template-word-dönüştürüldü

Genç Araştımacılar Dergisi
Aylık Popüler Coğrafya Dergisi Mayıs 2022 Yıl 55 Sayı 650 - 7 TL
Yanardağlardan korkmalı mıyız ?
1

İmtiyaz Sahibi
Silifke Anadolu Lisesi adına Yılmaz Doğan
Yayın Yönetmeni –
Yılmaz Doğan
Araştırma ve Yazı Grubu
Azra Necipoğlu
Nehir Ertürk
Gamze Uyar
Grafik Tasarım-Web
YIlmaz Doğan
Teknik Yönetmen
Gamze Uyar
ISSN 977-1300-3380
Fiyatı 7 TL - Yurtdışı Fiyatı 5 Euro
Baskı Silifke Matbaacılık Tan. Hiz. İth. İhr. A.Ş.
www.silifkematbaa.com
Tel (312) 397 16 17
Baskı Tarihi 29.4.2021
Dağıtım SAL Dağıtım Pazarlama A.Ş.
http://www.tdp.com.tr
2

İÇİNDEKİLER
1.Volkan ve Volkanizma nedir ?
2.Volkanik hareketlerin en çok görüldüğü bölgeler nerelerdir?
3.En çok Volkan hangi bölge veya ülkede bulunur?
4.Türkiye’de ne kadar volkan vardır?
5.Dünyanın en büyük aktif yanardağı nerededir?
6.Volkanik hareketler oluşan kayaç türleri nelerdir?
7.Dünyanın en büyük yanardağ felaketi Vezüv Yanardağı Felaketi (79)
8.Pompei’ de bulunan insan heykelleri gerçek mi?
9.Süper volkan nedir?
10Volkanizma sonucu oluşan yer şekilleri
11Yanardağ felaketleri için ne gibi önlemler alabiliriz?
3

Volkan ve Volkanizma nedir ?
Volkanizma, erimiş kayalardan oluşan magmanın sırf gazdan oluşmayan bir gök cisminin
yüzeyine magma ve gazın yüzeydeki çatlak ya da yanardağ ağzından yüzeye çıkması
fenomenindir. Gök cisminin kabuğu veya mantosu magmadan kaynaklanan veya onu
oluşturarak yüzeye çıkana kadar olan bütünü kapsar.
Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek
çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda
birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle tektonik plaka
sınırlarında görülür.
4

Volkanik hareketlerin en çok görüldüğü bölgeler nerelerdir?
Volkanik faaliyetler sadece karalarda değil su altında da bulur. Volkanik faaliyetler en çok
G. Amerika ve K. Amerika doğu kıyıları, İtalya, Japonya, Endonezya ve Atlas Okyanusunun
su altında bulunur.
En çok Volkan hangi bölge veya ülkede bulunur?
ABD, toplamda en fazla 173 volkana sahip ve çoğu neredeyse her yıl patlamaların
gerçekleştiği Alaska‘da bulunuyor. Hawaii’de diğer volkanlar bulunur ve 1983’ten beri
sürekli patlayan Kilauea dünyanın en aktif yanardağıdır . ABD’de yaklaşık 161 aktif
yanardağ vardır. Çoğu ülkenin batı tarafında. On sekiz volkan, iç aktivite ve büyük
popülasyonların yakınlığı nedeniyle çok yüksek bir tehdit olarak kategorize edilmiştir. 18
volkanın beşi Alaska’da bulunuyor. Hawaii’deki Kilauea volkanik dağı, ülkenin en tehlikeli
yanardağı olarak kabul edilir.
Türkiye’de ne kadar volkan vardır?
Türkiye'de aktif ve sönmüş olmak üzere birçok yanardağ bulunmaktadır. Bunların bir kısmı
Doğu Anadolu bölgesinde olmak üzere, genellikle ülkenin güney kısımlarında yer
almaktadır. Türkiye'de volkanik alanların oluşumu, III. Jeolojik Zaman olan Tersiyer'de yani
günümüzden yaklaşık 20 milyon yıl önce başlamıştır. Bu dönemde yerkabuğundaki
kırıklardan çıkan lavlar Anadolu'da farklı yer şekilleri oluşturmuştur. Tersiyer başlarından
tarihi çağlara kadar belirli aralıklarla devam eden volkanizma sonucu milyonlarca
metreküp volkanik malzeme yüzeye yayılmış ve başta Doğu Anadolu'da olmak üzere yer
yer 1000 metreden daha kalın volkanik bir kabuk eklenmiştir. Ancak günümüzde
Türkiye'de aktif volkan bulunmamaktadır. Bilim adamları, yanardağları 'tamamen sönmüş'
kabul etmeninson derece yanlış olduğu, Türkiye için az da olsa halen risk bulunduğu
fikrindedir.
5

Bazı yanardağlarda (Erciyes, Hasan dağı, Büyük ve Küçük Ağrı dağları, Tendürek, Nemrut,
Süphan dağları vb.) halen gaz ve buhar çıkışları gözlenmektedir. Acıgöl , Ağrı, Erciyes,
Girekol, Göllü, Hasan, Karaca, Kara, Karapınar, Erzurum, Kula, Nemrut, Süphan ve
Tendürek dağları olmak üzere 13 yanardağ bulunmaktadır
Türkiye’nin en büyük yanardağı 5137 metreyle Ağrı dağıdır
Dünyanın en büyük aktif yanardağı nerededir?
Mauna Loa Dağı (İngilizce: Mount Mauno Loa), Amerika Birleşik Devletleri'de Büyük
Okyanus adalarından oluşan Hawaii eyaleti'nin Big Island (Büyük Ada)'nın güneyinde yer
alan Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı içerisinde yer alan 4.169 metre rakımlı bir aktif
kalkan volkan.
6

Volkanik hareketler oluşan kayaç türleri nelerdir?
Volkanlardan dışarı çıkan magmanın hızlı soğumasıyla yeni kayaç türleri oluşur. Bunlara
örnek olarak Andezit, Bazalt, Obsidyen, Perlit örnek olarak verilebilir.
Dünyanın en büyük yanardağ felaketi Vezüv Yanardağı Felaketi (79)
M.S. 79 yılında patlayan Vezüv yanardağı kısa bir süre içerisinde tüm Pompei'yi toplu bir
mezarlığa dönüştürmüştür. 200 bini aşkın insan hayatını kaybetmiştir.2 gün boyunca
süren yanardağı püskürmesi Pompei, Herculaneum ve Stabia kentlerini haritadan silmiştir.
Pompei’ de bulunan insan heykelleri gerçek mi?
Bedenleri zamanla çürüyüp yok olduğunda, volkanik materyalin altında can verdikleri
form ne ise, o şekilde bir boşluk oluşmuş. Arkeologlar da bu boşlukları kalıp gibi kullanıp
içlerini doldurarak, ölen kişinin o anki pozisyonunu birebir gösteren heykeller elde
etmişler. Bu heykeller de bugün Pompeii'de sergileniyor.
7

Süper volkan nedir?
POMPEİ İNSAN HEYKELLERİ
Süper yanardağlar bilinen en büyük volkanlar olup normal yanardağların hilâfına magma
haznesinin büyüklüğünden dolayı patlamalardan sonra bir volkan konisi yerine yerde dev
boyutlarda kalderalar (göçükler) oluştururlar. Bu derece kuvvetli patlamalar bilinmeyen
derecede şiddetli depremler ve volkanın durumuna göre tsunamilerle berâber görülürler.
Bu tür süper volkan patlamalarına örnek olarak Endonezya’nın Sumatra bölgesinde oluşan
büyük patlama sonucu Toba gölü örnek verilebilir.
8

Volkanizma sonucu oluşan yer şekilleri
Gayzerler:Kaynaç (veya gayzer), düzenli veya düzensiz aralıklarla, suları yukarı doğru
fışkırarak patlama yapansıcak su kaynağıdır.
Kalderalar: Kaldera, volkanik kökenli, kazan şeklinde çok büyük çöküntüdür. Bu
çöküntülerin içi su dolduğunda kaldera gölü oluşur. Kaldera ve krater birbirinden farklı
jeomorfolojik birimlerdir. Bir kalderanın zemininde yeniden bir volkan konisi oluşabilir.
Maarlar: Maar, püskürme veya patlamayla birlikte lav ve magmanın oluşturduğu, geniş,
hafif kabarmış bir kraterdir. Maar tipik olarak suyla dolu ve sığ krater gölü
görünümündedir. Maarlar 60 metreden 2000 metre çapa ve 10 metreden 200 metreye
kadar derinliğe sahip olabilirler ve çoğunlukla doğal göldeki gibi suyla doludurlar.
9

Yanardağ felaketleri için ne gibi önlemler alabiliriz?
1. Aktif yanardağ bölgelerine yerleşime izin verilmemesi
2. Aktif yanardağların bulunduğu bölgeleri uyarıcı tabelalar konulabilir.
3. Yanardağ bölgelerinde sondaj işlemlerine denetim getirilmeli.
4. Yanardağ patlaması durumunda afet toplanma yerleri bilinmeli.
5. Devlet tarafından aktif yanardağ bölgelerine uyarıcı sistem yerleştirilmeli.
10