arasında bir sınır meydana getirir<br />
(Şekil 5).<br />
Şekil 5: Primordiyal follikülün yapısını göstermektedir<br />
Primer Follikül: Primordiyal folliküller hormonal değişiklikler ile birlikte büyür ve olgunlaşır.<br />
Folliküllerin büyümesi esas olarak follikül hücrelerinin büyüyüp çoğalması ve bununla birlikte<br />
aynı zamanda hem primer oositin büyümesi hem de follikülü çeviren stromanın artışı<br />
ile belirginleşir. Oositin çapı maksimum 125–150 mikrometreye ulaşır. Çekirdek büyür ve<br />
germinal vezikül adını alır. Folliküler büyümenin başlangıcında follikül epiteli, tek sıra halinde<br />
dizilmiş izoprizmatik hücrelerden (tek katlı kübik epitel) oluşur. Bu şekildeki follikül, unilaminar<br />
(tek tabakalı) primer follikül olarak adlandırılır. Takiben follikül hücrelerinin mitozla<br />
çoğalması sonucunda çok katlı follikül epiteli meydana gelir ve bundan böyle follikül epiteli<br />
stratum granülozum olarak adlandırılır. Bu folliküle multilaminar (çok tabakalı) primer follikül<br />
denir. Bu aşamada primer oosit ile onu kuşatan ilk follikül hücresi tabakası arasında, asidofil<br />
boyanan zona pellusida belirir. Zona pellusida, hem oositten, hem de folliküler hücrelerinden<br />
salgılanan glikoproteinlerden oluşmuş bir tabakadır ve PAS (Periyodik Asit-Shift) boyası<br />
ile pozitif reaksiyon verir. Folliküler hücrelerin uzantıları ile oosit mikrovillusları zona pellusida<br />
içine uzanırlar ve gap-junction’larla temas ederler.<br />
Bu sırada, dikkat edilecek olunursa follikülü kuşatan ikinci bir tabaka daha fark edilecektir ki<br />
buna teka interna adı verilmektedir ve bu yapıya sahip folliküle de teka folliküli denmektedir.<br />
Bu hücreler tamamen farklılaşarak steroid sentezleyen hücrelerin özelliklerine (iyi gelişmiş<br />
SER, tübüler kristalı mitokondriyonlar, çok sayıda lipid damlaları) sahip olurlar (Şekil 6).<br />
Şekil 6: Primer follikülün yapısını göstermektedir<br />
4
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
Olgun Follikül (Graff Follikülü): Granuloza hücreleri tarafından salgılanan sıvının, oosit ve<br />
onu kuşatan granuloza hücreleri arasında toplanmasının sonucu olarak folliküler boşluğun<br />
hacminde artış olur. Böylece olgunlaşmış bir follikül (Graafian follikülü, preovulatuar follikül),<br />
1 cm veya daha fazla bir çapa ulaşır ve ovaryum yüzeyinden dışarı doğru çıkıntı yapmış<br />
bir şişkinlik olarak fark edilebilir. Graff follikülünde oosit, sıvı artışına bağlı olarak, follikül<br />
duvarının bir tarafına itilir ve etrafını kuşatan bir grup granüloza hücresiyle birlikte follikül<br />
boşluğuna doğru çıkıntı yapar.<br />
Follikül boşluğuna doğru uzanan ve oositi de içeren bu hücre tepeciğine kumulus ooforus<br />
denir. Burada oositi kuşatan ilk sıra granüloza hücresi tabakasına korona radiata adı verilir.<br />
Korona radiatanın hücreleri kübik ya da prizmatik şekillidir.<br />
Korona radiata, ovulasyonla ovaryumdan atıldığı sırada oosite eşlik eder; döllenme anında<br />
dahi mevcuttur. Graff follikülünden atılan dişi eşey hücresi, sekonder oosittir (Şekil 7).<br />
Şekil 7: Olgun follikülün yapısını göstermektedir.<br />
Ovaryum Stroması: Korteks stroması, değişik aşamadaki folliküllerin arasını dolduran iğ<br />
biçimli özel bağ dokusu hücreleri ile kollajen liflerden ibarettir. Hücreler hem fibroblast, hem<br />
de düz kas hücresi özelliği gösterir.<br />
Hormonlara duyarlılığı diğer bağ dokusu hücrelerinden farklıdır. Ovaryum gebeliğinde bunlar<br />
desidual hücrelere dönüşürler. Medulla, elastik lifler de içeren gevşek bağ dokusudur.<br />
Damardan zengindir. Bu nedenle bu bağ dokusuna zona vaskuloza da denir. Bu alanda lenfatik<br />
damarlar ve sinirler de bulunur. Hilusta, hilus hücreleri denen, yapısal özellikleri testisin<br />
Leydig hücrelerine benzeyen ve hormon salgılayan epiteloid hücreler yer alır. Bu hücreler;<br />
gebelik ve menapozda çok belirgin hale gelirler. Hilusta ayrıca mezonefroz kalıntıları gibi embriyolojik<br />
artıklara da rastlanabilir. Epooforon ve paraooforon gibi epitelyal hücre toplulukları<br />
buna örnektir.<br />
3.2.3. Ovaryumda yaş ile ilgili yapısal özellikler<br />
i. Puberte öncesi: Korteks incedir, sadece primordiyal follikül içerir.<br />
ii. Pubertede: Korteks kalındır. Kortekste gelişme evresindeki tüm folliküller, korpus luteum<br />
ve korpus albikanslar bulunur.<br />
iii. Menopoz sonrası: Kortekste az sayıda follikül vardır ve fibröz bağ dokusu özelliği gösterir.<br />
Folliküllerin çoğu atreziye uğramıştır.<br />
Puberteden menapoza kadar yaklaşık 30-35 yıl boyunca her ay bir oosit atıldığı düşünülürse,<br />
ovulasyonla atılan oosit sayısı 400 kadardır. Genç erişkin bir kadının 2 ovaryumunda toplam<br />
5
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
400 bin kadar oosit bulunduğuna göre, ovulasyonla atılmayan oositler dejenere olarak kaybolmaya<br />
mahkûmdur. Bu olaya follikül atrezisi denir. Atrezi folliküllerin gelişim evrelerinin<br />
herhangi birinde olabilir.<br />
3.2.4. Ovaryumdan salgılanan hormonlar<br />
a. Steroid tabiatta hormonlar<br />
i.Östrojen (follikül hormonu): Gelişen folliküllerin granülozum ve teka interna hücrelerinden<br />
salgılanır. Meme bezi ve üreme sisteminin büyümesini ve gelişimini sağlar.<br />
ii. Progesteron: Korpus luteumdan salgılanır; yeni follikül gelişimini ve ovulasyonu önler.<br />
Uterusta endometriyum bezlerinin salgı yapmasını ve implantasyona hazırlanmasını sağlar.<br />
b. Protein yapısında hormonlar<br />
i. Relaksin: Gebeliğin ileri dönemlerinde korpus luteumdan yapılır. Gebelik süresince myometriyum<br />
kasılmasını baskılar. Doğumda serviks’in açılmasına yardım eder.<br />
6
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
KAYNAKLAR<br />
1. Gartner LP, Hiatt JL. Color Textbook of Histology. 2nd ed., Philadelphia: WB Saun<br />
ders Company, 2001.<br />
2. Stevens A and Lowe JS. Human Histology. 2nd ed., London: Mosby, 1997.<br />
3. Ross MH, Romrell LJ, Kaye GI. Histology A Text and Atlas. 3rd ed., Baltimore:<br />
Williams&Wilkins, 1995.<br />
4. Junqueira LC, Carneiro J, Kelley RO. Basic Histogy. 7th ed., Philadelphia:<br />
Apleton&Lange, 1995.<br />
5. Fawcett DW. Bloom and Fawcett, A Textbook of Histology. 12th ed., New York:<br />
Chapman&Hall, 1994.<br />
6. Moore KL and Persaud TVN. Before we are born. 4th ed., Philadelphia: WB Saun<br />
ders Company, 1993.<br />
7. Larsen WJ. Human Embryology. New York: Churchill Livingstone, 1993.<br />
8. Sadler TW. Langman’s Medical Embryology. Çeviri editörü: Can Başaklar, 9. Baskı,<br />
Ankara: Palme Yayıncılık, 2005.<br />
9. Kierszenbaum A. Histoloji ve Hücre Biyolojisi:Patolojiye Giriş. Çeviri Editörü: Rama<br />
zan Demir, Ankara: Palme Yayıncılık, 2005.<br />
7
Dersin Adı : Embriyoloji ve Gebelik<br />
Ünite(#3) : <strong>Kadın</strong> <strong>Genital</strong> <strong>Sistemi</strong><br />
Değerlendirme Soruları<br />
1.Aşağıdakilerden hangisi ovaryumdan salgılanan steroid yapıdaki hormonlardan<br />
birisidir?<br />
A) TSH<br />
B) FSH<br />
C)LH<br />
D) Progesteron<br />
E) Relaksin<br />
2. Ovaryumda yer alan foliküllerin gelişim sırasına göre dizilişi aşağıdaki şıklardan<br />
hangisinde doğru olarak verilmiştir?<br />
A) Unilaminar primer follikül-primordial follikül-multilaminar primer follikül-<br />
sekonder follikül-graaf follikülü<br />
B) Primordial follikül-sekonder follikül-unilaminar primer follikül-multilaminar<br />
primer follikül-graaf follikülü<br />
C) Primordial follikül-unilaminar follikül-multilaminar primer follikül-sekonder<br />
follikül-Graaf follikülü<br />
D) Unilaminar primer follikül-multilaminar primer follikül-primordial follikül-<br />
sekonder follikül-graaf follikülü<br />
E) Graaf follikül-primordiyal follikül-unilaminar primer follikül-multilaminar prim<br />
er foolikül-sekonder follikülü<br />
3.Ovaryumun dışını döşeyen epitelyum türü aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru<br />
olarak verilmiştir?<br />
A) Tek katlı yassı<br />
B) Tek katlı prizmatik<br />
C) Çok katlı prizmatik<br />
D) Çok katlı kübik<br />
E) Tek katlı kübik<br />
4.Aşağıdakilerden hangisi iç genital organlardan değildir?<br />
A) Klitoris<br />
B) Fallop tüpleri<br />
C) Vajina<br />
D) Uterus<br />
E) Ovaryum<br />
5. Teka internadan salınan meme bezlerinin gelişmesini sağlayan hormon hangi<br />
sidir?<br />
A) Progesteron<br />
B) Östrojen<br />
C) Fsh<br />
D) Lh<br />
E) Prolaktin<br />
CEVAPLAR: D-C-E-A-B<br />
8
Change language