KUMUK_VE_BALKAR_LEHCELERI_SOZLUGU

~ KüLTüR BAKANLJGJ YAYJNLARU1229
• Türk Dünyasi Dizisi 112
GYULA NEMETH
KUMUK VE BALKAR
LE!IÇEJ..~!Ü
SOZLUGU
ÇEVlREN, Prof. Dr. KemaJ AYTAÇ

KapakDibDoi, Omi, YOKsEL
~z1üA:OD TniIDskrlpsJyon u Hakkmda
Notlar
1. OnlUlerden, sadecebirkaç kelimede kullaru lan ve a-e arasmdaki sesi belirten ~àret
kald~l1r. BWUlJI yerine .. konuldu.
2. Ayru ~eki.lde 0 ile u arasmdaki sesi belirten ve çogu deralmeyi temsil eden ~àret
de kaIdmldi. Bunun yerine 0 konuldu.
3. 0 ile ö arasmdaki kok t1nlüsQ ve,
4. u ile ö arasmdaki ünlo ~areti kaldmIdt. Feke t, bu fark pek çok kelimede geçtiginden.
kelimenin somma (ekleri dahil) (.) ~äreti konuldu. Bu ~kilde i ~are ll enrni ;
bir kelimedeki 0 ve u1ar yan ince telêffuza delälet eder.lPrctler : c, ö, u, U'dür.
YazIldJ.kJ.an gibi okunur.
5. geniz g'si, yani n burada ng ile gösterildi.
6. v ile w arasmdaki fark la aynca i~etlenmedi. Kwnuk ve Balkar ~ivelerinde Türkçedeki
dii-dudak sesi v yerine, çüt dudak sesi w kullamhr. V teläffuzu yalruz
Rusça kanah ile gelen kelimelere mahsustur. Dudak sesleri v ile gësterildi. Te läffuzlan
verilen kural a gëredlr.
7. Cok AZ obnakla birlikte, bäZJ. kelimeIer i~n açtkl.Ylcl, sihife all! notjan konuldu.
flunlar. metinde dab. bOyUkve perantezstz '!ir yükseltilmis~ ile Isêre tlendi .
Pror. Dr. Osman Nedlm TUba
ISBN 975-17- 0746-3
© KUItOrBakan hgl.1990
Yayunlar Dairesi Ba~kanlJgl'mn 22.10.1990tarihve YAPKUR928-2175
sayih rnakam onaYl ile birinci defa clarak 5.000 adel basnnlrmstir,
Sis tem ofsel • ANKARA

-
•-a
A
a
A: çünkü, ama
abat : adrm
abat al- : adim atmak
abat alsak: : adun atsak
abatla- : adrmlamak
abay : baba
abay urgan aurlmas : babanut
vUId~~ (dayagi) agrumaz.
abbas : yirmi Kopek lik bit para birimi
abdal : mUnzevi, tariki dünya
abjey : nusu
abzrr : bk. azbar
.. acal : ecel
aç : aç.
aç kaI- : aç kalmak.
aç tUT- : aç kalmak.
açuk au: aç kalmat : açik a~lZ
aç kalmaz.
ac;..: açmak
ç~çe~ açar yilz larla : yüz türlü
ÇIÇek açar.
açç l : act.
'; açglç: anahtar.
açlk : açsk.
auz açtk : $ açik.
açtk giJi : samimi kisi.
açtl- : açl1mak.
açdgan : açrlrms.
.~ açhk : açhk .
açû : kötälük, sinir, öfke. 8
açûla- : kizmak, sinirlenmek. 8
açûlan- : ktzmak.
açû land tr {açûlanmr-) : kizdrrmak.
açûlansang, bumung hap : sioirlenirsen
bumun kopar.
adam: adam .
adanu yok : öksüz, yetim.
adamlt : insani.
adamsu : gayri insani.
adamhk : seref itibar.
adas- : avare (~km) dclasmak.
paçahk yol ullu yol, adasip Ja­
JlP getmez : ana yol, büyük yol
dclasrp gitmez.
~ adat : Met
ada ilt : ädet olarak.
ag- : akmak, kaymak, düsmek.
eki gemeni kuyrug un tutgan
sûga agar : iki geminin (käyt­
~m) kuyrugunu tutmayan suya
düser.
ega (aga) : agabcy, kardes.
agaç : agaç, adun.
agaç usta : agaç ustasr.
agaç ysragan : agaç yaran , odun
kesen.
agaç homuz : gitara.
agaç bk (agaljhk ) : orman.
agagan : akmtr, akan•
egala s- : arkedas olmak.
~
s
1

agar ~-
Î
agar- : beyazlasmak, sarannak.
agargan : sararmrs, soluk. ;-
agd. : akmak .----- - 0
om içillM ·kan otenler agtll, :
içinde kandereleri ~dL
aglrçl : ~C1 tUrküçO.
agu : a~.
agular çaynap : agular çi~
yen.
ab : ûzüntü, kedc:r, gam. 0
bir yazwrn bitge kopgan ah
UÇIUl : bizim basurnza gelen
dertlerdea dolayt üzgû nsün.
ab Ir : son, ölüm, 0
aiurda bolalar er-katun : sanundakan
koca olurlar.
ahmng tUz bolmasm: sonun iyi
olmasm (beddua)
abnama : akid, söa lesme . (J
ahnamada bunu yazlp begeni :
sözlesmede bunu yaep berkitti
(güçlendirdi).
ahsak : aksak.
ahsaUa· : topallamak.
ahur : ahrr.
ak : ak, beyaz.
akiik : akIIk.
ak balik : bir ballk wnl.
ak kalik : bozuksUt. ,
ak teret : beyaz kaym.
ak· : akmak ~
aktan :

Arabistan
aç ay aradan getip : aradan iiç
ay geçti.
'
Drasl : arasi,
arosmna : arasma,
i) Arabistan : Arabistan.
arala- : aralamak.
/ y angng,: uyek araIah : yalmz
evde kaldim.
? arahk : arahk.
# arab~tlr·: arahklasnrmak.
arak : X!&m. WO. samanYI~ml.
/ bireU1lu Magma. b,reunu 1ovuguna:
birini ekinine, digerini samanma.
o arak : raki.
arak li1Jren : meyhane.
, ..ll!!!J' : afur.
d i oguzum aranna. ne kaygim
bar boranna: iki öküzüm ahuda,
oe kaygrm var yagmurdan.
~ arba : araba.
arba bulan bar- : araba ilc gitmek.
arba bulan tav~an {u{maz : araba
Hetav~n tutulmaz.
arba·gun : ~amba .
arbuz : karpuz.
, ,8r 5u- : kabu,!tunu soymak.
arçup a~ar almam: elmaYl SQ ­
yup yer.
., ~gi :e .U~~I .
"I arestant: hapl5.
arl : uzak•.QjÇ.
/ - Mini$kufen bi,. az ori
Minsk'ten biraz uzak.
a n - : yorulmak
, aztkll at arunas : tok al yorotmaz.
4
(
/
artlk
8!J-beri : oraya buraya;suraya buraya.
Brik: zayif,ctlrz, srska. yaA:sLZ.
ank : uzak.
a/ma ltu ginntn ank düpnes :
elma, agacmdan uzaga düsmez,
arrkla- : yorulmak, bitkindûsmek.
@ : ara ba oku, stnk.
arru : bk. arü.
arka : arka, sm,
~: urgan .
.~ - (arkalla-} : dernet halinde
baglámak.
I arro ut: armut.
• arpa : arpa.
arsar : suç, ceza, borç.
arslan-kaplan : arslan ve bcnzeri.
ar~zn : arsm.
&art : ard, arka.arkada bulunan.
., arta koy- : geriye koymak.
f arll bulon : arkadan.
arlm yerJi rarü- : geriye gitmek.
C artmnan iarundan) : ardmdan,
Ij, arllllnan bar- .' ardmdan gilmek.
(l arrtnnan yetil- .' ardmdan yeti$mek
. .
e art/nnan yiira- : ardmdan yüri1.
t
mek .
areka : arkaya, geriye.
arUa : arkada.
{. aruagl : en arkadaki, en sonda­
Id.
~: akibel, sonuç, Q.Wce.
artlk : aiiik:" fazli:""
art"
I
~ arll! mal goi·) ç.garmaz.: faz- astlsu : köylû, terbiy esiz.
, asdsu atga mlnsen alastn tanl-
IämaIgöi çlkarmaz. ~ : kllylü ata'lJiilsé, babasim
amk: ber- : fazla vermèk, ilave tammaz.
etmek.
asd- : asilmak,
~1l!kfrlUl1Uln bakr~bal!! ~. : saklamak, bakmak, korn·. . .
I er arllk. : ~11 e u w.UO mak; sevgi ile muamele etmek, birini
~1iOië 1cadJndan daha degerli. (onun iyil igi için) düsünmek.
aml- : artmak, büyil(lt)mek. çogal·
OSlTamay bermek dusman kolu-
na : (birisini) aldms euneden
mak. . . .. düsmarun cline vermek.
!-rlul!!J', : güzellik iyilik. . asker : asker.
/ arrulugung aJqam tugan DJ Y'- aslam • kazanç kär
mik : güzelligin aksam doganay/ ~ ~~Ç1., ' tacir ' .
gibidir. as '. '. .
arû (anu) : an, temiz, Iyi, gil- asla : yavas. sakin, ~ke lSl z .
zei, ho~.
asla bulan : sukunelle
/
artu kalun M !9uda .Jah;l : asla bol- : yavaslatmak.
komjudä gllZëlEidiiiTy.(die). ~ :~ , yemek.
etmegim arlU bolsa, y!!lda oltu- (]lçagan stol : yemek masasr.
rup Qlarman : ekmegim iyi 01- asa- : yemek yemek.
sa. yolda oturupyerim. . asat- : yem vermek. besfenmek.
anl bot- : güzel o!mak.
asbaz : ahçi.
arû IS gel. : gazel kekmak. asbaz uy : mutfak.
10 arza : ~ikày et, smlu, feryad. ~lg : ~Ik , sevgili. Bk. hastk.
arz ber- : ~ikàyel ctmek. askere : e~kere , açtk.ça.
ana el- : ~ikàyel etrnek. aljhk : ekmek.
(> arzaçl: ~ikaye1Çi. a;hga yok buday alaT : ekmc~i
as: köstebek.
olmayan bu~day yer.
~. men Mleyim bauda ~taJama bolmayman .' i$lallim
0'fnar : köstebek yavrusu, nede· yoktor.
Ylm ki, ba~da oynar.
\ ~na : ~ina, lamdik, arkada~.
" as-: asmak. al (I) : al
asar: leSb.~. at aran .'al lavlast, ahv .
à'Sêiinlf:össetli.
at (2): ad, isim.
asd: äsil, asaJetli, terbiy eli, bil!:,ili. alm Iwy~ :al koymak, adlandlf-
Cl asJllt .'asaletli, terbiyeli, bilgili. mak .
astllanl balsI : asillerin çocugu. at- : atmak, flrlalmak.
at
5

ata
• ata : baba,
atalar : atalar, cedler.
allVU atast (ui/u alo) : dede.
aJasUU/I /wrdall : amca.
atala- : iteJernek
alif: atik:li'üCum.
àlrr- : àiiIi,;ak.
all/gan : ok.
ah~·?l!ilyapmak. atq etmek.
atkaa et- (atkazil·) : ~I gelmek,
aks ini iddia etmek.
atlan- : ata bitmek.
alolu: aptal, budala, deli
atolu oe. (*) toresin (*) OZ'/*)
yeter: deli, kendi töresini kendisi
yapar.
atnr- : arttirmak.
~ a û : a~ .
~ au : avo
au et- : avlamak
auçu : aVCL
audar..: devirmek yikmak.
yel audarssn gement
gemiyi
(ka}'lg,) yeI devirsin.
aulak : ~. kJtaç.
a ulige : apiiil (=aüliya).
auna· : oynamak, etraflllda yuvar­
lanmak:-
at aunagan yeTJe tui-) kal". :
atm oynadlgx yerde iz (aynen:
U1y) kaht.
Bur (avur) : a~. yomeu,zahmetli.
QW' gör· : zahmetçekmek
• aut luk : ag"hk.
•a urt· : agntmak.
6
.yan
abay urgan aurlmas : babarun
dayall &gnunaz.
auru (aun) : agrt, bastalik.
alUlldan osal bol. : bastahktan
gevsemek, dermansaz düsmek,
auru- : $1mak, basta o!mak.
OUTUy : a~lo elemli,
auz : a#Iz.
·au:" hu/on l Ul IUla : &PJ ile
k~ tutsa,
v..!.U~Uk: huni, aAlzhk. 1...
ava : evvel.
avara : gûrûltû, panru.'
--UvQTa et- : rahatsiz etmek, avare
etmek.
avarau gip : mesgul eden ki$i.
avaz : avaz, ses.
ovaz ber- : ses vermek . nklatmak,
(kaplyt) çalmak.
aval el- : rrunldanmak, söyJenmek.
ay : ay, hay.
ay-ay : ay ay! . .
ay apdal ay dervii. ai

ab;" : ördek.
baga : Bk. baba.
bagana : 1. kazak. direk, destek, da-
Ym1ak - - - -
2. sebep,temel, illet,
ba g.mÇl!k : dokiOr. - -
.. bagrr r bakir.
b,!&!, : ba~,llçdiye.
bag.t- : ~Iaiiiäk .
\J.aKI,rh : rahaL
~ b3h3: paha, deger, Bk. baga
• bahah : pahah, de~erli.
• bahahk: pahahhk.
v bahça : bahçe.
bajar- : becermek.
bajarulu: becerili.
.. haju: teyze.
bak. : bakmak, tedavi etmek.
\ baka : kurba~a--
• bakal: dükkan,
bakaltukençi : bakkal.
bal: bal.
bal-cibin .'bal artsr.
bala : yavru çocuk.
balabuz : balmumu.
ba labuz-çu-ak : mum.
ba la~ : Bk. balah.
ba lah: kaza.
baragan baJahga gelegen balah:
a tlatJ l ml~ kazanm üstüne
gelen yeni kaza.
.ta1çlk: kir, pislik , sokak çamuru.
8
B
bal balç!l: lliatv : bal, pisi yedirir.
ba'h : kiraz,
ba hx : bahk,
ballk Illlagan : bahk evcisi.
ballk·may : bahk ya~r,
balzam : balzam, merhem.
ba'rrvar. sahip.
barbosa: eger,olsa.
bar bolL: vor olmak.
ba rhk : varhk, bolluk.
barakalla ber- : övmek.
bar. : hepsi.
ban da : hepside. tarnamen.
bartS~ bir yimiJ: : hepsi bit.
bart yimik : ahl l!dl~ gibi, ahs i­
lagelmis.
. ba rrsnr - : baruurmak.
. ba rrnak : parmak.
barmaksu : parmaksrz.
barû": çir, duvar.
'--;;t kalam bek barusu dag ûli : 0
kalertingüçlü duvan dagrldr (YI_
krldl).
marmar-tasur baruvu : duvan
mermertasrdtr.
bas- : basmak . stkmak, tazyik etmek,
sikrsurmak.
basllgan : kalabahk , sikmu, darlik.
baslp gel- : felakete ugrnmak.
ba~: I. ba~ .
2. bajlangtç.
terekler 'ba ~, bürlü : ag:açlann
bqga
yapraklan IOmurculdu.
bll/.nnan : basmdan(beri).
bll/ bilet : seyabatbileti.
bllI UT- : selAmlamak.
bas Uf"-(·) : bat üstüne, memnuniycfc.
-
bqga (bq al: bajka.
basgaca : baskaca,
, blqla- : bajlamak.
yetti ~~an bll/lap : yedi
y~m ayarak, ..........
~ :ilk.
bat::Da.tmak.
b!!!!-:dalmak, batmak, çökmek.
bM!!-: kahraman. cesur.
~ : merdiven,
• bau : ba~, bahçe.
, bauçu : balCl, bahçeci,
• baur : karaciger,
• ba,: zengin , güçlü, nüfuzlu.
bay bol- : zengin olmak.
0:.bayhk : zenginlik.
bayan : aydmbk, açtk seçik.
l:!aYj Dhk : berrakhk.
bay a- : baglamak.'
baylam : demet, deste, paket,
~a : ba~, sargt, baglama
(=baylau).
~ bayrak : beyrak.
bayrakç. : bayrakçt, bayraktar.
_ bayram: bayram.
Ij, bayramhk: bayramllk.
bayram el- : bayrametmek.
baytal : Iusrak.
bUik : kalm, ~i~man,lii~ki n.
--OO,1kJ1k
---
: kalmlrk.
bazman : kantar.
blçakla
beçigen : solmcs, sararmrs,
bêgensi : Idract ,
begend : kira.
l>egrl. : birlestirmec, birbirine geçumeIë;
tespitetmek, sa~lamlajunnak .
bek : bek, kuvvetli, gUçlü.
~ i : biçak, çaIa.
beki·biça!c : cep blÇa~l .
beklik : bilmece, bulmeca, muamma•
be l : ~ ,~ .
-bel : bel.
belba u : kemel', kUjak.
belbau bayla- : kemer kUl;3J1·
mak.
' belgi misan, isaret, alämet.
i belgiJi : bilinen, mcshw-, belli.
1 ber- : vermek.
bet : yanak.
bet sibiregen : mendil.
bel cuvagan : legen.
betegen : sen bulma, sona enne.
~ beter: beter , fena, kötü.
betle- : ikna etmek, inandirmak.
betlik : avans.
bezzek : humma, ates. hararet.
bjça r kadm.
bûnr r bddïr, geçen YI1.
hl/tir olgenne (. ) blyd ya~ : bildrr,
ölenin, bu ytl çocugundur.
(
biz : kundura bizi
, biç- : biçrnek.
• böçak : blçak.
b iça~la. : blçaklamak.~k , hay·
van ~azlamak .
ok. kozun u blçakiap : alekoyunu
b.çaklayarak.
9

ö
b;çellik / r böI bolajak •
~eIliUb=). : hasa1, mahsul.
.çen: ot. --,ol
/ blÇgl : blÇkÎ testere.
o b~ ·: bilmek
o b~l~ir..: ~il~~k. ögeunek
Cbllun : bilgi, bihm.
, b ~ im l ik : bilgi, bilim.
I biJ imli : bilgili.
bil~gt:",i : bilgisiz, cahil,
sózden bilgeni : söytenen ~1·
debilinen
~ bile- : bilemek.
~lep iJt; e/11'lez : di·
/ 'fê'nlmëiii e stvrtld1emez.
• b~ ek : bilek, kol. pazu.
kordon akur bi/ek/tT : kollan
kardan dahaakur.
• b~eul u : bilgin.
• b~ ez ik : bilezik.
bir : bir.
.. bil'bir : bitbit.
• bir bol- : bir olmak.birlesmek.
bir kimik : eli~ bir gibi,
, .l!ft..kw sak :~
birçe: birlikte, dostça,
bireu : hifi veya diäeri.
bireuJer kaza tUFa, bireiller Ja.
" za twa .' báiîiäi1b~d)o~ dóta­
Ilr;1iiiZïian serserilikederier•
bireJUle : hiçbiri de.
bireunu zalUl btrmd bireuge :
birinin~yini di~erine vermek.
bir ik· : birlOlmek. IOplanmak.
birimçe : birinci. ilk.
, birisi guD(.) : dan de~l. evvelld
gün.
la
•birlqtir· : birJe;ûnnek.
" biruza : firuze, tnrkuaz.
• bij- : pilffiCk.
~ b L,g en : olgun, piskin.
~ b~ir· : pisirmek.
biJirgen : pi;irme.
obit : bil
~ bit· : bitmek.
, ~ b iter- : sonacn1innelc, bitirmek.
Dbittir· : bitirmek.
1,bittirme : yetlstirme, bitirme.
bi, : bey. hl1k'Jmdar.
•biy. : oyun cynamak, dans etmek.
blYfk : bûyûk, yllksek
laulardan tau/ar biyi/: : da~lardan
~Iar bayülê.
bfyle- : büküm sürmek, hakim olmak.
biylea : hakimiyeL
biylik : zenginlik
b!yû : halk oyunu, dans.
Jm:yçu : oyuncu.
biz : bez, keten bezi.
wayna bat. bizin al : kenan­
" Dal5:ilÇllOzinial.
bodene (. ) : bddircin,
, bohçn : bohça.
I!,ojja! : mühlet, tarih. ~ . boljal
art bojja1lm Jol bosun : san
mahletim bo (bOyJe) olsun.
, bol· : olrnak.
agaçta bi, bolma, : bey a~açta
olmaz (ye~mez) .
bal·(.) : bölmek.
? dtngngitnidi b6lme~m : denizi
ikiye bölmesem.
bolajak : ~k , istikbal.
;' botan : ggik.
l bolat : pclar. çelik.
, bolek (.) :~ fundaltk.
bolek: (') çubuk : karn'l. saz.
boljal : Bk. bojjal.
.. bolunJ·) :böl ünmek .
'l bolur : olur.
o bolus- : yardrm eunek.
obolus- (.) : bölüsmek.
r b !JI~ l u ks ,z : çaresiz, yardunedile-
I!!-ez.
•
c boran: ümna. Bk. buran
boranu : Iïruna h.
iJ..tffnl'gun(.) hJurur : kö-
/ pe lttinah gWî kiîdurur.
o borç : bcrç.
borç t öte- : borç ödemek,
borçga : borca.
borslu : borçlu.
bork (') : papak, börk.
/ bork (.) al- : .selamlamak.
barla : çubuk, deynek.
boru(') : kun.
• bOl : bol·
boi bol- : bol olrnak.
, boJsöylegen : geveze..
bOoj3' : bojalunak.
/ autu sOzdtn bosamay : :i~z m­
dan SÖZeksilmez.
, bOoj3I. : bojalunak.
r
bolkap : tabak.
boIuk(·) : belik.
bulak
boteke (.) : tüyotu.
a boy : boy.
boyla· : elilme1c, boyun e~e1c.
karayman boylap-boylap : sana
balap e~iliyorum .
boyla- : eliyle almak.
boyleu : aynlma.
boyun : boyua .
boym yelke : ense, boyun.
1 boe- : Bk. buzbolUi.
: bozulmalc
e börü: kurt
,., bu: buo
blyll (bu yll) : bu yrl.
bû· : begmak.
bû: : çekiçle dö~ ek . bir ICY haline
geurmek.
butlartbu burma bugau bunagan
: bacaklanrmza burma huka~1
vuruldu.
buday : bo ~day .
budaysu bei' : bugday ~~ "
, badaY!E!!-: bu~day Maunejc.
un a~üunek.
budayak : akbaba, .
bU gak : ~,~
~gagUlg kar; aJ:Jay : senin
bo~azm kardan daba akw.
bugau : buka1." kO,tek. zioeir.
bugau sa lp saklaslll:buka~1
vurup saklasm.
, bugaulan. : buka~'ya vurulmak.
bulak : kayuak. ç~m e , ~
bulal: OOJUlnan IOngngar : dere,
11

ulan /
basmdan donar.
of) bulan : iIe
o bulat : polat,çelik.
, bulbul (0) : bUibUL
tl bulay : buo$U, 0 sureüe, böyle.
o buleA (0) : bilek, kol (=bilelc).
:)bulga- : bulanmak.
s bulgançlk : bularuk.
abufgand rr- : butandmnak.
bulka.: beyaz ekmek,
(i bulut : bulut.
~ bulutla- : bulut kaplamak,
~( .) : gonca., tomurcuk.
/ terekier ba§1 burlu (0) : agaçtann
yapraklan tomurcuklu,
~ burau : Bk. boran.
'" burau : burgu.
terekler lxq, burlu (*) : a~açlann
yapraklanntomurcukJu.
D buran : Bk. boran.
burau : burgu.
( burausol- : burgu ile delmek.
buraulu : burgu sekli,burguI u.
burçak : burçak.
/ burk (0) : dagltmak, saçmak,yaymak
. _ _
., burliat : prrlanta.
burliauan yol i#ep : prrlantadan
yol yaparak.
bunna : burma.
burma-çaç: burma saç.
bunna : burma.lemrma.
burmahuguu GUT bola bUllaJ?u :
bunna bokaAl (köstek) aAlf olu-
12
YOt ayaA'tmlza.
bursa : felaket
/
bürçe
burtuk (burtuk) (0) ': rane.
- 0)
tariniblUtugunnen ( Tengngi.
rini guml*) kop (*) : tannmn
gûnleri, dannm tanelerinden daha
çoktur.
II burul- : burulmak.
bir burulup : beraberce burularak
.
burun : burun.
burnun tejikJeri .' burun deliklerio
burunggu : dki, evvelki.
burungguluk : kadim,eski (ilk).
lmak, toplanmak.
~ tiyin : toplanu, cemiyet.
corap : çorap.
~ cû- : yumak, ytkamak.
. c uv u n - : y~~
.cuap :(.)v,ap, Bk. cuvap
~ : cUCük, civciv.
. cugut : cïfu, yahudi.
• cuma (cuma-gun) : cuma günü,
~ cut : çift
..cut-cut- : çift çift, çifter çifter.
• I cuvap : cevap.
cuvap ber-"cevap vermek.
• ciyelek lcelimeli . shnda 'çilc.k'miniJmdaki
yidlekle ilgilidir. Bil SCIlIIDCUSU, farkh fekillelie
bi~ lchçe ve Jivc1crde kullarult r. Bura ­
da 'kira1. kallwlmdadu. 'çilck
, için ClIm lcclimesi gcçmeklc (Bk. 1.14). Su
halde, birinci Iclcil balka bir Tiirk livesindc:n
gelmiJ olmall/hr. (ProC. Dr. O. N. runa)
13
•

~ hediyearmagan,
al çaba dep it çaba : at he diyeedecegim
denir, këpek hediyeedilir.
çaba)< : bahk ,
oçaç : saç,
r! çaç- : saçmak, tohum ekmek.
çaçügan : seçûrms.
,çaçak : saçak, pûskül, fïrça.
I çaçakh : saçakh.
,çaçao : çeçen.
, ç aç i ra~ (sû çaçira-) : su siçratmak,
frskirtmak, püskürtmek,
~ : lOhum.
, çagu- : _po
I ~. : iftira edilmek.
,çyft: iftira.
(.tagûc]1 : iftira etmek..
I~ et- : iftira etmek.
çak : zaman, ihtiyar.
çak - : çakmak, vurmak, iftira etmek.
I tübekçak- : tafelde ~ etmek,
çakrr> : çagmnek, seslenmek, bagrrmak
/~a : tüfekhoroen.
I~ : bir cagnmlIkmesafe (llj3~
y 1km.).
çal : Çil
1) MetincIe yanbfolan.k -ipek- diyoloçiyor(Prd'.
Dr. o.nan N'1ldW Tvnlj.
14
(
ç
/
içal t gri, gri renkli.
i!çal- : (biçak) çalmak, kesmek,
kaban çalsm ïtimni : köpegimi
yaban domuzu dalasm D...
Ç!!J.g1 : orak, ~ .
çalt : çabuk, hemen.
~tuna~~b~~~~ann
~ : n alta al.
ayaklanm hemen kopar,
çalthk : çabukluk.
$am: toz.
saBa: kizak.
= :kesmek, bogazlamak.
~. : kaçmak, srçramak, kosmak.
çabtp : çabuk.
çapçak : tekne, f'Çl
çapçak ttegen usta .' tekneci, ft­
ÇICI
çapgl : keskin
~apgun : kovalama.~e .
~I!! :hücum
~:~ik. huculllçaphk
: yuvarlak çörek
(lçaphr- : srçratmak, paralamak, infilak
ittirmek.
çara : çare. tababel
çarb : vUcud.
çarh sJpa- : yaglamak. merhem
sünnek.
çank: çank.
çarla
c çarla- : çarkavurmak, bilemek.
çarlaygan : bileyici, çarkçr.
~t- : kes~ leunek .
ars : bulut, Sl5.
çartla- : çatlamak, patlamak.
çertlat- : patlatmak.
çat : birbirini leesen iki çizgi arasindaki
bosluk.
abat alsak bas urUM çatlaga :
adun atarsak, kafamrz ayaklanrmzm
arasma çarpar.
l1içanr : çadir.
çay- : çalkamak.
çaylt : çamsakizr .
çaynamaga çaytr yok : çignemeye
saktz yok.
çayka- : çalkalamak-' "
çaykal- : çalkalanmak, öynamak.
çaykalga. ti; lü;mey kalmas :
sallanan di~ düsmeden olmaz.
çayna- : disle çi~emek.
çeç-: çözmek ayirmak.
çeçek : çiçek.
çeçekaç- : çiçek açmak.
çeçek-baylam : çiçekdemeti,
çeçin- : soyunmak.
çek : suur.
çek· : çekmek.
çeke : Iakak.
çlda
çelek : kcva.
çeltir : çit.
çeperlik: beceriklilik, maharet.
çepken : çepken.
çeple- : gagalemak.
çer (1) : pis. kirli.
çer (2) : endise, sikmu, dert , gam, lasa;dikkat.
ihtimam, itina.
tolgançer bulan: dertle dolu.
çer (3) : genç, dimç, faal aa.
çertJeuk : antep fl5U~ .
çeten : çeten. küfe.
çetim : engel.
çetin : çetin, zor, güç.
àltm bolmaktan adam balmak
çetin: adam (insan) olmak êllm
olmaktan daha zordur.
çrban t çrban.
çlçkan : siçan, Care.
çrgar- : (çekip)çikarmak.
çtganp al- : çikanp almak .
Çlglp al - : çekip almak.
çik : çi~, sebnem.
çtl : çul, atçulu.
çm : rüybe, paye, mevki, derece.
ÇIrbl : hastalrkh,derüi.
çlrla-: clliamak, elf Cl! ötmek.
çida. : tabarnmill ebnek. sabrebnek,
çekmek. katlanmak.
15
m

çidamb
çidamh : sabuh.
çidat- : sabretmek.
çldau : tahammül, sabu,
çilav : pilav.
çille : ~ bebek,kukla.
çiUe : balikçû.
çing: yar, krys.
çinar : çmar a~acl .
çirak : çera~, mum,lamba.
çiraksallagan : samdan.
er çiragl eki giJ.z .' erlceAin mu·
mu iki gözüdür.
çiri- : çürümek, tefessüh etmek. Bk.
çuruballk
basmnan çirir : bahk bastan
kokar.
çirma- : bit ~y Ile sannak,sanp sarmalamak.
çif: çatal.
çita : salgam, lahana, pancar havuç...
v.s. gibi kökleri yenen bitkiler.
çiy : çig.
•
kuruga kosulup çiy dt yanar :
kurunun yanmda ya., dayanar.
çiyir- : srvamak,
çek- : itmek, kakrnak, Ç811>mak, vutmak,
gagalamak.
çoku- : gagalamak, vurmak, kakmak
çolaunay !

derzi
~ der zi : terzi.
deve (d'eve) : deve.
" dun : 1S1ak. nemli.
f.d.in. : dino
... dilli : dindar, dinli.
diosiz : dinsiz.
diyan: sohbet.
diyanssz puJan sözge unnamak: :
ses çrkarmadan söylenen (söze)
boyun e~mek.
I'~k (doverç ik) (.) : tekerJer,
çark.
dogur ek : yuvarlak. (.)
Dol: volga
( -
/ doUuk : ûcret.
dolluk al- : ücret a1mak.
edon gu z : domuz.
donguz ba/a : domuzyavrusu.
ûdos (dost): dost.
$U kn busurman (ugul·)' dos
bu/maga gonu'*) yok : su ka
müslürnan deA"il, dosturn olmaya
gönlû yok.
/
dos-kardas : aksaba.
~ou(0) : kahraman. ~
Ddörnek : Bk. damlZ.
Ddön..: dönmek.
/
duyna
sarige döngngen son kwb : sanya
dönen SODkizrlr.
G dört : dërt.
dört moyUl (dan hU/I1Mt) : kare.
, dû : gürültü
{ d UB (duva) : namaz, dua.
dUD kst- .'namaz kilmak.
dua et- : duaetmek.
duahk : dua.
duan et- : hüküm vennek, hüküm 1
giydirmek.
dugu(O) : pirinç.
dummoy : maskara.
b dunya (duyna) : dûnya.
, d u~nld n : dûsman.
s duva r dua.
s duvan (duBn) : mahkeme, divan.
cduyna(0) : ilünya.
/'
!
~:~ta.~
t çki: keei.
edsge(adige) : çerkezce.
ekeu : iki.
ekeüleb : ikinci defa, ikinc i 01arak,
iki kere
ekevu de .' ikisi de.
eger : av köpegi.
egiz : 00.
..dos egu, dusman segfz : dost
• 00, düsmaii sekizdir.
eki : 00.
ekinçi : ikinci.
ekinçi ahrmanmp : ikinciyle evleneceglm.
eki keren : ik.ikere.
eksl- : eksimek.
bannak saba btlleJcsir : parma­
~m soksa,6äI e k~tr.
el: köy.
el bol- : dost olrnak.*
eski d~man el bolmos eski
düsman dost olmaz.
elçi : krlavuz.
elçige olum (*) yok : elçiye ze.
val olmaz,
• Mahmul Kalgari'de kelimeninbir miniSI
ft.mlb'1ür. s!2Jl' daha yeni ItaUJUlmII olmahdlf
(Prof. Dr. Osman NcdirnTune).
E
elek : elek, süzgeç, kalbur .
ellen- : kovulmak.
eUf:elli.
ellimçi : ellinci.
elme : ihlamur a~acl .
èi"iiru : ilim.
/
@ : (do~Ul) kusa yukardan pençe
/ atmasr
@ : götürmek, reCakat etmek, lal'-
mak.-- -- ---------------
tlii v~ (ehuv~) : defin merasimine
~Iii'äKedenlereyedirilen yemek.
em : ilaç.
em-c emmek.
emçek (emçik) : meme,ana gögsü.
emçik ber- : meme (sU1) vermek.
emen rmese.
emen agaclnl,yeïfeni smgngam
,;' : mese a~acl e~ 1 nee kmhr.
emmek (emmeg) : kaza, keder, eer,
Isllrap.
@ (eng) : ~ , gen i slik . Bk. eng
tmli : genis.
~ katun : ebe,
,.tnem...: bûyücü, sihirbaz.
oeni~ : inj~.
eennl r simdi. eng : Bk. en.
eng : Bk. en
• Bu kclimenin mintMdl bit hi t! oLabilir. lIliWo
.ul&&llI 'terIlli ve iç bit Yl ban ku;' mW u i1ebirwk
fivo ve Ig.,mrdl bilinii. (Prol. Dr. Osman Ncdim
TUIII).
\7
18
19
b

ep
tII-: kurnazlJk, açJk gözlülük, hilel
karhk.
er ya/gan aytmas, ep aygan ayttr
: er yalan söylemez, hilekàrlik
yalan söyler.
, epm!ls (e'pmek) : ekmek. Bk.etmek
er : er, erkek.
/ erg~ . : bi! erkekle evlenmek.
er gi§i : er kisi, erkek.
(ere tur~ : ayakta durmak, hareketsiz
durmak.
,..G :toplanmak, birarayagelmek.
e-:tembellik etrnek•.~k. ·
/. erin :.dudak.
, ~ -
erinçek : tembel.
erinçeklik: : tembellik.
I ~ :,tarUlmak~.
t.ri ~u l!!k : tarusma, münakasa.
/ erillUuk et· : mU~ etmek.
f) erkek : erkek.
erkeklik : erkeklik.
eTtekUk on busa . toguzu bil/AAr
: erkêkïilion ise, bunuo dokuzu
hilekärhknr.
I ~: nazb ahsurmek.
t rkelet- : nazJaochrmak.
~ . erkin ~ serbest. ~. ~ t . havedar.
_ ,~ i : irade istek.
..killi]< : hürriye~ serbestlik, men-
,/ lik.
ermeli : ermeni.
~: B k . erin .
!!l!: korlunç, de~tl i . çirkin,biçim-
20
siz,
~r~ i lJ!s.
I
: bozulma, çirkinlesme.
etmek
erten : erken.
ertenne : erken.
ertenok: erken."
enenok turganedim : sabah etkenden
uyandrm.
t:'e5 : his, duygu, akil, zihin, kafa , haû-
•za.
esine gel-: aklma gelmek.
esinne saJ-: hatrrlamak.
esine tut- : niyet etmek.
esine tüS- : haurlamak, aklma
gelmek.
sen esime tiqgenne : seni haurlaymca
@t : sarbes etmek , kendinden geçirmek,
çosturmak.
eslrgen : kendinden geçmis.
esk er- : haurlamak.
o esk! bol- : eski olmak, yaslanmak.
ceskir : Bk. esker.
-esle- : haurlamak.
r esleuçu : dikkatli, uyamk, itinah
sesll : ak ûh, makul, zeki, a~rb~h .
e esik : kapt.
eslt- : isitmek.
e$tirip : yüksek seste.
•etik : edik, çizme.
.(likç~:~ .
,~- : anlamak, muktedir olmak.
~ : bilÎrmek, sona erd innek.
etmek : Bk. epmek..
­ , I
c galat : galat,hata
gamu, : camuz, manda. Bk. gemis.
~:!i:
tencere. hardal.
a a : sürmek, kovalamak, defetmek.
o gaur : gävur, kafir. :
o gazet: gazete.
gehek : kepek.
Jär:saman, Ol yt~ml.
-ge : geç.
eç : bir kimsenin özrünü effetmek.
/" geetip tile- : özûrdilemek.
ogeçe : gece.
o I ge,e-gu."(') : gece gündüz.
o / geee orta : gece yansi.
o ..Ki et yat-: gecelemek.
geçe uI: yarasa.
geçeUk : gece.
geçu : geçit, bir nehrin geç it yeti .
~ gel- :.gelm~k.
/ eleçt : elçi.
e ' : nisanlanmak.
: ! e e . nisanlt.
e Im ' elir...
/ ogelin : gelln.
«geh lr- : getirrnek.
Clgeme : gemi,kayik,
geme tohtagan yer : liman.
~ gemeçi : gemici.
/' gemeçi miner gemene : gemici
gemiyebiner.
• Kelime Mogolca Kele· -konupnak' ve kele
(n)'dil' i1cv i1gilidir. Buradabaskl fÎvelcrdekin.
den fl rlth bit min aidl kul1lruÎoyor. (pro. Dr.
Osman NNcdirn TOOI).
G
' /
ogem!f : Bk. gamus,
• geuth : köylü, köyehasolan.
",geng : geni~.
geng YÜTgegim tar boldu : genis
yüregim daraldr.
~ng:;r : sohbet etmek.
.gere : gerek.
sen geregedin maga : sen bana
gerektin.
/ ~ diJ ne gerekler : ne olursa
olsun.
o gerl : geri.
gerti : hakiki, dogru.
gerti et- : haklr çtkarmak, ispat
etmek.
~ i a.I.l- : hakikau söylemek.
gert ni!; : hakikat.
~rtisi z : dogru olmayan, yanhs.
gert me : yabani armut. -\-
e ges- : kesmek.
o gesek : kesek,parça. .
bir gesek epmek: : bit parça ekmek,

,
ginnik / goler
gi no ik.: göbek. (.)
gir- : ginnek. . erimni eki go/eg; bolmastn r
& giri~ir· : içine sokmak.
kocenun iki gömlegi olmasin.
Cl gi!ji : ki~i. insan. goletkj (*) : gölge.
, g iY~: . ek. (0) ~
'/ . giyim sckiJ. gom- : gömmek.
,", glYI : geYik. gomul- (.): gömülmek.
ormak giyiksiz ho/mos : onnan
geyiksiz olmaz.
gomu ~ : gümüs
(_)
slZglrsa, çtgar giyik : ishk çalsa, gomusçn : gümüsçü, gümüs islegeyik
çrkär.
yen kuyumcu
.,., giyin- : giyinmek. gO'(2)ka : kannca .
o giyindir- : giyindirmek. ö d
\i'F:talip, evlenrnek içîn bir kiza gon : g n, en.
la lp olan, güvey gong (*) : ~ . duygu, !!!ret, g~ J!!.1
gobeIek (0) : ~elebek. $U az busurman 'ugul ( dos
I gOb'(}-(') : köpük.
ho/mag. gongu (O)yok : su kiz
~ goç- ): göçmek. müslüman de~i l dost olmaya
" goçeragaç : dingil gönlü yok.
, goçur' (*) : göçürtmek. ," ~ ata gOllg" J - (*)baiada. bala _ gon -
(0) gu ° bavada : babarun gönlü
o goçurt- : göçürtmek, (akh) çocukta, çocugun gönlû
"«: godek (*) : manda yavrusu.-t havada.
rJ goger (*) : ~avi. gök rcnkli. ~ gor. (*): görmek.
gozlering ('"Jgoger ('"Jgoger ('"J gore (.) : göre.
: gözlerin mavi mavi. egorset- (.) : göstermek.
r~ gogurçun (.) : güvercin gorsetû (.) : gösterme.
~, gohç ek (.) : gOzel. ' gor u§. (.) : görO ~mek .
ar~) .men edim barmnan g~h- gorol : sehir.
çek . aralannda ben hepsmdeo
gOzeldüm.
gol ( ). göl
(0) . .
krO) .
r, go : mavi I
goler- : brr ifye katlanrnak, lai'-
mak tevekkülelmek
ç Olek J ( · ) : gOmlek.
22
~uçnJ*)g'oterm;g/ ·) : kÖlillü-
--
;
goz
A"e tahammületmek.
(0) •
Cl goz : göz.
(0)
go z- YGi: göz yasr.
go/*JklS- : göz kirpmak.
gozlerin (*Jyum_ : g özlerini
yummak.
o gozeJ(·) : gazel.
&!?zeldirek(·) :",gözlük.
/ gozeldiret' ) salgan buten goz
t) gorme/*), gözlük çikarmakla
(çrkannca) göz görm ü­
YOf.
~e.(.) : gözlemek, l!i~n ~mak .
/' gube(0) : Zlr!\.
Q
guç (*) : güç.
6 .lçten (*J: zorla.
guçli*): güçlü.
guçsiz ('"J: güçsüz.
gusten r-Jsalgan goznu('"Jnûru
bolmas : güçten düsen gözûn
nuru olnaz.
guçuk (.) : enik, köpek yavrusu.
gu&uk("')it holUT, it kart holur :
./ en It OIUI, It kärt OIUI.
gut): gOI.
gu/"'Jbaylam : gül demeti.
guldu r eY

24
H
hah : testi, gOAom.
halek et- : kan ~tmnak . ahûst etmek,
haha: (ha vo): hava.
bulandirmak,
haha: kOp
hali : simdi, hal.
hahar: haber.
haik : haik.
haç: haç.
karahaik ; ~AJ "baks (hallo).
baç sal- : htristiyanh~ 1 tenassur haiks : haIka, yDzDk.
etmek,
haikall : halkalt.
haç suga sal- : vafti z etmek. halta : sebze.
haç tûs : haç seklinde.
hamam : hamam.
hadir : kadlrckrymet, dururn.
hama n : daima, herzaman, sürekli.
aç hadirin tok bilmez : tok, açm
halini biJmez.
nogayfaga haman kyagiz atarlar
.' nogaylara her zaman mektup
atartar.
azm hadurn bilmegen kopnu(. )
hadullI bi/mes : 3210 kadrini bilmeyen,
ço~n kadrini bilmez. sintisiz.
hamanda : mütcmadi, Iasrlasrz, ke­
haiyeu : aptal,
hamtr r ham ur (yemegi).
Ilaiyeulik : aptal hk.
hamur : Bic. harrur.
hajat-hana : aprèshare.
hanç : öldürûcü yara
hajath : önemli.
hangkut : balrkçrl. •
hajlbuday : mrsrr.
hamm : harurn.
hak : hak. ücret. .
(0)
hakslZ : bedava.
hamis-gun : persembe.
hakd : akil.
hansu : komsu.
haklIl yok .'akh yok.
hap- : kapmak, rsum ak. Bk. hapha
pcüpçü : çerçi.
halall.; akrlh.
hak üsu : akrlsrz,
hapla- : havlarnak .
hakllgamuk : düsûncesiz, bafifmesrep.
har: her.
haplau : havlama.
hakim : tabib, hekim.
ha, bir : her bic.
hal : hal. durum.
halat: galat,. hata.
• Hu kelimezlinfn'nûn1d1 bir hili obbilir.
halça : hah.
Inn ut '~ k li ve iç bir yaban ku 'rninhl ile
birçok Jive ve Iglzllrdl biIinir. (prof Or. Os.
ml n Nedim..Iuntl.
•
harabat
harahat : harabe.
harakst: hareket.
harakalta bereka : harekette
bereket.
harakaçci : hareketli, gayretli,
harakatet- ; hareket etmek, çaha
göstermek, çalrsnak,
harala : raIa.
haram : haram,
ytqou haram olum pan : y~.
ma haram , ëlûm farzdir.
harap : harap.
haray : yaygara, çlAhk.
haray sal- : haykrrmak, bagrrmak.
harbuz : karpuz.
harip : garip, fakir,zavalh.
harj: harç.
harjla- : harç Odemek.
harp : harf.
har~iI1e- : saUa(n) mak..
hars : el çupma,
hars UT- ; el çrrpmak,
harsil1ek : salincak.
barügo : merdiven.
has : bas, sar,güzel.
nasdan bas IÛvar : pisten temiz
doAar.
basiret : yas, matem, den. elem, keder,
üaünrü.
h"'ih"l : hqh"l.
heç
hal'- : kasrmak, raramak.
halm. : kalmmak.
h"l,k : àjik.
hat : hal, yaZ!.
hatabu : ksdife.
hatmn blehr. : hakareteunek.
hau : bataklrk.
bau : avo
hauga bar- : ava gitmek..
bauçu : ave..
baulige, hauJiya : aptal, budala.
hava : Bk. haba.
baVik : havan.
hayban (hayvan) : hayvan.
baydat- : surmek. defetmek, pesine
dûsm ek.
haygeu :rembel.
haygeuge har gun boyram
tembele her gün bayram.
hayr : hayir , fayda.
hayrll : hayirh.
bayrao : hayran.
barda bayram. yokta hayran :
bollukta hayram, yoklukta hayran.
hayvan : Bk. hayban.
hazoa : banka, kasa, hazine.
hamaçt : bankees. kasace
heç : hiç.
he, bir-de : hiç bic de.
he, birisi de : hiç birisi de.
25

hlhçdlk : ars rzhk, yaramazhk.
bmçal : çocuk sab.
hsrdan t Adem elmasr .
hu-t : kentik,çenûk.
hlyat : niyet, rnaksat, hedef.
hlysr : fuyar.
hryh : çokluk, y.~n, hayli.
hlyh zamanlt : es~..
blz : daire, yuvarlak: biçimde .
h u arla- : izlemek, takip etmek.
hikmat- : hikmet. bilim .
toknu gozu hikmaua : tokun gözü
ilirridedir.
hilla : hile.
erkeklik on buso. toguzu hillafllr
: erkeklik on ise, dokuzu hiledir,
hlllacr : hileci.
hingkal : mann.
hisah : hesap.
hisabsa : hesapsrz.
hisab et- : hesap etmek.
hiz (hIZ, hizz) : iz, çizgi. .
masin arbam tuu : demiryolu
hatn.
hiz ~ : çizgi çizmek.
hokun- \-) : pisman olmak.
Jwkfbn~r("') algasagan acele
eden pisman clur.
homursha : kannca.
rrulay : l~tk, aydmhk.
•rt rlay el - : panldamak,
saçmak.
26
I
rste
honlU : komsu.
bonturlan- : homurdanmak.
hor: hor, istihfaf.
hor/uk : horlvJ" hor görme.
oktemIikni artmnan kidirip
YÜTÜT hor/uk : kibirin ardmdan
adimlayarakhor görme yürür.
baraz: horoz.
horla- : hor görmek, istihfaf etme k.
hors : düsmanhk. .
hozgal : çalkalamak, sarsmak, silkelemek.
huj u : pis, kirli.
hum : kum.
humar : kurnar.
bir çakka içki içken, eki keren
humor bolur : brr defa içilirse
iki kere kumar olur.
hurj un : hurç, beybe.
hurt : kort, kurtçuk.
hurtlan- : kurtlanmak.
el hunlansa tuz seber, tuz hWIlansa
ne seber? : et kurtlansa
tuz serpilir, tuz kurtlansane serpilir?
bnrtma : köpek bal.~r.
bu ylan- : huylanmak.
buylu : gururlu, kibirli .
hüner : hüner.
IS : koku, rayiha
IS gelegen : güzelkoku.
ISle • : koklamak, kokusunu almak.
~ iç: iç.
içingne : içinden, içinde.
o lç- : içmck.
f
içl getkenni iJtam biler .' ishal
olaru, donu bilir.
içimni guyeninnen (*) : gönlümün
acismdan.
içegen uy (*) : meyhane.
~: mumbar, ~uc uk,;..
-o içki : içki.
içkicçi : içkici.
o içir • : Içirmek.
Viçmay : iç ya~ , don yagr.
() ihtyar: ihtiyar, irade.
(] ijra: klra, icra.
ijrayaal- : kiralamak.
o ikram et· : selam vennek.
/ .i!:: asmak.
c ilbis : iblis.
i
o imik : Bk. yirnik.
inam : inanç, inanma.
fnand n -, : inandumak.
"mci : Incl.
/
c~: asrlmak, takrlmak, sallanmak.
i1mu : ilim.
~~:~.
imtihan : imtihan.
/ yalgançl genisine de iman rok :
yalancmm hakikatine inamlmaz.
/
~.' do~ru•.d~
inamhk : inançhk,
inamsulu: : inançsizbk.
inanggihs u : imansrz.
• lnam- : inanmak.
~ inamr..: inanmak,güvenmek.
cmçke : inee.
",me (in'e) : i~ n e .
27

I isbat
- Inl: kOçOk~.
_ IDsap: insaf,vkdan.
insapl. : insafll.
/
wapsu : insafSlZ.
irak: trak,uzak.
, !!Ek : kOçQk çengel,
. !~. : gülmtk.
--
irjay. : gOImtk.
~ irazi : f3Z1 . mernmm.
- iri· : crimek.
irit· : eritmck.
et- : tspat etrne.
isbathk : ispat etme,
isbayi : uslu, akilh cdepli.
isbaysan yablU1ay : tay gibi uslu
ve sevimli.
isharla: bez sumas,
tsset- : lS1tmak.
-' issi: 151, Steak.
issiet- (isul-) : ISttm.ak.
issi gili : nes'eli ~i.
Jarit et- : k1zartmak
28
I'
issiliJ: : sicakhk,
issol : biber.
~takan : bardak.
istal1ina : mëdär, reis.
istol: masa.
i§lag> : il~·
bjtan : don, iç donu.
it : it.
Jarie'
it hapla- : havlamak, ürümek.
itkiçu : mantar.
.dm t-gun : pazartesi.
itti : keskin.
iui tl- : keskinlestirmek, bilemek.
iy: bey.
iy. (1) : egmek, bükmek.
. iy. (2) : hol görmek, müsaade etmek.
.!rit: yi~t, delikanh.
izle- : izlemek, aramak.
izleu .'arama.
izüm : üzüm .
J
I
/
------------~
o kaba : basit,kaba, k öylü,
ana digen kaha dIT : ana diyen
köylüdür.
• kabak : kabak.
o kaban: yabani domuz.
kaban ÇalSUI ititnni : köpe~mi
domuz dalasin ki...
I ~: srra,dizi kat, tabakä, •
kabannnan : tebar tekrar, yeniden.
tf) kabU': kabir.
/:a/nrl", : kabristan.
kablT-'Gl : mezar ~t.
kabu: do~.
Cl kabuk : kabuk.
Cl kabui: lcabul.
l:abu/ bol- : razrolmalc.
K
~ : dalgalanmalc, kabarmalc,
/ heyecantanmak.
saga lcarap Jcabuna kangngalt
Ic4kur

kakJla
kak üa- : gak gak etmek.
kl!!Bç.; krzartrna,pasta.
(kalaÇl : kalaycr.
kalak t kürek, dümen.
käIakay:-Rus l3Pbs'.
~
o kalam : kalem.
~ku"8 kalam-kalam : kaslann
kalem kalem.
kalay : kalay.
kalay sûn- : kalay sürmek.
kalay UT- : lehimlemek.
c kalaYÇl : kalayct
kalayla- : kalaylamak. Q
kalgr- : uykuya dalmak.
lüffik : tutkal. kola.
(kalikla-;-fYäp~
kama : tereyap.
kamaoça : kemeaçe. ;9
Kama:V: .~eme,L.
alaYJm kamlingsu .' çözeyim kemerini.
Jt!malga...!!::..! giz;eme~ .
kam çr (kamuçu : kamçr. 0
kam ~ (kam~) : karrus.
o !c

kayrot
kayglSu : kaygusuz.
!

koltuk
koItuk : kolt uk (al u).
. komek (. ) : yardrm.
o komek(*) tl- : yardrm etmek.
& Iwmeklii · ) : yardrrn.
~ komeksiz (.) : yanhmsiz,
koruur (.) : kömür. (3
komuz : akordeon, k0E....uz.
konak: konak,konuk, misafir. c
konak er- : konuk etmek. o
J!on ak hk :~t
konguzak : böcek.
~ongngu!1tu : çmguak.
kop- : kopmak. b~lamak.
- kopt" yas : y~.
. kop- (.) : çn~ak .
kopka: kabuk,
"--'- (.)~
kopur : küprü.
kora- ;. mevcut olmamak , eksik 01-
mak. -
men bolmasam dagl nen~ Jwray
sen? : sen olmasam dahi neyin
eksik olor?
korgapo : kalay. •
, kork- : korkmak.
IwrkmDy : cesor, yUrekli, yigiL
korkû : kerku. €)
korkun. : lüyleri i1rpennek. 0
korkul~ : kcd:u. 0
korkunçlu : korkunç.

kuvar marat mudaslZ müyü,
kuvar- : kuru (t) mak.
çeçekler kaledi kuvanp, WW :
çiçekJer kurur.
J!J!L(.0) : rabat ve huzur, refah.
uyu (0) yoknu kuy(°) yok : evi
olmayarun rahau da olmaz.
laçm (kara laçm) : ~hin.
laktr eie : laktrdr etmek, yarenlik etmek.
laklrçl : gevece.
lapaka : bedenl,kan haAl olan.
rnadar : §Ck1I, taçrm.
f) rnablûk : mahlûk.
e mahsab : mezhep.
L
M
kûza e : neseli oIma.
kür: kOprü.·
kül·: gütmek.
kütürbk : harabolma, )'0«: olma,
~ : j8!1cJ, türkü.
kyagaz : Bk. kagrz. •
layhk : ada.
lepeke : saç lülesi, kakUI.
lepdengni taraysan : saçlanru
tanyorsun.
lezgili : lezgi.
mal: mal, mütc.
ma:ham : melhem. merhem.
malkuya : aptal.
rnabtamakhk : palavracrhk, farfara- 'smal'un : me1'un.
hk.
rnalyek : melek.
makar :ladin a~acl.
mamuk: parnuk.
makta- : Ovmek.
mamuk somalak : parnuk.
maktam : övgü.
maaat r Ruble.
makten- : ëvûlmek,
!Iangngllay : alm.
maktança : dalkavuk.
maral : ceytan, geyik .
maktau : övme.
mardaszz : SUUI'S1Z.
L marmalad: mannelad.
o marmar : mermer.
e muala : mesela,atJar SOzO.
'Cl mashara: §&ka.
misharaÇl : maskara, soylan.
mashara et- : ~ yapmak.
c JIUII8 :m.
mala· : birbirine sanlmak, bükmek,
sannak, dolamak.
may: Y&A.
mayl

A oguz
N
1
o
I
t naga : her De kadar•...ise de; gerçi,
ragmen.
€oakra : davul
nallakTaç.
: davulcu.
1IakT. sok- : davul çalmalc.
• namart : namert.
JtSmus : namus, vicdan, kanun
erni er oltunnes (*), ntJl1WS 01­
lWW (*j,: eri er öldürmez, namus(kanun)
Oldilrilr.
ftOntJLS1Jl : namusJu.
IlilI7WIZ : namussuz.
uDal: nal.
Dazberi§: minder, yasuk.
38
namartl1l Irag' yammas
menlin ÇUllSIyanmaz.
v nalal ber- : nalel etmek.
, nalgal· : naIIamal:.
'---
~t : kahraman.
nas : kir, pislik.
",nas.bb : mutlu.
nasdm.z : mutsuz..
Dasd1al : hasihat (oaslyel).
Dh : SÜS. tezyinat,
Duik : nazik.
.ne saki? : ne kadar?
Deçik: ne.
,Dogayb : Nogay.
ooobut : nohut.
enur (0) : our,lllk.
j ,'"r gök.sema
l
. I pbka :(: )ÜStah. utanrnaz.
@yr.- : yalan , vefasiz, hain, ikiyüzlü
, riyakàr.
oburluk: (0) : ser, kötülük, desise.
oobus- (0) : öpüsmek Bk. opoç
(0): öç
I !lÇar: pazar(yeri) , çar'jl Bk. ~
cççam : tarçm.
0 00 : cd.aies.
,
(*) : öküz,
c oh et- : ah çekmek.
o ohu : okuma.
-'C ohu·: ocumak, ö~mek, bilmek.
t) ohu bilmak : bilim.
ohugan : ckuma,
ohup ayagna çlk- : bastan sona
v okurnak,
e chut- : okutmak.
, ok-

omurgf osagat özü
omurge (omUrgö) (0) : ebedi olarak.
oor :sol. dogru.
yir bwlOll yazmaga lapmtly ongnglUl:
~da yazmam gereken
seyi dogru bulmuyonun.
ong yaHa : sola.
ong yayagun kim opl:en? I"J :
sag yanagunlkim öpet?
ong- : solmak, sararmak.
ene ongmagan geç ongmas. geç
ongmagan heç ongmas : erkenden
solmayan, sonradan solmaz,
sonralan solmayan hiç soImaz.
cngngarkcymak.
: tanzim eunek, yoluna
oogogo (0) : bir digeri, baska birisi.
seni esine gelmesin ongngoge
1°) barvmanlllp : baska birisi
ile evlenecegim akhna gelmesin.
ongngu (ong?) : sert. kabuk .
samursaJuu ongngu yok : sanmsag,n
sert kabugu yok.
, op-(*) : öpmek.
IlÇ (.) opmege (*) belngnen
yanaklanndan üç dela öpmege.
or (0) : bir jeyin üst k1sml.
orge (*) wap piJir el .' yukan
ya bakrpfikiret -
0/') bol· : yükselmek.
6rg6 , Ik· : yukanya çikmak.
on na : orada.
oprak (opurak) : elbise.
örlm : sokak, geçit. meydan.
Qraza : oruç
oraza lJU- : oruç tutmak.
\ordek (*) : ördek.
orte- (*) : yukanya ttrmanmak.
onnan : onnan.
orn u : meydan, yer. maha1.
ortak : ortak.
ortak üyge ot tû.Jsûn : ortak eve
nes düssön,
orten (*): alev, ates.
$01 uçglUl saldi bu çarluma orten(·)
bu lcm.klm içimde ate~
yaku.
oru m : nehic.
say O ~ W1tIlaJI. sallar ba)"lap .Keçer
bil : nehirden :'.:llIar tl3g:I.a­
YIP geçeriz.
oruo : yaw..
orus : rus.
os- (0) : bÜyÜMek.
~ osagal : 0 zaman, 0 saat.
osal : fena, körü.
~- : benzer olmak, benzemek, aym
olmak. oqamalc.
.rozil sbzge osamay .' sözü sözünü
OJtmaz.
esat- : benzetmek.tasvir etmek.
osau : benzerlik.
ot (1) : ot
ol (1) : 00. ale~.
ol lU/g.. ) : a~ diljm~ gibi,
hararetli. atesli .
er- (0) : gionek. geçmek.
l.ormeymen (.) aldtmnan etegenai
CW) : önümden gideni göremiyoum.
• otp sal- : at~ üstäne koymak.
otae r ouajc, çaYLT. çimen.
0iiW : gerdek odas r.
Oib~ :ocak .
o:r:-endise. süanu, düsünce, üzüntü.
dert , gam , kaygt. .
oyga tilJ- .' düsünüp tasmmak.
derin derin düsünrnek.
J oyla- : düsûnme k.
oyl~ : dÜlünme.
Oyiiiik : yüksük.
'-"'-----'
ölçe· : ölçmek.
yer ölçegen adam : mühendis.
öz (Ol) : Öl . kend isi.
oyo : sohbet, eglence.
cyna- : oynarnalc.
kagat oysu .' kart oyunu, iskambil
oyunu.
oyn..amaga zal : oyuncak.
oy081- : oynaunak.
, oyun : oyun.
oyunçak : oyun mëptelasr clan.
oyunçu : oyuncu.
oz- (1) : geçip gitmek, savusmak,
oe- (1) : birine üstün gelmek. asmak,
birisin i ba seyde geçmek
usuuJan sekirt otar : çuak usta­
Y' geçer.
ozokta : jüphesiz, pek tabü.
ozden (*) : özû sözü bic, asil, hür insan,'
.
OZfn (*) : vaW,UTnak,nehir.
am içinne kan ötenler ag"" :
onun içine kan aktyor bosara­
YOT.
zenggi (.) : üzengi.
ozge (*) : bir baska.
ozgege (.) çOllgngur (*) kazgan
OZU (.)tÜier : baskasrna kuyu
kazan,kendisi dÜjer.
ö
özüonüki: onun, kendinin.
özüDoiki et- : k.endine mal etmel/.
özü : kendisi.
40 4 1

paça (paçça) : padlsah, hükümdar,
sultan.
parçahk : padij3hhk (ülke).
paçahk-yol : sose yol, sultarun
yolu,
paça/lJ: )lOl uJlu yol : sultanm
yclu büyük yoldur.
pahmulu : yeteneldi
paklr : fakir.
paarhk: : fakirlik .
palçl kadm : fa lcr kadm.
pal sal- : fala bakmak.
palç.k : balçtk, kir. pis.
paJçikl, : kirli, Bk. bal.
pana : fena.
panar : (ener.
pap ay : ekmek .
parahat : sessiz, sakin. serbest.
parahos et- : serbest birakmak.
para Ia· : paralamak.
IQihe (. ) bulan paralap : krhç
ile parahyor.
pan : fan.
pastan : kavun.
pastan-bayllk bir aY"k .. kavun
zenginligi bit ayhkur.
pal.khk : günühkarhk.
pasman : pisman.
pay : pay.
payda : Iayda,
paydal.: faydah.
paydasu: faydasiz,
"Kelime Mogolcaolce"harp ganimeti"
lle ilgili gOrtlnQyor. (Prof. Dr. Osman
Nedim Tooa)
42
p
paydal· : faydalanmak.
payhamar: peygamber.
payhamartubalast : müslüman.
pelbançi : cambaz .
pent : d il~me .
perdeu : boyun atiJSI, al.
pereze r fU'UlC, tOrkuvaz.
~rvty : ilk.
goz/ering ( ilt) pervty almat
gözlerin ilk elmasur.
pes : fes.
peter : mesken. karargäh.
""tl< : haika. ilmik.
prrha : kondor.
pi3la : küçük bardak.
pik ir : fikir.
pikir et- : ftkit etmek, düsünmek.
pil : fil.
poç: post.
padene (0) (bodene) (0) : büducm.
pohla- : pislemek,kirletmek.
posaga : esik.
prahod : vapur.
pr uj un : helezoni yay.
puç bel- : bozulmakBk. purç.
pulan : birisi, bir kimse.
purç : kötü, berbat
purham : balkon.
pursau et- : kötülemek.fanetlemek.
pus: buhar.
wançl pUJ Ullnan tayar : ahçi
buhardan doyar.
pus ç,k. : buharçrcmak,
pU$urgan· : danJmak. danltmak,
rahathk : rahat hk, sükûnct.
rahmun : merharnet.
rahmun sebele- : merharnet ctmek.
yaralgalllm bitge rahmun sebete
: yaradamm, bize merhamer
sa ban : saban.
saban-sib irtk! : urrmk.
sabanna tegenek: tart· : nmuk ­
Iamak.
saba nçr : çiftçi.
sabanhk : çiftçilik.
sabrr : sabir,
sabtr et· : sabretmek,
sabrrhk : tevazu, edep, haddini bilme.
sa bu : vergi, bcrç, harç .
sabusgan : saksagan. Bk. sausban.
sadaga : sadaka.
sadaga dile- : sadaka Istemek.
sadagaç : sadakact, dilenei.
"ssdak kelimcli ~1oi ol ca b~"Tl iikh (h r ve 'ok
kJ!."l' m în S lin ~ ku U ~n ilit . bu r1. d~ bil )·a n.h ~ 1J k
t-ulUn.mUI milmkiln gölilnil)·Of. Pror. Dr. 0,.
ml n ~ ed irn TUM).
R
s
et!
rahmusia : mernametslz.
resce : araba yayr.
resta ra n : lckanta.
rezina : lastik.
rumka : küçük bardak.
sadagaçr : sadakacr. dilenci.
sadak : ok."
sagat : saat.
bussagat: barnen. derhal.
osagal : 0 zaman.
~gm . : bir seyin hasretini çekmek.
özlcmek, bir seyi veya kimscyi dûsünmek.
.
: äktl. düsünce.
sa gl~
sahat : Bk. sagat.
hk : d!}datli, ihtiyath, itinah. tedbirsakhk
: dikkadilik. uyamkhk
sakal: salcaJ .
sakaiyütugen : berber.
•sakla- : saklamak.
•saklau- : saklanmak.
saklau : saklama.
saklauçu : bekçi.
43
-I'

sal
saI (1) : ganimet.
saI (1) : sal.
say orunwJII sollar baylap ge~
çerbiz : S l~ nehiri sallan ba#1a-
YIP geçiriz. .
saI- : kcymak, yerleltinnek. saJmak.
salgan 'Jgar lazannan : kazana
ne konulursa0 çtkar.
sallam : selàm .
salam yoz- : seläm yazmak,
söylemek.
salam yibir- : selàm yaamak,
söylemek,seläm göndermek,
salamat : se1AmeL
salamat11k : selämet,
"" saldat : asker.
saldatga ç

I
/
siydik I suyru
siydik : sidik.
esok- (1) : sokmak.
/ sok. (1) (*) : sökmek.
sok. (sök-) (2) : sögmek.
/ 2
sok- : gurmak ,~
I -;- komuz sok- : kopuzçalmak:.
~ok makçl : vurocu , ~laYICI .
/ stytr sokmakçi bolur : sl~r tos­
Iayrcr olur.
sokur : kör.
sokurbol- : kör olmak.
· sol: sol.
... soltan : sultan.
~~ : soluma,nefes.
solu - : solumak:.
• somalak : parnuk.
~: sön mek .
,..I~ : a t s inW ·
song : sol. -
(*) .
songngu gun : cumartest.
scngngur- (*) : söndürmek
sopmak : _raya yolu...r
~ so~. •
soy- : gennek, uzatrnak....
/ '--' ~ -----.
/~k : taze, terruz.
I sazuk (*) sular lçkenblz : temiz sular
içeriz.
• sp içka : kibril (çik).
• stol (istol) : masa.
stol usta: marangoz.
wstoroz: bekçi gardiyan.
46
. studea t r ünlversite ögrencisi.
Su bistapol : Sivastopcl.
~sû : su.
sûgar- : sulamak.
" suh : sulh.
suh et- : suIhetmek.
(*) .
o sungngu : rmzrak. süngü .
.~.) : sürmek, kQ.valamak, defetmçk
.
su rat : resim.
surt- (*) : sürtrnek.
~rtk~ (· ): memem .
su rul- (*) : sürünmek.
~ sûsap : susama, susuziuk.
sûsapli : susamis.
sut : mahkeme.
'-- sU/ga tûshen adam : mahkemeye
düsen adam .
suy· (*) : sevmek, özlemek.
;) suinç (*) : sevinç,
suyû (*) : sevgi.
-suyun- (*) : sevinmek,
suyegen (*) : özleyis, hasrct.
~ suvegen (*) hiT gaz (*) :
/ körünözledig,i bir göz.
suyek (*) (süyek ) : kemik.
süyekli : kemlkli.
suyru (*)cibin: sivrisinek.
~
t:: sabagat. himmet, inayet, kerem ~: memleket vatan.
r pba!!i, ~eftali. pylt: ~.
.r~ ( ~ ahar) : sehir, ol"ytan: seytan.
c sahan Sahit.
• sahaüamar belge, döploma.
;'
/
jeytall,: seytan çarprms kisi.
§ek: sek, süphe.
e saih: seyh. c§ekirt: pkirt .
~t : hayrete d a~ (ür) mek . ~: Iïsrltadamk.
/' ~ mürekkep _~ : h3 zincir halkast .
"1.. §aki Wil: mürekkep ~ i~i. .§incir: ~
/ §aTp U: ~,~s il, perde. f ~ i~ : kebap ~i~
§a~ - : sasmak. avere dolasmak. paça- ~ ~ i§3 : ~i~
hk-yol ullu )'01. adanp, ja$lp getmez: . . ..
ana yol büyük yoldur, egn bügrü do- ~ ~ I~tJr : ~l~lnnek.
lasip gitm ez. butlan bugau, kullan n ~inc~i ~tiri p:
.. ~a t : sad, sen, neseli, baca,k~~m köstetler, kolJanm zincir­
Ier ~1~lnr.
· ~at bol: sevinçli olrnak, Je d I
§ ap : 0 ap.
.. §at et: sevindirmek. I kul
§koa:o .
• satuk: ferahhk, gilleryüzlülük. ' ( )
..§O §u : §u, o
· §atll habar: sevindirici haber. urada da
sonna:§ , ora .
• $otSIZ: nes'esiz. d dan
Jonnan §ura an ora .
· saular parlakhk, panlu, 1§lk, savk. I oX I
. jO ay: ",y c.
~ gecelerde ;ualasl yok (*) eken: gece - -
gibi böyle karanlik günlerde. .§orpa: çorba.
, uala ber·:tI1k vennek. §u§ku (jO§he, jO§ke): kIhç
§u: Bk. jO.
47

T
• tabilgaD: soka#aIlh.brrakIlarak bulunmusplç.
, tabD$-: kaqI1amak.
(> tabut: talmt
taga· : takmek.asmak.
I;l tabslr: taksir, kusur, ceza.
Q tahat: taht, sedir, minder.
IY taj: taç.
!!Is' : takmak.
-' takah baka : kaplumbaga.
- ""!

taya n
o tayan - : dayanmak.
sûga tayamma : suya dayanma.
o layau : dayak, desrek.
/ mek.
lavau sal.:. : dayamak, destekle-
I) tau : taze, sar, temiz,
tam- : temizIemek.
c tazala- : temizlemek.
te ber - : itmek, kakmak. dürtmek.
,1-- --- _
tegeneis.:~
/ tege nekli : dikenll.
legenekni bilep iui etmes : di·
ken bilemekle sivriltilmez.
tgin: bedava, bosuna. nafile. w
l!0;JliIL. ~~an . ,.
tek (tegin) : ...0 arak ...gibi
biz haripler saga tegin tugul (*)
dep: biz garipler, senin gibi degiliz.
'" tel : tel, bat.
teli : dcli.
teli cibin : yaban ansr.
.!.emtek : budala, aptal. ....
tem tek terisïn tas eter : budala derisini
kaybeder.
. , teD i ~ : nefes.
- leniS al- : nefes a1maJe.
teng : denk. 0
. bes banna1cla leng balmay : bq
parmag,n beli de bir olmaz.
t~ir i : !!!!!Jo '
Dter : ter.
~ .or bon: : harekeIettirmek.
" ter ek : a~aç .
ter en : derin.
/
,/ tij
.ttr&t=-: gözlemek, gözetJemek.
I terge" : gözeune, naret eune.
/ dikat etme.
/ terge uçi : uyamk, dikkatli.
teri: dcri. - ­
, te rk : terk, terketme.
Terk : Terek uma~l.
-ters : ters.
tt...rseygen : Iena, ters, elverissiz,
terseygen gun (*) : ters gün.
t~- : desmek. delik açmak.
..Ç.çgan balasI kap Ie$er : siçan
/ yavrusu torbä deler.
te#k : delik.
~Ik : cedde,e ..
!5: hafu.~. ~1k.@s)gUli.
tUlÇ turmay : huzursuz.
aç Icursalun, tmç Icu/allm : midem
aç, kulallm dikk atlidir.
brna • : nmak tamak.
b rnak: umak.
irnauç : bahçtvan tara~ l .
.t!I:..: dikmek. insa etmek.
:;til : dil.
?tilçek : dilcik.
oliJe- : dilemek.
tileu: dileme, ricaetme.
\!Ikau) kekeme.pepeme.
'Jtin. : dinmek.
::!kt:.: bir ~yin Uslilne dayanmak .
) tireu : day'anak.
tirgiz· : wrlltmek.
011Ul" tirgizer ,rol gungguNi~
o gOnkü I!"kJSI Olüyüdirilifr:--'
tirmen (ltrmennae~innen.
o l~ : d~.
/
t4 lerinjrjayta- : di~lerini ~. )tong- : donmak.
datmak. I!'ngko : kambur.

yamanni , tuhumuna karama
kötülerin akrabahgma bakma.
o tuk (.) : lal.
at aunagan yerde lJ4!*) ka/u;. :
lItffiOyruliIïgl yerde lal kahr.
" tukur- (*) : tûkürmek,
o tul: dul.
, lulku (.) : tilki.
/ lunegun (.) I dan, danka gün.
t> tura- : ufaIamak, lcesmek.
~ l (at) kosum taktrm.
v turea : tuma.
/ .lus (.) : renk.
LUS. (.) laJI.- : renk atmak.
_ tul (.) I ö~le yemeti yemek.
- !Jg..(*)~ : ö~le yemeAi ye­
/ mek.
o lUi (.) : dal, rüya.
e
luk
lUi (.) g.... (.) : dal gönnek.
e tusman (*) : dusman.
_ lUinalf: mahpus.
- lMlnak~. : Z;'ndana atmak.
...- t.!!l11äF --lJY: zmdan.
tuar :oavar.
ti1arç, : davarçobam. .
l uy· : etrafma bir lOyi ba~lamak , demet
halinde ba~lamnk .
luyak : lOynnk, tullnk.
at tuyagm toy basar : a1ln ayagma
tay basar.
/
/
t~ür
ctuye (.) I deve.
tuz: tuz.
tutga sal- : tuzlamak.
luzl" et- "tuzlamak.
luz (.) : düz, dogru, dürüst.
luz (.) yol : düz yol.
lui·) et- : dûzeltmek.'
tuzak : tuzak .
temir tusak tilJtD meni butuma :
ayagun demir tuzaga düstü.
tuzla- : tuzlamak.
luzluk (.) : dürüstlük, açl1dJk.
tübek: tüfek. ~
tubek (*) UT- : silahla etes etmek.
tubek: (*) at- : tüfek atmak.
tubek: (.) ot : barut.
® :içine sarmak. sarmalamak.
altun aulukka tüyi1p : alun beze
sanlrrus.
c t üyme : datme.
.tüyreuÇ.: topl y i@c.
, Iüyün : da~am .
IQyilllllbaz çeçilmes : da~ama ­
mUz çOziHmez.
tûken : dOkkan.
~ : de~ilikli~e u~mnk, de~ ilmek.
"türl· : dilrtmek.

yala /
(
yar
,-"
va: vah!
väkil: avekat.
vallah-bille: vallahi ve billahi.
v
uyustur- (0) : kansurmak,.r"'
~kopannak.
ya! : yal
ya : ya.. ya; ya.. veya ...
/ onbesinnegi bI JO erde gerek,
Y!L..Yerae gerei : on bëSifidcK"i
/ kiz ya erae olmalt ya de yerde
olmalt.
yabalak : baykus.
obur (') yabalak yimik : ugursuz
baykus gibi.
~- : savasmak,mûcadeleetmek.
~ : mücadele, savas,
~ : dolgunluk . belluk. semizlik.
yada : Bk. ya. e
yaga : yaka. 0
yagatas- : yakalasmak, birbirininya-c
kasma sanlmak.
yagts- : dövüsmek, vurusmak, çekis-
54
vvay-vayr vayvay!
evedro: kova
y /
mek, tarnsmak.
.l:agujaga.n : dayak, kötek.
yah : vicdan, merharnet.
-..::.--yah uçun (*J : merhamet için.
yah sal- : uyandirmek, tesvik,
tahrik etmek, tembilt etmek,
canlandlnnak.
~ ya h S I : iyi, dürüst.
yahsihk : iyilik.
~ : devir'5'~'
bu yakta .'hu devirde.
yak : yan (birininveya birseyin)
, yak- : yakmak.
yagmna : yaruna, yanmda.
.l:!!.=5·
.m : sükûn, hareketsizlik, sükûnet,
sessizfik,istiharat,dinlenme.
yal al- : dinlenme.
}E/

yar

- yet- : yetmek .
... yeti : yedi.
• yetilj:- : yetismek.
yez : pirinç (metal).
" ~ mLnrarkama yet ~uçu uruldu
.' benirnsuuma pmnç kirbaç ­
la vurul du.
yezik :.g3. silsile. _
,- -::YEi!Ji :""Siïäil.siJsilelL
~ yrgsl- : yikrlmak.
- Ylk - : yskmak.
,. )'.Igm rkorkak.
" ~ïhk , steak.
ysht- : rhtmak, rsumak.
./ (;f§ip Ol" ydllmtlS kcrkagm
58
ate ~1 rsttmaz,
~ ytrak : uak. uzak.
.. ytr t- : yinmak.
,..,. kw" ~ GUl Ylrw: bos kasik
agrz y .
.,;~ - : parlamak.
.. yn-nll au :parlakhk.
./ Iiban. : key~n enmek . nesetenmek.
~ b a ns : keyi f, nese.
J kokurekl e (..) tolgan denten yibanç
yok : gönüller dertte olursa,
nes'eolmaz !
yltxu- : keyiflendirmck.
yibatf : ncs'cli .
yibe k -ipck.
yiber- : göndermek.
/ yolda!j
sar ay I U§ ar n sa am Y'-
yolluz
I yolluz: yrldrz.
.yofuk- : !:ar§Jlasmak. Q.ulusmak.
/ ' alla lllkkan 0/1 bolmas
/ >:Q.!da kar~:JI~llan. )'o 0 _
maz.
lau tauga yolukmas. er erge yo­
{Ug UT : da~ daA:a kavusmaz, insan
insana kavusur.
/~ : ccnazc merasiml.
....... yo n~u _ : akhm oynalmak.
yongk uy : t.aJe l ~lk s I Z IJ k.
/ J'omak : saka , eglcncc, lalifc.
./ l ovgun: yaJem.
" yovuk : ~W,~.
/ yovuk get- : yakJal mak.
..l:Ql:: ;..,v,ok clmek, mahvetmck, tahnp
/" cunck.
Sibi rlege gelke n yimiJ. yoymagsr
: Sibirya'ya gitmek zörundayrm,
srm gibi beni yok etmc Ïöldûrme).
rotk ur . (-) : .Q!sOrmek.
....... yör.: rüyay. yormak, yorumlamak.
kazak ulangnga kara yörmede
auklU : rüyada bit kazak görmek
imdcläIellir.
• yuva~ : yavas.
..v.t!J va ~ lJ k : ~ V 37. u, edcp, swgdlhk.
yub urgan : yorgan.
~ uge n (' ) (yugen)(:): dlWn. ~
ersiz kal"n, yupensiz (.) al' er­
~ kekslZ kadm, yularslz atur,
• yuhJa- : uyuklamak.
/
I
1 yuhu : uyku.
.' yuk C - ) : yük.
yuk (-) arba : YOk arabasl.
I yukleJ-): yüklemck.
.yulk - : t lrtmak.
yüzüm
tulu· (- ) : ll ra ~ ctmçk, uSlura üc ka.
Zimak, ï.ühTmek,
• yumaja, : takla atm ak,
• yumur uk (yum r uk) : yumruk.
, yumur lha : yumuna,
yumurtha agi " y umurta aki.
· yumul"k (Y uml"k) : yumujak.
•yut- : yutmak,
• y utagan :y udum.
• yuz C*) : yûz (sayr).
ty uz· (- ) (y Ü7.').: yüzmck .
, yuzuk (-) : YOzOk.
• yün : YOn .
sireuden bir köy tuttum, ÛSlünne
yünü bulan : üstündc yünü bulu.
nan, sürüdcn blr koyun tutturn.
•yürek : yürck.
yergi bulgan- : midcsi bulanmak,
gönl ü bulanmak.
-yür ü- :y ül'Ümck.
yûrüd üm yollar .hu/an :yollarda
yürûdûm.
• yür ü~ : yü rüy ü ~ .
yür üt, :yürütmck.
yü züm : ëzüm.
59