Yanardağlar

YANARDAĞLAR
Yerküremizin iç tabakalarında, çok yüksek
sıcaklıkta, basınç altında erimiş kayalar bulunmaktadır.
Bunların bulunduğu tabakanın adı magmadır. Bu sıcak
kayalar, sıkışma sırasında çatlaklarından püskürerek
çıkarsa buna yanardağ veya volkanik dağ adı verilir.
Güneş sistemindeki gezegenlerde birçok düzensiz
yanardağ olduğu hâlde Dünya’da genellikle tektonik
plaka sınırlarında bulunur. Bazı yanardağlar ise daha
önce patlamalarını tamamladıkları için sönmüş
yanardağ durumuna geçmişlerdir.
Resim: Dünya’nın iç katmanları
TEKTONİK PLAKA: Litosferin, kıtaları ve
deniz tabanını içeren kısımlarına plaka denir.
Bu plakalar, mantonun üstündedir. Manto,
katı kayalardan meydana gelmesine rağmen,
100 km’lik üst kısmı, plastik gibidir ve
akabilir. Bu nedenle, plakalar, manto
üzerinde hareket edebilir. Bunu yaparken
plakalar, kıtaları ve okyanus tabanını,
kendileri ile birlikte taşırlar.
Resim: Dünya üzerindeki tektonik plakalar
Yanardağlar, Dünya’nın en tehlikeli ve heybetli oluşumudur diyebiliriz.
Yanardağlar çevredeki tarım arazilerinin yok olmasına neden olabildiği gibi,
uzun yıllar içinde verimli topraklarında oluşmasına katkı sağlarlar.
Depremler sırasında yer kabuğu levhaları kayıp yer değiştirdiğinde
yanardağların da içindeki gazların basıncında artma meydana gelebilir. Birçok
yanardağdaki magma, levha hareketlerine bağlı olarak oluşur ve içinde
olağanüstü sıcaklıkta gaz ve kaya parçaları barındırır. Bu, lapa benzeri yoğun
bir sıvıdır. Basınç altında, çatlaklardan ve dağın tepe noktasından, bir
bacadan çıkar gibi püskürerek dışarıya taşar. Bu olaya yanardağ püskürmesi
denir. Bir yanardağda, iki püskürme arasındaki zaman onlarca, yüzlerce,
binlerce yıl olabilir. Püskürme sırasında çıkan magmaya lav adı verilir.
Püskürme sonrası yanardağın yamaçlarından lavlar adeta bir nehir gibi akar.
Lavın ilk sıcaklığı 700 ile 1200 derece arasındadır. Lavlar soğuduktan sonra
kalan tortu ile volkanik kayalar meydana gelir. Püskürme sırasında çok
miktarda volkanik kül gökyüzüne saçılır. Bu ürkütücü doğa olayı, eski
insanlar tarafından üstün güçlerin görünmesi olarak algılanmıştır.

DÜNYANIN EN ÖNEMLİ YANARDAĞLARI
ETNA YANARDAĞI
İTALYA
Avrupa’nın en büyük yanardağıdır. Tahminen
oluşumundan bu yana 200’den fazla patlama yapmıştır.
İtalya’nın Sicilya adasındadır. 3300 metre
yüksekliğindedir. Her patlamasında çevresindeki köylerde
yaşayan yüzlerce kişinin ölümüne neden olmuştur.
KİLAUEA YANARDAĞI
ABD
Kilauea Dağı aynı zamanda Hawaii Adaları'nı
oluşturan beş volkandan en aktifidir. Bu yanardağın 300.000
ile 600.000 yaş aralığında olduğu tahmin edilmektedir. 1983
yılından bu yana ara ara faaliyete geçen ve dünyanın en aktif
yanardağları arasında gösterilen Kilauea, yakınında bulunan
birçok yerleşim birimine zarar vermiştir.
PİTON DE LA FOURNAİSE YANARDAĞI
FRANSA
Hint Okyanusu’nun Reunion Adası'nda bulunan
Piton de la Fournaise Dünya’nın en büyük aktif
yanardağıdır. 2 bin 631 metre yüksekliğinde olan bu
yanardağı en son 11 Ocak 2004 tarihinde
aktifleşmiştir. Tarih boyunca 150’den fazla patlaması
olmuştur. Turistlerin oldukça ilgisini çeken bu
yanardağa riskli olmayan zamanlarda turlar
düzenlenmektedir.
YASUR YANARDAĞI
TANNA ADASI
Çok güçlü ve yıkıcı bir yanardağdır.
Yasur’un yüksekliği az, çapı büyüktür.
Turistik tırmanış için erişilebilir bir
yüksekliktedir. 360 metre yüksekliğindedir.
Her yıl yüzlerce turist, gece Yasur
yanardağını izlemek üzere Pasifik
Okyanusu’na gider ve geceleri lavları bir
havai fişek gibi izlerler.
BARDARBUNGA YANARDAĞI
İZLANDA
Son olarak 2015 yılında patladı. Bu patlamadan
sonra beş ay boyunca lav püskürtmeye devam
ettiğinden bütün Avrupa’da uçak seferleri altı
gün iptal oldu ve hava sahasında tehlikeler
meydana geldi. Yüksekliği 2000 metredir. On bin
yıldır aktif olan Bardarbunga’da son patlamanın
öncesinde çok sayıda deprem olmuştur.