Sayı1

SAĞLIĞIN BİLİŞİM YOLCULUĞU
Farklı açılardan sınıflandırmanın mümkün olduğu
verilerin bir türünü de açık veri teşkil etmektedir. Herkesin
erişebileceği ve paylaşabileceği açık veri, ticari amaçlar da
dâhil olmak üzere her türlü amaç için kullanılabilir olmalıdır.
Veri, ancak herkesçe kullanılabilir, yeniden kullanılabilir
ve paylaşılabilir ise açık veridir. Kural olarak açık verilerin
kullanımı için herhangi bir bedel talep edilmemelidir.
Bununla birlikte verilerin açık veriye dönüştürülmesi sürecini
sürdürülebilir kılmak için verilerin üretim ve dönüşüm
maliyetini geçmeyecek şekilde makul bir bedel belirlenebilir
(EU Data Portal, 2018).
Diğer taraftan “açık kamu verisi” kavramının tanımı,
2007 yılında ABD’de “şeffaf kamu” paydaşları tarafından
yapılmış ve açık kamu verisinin unsurları belirlenmiştir
(Open Government Working Group, 2018). Bunlar; bütünlük
(verilerin tamamının açık hale getirilmesi), özgünlük
(verilerin kaynağından temin edildiği şekilde, değiştirilmeden
sunulması), güncellik (verilerin gecikmeksizin sunulması
ve devamlı güncellenmesi), kullanılabilirlik (verilerin tüm
amaçlarla kullanılabilir olması), okunabilirlik (verilerin
makineler tarafından otomatik işleme tabi tutulacak bir
yapıya getirilmesi), sahipsizlik (verilerin herhangi bir kişi
veya kuruma ait olmaması) ve lisanssızlıktır (üzerinde hiçbir
fikri mülkiyet hakkı bulunmaması) (Open Government Data
Principles, 2018).
Kamu verilerinin açık hale getirilmesi neticesinde; özel
sektörün bu verilere erişimi sayesinde Ar-Ge faaliyetleri
desteklenir, kamu yönetiminde şeffaflık sağlanır, ürün
ve hizmetler gelişir ve tüketicilere bilinçli tercih imkânı
sunulur, başta ulaşım ve bilişim olmak üzere altyapılar
desteklenir, yapılacak bilimsel çalışmalar sayesinde bilime
katkı sağlanır (Government of Canada, 2017). Dolayısıyla bu
sürecin, toplumun tüm kesimlerine ve tüm paydaşlara büyük
faydaları bulunmaktadır.
AB’de, kamu verilerinin yeniden kullanımı konusuna ilişkin ilk
Direktif olan 2003/98/EC sayılı Direktif, 2003 yılının
Kasım ayında yürürlüğe girmiştir. Bu Direktif, 2013 yılının
Haziran ayında yürürlüğe giren 2013/37/EC sayılı Direktif ile
yürürlükten kaldırılmış, konuya ilişkin ihtiyaçları daha iyi
karşılayan bir takım kurallar öngörülmüştür. AB’nin ‘Dijital
Tek Pazar’ Stratejisi kapsamında Eylül 2017 tarihinde AB
Komisyonu, kişisel olmayan verilerin AB içerisindeki serbest
dolaşımına ilişkin yeni bir Tüzük teklif etmiştir (European
Commission, 2017).
Dünyada kamu verileri, ‘data.gov’ olarak adlandırılan
internet siteleri üzerinden erişime sunulmaktadır. ABD (data.
gov), İrlanda (data.gov.ie), İngiltere (data.gov.uk) ve İspanya
(datos.gob.es) iyi uygulama örnekleri olarak gösterilmektedir.
Sağlık verilerine özel açık veri portali olarak ‘healthdata.gov’
ön plâna çıkmaktadır.
Türkiye ise 2012 yılında Açık Yönetim Ortaklığı Girişimi’ni
(Open Government Partnership) destekleyen ülkeler
arasına katılmıştır. Ülkemizde kamu verilerinin açık hale
getirilmesi ve açık veri portallerine ilişkin hükümler İçişleri
Bakanlığı 2010-2014 Dönemi Stratejik Planı (Kalkınma
Bakanlığı, 2009) , Başbakanlık 2011–2015 Dönemi Stratejik
Planı (Kalkınma Bakanlığı, 2010), 2015-2018 Bilgi Toplumu
Stratejisi Eylem Planı (Kalkınma Bakanlığı, 2014), ile 2016-
2019 Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planında yer alıyor
da olsa (Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı e-Devlet
Portalı, 2018) , kamu kurumlarının bu konuya yeterince
ağırlık vermedikleri görülmektedir. Nitekim ülkemizin açık
veri portali henüz hizmete girememiş, birkaç örnek haricinde
kamu kurum ve kuruluşları tarafından bu konuda bir proje
geliştirilerek tamamlanabilmiş değildir.
Verilerin önemli olmadığı ve kimsenin ilgisini çekmeyeceği,
ilgili kurum veya kuruluş için fayda sağlamayacağı, verilere
ilişkin çok sayıda soru ve talep gelebileceği, verilerden farklı
çıkarımlar yapılabileceği, verilerin doğru olmayabileceği ve
bu nedenle itibar kaybının söz konusu olabileceği, verilerin
hazırlanmasının çok maliyetli olduğu ve benzeri sebeplerin,
açık veri projelerinde sıkça karşılaşılan engellerden olduğu
ifade edilmektedir (EU Data Portal, 2018).
28