DEVEdergi

More documents

Recommendations

Info

İbadiyye mezhebi İslam düşüncesinden ilk ayrılan ekol olan Hariciyye mezhebinin diğer Müslümanları kâfir ilan etmesi ve büyük günah işleyen kişileri müşriklikle suçlaması gibi aşırı görüşlerine karşın ayrılmış bir koludur. İtikadi görüşlerinde çokça Sünni ve Mutezili’nin görüşlerinden çokça etkilenen İbadiyye diğer Harici görüşler gibi çeşitli kitleler etrafında kapalı bir görüş olmadığını ve bu şekilde günümüze ulaşabildiğini görmekteyiz. Hariciyyenin ılımlı ve günümüze kadar ulaşabilmiş tek kolu olan İbadiyye mezhebinin önce kuruluş ve gelişim süreci daha sonrasında ise devlet anlayışları, hadis usulü ve itikadi gorüşleri incelenecektir. 1)KURULUŞ VE GELİŞİM SÜRECİ: İbadiyye ismini kurucusu olarak kabul edilen Abdullah b. İbaz’dan almaktadır. Kendilerini ‘ehlül iman ve’l istikame, ehlül adl ve’l istikame, cemaatül müslimin, ehlü’d da’ve’ gibi isimlerle de adlandırmaktadırlar. Mezhep hicri 65 yılında Nafi’b. Erzak’ın Harici olmayan Müslümanlar hakkında ortaya koyduğu görüşleri aşırı bularak katılmayan Abdullah b. İbaz’ın önderliğinde Basra’da kuruldu. Lakin İbadiyye’nin başlangıcını Abdullah b.İbaz ile göstermek doğru olmayacaktır çünkü öncesinde de benzer fikirlerin o bölgede bulunan çeşitli guruplarca zikredilmekte olduğu görülmektedir. Abdullah b.İbaz dönem içerisinde Cabir b. Zeyd’in fikirlerinden etkilenmiştir. Daha sağduyulu ve sünnetin sınırlarında bir tutum sergileyerek çeşitli gurupları da yanına çekmiş ve o dönemde yaşanan Harici isyan hareketine karışmamıştır. İsyanın başarısız olmasıyla birlikte ılımlı fikir güçlenmiştir. Hayatı boyunca Medine savunması dışında hiçbir harekette aktif rol oynamayan Abdullah b.İbaz gurubunu gizli ve pasif bir şekilde muhafaza etmeyi başarmıştır. Emevi idarecileriyle dostane ilişkiler kurup halife Abdulmelik b. Mervan’ın mektubuna temel ibadiyye esaslarının kısa bir açıklaması niteliğinde bir mektupla cevap vermiştir. Halife Abdulmelik b. Mervan’ın ölümünden sonra o dönem patlak veren İbnü’l Eşas’ın isyanına katıldıkları gerekçesiyle Irak valisi Haccac b. Yusuf İbadi ileri gelenlerini Ummana sürgün etmiş bir kısmını ise Basra da hapsettirmiştir. Haccac’ın ölümünden sonra İmam olarak seçilen Ebu Ubeyde Basra İbadilği’nin bir propaganda ve eğitim merkezi olması için çeşitli faliyetler göstermiştir. Basra’da bir ihtilal hükümeti kurmaya başlayan Ebu Ubeyde yetiştirdiği öğrencilerini tüm İslam coğrafyasına dailer olarak gödermiştir. Bu dailerle birlikte mezhebin Mağrib, Yemen, Umman ve Horosan’a yayılmasını sağlanmıştır. Dailerin faliyetleriyle birlikte çeşitli bölgelerde irili ufaklı ayaklanmalar meydana gelse de Basradaki İbadiler kimliklerini saklamaya devam etmişlerdir. Ebu Ubeyde’nin ölümünden sonra Basradaki İbadi hareket zayıfladı. Bu hareketin yerini Yemen İbadiğine bıraktığı söylenilebilir. Yemende İbadi hareketi kapsamlı olarak Hadramut bölgesinin ileri gelenlerinden Abdullah b Yahya’nın Ebu Ubeyde’nin Mekke’ye dai olarak göderdiği Ebu Hamza Eşşari’nin fikirlerinden etkilenp kendisini Hadramut’a daveti üzerine başladı. Burada Abdullah’a imam olarak biat ettiler ve kendisine ‘Talib-ül Hak’ ismini verdiler. Sonrasında gelişen hareket 4
San’a ve Yemen şehirlerini ele geçirdi. Hicri 129 yılının Hac mevsiminde komutan olarak gönderilen Ebu Hamza ve yanındaki 1000 kişilik kuvvet ile Mekke’yi devamında ise Medine’yi ele geçirdi. Sonrasında halifenin gönderdiği 4000 kişilik orduya yenilen İbadiler’in Ebu Hamza ile birlikte çoğu öldürüldü. Hayatta kalanlar ise Umman’a kaçtı. Bu hadiseden sonra Yemende bir daha İbadi bir hareketin meydana gelmediği görülmektedir. Bu olaydan iki yıl sonra Umman’da çıkan isyanla Umman ibadi imameti kurularak başına Cülenda b. Mes’ud getirildi. Cülenda kısa zamanda öldürülünce kısmi bir yıkılma dönemine girildiği gözlemlenmektedir. Sonrasında çeşitli imamlar gelsede Gassan b. Abdullah döneminde Umman İbadi devletinin merkezi oldu. Basradan İbadi ileri gelenleri bu dönemde Ummana getirilmiştir. Abbasilerin Umman’a düzenlediği sefere rağmen bölgede varlıklarını sürdürebildikleri görülmüştür. Sonrasında imamete gelen Ebü’l Kasım imamette şura yerine cemaati savunması üzerine ‘imamü’d difa’ şeklinde adlandırılmış ve açtığı yol ortaçağda da varlığını sürdürmüştür. 16. yy den itibaren genel olarak veliaht sistemiyle yürüyen bir imamet şekline bürünmüştür. İbadiliğin varlığını sürdürdüğü bir diğer bölge ise kuzey ve doğu Afrika’dır. Kuzey Afrika’ya dailer aracılığıyla gelen İbadilik büyük isyanlar başlatmışsa da bu isyanlar Abbasiler tarafından kanlı olarak bastırılmıştır. Sonrasında ise çeşitli sebeplerden doğan imamet kavgası sonucunda Nükkariyye ve Vehbiyye olarak ikiye ayrılmışlardır. Doğu Afrika’daki İbadilik ise Umman’dan Sudan’a gelen tüccarlar aracılığıla bu bölgeye taşınmış ve buradan da Zanzibar ve Gana’ya yayılmıştır. Günümüzde İbadiler'in büyük çoğunluğu Umman Sultanlığı'nda yaşamaktadır ayrıca Tunus'un Cerbe adası, Tanzanya ve Zengibar’da belirli bir İbadi nüfus barınmaktadır 2)DEVLET ANLAYIŞI: Yukarıda gördüğümüz üzere İbadiyye başlangıcında pasif ve barışçıl bir yol izleyerek izlediği mutedil tutumu zaman içerisinde siyasileşmiştir. Çeşitli sebepler ile Emevi ve Abbasi Hilafetini kabul etmeyerek ortaya koyduğu devlet mekanizmasını yanlış bulmuştur. Oluşturdukları devlet mekanizmasında Hz.Osman’ın ilk dönemine ve Hz. Ali’nin tahkime kadarki döneminde olan halifelerin yaptığı işler kaynak olarak kabul edilmiştir. Fikirlerine göre sonraki süreçte hilafet bozulmuştur. İbadilikte devlet anlayışı yazıda imamın vasıfları ve seçimi ve devletin görevleri konu başlıkları etrafına incelenecektir. a)İmamın Vasıfları ve Seçimi: İmamet müessesesi İbadiyye mezhebinde çok önemli bir yer tutmaktadır. İmam olacak kişinin çeşitli özellikleri bulundurması gerekir. Bu konuda diğer Sünni ve Şii mezhepler ile arasında farklılıklar vardır. Bu farklılıkların en büyüğ Ehl-i sünnetin ‘’imamlar Kureştendir’’ hükmüdür. Bu hükmü diğer hariciler gibi reddederler. Bu sebepten ötürü pek çok mevali’nin (Ara olmayan Müslümanlar) harici saflarına katıldığı bilinmektedir. Bunun yanın- 5
Page 1 and 2: süreli sosyal bilimler çalışmal
Page 3: 3
Page 7 and 8: kadar törpülense de radikal olan
Page 9 and 10: Eudaimonia antik Yunan etik anlayı
Page 11 and 12: 11
Page 13 and 14: yaparlarmış. Tefekkür tek insan
Page 15: nı anlamı taşımaktadır. Meriç

DEVEdergi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?