You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ret <strong>qilinghan</strong> <strong>check</strong><br />
Adil ixtin chushup, hoshal oyge kirip keldi-de:<br />
--“Ahiri heliqi ayalni taptim, ahiri mana tipiwaldim “didi ayaligha qarap huddi latariye<br />
chiqqandek hayajan bilen.<br />
-- “Hee, bek yaxshi boptu, U ayalni mening bir korgum bar idi, hejep kop gipini qildingiz u ayalning<br />
“didi ayali guman bilen.<br />
-- Men uni izdewatqini top-toghra 20 yil boldi! Hudagha ming shukri, emdi mana konglum aram<br />
tapidighan boldi “didi u ayaligha qarap menmun bolghan halda.<br />
--Men ete birip uni korup kilidighan boldum, sizmu bille baramsiz-ya?<br />
--Yaq, yaq, siz awal berip korup kiling men kiyinchirek korup kilermen. Koprek resimler tartip<br />
kiling bir korup baqay.<br />
--Elwette shundaq qilimen-de.<br />
--Adil u ayal sizni tonuyalarmu? qandaq korushisiz ? ozingizni tutuweling jumu korupla yighlap<br />
ketmeng yene “ didi ayali shaytanliq qilip. Ular kechlik tamaq yigesh kop paranglashti , heli waqit<br />
bolup qaptu ,balilarmu uhlap qaldi , ete yene seher turisiz , sizmu aram eling “ didi ayali uninggha<br />
orun raslap bergesh .<br />
Shundaq qilip ular yitip qaldi. Adil bolsa uyaq –bu yaqqa orulup zadila uhliyalmidi, uning hiyalidin<br />
ashu ayal bilen uchirashqan ashu bir kun zadila ketmigen idi, arliqtin shunche yillar otken bolsimu<br />
u ayalning muyalim, yiqimliq, pakize chirayi we ochuq -yuruq mijeze zadila uning kallisidin<br />
ketmigen idi. U shu kunlerni esleshke bashlidi, Eslide Adilning dadisi bashqilardin zor miqdarda<br />
pul qeriz elip , charwuchiliq firmisi qurmaqchi bolidu , epsus pulni elip oyige kiliwitip<br />
ihtiyatsizliqtin yolda qeriz alghan pulni yoqitip qoyidu , aridin uzun otmey qerizdarlar pul alghili<br />
kilishke bashlaydu . desliwide dadisi her hil banalar bilen qerizdarni yolgha salidu, likin pul hili<br />
kop bolghashqa qayturushqa zadila amal qilalmaydu, shu seweblik Adilning dadisi<br />
qerizdarlarning pulini suylep kilishidin qorqup oz oygimu qaytip kilmeydighan boliwalidu .<br />
Qerizdarlar dadisi oyde bolmighashqa apisini qistashqa bashlaydu, apisi hijaletchilik we qorqush<br />
ichide intayin qiyin kunge qalidu.<br />
Bir kuni qerizdarlar yene kilip , adilning apisini qiyin -qistaqqa elip horlashqa bashlaydu , anisi<br />
dert –elem ichide yighlap qeriz qayturush mudditini azraq kichikturup berisni otunidu , emma<br />
qerizdarlar qetti yol qoymaydu , ular Adilning apisining gepige ishenmestin ,” sen bizge ash etip<br />
, nan yiqip bizni baqisen , qachan pulni qayturup berseng shu chaghda oydin ayrilimiz “ dep oyge<br />
kirip yitiliwalidu .<br />
Adil emdila 16 yashqa kirgen bolsimu, anisining bichare we amalsiz halitini korup,erlik ghururi<br />
we wijdani chidimay qerizdarlargha oqtek etilip berip ular bilen eliship eghir yarlinip<br />
dohturhanigha kirip qalidu. Aridin uzun otmey dawalinip yaxshi bolup dohturhanidin chiqqan
olsimu, Emma yene birmunche qerizni ustige artiwalidu. Apisi bir tereptin dadisidin ensirise<br />
yene bir tereptin oghlining biheterligidin ensirep zadila hatirjem bolalmaydu.<br />
Bir kuni apisi Adilni yinigha tartip:<br />
--“ balam senmu heli chong bolup qalding , boliwatqan ishlarni koriwatisen , bu yerde turiwerseng<br />
sanga heter kilidu , shuning uchun yurttin ayrilip , jahan kizip chongraq bir ishlarni qilishni ugunup<br />
kelsengmikin deymen balam , meningghu seni hergizmu yenimdin ayrighim yoq , sen eqilliq , heli<br />
ishlarni qilalaydighanlighinggha kozum yitidu “ deydu chushendurup .<br />
Adil apisining mehsidini derhal chushunup:<br />
-- “bolidu Apa, menmu shundaq oylawatattim, hatirjem bolung “deydu intayin ishenchi bilen.<br />
Shundaq qilip Adil mehellisidiki ikki dostti bilen oz yurttidin ayrilip chong sheherlerni nishan qilip<br />
yolgha chiqidu, apisi bolsa derwaza yenida ularni uzutup dua qilip, yighlap qalidu. Adil apisi bilen<br />
hoshliship oydin ayrilghandin kiyin yaqa - yurtlarda sersan bolup tarmighan japasi qalmaydu, ular<br />
her hil kemsitish, bozek qilish we harlashlargha uchiraydu. beziler ularni ishlitip pul bermey<br />
qoyghilisa , beziler ularning semimiyitidin paydilinip aldap yinidiki azghine pulinimu soqup ketidu<br />
, ularning yenida pul bolmighachqa piyade yol yurup , udul kelgen yerde yitip , uyqusiz , ach qosaq<br />
intayin qiyin ehwalda qilip , ademlerdin , jemiyettin putunley umidni uzup nime qilishi bilmey<br />
qarangghuliq ichide aldigha qarap kocha arlap mangidu .<br />
Ular yiza-qishlaqlardin otup kitiwetip bir qoraning aldidin otkende, eshik alda olturup koktat<br />
ahlawatqan bir ayal kozige chiliqip derhal apisini eslep qalidu, u ayalgha yiraqtin zeng silip<br />
qaraydu, u ayal murisige toq sosun renglik yaghliq artqan, mulayim we pakize kiyingen 40 yashlar<br />
chamisidiki ayal bolup, uning chighridin bir hil mihribanliq, adimilik chiqip turatti. Adil yenidiki<br />
hemraliri bilen meslihetliship u ayalning yinigha berip azraq Nan sorap elip yimekchi bolup, bir<br />
bisip - ikki bisip uning yinigha baridu.<br />
Ayal usti-beshi paskina we halsiz bu balilarni korup asta ornidin turidu we ulargha heyranliq bilen<br />
qarap soraydu:<br />
__” sizlerge nime boldi? Ukulirim nege barmaqchi? birsini izdemsiler ?<br />
-- Hede bizge azraq yimeklik bolsa bersingiz, biz tamaq yimigili nechche kun boldi, uning ustige<br />
tuzek uhliyalmay bekla yerip kettuq “didi Adil hijil bolghan halda. Ayal ularning tihi yash godek<br />
balalilardin ikenligni korup, ulargha cheksiz ich aghritti.<br />
--Way, ukilirim oyge kiringlar, men silerge bir nerse qilip birey “didi ayal ulargha koyunup<br />
Ular bir-birisige qarship , ayalning arqisidin tartinish we hijilchiliq ichide pakiz , <strong>ret</strong>lik bizelgen bir<br />
oyge kirip keldi , ayal ulargha aldi bilen issiq chay demlep , teyyarlap qoyghan qatlima nanlarni<br />
ulargha sunghash , nege birip , nime ish qilmachi ikenligni tepsili soridi . Andin sizler dem alghash<br />
sel olturup turunglar men silerge tamaq qilip birey dep tamaqqa tizdin tutush qildi.
Aridin uzun otmey ayal tamaqni elip kirdi:<br />
-- Elinglar ukilirim qosaqliringlar bekla echip ketti tayinliq toyghiche yenglar “ayal intayin<br />
qizghinliq bilen ulargha tamaq sundi, balilarning qosighi bekla echip ketken bolghachqa, tizdin<br />
tamaq yiyishke bashlidi, Adil tamaq yewitip kozliri liq yash elip, apisini eslep qaldi:<br />
--Balam sirtta japa tartighan boldung, bu jahanda yaxshi kishiler kop, bashqilargha yamanliq<br />
qilma, tirship ishlep aldi bilen qosighingni ach qoymighin juma balam, ishing epleshmise derhal<br />
qaytip kelgin.<br />
--towa dunyada shundaqmu yaxshi kishiler bar iken hee , bu nimidigen yaxshi ayal , tamaqnimu<br />
apamgha ohsash ohshitiptu “ dep oylidi , Adil ayalning qilghan yaxshiliqliridin qattiq tesirlendi ,<br />
u huddi qaytidin yoruq dunyagha kelgendek boldi , u anisidin ayrilghadin buyan bundaq yaxshi<br />
kutilip baqmighan , bundaq semimiy , keng qosaq ,mihriban kishige yoliqip baqmighan idi , ashu<br />
yaman kunlerde Adil hayattin we kelgusidin putunley umid uzgen idi , mana bugun Adil qaytidin<br />
yoruq dunyani korgendek boldi .<br />
Tamaqtin kiyin ular yene azraq sohbetleshti, ulargha yol korsetip nurghun ish tipishning we<br />
qandaq ishlarning qilish toghriliq mesliyetler berdi, balilar diqqet bilen anglap intayin soyundi.<br />
Tamaqtin kiyin balilar mangmaqchi boldi, likin ayal ulargha<br />
--“hazir nege barisizler kech bolup qaldi, bugun mushu yerde yaxsi uhlap uste beshinglarni yuyup<br />
ete seherde yolgha chiqinglar, mening balilirimningmu kilidighan wahti bolup qaldi “didi ulargha<br />
koyunup.<br />
Shundaq qilip bu ucheylen u ayalning oyide put –qollirini yuyup qonup qaldi. Etisi seherde ular<br />
uyqusigha qinip orunliridin turushti, ayal ulargha etigenlik nashta qilip berdi hemde:<br />
--mawu Nan we miwe –chiwelerni yolda yenglar, bu azghine pulni yol hirajiti qilinglargha “dep<br />
ulargha yol hiratiji uchun neq pulmu berdi.<br />
Bu ayalning semiy muhabiti, aq kongul we keng qosaq hisliti; Adil we dostlirni tolimu tesirlendurdi<br />
ular kozlirige yash alghan halda nime diyishini bilmey ihtiyarsiz mundaq didi:<br />
“ Hede , sizge nimedep rehmet eytishimizni bilmeywatimiz , sizdin alla razi bolsun , siz bizge<br />
yengi umid we ishenche berdingiz , bizge qol berdingiz , biz sizning bu yaxshiliqlirinigizni hergiz<br />
untup qalmaymiz , sizge choqum qayturimiz “ diyishti minetdarliq bilen .<br />
Adil ilham elip rohlandi kelgusi we kishilerge bolghan tonushini ozgertti. Jahan kengri, hayat qisqa<br />
bosimu, jemiyette yenila yaxshi, aq kongul kishiler kop iken, rezil we yaman niyetlik kishilermu<br />
yoq emes iken, ihtiyat qilish kirek ikendep oylidu u konglide.<br />
--Adil dostliri bilen ayalgha koptin- kop rehmet eytip chong we mezmut qedemler bilen ayal<br />
korsitip bergen terepke qarap yurup ketti, Adilning putun wujudi kuch- quwetke tolghan idi.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………<br />
Adil deslep bir zawutta , kiyin qurulush meydanlirida ishlep , nurghun tejirbiler toplidi we ugendi<br />
u kichigidinla zirek we eqilliq bolup kuzitishke mahir idi , shundaq qilip u qurulush meydanlirida<br />
bashliqlarning kozige korulushke bashlidi , U qurulush yitekchisi we matiryal bolum bashligi boldi<br />
, u qurulushqa ishlitidighan sirgha alahide qiziqip qaldi , chunki sir sodisi qiyin bolsimu paydisi<br />
kop idi , shundaq qilip u qoshumche sir sodisi qilip bir az pul tapti , ahiri ozi mehsus Sirchiliq shirkiti<br />
qurup putun sheherdiki qurulush orunlirigha sir tarqitip nurgun pul tipip ozi turuwatqan sheherde<br />
heli dangliq baylardin bolup qalghan idi , uning kishiler hewes qilidighan inaq ailisi we omaq<br />
perzentlri bolupla qalmastin soda - ishlirimu intayin yaxshi idi .<br />
Adilning ishliri tereqqi qilip sodisi bashqa sehelergimu kingeydi, u qolini qeyerge sunsa shu yerge<br />
yitidighan haletke keldi, Emma u yenila hatirjem yashiyalmidi, u her qitim tamaq yigende, her<br />
qitim oz muwapiqiyetliridin hozur elip pehirlengende, heliqi ayal koz aldigha kilip qandaqtur ozini<br />
biz hil “gunakar” his qilatti. Chunki Adil bu muwapiqiyetlirining keynide heliqi ayalning tohpisi kop<br />
dep oylatti.<br />
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………<br />
Adil kichini ene sundaq hiyallar bilen tang atquzdi, seherde u ayali we baliliri bilen hoshliship hiliqi<br />
ayalni korushke yurup ketti, u ayalning addirisi boyiche sheherdiki bir aililikler olturashliq<br />
rayongha kilip mashinidin chushti, derweqe ishik aldida uch -tot adem turatti, ular arisida bolsa<br />
chikilirige aq kirgen, ottur botliq, zilwa, korunishte tolimu yiqimliq bir ayalmu bar idi, bu ayal del<br />
Adil izdep yurgen hiliqi ayal Kamile hanim idi .<br />
Adil asta mashidin chushtide-de , sel tohtap u ayal terepke qarap mangdi hemde shu zamat hiliqi<br />
ayalni tonughandak qilip mezmut qedem bilen u ayal terepke qarap yiqinliship kilip Salam bilen<br />
korushti:<br />
--Hee, hede qandaq ehwalingiz? meni tonudingizmu ?<br />
--Taza tonuyalmidim ukam, likin sizlerning bizning oyge kilip tamaq yigininglar isimde. Mana bu<br />
resimler eyni waqitta chusken “dep yenigha eliwalghan burunqi resimlerni korsetti,<br />
--hee emdi esimge keldi, mana bu siz emesmu? Way. Siz hazir tolimu bestlik, tolimu kilishken<br />
adem bolup kitipsiz.<br />
--Esingizde bolushi mumkin bu yaq mening yoldishim Hemid bolidu, bu ikkisi mening qizlirim<br />
Halide we Hamide bolidu dep ikki yinida turghan kizlirini tonushturdi.<br />
--Adil ular bilen intayin qizghinliq bilen bir-birlep korushup salamlashti.<br />
--qeni oyge kirip paranglishayli “didi yoldishi Hamid,<br />
--Shundaq qilayli, --yurung ukam, yurung, weyey turup qitipla qaptimenghu?
-- Ular oyge kirdi, ular qaytidin salamliship paranglashti, way hede men sizni aran taptim, kop<br />
qetim sizge het yazdim, likin hishqandaq jawap alalmidim—<br />
-- Shundaqmu? Nime uchun meni izdep kettingiz “didi ayal heyranliq bilen<br />
-- Hede sizning mijezingiz peqetla ozgertmeptu jumu, .<br />
-- Yaq, yaq qirip kettim “didi ayal kulup turup, uning kulkisi shunchilik azade we yiqimliq bolup<br />
kishige rahet bi<strong>ret</strong>ti.<br />
--Sizning ishliringiz qandaq, bala –chaqiliringizchu?<br />
--ishlirim bek yaxshi, aile ehwalimmu yaxshi. Ikki balam bar.<br />
-- Hee, mundaq deng ular kelmeptighu? ular kiyinche kilidu .<br />
--Nime soda qilisiz?<br />
-- Binakarliq sodisi hede, qurulusqa kireklik material sodisi, ozemning bir qurulush shirkitimbar,<br />
yene bashqa ishlarnimu qilimen.<br />
--hee katta bolup kitipsizde bek yaxshi boptu.<br />
--Sizning ehwalingiz qandaq?<br />
-- Bizmu yaxshi kitip barimiz, mana siz korgendek turuptimen –<br />
--Hazir nime ish qilisiz hede?<br />
-- Yoldishim bir ashhane achiti, menmu uninggha yardemliship ishliship biriwatimen “didi ayal<br />
chushundurup?<br />
--shundaqmu, yaxshi boptu? Soddisi qandaqraq, orni nede? Dep soridi Adil sodigerge has otkurlik<br />
bilen.<br />
--Yaman emes, her halda bolidu, her kuni seher turup, kech yitip digendek tirship ishlep ikki<br />
balining oqush pulini tolep oqitiwalduq. Yiqindin buyan bilim aghrip yoldishimgha taza yaxshi<br />
yardemde bolalmay, adem teklip qilip ishlitiwatimiz “didi ayal.<br />
--Adil, ayalning chirayidin qandaqtur birhil harghunliqni hisqilghandek boldi-de, uning qandaqla<br />
bolmisun bir yardem qilish oyi bar idi, shu arqiliq ozing rehmitini eytishni oylawatati.<br />
--Ashhanining orni nede? Berip kurup baqsam bolamdu didi bir ishni konglige putkendek qilip.<br />
-- Hee, arlighi yiqinla korsingiz elwette bolidu, ukam.-<br />
shundaq qilip ular Adilning mashinisida ashhanigha yitip keldi. Ashhana kichik bolup, pakiz we<br />
<strong>ret</strong>lik idi. Qini ukam olturung men sizge bir tamaq qilip birey “dep hizmetchi hadimdin pertuq<br />
kelturup, epchillik bilen tamaqqa tutush qildi, ayalning herketliri shunchilk epchil we tiz bolup<br />
uning herketliridin uning uzaq mezgil chiniqqan usta bir ashpez ikenligini bilgili bolatti.
Aridin uzun otmen, Ayal nchike sozulghan bir tehse lengmen bilen mizilik puraqliri dimaqqa urup<br />
turidighan qorma elip kilip Adilning aldiki ustelge qoyup qini ukam titip beqing” didi ,<br />
Adil way bekla tizghu ? didi -de . Ijtiha bilen bir demdila lengmenni soqiwetti :<br />
--hemde, way alamet ohshaptu hede, bundaq yaxshi tamighi bar ashanining sodisi choqum<br />
yaxshi bolidu. Rehmet hede, u razimenlik bilen.<br />
--Adil qeghez bilen aghzilirni iytip bolup, kastumning qoyna yanchughidin bir chek deptiri chiqirip,<br />
ayalning namida bir <strong>check</strong> yizip, ornidin turdi-de ayalning yinigha kilip uninggha sundi, hede bu<br />
mening azraq konglum, qobul qiling.<br />
Ayal <strong>check</strong>ni qoligha elip korup chochup ketti, bir milyon, bu nime pul?<br />
--Hede sizge berdim, u sizning?<br />
-- -- Way bu nime qilghinigiz. Bir milyon, way nime qiliwatisiz , ukam bu bekla kop pulghu? Chaq<br />
-chaq qilmang “didi kulke arlash.<br />
Hede , mening hayatimni ozgertken siz , siz bilen korushken ashu kundin tartip ta bugunge qeder<br />
mening ishlirin intayin yazshi, rawan bolup keldi , men kop kishilerni kordum , nurghun ishlarni<br />
beshimdin otkuzdum , bugun alla nisip qilip mana yene 20 yildin kiyin siz bilen korushup<br />
olturuptimen , mende bashqa hishqandaq mehset yoq, peqet we peqet sizning ashu yaman<br />
kunlerde manga qilghan yaxshiliqliringizni qayturush . Halas.<br />
--Hee, ukam u qanchilik ish idi deysiz, mendin bashqa kishi bolsimu shundaq qilar idi.<br />
--yaq men intayin estayidilliq bilen oylandim, mende pul kop, sizge buningdin kop bersengmu<br />
erziydu, hede qobul qiling.<br />
--Ayal oylinip olturmay <strong>check</strong>ni tizla <strong>ret</strong> qildi.<br />
--rehmet ukam, buni men qobul qilalmaymen, yaq qobul qilalmaymen, konglingizge kop rehmet,<br />
ayal tolimu keskin we qet’i idi. Adil tolimu heyran qaldi:<br />
--hede, akimiz bilem meslihet qilip biqing, bu mening konglum. yaq ukam men yoldishimni<br />
chushimen u hergizmu mihnetsiz kelgen pulni almaydu , ukam bu pul bizge tewe emes ,<br />
chushinishingiz kirek , men normal turmushimni buzghum yoq , pul yaxshi nerse u nurghun<br />
ozgirishlerni elip kilidu , men a’ilemdin we hazirqi turmushumdin bekla razi , bizge kop pulmu<br />
kirek emes , uning ustige balilarmu chong bolup bizge eghirini salmaydu “ didi ayal chushendurup<br />
Adilning kongli hesh boldi, u amalsiz qaldi, u ishlarning bundaq bolushini oylapmu baqmighan idi.<br />
Adilning ayalgha yardem qilip, ozining rehmitini eytip, ayalning yaxshilighini qayturup u dunya bu<br />
dunya ismiy –jismigha layiq Adil bolmaqchi idi.<br />
Birdinla Adilning hiyaligha yene mundaq bir oy keldi;
---Hede, bu ashhane sel kichik iken, men meblegh silip chongraq bir ashhana achayli, siz<br />
bashqurung, bu tekliwimni qobul qilarsiz emdi?<br />
Ayal kulup ketti. Way ukam men tereqqi qilip beyip ketsem, siz meni tonuyalmay qalisiz, shuning<br />
uchun mening mana mushundaq turghunum yaxshi, rehmet ukam. Ashhana bek chong bolup<br />
ketse, bashquralmay kunde ghem qilip hatirjem yashiyalmay qalimen, hatirjemlik mohim,<br />
salametlik mohim, men halal emgek bilen yashap ugunup qaptimen, ukam. Kechurung.<br />
--Adil emdi amalsiz qaldi, nurghun kishiler pul uchun nime ishlarni qilmaydu?! Beziler pul uchun<br />
bashqilarni aldaydu, beziler pul uchun sitilidu, yene beziler pul uchun uruq-tuqqanliq we erhotunliqtimu<br />
tanidu, azraq pul we payda uchun ozining eng yiqin kishiliri aldap qoymichiliq<br />
qilidighan namertlermu az emes, Pul noweti kelgende wijdan we ehlaqning olchimu bolidu. Pul u<br />
kuchning, bayliqning we nam-shoh<strong>ret</strong>ning simwoli bolsimu, biraq ene ashu bichare pul bu<br />
ayalning aldida putunley menisini yoqattqan idi. Adil pulning qedri -qimmitini, rahitini we rolini<br />
ilgiri taza kop korgen idi, epsus emdi mana bu ayal aldida u ozni tolimu ajiz we charisiz his qildi<br />
hemde ayalning bu hislitide apirin oqup uninggha tihimu qayil boldi.<br />
Adil ayalning pul we mal-mulik aldida qilche tewrenmes hislitige qarap ayalgha bolghan hormiti<br />
hessilep ashti. U ayalgha ahirqi qetim bir reklip berdi:<br />
--Hede, aldimizda “Mihri shepqet yetkuzish kuni “kilish aldida turidu, shuning uchun men sizni we<br />
ailidiingliringiz ni bizning oyge kilip mihman bolup kitishke teklip qilimen, buningghighu maqul<br />
bolarsiz?-- Hee, bu teklip bolidiken elwette qobul qilimende.<br />
--Alla buyrisa oydikiler bilen choqum berip bala-chaqiliringizni korup kilimiz. Mana muchundaq<br />
birip - kilip tursaq, huddi bir tuqqanlargha ohsash otimiz emesmu ? yaxsi tuqqanlargha pulning<br />
nime hajiti ? Insan uchun eng kirek nerse muhabet yene wapadarliq bilen koyunish emesmu?<br />
Adil ayalgha oz oying adirisi we telhpone nomirlirni qaldurup, intayin razimenlik bilen mashnisini<br />
heydep oyige qarap yolgha chiqti. U yolda kitiwitip mashinida daim yaxshi korup anglaydighan<br />
Seneber Tunsun ijrasidiki “yashnisun! “namliq CD ni qoydide nahsha milodoyisigeegiship mundaq<br />
misralarni oqidi .<br />
Yoleksizni yoligenler yashnisun,<br />
Yogeksizni yogigenler yashnisun.<br />
Ozi almay yamhur yaghsa asmandin ,<br />
Elge yamghur tiligenler yashisun .<br />
Halidin ketken gheriplarning bashida<br />
Chiraq yiqip tunugenler yashnisun ! ………