You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TÜRKÇE VE TÜRK KÜLTÜRÜ 6 - DERS KITABI
TÜRKÇE VE
TÜRK KÜLTÜRÜ
BU DERS KİTABI
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞINCA
ÜCRETSİZ OLARAK VERİLMİŞTİR
PARA İLE SATILAMAZ
Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin
5 inci Maddesinin İkinci Fıkrası Çerçevesinde
Bandrol Taşıması Zorunlu Değildir.
:
:
TURKCE
VE
:
.
:
:
TURK KULTURU
6
Yazar
Yusuf DOĞAN
Talim ve Terbiye Kurulunun 15.05.2018 tarih ve 77 sayılı
kararıyla 2019-2020 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle ders
kitabı olarak kabul edilmiştir.
1
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ................................................................................
DERS KİTAPLARI DİZİSİ ......................................................................................................
Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve
şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
Editörler
Özay KARADAĞ
Bayram BAŞ
Selçuk Beşir DEMİR
Program Geliştirme Uzmanı
Özge Can ARAN
Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı
Selçuk Beşir DEMİR
Rehberlik Uzmanı
Ali ESGİN
Danışmanlar
Abdurrahman GÜZEL
Taner SEZER
Görsel Tasarım Uzmanı
Demet ÇINAR
ISBN:
Millî Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığının ............... gün ve .......... sayılı
kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün
.............. gün ve
................. sayılı yazısı ile birinci defa ........... adet
basılmıştır.
GENÇLİĞE HİTABE
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,
ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek
isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahlarn olacaktr. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti
müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atlmak için, içinde bulunacağn
vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok
namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek
düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün
tersanelerine girilmiş, bütün ordular dağtlmş ve memleketin her köşesi bilfiil
işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,
memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,
müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde
harap ve bîtap düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâd! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktr. Muhtaç olduğun kudret,
damarlarndaki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk
ETKiNLiK
Etkinlik
yapabilirim.
Araştırma
yapabilirim.
Konuşma
yapabilirim.
Yazma
yapabilirim.
Okuma
yapabilirim.
İzleme
yapabilirim.
Dinleme
yapabilirim.
Karekodu takip
ederek okuyabilirim,
dinleyebilirim, izleyebilirim.
6
İÇİNDEKİLER
BEN VE AİLEM
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE
BİRLİKTE YAŞAMA
Türkiye ile Haberleşme ....................................................................... 18
Memleket İsterim - Cahit Sıtkı TARANCI ......................................... 22
Memleketim - Fikret ŞENEŞ................................................................. 25
İnsanlarla İletişim Kurmak - Halide YENEN.................................... 26
29
Dünyamız ................................................................................................ 32
Ön Yargılar ............................................................................................... 36
Kabak Tatlısı - Ön Yargı ........................................................................ 38
İnsanlara Değer Vermek - Ahmet Şerif İZGÖREN ........................ 39
Tanışma, Tanıma, Yardımlaşma ........................................................ 42
Almanların En Türkü, Türklerin En Almanı -
Kemal YALÇIN........................................................................................... 45
7
İÇİNDEKİLER
OYUN VE EĞLENCE
BAYRAMLAR VE
KUTLAMALAR
Dünya Kukla Günü
21 Mart
47
Karagöz ve Hacivat ............................................................................. 50
Diş Ağrısı - Suat BATUR ........................................................................ 54
Kukla Yapalım - Zeynep KAYA............................................................. 60
65
Dinî bayramlarımız ................................................................................69
Kurbanlık Almak..................................................................................... 71
Kurbanlık Hayvana Kına Yakmak...................................................... 72
Arife Günü................................................................................................ 73
Bayram Başladı....................................................................................... 74
Kurban Eti................................................................................................. 76
Kurbanın Dinî ve Sosyal Yönü........................................................... 77
Kurban Bayramı’na Özel Yemekler...................................................78
Kurban Bayramı ve Yardımlaşma......................................................79
Adak Kurbanı............................................................................................82
Akika Kurbanı...........................................................................................82
8
İÇİNDEKİLER
GEZELİM GÖRELİM
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
85
Türkiye’nin Kuzeybatısı ............................................................................... 89
Türkiye’nin Batısı............................................................................................. 91
Türkiye’nin Güneyi......................................................................................... 93
Orta Anadolu.................................................................................................... 95
Türkiye’nin Kuzeyi........................................................................................... 97
Anadolu’nun Doğusu................................................................................... 99
Anadolu’nun Güneydoğusu...................................................................101
105
Tarih Boyunca Türkler ...................................................................... 108
Asya Hun Devleti ............................................................................... 109
Avrupa Hun Devleti........................................................................... 110
Göktürk Devleti .................................................................................. 111
Orhun Abideleri ................................................................................. 111
Uygurlar ................................................................................................ 112
Türklerin Dünya Kültür Mirasına Kattıkları ............................... 112
Türklerin İslamiyet’i Kabulü ........................................................... 114
Türkler Anadolu’da ............................................................................ 115
Osmanlı Devleti .................................................................................. 116
Osmanlı Devleti’nden Türkiye’ye ................................................. 117
Fransız General Guro’nun Bir Anısı - İbrahim SARI .................. 118
Kadınlar İçin Seçme ve Seçilme Hakkı
- Cemile Burcu KARTAL..................................................................... 120
9
BEN VE AİLEM
İÇİNDEKİLER
SANAT VE EDEBİYAT
İNSAN VE DOĞA
123
Sanat Nedir? .................................................................................................128
Mehmet Âkif ERSOY ..................................................................................129
İstiklal Marşı - Mehmet Âkif ERSOY .......................................................131
Sakarya Türküsü - Necip Fazıl KISAKÜREK..........................................132
Dünyayı Verelim Çocuklara - Nâzım HİKMET...................................133
Barış Manço...................................................................................................134
Neşet Ertaş.....................................................................................................136
Mimar Kemaleddin Bey............................................................................138
141
Orman ve Biz ........................................................................................ 147
Orman Yurdun Temelidir - Âşık Veysel .......................................... 147
Ormanlar............................................................................................... 144
Ağaç - İbrahim MİNNETOĞLU.......................................................... 152
Yürüyen Köşk....................................................................................... 154
Osmanlı’nın Çiçekleri........................................................................ 155
Türklerin Çiçekleri............................................................................... 155
Lale, Avrupa’ya Nasıl Gitti Biliyor muydunuz?.......................... 157
Ortak Evimiz Dünyayı Koruyalım.................................................. 159
10
BEN VE AİLEM
11
BEN VE AİLEM
12
Murat, 12 yaşında ve ailesiyle Berlin’de
yaşıyor. Bazen babasıyla alışverişe gidiyor.
Berlin’de Türk dükkânlarının olduğu sokakları
çok seviyor. Ailece oradaki dükkânlardan
alışveriş yapıyorlar.
Özellikle alışveriş sonrası ikiz kardeşi Burcu ile
“Bakkal-Manav Oyunu” oynamaya bayılıyor.
Bu oyun nasıl mı oynanıyor? Bunu sonraki
sayfalarda göreceksin.
BURASI BERLİN
13
BEN VE AİLEM
Murat ve ailesi yazları Türkiye’ye izne giderler.
Onların memleketi Afyonkarahisar’ın Emirdağ
ilçesidir.
İzne gittikleri bir yaz tatilinde Murat’la babası
Emirdağ’da, çarşıda gezmeye çıkarlar.
Aralarında şöyle bir konuşma geçer:
Oğlum, Türklerin Avrupa’da ilk göç
ettikleri ülke Almanya. Bu göç 1961
yılında başlamış. Deden oraya ilk giden
Türklerden. Almanların yardıma ihtiyacı
varmış. Türk işçiler onlara yardım
amacıyla gitmişler. Böylece Almanya
gurbet, Türkiye sıla olmuş.
Baba, dedemler
Almanya’ya
neden
göç etmişler?
ETKiNLiK
Sınıf arkadaşlarınıza
aşağıdaki soruları sorun.
Aldığınız cevaplardan
hareketle onlarla konuşun.
1. Memleketiniz neresi?
2. Büyükleriniz gurbete ne zaman ve niçin gelmişler?
3. Başka ülkelerde bulunan akrabalarınız var mı? Varsa hangi
ülkedeler ve ne yapıyorlar?
14
Yaklaşık 60 yıldır Türkler Almanya’da bulunuyor.
İlk işçiler İstanbul’daki Sirkeci Garı’ndan
trenlerle Almanya’ya gitmiş. İlk giden
işçiler bugün çocukları ve torunlarıyla Almanya’da
yaşıyorlar.
Türk işçiler ilk zamanlarda dil bilmedikleri
için büyük zorluklar yaşamışlar. Zaman
içinde bulundukları ülkenin dilini öğrenmişler.
Böylelikle yaşadıkları ülkeye daha kolay
uyum sağlamışlar.
Gurbetteki Türklerin çoğu Türk mahallelerinde
yaşıyor. Orada komşuluk ilişkileri sürüyor.
Türkiye’deki akrabalarıyla da görüşüyorlar.
Aile bağları kopmadan devam ediyor.
Sirkeci
Garı’ndan
Almanya
Yolculuğu
Gurbete Gitmek İçin Başvuru Yapan Türkler
ETKiNLiK
Sirkeci
Garı’ndan
Almanya’ya
Uğurlanan
İşçiler
Verilen örneği inceleyin. Diğer eşleştirmeleri de siz yapın.
İletişim problemi
yaşamışlar
memleketlerine uzun süre
gidememişler.
Ailelerini
getirmişler
çünkü
geldikleri ülkenin dilini
bilmiyorlarmış.
Sıla özlemi
çekmişler
bulundukları
ülkede uzun süre
kalacaklarını düşünmüşler.
15
BEN VE AİLEM
Efe, Murat’ın
halasının
oğludur.
11 yaşındadır.
Murat
Emirdağ’a
geldiğinde
Efe’yle çok iyi
vakit geçirir.
İkisinin
arasında
şöyle bir
konuşma
geçer:
Murat,
Almanya’dan
arabayla gelmek
çok yorucu mu?
Hazırlık da yolculuk
da yorucu demek.
Evet, yolculuk yaklaşık iki gün sürüyor.
Ayrıca yolculuk öncesi hazırlık da yorucu.
Annemle babam günlerce hazırlık yapıyorlar.
Burcu’yla ben de onlara yardım ediyoruz.
Evet, ama buraya
gelince yorgunluk
kalmıyor.
ETKiNLiK
TÜRKİYE
ROTASI
Almanya-Türkiye
yolculuğunda
Murat ve ailesinin
geçtikleri ülkelerin
ve şehirlerin adlarını
yazın.
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
Murat ve ailesinin
Edirne’den
Afyonkarahisar’a
giderken geçtikleri
şehirlerin adlarını
yazın.
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
16
ETKiNLiK
FARKLARI
BUL
Aşağıda verilen iki bavul arasındaki
7 farkı bakalım bulabilecek misin?
Bulduğun farkları kalemle işaretle.
ETKiNLiK
ULAŞIM ARAÇLARI
Muratlar izne kendi arabalarıyla gitmişler. Siz izne giderken
aşağıdakilerden hangisini kullanıyorsunuz? Neden? Altına
yazın. Birden fazla seçenek işaretleyip nedenini yazabilirsin.
Türkiye’ye kendi arabamızla
gidiyoruz çünkü..............................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
Türkiye’ye uçakla gidiyoruz
çünkü........................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
Türkiye’ye gemiyle
gidiyoruz çünkü..............................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
Türkiye’ye trenle gidiyoruz
çünkü........................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
ETKiNLiK
Türkiye’ye izne giderken
yaşadığınız ilginç olaylar
var mı? Bu olayları
arkadaşlarınıza anlatın.
17
BEN VE AİLEM
TÜRKİYE İLE HABERLEŞME
Teknoloji artık çok gelişti. İnsanlar Türkiye’deki akrabalarıyla
telefon veya internet aracılığı ile görüşüyorlar. Eskiden haberleşme
için mektup, tebrik kartı ve posta kartı kullanılırdı. Kartlar
günümüzde tekrar kullanılmaya başlandı.
PTT, geçmişte kullanılan tebrik kartlarını yeniden hayatımıza
sokuyor. Özellikle dinî bayramlarda ücretsiz tebrik kartları dağıtılıyor.
Bu kartlara yazdığımız yazılarla bayram kutlaması yapıyoruz.
PTT’DEN TEBRİK KARTI
KAMPANYASI
18
ETKiNLiK
Büyüklerinize tebrik
kartlarıyla ilgili
çeşitli sorular sorun.
Büyüklerinizin
yardımıyla bir tebrik
kartı alın. Bu tebrik
kartlarının arkasına
resmî veya dinî
bayramlarımızdan
biri için kutlama
mesajı yazın.
Türkiye’deki
bir akrabanıza
gönderin.
Tebrik kartı
bulamazsanız
sayfadaki örnekleri
inceleyerek bir
kart tasarlayın. Bu
kartın arkasına
kutlama mesajını
yazın. Tebrik
kartını posta ile
gönderemezseniz
kartın fotoğrafını
çekin. Fotoğrafı
e-posta veya sosyal
medya aracılığıyla
gönderin.
19
BEN VE AİLEM
Murat’la Babası Alışverişten Döndü
Murat’la babası çarşıdan eve dönerler. Ellerinde
filelerin içinde aldıkları yiyecek ve içecekler
vardır.
Hoş geldiniz. Neler
almışsınız böyle?
Hepsi de çok lezzetli
görünüyor.
Bakkal ve
manava
uğradık.
Madem bakkal ve manava
uğradınız. O zaman
“Bakkal-Manav Oyunu”nu
oynamaya ne dersin?
20
Burcu, Murat’la “Bakkal-Manav Oyunu” oynuyor.
Bu oyunun nasıl oynandığıyla ilgili olarak
aşağıdaki açıklamayı okuyun. Örneği inceleyin.
Sonra siz de sınıf arkadaşlarınızla bu oyunu
oynayın. Oyunu, gruplara ayrılarak da oynayabilirsiniz.
Bakalım en fazla yiyeceği veya içeceği
hangi grup söyleyebilecek?
ETKiNLiK
Açıklama: Oyunu birinci kişi başlatır. Ardından kendisine rastgele söz verilen kişi
satın alınan ürünleri söyler. Bir ürün de kendisi ekleyerek cümleyi tamamlar.
Oyun bu şekilde devam eder. Ürünlerden birini unutan veya ürünlerin
sırasını karıştıran olursa o kişi yanar. Sıra diğer kişiye veya gruba geçer.
Örnek:
1. Kişi: Manava gittim, elma aldım.
2. Kişi: Manava gittim, elma ve portakal aldım.
3. Kişi: Manava gittim; elma, portakal ve havuç aldım.
21
MEMLEKETİMİZ
Her insan için memleketi
özeldir. Her insan
memleketinin iyilik ve
güzelliklerle dolu olmasını
ister. Bakalım aşağıdaki
şiirde şair nasıl bir
memleket istiyor?
MEMLEKET İSTERİM
Memleket isterim
Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;
Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.
Memleket isterim
Ne başta dert ne gönülde hasret olsun;
Kardeş kavgasına bir nihayet olsun.
22
Memleket isterim
Ne zengin fakir, ne sen ben farkı olsun;
Kış günü herkesin evi barkı olsun.
Memleket isterim
Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun;
Olursa bir şikâyet ölümden olsun.
Cahit Sıtkı TARANCI
23
BEN VE AİLEM
ETKiNLiK
Şair şiirde nelerin olmasını istiyor, nelerin olmasını istemiyor?
Okuduğunuz şiirden hareketle şairin isteği şeylerin başına
( √ ) işareti koyun. Şairin istemediği şeylerin üstünü çizin.
kuşlar
dert
zengin-fakir farkı
yeşil dal
√
mavi gök
herkesin evi
sarı tarla
sen-ben farkı
kardeş kavgası
hasret
çiçekler
24
ETKiNLiK
Aşağıdaki karekodu okutarak “Memleketim” şarkısını dinleyin.
Şarkının sözlerinden bir bölümü aşağıda verilmiştir. Dinleme
sırasında sözleri takip edin. Sözleri verilmeyen bölümleri de
dinleme sırasında kaydı durdurarak tamamlayın.
MEMLEKETİM
Havasına suyuna, taşına toprağına
.............................................................................................................
Her köşesi cennetim, ezilir yanar içim
.............................................................................................................
Lay Lay...
Anadolu bir yanda, yiğit yaşar koynunda
Âşıklar destan yazar dağlarda
Kuzusuna kurduna, Yunus’una Emrah’a
.............................................................................................................
Lay Lay...
Mecnun’a Leyla’sına, erişilmez sırrına
.............................................................................................................
Yeniden doğdum dersin, derya olur gidersin
Bir başkadır benim memleketim.
Söz: Fikret ŞENEŞ
25
BEN VE AİLEM
Memleketimiz gibi insanımız da bizim
için çok önemlidir. Akrabalarla iletişim
kurmak özellikle gurbette yaşayanlar için
ayrı bir ihtiyaçtır.
Aşağıdaki metni okuyun, ardından etkinliği
yapın.
ETKiNLiK
KELIME AVI
BAĞ KURMAK, GURBET, YAKINLIK,
HATIRALAR, PAYLAŞMA, DOSTLUK
Yukarıdaki kelimeleri aşağıdaki tabloda
bulun ve yuvarlak içine alın.
E A I D Ö P F G K
B A Ğ K U R M A K
P O L D D R O G V
Y İ T O F N G U O
A G L S B P Z R Z
K Ö Ü T P A Ç B K
I U T L E Y İ E L
N L Ğ U R L S T K
L Ö Ü K Z A G T Ö
I F R A Ü Ş Ü M F
K T T C F M L I G
H A T I R A L A R
İNSANLARLA İLETİŞİM KURMAK
Ne kadar güçlü, ne kadar zengin olursak
olalım insanlarla bağ kurmak isteriz.
İnsan isteriz, dost isteriz, yakınlık isteriz.
Ortak hatıralarla güçlenmek isteriz. Gurbetin
soğuğunda sıla hasretini dindirecek
bir bağ ararız. Akraba ararız canımıza can
katacak. Üzüntümüzü ve sevincimizi paylaşacak
yakınlar ararız. Gözlerine bakacak,
sesini duyacak bir dost ararız.
Halide YENEN
(Düzenlenmiştir.)
26
DÖNÜŞ
Murat ve ailesi Türkiye’de üç hafta kaldılar.
Yine hazırlık başladı.
Bu sefer Almanya’ya dönüş hazırlığı. Memleketten
çeşitli yiyecekler götürüyorlar.
ETKiNLiK
İzinden dönen kişiler ne tür yiyecekler getiriyorlar?
Siz Türkiye’den neler getiriyorsunuz? Arkadaşlarınızla
konuşun.
27
BEN VE AİLEM
ETKiNLiK
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
1. Memleketinizin yerini Türkiye haritası üzerinde bulun. Edirne’den memleketinize giderken
hangi şehirlerden geçtiğinizi arkadaşlarınıza ve öğretmeninize anlatın.
2. “Bakkal-Manav Oyunu”nu biraz değiştirin. Bu oyunu Türkiye’den getirilen yiyecek ve içecekleri
kullanarak oynayın.
Örnek: “Türkiye’ye gittik, erik reçeli getirdik.
Türkiye’ye gittik, erik reçeli ve … getirdik.
3. “Memleketim” şarkısının sözlerini sınıfça ezberleyin. Öğretmeninize sürpriz yaparak bu şarkıyı
söyleyin. Sonra bu şarkıyı evde ailenizle de söyleyin.
28
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE
BİRLİKTE YAŞAMA
29
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
30
Aşağıdaki fotoğrafları inceleyin. Dikkatinizi
neler çekti? Bu insanlar dünyanın hangi
bölgelerinde yaşıyor olabilirler? Tahminlerinizi
arkadaşlarınızla paylaşın.
31
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
DÜNYAMIZ
Dünya nüfusu yaklaşık sekiz milyar. Dünya
sanki büyük bir gemi ve insanlar bu geminin
yolcuları. Dili, dini, rengi farklı olan insanlar;
farklı kıtalarda, çeşitli ülkelerde yaşıyorlar. Dış
görünüşleri birbirine benzemese de insanların
pek çok ortak özelliği var. Duygulanırız, düşünürüz,
ümitleniriz, rüya görürüz. Mutlu olunca
güleriz, çok üzülünce ağlarız. İnsan olmamız en
temel ortak özelliğimizdir. Ortak özelliklerimizin
farkında olmalı, farklılıklarımızın zenginlik
olduğunu unutmamalıyız.
32
Biz insanlar bir arada yaşarız. Yakın
ve uzak çevremizdeki diğer insanlarla
iletişim kurmamız önemlidir. Bu sayede
birbirimizi daha iyi tanır, daha iyi anlarız. Zor
durumlarda iş birliği yaparsak işlerimizi daha
kolay yaparız. Bakın Yunus Emre bir şiirinde
ne demiş:
Gelin tanış olalım
İşi kolay kılalım
Sevelim, sevilelim
Dünya kimseye kalmaz.
Bu dünyada mutlu olmak yine bizim
elimizde. Bunu her zaman aklımızda tutalım.
ETKiNLiK
Aşağıdaki örneği inceleyin. “Dünyamız”
başlıklı metinden hareketle diğer boşlukları
da siz doldurun.
Örnek: Dünya nüfusu yaklaşık ……………….
sekiz milyar.
Dünya ………………. .benzetilmiş.
Zor durumlarda ……………..
…………….. yapmalıyız.
İnsanların pek çok ……… …………. var.
İnsanlar farklı ………………., çeşitli …………… yaşıyorlar.
İnsanlarla ……………….. kurmak önemlidir.
ETKiNLiK
Yunus Emre’nin kim olduğuyla ilgili bir araştırma yapın.
Bulduğunuz bilgileri arkadaşlarınız ve ailenizle paylaşın.
33
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
ETKiNLiK
Aşağıdaki sorular üzerinde sınıf arkadaşlarınızla konuşun.
1. İnsanların ne zaman, nerede doğacaklarıyla
ilgili seçim yapma imkânları
var mıdır? Neden?
2. Doğuştan getirdiğimiz özelliklerimiz
nelerdir? Bunları değiştirmemiz
mümkün mü? Neden?
ETKiNLiK
Aşağıdaki fotoğrafları inceleyin. Önce her fotoğrafta farklı olan
şeyi söyleyin. Sonra da fotoğrafların altındaki boşlukları
örnekteki gibi doldurun.
................................................... farklı.
................................................... farklı.
Göz renkleri farklı.
ETKiNLiK
1 Ocak 2017’de Birleşmiş Milletler
(BM) Genel Sekreterliğine
Antonio Guterres (Antonyo
Guteres) seçildi. Antonio
Guterres’in fotoğraftaki sözü üzerinde düşünün.
Bay Guterres niçin böyle bir cümle kurmuş olabilir?
Arkadaşlarınızla tartışın.
................................................... farklı.
“Farklılıklara
saygı duyulan
bir dünyaya
ihtiyacımız var.”
34
Dünyada sadece insanlar farklı değildir. Ülkelerin
de birbirinden farklı özellikleri vardır.
Birbirinden farklı olsa da her bölge dünyanın
bir parçasıdır. Dünyanın farklı yerlerinin olması
dünyaya zenginlik katar. İnsanların farklı
farklı olması da insanlığa zenginlik katar.
Aşağıdaki bilgileri okuyun, fotoğrafları inceleyin.
Libya’nın %99’u çöllerle kaplıdır. Ülkenin bazı
bölgelerine yıllarca yağmur yağmamıştır.
Dünyadaki göllerin %60’ı Kanada’dadır. Kanada’nın
%9’u göllere kaplıdır. Ülkede 3 milyonun
üzerinde göl vardır.
Surinam’ın %91’i ormanlarla kaplıdır.
Türkiye’nin toprakları Asya ve Avrupa kıtasındadır.
Bu kıtalar üç köprüyle birbirine bağlanmıştır.
ETKiNLiK
Sınıfınızda veya çevrenizde farklı milletlerden arkadaşlarınız var
mı? Onlarla ve ülkeleriyle ilgili bildiklerinizi arkadaşlarınızla paylaşın.
Onlar da sizinle ve Türkiye’yle ilgili bildiklerini söylesinler.
Aşağıdaki örnek durumu farklı milletlerden arkadaşlarınıza anlatın.
Örnek:
Türkiye’de aynı anda
farklı mevsimler
görülebilir.
“Türkiye’nin doğusuna
kar yağarken Ege ve
Akdeniz kıyılarında
insanlar denize giriyor.”
35
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
ÖN YARGILAR
Farklılıklar toplum hayatına zenginlik
katar. Farklılıklara saygı göstermek bir toplumda
sağlıklı iletişim kurmak için gereklidir.
Bazı davranışlar ise toplumda problemler
oluşturabilir. Bu davranışlardan biri ön yargılı
olmaktır.
Bazı şeyler göründüğü gibi değildir!
İnsanları, çevremizdeki varlıkları sadece
görünüşlerine göre değerlendirmek doğru
olmaz. Eğer öyle yaparsak ön yargılı davranmış
oluruz. Zor durumda kalabiliriz.
ETKiNLiK
Bu sayfada neler
gördüğünüzü anlatın.
Gördüklerinizi
“Bakkal-Manav
Oyunu”ndaki gibi söyleyin.
Örnek:
Örnek:
Bu sayfada havuç görüyorum.
Bu sayfada havuç ve tavşan görüyorum.
Bu sayfada havuç, tavşan ve …
görüyorum.
Bu kişiler niçin anlaşamıyor?
Açıklayın.
36
ETKiNLiK
OKU-DÜŞÜN-CEVAPLA
Bu sayfadaki resimleri inceleyin. Düşüncelerinizi
arkadaşlarınızla paylaşın.
1. Çocuklardan biri siz olsaydınız çikolatayı
mı, çikolata kutusunu mu tercih
ederdiniz? Neden?
2. “Çikolataları mı, yoksa çikolata kutusunu
mu tercih edersiniz?” sorusunu soran
kişinin amacı ne olabilir?
Çikolataları mı, yoksa çikolata
kutusunu mu tercih edersiniz?
37
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
Ön yargı farklı şekillerde karşımıza çıkabilir.
Aşağıdaki görselleri inceleyin, diyalogları
okuyun.
Lahmacun varken ben
pizza yemem. Pizzanın
güzel olduğunu
düşünmüyorum.
Ben de pizza
varken lahmacun
yemem. Bence tadı
hiç hoş değildir.
Bunun tadı
güzelmiş,
ön yargılı
davranmışım.
Lahmacun gerçekten
güzelmiş. Artık ben de ön
yargılı olmayacağım.
ETKiNLiK
Siz de ön yargılı davranmayla ilgili örnekleri arkadaşlarınızla ve
ailenizle konuşun.
KABAK TATLISI-ÖN YARGI
Bir gün misafirliğe gitmiştik. Ev sahibi kabak
tatlısı yapmış. Bize ikram ederken arkadaşım şöyle
dedi: “Ben kabak tatlısı yemem. Bana getirmeyin
lütfen.” Ben yerken ona ısrar ettim. “Sadece bir
parça ye, tadına bak!” dedim. Arkadaşım tatlının
tadına baktı. Sonra biraz utanarak, sıkılarak ev
sahibine “Zahmet olmazsa bana da kabak
tatlısından getirebilir misiniz?” dedi.
ETKiNLiK
Yukarıdaki örneğe benzer bir durum yaşadıysanız arkadaşlarınıza
anlatın.
Ailenizden ön yargılı olmayla ilgili örnekler anlatmasını isteyin.
Bu örneklerden birini arkadaşınızla paylaşın.
38
Ön yargıları ortadan kaldırmanın yolları vardır.
Bunlardan biri insanları tanımaya çalışmaktır. İnsanları
tanımak, onlara değer vermeyle başlar.
Mehmet, Türkiye’de kaç
tane Mehmet vardır?
İNSANLARA DEĞER VERMEK
Dünyada “dış görünüşleri, düşünceleri,
davranışları, sesleri” vb.
açılardan birbirinin aynısı olan
iki insan var mıdır?
Aşağıdaki metni okuyun.
Bir derste Mehmet adlı bir
öğrencime “Türkiye’de kaç tane
Mehmet var?” diye sordum. “Beş,
altı milyon vardır.” dedi. Diğer
öğrencilerime sordum, hepsi farklı
cevaplar verdiler: Üç yüz bin, beş
yüz bin, …
Üç yüz
bin
Beş-altı
milyon
vardır.
Beş
yüz
bin
39
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
Bana sordular: “Peki Hocam,
kaç tane var?” “Bir
tane Mehmet var.” dedim.
İletişim şu temelden başlıyor
işte: Karşınızdaki insana
dünyada onun tek bir tane
olduğunu hissettirmek. Arkadaşınıza,
anne ve babanıza,
kardeşinize… Onların
sizin için biricik olduklarını
hissettirebilmek…
Ahmet Şerif İZGÖREN
(Düzenlenmiştir.)
Bir tane,
bir tane
Mehmet
var.
ETKiNLiK
1. Öğretmen derste “Türkiye’de kaç tane Mehmet var?” sorusunu niçin sormuş olabilir?
2. Öğrencilerin cevaplarıyla öğretmenin cevabı sizce neden farklıdır? Açıklayın.
3. Çevrenizdeki insanlara onların biricik olduklarını hissettirmek için neler yapabilirsiniz?
Anlatın.
40
İnsanlar birbirlerini tanıdıkça
birbirlerine daha çok değer verirler.
Zorluklar karşısında ortak hareket ederler.
ETKiNLiK
Aşağıdaki görsellerde ne
görüyorsunuz? Anlatın.
Bu görsellerde verilmek
istenen mesaj ne olabilir?
Arkadaşlarınızla paylaşın.
ETKiNLiK
Aşağıdaki atasözlerini örnekteki gibi eşleştirin.
Komşu komşunun
Bir elin nesi var
Yalnız taş
Birlikten
Ağaç
iki elin sesi var.
yapraklarıyla
gürler.
kuvvet doğar.
külüne muhtaçtır.
duvar olmaz.
Yukarıdaki atasözlerini daha önce duydunuz
mu? Bu sözlerin anlamlarını biliyor musunuz?
Büyüklerinize bu sözlerin ne anlama
geldiğini sorun. Hangi durumlarda
kullanıldığıyla ilgili gözlemler yapın. Tespit
ettiğiniz durumları arkadaşlarınıza ve
öğretmeninize anlatın.
41
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
Aşağıdaki görseli inceleyin. Bu
görselde ne anlatılıyor?
ETKiNLiK
1. Arkadaşlarınızı tanımak için neler yapıyorsunuz?
2. İnsanlarla konuşmak, onları dinlemek neden
önemlidir?
TANIŞMA, TANIMA,
YARDIMLAŞMA
Yurt dışındaki Türklerin
yaşadığı yerlerde çeşitli
dernekler var. Bu dernekler
vatandaşlarımız tarafından
yardımlaşma ve dayanışma
amacıyla kurulmuş. Bunlardan
biri de 1995 yılında kurulan
Almanya Türk Toplumu
adlı dernek. Bu dernek,
barış içinde birlikte yaşayan
bir toplumun oluşması için
çeşitli faaliyetler yürütüyor.
Bu faaliyetlerle sosyal
uyumun
gerçekleştirilmesi
hedefleniyor. İnsanların
sorumluluk almaları bekleniyor.
Farklılıklara saygı
duymanın bir toplumdaki
önemi üzerinde de duruluyor.
Yandaki fotoğraflar bu
derneğin tanışma ve kaynaşma
amacıyla düzenlediği
faaliyetlerden…
42
Arkadaki sayfada çeşitli
ülkelerin bayraklarını
görüyorsunuz. Aşağıda
iki grup yönerge
cümlesi var. Bu iki grup
yönerge, etkinliğin iki
kez uygulanması için. Birinci
oyundaki yönerge cümlelerini siz okuyun.
Arkadaşınız cevapları bulsun ve tablonun
ETKiNLiK
yanındaki yere yazsın. İkinci oyundaki yönerge
cümlelerini arkadaşınız okusun.
Siz cevapları bulun ve tablonun yanındaki
boşluklara yazın. Bakalım
hanginiz daha iyi dinleyeceksiniz?
Etkinliğin sonunda doğru cevap sayınızı
karşılaştırın. Başarılar! Cevaplar
bu temanın son sayfasında.
Açıklama: Tabloda sütunlar “A, B, C” olarak adlandırılmış.
Satırlara ise “1’den 10’a” kadar numara
verilmiş. Bu etkinliğin her maddesinde
tablodaki bir bayrak tarif ediliyor. Dinleyen kişi,
tarif edilen bayrağı buluyor. Onun koordinatını,
tablonun yanında yer alan ilgili maddedeki
boşluğa yazıyor. Örneğin Türkiye’nin bayrağı
tarif edilirse cevap A1 oluyor. Unutmayın! Her
maddeyi iki kez okuyacaksınız.
YÖNERGE MADDELERİ
1. Oyun 2. Oyun
1. Yatay üç şeritten oluşan bayrak. Renklerin
sırası yukarıdan aşağı doğru “kırmızı,
beyaz, mavi”.
2. Dikey üç şeritten oluşan bayrak. Renklerin
sırası size göre soldan sağa doğru “siyah,
sarı, kırmızı”.
3. B sütununda alttan dördüncü bayrak.
4. Beyaz zemin üzerinde kırmızı daire olan
bayrak.
5. Türk bayrağının sağ alt çaprazındaki
bayrak.
6. Yıldızı kırmızı renkte olan bayrak.
7. Yatay üç şeritten oluşan bayrak. Renkleri
yukarıdan aşağı doğru “kırmızı, beyaz,
kırmızı”.
8. A sütununda alttan üçüncü bayrak.
9. B sütununda en alttaki bayrağın üstündeki
bayrak.
1. Dikey üç şeritten oluşan bayrak. Renklerin
sırası size göre soldan sağa “yeşil, beyaz,
kırmızı”.
2. Mavi üçgenin üstünde beyaz yıldız olan
bayrak.
3. A sütununda alttan dördüncü bayrak.
4. Bir kırmızı üçgen ile üç yatay şeritten
oluşan bayrak.
5. C sütununda alttan üçüncü bayrak.
6. Mavi kare üzerinde beyaz yıldızı olan
bayrak.
7. Ortadaki beyaz şeridinin üstünde turuncu
daire olan bayrak.
8. B sütununda alttan altıncı bayrak.
9. Üzerinde siyah üçgen olan bayrak.
Ortadaki şeridi sarı.
43
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
A B C
1. OYUN 2. OYUN
1. ......................................
1. ......................................
1
2
2. ......................................
2. ......................................
3
3. ......................................
3. ......................................
4
4. ......................................
4. ......................................
5
5. ......................................
5. ......................................
6
7
6. ......................................
6. ......................................
8
7. ......................................
7. ......................................
9
8. ......................................
8. ......................................
10
9. ......................................
9. ......................................
44
ALMANLARIN EN TÜRKÜ, TÜRKLERİN EN ALMANI!
Cornelius Bischoff (Kornelyus
Bişof) 1928’de Harburg’da
doğmuş. 11 yaşında İstanbul’a
gelmişler. 16 yaşında
Çorum’a taşınmışlar. Orada
ata binmeyi, türkü söylemeyi
öğrenmiş. Sonra İstanbul’a gitmiş
ve üniversiteye başlamış. 1948
yılında Almanya’ya dönmüş. 27 Haziran 2018
tarihinde vefat etmiş. Yaşar Kemal onun için “Almanların
en Türkü, Türklerin en Almanı!” diyor.
Cornelius Bischoff (Kornelyus Bişof), Almanya
ile Türkiye arasında dostluk köprüsü kurdu.
Türk edebiyatının Almanya’da tanınması için
çok çalıştı.
İstanbul’da yapılan 80. yaş günü toplantısında
şunları söylemiş:
“Benim hayatımın bir bölümü Türkiye’de geçti.
Ben kendimi Türkiye’deki insanların dışında görmüyorum.
Onlarla, bir yabancı gibi konuşmuyorum.
Onlar benden, onlar bizden bir parça!
Ben Türkiye’yi, Türkleri unutamam. Türkiye
bana ekmek verdi, aş verdi. Türkiye bana ve bizlere
hayat verdi, bizi bağrına bastı... Türkiye’ye,
Türk halkına, Çorumlulara teşekkür ederim.”
Kemal YALÇIN (Düzenlenmiştir.)
ETKiNLiK
Aşağıdaki örnek eşleştirmeyi inceleyin. Diğer soruları da
cevaplarıyla siz eşleştirin.
Cornelius Bischoff
(Kornelyus Bişof)
Türkiye’de hangi
şehirlerde
yaşamış?
Cornelius Bischoff
(Kornelyus Bişof)
Çorum’da neler
öğrenmiş?
Yaşar Kemal onun
için ne diyor?
Cornelius Bischoff
(Kornelyus
Bişof) metindeki
konuşmayı nerede
yapıyor?
Cornelius Bischoff
(Kornelyus Bişof)
Türkiye ile Almanya
ilişkileri açısından
neler yaptı?
İstanbul’daki
80. yaş günü
toplantısında
Almanların en
Türkü,
Türklerin en
Almanı
Dostluk köprüsü
kurdu, Türk
edebiyatını
Almanya’da tanıttı.
İstanbul ve
Çorum’da
Ata binmeyi,
türkü söylemeyi
45
ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
TEMA SONU
DEĞERLENDİRME
Bu temada şunları öğrendik:
1. Bir toplumdaki farklılıklar o toplum için
zenginliktir.
2. Ön yargılı olmak iyi bir şey değildir.
3. Ön yargılar bize çeşitli zararlar verebilir.
4. Bir araya gelirsek zor işlerin üstesinden
gelebiliriz.
5. Dinleyerek birbirimizi daha iyi
tanıyabiliriz.
6. Toplumlar arasında köprüler kuran ünlü
kişiler vardır.
ETKiNLiK
Bu temada
karşılaştığın görsellerin
altına ( √ ) işareti koy.
Tema içinde görmediğin
görsellerin altına ise (-)
işareti koy.
ETKiNLiK
ANLAŞMA,
GÖÇ,
İLETİŞİM
KELIME AVI
Aşağıdaki kelimeleri, verilen
Kelime Avı bulmacasında bulun ve
işaretleyin. Kelimeler yukarıdan aşağı
ve soldan sağa doğru yazılmıştır.
YARDIMLAŞMA,
ADALET,
UYUM,
EŞİTLİK,
E I D Ö P F G K İ O D D
Ü S A Y G I A P L P K Y
P L I D R O D V E O R A
A T C F N G A O T Ü U R
N O T O D F L C İ T K D
L Ü A P N Ç E K Ş Ü İ I
A T F E Ş İ T L İ K F M
Ş G Ö Ç Z C Ö K M A E L
M Ü T Z T G T Ö L T C A
A R A Ü H Ü M F L L Ç Ş
E T C F C L I G U Y U M
O N A A F T C Ö G C E A
1. Oyunun
Cevapları
1. C4
2. C7
3. B7
4. A5
5. B2
6. A6
7. B6
8. A8
9. B9
2. Oyunun
Cevapları
1. C1
2. B4
3. A7
4. A10
5. C8
6. B10
7. B2
8. B5
9. B3
46
OYUN VE EĞLENCE
Dünya Kukla Günü
21 Mart
47
OYUN VE EĞLENCE
48
ETKiNLiK
Aşağıdaki görselleri inceleyin.
Daha önce bu görsellerin
benzerlerini gördünüz mü?
Gördüyseniz ne zaman, nerede
gördüğünüzü arkadaşlarınıza
ve öğretmeninize anlatın. Görmediyseniz
bu görsellerin ne olduğuyla ilgili
tahminlerinizi onlarla paylaşın.
Ardından örnekteki gibi, her görselin
altına görselle ilgili bir cümle yazın.
....................................................................................................
.............................................................................
.......................................................................................................
...............................................................................................................................................
49
OYUN VE EĞLENCE
KARAGÖZ VE
HACİVAT
Oyun, bütün çocukların sevdiği
bir etkinliktir. Bu oyunlardan
biri Karagöz ve Hacivat’tır. Gerekli
hazırlıkları yaparsa her
çocuk Karagöz ve Hacivat
oynatabilir.
50
Karagöz ve Hacivat, gölge oyunu olarak
da bilinir. Bu oyun aslında bir tür kukla
oyunudur. Oyunda, deriden veya plastikten
kesilip boyanmış şekiller kullanılır.
Bu şekiller insan, hayvan, bitki, eşyadan
oluşur ve perdeye yansıtılır. Karagöz ve
Hacivat oyununu her yaştan insan zevkle
izler. Karagöz gösterileri özellikle Ramazan
ayında daha çok yapılır.
ETKiNLiK
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları
metinden hareketle, örnekteki gibi
doldurun.
1. Gerekli hazırlıkları yaparsa her çocuk ……………………………………..
Karagöz ile Hacivat oynatabilir.
2. Oyundaki şekiller …………….…………….…………….………. yansıtılır.
3. Karagöz oyununda, ………………………… veya ………………………… kesilip boyanmış şekiller kullanılır.
4. Karagöz gösterileri …………….…………….……………. ayında daha çok yapılır.
51
OYUN VE EĞLENCE
ETKiNLiK
DİKKATLİ MİSİNİZ?
Yukarıdaki Karagöz ve Hacivat çizimleri çeşitli parçalardan
oluşuyor. Bu iki çizimi karşılaştırın. Birindeki parça sayısı
diğerinden farklıdır. Farklı olan parçayı bulun ve aşağıdaki
boşluğa yazın.
…………………………………………………………………………..…………………………………………………………………
52
ETKiNLiK
KARAGÖZ OYNATMAYA NE DERSİNİZ?
Karagöz oyunundaki kuklaların parçaları hareketlidir. Bu sebeple
bel, kol ve bacak bölümleri ayrı ayrı hazırlanır. Parçalar ince bir
ip ile birbirine tutturulur. Kuklaları ve perdeyi hazırlamak için
aşağıdaki yönergeyi okuyun.
Sert, şeffaf bir plastik levha bulun.
KUKLALARI HAZIRLAMA
Kestiğiniz parçaları gazlı kalemlerle boyayın
ve boyanın kurumasını bekleyin.
İnce uçlu gazlı bir kalemle resmin bütün
çizgilerini çizin.
Sert, şeffaf
plastiği verilen
Karagöz
ve Hacivat
resimlerinin
üzerine koyun.
Eklem
yerlerini
ince bir ip
ile birbirine
tutturun.
35-40 cm
uzunluğunda
iki tane ince
çubuk bulun.
Bunları,
resimlerin
omuz
bölümündeki
işaretli
yerlere
tutturun.
Çizdiğiniz
resimleri
dikkatli bir
şekilde makasla
kesin. Kesme
işleminde
büyüklerinizden
yardım
alabilirsiniz.
İnce, beyaz bir
kumaşı perde
olarak kullanın.
Perdenin
boyutunu
ayarlayın.
Kuklaların
gölgesini
oluşturmak
için mum, el
feneri veya cep
telefonu feneri
kullanabilirsiniz.
53
OYUN VE EĞLENCE
Yukarıdaki hazırlıkları yaptıktan sonra
aşağıdaki metni kullanarak bir Karagöz gösterisi
hazırlayın.
Gösteri öncesinde şunları da yaparsanız
gösteriniz daha güzel olacaktır:
1. Aşağıdaki metni birkaç kez sesli okuyun.
Bunu yaparken Karagöz ve Hacivat için
sesinizi farklılaştırın.
2. İnternetten Karagöz Hacivat videoları izleyin.
3. Gösteri öncesinde birkaç kez prova yapın.
Hacivat: (Şiir söyleyerek gelir.)
Karagöz izlemeye hoş geldiniz.
Bizleri dinlemeye hoş geldiniz.
Sormayın başımıza gelenleri,
Bunları öğrenmeye hoş geldiniz.
Eski bir sanat sunuyoruz size,
Yakından gözlemeye hoş geldiniz.
Kardeşler, şarkımızı türkümüzü,
Birlikte söylemeye hoş geldiniz.
Hacivat: (Devam eder.)
Yâr bana bir eğlence!
Hacivat: Aman bana bir eğlence!
DİŞ AĞRISI
Karagöz: (Sahnenin köşesinden)
Ah! Uf! Sus Hacivat!
Zaten canım burnumda.
Ah! Uf!
Karagöz: Şimdi gelirsem
sana gösteririm eğlenceyi.
Hacivat: Karagöz’üm bu sabah
ters tarafından mı kalktın?
Karagöz: (Hacivat’ın yanına gelir.)
Hacivat: Vah vah Karagöz’üm!
Bilirim, diş ağrısı kötüdür.
Ah! Uf!
Zaten bütün gece dişim ağrıdı,
şimdi de seninle uğraşamam.
Karagöz: Sorma Hacivat!
Çektiğimi bir ben bilirim.
Ah! Uf!
54
Hacivat: Karagöz’üm, suç sende…
Hacivat: Karagöz’üm,
dişini fırçalamazsan olacağı bu!
Karagöz: Dişimin ağrımasını
ben mi istiyorum?
Ah! Uf!
Karagöz: Fırçalamaz olur muyum?
Ah! Uf!
Hacivat: Fırçalıyor musun?
Karagöz: Elbette,
hem de akşamdan beri…
Ah! Uf!
Hacivat: Nasıl?
Karagöz: “Alçak diş! Utanmaz diş!”
diye demediğimi bırakmadım ama
bir yararını görmedim. Ah! Uh!
Hacivat: Sen dişini böyle mi fırçalıyorsun?
Karagöz: Hacivat, canımı sıkma…
Ah! Uf!
Başka nasıl fırçalayacağım?
Bildiğim tüm kötü sözleri söyledim.
Öyle azarladım ki, hiç faydası olmadı.
55
OYUN VE EĞLENCE
Hacivat: Karagöz’üm, öyle değil.
Diş fırçası ve diş macunu kullanarak
günde en az iki kez fırçalayacaksın.
Hacivat: Karagöz’üm,
bazen de diş hekimine görünmelisin.
Hacivat: Öyle değil Karagöz’üm!
Gidip diş hekimine muayene olmalısın?
Karagöz: Senin fırçalama dediğin,
fırçayla yıkama mıydı?
Ah! Uf! Ben de azarlama sandım.
Aman bu acıyı çekmektense
bundan sonra fırçalarım.
Karagöz: Ben zaten ondan
saklanmıyorum ki!
Karagöz: Dişim ağrımıyorken
ne diye diş hekimine
gideceğim?
Hacivat: Kontrol için.
Önceden önlem alırsan dişin çürümez.
Böylece hiç diş acısı çekmezsin.
Hacivat: : Tanıdığım diş hekimi var.
Haydi ona gidelim de
seni bu ağrıdan kurtarsın.
Karagöz: : Şimdi ne yapayım
sen onu söyle.
(Birlikte giderler.)
Karagöz: : Ah! Uf!
Hemen gidelim.
Suat BATUR (Düzenlenmiştir.)
56
ETKiNLiK
GÖSTERİDEN SONRA
Gösteri bitti. Oyunla ilgili olarak bu kitabın yazarına bir e-posta
gönderecek olsanız ona neler yazardınız? E-postanızı yazarken
kahramanların oyundaki sözlerinden de yararlanabilirsiniz.
(Kitabın yazarının e-posta adresi: ydogan@gazi.edu.tr)
ydogan@gazi.edu.tr
Değerli Kitap Yazarı,
57
OYUN VE EĞLENCE
Karagöz oyununa benzer bir oyun da
orta oyunudur. Ancak orta oyunu bir kukla
oyunu değildir. Oyuncular tarafından bir
alanda veya sahnede oynanır. Bu oyunda
konuşmalara ek olarak müzik, dans ve taklit
vardır.
Karagöz oyununda olduğu gibi seyircileri
güldürmek amaçlanır.
Aşağıda bir orta oyunundan alınmış kısa
bir diyalog var. Bu diyaloğu okuyun, sonra
altındaki soruyu cevaplayın.
ETKiNLiK
Muhtar: Adınız nedir, adınız?
Muhtar: Nasıl Ali?
Muhtar: Ooo, maşallah maşallah.
Sade Ali Efendiciğim.
Muhtar: Hayır.
Muhtar: : Hayır.
Soru: Bu diyalogda
seyirciyi güldürmek
için ne yapılıyor?
Açıklayın.
Ali: Ali.
Ali: Sade Ali.
Ali: Babamı tanır mısın?
Ali: : Peynirli pide.
Annemi tanır mısın?
Ali: : O da kol böreği.
Biz börek ailesi miyiz?
Neden bana Sade Ali
deyip duruyorsun?
58
Yukarıda Karagöz’ün bir kukla oyunu
olduğunu öğrendiniz. Kuklalar hayal
dünyamızı zenginleştirir, bize farklı
dünyaların kapılarını açar. Pek çok kukla
çeşidi vardır. Gölge kuklası, ip kuklası, el
kuklası, parmak kuklası bunlara örnek
verilebilir.
ETKiNLiK
Aşağıdaki kuklaları inceleyin. Bunlar yapılırken hangi
malzemeler kullanılmış? Örnekte yazılanları okuyun.
Diğerlerinde kullanılan malzemeleri de siz yazın.
Bu kukla yapılırken bir çift eldiven, iki
küçük beyaz daire, kahverengi kâğıt,
kalem ve makas kullanılmış.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
. ........................................................................................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
....................................................................... .........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
.........................................................................
......................................................................................................
.........................................................................
......................................................................................................
.........................................................................
......................................................................................................
.........................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
......................................................................................................
59
OYUN VE EĞLENCE
ETKiNLiK
KUKLA YAPALIM
21 Mart Dünya Kukla Günü olarak kutlanıyor. O gün çeşitli kukla
gösterileri yapılır. İnsanların dikkatleri kuklalara çekilmiş olur.
Bununla birlikte kuklalar her zaman oynatılabilir. Çünkü kukla
yapmak ve oynatmak hem zevkli hem de eğlenceli bir iştir.
Haydi, aşağıdaki malzemeleri hazırlayın ve kuklalarınızı yapmaya başlayın.
Dünya Kukla Günü
21 Mart
Malzemeler:
Dosya kâğıdı
2 kurşun kalem
Makas
İğne
İplik
Yapıştırıcı
Paket lastiği
60
1 Bir dosya kâğıdını
ortasından ikiye kesin.
3
2
Kare şeklindeki
parçaya külah şekli
verin ve yapıştırın.
Bu, kuklanın gövdesi
olacak.
Parçalardan birini kare
şeklinde kesin.
Öteki parçayı da
ortasından ikiye kesin.
4
5
Bu parçalardan birini yine kare şeklinde kesin. Külah şekli
verin ve yapıştırın.
6
Bu külahın sivri ucundan bir miktar
kesin. Bu parça kuklanızın başı olacak.
6
Kuklanızın başının
geniş bölümünü
resimdeki gibi
keserek saç
oluşturun.
61
OYUN VE EĞLENCE
Kalan parçayı iki kare elde edecek biçimde
kesin. Bunlardan iki küçük külah daha
oluşturun. Bunlar da kuklanızın kolları olacak.
7
8
Kuklanın kollarını
iğne iplik yardımıyla
resimdeki gibi
birleştirin. İpliklerin
her iki ucunu
düğümleyin.
9
10
Kuklanın başını gövdeye resimdeki gibi yapıştırın. Sonra kuklanın
başının arkasından yaklaşık 30 cm uzunluğunda bir iplik geçirin.
11
Şimdi sırada
kuklayı hareket
ettirmek için
kullanacağınız
çubuklar var. İki
kurşunkalemi
artı biçiminde
yerleştirin. Tam
ortalarından
paket lastiğiyle
birleştirin. Bunu
sıkıca yapın
ki kalemler
oynamasın.
12
ETKiNLiK
Kuklanın başından
çıkan ipliği
paket lastiğinin
bulunduğu
yere bağlayın.
Kollardan çıkan
iplikleri de
kalemlerden
birinin karşılıklı iki
ucuna bağlayın.
62
Kuklanızı istediğiniz gibi
süsleyin. Kalemleri hareket
ettirerek kuklayı oynatın.
Hazırladığınız kuklayı
kullanarak ve konuşturarak
ailenize, sınıf arkadaşlarınıza
çeşitli gösteriler yapın.
Yaklaşık 40’ar cm
uzunluğunda iki
iplik hazırlayın.
Bunların birer
ucunu düğümleyip
resimdeki gibi kollara
takın.
Zeynep KAYA
(Düzenlenmiştir.)
13
Arkadaşınızla birlikte bir
dinleme etkinliği yapmaya
ne dersiniz? Etkinlikte bu
temada geçen bazı cümleler
ve kelimeler kullanılacak.
Önce aşağıdaki açıklamayı
gözden geçirin. Ardından 1. grupta yer
alan cümleleri arkadaşınıza okuyun.
ETKiNLiK
Arkadaşınız da kendi kitabında yer alan
tabloda, istenilen şeyleri yazmaya
çalışsın. Bu çalışma bitince bu
sefer 2. gruptaki cümleleri
arkadaşınız size okusun. Siz de
kendi kitabınızdaki tabloya istenen
bilgileri yazmaya çalışın. Hadi
bakalım, kolay gelsin!
1. GRUP CÜMLELER
1. Orta sütunun alttan üçüncü karesinin içine
Karagöz’ün oyun arkadaşının adını yazın.
2. Size göre soldaki sütunun alttan ikinci
karesinin içine “el kuklası” yazın.
3. Size göre sağdaki sütunun üstten
dördüncü karesinin içine “Dünya Kukla
Günü” yazın.
4. Ortadaki sütunun üstten ikinci karesinin
içine “Gölge Oyunu” yazın.
2. GRUP CÜMLELER
1. Size göre sağdaki sütunun üstten ikinci
karesinin içine Hacivat’ın oyun arkadaşının
adını yazın.
2. Ortadaki sütunun alttan dördüncü
karesinin içine “21 Mart” yazın.
3. Size göre soldaki sütunun alttan üçüncü
karesinin içine “parmak kuklası” yazın.
4. Ortadaki sütunun üstten ikinci karesinin
içine “orta oyunu” yazın.
Etkinlik bitince yazdıklarınızı kontrol etmeyi
unutmayın. Bakalım dinlediğinizi tam olarak
anladınız mı?
63
OYUN VE EĞLENCE
ETKiNLiK
TEMA SONU
DEĞERLENDİRME
1. Bu temada öğrendiklerinizi düşünün.
Aşağıdaki cümleleri okuyun. Bu cümlelerin
başına, doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar
için “Y” yazın.
( ) Orta oyunu, oyuncular tarafından bir
sahnede oynanır.
( ) Karagöz oyunundaki kuklalar iple
oynatılır.
( ) Dünya Kukla Günü 15 Nisan’dır.
( ) Karagöz oyununda gölgeler beyaz bir
perdeye yansıtılır.
2. Bu temada en çok neleri sevdiniz? Ailenize
anlatın.
3. Bu temada yeni öğrendiğiniz bir şeyi
Türkçe ve Türk Kültürü dersini almayan bir
arkadaşınıza öğretin. Bunu yaparken beden
dilinizi (yüz ifadelerini, el ve kol hareketlerini)
kullanın.
ETKiNLiK
Bu temada karşılaştığın görsellerin altına ( √ ) işareti koy.
Tema içinde görmediğin görsellerin altına ise (-) işareti koy.
64
BAYRAMLAR VE
KUTLAMALAR
65
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
66
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
Bu sayfada hangi hayvanları
görüyorsunuz? Hayvanların adlarını
söyleyin ve fotoğrafların altına
yazın. Bunlardan canlı olarak
gördüklerinizi nerede ve ne zaman
gördünüz? Arkadaşlarınıza anlatın.
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
67
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
ETKiNLiK
Aşağıda Türk alfabesinin
yazılı olduğu bir tablo
var. Bu tabloda bazı
harflerin kutusu renkli.
Renkli kutulardaki harfleri
yandaki karelere yazın.
Dikkat! Aynı renkteki karelere aynı
harfleri yazmanız gerekli. Bakalım
şifrelerdeki kelimeler neler? 1. şifre bu
temadaki konumuz olacak.
A B C Ç D
E F G Ğ H
I İ J K L
M N O Ö P
R S Ş T U
Ü V Y Z
1. ŞİFRE
2. ŞİFRE
ETKiNLiK
Siz de çeşitli anahtar kelimeler
belirleyin. Belirlediğiniz
kelimelerdeki harfleri, renksiz
olarak verilen tabloda
yukarıdaki gibi farklı renklere boyayın.
Bu çalışmada aşağıdaki örnek şifre
kutucuklarını kullanabilirsiniz. Bu oyunu
arkadaşlarınızla oynayın.
A B C Ç D
E F G Ğ H
I İ J K L
M N O Ö P
R S Ş T U
Ü V Y Z
68
Dinî bayramların toplumumuzda ayrı bir
yeri vardır. Bu bayramlardan biri de Kurban
Bayramı’dır. İnsanlar özellikle dinî bayramlarda
ailece bir araya gelir. Uzakta olan aile bireyleri
ve akrabalar bayramlar sayesinde toplanırlar.
Böylelikle toplumsal dayanışma, sosyalleşme
sağlanır. Hayatımızda bir canlılık oluşur.
DINÎ BAYRAMLARIMIZ
Bayramların “bir araya gelme, paylaşma,
kaynaşma” gibi işlevleri vardır. Bu işlevler sayesinde
küs olanlar barışır; gençler, yaşlıları
ziyaret eder. Maddi durumu iyi olanlar muhtaç
durumdaki kişilere yardım eder. Bu yardımlar,
başka ülkelere kadar uzanır.
ETKiNLiK
Yukarıdaki metni bir kez daha okuyun. Bu metindeki düşünceyi
yazım ve noktalama kurallarına uyarak bir cümle ile aşağıdaki
boşluğa yazın.
………………………………………………………………………………………………………………………………………
69
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
Bundan
önceki dinî
bayramımız?
ETKiNLiK
Kurban Bayramı, dinî
bayramlarımızdan biridir.
Diğer dinî bayramımızı
hatırlıyor musunuz? O
bayramla ilgili bildiklerinizi
arkadaşlarınızla paylaşın.
Bu temada Kurban
Bayramı’yla ilgili pek çok
şey öğreneceksiniz: Kurbanlık
hayvanlar, arife günü ve
bayram hazırlıkları, bayramda
yapılanlar vb.
Haydi başlayalım!
70
KURBANLIK ALMAK
Kurban
Bayramı
öncesinde
kurbanlık
alınır;
kurbanlık
satın
alınırken
pazarlık
edilir.
Kurban
olarak
koyun, keçi,
sığır ve deve
kesilebilir.
Kurbanlık
hayvan,
kurban
edilmeden
önce
güzelce
süslenir;
hayvanın
alnına ve
sırtına kına
yakılır.
ETKiNLiK
EŞLEŞTIRIN
Yukarıdaki cümleleri okuyun. Sonra her cümleyi ilişkili olduğu
görsel veya görsellerle eşleştirin. (Bir cümle birden fazla
görselle ilişkili olabilir.)
71
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
ETKiNLiK
Aşağıdaki soruları aile
büyüklerinizden birine
sorun. Sorulara verilen
cevapların ses kaydını
alın.
Sonra bu kayıtları birkaç kez dinleyin.
Ardından kayıtların özetlerini sınıf
arkadaşlarınız ve öğretmeninizle
paylaşın.
* Baba/anne/dede, sen çocukken kurbanlıklar nasıl alınırdı?
* Kurban Bayramı için evlerde ne tür hazırlıklar yapılırdı?
KURBANLIK HAYVANA KINA
YAKMAK
Türk toplumunda anneler üç şeye kına yakar.
Askere giden oğullarına, kendilerini vatana
adasınlar diye. Gelin olan kızlara, kendilerini
yuvalarına adasınlar diye. Kurbanlık
hayvana kına yakılması ise Allah’a adandığı
içindir.
BAYRAM POSTASI
KURBANLIK
KOÇLARA
KINA YAKTI
Kurbanlık hayvana kına
yakma geleneği hâlâ devam
ediyor.
Adana’da 62 yaşındaki Hasibe
Parlar, satın aldığı kurbanlık
koçlara kına yaktı.
Kına yakma geleneğini sürdüren
Parlar, “Bizde geline, askere,
koça kına yakılır.” dedi.
72
ARIFE GÜNÜ
Bayramdan
önceki güne
“arife” denir. Arife
günü evler ve
mahallelerde
temizlik yapılır.
Bayramda misafir
ağırlanacağı
için evler ve
mahalleler temiz
olmalıdır.
Arife günü mezarlıklar ziyaret edilir.
Mezarlıklarda Kur’an-ı Kerim okunur ve dua edilir.
73
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
Daha önce bayram namazına gittiniz
mi? Bir yakınınız bayram
namazına gitti mi? Eğer
biliyorsanız bayram
namazının nasıl kılındığını
arkadaşlarınıza anlatın. Gitmediyseniz
büyüklerinizden öğrenin. Verilen karekodu okutarak bir
bayram namazı videosu da izleyebilirsiniz.
ETKiNLiK
BAYRAM BAŞLADI
Kurban Bayramı’nın süresi
dört gündür. İlk gün çok yoğun
geçer. Sabah erkenden
kalkılır. Abdest alınır, yeni kıyafetler
giyilir. Bayram namazı
için camiye gidilir.
1
2
3
Burada, Bayram Namazı
sırasında çekilmiş çeşitli
fotoğraflar var.
(4) numaralı fotoğrafta
neler görüyorsunuz?
Fotoğrafta görülen
durumun sebebi ne olabilir?
Arkadaşlarınıza anlatın.
ETKiNLiK
4
74
ETKiNLiK
Elini öptüğünüz büyükleriniz
size ne diyorlar? Bir tane
örnek verelim: El öpenleriniz
çok olsun. Söylenen
diğer sözlerden örnekler
belirleyin, not alın. Bunları
arkadaşlarınızla paylaşın.
Bayram namazından sonra bayramlaşma camide
başlar; yolda, sokakta devam eder. Sonra
da evde aile bireyleri birbirleriyle bayramlaşır.
Küçükler, büyüklerin ellerini öperler. Büyükler de
onlara bayram harçlığı verirler.
Bayram namazından sonra kurbanlık hayvan
hazırlanır. Kurban duası okunur, tekbir getirilir.
Kurban, tecrübeli kişiler veya kasaplar tarafından
kesilir.
ETKiNLiK
Ahmet, Kurban Bayramı’nda neler yaptığını yazmış. Ancak
cümleler biraz karışmış. Yukarıda öğrendiklerinizden
hareketle Ahmet’in bayram günü yaptıklarını sıralayın.
( ) Komşumuz Mustafa Amca, kurbanımızı kesti.
( ) Sabah erkenden kalktık, abdest aldık.
( ) Arife günü mezarlık ziyaretine gittik.
( ) Misafirlere ikram etmek için kurban etinden kavurma yaptık.
( ) Bayram namazı için babamla birlikte camiye gittik.
( ) Bayramın ikinci günü ihtiyaç sahibi insanlara kurban etinden paylar dağıttık.
( 1 ) Bayramdan iki gün önce kurbanlık aldık.
75
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
KURBAN ETİ
Kurban etinin bir bölümü kurban kesemeyen ihtiyaç sahiplerine
dağıtılır. Bir bölümü ev halkı için ayrılır. Bir bölümü de gelen
misafirlere ikram edilir. Kurban etinin tamamı da ihtiyaç
sahibi kişilere verilebilir.
Kurban Bayramı’nda et yenilirken uzmanların şu tavsiyesine
kulak verilmeli: “Eti, otsuz bırakmayın!” Bu söz şu anlama geliyor:
Et, bol sebze ile tüketilmeli. Yani Kurban Bayramı’nda et yemeklerinin yanında mutlaka bol salata
yenilmeli.
76
KURBANIN
DINÎ VE
SOSYAL
YÖNÜ
İslam dinine
göre kurban
kesmek maddi
durumu iyi
olanlar için bir
“borç”tur. Kurban
kesmek, Allah
için yapılan
ibadettir. Kurban
kesmenin
bir de sosyal
yönü vardır.
Maddi durumu
iyi olmayan
insanlara
dağıtılan etler, o
aileler açısından
çok önemlidir.
Bayramda,
uzaktaki ve
yakındaki aile
fertleri buluşur.
Bir sofra başında
hep birlikte
olmak keyif
ve huzur verir.
Kurban Bayramı
bu yönüyle,
Hıristiyanlıktaki
Şükran Günü’ne
benzer.
Kurban Bayramı Sofrası
ETKiNLiK
Şükran Günü Sofrası
Yaşadığınız çevrede Şükran Günü’yle ilgili olarak neler yapılıyor?
Bu konuda Hıristiyan arkadaşlarınıza sorular sorun. Edindiğiniz
bilgilerle Kurban Bayramı’nda yapılanları karşılaştırın. Bu konudaki
bilgileri sınıf arkadaşlarınıza anlatın.
77
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
Kurban Bayramı’nda çok çeşitli et yemekleri
yapılır. Bunlardan bazılarını görüyorsun.
Kurban Bayramı’nda kavurmalı tost yapmaya
ne dersin? Bunun için aşağıda verilen bilgileri
KURBAN BAYRAMI’NA ÖZEL YEMEKLER
okuman yeterli. Şimdiden afiyet olsun. Tost
yaparken zorlandığın yerlerde büyüklerinden
yardım isteyebilirsin.
• 4 dilim tost
ekmeği
• 1/2 tatlı
kaşığı
tereyağı
YAPILIŞI
1. Kavurmayı ince ince
dilimleyin. Salatalık
turşularını uzunlamasına
dilimleyin.
2. Kaşar peyniri dilimlerini
ortadan ikiye kesin. Tost
ekmeklerinin iç kısmına bir
miktar tereyağı sürün.
3. İki dilim tost ekmeği üzerine
kavurma dilimlerini eşit
olarak paylaştırın. Üzerlerine
tuz ve isteğe göre karabiber
serpiştirin.
MALZEMELER
• 4 dilim kaşar
peyniri
• 100 gram
kavurma
Afiyet olsun!
• 4 adet
salatalık
turşusu
• Tuz
• Karabiber
(isteğe göre)
4. Salatalık turşusu dilimlerini
dizin. Üzerlerini kaşar
peyniri dilimleriyle kapatın.
Hazır durumda olan tost
ekmeklerini üzerine kapatın.
5. İsteğe göre ekmek
dilimlerinin üzerine de
tereyağı sürdükten sonra
tostları sıcak durumda olan
tost makinesine koyun.
6. Kapağını kapattıktan sonra
peynir eriyip, akışkan bir
kıvama gelene kadar pişirin.
Kavurma
Kavurmalı Tost
Terbiyeli Şiş
Yahni Sebzeli Haşlama Kaburga Dolması
78
KURBAN BAYRAMI
VE YARDIMLAŞMA
Kurban Bayramlarında
uzakta olan ihtiyaç sahiplerine
de yardım edilir.
Bunun için Türk Kızılay’ı
her yıl kampanya düzenlemektedir.
Haberler
KIZILAY,
KURBAN BEREKETİNİ
İHTİYAÇ SAHİPLERİNİN
SOFRASINA
YIL BOYU TAŞIYACAK
Türk Kızılay’ı Kurban Bayramı’nda da ihtiyaç
sahiplerine yardım için çalışmalar yapıyor.
“Kurban bereketi yıl boyu sürsün!” sloganıyla
seslenen Kızılay, Türkiye dâhil yaklaşık 40 ülkede
170.000 vekâlet sahibi adına kurban kesip yaklaşık
3 milyon 800 bin kişiye kurban bereketini ulaştıracak.
Kurban kesimi ve dağıtımı yapacak Kızılay, Orta
Asya’dan Afrika’ya, Balkanlar’dan Orta Doğu’ya
kadar geniş bir coğrafyadaki ihtiyaç sahiplerine
kurban eti ulaştırıyor.
ETKiNLiK
Yukarıdaki gazete haberinden hareketle sınıf arkadaşlarınıza sorular
sorun. Aldığınız cevapları kendi cevaplarınız ile karşılaştırın.
79
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
ETKiNLiK
Bu temada kurban olarak
kesilebilecek hayvanları
öğrendiniz. Peki, bu
hayvanların yavrularına
verilen adları biliyor
musunuz? Aşağıda karışık olarak verilen
hayvanlarla yavrularının adlarını
görsellerin altına yazın. Ardından
hayvanlarla yavrularını eşleştirin.
Bilmediğiniz adlar için sözlük kullanın.
Deve
Oğlak
Sığır
Kuzu
Koyun
Köşek
Keçi
Buzağı
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
................................................
80
ETKiNLiK
Tabloda hayvan fotoğrafları
görüyorsunuz. Aşağıda iki
grup yönerge cümlesi var. Bu,
etkinliği arkadaşınızla birlikte
yapabilmen için böyle. Birinci
oyundaki yönerge cümlelerini
siz okuyun. Arkadaşınız
cevapları bulsun ve tablonun altındaki
yere yazsın. İkinci oyundaki yönerge
cümlelerini arkadaşınız okusun. Siz
cevapları bulun ve tablonun altındaki
boşlukları yazın. Etkinliğin sonunda
doğru cevap sayılarınızı karşılaştırın.
Başarılar!
1
2
3
4
A B C
Açıklama: Tabloda sütunlar “A, B, C” olarak
adlandırılmış. Satırlara ise “1’den 6’ya” kadar
numara verilmiş. Etkinliğin her maddesinde
tablodaki bir hayvan tarif ediliyor. Dinleyen
kişi, tarif edilen hayvanı buluyor. Onun koordinatını,
tablonun altındaki ilgili maddedeki
boşluğa yazıyor. Örneğin “Kurban olarak kesilemeyen,
kanatlı hayvan.” denildiğinde cevap
“A2” oluyor. Unutma! Her maddeyi iki kez okuyacaksınız.
Cevaplar temanın son sayfasında.
Yönerge Maddeleri (1. Oyun)
1. Kurban olarak kesilebilen
hayvanlardan keçinin siyah renkli
yavrusu.
2. Bir yolda yürüyen koyun sürüsü.
3. Kurban olarak kesilebilen
hayvanlardan en büyüğü, ikisi bir
arada.
4. Süslenmiş küçükbaş kurbanlık hayvan.
5. Kurban olarak kesilemeyen
hayvanlardan en uzun boylu olanı.
Yönerge Maddeleri (2. Oyun)
5
6
1. .................................... 2. .................................... 3. ....................................
4. .................................... 5. ....................................
1. İkisi yatan, biri ayakta duran üç beyaz
oğlak.
2. Sakalları ve boynuzları olan, ikisinin
bir arada bulunduğu hayvan.
3. Bir sürünün önünde bir tane koyun.
4. Kurban olarak kesilebilen
hayvanlardan koyunun yavrusu.
5. Biri siyah biri beyaz olan küçükbaş
kurbanlık hayvanlar.
81
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
Kurban
Bayramı’nda kesilen
kurbanın dışında
iki kurban daha vardır.
Bunlar adak kurbanı
ile akika
kurbanıdır.
ADAK KURBANI
Bir dileğin gerçekleşmesi durumunda
kesilen ve eti yoksullara dağıtılan kurbana
adak kurbanı denir. Adak kurbanının etinin
tamamı ihtiyaç sahibi kişilere dağıtılır. Adak
kurbanını kesen kişi ve zenginler bu etten
yiyemez.
Diyanet İşleri Başkanlığı
AKIKA KURBANI
Yeni doğan çocuk için şükür amacıyla
kesilen kurbana “akika” denir. Akika kurbanı
çocuğun doğumunun yedinci günü veya
ergenlik dönemine kadar kesilebilir. Akika
kurbanının eti ihtiyaç sahiplerine dağıtılabilir,
bu etten komşu ve akrabalara ikram edilebilir.
Kurbanı kesen kişi ve o kişinin ailesi de
akika kurbanının etinden yiyebilir.
Diyanet İşleri Başkanlığı
82
ETKiNLiK
TEMA SONU
DEĞERLENDİRME
1. Bu temada Kurban Bayramı’yla ilgili
edindiğiniz bilgilerden hareketle labirent
bulmacayı çözün. Labirent bulmacada
kurbanlık olarak kesilebilen hayvanları
takip edin. Çizgi çizerek çıkış noktasını
bulun. Böylelikle arife gününden başlayarak
Kurban Bayramı’na ulaşmaya çalışın.
83
BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
ETKiNLiK
TEMA SONU
DEĞERLENDİRME
2. Aşağıdaki soruları ve cevapları
inceleyin. Ardından sorularla
cevapları eşleştirin.
Kurbanın
kelime anlamı
nedir?
Kurban olarak
kesilebilecek
hayvanlar koyun, keçi,
sığır, devedir.
“Et, otsuz
bırakılmamalı!”
sözü ne anlama
geliyor?
İslam dinine göre
maddi gücü
yerinde olanlar
kurban
kesmelidir.
Kimler kurban
kesmelidir?
Kurban
kelimesinin anlamı
“yakınlaşma”dır.
Kurbanda hangi
hayvanlar
kesilebilir?
Bu sözün anlamı
şu: Et, bol sebze ile
tüketilmeli.
1. Oyunun
Cevapları
1. C3
2. A4
3. A5
4. B4
5. C2
2. Oyunun
Cevapları
1. A3
2. A6
3. C6
4. B2
5. C1
84
GEZELİM GÖRELİM
85
GEZELİM GÖRELİM
86
Merhaba, benim
adım Ahmet. 13 yaşındayım,
6. sınıfa gidiyorum.
Ailemle birlikte
Ankara’da yaşıyorum.
Annem coğrafya öğretmeni,
babam ise
bir turizm şirketinde
çalışıyor. 7 yaşında bir
kız kardeşim var, adı
Sevgi. Kardeşim Sevgi,
bu yıl 1. sınıfa başladı.
Babam işi gereği
Türkiye’nin dört bir
tarafına sık sık seyahat
eder. Türkiye’de
gitmediği yer, görmediği
şehir yok. Ailece
gittiğimiz yerler de
oldu. Bu sayede ben
de Türkiye’deki bazı
illeri gördüm. Size
Türkiye’deki şehirleri,
turistik yerleri, Türkiye’nin
ünlü yiyeceklerini
ailece tanıtacağız.
Başlayalım mı?
87
87
GEZELİM GÖRELİM
Önce “Türkiye, Dünya’nın neresinde?”
sorusunun cevabına bakalım
mı?
Türkiye kuzey yarımkürede bulunur.
Ülkemiz Asya, Avrupa ve Afrika
kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı
noktada yer alır. Türkiye’nin hem
Asya’da hem de Avrupa’da toprakları
vardır. Asya’daki topraklarımıza
“Anadolu”, Avrupa’daki topraklarımıza
ise “Trakya” adı verilir.
Anadolu’nun üç tarafı denizlerle
çevrilidir. Bu denizler Akdeniz, Ege
Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz’dir.
ETKiNLiK
TÜRKİYE DÜNYA’NIN NERESİNDE?
Bir dünya haritası üzerinde Türkiye’nin nerede
olduğuyla ilgili araştırma yapın. Türkiye’nin
komşusu olan ülkeleri belirleyin. Bu bilgileri
arkadaşlarınızla paylaşın.
88
Gelelim doğudan batıya,
kuzeyden güneye Türkiye hakkında
bilgi vermeye.
Türkiye haritada yatay bir
dikdörtgene benzer. Size önce
Türkiye’nin kuzeybatısı hakkında
bilgiler vereceğim.
Sizin de gördüğünüz gibi Türkiye’nin
kuzeybatı toprakları iki
parça hâlindedir. Bu parçalardan
biri Avrupa, diğeri Asya’dadır.
Ayrıca bu parçaların arasında
Marmara Denizi yer alır.
İstanbul Boğazı ve Çanakkale
Boğazı, Karadeniz’i Ege Denizi’ne
bağlar. Trakya, Türkiye’nin
Avrupa’ya açılan kapısıdır.
ETKiNLiK
Türkiye’nin kuzeybatısında bulunan, gittiğiniz veya
bildiğiniz illeri düşünün. Bu illeri arkadaşlarınızla
birbirinize anlatın.
Türkiye’nin kuzeybatısında İstanbul,
Bursa, Edirne, Çanakkale
vd. iller yer alır. Bu şehirlerde tarihî
ve turistik pek çok mekân vardır.
Bursa’da bulunan Uludağ, kış
turizminin merkezidir. Bursa’nın
İskender kebabı, kestane şekeri
ünlüdür.
89
GEZELİM GÖRELİM
İstanbul’a gittiğimizde feribotla Bursa’ya
geçmiştik. Feribottaki haritada İstanbul’da
deniz ulaşımının çok yaygın
olduğunu görmüştüm. Marmara’da, özellikle
İstanbul çevresinde deniz yoluyla
pek çok yere gidiliyormuş. Haritayı inceleyip
aşağıdaki etkinliği yapmaya ne dersiniz?
ETKiNLiK
Bu haritada verilen hatlardan biri
“Ro-Ro Hattı”dır.
“Ro-Ro”nun ne olduğunu
araştırın. Bulduğunuz bilgileri
sınıf arkadaşlarınızla paylaşın.
ETKiNLiK
Haritadaki bilgileri kullanın. Aşağıdaki
soruların cevaplarını verilen boşluklara
yazın.
1. Yenikapı’dan kalkan deniz otobüsü, sarı kesik
çizgilerle hangi adalara gitmektedir?
2. Eskihisar-Topçular arasında çalışan deniz ulaşım
aracı nedir?
3. Yenikapı’dan nerelere hızlı feribot vardır?
4. Yenikapı’dan çıkan deniz otobüsü Esenköy’den
önce nereye uğramaktadır?
5. Yenikapı’dan hangi şehirlere hızlı feribot ve deniz
otobüsü gitmektedir?
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
90
Sırada Ege kıyıları var. Buranın
bizim ailemiz için yeri
farklı. Çünkü annem Aydınlı.
Ankara’dan Aydın’a karayoluyla
giderken Afyonkarahisar ve
Denizli’den geçiyoruz. Tatillerde
Aydın’a gittiğimizde İzmir ve
Manisa’ya da mutlaka uğrarız. O
illerde babamın arkadaşları var.
Anadolu’nun batısındaki iller
arasında İzmir, Denizli, Manisa,
Muğla ve Aydın’ı sayabilirim. Batı
Anadolu, turizmi ve tarımı ile öne
çıkar. Sizin de adını duyduğunuz
pek çok tatil yöresi buradadır.
Örneğin; Bodrum, Didim, Kuşadası,
Fethiye, Çeşme.
ETKiNLiK
Yandaki karekodu
okutun. Bodrum Su
Altı Müzesiyle ilgili
sanal gezintiye
katılın. Bu gezintide
dikkatinizi en çok
çeken şeyle ilgili
notlar alın. Aldığınız
notları arkadaşlarınızla
paylaşın.
91
GEZELİM GÖRELİM
Ayrıca
Anadolu’nun
batısında
pek çok
antik kent de
bulunmaktadır.
Bunlar: Efes,
Pergamon,
Sardes, Milet,
Aphrodisias
(Afrodisyas).
Efes
Pergamon
Sardes
Milet
Aphrodisias
İzmir körfezi
Ege mutfağı
zeytinyağlı
sebze
yemekleriyle
ünlüdür. Ege
mutfağından
birkaç örnek:
baklalı enginar,
börülce salatası,
otlu börek, kabak
çiçeği dolması.
92
Sırada, Anadolu’nun güneyinde
yer alan Akdeniz kıyıları var.
Anadolu’nun batısı gibi Akdeniz
kıyılarının da bizim ailedeki yeri
farklı.
Çünkü babam Mersinli. Yaz tatilimizin
bir bölümünü Mersin’de
geçiririz.
Anadolu’nun güneyindeki iller
arasında Antalya, Adana, Isparta,
Hatay, Mersin vd. yer alır.
Antalya, Türkiye’nin en önde
gelen turizm bölgelerinden biridir.
Babam geçen gün “Antalya her
yıl 10 milyondan fazla turist ağırlıyor.
Bu şehir Türk turizminin lokomotifi.”
demişti. Annemin de
Isparta için söylediği “Türkiye’nin
gül bahçesi” ifadesini hiç unutmuyorum.
Ayrıca narenciye denince akla
bu bölge gelir.
ETKiNLiK
Ahmet’in babası Antalya’yla ilgili ne diyor?
Aşağıya yazın.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Ahmet’in annesi Isparta için hangi ifadeyi
kullanıyor? Aşağıya yazın.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
93
GEZELİM GÖRELİM
GÜNEY MUTFAĞINDAN...
ADANA
Adana
kebabı,
yanında
şalgam
suyu
MERSİN
Tantuni
kebabı,
sonrasında
kerebiç tatlısı
KAHRAMANMARAŞ
Dondurma
HATAY
Tepsi kebabı, içli
köfte, sonrasında
künefe
ISPARTA
Gül reçeli
Geçenlerde babam söyledi:
Hatay, Dünya Gastronomi
Şehirleri arasına katılmış.
Mutfaklarıyla dikkat
çeken şehirler bu listeye
girebiliyormuş.
ETKiNLiK
Mersin’de her yıl Narenciye Festivali düzenleniyor. Aşağıda bu
festivalden fotoğraflar var. “Narenciye ürünleri kullanılarak ne
yapılmış?” sorusunun cevabını her fotoğrafın yanına yazın.
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
94
Daha önce söylemiştim size. Biz
Ankara’da oturuyoruz. Ankara,
Türkiye’nin başkenti ve Anadolu’nun
orta bölümünde yer alıyor.
Şimdi size bir sürprizim var. Orta
Anadolu ile Karadeniz kıyıları hakkında
size babam bilgi verecek.
Hazırım
Ahmet.
Hazır mısın baba?
O zaman söz sende.
Merhaba çocuklar. Benim
adım Bülent. Ahmet’in babasıyım.
Ahmet size daha
önce söylemiş. Ben bir turizm
şirketinde çalışıyorum.
Size orta Anadolu’yu ben
tanıtacağım.
Önce illerden bahsedeyim.
Orta Anadolu’daki illerin
bazıları şunlar: Ankara, Konya,
Kayseri, Eskişehir, Sivas,
Nevşehir, Yozgat.
ETKiNLiK
Çocuklar, sizden şu çalışmayı yapmanızı istiyorum: Orta Anadolu’da
benim adlarını söylediğim illerden birini belirleyin. O ille ilgili bir
araştırma yapın. Bulduğunuz bilgileri arkadaşlarınız ve ailenizle
paylaşın.
95
GEZELİM GÖRELİM
Size orta Anadolu’nun
tarihî ve turistik yerlerinden
bazıları hakkında kısa kısa
bilgi vereyim.
Konya
denince akla
Mevlana gelir.
Türkçede “Gez
dünyayı, gör
Konya’yı.”
diye bir söz vardır. Konya’da Mevlana Müzesi görülmelidir.
Kapadokya
Nevşehir’dedir.
Buradaki peri
bacalarının
farklı bir
güzelliği vardır.
Kapadokya’da
balon turuna
katılabilirsiniz.
Eskişehir’e
yolunuz
düşerse
Balmumu
Heykeller
Müzesi’ni
gezmelisiniz.
Aksaray yakınlarındaki Tuzgölü’nü
ziyaret etmek sizin için farklı bir
deneyim olur. Yazın suları biraz
çekildiği için Tuzgölü’nün üstünde
yürüyebilirsiniz. Düşünün bir kere,
yerde toprak yerine tuz var ve siz
onun üstünde yürüyorsunuz. Çok
ilginç değil mi?
Orta Anadolu’ya eğer kışın gelirseniz Kayseri
Erciyes’teki kayak merkezi ilginizi çekebilir.
Tuzgölü
96
Karadeniz kıyıları, Türkiye’nin
en çok yağış alan
bölgesidir. Bu yüzden ülkemizin
en yeşil ve en geniş
ormanları Karadeniz kıyılarındadır.
Karadeniz kıyılarının önde gelen illeri
Trabzon, Samsun, Rize, Ordu, Giresun, Zonguldak’tır.
Bu bölge, doğal güzellikleriyle insanı
kendine çeker. Özellikle Trabzon, Rize ve Artvin’in
yaylaları ünlüdür. Yayla deyince bölgede
akla ilk Ayder Yaylası ve Pokut Yaylası gelir.
Karadeniz’in
olmazsa
olmazlarından biri
hamsidir.
Hamsiden çeşitli
yemekler yapılır.
Hamsi tava,
buğulama, hamsili
pilav, hamsi dolma
vb. Ben hamsili
pilavı çok severim.
Mısır unu, peynir ve
tereyağ kullanılarak
yapılan kuymak
farklı bir lezzettir.
97
GEZELİM GÖRELİM
Karadeniz deyince çay ve
fındıktan da bahsetmek
gerekir. Dünya fındık
üretiminin %70’i
Karadeniz kıyılarında
yapılmaktadır. Bölgede
yetiştirilen çaylar,
ülkemizin ihtiyacını
karşılıyor. Ayrıca 100’den
fazla ülkeye de ihraç
ediliyor.
(Tarım ve Orman Bakanlığı)
Karadeniz yöresinin
ünlü halk oyunu ise
horondur. Bu sayfadaki
müzik aletleriyle ilgili bir
araştırma yapabilirsin.
ETKiNLiK
Karekodu okutarak videoyu izleyin.
“Parmak Oyunu (Hamsi)”nun sözlerini yazın.
Bu oyunun sözlerini arkadaşlarınızla birlikte
seslendirin.
98
Çocuklar, Türkiye ile ilgili kalan
bilgileri de size coğrafya öğretmeni
olan eşim Gül Hanım anlatacak.
Çocuklar merhaba, benim adım Gül. Ahmet’in
annesiyim. Coğrafya öğretmeniyim. Ben de
size Türkiye’nin kalan yöreleri hakkında bazı
bilgiler vereceğim.
Anadolu’nun doğusu, Türkiye’nin en dağlık bölgesidir. Bu
yüzden buradaki şehirlerin çoğu denizden oldukça yüksektedir.
Bölgenin önde gelen şehirleri arasında Erzurum, Van, Malatya,
Elazığ, Tunceli, Kars sayılabilir.
Erzurum
Palandöken
Dağı’nda kış sporları
merkezi vardır. Burada 2017
yılında Avrupa Gençlik Olimpik
Kış Festivali yapılmıştır.
Ayrıca Erzurum’un cağ
kebabı ünlüdür.
99
GEZELİM GÖRELİM
Van, Van Gölü’nün
kıyısına kurulmuş
bir şehirdir. Van Gölü
Türkiye’nin en büyük
gölüdür. Van, kahvaltısı
ve kedisiyle ünlü bir
şehirdir. Yüzüncü Yıl
Üniversitesinin Van Kedisi
Evi adında bir merkezi
vardır.
ETKiNLiK
Aşağıdaki karekodu
okutarak canlı yayında
Van kedilerini izleyin.
Size ilginç gelen bilgileri
aşağıdaki boşluğa yazın.
.....................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................
Bölgede çok
sayıda tarihî eser
de bulunuyor.
Van Gölü’nde
Akdamar Adası
ve Kilisesi, Kars’ta
Ani Harabeleri,
Erzurum’da Çifte
Minareli Medrese
önemli tarihî
eserlerdir.
Bölgenin önde gelen bir diğer ili Malatya’dır.
Malatya denince herkesin aklına
kayısı gelir. Malatya ve civarında yetiştirilen
kayısılar dünya kuru kayısı ihtiyacının
%85-90’ını karşılamaktadır.
100
Çocuklar, Anadolu’nun güneydoğusunda yer alan
iller arasında Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin,
Adıyaman, Siirt, Batman vd. bulunur. Yaz aylarında
Anadolu’da havanın en sıcak olduğu yer burasıdır. Ayrıca
burada Dicle ve Fırat nehirleri vardır.
Anadolu’nun bu bölümünde turizm potansiyeli çok yüksektir.
Adıyaman Nemrut Dağı, Peygamberler şehri Şanlıurfa,
Mardin evleri ilk akla gelen turistik yerlerdir.
101
GEZELİM GÖRELİM
Bölgenin mutfağı da çok zengindir.
Gaziantep mutfağı 2015 yılında UNESCO
tarafından Dünya Gastronomi Şehirleri
listesine eklenmiştir. Hatırlayın, daha
önce Hatay’ın da bu listeye girdiği
söylenmişti. Yani bu listede Türkiye’den
iki il bulunuyor.
Kebapları, baklavası, Antep fıstığı ile
Gaziantep mutfağı oldukça zengindir.
Gördüğünüz gibi
çocuklar Türkiye’nin her
bir bölgesinin kendine
has özellikleri var.
Türkiye’ye geldiğinizde
bu bölgelerden
bazılarını belki siz de
gezersiniz.
Bülent, Ahmet! Son
olarak siz de bir şeyler
söylemek ister misiniz?
Arkadaşlar, ben de
babama katılıyorum.
Türkiye’ye geldiğinizde
mutlaka farklı yerleri
keşfetmelisiniz. Şimdiden
iyi gezmeler.
Çocuklar, gerçekten
Türkiye’nin dört bir
tarafında gezilecek ve
görülecek pek çok yer
var. Ayrıca Türkiye’nin
her bölgesinde o
yöreye özgü çok çeşitli
yemekler bulunuyor.
Türkiye’ye geldiğinizde
farklı bölgelerden farklı
illeri görmenizi tavsiye
ederim.
102
ETKiNLiK
Ahmet’in babası her gittiği yerden buzdolabı süsü (magnet) getirmiş.
Tablodaki buzdolabı süslerinden koordinatı verilen illerin
Türkiye’nin neresinde olduğunu örnekteki gibi karşısına yazın. O
ilde veya o ilin yakınında ünlü olan bir şeyi veya yeri de yanına ekleyin.
A B C
B2:
1
C3: .......................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
2
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
A4: .......................................................................................................
3
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
4
.................................................................................................................
C5: .......................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
5
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
6
.................................................................................................................
A3: .......................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
7
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
103
ETKiNLiK
LEYLEĞİ HAVADA GÖRMEK
Bu sayfadaki resmi inceleyin. Sonra
aşağıdaki metni okuyun.
Geçen yaz tatilinde ailece bir geziye çıktık. Eskişehir hareket
noktamızdı. Önce Bursa, ardından İstanbul. Sonra da Balıkesir
ve İzmir’e gittik. On beş günlük gezi sonunda Eskişehir’e
döner dönmez soluğu amcamlarda aldık. Tatil boyunca gezip
gördüğümüz yerleri ona anlatınca amcam,
− Vallahi ne diyeyim? Bu sene siz resmen leyleği havada görmüşsünüz,
dedi.
Bu metinde ne anlatıldığını ailenizle paylaşın. Metindeki
“leyleği havada görmek” deyiminin anlamını tahmin edin.
Tahminlerinizi arkadaşlarınızla ve öğretmeninle paylaşın. Ardından
sözlükten bu deyimin anlamına bakın. Düşüncelerinizi
arkadaşlarınızla paylaşırken kelimeleri doğru telaffuz etmeye
özen gösterin.
ETKiNLiK
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
Karekodu okutun. Açılan bağlantıdaki illerden
birinde sanal gezinti yapın. Bu gezinti sırasında
dikkatinizi çeken ilginç bilgileri arkadaşlarınız ve
ailenizle paylaşın.
Eskişehir’den yola çıkıp tekrar Eskişehir’e dönen
ailenin gezi rotasını verilen Türkiye haritası
üzerinde çizgi çizerek gösterin.
Yanda bu temada ele alınan konularla ilgili bazı
cevaplar verilmiş. Bu cevaplar acaba hangi
soruların cevapları? Cevapları inceleyin, üstlerine
sorularını yazın.
1.........................................................................................................
Gaziantep ve Hatay.
2. .....................................................................................................................
Antalya.
104
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
105
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
ASYA HUN
DEVLETİ
(MÖ 220-MS 216)
METE
HAN
KAVİMLER GÖÇÜ’NÜN BAŞLAMASI (375)
AVRUPA
HUN
DEVLETİ
434
ATTİLA
HAN
GÖKTÜRK
DEVLETİ
552-745
BUMİN
KAĞAN
HAN
UYGUR
DEVLETİ
745-840
KUTLUK
BİLGE KÜL
KAĞAN
HAN
KARAHANLILAR
840-1042
ABDÜLKERİM
SATUK BUĞRA
HAN
Geçmişten günümüze kurulan Türk devletlerinden bazıları tarih
şeridinde gösterilmiştir.
106
GAZNELİLER
969-1187
BÜYÜK
SELÇUKLU
DEVLETİ
1037-1092
ANADOLU
SELÇUKLU
DEVLETİ
1077-1308
OSMANLI
DEVLETİ
1299-1922
TÜRKİYE
CUMHURİYETİ
ALP TEGİN
HAN
SELÇUK BEY
KUTALMIŞ
SÜLEYMAN
ŞAH
OSMAN
BEY
MUSTAFA
KEMAL
ATATÜRK
ETKiNLiK
Daha ayrıntılı bilgi için karekodu okutun
ve açılan portalı inceleyin.
107
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
TARİH BOYUNCA TÜRKLER
Türkler köklü bir geçmişe sahiptir.
Orta Asya’da başlayan bu süreç dünyanın
farklı yerlerinde farklı devletlerin kurulmasıyla
yüzlerce yıldır devam etmektedir.
Türkler, İslamiyet’in kabulünden
önce Orta Asya’da köklü gelenekleriyle
dünyayı derinden etkileyen devletler
kurmuşlardır. Bu devletlere Asya Hun
Devleti, Göktürk Devleti, Uygur Devleti
örnek olarak verilebilir. Türk tarihinde bir
yolculuk yapmaya ne dersiniz?
ETKiNLiK
Karekodu okutarak ilk Türk
devletlerini anlatan sunuyu inceleyin.
Sunudan öğrendiğiniz ilginç bilgileri
arkadaşlarınızla paylaşın.
108
Türklerin kurduğu ilk devlet
Orta Asya’daki Asya Hun Devleti’dir.
Bu devletin başkenti
Ötüken, ilk hükümdarı Teoman’dır.
Teoman’dan sonra
yerine oğlu Mete Han geçmiştir.
Mete Han, Türkleri bir
bayrak altında toplamıştır. Türk
ASYA HUN DEVLETİ (MÖ 220-MS 216)
tarihinde onlu sisteme göre ilk düzenli orduyu
MÖ 209’da o kurmuştur. Günümüzde dünyadaki
bütün ordularda Mete’nin onlu sistemi kullanılmaktadır.
MÖ 209, Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş
yılı olarak kabul edilir. Asya Hun Devleti’nin
en güçlü olduğu dönem, Mete Han dönemidir.
Çinliler, Hun saldırılarından korunmak için Çin
Seddi’ni yapmışlardır.
109
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Asya Hun Devleti yıkıldıktan
sonra o bölgede;
- İklim kuraklaştı,
- Nüfus arttı,
- Tarım alanları daraldı,
- Kıtlık arttı,
- Salgın hastalıklar yayıldı.
AVRUPA HUN DEVLETİ
Asya Hun Devleti’nin yıkılışı ve yanda
belirtilen nedenlerden dolayı Türk boyları
batıya doğru göç ettiler. Avrupa’nın doğusunda
bulunan başka kavimler de batıya doğru göç
etmek zorunda kaldılar. Bu göç süreci, tarihte
Kavimler Göçü diye adlandırılır. Kavimler Göçü
sonucunda günümüz Avrupa devletlerinin
temelleri atılmıştır. Türkler tarafından da
Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.
KAVİMLER
GÖÇÜ
110
Orta Asya’daki Türkler kendilerine
has bir takvim de yapmış ve
kullanmışlardır. Bu takvim 12
Hayvanlı Türk Takvimi’dir. Bu
takvimde geçen hayvanlar
şunlardır: sıçan, sığır, pars, tavşan,
balık, yılan, at, koyun, maymun,
tavuk, it, domuz
Nergis Biray
GÖKTÜRK DEVLETİ
Orta Asya’dan göç etmeyen Türkler
tarihte “Türk” adının yer aldığı ilk devleti
kurdular. Bu devlet Göktürk Devleti’dir.
552’de Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
Devletin başkenti Ötüken’dir. 745’te Uygurlar
tarafından yıkılmıştır. Göktürk alfabesi
kullanılarak yazılan Orhun Abideleri Türk
tarihi açısından çok önemlidir.
Tonyukuk Anıtı
ORHUN ABİDELERİ
(GÖKTÜRK YAZITLARI)
Türk adının geçtiği ilk Türkçe metindir. Bu
özelliğiyle Türk tarihi açısından çok önemlidir.
Orhun Abideleri 3 taştan oluşur: Tonyukuk
Anıtı 716, Kül Tigin Anıtı 732, Bilge Kağan
Anıtı ise 735 yılında dikilmiştir.
Bilge
Kağan
Anıtı
Kül Tigin Anıtı
111
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Uygurlar, 745-840 yılları arasında Orta
Asya’da hüküm sürmüştür. Uygurlar yerleşik
hayata geçmişler ve ticaretle uğraşmışlardır.
UYGURLAR
Türklerin İslamiyet’i kabulünden önce kurulan
bu devletler dünya kültür mirasına önemli
katkılarda bulunmuştur.
TÜRKLERİN
DÜNYA KÜLTÜR MİRASINA
KATTIKLARI
• Altın Elbiseli Adam
• Günümüz askerlik sisteminde
de kullanılan 10’luk sistemin
tüm ordu sistemlerine dâhil
edilmesi
• Gıda maddesi olarak
yoğurdun dünya kültürüne
armağan edilmesi
• Üzenginin icat edilmesi.
112
Ayrıca Orta Asya bölgesinden Avrupa’ya
göç eden bazı Türkler, İlk Çağ’ın kapanıp Orta
Çağ’ın açılmasını sağlayan Kavimler Göçü
hareketini oluşturmuştur. Bugünkü Avrupa
medeniyetinin temelini oluşturan Vizigotlar,
Ostrogotlar, Franklar gibi kavimlerden
sonra Avrupa’da pek çok devlet kurulmuştur.
Hiç ata bindiniz mi?
At binen tanıdıklarınız
var mı? Anlatın. Eğer
cevaplarınız “Hayır./
Yok.” ise at binmeyle
ilgili bir araştırma
yapın.
ETKiNLiK
Altın Elbiseli Adam ile ilgili bir
araştırma yapın. Öğrendiğiniz bilgileri
arkadaşlarınızla paylaşın.
“Üzenginin icadı
niçin önemlidir?”
sorusunun
cevabını bulun.
Öğrendiklerinizi
arkadaşlarınızla
paylaşın.
113
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Arap Yarımadası’nda ortaya
çıkan ve hızla yayılan İslamiyet,
Türkler arasında
da yayılmıştır. Türklerin
İslamiyet’i kabulünden
sonra kurulan devletler
Türk-İslam devletleri
olarak tanımlanır. Bu dönemde
Orta Asya’nın Horasan
bölgesinde Karahanlılar,
Gazneliler, Büyük
TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ
Selçuklular gibi devletler kurulmuştur. Büyük
Selçuklular döneminde yaşayan büyük devlet
adamı Nizamülmülk, Siyasetnâme adlı bir
eser yazmıştır. Bu eser, günümüzde hâlâ temel
siyaset kitaplarından biridir. Ayrıca Nizamiye
Medreseleri’ni kurmuştur. Bu medreselerin
ilki 1066 yılında Bağdat’ta kurulmuştur. Bu
medreseler günümüz üniversitelerinin işlevini
yerine getiriyordu.
114
Horasan
bölgesindeki
Türklerin dünya kültür
mirasına kattığı eserlerden
biri Kutadgu Bilig’tir. Kitabın
adı günümüz Türkçesi ile
“Mutluluk Veren Bilgi”dir. Bu
eser, hayatta nasıl mutlu
olunacağının yollarını
anlatmaktadır.
TÜRKLER ANADOLU’DA
Büyük Selçuklu Devleti
zamanında Türkler o
dönemdeki en büyük
devletlerden biri olan Bizans
İmparatorluğu ile mücadele
etmişlerdir. Malazgirt’te Sultan
Alparslan’ın başarısı sonrasında
Türkler Anadolu’ya girmişlerdir.
Anadolu’yu yurt yapmak
için bu dönemde Türkler
Anadolu’ya akın etmiştir.
Böylelikle Anadolu, Türklerin
yurdu olmuştur. İlk başlarda
Anadolu’da
küçük beylikler
kurulmuştur.
Ardından
Osmanlı Devleti
diğer beyliklere
öncülük etmiştir.
Anadolu’da
1299 yılında
kurulan Osmanlı
Beyliği, zaman
içinde üç kıtaya
hükmeden bir
devlet hâline
gelmiştir.
115
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Ertuğrul Bey’in komutasındaki
Kayı Boyu,
Bilecik’in Söğüt ve Domaniç
civarına yerleşti.
Ertuğrul Bey’den sonra
yerine Osman Bey geçti.
Osman Bey kendi adıyla
tanınan beyliği kurdu.
Bu beylik büyüdü, genişledi
ve Osmanlı Devleti
bu şekilde ortaya
çıktı.
OSMANLI DEVLETİ
Osmanlı Devleti’nde
bazı padişahlar dünya
tarihine yön vermiştir.
Bunlardan biri Fatih Sultan
Mehmet’tir (II. Mehmet).
Fatih’in 1453’te
İstanbul’u fethetmesiyle
Orta Çağ bitmiş, Yeni
Çağ başlamıştır. Fatih,
“Şahi” adı verilen çok
büyük toplar yaptırmıştır.
Bu toplar, dünya askerlik
tarihi açısından
önemlidir. Bu toplardan
biri 1868’de İngiltere’ye
hediye edilmiştir. Günümüzde
Londra Kulesi’nin
avlusunda sergilenmektedir.
ŞAHİ TOPU
Ağırlık : 18 ton
Uzunluk : 5.5 m
Dış çevresi : 2 m 74 cm
Yarı çapı : 92 cm
ETKiNLiK
Yukarıdaki görselde Şahi
Topu ile ilgili verilen
bilgileri inceleyin. Bu
bilgileri ailenize anlatın.
Gülle Ağırlığı : 544-860 kg
Gülle etki derinliği : 1m 63 cm
Ses etki alanı : 23 km
Proje : Sultan II. Mehmed
Döküm : Urbain Usta
Mimar Muslihiddin Ağa
Saruca Paşa
Yer : Edirne (Edrene)
Kanuni Sultan Süleyman
döneminde Osmanlı Devleti
üç kıtaya hâkim olmuştur. O
dönemde Kanuni, özellikle Fransa
ile ilişkilerini geliştirmiştir.
116
OSMANLI DEVLETİ’NDEN
TÜRKİYE’YE
1700’lü yıllardan itibaren Osmanlı Devleti güç
kaybetmeye başladı. 1900’lü yıllara gelindiğinde
Avrupa ülkeleri arasında anlaşmazlıklar çıktı. 1914
yılında başlayan I. Dünya Savaşı, 1918’e kadar
sürdü. Türk tarihindeki en önemli mücadelelerden
biri 1915 yılındaki Çanakkale Savaşları’dır.
Mustafa Kemal Atatürk, askerî dehasını burada
göstermiştir. Çanakkale Savaşları, Türk ve dünya
savaş tarihindeki en önemli savaşlar arasında yer
alır. Türk Ordusu, komutanından erine kadar çok
büyük fedakârlıklarla bu savaşı kazanmıştır. Türk
askerinin Çanakkale’de, yaralı düşman askerlerine
yaklaşımı büyük takdir toplamıştır.
117
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
General Guro tanık olduğu bir olayda bir Türk
askerinin kahramanlığına hayran kalır. Savaşın
bir anında süngü savaşı sonrası yaralılara
yardım etmek için anlaşılır. General Guro
askerleri izlerken şöyle bir olay görür: Yaralı bir
Türk askeri, düşman askerinin yarasını kendi
kıyafetini yırtarak sarmaktadır. General Guro,
askerin yanına gider ve hayretle neden böyle
FRANSIZ GENERAL GURO’NUN BİR ANISI
bir şey yaptığını sorar. Türk askeri şu cevabı
verir:
Yaralı askerin cebinden yaşlı bir kadın
resmi düştü. Bu kadının, askerin annesi
olduğunu düşündüm. Benim ise kimsem yok.
O, annesine kavuşsun diye yarasını sarıyorum.
İbrahim SARI
ETKiNLiK
Çanakkale Savaşı, büyük
yokluklar içinde kazanılmıştır.
Aşağıdaki menüyü inceleyin.
Bu konuyla ilgili olarak
arkadaşlarınız ve ailenizle
konuşun.
15 HAZİRAN 1917
Sabah üzüm hoşafı
Öğle yemek yok
Akşam yağlı buğday çorbası
Ekmek tam
18 TEMMUZ 1917
Sabah üzüm hoşafı
Öğle yemek yok
Akşam yarım ekmek
26 HAZİRAN 1917
Sabah yemek yok
Öğle yemek yok
Akşam üzüm hoşafı
Ekmek tam
8 AĞUSTOS 1917
Sabah yarım ekmek
Öğle yemek yok
Akşam şekersiz üzüm hoşafı
Not: 21 Temmuz 1917 tarihinden itibaren ordu
emriyle dağıtılan ekmek miktarı 500 grama
indirilmiştir, çünkü buğday ve un kalmamıştır.
118
Atatürk’ün,
Çanakkale’de vefat
eden Avustralyalı
askerlerin annelerine
yazdığı mektuptan
bir bölüm:
119
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Cumhuriyetin ilk yıllarında pek çok
alanda dikkat çekici, öncü çalışmalar yapılmıştır.
Bunlardan biri de kadınlara seçme
ve seçilme hakkının verilmesidir.
Kadınlar İçin Seçme ve Seçilme Hakkı
Türkiye’de, kadınlara seçme ve seçilme
hakkı pek çok Avrupa ülkesinden
önce tanınmıştır. Ülkemizde 1930’da
belediye, 1932’de muhtarlık, 1934’te
ise Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde
kadına seçme ve seçilme hakkı
tanınmıştır.
Cemile Burcu KARTAL
120
ETKiNLiK
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığının
forsuyla ilgili bir araştırma yapın. Öğrendiklerinizi
arkadaşlarınıza anlatın.
2. Aileniz ve öğretmeninizle birlikte okulunuzda
bir gün Çanakkale Menüsü etkinliği yapın.
121
GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
ETKiNLiK
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
1. Bu temada öğrendiklerinizi gözden geçirin.
Aşağıdaki sorularla ilgili olarak arkadaşlarınızla
konuşun.
- Türkler tarih boyunca dünya üzerinde nerelerde
yaşamışlardır? Bunu aşağıdaki harita
üzerinde gösterin.
- Türklerin dünya kültür mirasına kattığı
şeyler nelerdir?
122
SANAT VE EDEBİYAT
123
SANAT VE EDEBİYAT
124
ETKiNLiK
Fotoğraflardaki kişileri
tanıyor musunuz?
Tanıdıklarınızın
adlarını altlarına yazın.
Tanımadığınız kişilerin fotoğraflarını
büyüklerinize gösterin.
Kim olduklarını öğrenip adlarını
fotoğrafların altına yazın.
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
125
SANAT VE EDEBİYAT
ETKiNLiK
Tanıdığınız kişilerle ilgili bildiklerinizi
sınıf arkadaşlarınıza ve öğretmeninize
anlatın.
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
126
Rüzgâr, ağacın dallarını hareket ettirdi.
Tepemizdeki çınarın yaprakları, ılık bir
rüzgârla tatlı tatlı hışırdıyordu.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
Merdivenlerden çıkarken nefesi kesildi,
Önünde çıkacağı daha çok basamak vardı.
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
ETKiNLiK
Yukarıdaki örnekleri karşılaştırın.
Hangisi daha güzel? Nedenini
altlarındaki boşluklara yazın.
ETKiNLiK
Aşağıdaki evleri karşılaştırın. Hangisi daha
güzel? Görüşlerinizi arkadaşlarınıza ve
öğretmeninize anlatın.
ETKiNLiK
Karekodu okutarak ses dosyasındaki
iki sesi dinleyin. Dinlediğiniz bu sesleri
karşılaştırın. İki sesle ilgili yorumlarınızı
arkadaşlarınızla paylaşın.
127
SANAT VE EDEBİYAT
Sanat kelimesinin kelime anlamı, “yapmak,
üretmek”tir. İnsanların gördükleri, işittikleri,
hissettikleri olayları ve güzellikleri, insanların
beğenecekleri şekilde ifade etmesidir. Yalnız,
insanların ürettiği her şey sanat eseri olmaz.
SANAT NEDİR?
Yapılan şeylerin sanat eseri olabilmesi için,
güzel ve özgün olması gerekir. Sanat dalları
arasında edebiyat, müzik, resim, mimari, sinema
sayılabilir.
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
..................................................................
ETKiNLiK
128
Yukarıdaki görsellerin
altına, hangi sanat dalıyla
ilgili olduğunu yazın.
Türk edebiyatındaki önemli
sanatçılarımızdan biri millî
şairimiz Mehmet Âkif Ersoy’dur.
Onun hayat hikâyesine kısaca
bakalım.
Mehmet Âkif Ersoy’un doğduğu ev
Mehmet Âkif, 1873 yılında İstanbul’da doğar. Dört
yaşındayken ilköğrenimine başlar. Ortaokul ve liseyi bitirir.
Mehmet Âkif, çok başarılı bir öğrencidir. Babasının
vefatı üzerine Baytar (Veteriner) Mektebine başlar. Baytar
Mektebini birincilikle bitirir. O yıllarda şiirle de uğraşmaktadır.
Okuldan mezun olduktan sonra yurdun
çeşitli yerlerinde baytar ve öğretmen olarak çalışır.
Mehmet Âkif Ersoy Halkalı Baytar Mektebinde
(Mehmet Akif Ersoy - WordPress.com)
129
SANAT VE EDEBİYAT
Kurtuluş Savaşı yıllarında yurdun düşmandan
kurtulması için çalışır. Şairin yazı ve şiirleri o dönemde
halk üzerinde çok etkili olmuştur.
Mehmet Âkif, Burdur Milletvekili olarak
TBMM’nin kurucuları arasında yer alır.
Mehmet Âkif, Ankara’da Tacettin Dergâhı’nda kalır
ve İstiklal Marşı’nı bu evde yazar. Bu ev şimdi müzedir.
Mehmet Âkif Ersoy, 27 Aralık 1936 tarihinde
vefat etmiştir. O, Kurtuluş Savaşı yıllarındaki çalışmaları
ve İstiklal Marşımızın şairi olarak her zaman
kalbimizde yaşayacaktır.
ETKiNLiK
İstiklal Marşımızı ne zaman,
nerelerde okuyoruz?
Bu konu üzerinde
arkadaşlarınızla konuşun.
ETKiNLiK
Karekodu okutarak Mehmet Âkif Ersoy’la
ilgili videoyu dinleyin ve izleyin. Bu videoda
gördüklerinizin beş tanesini aşağıya yazın.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
130
ETKiNLiK
okusun.
Karekodu okutarak videoyu
izleyin. İstiklal Marşımızın ilk
iki kıtasını sınıfta benzer
şekilde okuyun. Bunun
için her mısrayı bir öğrenci
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal…
Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklal!
Mehmet Âkif ERSOY
131
SANAT VE EDEBİYAT
Necip Fazıl Kısakürek, Türk şiirinde akla
ilk gelen şairlerden biridir. Onun en ünlü şiirlerinden
biri Sakarya Türküsü’dür.
ETKiNLiK
Karekodu okutun.
Şiiri dinlerken şiirde
boş bırakılan yerleri
doldurun.
SAKARYA TÜRKÜSÜ
İnsan bu …….…….… misali kıvrım kıvrım akar ya,
Bir yanda akan benim, …….…….… yanda Sakarya.
Su iner yokuşlardan hep basamak basamak,
Benimse alın …….…….…, yokuşlarda susamak.
Her şey …….…….…, su, tarih, yıldız, insan ve fikir;
Oluklar çift; birinden nur akar; birinden kir.
Akışta demetlenmiş, büyük, küçük, kâinat;
Şu çıkan …….…….… bak, bu inen suya inat?
Fakat Sakarya başka, yokuş mu çıkıyor ne?
Kurşundan bir yük binmiş, …….…….… gövdesine.
Çatlıyor, yırtınıyor yokuşu sökmek için.
Hey Sakarya, kim demiş suya vurulmaz perçin?
Rabbim isterse …….…….… büklüm büklüm burulur,
Sırtına Sakarya’nın, …….…….… tarihi vurulur.
Necip Fazıl KISAKÜREK
132
Türk edebiyatındaki ünlü
şairlerden bir başkası
da Nâzım Hikmet’tir.
Nâzım’ın bir şiirini
okumaya ne dersiniz?
DÜNYAYI VERELİM ÇOCUKLARA
Dünyayı verelim çocuklara hiç değilse bir günlüğüne
Allı pullu bir balon gibi verelim oynasınlar
Oynasınlar türküler söyliyerek yıldızların arasında
Dünyayı çocuklara verelim
Kocaman bir elma gibi verelim sıcacık bir ekmek somunu gibi
Hiç değilse bir günlüğüne doysunlar
Dünyayı çocuklara verelim
Bir günlük de olsa öğrensin dünya arkadaşlığı
Çocuklar dünyayı alacak elimizden
Ölümsüz ağaçlar dikecekler.
ETKiNLiK
Okuduğunuz şiirden hareketle aşağıdaki
soruları cevaplayın.
Nâzım HİKMET
1. Şair, dünyayı nelere benzetiyor?
........................................................................................................................
2. Şiirde geçen “ölümsüz ağaç dikmek” sözünün
anlamını arkadaşlarınızla tartışın.
........................................................................................................................
........................................................................................................................
133
SANAT VE EDEBİYAT
Sanat dallarından biri de müziktir. Türk müzik
tarihindeki önemli isimler arasında Barış Manço da
yer alır.
ETKiNLiK
Karekodu okutarak
Barış Manço’nun
biyografisini
dinleyin ve izleyin.
İlginizi çeken
konuların olduğu yerlerde kaydı durdurun,
notlar alın. Aldığınız notları arkadaşlarınızla
ve öğretmeninizle paylaşın. Bakalım
arkadaşlarınızla ortak not aldığınız yerler
olacak mı?
ETKiNLiK
Barış Manço’nun bildiğiniz
şarkıları var mı? Sınıf
arkadaşlarınızla konuşun.
Bunlardan bir tanesini belirleyin
ve sınıfta karaoke etkinliği yapın.
134
ETKiNLiK
Karekodu okutarak Barış Manço’nun “Nane Limon Kabuğu”
şarkısını dinleyin. Bu şarkıdan hareketle aşağıdaki soruları
cevaplayın.
1. Eski adamların doğru söylediği şey nedir?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
2. Şifayı kapmak ne demektir?
........................................................................................................................
........................................................................................................................
3. Barış Manço şarkıda neyin tarifini veriyor? Tarifteki
malzemeleri aşağı yazın. Bu malzemelerin tarifte
hangi sırayla kullanıldığını anlatın.
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
135
SANAT VE EDEBİYAT
Neşet Ertaş, 1938 yılında Kırşehir’in Çiçekdağı
ilçesi, Kırtıllar köyünde dünyaya geldi. Müzik
hayatına saz üstadı olan babası Muharrem
Ertaş sayesinde başladı.
İlk çalgısı, annesinin çamaşır tokacına tel takarak
yaptığı oyuncak bağlama oldu. Çok küçük
yaşta bağlama ve keman çalmayı öğrendi.
ETKiNLiK
Neşet Ertaş’a niçin
“Bozkırın Tezenesi” deniliyor olabilir? Araştırın, bulduğunuz
bilgileri ve düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşın.
136
14 yaşında İstanbul’a geldi ve
babasının yazdığı
“Neden Garip Garip Ötersin Bülbül”
adlı türküyle ilk plağını yaptı.
1970’e kadar İstanbul ve Ankara’da
çalışmalarına devam etti. Yaşadığı
sağlık sorunları sebebiyle Almanya’ya
yerleşti. Uzun süre Almanya’da kaldı.
2000 yılında İstanbul’da verdiği
konserle yeniden sevenleriyle buluştu.
Kültür Bakanlığı tarafından
“Yaşayan İnsan Hazinesi”
ilan edildi. 2012 yılında
İzmir’de vefat etti.
ETKiNLiK
Neşet Ertaş’ın türküleri pek çok sanatçı
tarafından söylenmektedir. Onun aşağıdaki
türkülerinin adlarını büyüklerinize sorun.
Hangilerini biliyorlar? İçinden seçtiğiniz bir
tanesini dinleyin.
1. Gönül Dağı
2. Yazımı Kışa Çevirdim
3. Mühür Gözlüm
4. Seher Vakti Çaldım Yârin Kapısını
5. Tatlı Dillim
137
SANAT VE EDEBİYAT
Sanat dallarından biri de mimaridir.
Türk mimarisi denildiğinde akla gelen
isimler arasında Mimar Kemaleddin
Bey de yer alır. Onun hayatına bir bakalım.
1870’te İstanbul’da doğdu. İstanbul
Teknik Üniversitesinde okudu. İstanbul’daki
Sirkeci Garı’nı yapan Alman mimar
Jachmund (Yahmund)’un derslerine
devam etti. Sonra onun asistanı oldu.
Okulu bitirip Berlin’e gitti. Eğitimine orada
devam etti. Sonra Türkiye’ye döndü,
mimar Vedat Tek ile birlikte Birinci Millî
Mimarlık Akımı’nı başlattı. Türkiye’de
pek çok esere imza atmıştır. Bu sayfada
onun yaptığı bazı mimari eserleri görüyorsunuz.
Gazi Orta Muallim Mektebi
(Günümüzde Gazi Üniversitesi)
Ankara Palas Konukevi
ETKiNLiK
20 TL’lik kâğıt paranın
üstüne Mimar
Kemaleddin’in resmi
niçin konulmuş olabilir?
Arkadaşlarınızla tartışın.
20 TL’lik kâğıt paranın arka yüzünde
Mimar Kemaleddin Bey’in resmi vardır.
138
EV YAPALIM MI?
Kartondan ev yapmaya ne dersiniz?
Alttaki şekli bir beyaz bir kartonun üstüne çizin.
Bunu yaparken cetvel kullanın. Ardından kapı,
pencere, çiçek gibi bölümleri kartonun üzerine
çizin ve bunları boyayın. Şeklin kenarlarından
makasla kesin. Katlama yerlerinden katlayın.
Yapışkan kullanarak ev maketini yapın. Bu işlemler
sırasında büyüklerinizden yardım alabilirsiniz.
139
SANAT VE EDEBİYAT
Bu temada şunları öğrendik:
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
1. Sanat, insanlar için önemlidir.
2. Çeşitli sanat dalları vardır.
Edebiyat,
müzik,
mimari,
resim
sanat dalları arasında sayılabilir.
3. Sanat faaliyetleri hayatımıza renk katar.
Bizi güzelliklerle bir araya getirir.
Gördüğünüz gibi
hayatımızda
çeşitli sanat
dallarıyla iç
içeyiz. Sanatsal
faaliyetler ve ürünler olmasaydı
insanların hayatı nasıl olurdu?
Üzerinde düşünün ve konuşun.
ETKiNLiK
ETKiNLiK
Neşet Ertaş’ın aşağıdaki türkülerini onun dışında kimlerin söylediğini
araştırın. Seçtiklerinizi dinleyin, arkadaşlarınızla paylaşın.
- Gönül Dağı - Kendim Ettim Kendim Buldum - Yalan Dünya
140
İNSAN VE DOĞA
141
İNSAN VE DOĞA
142
143
İNSAN VE DOĞA
Doğadaki bitki çeşitliliği olmasaydı yaşam
çok farklı olurdu. İnsanlar ve hayvanlar
çok büyük sıkıntılar çekerdi. Dünyadaki oksijen
miktarı azalırdı. Özellikle otçul hayvanların
sayısı azalırdı. Buna bağlı olarak etçil hayvanların
da çoğu, zaman içerisinde yok olur
giderdi. Dünyada sınırlı sayıda canlı yaşayabilirdi.
Bunlar da dünyada belli bölgelerde
bulunurdu. Bu yüzden bitkiler, dünyadaki diğer
canlılar açısından hayati öneme sahiptir.
ÖNCESİ
SONRASI
ÖNCESİ
SONRASI
ÖNCESİ
SONRASI
144
Türkler eski
dönemlerde
hayvancılıkla
uğraşırlardı. Bu
sebeple mevsimlere
göre hayvanlarını
otlatabilecekleri
yerlere göç ederdi.
Dağlar, ormanlar,
otlaklar, sular, çiçekler
gibi doğa unsurları
onların hayatını
doğrudan etkiliyordu.
Türkler doğadaki
canlı ve cansız tüm
varlıkları sevmişler
ve korumuşlardır.
Türlerde şu görüş
hâkim olmuştur:
Yaşam hakkı
kutsaldır ve insanla
sınırlı değildir.
Bunda “Yaratılanı,
Yaratandan ötürü hoş
görmek” ilkesi etkilidir.
İslam dini de ağaca çok önem vermiştir. Hz. Muhammet’in şu sözü dikkat
çekicidir: Kıyamet kopmakta iken bile, elinde bir ağaç fidanı olan eğer
zaman buluyorsa onu diksin. Fatih Sultan Mehmet ağaçlar hakkında şunu
söylemiştir: Ağaçlarımdan izinsiz bir dal kesenin başını keserim.
ETKiNLiK
“Yaratılanı, Yaratandan ötürü hoş görmek” sözünün anlamı
üzerinde düşünün. Aşağıdakilerden hangisi bu sözün
anlamı olabilir? Seçtiğiniz anlam üzerinde konuşun.
Yeryüzünde pek çok varlık bulunur. Bu
varlıkların çoğu, insan hayatını kolaylaştırır.
O yüzden onları sevmeli ve onlara değer
vermeliyiz.
Yaratılmış olan varlıkları, yaratıcısına
olan sevgi ve saygımızdan
dolayı sevmeli ve
korumalıyız.
Yaratılmış varlıkların birbirlerine karşı sevgi ve saygı içerisinde davranmaları
gerekir. Böyle olduğunda dünya daha güzel bir yer olacaktır.
145
İNSAN VE DOĞA
Türk kültüründe ağacın
önemi şu örnekte de
görülür: Yeni doğan çocuk
için bir ağaç dikme
geleneği vardır. Bu, yeni
doğan çocuğun tıpkı
ağaçlar gibi uzun ve
köklü bir hayata sahip
olması içindir. Bebekler
için ağaç dikme geleneği
günümüzde de devam
ediyor.
Kahramanmaraş Türkoğlu
Belediye Başkanının
Açıklamaları:
“İlçemizde yeni doğan her
bebek için bir tane fidan
dikiyoruz. Fidanın yanına
bebeğin adını yazıyoruz.
Çocuklarımız büyüdükçe
ormanımız büyüyecek.
İlçemizde son bir yılda 750
bebek doğdu. Önümüzdeki
günlerde 750-800 ağacı
dikmiş olacağız. Çocuk
büyüdükçe hem ağacını
sulayacak hem de kendi adına
güzel bir hatıra olacak.”
Türkoğlu Belediyesi
Türklerde bitki ve ağaçlara verilen önemle ilgili
bir afiş hazırlayın. Afişten hareketle yabancı
arkadaşlarınızın olduğu sınıfta bir sunum yapın.
Bulunduğunuz yerde kendiniz
veya sevdiğiniz bir kişi için
bir ağaç dikin.
146
ORMAN VE BİZ
Ormanlar doğaya güzellik verir, hayat kazandırır. Ormanlar, doğanın akciğeri
ve oksijen üretiminin temel kaynağıdır. Ormanlar, milyonlarca canlı
türüne kucak açar, onların evi olur.
Ormanların çok yönlü
yararlarını
Âşık Veysel şöyle dile
getirmiştir:
ORMAN
YURDUN TEMELİDİR
Orman yurdun temelidir
Nesillerin evvelidir
Her sanatın ilk elidir
Ormandaki varlığa bak
Veysel sever ağaçları
Dalında öten kuşları
Orman yapar her işleri
Ormandaki varlığa bak.
ETKiNLiK
evvel
yurt
nesil
ötmek
ETKiNLiK
Aşağıdaki kelimeleri verilen
anlamlarla eşleştirin.
bir halkın üzerinde yaşadığı
toprak parçası
ilk, önceki,
geçmiş
kuşak
kuş veya böceklerin değişik sesler
çıkarması
Şiirdeki “Nesillerin evvelidir”
sözünün anlamını tahmin edin.
Arkadaşlarınızla tartışın.
ETKiNLiK
Bu sayfadaki
yazıların
tamamını
bir kez daha
okuyun. Yandaki fotoğrafla
eşleştirebileceğiniz bilginin
olduğu yeri tespit edin. Tespit
ettiğiniz bölümü, bir çizgi
çizerek fotoğrafla eşleştirin.
147
İNSAN VE DOĞA
ETKiNLiK
Ormanların yararları nelerdir?
Aşağıdaki ağacın dallarına
ormanların yararlarını yazın.
148
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
149
İNSAN VE DOĞA
ETKiNLiK
Verilen karekodu
okutarak
şarkıyı dinleyin.
Dinleme
sırasında
aşağıda boş
bırakılan yerleri
doldurun.
ORMANLAR
Tohumlar fidana
………….……… ağaca
Ağaçlar ormana
Dönmeli yurdumda
Tohumlar fidana
Fidanlar ağaca
Ağaçlar ormana
Dönmeli yurdumda
………….……… kuşlara
Örtüdür toprağa
Can verir doğaya
………….………….. yurdumda
Yuvadır kuşlara
Örtüdür toprağa
Can verir doğaya
Ormanlar yurdumda
150
Bir tek dal kırmadan
………….……… kalmadan
Her insan bir fidan
………….……… yurdumda
Bir tek dal kırmadan
Ormansız kalmadan
Her insan bir fidan
Dikmeli yurdumda
Yuvadır kuşlara
………….……… toprağa
Can verir doğaya
Ormanlar yurdumda
Yuvadır kuşlara
Örtüdür toprağa
Can verir doğaya
………….… yurdumda
eba.gov.tr
ETKiNLiK
SORULARI
CEVAPLAYALIM
1. Dinlediğiniz bu şarkıdan nasıl bir sorumluluk çıkarıyorsunuz?
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
2. Yukarıdaki fotoğrafta yer alan ağaçların renkleri
niçin farklı olabilir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla
paylaşın.
151
İNSAN VE DOĞA
AĞAÇ
Sonbahar soğuk rüzgârlar getirir,
Yapraklarım titrer, dallarım ürperir.
Acı bir sancı girer en yüksek dalıma
Artık kuşlar da uğramazlar yanıma.
Acı rüzgârlar esince dallarımda,
Çekilir hayat suyum.
Sararır yapraklarım,
Göz yaşı olur dökülürüm.
Bütün kış boyu karda, ayazda;
Üşürüm, donarım, katılırım.
Rüzgârda kamçı olur şaklar dallarım,
Ilık rüzgârlar essin diye yalvarırım.
1 İlk cemre düşer düşmez; 2
Uyanır özsuyum cömertçe.
Can gücüm fırlar köklerimden
dallarıma.
Rüzgâr sıcak öpücükler kondurur,
Kabarıp çatlayan tomurcuklarıma.
Koşar gelir arılar,
Görenler bayılırken çiçeklerime
Ardından, amanın amanın gözünü
sevdiğim,
O güzelim, yeşil yapraklar,
Sonra vefasız kuşlar,
Gelir yalvarırlar, dallarımda yuva
yaparlar.
ETKiNLiK
Bu sayfadaki
görsellerle
şiirin
bölümlerini
örnekteki gibi
eşleştirin.
2
152
ETKiNLiK
SORULARI
CEVAPLAYALIM
1. Sonbaharın gelmesiyle ağaçta ne gibi değişiklikler
oluyor?
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
Hele güzelim yaz ayları gelince,
Dallarımda meyveler gülümseyince,
Sebil ederim hepsini çocuklara.
Hani o çocukların gülüşleri var ya,
Büyük güç olur gövdeme dallarıma.
Ben ağacım, en çok çocukları
severim;
Meyvelerimi çocuklar yesin isterim.
Bu böyle bilinsin derim,
Ağacın fermanı densin;
En çok çocuklar meyvelerimi yesin!
3
2. Şair, kuşlara niçin vefasız diyor?
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
3. Şiirdeki ağaç, çocukları niçin seviyor?
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
4. Şiirde geçen ve gerçek olamayacak iki özellik
yazın.
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
İbrahim MİNNETOĞLU
153
İNSAN VE DOĞA
Atatürk ağaçlara büyük sevgi beslerdi. Aşağıdaki
olay bunu gösteren güzel bir örnektir.
Atatürk, bir gün Yalova’daki çiftliğe gider. Köşkün
yanındaki çınar ağacının dallarını kesmeye çalışan
bir bahçıvan görür. Bahçıvana bunun nedenini
sorar. Bahçıvan
“Ağacın dalları uzamış, binanın duvarına dayanıyor.”
der.
YÜRÜYEN KÖŞK
Bunun üzerine Atatürk şu emri verir:
“Ağaç kesilmeyecek, bina kaydırılacak.”
Görev, İstanbul Belediyesine verilir. Görevliler
gelir, binanın çevresi kazılır. İstanbul’dan getirilen
tramvay rayları santim santim çalışılarak binanın
altına sokulur. Bina 4,80 metre yana kaydırılır. Bu
olağanüstü ve riskli iş 10 Ağustos 1930 tarihinde
tamamlanır. O günden beri bu köşke Yürüyen Köşk
denilmektedir.
Türklerin ağaç
sevgisi Osmanlılar
zamanında ülkemize
gelen yabancıların
da dikkatini çekmiştir.
İngiliz şair ve seyyah
Lady Craven (Leydi
Kraven)’in bu konudaki
düşünceleri şöyledir:
“Türkler doğal
güzelliklere karşı
oldukça saygılıydılar.
Bir ağacın olduğu
yere ev yapacaklarsa,
ağacın geçebileceği
ve rahatlıkla
büyüyebileceği
kadar büyük bir delik
bırakıyorlardı.”
Asuman KARABULUT
Lady Craven (Leydi
Kraven)’in bahsettiği
durumlarla günümüzde
de karşılaşmak mümkün.
154
OSMANLI’NIN ÇİÇEKLERİ
Türk kültüründe ağaçlar gibi çiçeklere
de büyük önem verilmiştir. Osmanlılar
döneminde padişah bahçeleri; ağaçlar,
özellikle de çiçeklerle doluydu. Fatih
Sultan Mehmet, çiçekleri çok severdi.
Kanuni döneminde ise Osmanlı çiçek
kültürü gelişmiş ve Avrupa’yı da etkilemiştir.
O dönemde gelen yabancı elçiler
İstanbul’un bahçeleriyle çiçeklerinden
çok etkilenmiştir. Türk topraklarından
çiçek ve bitki tohumlarını Avrupa’ya götürmüşlerdir.
Bunun sonucu Avrupa’da
çiçek merakı artmış, bahçeler çiçeklerle
dolmuştur.
Ihlamur Kasrı
Fatih Sultan Mehmet’in
çiçek sevgisi
TÜRKLERİN ÇİÇEKLERİ
16. yüzyılda İstanbul’a
gelen Fransız seyyah ve
diplomat Philippe du Fresne-
Canaye (Filip dü Fire Kana),
Türklerdeki çiçek ve ağaç sevgisini
şöyle anlatır:
“Türkler çiçekleri çok sever. Ellerinde veya
sarıklarında daima çiçek vardır. Padişahın
sarayında ağaçların altında her çeşit ve
kokuda çiçek bulunur. Ağaç olarak selvi
ağırlıktadır.”
Maslak Kasrı
155
İNSAN VE DOĞA
İngiliz mimar ve ressam Thomas
Allom (Tomas Alom) 19. yüzyılda,
İstanbul’da çoğu evin bahçeli olduğunu
anlatır. Bu bahçelerde ağaçlar
ve çiçekler yetiştirilir. Sanatçı şunları
söyler:
“Türkler çiçeğe, özellikle güle çok
değer verir. Türkler arasında bir çiçek
dili bulunur. Her çiçek bir anlam
ifade eder. Portakal çiçeği umudu,
kadife çiçeği umutsuzluğu, horozibiği
değişmezliği simgeler. ‘Selam’
adı verilen çiçek demetleri mektupların
yerini alır.”
ETKiNLiK
Günümüzde çiçeklere hangi anlamlar
yükleniyor? Bu konuda bir
araştırma yapın. Öğrendiklerinizi
ailenizle ve arkadaşlarınızla paylaşın.
Padişahın kayığı
Tabaklar
Osmanlılar
eşyalarda ve iç
mekânlarda da süs
olarak çiçek resimleri
kullanmışlardır. Çiçek
desenlerinin kullanıldığı
yerlerden bazıları
şunlardır:
Padişahın tahtı
Yastıklar
Kumaşlar
Perdeler
Sarayların iç duvarları
156
Vazolar
Günümüzde Hollanda, dünyada
laleleriyle ünlü bir ülkedir. Acaba
Hollanda’nın lale öyküsü nasıl
başladı? Aşağıdaki metni okuyalım.
LALE, AVRUPA’YA NASIL GİTTİ, BİLİYOR MUYDUNUZ?
1562’de İstanbul’dan Hollanda’ya kumaş getiren
bir gemi Anvers Limanı’na yanaştı. Şehrin
tüccarlarından birine gelen kumaş balyaları
arasında lale soğanları da vardı. Anversli tüccar,
kumaşların yanındaki lale soğanlarını Osmanlı
soğanı zannetti. Soğanların çoğunu kızartıp,
zeytinyağı ve sirke dökerek yedi. Kalanlarını da
bahçesindeki lahana ve kabakların yanına ekti.
1563’te bahar geldiğinde bahçedeki sebzelerin
arasında göz alıcı laleler fışkırmıştı. İşte lalenin
Avrupa’ya gidişinin ilginç öyküsü.
Günümüzde Konya’nın Çumra ilçesi, Türkiye’deki
lale üretiminin merkezidir. Burada üretilen
laleler Türkiye’nin dört bir tarafındaki şehirlere
gönderiliyor. Örneğin İstanbul’da her yıl Lale
Festivali düzenleniyor. Ayrıca Konya’dan pek çok
Avrupa ülkesine lale ihraç ediliyor.
Türkiye’nin laleleri
Konya’da yetişiyor
Çumra’daki lale bahçeleri
İstanbul Lale Festivali
157
İNSAN VE DOĞA
Atalarımızın, ağaca ve çiçeğe büyük
önem verdiklerini gördük. Türkler ağaç
ve çiçeklerle ilgili çeşitli vakıflar kurmuştur.
Bunlardan biri “Dinlenme için Bahçe
Vakfı”dır. Bu vakıf, insanların dinlenmesi,
gezmesi için bir arazi satın almıştır. Bu
araziye ağaçlar, çiçekler dikilmiştir.
Bir diğer vakıf ise “Herkese Meyve Vakfı”dır. Vakıf, Bursa-İznik’te 1594 yılında kurulmuştur.
Vakıf bahçesinde elma ve armut ağaçları vardı. Vakfı kuran kişi, bu bahçeden
isteyen herkesin belirli bir miktar meyve yemesini ve götürmesini istemiştir.
158
Günümüzde de doğayı ve ağaçları
korumak için kurulmuş vakıflar vardır.
Bunlardan en bilineni TEMA’dır. TEMA,
Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma
ve Doğal Varlıkları Koruma
Vakfı’nın kısa adıdır.
ETKiNLiK
Karekodu okutarak TEMA
Vakfı’nın sayfasını
inceleyin. Bu sayfadaki
Evimiz Dünya oyununu
oynayın. Oyunun
beğendiğiniz bölümlerini
arkadaşlarınıza anlatın.
Doğayı ve ağaçları korumak
için kurulmuş vakıflardan bir
diğeri ÇEKÜL’dür. ÇEKÜL, Çevre
ve Kültür Değerlerini Koruma
ve Tanıtma Vakfı’nın kısa adıdır.
Vakıf, Anadolu’nun her yerinde “7
Ağaç Ormanları” adıyla ağaç dikimi
de yapıyor.
Verilen
karekodu
okutarak
vakfın
çalışmalarını
inceleyin.
159
İNSAN VE DOĞA
ETKiNLiK
Bu temada şunları öğrendik:
TEMA SONU
DEĞERLENDİRME
--
Türklerde geçmişten bugüne doğa, bitki ve
ağaç sevgisi hep vardır.
--
Türklerdeki bitki ve ağaç sevgisinde İslam dini
de çok etkili olmuştur.
--
Türkler, hem geçmişte hem de günümüzde
doğa ve çevre ile ilgili çeşitli vakıflar kurmuştur.
--
Avrupa’daki bitki ve çiçek kültürünün oluşmasında
Türklerin etkisi olmuştur.
1. Bu temada size ilginç gelen bilgileri kullanarak
evde ailenize bir konuşma yapın.
2. Daha önceki temaların bazılarında Kelime Avı
Bulmacası vardı. Bu temada böyle bir bulmaca
hazırlamaya ne dersin? Aşağıdaki kelimelerden
bazılarını kullanabilirsin. Sen de bu temada geçen
bazı kelimeler belirleyebilirsin. Bunun için
aşağıda verilen bulmaca şeklini bir kâğıda çizin.
Şekli, belirlediğiniz kelimeler ve harflerle doldurun.
Hazırladığınız bulmacayı aile bireylerine verin.
Onlardan bulmacayı çözmelerini isteyin.
Örnek kelimeler:
ORMAN, LALE, VAKIF, KÖŞK, BAHÇE, …
... ... ... ... ... B ... ... ... ... ...
... ... ... ... L A L E ... ... ...
... ... ... ... ... H ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... Ç ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... E ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
160
ETKiNLiK
Bu temada karşılaştığın
görsellerin altına ( √ )
işareti koy. Tema içinde
görmediğin görsellerin
altına ise (-) işareti koy.
KAYNAKLAR
Batur, Suat. (2010). Karagöz ile Hacivat, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
Biray, Nergis. (2009). 12 Hayvanlı Türk Takvimi. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. S.39, s.671-682.
İzgören, Ahmet Şerif. (2018). Şu Hortumlu Dünyada Fil Yalnız Bir Hayvandır, Ankara: Elma Yayınevi (s. 95)
Karabulut, Asuman. (2011). Elizabeth Lady Craven’in 1785-1786 Yılları Arasında Osmanlı İmparatorluğu’na Yaptığı
Seyahati. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Kartal, Cemile Burcu. (2016). Türkiye’de Kadınların İlk Defa Oy Kullandığı 1930 Belediye Seçimlerinde Türk Kadınlar
Birliği’nin Faaliyetleri. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, 165-197.
Kaya, Zeynep. (2010). Kukla Yapalım, Bilim Çocuk, C.13, S.147, s.36-37.
Minnetoğlu, İbrahim. (1985). Ağaç (Şiir), Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S.404, s.44.
Nâzım Hikmet. (2016). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sarı, İbrahim. (2016). Atatürk’ün Anıları. Nokta e-book. Antalya.
Şirin, Hatice Emel.; Işık, Sevtap.; Çevik, Ceren.; Doğru, Tuğba.; Dalkıç, Tuncay. ve Solar, Baran. (2016). Deyim
Yerindeyse. (Ed.: Yusuf Doğan), Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Yenen, Halide. (2017). İnsanlarla İletişim Kurmak, https://somuncubaba.net/aile-eki/25-sayi-aile-eki/rahmanauzanan-bag/
161
GENEL AĞ KAYNAKÇASI
https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/719/adak-kurbani-kesmenin-hukmu-nedir--etinden-kimler-yiyemezhttp://www.eba.gov.tr/video/izle/70667bc828cc7a4724a30b9cf3accad03d13051abc001
https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/679/akika-kurbani-nedirhttp://www.sosyalsorumluluk.org/tarihimizdeki-ilginc-vakiflar/
http://melburn.bk.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/218747
https://zdergisi.istanbul/makale/osmanlinin-cicekleri-28
http://www.turktarim.gov.tr/Haber/98/findikta-dunya-lideriyiz
https://www.fikriyat.com/kultur-sanat/2018/04/12/turklerin-cicekleri
http://www.turkoglu.bel.tr/hos-geldin-bebek-kampanyasi-ile-her-dogan-bebek-bir-fidan-ile-buyuyecek/
https://www.evrensel.net/haber/356048/almanlarin-en-turku-turklerin-en-almani-bischoffu-kaybettik
https://somuncubaba.net/aile-eki/25-sayi-aile-eki/rahmana-uzanan-bag/
1. BEN VE AİLEM
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel (s.14): http://www.hurriyet.com.tr/emirdag-tabelalarina-gokturkce-eklendi-40278477
Görsel (s.15): http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hurriyet-cumartesi/eskiden-aci-vatandi-simdi-ikincivatan-40722558
Görsel (s.18): http://www.shutterstock.com/tr/1027509418
http://www.shutterstock.com/tr/297367850
http://kutahyaekspres.com/2018/12/22/pttden-musterilerine-yeni-yil-hediyesi/
Görsel (s.19): https://tr.pinterest.com/pin/9851692920967666/
http://wallsviews.co/homemade-birthday-card-ideas-for-grandma/
http://www.shutterstock.com/tr/1208594398
http://www.shutterstock.com/tr/1263816880
Görsel (s.21): https://all-free-download.com/free-photos/
Görsel (s.22): http://galeri.mynet.com/doga-fotograflari/muhtesem-manzara-fotograflari-55452/1
https://netresim.com/gun-batimi-ve-bugday-basaklari-buyuk-tarla/
https://www.maxpixel.net/Bees-Blossom-Tender-Crocus-Bloom-Spring-Purple-91019
https://pxhere.com/en/photo/1260280
Görsel (s.23): http://www.karasu.bel.tr/foto-kategori/karasu-kis-manzaralari-6
http://www.4usky.com/download/164432932.html
Görsel (s.24): http://tr.eyeni.ru/resim-indir/?q=Turkey+kir&page=4
https://all-free-download.com/free-photos/
https://pxhere.com/tr/photo/1360780
https://pxhere.com/da/photo/1147997
162
Görsel (s.25): https://pxhere.com/th/photo/1358160
http://www.vipdmcturkey.com/en/sight-sounds/gallipolihttps://pixabay.com/da/photos/dervish-dansende-dervish-konya-dans-64446/
Görsel (s.26): http://www.shutterstock.com/tr/1399243352
http://www.fotografveyasam.com/tag/kavusmak/
https://www.theodysseyonline.com/an-open-letter-to-the-best-friend-used-to-have
https://www.needpix.com/photo/1305082/people-smiling-smile-friends-friendship-hug-happiness
Görsel (s.27): https://all-free-download.com/free-photos/
https://femininefresh.ru/tr/repair/what-is-the-best-thing-to-take-on-a-plane-we-collect-suitcases-what-can-notbe-taken-in-an-airplane/
Görsel (s.28): http://www.shutterstock.com/tr/638142904
https://all-free-download.com/free-photos/
https://all-free-download.com/free-photos/
https://www.pinterest.cl/pin/441352832206520676/
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
2. ÇEVRE, FARKLILIKLAR VE BİRLİKTE YAŞAMA
Görsel (s.30): http://www.shutterstock.com/tr/155923319
Görsel (s.31): http://www.shutterstock.com/tr/1184926156
http://www.shutterstock.com/tr/604661372
http://www.shutterstock.com/tr/482973283
http://www.shutterstock.com/tr/631380515
http://www.shutterstock.com/tr/453420115
http://www.shutterstock.com/tr/328116386
http://www.shutterstock.com/tr/276296294
http://www.shutterstock.com/tr/193494914
http://www.shutterstock.com/tr/140116186
http://www.shutterstock.com/tr/140116186
http://mevsil365.blogspot.com/2013/07/eskimolar.html
Görsel (s.32): http://www.shutterstock.com/tr/1454607410
http://www.shutterstock.com/tr/693659263
http://www.shutterstock.com/tr/646583362
Görsel (s.33): http://www.shutterstock.com/tr/504099367
http://www.shutterstock.com/tr/268524572
http://www.shutterstock.com/tr/259151801
http://www.drkcocukyayinlari.com/
Görsel (s.34): http://www.shutterstock.com/tr/504099367
http://www.shutterstock.com/tr/367351289
https://www.axios.com/un-secretary-general-antonio-guterres-report-israel-gaza-war-warning-07a8fb55-ee0e-
4d0f-89c8-50d952780945.html
https://www.theodysseyonline.com/why-do-we-choose-the-people-we-choose
https://whereitstands.com/mesothelioma-causes-symptoms-and-outlook/
163
Görsel (s.35): http://www.shutterstock.com/tr/177492161
https://picturesmania.com/city/7678-trees-banff-national-park-mountains-moraine-lakes-snow-stones.html
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ardahanda-yarin-okullar-tatil-mi-iste-valilikten-yapilan-aciklama-41121445
https://www.cnnturk.com/video/turkiye/yeni-kopru-20ye-yakin-baglanti-yolu-ile-2-yakayi-kucakliyor
https://www.iha.com.tr/haber-antalyada-deniz-keyfi-151288/
Görsel (s.36):http://www.kitapdusleri.com/icerik/kitap-dusleri/bakis-acisi-uzerine-soylenmis-birbirinden-anlamlisozler/133
Görsel (s.38): https://marmaralife.com/2019/07/11/bal-kabaginin-sirri/#jp-carousel-11905
Görsel (s.41): https://all-free-download.com/free-photos/
Görsel (s.42): https://www.tgd.de/tr/
Görsel (s.42): http://www.brandday.net/ayin-altindan-bir-yildiz-kaydi-makale,404.html
https://www.kemalyalcin.com/category/haberler/
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
3. OYUN VE EĞLENCE
Görsel (s.48): http://www.shutterstock.com/tr/1375982672
Görsel (s.49): http://www.tiyatroalkis.com/yetiskin-oyunlari/kabiliyetsiz-siniz--ortaoyunu-15.html
https://www.amazon.es/dp/B0716CFG3L/ref=asc_df_B0716CFG3L1549364400000/?tag=comparacionde-21&creati
ve=24646&creativeASIN=B0716CFG3L&linkCode=df0
http://www.ramazan-etkinlikleri.com/galeri/panayir-yiyecekleri/
Görsel (s.50): https://www.sabah.com.tr/marmara/2018/04/25/karagoz-ingiltere-yolunda
https://www.pinterest.ch/pin/554013191640183506/
http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/seciniz/cocukla-evde-yilbasi-gecirme-rehberi-41066639
Görsel (s.51): http://miniminiyiz.com/golge-oyunu/
http://www.eba.gov.tr/video/izle/16710dd28723b737e4d899fcefc372d930bc2496b6002
https://www.nedironasil.com/hacivat-karagoz-cizimi-nasil-yapilir-hacivat-karagoz-diyaloglari-karagoz-nedenoldu_0865ef8a9.html
Görsel (s.58): https://www.youtube.com/watch?v=wCjjjC8Eik0
Görsel (s.59): http://www.shutterstock.com/tr/234386206
http://www.shutterstock.com/tr/115506241
http://www.shutterstock.com/tr/521170426
http://www.shutterstock.com/tr/565621048
Görsel (s.60): http://www.shutterstock.com/tr/1333467740
http://www.shutterstock.com/tr/50552767
http://www.shutterstock.com/tr/34445053
http://www.shutterstock.com/tr/106619684
Görsel (s.64): http://www.shutterstock.com/tr/115506241
http://www.shutterstock.com/tr/156536924
http://www.shutterstock.com/tr/110030552
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
164
4. BAYRAMLAR VE KUTLAMALAR
Görsel (s.67): https://www.edevletrehberi.net/hayvancilik-isletme-detay-bilgileri-sorgulama/
http://www.shutterstock.com/tr/633653159
https://in.pinterest.com/pin/311522499194790574/
Görsel (s.69): http://www.shutterstock.com/tr/1128228203
http://www.shutterstock.com/tr/1079960846
http://www.gercekizmir.com/yazdir.asp?haberid=50194
https://www.antalyajans.com/kizilaydan-20-bin-pakistanli-aileye-kurban-yardimi/
Görsel (s.70): http://www.shutterstock.com/tr/1319582771
http://www.shutterstock.com/tr/1207707817
http://www.shutterstock.com/tr/1161044950
http://www.shutterstock.com/tr/1067855168
http://www.shutterstock.com/tr/703482439
http://www.shutterstock.com/tr/1367624774
Görsel (s.71): http://www.pointhaber.com.tr/edirnede-gelin-kocu-gelenegi-12950.html
https://www.gazetekritik.com/gunun-haberleri/kurban-bayrami-ne-zaman-kac-gun-tatil-olacak-iste-2018-kurbanfiyatlari-h54881.html
https://www.dailymotion.com/video/x5yefjv
http://www.shutterstock.com/tr/1114427510
http://www.shutterstock.com/tr/131764307
http://www.shutterstock.com/tr/1160809489
https://www.takvim.com.tr/yasam/2018/07/27/2018-kurban-bayrami-tatili-kac-gun-2018-kurbanlik-fiyatlari-nekadar-2018-diyanet-kurban-fiyatlari
Görsel (s.72): https://www.iha.com.tr/haber-kurbanlik-koclarina-kina-yakti-498291/
Görsel (s.73): http://eskisehirmezarbakimi.net/mezara-neden-cicek-ekilir/
http://www.sizinmedya.com/midyatta-mezarliklar-arife-gunu-ziyaretcilerle-doldu-463v.htm
http://www.shutterstock.com/tr/224796130
http://www.shutterstock.com/tr/510675139
http://www.shutterstock.com/tr/1305362518
Görsel (s.74): http://www.shutterstock.com/tr/409955572
http://www.shutterstock.com/tr/239968546
http://www.shutterstock.com/tr/1131495314
http://www.shutterstock.com/tr/1131495314
https://www.perrehaberajansi.com/haber/111/camilerde-bayram-namazi-heyecani.html
Görsel (s.75): http://www.shutterstock.com/tr/1111675583
http://www.shutterstock.com/tr/1123507652
http://www.shutterstock.com/tr/1111675583
http://www.shutterstock.com/tr/1155175264
Görsel (s.77): http://www.shutterstock.com/tr/739891930
http://www.shutterstock.com/tr/649167085
Görsel (s.79): http://www.30nisan.com/haber/kizilay-vekletle-kurban-bagisi-kampanyasi-baslatti-28181.html
http://11haber.com/kizilay-baskani-cinar-yil-boyu-sursun/
165
Görsel (s.80): http://www.shutterstock.com/tr/1319582771
http://www.shutterstock.com/tr/1280087521
http://www.shutterstock.com/tr/1093993106
http://www.shutterstock.com/tr/1043177320
http://www.shutterstock.com/tr/461720410
Görsel (s.81): http://www.shutterstock.com/tr/1115965607
http://www.shutterstock.com/tr/688958602
http://www.shutterstock.com/tr/283968539
http://www.shutterstock.com/tr/193318646
http://www.shutterstock.com/tr/88912723
Görsel (s.82): http://www.shutterstock.com/tr/548487937
http://www.shutterstock.com/tr/305262593
http://www.shutterstock.com/tr/272945813
http://www.shutterstock.com/tr/1143416522
https://www.superhaber.tv/yurt-ici-kurban-kesim-bedeli-ne-kadar-2019-vekaletle-kurban-kesim-bedeli-yurt-icihaber-208335
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
5. GEZELİM GÖRELİM
Görsel (s.89): http://www.shutterstock.com/tr/1415766521
http://www.shutterstock.com/tr/541887925
Görsel (s.91): http://www.shutterstock.com/tr/554575837
http://www.shutterstock.com/tr/1262478523
http://www.shutterstock.com/tr/1085513201
Görsel (s.92): http://www.shutterstock.com/tr/1198978582
http://www.shutterstock.com/tr/1061455070
http://www.shutterstock.com/tr/751892554
http://www.shutterstock.com/tr/644290411
Görsel (s.93): http://www.shutterstock.com/tr/282756389
http://www.shutterstock.com/tr/1100809877
Görsel (s.94): http://www.hurriyet.com.tr/mersin-narenciye-festivaline-hazir-37008543
Görsel (s.95): http://www.shutterstock.com/tr/1392034043
http://www.shutterstock.com/tr/1095422243
http://www.shutterstock.com/tr/1035930301
http://www.anadolugazetesi.com/galeri/buyukersen-balmumu-muzesindeki-heykeller.html?sayfa=5
Görsel (s.96): http://www.shutterstock.com/tr/146891807
Görsel (s.97): http://www.shutterstock.com/tr/1211952760
http://www.shutterstock.com/tr/1245883666
http://www.shutterstock.com/tr/781277386
http://www.shutterstock.com/tr/1360318679
Görsel (s.100): http://www.shutterstock.com/tr/1152928574
http://www.shutterstock.com/tr/1374956276
166
http://www.shutterstock.com/tr/1322184305
http://www.shutterstock.com/tr/706752112
Görsel (s.101): http://www.shutterstock.com/tr/1227802858
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
6. GEÇMİŞE AÇILAN KAPI
Görsel (s.108): http://www.xn--fikrihr-s2a.com/islamiyet-oncesi-turk-tarihine-ne-kadar-hakimsin/
http://www.gazeteilksayfa.com/turklerde-ilk-anayasayi-kim-yazdi-bilge-kagan-kimdir-44173h.htm
https://www.bilginindeposu.com/kursad-ayaklanmasi.html
http://www.antiktarih.com
Görsel (s.109): http://www.antiktarih.com
Görsel (s.110): http://e-wiki.org/tr/images/Ergenekon_nerede#images-2
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
7. SANAT VE EDEBİYAT
Görsel (s.127): https://www.cnnturk.com/turkiye/bagcilarda-goreni-saskina-ceviren-bina?page=1
https://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://yonetim.beypazari.bel.tr//storage/images/gallery/
images/865a657e-da9f-4d37-86ff-cb15fff1a65b.jpg&imgrefurl=http://www.beypazari.bel.tr/tr/galeriler/6&h=1920&
w=2880&tbnid=NFMy9Trz9ivLfM&tbnh=183&tbnw=275&usg=K_-swMDGAA0R422cbUmOSHMHJFPfI=&hl=tr&doc
id=ike0qNMM0wk_6M
Görsel (s.129):http://www.canakkaleili.com/istiklal-marsimizin-kabulunun-94-yildonumunu-idrak-etmenin-onuruve-mutlulugunu-yasiyoruz.html/mehmet-akif-halkali-baytar-mektebinde
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
8. İNSAN VE DOĞA
Görsel (s.144): http://www.shutterstock.com/tr/60072799
http://www.shutterstock.com/tr/103218002
Görsel (s.146): http://www.turkoglu.bel.tr/hos-geldin-bebek-kampanyasi-ile-her-dogan-bebek-bir-fidan-ilebuyuyecek/
Görsel (s.154): http://www.yalovatan.com/dunya-yuruyen-kosk-u-taniyacak-h563.html
https://www.haberekspres.com.tr/ege/325-yillik-agaci-kesmek-yerine-projeyi-ona-gore-cizdiler-iste-sonuc-h98669.
html
Görsel (s.157): http://www.shutterstock.com/tr/627344027
http://www.shutterstock.com/tr/591549947
Görsel (s.158): http://www.sosyalsorumluluk.org/tarihimizdeki-ilginc-vakiflar/
Görsel (s.159): http://www.shutterstock.com/tr/179357180
http://www.shutterstock.com/tr/1398666053
Diğer görseller bu kitap için özel olarak çizilmiştir.
167
168