sm-88-2023

ISSN 2980-3667

SAYI 88 / TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2023

“37 yıldır madencinin hizmetinde”

40. Uluslararası

Pittsburgh Kömür Kongresi

İstanbul’da yapıldı

Başkandan

Değerli Okuyucular,

Cumhuriyetimizin 100. yılını idrak etmesinden şahsım ve Yurt Madenciliğini

Geliştirme Vakfı yönetimi olarak büyük bir kıvanç ve mutluluk

duymaktayız. Nice 100 yıllar diliyoruz.

Mayıs 2023 seçimleri sonunda kurulan yeni T.C. Hükümeti, diğer sektörlerde

olduğu gibi madencilik bürokrasisinde de önemli değişiklikler

yaptı. MAPEG Genel Müdürlüğüne Sn. Arslan Narin, TKİ Genel

Müdürlüğüne Sn. Abdullah Çiftçi, Eti Maden Genel Müdürlüğüne Sn. Yalçın Aydın, TTK Genel Müdürlüğüne Sn.

Muharrem Kiraz atandılar. MTA Genel Müdürü Sn. Vedat Yanık yeniden atandı. Görevden ayrılan Genel Müdürlere,

madenciliğe yaptıkları hizmetlerden dolayı teşekkür eder, yeni atananları kutlar ve üstün başarılar dileriz.

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Sn. Alparslan Bayraktar, Madencilik Platformu üyelerini kabul etti. Sn.

Bakan yaptığı açılış konuşmasında, Türkiye’nin GSMH’daki madencilik payının 5 yılda %5’e çıkarılmasını hedeflediğini

belirtti. Sn. Bakanı kutlayıp, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın yaptığı stratejik çalışmada da 5

yıllık hedefin %5, on yıllık hedefin %10 olduğunu söyleyip, kendisine bir rapor sunacağımızı belirttim.

Uzun organizasyon çalışmaları sonunda “40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi” 4 – 6 Ekim 2023 tarihlerinde,

Bakanlığımızın himayesinde, Türkiye Kömür İşletmeleri, Pittsburgh Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi

ve Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın iş birliği ile, İstanbul Tüyap Palas Otel’de gerçekleştirildi.

Kongreye, 16 ülkeden 250 civarında katılım gerçekleşti. 12 çağrılı, 110 sözlü ve 29 poster bildiri sunuldu. Bildiriler,

kömürden, akaryakıt, doğalgaz, petrokimya ürünleri, kompozit maddeler, hidrojen, aktif karbon, nadir

toprak elementleri ve benzeri değerli maddelerin üretimi konularını kapsamaktaydı. Ayrıca, yakma teknolojileri,

karbondioksit tutma ve depolama teknolojileri de bildiri olarak sunuldu. Kongrede kömürün yakıt olma dışında

ne kadar önemli bir maden olduğu vurgulandı.

Ülkemiz 100. yılını dolduran Cumhuriyet döneminde büyük gelişmeler gösterdi. Ancak, Ulu Önder Atatürk’ün

hedefi olan “muasır medeniyetler seviyesine” henüz ulaşamadık, bu amaca ulaşmak için maden üretimini arttırmamız

ve entegre sanayi atılımı yapmamız gerekiyor.

Sağlıcakla kalınız

Prof. Dr. Güven Önal

Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı

Yönetim Kurulu Başkanı

EKİM 2023

SEKTÖRMADEN DERGİSİ YURT MADENCİLİĞİNİ GELİŞTİRME VAKFI TARAFINDAN 5680 SAYILI BASIN KANUNUN 9/2

MADDESİ GEREĞİNCE İSTANBUL VALİLİĞİNE BEYANNAME VERİLEREK AYNI KANUNUN 9.MADDESİNE GÖRE TANZİM

EDİLEN 04.04.2003 TARİHLİ İZİNLE ULUSAL GAYRİ SİYASİ VE YAYGIN SÜRELİ TÜRÜNDE 3 AYDA BİR YAYINLANMAKTADIR.

SEKTÖRMADEN DERGİSİ ABONELERİNE DAĞITILMAKTADIR. DERGİYE GÖNDERİLEN YAZILAR VE FOTOĞRAFLAR

GERİ İADE EDİLMEZ. YAYINLANMASI İSE YAYIMCININ KARARINA BAĞLIDIR. YAYINLANAN YAZI VE FOTOĞRAFLARIN

SORUMLULUĞU YAZARINA AİTTİR. KAYNAK GÖSTERİLEREK ALINTI YAPILABİLİR.

ymgv.org.tr

İÇİNDEKİLER

TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2023 SAYI 88

YAYIN TÜRÜ: YAYGIN SÜRELİ

ISSN 2980-3667

YÖNETİM-İMTİYAZ SAHİBİ YMGV ADINA


YMGV YÖNETİM KURULU


Başkan

Dündar Ergunalp

Başkan Yardımcısı

Hasan Yücel

Başkan Yardımcısı

İbrahim Halil Kırşan

Genel Sekreter

Prof. Dr. Remzi Karagüzel

Muhasip Üye

YEDEK YÖNETİM KURULU ÜYELERİ

Özer Altay (Vefat)

Yavuz Aytekin (Vefat)

Turgut Bayraktar (Vefat)

Cemal Birön (Vefat)

Nizamettin Çoban

Zeki Doğan (Vefat)

Hayrettin Elmas

Namık Esmer (Vefat)

Mustafa Aksoy

Mustafa Aktaş

Sadrettin Alpan

Selahaddin Anaç

Metin Balıbey

Antony Caouki

G. Şeyda Çağlayan

Faruk Çalapkulu

Lütfi Çallı

Hayrettin Çaycı

Selahattin Çimen

Rıfat Dedeman

H. Semih Demircan

Halim Demirel

Aydın Dinçer

Ali Emiroğlu

Enver Erdoğan

Dündar Ergunalp

Ali Erguvanlı

Sümeyra Eşgün

M. Oğuz Güner

Alp Gürkan

Remzi Karagüzel

Sabri Karahan

Erdemir Karakaş

Mevlüt Kaya

İbrahim Halil Kırşan

Oktar Kızılsencer

Rıfat Kont

Halil Köse

Necati Kurmel

Suha Nizamoğlu

Cemil Ökten

Gülhan Özbayoğlu

Suat Sarısoy

Mustafa Sever

Dr. Caner Zanbak

Üye

Mehmet Yılmaz

Üye

Ali Türkoğlu

Üye

Aydın Dinçer

Üye

Mustafa Aksoy, Güldal Şeyda Çağlayan, Doç. Dr. Süha Nizamoğlu

Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Yüzer

DENETİM KURULU

Günaydın Yirmibeşoğlu,

Erdemir Karakaş,

Doç. Dr. Tolga Yalçın

KURUCULAR

YMGV MÜTEVELLİ TÜZEL KİŞİLER

Yavuz Fındıkgil (Vefat)

Yüceer Göver

H. Nijat Gürsoy (Vefat)

İsmet Kasapoğlu

Güven Önal

Cahit Özden (Vefat)

Attila Yalçın (Vefat)

Erdoğan Yüzer

Alser Madencilik A.Ş., Altın Madencileri Derneği, Ciner Grubu, Eti Bakır

A.Ş., Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, İbrice Maden İşletmeleri

Ltd.Şti., İmbat Madencilik A.Ş., İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, İstanbul

Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi, Krom Üreticileri Derneği, Maden

Sanayii İşverenleri Sendikası, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü,

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, TMMOB Jeofizik Mühendisleri

Odası, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Türkiye Kömür İşletmeleri

Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye Kömür Üreticileri Derneği, Türkiye

Maden İşçileri Sendikası

Türkiye Madenciler Derneği, Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinaları

Üreticileri Birliği, Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, YMGV

Trakya Geliştirme Komitesi

YMGV MÜTEVELLİ GERÇEK KİŞİLER

“37 yıldır madencinin hizmetinde”

İsmet Sivrioğlu

Atılgan Sökmen

Mustafa Sönmez

Nursun Şirvancı

İlhami Tezcan

Mehmet Tombul

Mustafa Topaloğlu

Murat Turan

Melih Turhan

Ali Türkoğlu

Bahtiyar Ünver

İlgin Kurşun Ünver

H. Tolga Yalçın

Mehmet Yılmaz

Günaydın Yirmibeşoğlu

A. Ekrem Yüce

Hasan Yücel

Caner Zanbak

YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ

Lütfü Çallı

YAYIN KURULU

Yayın Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Gündüz Ökten,

Üyeler:

Prof. Dr. Remzi Karagüzel,

Prof. Dr. Yüksel Örgün Tutay,

Dr. A. Vedat Oygür,

Nursun Şirvancı,

Editör: Ümit Dertli

REKLAM ve HALKLA İLİŞKİLER SORUMLUSU

Gülseren Koçer

gulseren@ymgv.org.tr

k.gulseren@gmail.com

Tel: 0 530 227 66 35

GRAFİK TASARIM

Büşra Yurtseven

posta@busrayurtseven.com

www.busrayurtseven.com

Tel: 0532 366 21 04

YÖNETİM YERİ


Cumhuriyet Cad.No.179/5, Daire: 9 Harbiye –İSTANBUL

Tel: 0212.246 20 81 Fax: 0212.247 51 11

e-posta: ymgv@ymgv.org.tr web: www.ymgv.org.tr

BASKI-CİLT

Everest Basım Reklam-Matbaa Hizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti.

Maltepe Mah. Litros Yolu Sok. No:2/4 2. Matbaacılar Sitesi

Kapı No: 3NF7 Kat: 5

Zeytibnurnu/İstanbul Tel: 0212 434 51 34 www.everestbasim.comaa

REKLAM INDEX

TÜFEKÇİOĞLU SAN.VE TİC.A.Ş. ÖN KAPAK İÇİ

SİLOPİ ELEKTRİK

ARKA KAPAK İÇİ

FKK GÜNEY OTO A.Ş

ARKA KAPAK

ZENİT MAD. SAN. VE TİC. A.Ş. 1

MERTA MAD. MAK. SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. 2

MADEN TÜRKİYE FUARI 19

TURBO MAKİNA LTD ŞTİ 21

ERSEL AĞIR MAK. SAN. VE TİC. A.Ş. 22

TÜMAD MADENCİLİK A.Ş. 23

BİLFER MAD. VE TURİZM A.Ş. 32

METAL FORM TİC. LTD. ŞTİ 33

TÜPRAG METAL A.Ş. 43

ŞEN PLASTİK 44

BİEN SERAMİK A.Ş. 45

ÇOLAKOĞLU MÜH. MAKİNA 51

PARAMETRE SİGORTA 52

ANAGOLD MAD. A.Ş. 53

ARGETEST CEV. ZENGİNLEŞTİRME 56

KİREMİTÇİLER MAD. LTD. ŞTİ. 57

MTM MAKİNA TİC. LTD.ŞTİ. 62

İSTANBUL MADEN İHRACATÇILAR BİRLİĞİ 63

REMAS MAK. A.Ş. 65

AYDIN LİNYİT A.Ş. 69

ANT GROUP A.Ş. 71

ETİ BAKIR AŞ. 72

6

18

24

34

38

46

54

58

64

66

70

40. Uluslararası Pittsburgh

Kömür Kongresi İstanbul’da yapıldı

Vakıf’tan Haberler

Türkiye’den Haberler

Makale: Altın ve gümüş üretiminde

sıyırma ve elektroliz proseslerinin

optimizasyonu

Makale: İspanya, Almaden Maden

Parkı

Makale: Toz Patlamaları - 1

Dünyadan Haberler

Teknolojinin Nimetleri

Etkinlik Takvimi

Maden Borsası

Bulmaca

Zonguldak Maden Müzesi ve Üzülmez Kültür Vadisi

6

Ekrem Murat Zaman, Maden Mühendisi

Zonguldak Maden Müzesi, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü Kurumu desteği ile

TTK Eğitim Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında yapılarak 2016 tarihinde

ziyarete açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları, bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri

Anıtı ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere 7.000 m²’lik alanı kaplıyor.

Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul

Resim Enerji 1 Sıyırma Müzesi Kolonu ile birlikte Türkiye’den Avrupa Resim Endüstri 2 Yüksüz Mirası Sıyırma Rotası’na Solüsyon (European Tankı

Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye olarak kabul edilen ERIH’e iki lokasyondan

Karbona altının biri. ve gümüşün cıva kullanımının yüklenmesi denge odaklı yasaklandığı bir proses olduğundan, 2002 yılına sıyırma ne ka

olursa çözeltiden Zonguldak metalin kömür kazanımı havzasında o 1840’lı derece yıllardan etkili bu olacaktır. yana kömür Dolayısıyla üretiminde absorpsiyon kullanılan dev

metal kazanımı, araç aktif ve Yeni karbondan gereçler, Dünya’nın Karbonifer altının fosilleri, ve gümüşün keşfedildiği kömürden geri elde kazanımı edilen 16’nci ürünler, için esas eser yüzyıl teşkil niteliğinde etmektedir ortası

dokümanlar, harita ve film gibi materyaller sergilenerek madencilik tarihine ışık

Drozd, Annual tutuluyor. Canadian Taşkömürünün Mineral Processors sosyal, Conference, kültürel ve ekonomik 2008).

ve gümüş damarlarındaki ana

hayata katkılarının

kayadan de

vurgulandığı müzede, tarihi serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar

Sıyırma işlemlerinde ile kömürün elektroliz yer altından hücrelerinin gün yüzüne çıkarılması voltajı altın süreçleri ve gümüş de canlandırılıyor. metali için 2,2 ile 2,4

olmalıdır. Bunun üzerindeki

(amalgamasyon) 18 voltaj değerlerinde

başlanmasıyla

cevherdeki diğer metaller

Almaden

de katot

dah

p

tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır (Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985

***** Ölçme ve iyileştirme

Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan A

ilk kez tahkimat vurulur ve 1783’te bir mühe

dışarı Şekil atmak 2 – Yangın için Üçgeni İspanya’da ve Toz ilk Patlaması uygulama Beşge olar

şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden sah

Amaç: Bu çalışma altın ve gümüş madenlerinde yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin artt

yöneliktir. Tozun Aktif havada karbona asılı yüklenen durumda altın ve gümüşün kalması verimli yanma bir şekilde olayının geri kazanımı ivmele amacıyl

işleminin yürütüldüğü tüm noktalarda optimizasyon çalışmaları kapsamında bir dizi sıyırm

yapılmış (kapalı ve birden alan) fazla ise parametre basıncın incelenmiştir. hızla yükselmesini sağlamaktadır. Ay

18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden A

havada asılı zamanın kalan toz mühendislerine konsantrasyonunun jeoloji patlama ve madenc sınırları

Saha Çalışmaları: İlk incelemede ısıtıcı rezistansları arasında tortu birikmesi nedeniyle rezi

bulunduğu Kısmen ısıtma sınırlandırılmış ünitesinden solüsyon bir geçişinin alanda dizayn oluşan kriterlerinde bir toz belirlenen bulutunun değerde ol

ısıtıcılarda aşırı ısınma metal olduğu makine tespit edilmiştir. sistemleri Bu nedenle işletmelere gerçek sıcaklık girmeye istenilen

yükseltilememiş patlama meydana ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası temizlendikten sonra tekra

edilmiştir.

beri 24 ge>receği unutulmamalıdır [2,5].

kullanılmakta olan maden kuyuları 19’un

İşletmelerde Zonguldak

Zonguldak

Maden

Maden

Müzesi

Müzesi

binası

binası

ve

meydana

20’nci yüzyıldaysa

gelen toz patlamaları

San Joaquin

birincil

şaftların

(prime

olmak üzere Müze esasen iki dört grupta ana bölümden incelenmektedir. oluşuyor. Fuaye alanında Türkiye’nin Birincil ilk toz özel (eğitim) patlama

radyosu cevher olan EKİ Radyoevinde yüzeye kullanılan taşınır. ekipmanlar, çeşitli Almaden’de plakları ve Kömürspor’un üretilen

(silolar, şampiyonluk depolar, kupaları kovalı burada sergileniyor. elevatörler, Maden işçilerinin siklonlar, yararlanması değirmenler

için kurulan

Ekonoma adı verilen alışveriş merkezlerinde kullanılan kantar, yazarkasa, EKİ paraları

taşıyıcılar gibi vb. objeler

Amerika’ya ekipmanlar) ile madenciliğin sosyal,

nakledildiği içinde kültürel herhangi ve ekonomik

tarihi bir hayatla

yolun tutuşturucu olan

maden

ilişkisi de ka sa

aktarılmaya çalışılıyor.

toz, açık alev, 1808) sıcak 1795’te yüzeyler, kendi mekanik adını darbe taşıyan ve muhteşem sürtünmedb

deşarj ve arklar, 17’nci vb.) yüzyıla teması ait sonucu daha oluşan eski Carros patlamalardır Kapısı vard [10

Eğer birincil patlama

34

sonucu oluşan basınç, içinde gerçekl

düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz dalgaları ortamda

Resim 3 Isıtıcı Rezistansları

duvarlar, ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozl

Limit sıcaklıkların ve gerçek sıcaklıkların aynı değerleri göstermesi sağlanmıştır. Yapılan ça

göre,

kesimlerine

sıyırma veriminin

doğru

yüksek

taşımaktadır.

olabilmesi için sıyırma

Bu süreçte

kolonuna giren

basınçlı

yüksüz solüsyon

gaz dal

s

maksimum havalanmış seviyede toz olması bulutunu gerekmektedir. ateşlemesi Sıcaklık saatlerinin “İkincil probları Patlama” üzerinde tortu olayını birikm

ölçüde önlenmiş ve sıyırma için optimum sıcaklık belirlenmiştir.

Çoğu zaman ikincil patlamalar birincil patlamalara oranla çok

İkincil patlamanın oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak te

olan tozları havalandırdığı ve olayın Domino Etkisi ile yayıldığ

Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sıcaklık optimize edilmiş ve sıcaklık için

aralık belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu ayarlanmıştır.

Sıcaklık ve kimyasal konsantrasyonları optimize edildikten sonra, düşük voltajda elektro

gerçekleştirilerek, altın 38 ve gümüş kazanım değerleri irdelenmiştir. Hücrelerdeki plakalard

voltaj değeri 2.2-2.4 V arasında ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, elektroliz hücresi redre

2.0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin voltaj değerleri sıyırma süresi boyunca takip edilmiştir.

Sıyırma ünitesinin optimizasyonunda öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar yapılmış, bu çalışma

grafik aşağıda Grafik 1’de sunulmuştur.

19 ve 20’nci yüzyıllarda Almaden, cıva üretim

boyunca yaklaşık 250 bin ton cıva üretilmiş

mahkûmlar, köleler ve savaş esirleri çalıştırılm

Madendeki 46 20 yapı ve altyapı tesislerinden

sürmüş olan madencilik 2001’de ve cıva üret

amacıyla 2008’te galeriler, metalurji ve

değerlendirilerek Şekil 2- Toz patlamasında yeniden birincil yararlanılmaya ve ikincil aşam b

VAKIF’TAN HABERLER

40. Uluslararası

Pittsburgh Kömür Kongresi

İstanbul’da yapıldı

YMGV Başkanı Prof. Dr. Güven Önal açılış konuşmasında,

40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi’nin

ikinci kez Türkiye’de yapıldığını hatırlatarak, 2010 yılındaki

ilk kongreden bu yana kömür karşıtı propagandanın

çok büyük ivme kazandığını belirtti. Kongrenin

bu kara propagandaya karşı düzenlendiğini söyleyen

Önal, “Kömür sadece bir yakıt değil, kömürden bugünkü

petrol fiyatlarıyla kıyaslandığında daha ucuza petrol,

doğalgaz, hidrojen ve daha birçok madde üretilebilir. Pilot

tesisler gösteriyor ki 30 yıl sonrasının enerji kaynağı

olacak hidrojen, en ucuz olarak kömürden üretilmektedir,

kömür demir-çelik endüstrisinin vazgeçilmezidir,

yerine başka bir alternatif yoktur” dedi.

40. Uluslararası

Pittsburgh Kömür

Kongresi 4-6 Ekim

2023 tarihleri arasında

İstanbul’da TÜYAP Fuar

ve Kongre Merkezi’nde

yapıldı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı himayesi

ve Tükiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün

(TKİ) destekleri ile, Pittsburgh

Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve

Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı’nın (YMGV)

ortaklaşa düzenlediği 40. Uluslararası Pittsburgh

Kömür Kongresinin açılışında YMGV Başkanı

Prof.Dr. Güven Önal, İTÜ Cevher Hazırlama Mühendisliği

Bölüm Başkanı Prof. Dr. Feridun Boylu,

Pittsburgh Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kongre

Direktörü Prof. Dr. Badie Morsi, Türkiye Kömür

Üreticileri Derneği (Kömür-Der) Başkanı Muzaffer

Polat ve TKİ Genel Müdürü Abdullah Çiftçi birer

konuşma yaptılar.

İTÜ Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölüm Başkanı

Prof. Dr. Feridun Boylu konuşmasında, kömürün

özellikle gelişmekte olan ülkeler için taşıdığı stratejik

önemine vurgu yaparak, 10-15 yıl önceki öngörülerin

aksine küresel kömür kullanımının arttığını ifade etti.

Özellikle Rusya-Ukrayna çatışmasının ardından enerji

güvenliğinin öneminin daha iyi anlaşıldığını ve Avrupa’nın

bile kömüre geri döndüğünü belirten Boylu, bundan

sonra da kömürün ülkeler için stratejik öneminden

bir şey kaybetmeyeceğini söyledi.

Pittsburgh Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kongre

Direktörü Prof. Dr. Badie Morsi, konuşmasında Pittsburgh

Kömür Kongresi’nin tarihçesinden söz ederek,

bu yıl 40. kez düzenlenen kongrenin ilkinin 1973

yılında yapıldığını ve bu bakımdan da 50 yaşını kutladığını

söyledi. Kongrenin tarihinde ilk kez bu yıl 12

çağrılı konuşmacı olduğunu belirterek, bu konudaki

çabaları ve olağanüstü misafirperverliği için YMGV

Başkanı Prof. Dr. Güven Önal başta olmak üzere emeği

geçen herkese teşekkür etti.

6 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 7


Kongrede sunulan çağrılı bildiriler

Kömür-Der Başkanı Muzaffer Polat, Türkiye’nin

22 milyar ton kömür rezervi ile Akdeniz havzasındaki

en zengin ülke olduğunu fakat bu büyük rezervi çıkaramadığı

için yılda 30 milyon ton kömür ithal ettiğini

söyledi. Kömür talebinin arttığını belirten Polat, “Yeni

makine yoğun maden sahaları kurmak için var gücümüzle

çalışıyoruz, dünyadaki teknolojik gelişmeleri

yakından takip ediyoruz ve kömürden uç ürün yapmak

için çalışıyoruz,” dedi.

TKİ Genel Müdürü Abdullah Çiftçi, Uluslararası

Pittsburgh Kömür Kongresi’nin tarihinde ikinci defa

Türkiye’de düzenlenmesinden duyduğu memnuniyeti

dile getirdikten sonra, Türkiye’nin enerji talebinin sürekli

olarak arttığını ve kömürün bu talebi karşılamada

vazgeçilmez önemde olduğunu vurgulayarak hem yerli

üretimi artırma hem de temiz kömür teknolojilerine yönelme

perspektifini dile getirdi.

Açılış konuşmalarının ardından, kongre kapsamında düzenlenen serginin kurdelesi de kesildi.

Kömüre ilişkin her şey

Ana teması “Temiz enerji için teknolojik yenilik ve çözümler” olan, kömür, enerji ve çevre konularının tüm

yönleriyle ele alındığı en önemli uluslararası bilimsel etkinlik olan 40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresine

dünyanın dört bir yanındaki farklı ülkelerden aralarında uzman, akademisyen, sektör temsilcisi ve politika

yapıcılarının da bulunduğu 250 kişi katıldı. Kongre tarihinde ilk kez, dört ayrı oturumda 12 çağrılı konuşmacı

yer alırken 110 bildiri ve 29 poster sunumu gerçekleştirildi.

AB iklim ve enerji

politikaları bağlamında

kömür, linyit ve ocak metanı

Dr. Brian Rickett

Eurocoal Genel Sekreteri

Karbonsuzlaşan küresel

enerji sisteminde kömürün

geleceği

Don Stevenson

GTI Energy Başkan Yardımcısı

Geleceğin yakıtı: Fosil

yakıtları ne bekliyor?

Doç. Dr. Sohbet Karbuz OME

Hidrokarbonlar ve Enerji

Direktörü, Fransa

Türkiye kömür sektörü ve

temiz kömür teknolojileri

Ayşe Tarakçıoğlu

TKİ Ar-Ge ve Yeni Teknolojiler

Daire Başkanı

Güney Afrika’da kömürün

önemi: Tekno-politik bir

perspektif

Prof. Dr. Johan van Dyk GTI

Energy

Personel taşınabilen eğimli

kuyu

Dr. Jonathan Menk

Siemag Techberg Tasarım

Mühendisi

Kömürden hidrojen üretimi

Prof. Dr. İskender Gökalp

TÜBİTAK Marmara Araştırma

Merkezi Başkan Danışmanı

Kömür tabanlı olefin

polimerizasyonu

Dr. Peiqian Yu

Çin Ulusal Temiz ve Düşük

Karbonlu Enerji Enstitüsü

Net-Zero gelecekte enerji

güvenliği ve kömür vizyonu

Dr. Paul Baruya

Dünya Kömür Birliği Strateji

ve Sürdürülebilirlik Direktörü

Kömür ve ağır

hidrokarbonları

geliştirmede bio-bazlı

hidrojen donör solventler

Dr. Satya Chauhan

Battelle ABD

Sürdürülebilir maden arzı

olmadan sürdürülebilir

enerji dönüşümü mümkün

mü?

Prof. Dr. Sarma V. Pisupati

Pennsylvania State Üniversitesi, Kritik Mineraller

Merkez Müdürü, ABD

Mevcut kömür

santrallerinin baca

gazından büyük ölçekli CO2

uzaklaştırma yöntemiyle

karbonsuzlaştırılmasında

uygulanabilirliği

kanıtlanmış çözümler

Dr. Ahmed Aboudheir

Aboudheir Danışmanlık



Kongrede bildiri ve poster

sunumlarıyla ele alınan konular

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

Gazlaştırma teknolojileri

Temiz kömür demonstrasyonu ve ticari projeler

Yakma teknolojileri

Temiz kömür, gazlaştırma ve yakıt üretimi

Karbon yönetimi (UCG)

Kömürden katma değerli ürünler

Enerji depolama

Temiz hidrojen

Kömür yatağı, metan ve kaya gazı

Enerji santralı

Fosil yakıttan türetilen katı ve sıvılardaki kritik

mineraller ve nadir toprak elementleri (ree)

Kömür külü yönetimi

Kömür bilimi

Kömür madenciliği, kömür hazırlama ve taşıma

Sürdürülebilirlik ve çevre

Kongre kapsamında düzenlenen

sergide de kömürle ilgili kamu ve

özel sektör kuruluşları ile sivil

toplum örgütlerinin stantları yer

aldı. Sergide ürün ve hizmetlerini

tanıtan kurumlar

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

Dama Mühendislik Proje ve Madencilik

Dinamik Sondaj

Ersel Ağır Makina

FKK Group

Gümüşel Endüstri

İstanbul Maden İhracatçıları Birliği

İTÜ Cevher Hazırlama Bölümü

İTÜ SENTEK

Ketmak Makine ve Tesis Sanayi

Labris Madencilik ve Makine Sanayi

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü

Siemag Techberg – Metek Madencilik

Şen Plastik – Patlayıcı Yardımcı Malzemeleri

Turbo Makine

Türkiye Kömür İşletmeleri

Türkiye Kömür Üreticileri Derneği

Türkiye Madenciler Derneği

Türkiye Taşkömürü Kurumu

Yön Proses Filtrasyon


Destekleyen kurumlar ve

sponsorlar:

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

►

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Eti Bakır A.Ş.

Uysal Madencilik A.Ş.

Anadolu Birlik Holding

CENAL Elektrik Üretim A.Ş.

Hermaksan Makina A.Ş.

Hidrogen Enerji A.Ş.

İmbat Madencilik A.Ş.

Tümad Madencilik A.Ş.

Aksa Enerji

ÇATES Elektrik Üretim A.Ş.

Çelikler Holding

ODAŞ Elektrik Üretim A.Ş.

Polat Madencilik

Polyak Eynez Enerji Üretim Madencilik A.Ş.

Bloomberg HT

Enerji ve Maden Dergisi

MEI

Madencilik Türkiye Dergisi

Moneta Media

Sektörmaden Dergisi

Yerel Yürütme Komitesi ve destekçilere

teşekkür plaketi verildi

40. Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresinin Yerel Yürütme

Komitesi üyeleri ile destekleyen kurum ve sponsorlara

kapanışta tek tek teşekkür edilerek plaket verildi.

►

►

►

►

►

►

►

Prof. Dr. Güven Önal, Başkan

Maden Yüksek Mühendisi Mücella Ersoy, Üye

Prof. Dr. Hasan Can Okutan, Üye

Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik, Üye

Prof. Dr. Feridun Boylu, Üye

Prof. Dr. M. Olgaç Kangal, Üye

Neslişah Nisa Ustabaş, Sekreter



Kömürün

bugünü ve geleceği

Kömür, dünyanın birincil enerji kaynakları (petrol,

doğalgaz, kömür, hidroelektrik, yenilenebilir enerji

ve nükleer) arasında ana bileşenlerden biri olmaya

devam ediyor.

BP Dünya Enerji İstatistikleri Araştırması 2022’ye

göre, kömür fiyatları 2021 yılında önemli ölçüde

yükseldi. Avrupa’da kömür fiyatları ortalama 121

USD/ton ve Asya’da kömür fiyatları 145 USD/ton ile

2008 yılından bu yana en yüksek değerinde. Bununla

birlikte, dünya genelinde kömür tüketimi %6 oranında

artıp 160 Exajoule değerine ulaşarak 2019 yılı

tüketiminin de üzerine çıktı. Bu, 2014’ten bu yana

en yüksek seviye. Çin’in kömür tüketimindeki 3.7

Exajoule artış ile Hindistan’ın kömür tüketimindeki

2.7 Exajoule artış 2021 yılında kömür tüketiminde

gerçekleşen artışın %70’ine karşılık geliyor. Küresel

ölçekteki bu talep artışına kömür üretimindeki artış

yanıt veriyor. Çin ve Hindistan artırdığı üretimini

ağırlıklı olarak kendi ihtiyaçlarını karşılamakta kullanırken,

Endonezya artan üretimini esasen ihracata

yöneltiyor.

Hem Avrupa’da ve hem de Kuzey Amerika’da 10 yıllık

düşüşlerin ardından kömür tüketimi 2021 yılında

tekrar arttı. Bununla birlikte yenilikçi araştırmalar

kömürün Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Hindistan’da

en yaygın ve bol bulunan fosil yakıt olma

özelliğini koruyacağını gösteriyor.



40. Uluslararası Pittsburgh Kömür

Kongresinin ardından

KÖMÜRÜN RAFİNASYONUNA DOĞRU

Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik

İTÜ Maden Fakültesi

Uluslararası Pittsburgh Kömür Kongresi’nin 40.’sını

gerçekleştirirken aslında 50. yaşını da kutladık. Zira

1973’teki kuruluşunun üzerinden tam 50 yıl geçmiş.

Kongre, ikinci kez İstanbul’da düzenlendi, ilk kez

2010 yılında yine bu şehirde buluşmuştuk.

250 katılımcının yer aldığı, 110 bildiri ve 29 poster

sunumunun yapıldığı 40. Uluslararası Pittsburgh Kömür

Kongresi, tarihinde ilk kez 12 çağrılı konuşmacı

ile bir rekora da imza attı.

Türkiye Kömür İşletmeleri Ar-Ge Daire Başkanı

Ayşe Tarakçıoğlu’nun çağrılı bildirisinde verdiği bilgilere

göre, dünyanın toplam kömür rezervi bir trilyon

tonun üzerinde, küresel kömür üretim kapasitesi

ise yıllık 8,3 milyar ton. Türkiye ise 22 milyar ton rezervi,

110 milyon tonluk üretimi ve 30 milyon tonluk

ithalatı ile enerjisinin yaklaşık % 34’ünü kömürden

üretiyor.

Küresel olarak kömür değer zincirinde 6.3 milyonu

madencilik, geri kalanı enerji üretimi ve demir-çelik

gibi bağlı sektörlerde olmak üzere 8,4 milyon kişi çalışıyor.

Avrupa’da kömürün enerjideki payı ortalama

%37 iken, Polonya’da bu oran %72 olarak gerçekleşiyor.

Avrupa yıllık yaklaşık 630 milyon ton kömür tüketiyor.

Enerjisinin önemli kısmını kömürden üreten Polonya

ile Slovenya’da kömür madenlerinin kapatılması

planlanıyor. Konferansta verilen bilgiye göre, kömür

bazlı metan üretimi de muazzam bir artış gösteriyor.

Kömürde yol ayrımındayız

Kömür dediğimiz bu kıymetli fakat yanlış anlaşılan

kaynak ile ne yapacağımız konusunda bir yol ayrımına

gelmiş bulunuyoruz. Önümüzde iki hatta üç yol

var: Kömürle çalışan elektrik santrallerini ham kömür

yerine iyileştirilmiş kömür kullanarak güncellemeli/

modernleştirmeli, mümkün olduğunca fazla miktarda

kömürü gazlaştırarak Hidrojen, Karbonmonoksit ve

Karbondioksit (monoksitler) içeren sentetik gazlar elde

etmeli ve ardından ihtiyaca bağlı olarak gübre uygulamaları

için metanol ve amonyak üretmeliyiz. Genel

olarak görünen o ki, iki seçeneğimiz var; biri kömürü

gazlaştırmak, diğeri ise sıvılaştırmak. Sıvılaştırmada

elde edilen kömür katranı rafine edilerek kömür zifti

ve/veya karbon karası, ağır kısımda mezofaz karbon

ve hafif ürünlerden de ham naftalin rafinasyonu ile

karma naftalin, Beta naftalin ve floren üretmeliyiz.

Hindistan 2030 yılına kadar kömürünün yaklaşık 100

milyon tonunu gazlaştırmayı planlıyor. Bu ülkedeki

kömür şirketleri 2030 yılında üretimlerinin %10’unu

gazlaştırmaya mecbur tutulacak, bu oranın üzerine çıkıldığında

da özel kredi teşvikleri verilecek.

Çin’de kömür katranı üretimi dev bir endüstri haline

geldi. Yılda yaklaşık 27 milyon ton kömür katranı üretiliyor

ve bu da 2022 yılında yaklaşık 20 milyar dolarlık

bir piyasa değerine tekabül ediyor. Bu da gösteriyor

ki petrol, benzin ve daha da önemlisi karbon fiber, değerli

kimyasallar ve çoğu petrokimyasallar dahil olmak

üzere petrol rafinerilerinde üretilen katma değerli

ürünleri kömürden üretmek mümkün hale geliyor. Şu

an itibarıyla Kömür Rafinerilerinin gelmekte olduğunu,

hatta faaliyette olduğunu söylemek mümkün.

Kömür gazlaştırmanın yanı sıra biyokütle veya rafineri

artıkları gibi diğer karbon bazlı kaynakların neredeyse

tamamının gazlaştırılması, enerji sistemlerine esneklik

katan çok yönlü bir dönüşüm teknolojisi. Hidrojen artık

neredeyse tümüyle doğal gaz ve kömürden üreti-

liyor. Günümüzde üretilen yaklaşık 70 Mt hidrojenin

%76’sı doğal gazdan, geri kalanı (%24) ise kömürden

elde ediliyor. Bu da küresel doğal gaz üretiminin %

6’sına ve kömür üretiminin % 2’sine tekabül ediyor.

Yapılan projeksiyonlara göre, uzun vadede kömürden

üretilen hidrojen, özellikle ulaşım için enerji sağlamada

önemli bir rol oynayacak. 2000 yılından bu yana

dokuz tesis, endüstriyel uygulamalar için fosil yakıt

bazlı hidrojen üretiminden kaynaklanan karbondioksiti

tutmaya başladı, ne var ki önümüzdeki birkaç yıllık

gelecekte bu türden yeni projelerin başlaması beklenmiyor.

Bu dönemde, karbon yakalama, kullanma ve

depolama (CCUS) teknolojilerini de içeren kömür gazlaştırma

prosesleriyle üretilen %100 hidrojeni yakacak

türbinler de geliştirildi. Bu projelerin çoğu Kuzey

Amerika’da bulunuyor fakat Fransa, Japonya ve Abu

Dhabi’de de örnekleri var. Bazıları yakalanan karbondioksiti

endüstriyel kullanım için satarken, diğerleri ya

gelişmiş petrol geri kazanımı ya da özel jeolojik depolama

yoluyla yeraltında depoluyorlar.

Karbonsuzlaştırma değil

karbon yakalama

İklim savaşçılarının kömürü şeytanlaştıran fantezilerine

rağmen önümüzdeki yol şu: ekonomiklik ve sürdürülebilirlik

odaklı bir enerji dönüşümü. Bu doğrultuda

kongrenin genel olarak sunduğu formül ise şu:

karbonu yakalayacağız, izleyeceğiz, kullanacağız ve

fazlasını depolayacağız.

Mevcut veriler karbon yakalama ve depolamanın maliyetinin

bugün itibarıyla 40-120 $/ton seviyelerinde

olduğunu gösteriyor. Pek çok örnek, pilot çalışma,

araştırma birbirini izliyor: Japonya’da Mitsubishi

karbonu yakalıyor, sıvılaştırıyor ve gemi ile taşıyor.

400 o C sıcaklık ve 30 atm basınç altında 1 ton/gün

kapasiteli kömür sıvılaştırma pilot tesisindeki üretim,

günümüz fiyatlarına göre petrolden %11 daha ucuza

geliyor. Karbonun süper kritik koşullarda elektrik

üreten bir türbinde çalışma sıvısı olarak kullanıldığı

bir genleştirici olan karbon türbinleri test ediliyor.

Öte yandan, tüm bu çabalara ve kaydedilen ilerlemeye

rağmen henüz yolun başındayız. Atmosfere

salınan 50 milyar ton sera gazına karşılık şu an için

sadece 50 milyon ton karbon yakalayıp depolayabiliyoruz.

Daha gidecek çok yolumuz var. Kongrenin

verdiği mesaj ise şu: karbon emisyonlarını azaltmak

için yapılması gereken şey karbon yakalama, karbonsuzlaştırma

değil!

Yeni yeşil mutabakat metni kapsamında iklim değişikliğiyle

ilgili artan endişeler ve enerji tedarikinin

maliyetleri sıvı hidrojen gibi temiz teknolojilerin

geliştirilmesini kaçınılmaz kılıyor. İyi düzenlenmiş

karbon fiyatı, CO 2 emisyonlarını azaltmaya yönelik

doğrudan teşviklerin sağlanması ve yeni temiz enerji

teknolojilerinin geliştirilmesiyle gerekli enerji dönüşümünün

gerçekleştirilmesi mümkün olabilir.

Başta gazlaştırma, karbonizasyon, sıvılaştırma ve

karbon fiber ya da değerli kimyasallar gibi katma

değerli ürünlerin üretimi olmak üzere kömür dönüştürme

teknolojileri artık teknik olarak güvenilir, çevresel

ve ekonomik olarak uygulanabilir hale geldi.

Bu teknolojiler kömürün geleceği için büyük umut

vadediyor. Gelmekte olan Kömür Rafinerileri, kömürün

adeta yeniden doğacağını ve kesinlikle parlak bir

geleceği olduğunu müjdeliyor.





Maden Türkiye 2024 Fuarının

hazırlıkları başladı

Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Tüyap iş birliği

ile hazırlanan ve Madencilik sektörünün en kapsamlı fuarı

olan Maden Türkiye 2024 - 11. Uluslararası Madencilik,

Tünel İnşa, Makine Ekipmanları ve İş Makineleri

Fuarı 02-05 Mayıs 2024 tarihleri arasında sektörü bir

araya getirmeye hazırlanıyor. Maden sahalarının seçimi,

tanımlanması ve sınırlarının belirlenmesi, çevre ve çalışma

sahalarının hazırlanması, cevher üretimi, cevher hazırlama

ve zenginleştirme ana başlıkları altında ürün ve

hizmetlerin sergileneceği fuar ziyaretçilerine, delici makine

ve ekipmanlardan kesme-yükleme-taşıma makine

ve ekipmanlarına, jeolejik etüt ekipmanlarından sondaj

makine ve ekipmanlarına, öğütme-kırma-eleme-ayıklama

makine ve ekipmanlarından kimyasal zenginleştime

malzeme ve ekipmanlarına, iş sağlığı ve güvenliği ekipmanlarından

jeneratörler, elektrik motorları, transformatörlere

kadar her türlü ürün ve ekipmanı tek çatı altında

inceleme fırsatı sunacak.

Her yıl çıtasını daha da yükselterek istikrarlı büyümesini

sürdüren Maden Türkiye Fuarı bu sene

de kendi rekorlarını kırmaya hazırlanıyor. 2022 yılında

sektörün lider firmalarının katılımı ile büyük

bir başarı ile gerçekleştirilen Maden Türkiye Fuarı

katılımcılarının %87’si fuara tekrar katılacağını

belirtiyor. 02-05 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleşecek

olan fuarda stand alanı satışları tüm hızıyla

devam ediyor.

Sektörün dünyaya açılan kapısı

2022 yılında 35 ülkeden katılımcıya ve 77 ülkeden

ziyaretçiye ev sahipliği yapan fuar, madencilik

sektörünün dünyaya açılan kapısı olarak bu yıl

da yeni ticaret fırsatları yaratmaya devam edecek.

Türkiye’nin, madencilik alanındaki kapsamlı fuarı

olan Maden Türkiye Fuarı, 2022 yılında özellikle

yabancı ziyaretçi sayısında %65 oranında bir artış

yakalamıştı. Bu yıl Türkiye’nin madencilik sektöründeki

ilerlemelerini dünyadaki sektör liderleri

ile buluşturmaya hazırlanan fuarda şimdiden 40’ın

üzerinde ülkeden ziyaretçi talebi var. İran, Rusya,

Gürcistan ve Makedonya’dan gelecek alım heyetleri

ile katılımcı firmalar önemli iş birliklerine

imza atarken, dünyanın dört bir yanından gelen

uluslararası ziyaretçiler son teknoloji ürün ve uygulamalar

hakkında bire bir bilgi alarak sektördeki

yenilikleri yakında görme fırsatı yakalayacak.

Ücretsiz bilet fırsatı

Fuara katılmak isteyen firmalar info@madenturkiyefuari.com

adresinden satış ekibi ile iletişime geçerek firmalarına

en uygun yeri geç kalmadan kiralayabilir.

4 gün sürecek olan fuarda 700’ün üzerinde katılımcı firma

ile görüşebilmek için www.madenturkiyefuari.com

adresinden 2 Şubat 2024 tarihine kadar ücretsiz ziyaretçi

bileti alınabilir.

18 SEKTÖRMADEN


Tanıtım etkinlikleri ve

TV programları

Madenciliği tanıtım çalışmaları kapsamında Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfının katkılarıyla hazırlanan

televizyon programları yaz döneminde hız kesse de devam etti. Bu dönemde ekrana gelen programlar

ile konu ve konuklar şöyle:

HPGR

4 Temmuz 2023

Bloomberg HT - “Maden Dünyası”

Konu: Küresel Enerji Dönüşümü Bağlamında

Türkiye’nin Kömür Stratejisi

Konuk: İbrahim Halil Kırşan, TOBB Türkiye

Madencilik Meclisi Başkanı

18 Temmuz 2023


Konu: Türkiye’nin Madencilik ve Entegre Sanayi

Stratejisi Nasıl Olmalıdır?

Konuk: Prof. Dr. Güven Önal, Yurt Madenciliğini

Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı

10 Ekim 2023


Konu: Anadolu’nun Altınları

Konuk: Nursun Şirvancı, Zenit Madencilik A.Ş.,

Proses Proje Danışmanı

YEARS

21 Ekim 2023

Bloomberg HT – “Yaşam ve Maden”

Konu: Kömür Madenciliği Neden Hedef Seçildi

Konuklar: Prof. Dr. Güven Önal, Yurt Madenciliğini

Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı

Sevda Güner, Ulusal Çevre İletişim

Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Köppern başta klinker olmak üzere demir,

bakır, altın, molibden ve lityum cevheri gibi

yüksek aşındırıcı cevherlerin ya da cürufun

yüksek basınçlı merdanelerle (Roller Press

/ HPGR) ölçülmesinde uzmanlaşmış bir

Alman Şirketler Grubudur. Köppern

HPGR ve Havalı Separatörleri,

gübre, çimento, mineral ve

metal işleme endüstrisiyle ilgili

çeşitli prosesler için maliyet tasarrufu

sağlayan makinalardır.

3 ÜRÜNLÜ

HAVALI SEPARATÖR

20 SEKTÖRMADEN

Adres : Dudullu OSB Mh. İmes Sanayi Sitesi

Telefon : +90 (216) 362 82 42

B Blok 201 Sk. No: 4 34775, Ümraniye / İstanbul / Türkiye E-Mail : info@turbomakina.com www.turbomakina.com

TÜRKİYE’DEN HABERLER

Madencilik bürokrasisine

yeni atamalar

Abdullah Çiftçi, TKİ Genel Müdürü


**** Madenciler Bakan Bayraktar ile görüştü

Madencilik Sektörü Başkanlar Konseyi 22 Eylül günü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan

Bayraktar, Bakan Yardımcısı Abdullah Tancan ve MAPEG Genel Müdürü Arslan Narin ile bir görüşme

gerçekleştirdi. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı adına Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Güven Önal’ın

da katıldığı 2 görüşmede sektörün güncel sorunları ele alındı, çözüm önerileri ve beklentileri yetkililere

iletildi.

Madenciler Bakan Bayraktar

ile görüştü

Bakan Bayraktar görüşmenin ardından sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Madencilik

sektörümüzün kıymetli temsilcileriyle Bakanlığımızda bir araya geldik. Önümüzdeki dönemde cari açıkla

mücadele konusunda yer altı kaynaklarımızı katma değerli şekilde ekonomiye kazandırmak en temel

önceliklerimizden biri olacaktır," ifadelerini kullandı.

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MA-

PEG), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel

Müdürlüğü (TKİ) ve Türkiye Taşkömürü

Kurumu Genel Müdürlüğüne (TTK) yeni atamalar yapıldı.

15 Eylül 2023 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan

2023/398 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla Arslan

Narin MAPEG’in, Abdullah Çiftçi TKİ’nin ve Muharrem

Kiraz’da TTK’nın genel müdürlüğüne getirildiler.

Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Sektörmaden

dergisi olarak yeni atanan ***Madencilik genel müdürlerimizi bürokrasisine yeni kutluyor, atamalar

çalışmalarında başarılar diliyoruz.

Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü

(TKİ) ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğüne (TTK) yeni atamalar yapıldı. 15 Eylül

2023 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan 2023/398 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla Arslan Narin

MAPEG’in, Abdullah Çiftçi TKİ’nin ve Muharrem Kiraz’da TTK’nın genel müdürlüğüne

getirildiler. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Sektörmaden dergisi olarak yeni atanan genel

müdürlerimizi kutluyor, çalışmalarında başarılar diliyoruz.

Arslan Narin, MAPEG Genel Müdürü

Arslan Narin, MAPEG Genel Müdürü

1970 Vezirköprü doğumlu

olan Arslan NARİN,

1993 yılında Ankara Üniversitesi

Hukuk Fakültesinden

mezun olduktan

sonra çeşitli yerlerde hazine

avukatı olarak görev

yaptı. 2005 yılından itibaren

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Maliye Bakanlığı

ve Rekabet Kurulunda çeşitli kademelerde hizmet

veren Narin, 2021-2023 yılları arasında KARDEMİR

getirildi.

Genel Müdür Yardımcısı olarak hizmet verdikten sonra

Temmuz 2023’te vekaleten Yönetim Hizmetleri Genel

Müdürü olarak görevlendirildi. Arslan Narin 15 Eylül

2023’te de Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü görevine

getirildi.

1970 Vezirköprü doğumlu olan Arslan NARİN, 1993 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk

Fakültesinden mezun olduktan sonra çeşitli yerlerde hazine avukatı olarak görev yaptı. 2005 yılından

itibaren Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Maliye Bakanlığı ve Rekabet Kurulunda çeşitli

kademelerde hizmet veren Narin, 2021-2023 yılları arasında KARDEMİR Genel Müdür Yardımcısı

olarak hizmet verdikten sonra Temmuz 2023’te vekaleten Yönetim Hizmetleri Genel Müdürü olarak

görevlendirildi. Arslan Narin 15 Eylül 2023’te de Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü görevine


1971 yılında Konya’da doğan Abdullah Çiftçi Ankara

Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümün-

den mezun olduktan sonra,

Başbakanlık Müfettiş

ğini Geliştirme

Yurt Madencili-

Yardımcısı, Müfettişi ve

Vakfı’nın da

Başmüfettişi olarak görev

içinde bulunduğu, “Maden

Platformu” 22 Ey-

yaptı. Avrupa Birliği Yolsuzlukla

Mücadele Birimi

lül 2023 günü Enerji ve

(OLAF) ile Koordinasyon

Tabii Kaynaklar Bakanı

ve Türkiye’de Saydamlığın

Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendikan

Yardımcısı Abdullah

Alparslan Bayraktar, Barilmesi

Yürütme Kurulu Koordinatörlüğü görevlerini de

Tancan ve MAPEG Genel

Müdürü Arslan Narin

üstlenen Çiftçi, ABD’de yüksek lisansını tamamladıktan

sonra Başbakanlık

1971 yılında

Personel

Konya’da

ve Prensipler

doğan Abdullah

Genel

Çiftçi

Müdür

Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel

tirdi. Yurt Madenciliğini

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler

ile bir

Fakültesi

görüşme

Maliye

gerçekleş-

Bölümünden 1971 yılında Konya’da mezun olduktan doğan Abdullah sonra, Başbakanlık Çiftçi Ankara Müfettiş Üniversitesi Yardımcısı, Siyasal Bilgiler Müfettişi Fakültesi ve Başmüfettişi

Maliye

olarak Bölümünden görev mezun yaptı. Avrupa olduktan Birliği sonra, Yolsuzlukla Başbakanlık Müfettiş Mücadele Yardımcısı, Birimi (OLAF) Müfettişi ile ve Koordinasyon Başmüfettişi ve

Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve

Geliştirme Vakfı adına

Türkiye’de olarak görev Saydamlığın yaptı. Avrupa Artırılması Birliği Yolsuzlukla ve Yolsuzlukla Mücadele Mücadelenin Birimi (OLAF) Güçlendirilmesi ile Koordinasyon Yürütme ve Kurulu

Tabii Kaynaklar Koordinatörlüğü

Türkiye’de Bakanlığı Saydamlığın Müşaviri görevlerini olarak Artırılması

de görev üstlenen

ve Yolsuzlukla yapan Çiftçi

Mücadelenin

ABD’de yüksek

Güçlendirilmesi

lisansını Yönetim tamamladıktan

Yürütme Kurulu

sonra Başkanı

Abdullah Çiftçi Koordinatörlüğü 15 Eylül 2023’te görevlerini TKİ Genel de üstlenen Müdürü Çiftçi ve ABD’de yüksek lisansını tamamladıktan Prof. Dr. Güven sonra

Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdür Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Önal’ın

Yönetim Kurulu Başbakanlık Başkan Vekili Personel olarak ve Prensipler görevlendirildi. Genel Müdür Yardımcısı ve Mevzuatı Geliştirme da ve katıldığı Yayın Genel

Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müşaviri 2 görüşmede olarak

Müdürü olarak görev aldı. 2018’den itibaren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müşaviri olarak

görev yapan Abdullah Çiftçi 15 Eylül 2023’te TKİ Genel Müdürü ve Yönetim sektörün Kurulu Başkan güncel Vekili sorunları

görev yapan Abdullah Çiftçi 15 Eylül 2023’te TKİ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkan Vekili

olarak olarak görevlendirildi.

görevlendirildi.

ele alındı, çözüm önerileri

ve beklentileri yetkilile-

Muharrem Kiraz, TTK Genel Müdürü

Muharrem Kiraz, TTK Genel Müdürü

re iletildi.

1969 yılında Zonguldak’ta

doğdu. 1992 yılında

Hacettepe Üniversitesi

Zonguldak Mühendislik

Fakültesi Makine Bölümünden

mezun olan Muharrem

Kiraz 1985 yılında

yevmiyeli işçi olarak

Eti Maden İşletmeleri

Genel

başladığı Türkiye Taşkömürü Kurumunda 1995’ten

itibaren mühendis, teknik uzman, Karadon TİM Elektro-Mekanik

İşletme 1969 yılında Müdürü Zonguldak’ta ve Makine doğdu. ve İkmal 1992 Dai-

yılında Hacettepe Üniversitesi Zonguldak Mühendislik

Müdürü Serkan

Keleşer’in emekli

resi Başkanı olarak 1969 Fakültesi hizmet yılında Makine verdi. Zonguldak’ta Bölümünden 2018 yılında doğdu. mezun TTK 1992 olan Genel

Müdür Yardımcılığı

yılında Muharrem Hacettepe Kiraz 1985 Üniversitesi yılında yevmiyeli Zonguldak işçi Mühendislik olarak

olarak görevinden ayrılması

üzerine yeri-

Fakültesi başladığı Makine Türkiye görevine Taşkömürü Bölümünden

ve 2023 Kurumunda Şubat

mezun

ayında

olan 1995’ten Muharrem itibaren Kiraz mühendis, 1985 teknik yılında uzman, yevmiyeli Karadon işçi TİM olarak

başladığı

TTK Yönetim Kurulu

Elektro-Mekanik Türkiye

üyeliğine

İşletme Taşkömürü

atanan

Müdürü Kurumunda

Muharrem

ve Makine 1995’ten

Kiraz

ve İkmal itibaren Dairesi mühendis, Başkanı olarak teknik hizmet uzman, verdi. Karadon 2018 TİM

Elektro-Mekanik yılında TTK Genel İşletme Müdür Müdürü Yardımcılığı ve Makine görevine ve İkmal ve 2023 Dairesi Şubat Başkanı ayında TTK olarak ne Yönetim hizmet Makine Kurulu verdi. Mühendisi 2018

15 Eylül tarihinde Genel Müdür ve Yönetim Kurulu

yılında üyeliğine TTK atanan Genel Muharrem Müdür Kiraz Yardımcılığı 15 Eylül görevine tarihinde ve Genel 2023 Müdür Şubat ve ayında Yönetim TTK Yalçın Kurulu Yönetim Aydın Başkanı getirildi. Kurulu

Başkanı olarak

üyeliğine olarak görevlendirildi. görevlendirildi. atanan Muharrem Kiraz 15 Eylül tarihinde Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı

olarak görevlendirildi.

Bakan Bayraktar görüşme sonrası sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada,

“Madencilik sektörümüzün kıymetli temsilcileriyle Bakanlığımızda bir araya geldik.

Önümüzdeki dönemde cari açıkla mücadele konusunda yer altı kaynaklarımızı

katma değerli şekilde ekonomiye kazandırmak en temel önceliklerimizden biri

olacaktır,” ifadelerini kullandı.

Eti Maden’e yeni genel müdür

E" Maden’e yeni genel müdür

Yalçın Aydın ABD’de Texas State Lamar Üniversitesini

bitirdikten sonra Nebraska Üniversitesinde

doktorasını tamamladı. ODTÜ de MBA işletme yönetimi,

MIT’de yönetim eğitimi alan Aydın Telekom

Satınalma Direktörü ve Bakan Danışmanı olarak görev

yapmıştı.

E" Maden İşletmeleri Genel Müdürü Serkan Keleşer’in emekli olarak görevinden ayrılması üzerine yerine

24 SEKTÖRMADEN Makine Mühendisi Yalçın Aydın ge"rildi.

SEKTÖRMADEN 25


Zonguldak Maden Müzesi ve

biri.

Üzülmez Kültür Vadisi

Ekrem Murat Zaman

Maden Mühendisi

Zonguldak Maden Müzesi, Kültür

Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü

Kurumu desteği ile TTK Eğitim

Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında

inşa edilerek 2016 tarihinde ziyarete

açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları,

bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri Anıtı

ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere

7.000 m²’lik alanı kaplıyor.

Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan

Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul

Enerji Müzesi ile birlikte Türkiye’den Avrupa

Endüstri Mirası Rotası’na (European

Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye

olarak kabul edilen iki lokasyondan biri.

Zonguldak

Zonguldak

Maden

Maden

Müzesi

Müzesi

binası

binası

Müzede; Zonguldak kömür havzasında

Müze esasen dört ana bölümden oluşuyor. Fuaye alanında Türkiye’nin ilk özel (eğitim)

1840’lı yıllardan bu yana kömür üretiminde kullanılan

radyosu olan EKİ Radyoevinde

Fuaye alanından

kullanılan

giriş

ekipmanlar,

katındaki

çeşitli

sergi salonuna,

plakları ve

maden

Kömürspor’un

araç ve gereçler, Karbonifer dönemi şampiyonluk fosilleri, kömürden kupaları burada ocaklarındakine sergileniyor. benzer Maden şekilde işçilerinin bir baca yararlanması ağzından giriliyor.

Zonguldak merkezlerinde kömür kullanılan havzasında kantar, 1830’lu yazarkasa, yıllardan EKİ paraları

için kurulan

elde edilen ürünler, eser niteliğinde Ekonoma dokümanlar, adı verilen harita alışveriş

ve film gibi materyaller sergilenerek gibi madencilik objeler tarihine ile madenciliğin günümüze sosyal, madenciliğin kültürel tarihi ve ekonomik serüveni ile hayatla ilgili bilgi olan ve ilişkisi de

ışık tutuluyor. Taşkömürünün sosyal, aktarılmaya kültürel ve çalışılıyor. ekonomik

hayata katkılarının da vurgulandığı müzede, tarihi Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simü-

belgeler panolarda sergilenirken, salonunun ortasında

serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar lasyonu ile canlandırma alanları dokunmatik ekranlarlar

ile kömürün yer altından yeryüzüne çıkarılması süreçleri eşliğinde sunuluyor.

de canlandırılıyor.

Müze dört ana bölümden oluşuyor:

Ekrem Murat Zaman, Maden Mühendisi

Fuaye Alanı: Türkiye’nin ilk özel (eğitim) radyosu olan

EKİ Radyoevinde kullanılan ekipmanlar, çeşitli plaklar

ve Kömürspor’un şampiyonluk kupaları burada sergileniyor.

Maden işçilerinin yararlanması için kurulan,

Ekonoma adı verilen alışveriş merkezlerinde kullanılan

kantar, yazarkasa, EKİ paraları gibi objeler ile madenciliğin

sosyal, kültürel ve ekonomik hayatla olan ilişkisi

de aktarılmaya çalışılıyor.

Zonguldak Maden Müzesi, Kültür Bakanlığı ve Türkiye Taşkömürü Kurumu desteği ile

TTK Eğitim Daire Başkanlığı’na ait Eğitim Ocağı alanında yapılarak 2016 tarihinde

ziyarete açıldı. Müze, 1.000 m² kapalı sergi alanları, bahçe teşhir alanı, Maden Şehitleri

Anıtı ve Kömür Deneyim Ocağı olmak üzere 7.000 m²’lik alanı kaplıyor.

Türkiye’nin ilk ve tek maden müzesi olan Zonguldak Maden Müzesi, Santralistanbul

Enerji Müzesi ile birlikte Türkiye’den Avrupa Endüstri Mirası Rotası’na (European

Route Of Industrial Heritage – ERIH) üye olarak kabul edilen ERIH’e iki lokasyondan

Zonguldak kömür havzasında 1840’lı yıllardan bu yana kömür üretiminde kullanılan

araç ve gereçler, Karbonifer fosilleri, kömürden elde edilen ürünler, eser niteliğinde

dokümanlar, harita ve film gibi materyaller sergilenerek madencilik tarihine ışık

tutuluyor. Taşkömürünün sosyal, kültürel ve ekonomik hayata katkılarının da

vurgulandığı müzede, tarihi serüveninin yanında simülasyonlar, maketler ve kiosklar

ile kömürün yer altından gün yüzüne çıkarılması süreçleri de canlandırılıyor.

Fuaye alanı

Fuaye alanı

Fuaye alanından giriş katındaki sergi salonuna, maden ocaklarındakine benzer şekilde

bir baca ağzından giriliyor. Zonguldak kömür havzasında 1830’lu yıllardan günümüze

Fuaye alanından giriş katındaki sergi salonuna, maden ocaklarındakine benzer şekilde

bir baca ağzından giriliyor. Zonguldak kömür havzasında 1830’lu yıllardan günümüze

madenciliğin tarihi serüveni ile ilgili bilgi ve belgeler panolarda sergilenirken, salonunun

ortasında Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simülasyonu ile

canlandırma alanları dokunmatik ekranlarlar eşliğinde sunuluyor.

Zonguldak Maden Müzesi bünyesinde yer alan Türkiye’nin

ilk Kömür Deneyim Ocağında, madencinin günlük

yaşamının bir parçası olan ocak yolculuğu, yerin

EKİ

EKİ

Çırak

Çırak

Kursu

Kursu

öğrencileri

öğrencileri

tarafından

tarafından

yüzlerce metre altına inen asansörde hissediliyor. Ziyaretçiler

buradan maden ocağına geçiş yaparak galeri bo-

yapılan Zonguldak maketi

yapılan Zonguldak maketi

Birinci katta Zonguldak yer altı ocaklarında kullanılan ölçüm cihazları, tahlisiye

yunca ilerliyor ve gerçek bir madeni deneyimleme fırsatı

buluyorlar. Kömür Deneyim Ocağında aynı zamanda

(kurtarma) ekipmanları, tıbbi teçhizat, iş sağlığı ve güvenliğinde yönelik malzemeler

sergileniyor. Karaelmas Birinci Kat: Maden Zonguldak Şehitleri Müzesi havzasındaki yer altı ocaklarında

kullanılan Maden ölçüm Şehitleri cihazları, Müzesi 30 Aralık tahlisiye 2020 tarihinde (kurtarma) açıldı. 1930’lu ekip-

yıllardaki “TTK Eğitim Ocağı” olarak meslek içi ve intibak eğiti-

Karaelmas

Üzülmez çocuk bahçesinden Üzülmez Bölge Müdürü Lojmanına mekânsal dönüşüm

manları, tıbbi teçhizat, iş sağlığı ve güvenliğine yönelik mi faaliyetleri de sürdürülüyor. Dolayısıyla ziyaretçiler

Ereğli Kömürleri İşletmesi’nin kuruluşundan, TTK’ye uzanan tarihi yansıtıyor. Bu

dönüşüm, malzemeler Zonguldak burada tarihi sergileniyor.

de bütünleşiyor. Cumhuriyetten sonra kömüre, demire bir maden ocağında var olan her türlü çalışma alanını

ve elektriğe yapılan yatırımlara yer verilen Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi’nde

ziyaretçiler “Kömüre Giden Demiryolu” yolculuğuna çıkıyorlar.

görüp deneyimleme imkanı buluyorlar.

Üzülmez İkinci Kültür Kat: Vadisinin Teşhir yarattığı salonunda; heyecanla havza Cumhuriyetin jeolojisi anıt ve kurumları kömü-Karaelmarün

oluşumu,

Maden Şehitleri Müzesinde

konularında

tarih kültüre

kiosk

dönüşüyor

ve projeksiyon

ve Zonguldak

sunumları

bulunuyor. Taşkömürü tabakaları arasında çeşitli eğitim işlevi hakkında rehberler tarafından bilgilendiri-

unsurları, değerleri, Ocağın 1860’lardan günümüze kadarki tarihi ve mevcut

sitleriyle bütünleşiyor.

len ziyaretçilere ayrıca ocak havalandırması, taşıma ve

su atımı, iş güvenliği önlemleri, elektrikli aletlerde alev

sızdırmazlık konularında da bilgiler veriliyor. Ayrıca

750 metre uzunluğundaki galeride bulunan tahkimat çeşitleri,

kömür üretiminin yapıldığı ayak kesiminde taban

yolları, domuzdamı, ahşap ve çelik tahkimat, ayak içi

taşıma sistemleri de tanıtılıyor.

26 SEKTÖRMADEN madenciliğin tarihi serüveni ile ilgili bilgi ve belgeler panolarda sergilenirken, salonunun

SEKTÖRMADEN 27

ortasında Zonguldak Havzası Maketi ve Delme - Patlatma Simülasyonu ile

Panolarda kentin endüstri tarihiyle simülasyonlarla mükellefiyet yıllarının anlatıldığı müzede,

madencilere çeşitli yardım ve destekler için ülkenin ilk sosyal güvenlik kuruluşu olarak kurulan

Amele Birliği’nin süreci, işçilerin kaldığı yatakhaneler, okuma yazma bilmeyen işçileri için

çıkarılmış kitaplar ile belge, harita, fotoğraf ve çeşitli dokümanların bulunduğu malzemeler yer

alıyor.

Teşhir salonunda sergilenen endüstri

dokümanları

Teşhir salonunda sergilenen endüstri dokümanları

jeolojik dönemlerden kalma yaprak, gövde, dal vb. fosiller

ile kömürden elde edilen ürünler sergilenirken kayaçların

yaş tayini konusunda da bilgiler veriliyor. Yine

bu katta taşkömürü üretimi ve kok üretimi, kömürün pazarlanması

ve kok türevleri hakkında bilgiler sunuluyor.

Kömür Deneyim Ocağı



***Ara başlık: Üzülmez Kültür Vadisi

Zonguldak Maden Müzesi ile Gökgöl Mağarası arasındaki alanda, Üzülmez Bölgesinin

endüstri miraslarından Müessese Müdürü Lojmanı, Rombaki Konağı, Üzülmez

Atölyesi ve

Üzülmez

Rombaki Lavvarı

Kültür

gibi önemli

Vadisi

yapılar restore edilerek hem madencilik

tarihimizin önemli tanıkları olarak yeniden işlev kazandırılması hedefleniyor.

Zonguldak Maden Müzesi ile Gökgöl Mağarası arasındaki

alanda, Üzülmez Bölgesinin endüstri miraslarından

Üzülmez Müessese Müdürü Lojmanı (müdür evi), Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİ)

temalı ikinci bir müze olarak Karaelmas Maden Şehitleri Müzesine dönüştürüldü.

İkinci kat teşhir salonunda Kömürün oluşumu, havza jeolojisi konularında Üzülmez kiosk ve Lavvarı binası ve eski Üzülmez Atölye binası ile Derebaca alanına işlev

Müessese Müdürü Lojmanı, Rombaki Konağı, Üzülmez

projeksiyon sunumları bulunuyor. Taşkömürü tabakaları arasında çeşitli kazandırılması jeolojik ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla 2016

dönemlerden kalma yaprak, gövde, dal vb. fosiller ile kömürden elde edilen yılında ürünler başlayan çalışmaların 2023 sonunda tamamlanması planlanıyor.

sergilenirken kayaçların yaş tayini konusunda da bilgiler veriliyor. Yine bu Üzülmez katta satış lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından sonra bu bina Zonguldak

taşkömürü üretimi ve kok üretimi ile kok türevleri hakkında bilgiler sunuluyor. Kömür Jeoparkı’nın yönetim ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı içinde

bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür sanat merkezine dönüştürülmesi için de

kazandırılması ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla 2016

yılında başlayan çalışmaların 2023 sonunda tamamlanması planlanıyor.

Üzülmez lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından sonra bu bina Zonguldak


Kömür Jeoparkı’nın yönetim ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı içinde

bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür sanat merkezine dönüştürülmesi için de

çalışmalar devam ediyor.

Üzülmez lavvarında yapılacak teşhir tanzim çalışmasından

sonra bu bina Zonguldak Kömür Jeoparkı’nın yönetim

ofisi olacak. Ayrıca 63 Ocakları (Derebaca) alanı

içinde bulunan Üzülmez Atölyesi ve çevresinin kültür

sanat merkezine dönüştürülmesi için de çalışmalar devam

ediyor.

Sürdürülebilir kalkınma için

sürdürülebilir madencilik

Üzülmez Kültür Vadisi kapsamında

Üzülmez Kültür Vadisi kapsamında restorasyon çalışmalarında sona yaklaşılan

restorasyon Üzülmez Lavvarı çalışmalarında ve Üzülmez sona Atölyesi yaklaşılan

Üzülmez Lavvarı ve Üzülmez Atölyesi

Atölyesi ve Rombaki Lavvarı gibi önemli yapılar restore

edilerek madencilik tarihimizin önemli tanıkları olarak

yeniden işlev kazandırılması hedefleniyor.

Üzülmez Müessese Müdürü Lojmanı (müdür evi), Ereğli

Kömürleri İşletmesi (EKİ) temalı ikinci bir müze olarak

Karaelmas Maden Şehitleri Müzesine dönüştürülmüş

durumda. Üzülmez Lavvarı binası ve eski Üzülmez

Atölye binası ile Derebaca alanına işlev kazandırılması

ve toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi amacıyla

2016 yılında başlayan çalışmaların 2023 sonunda

tamamlanması planlanıyor.

World Energy and Climate Statistics dünyada en çok

kömür üreten ülkeler listesini yayınladı. Listede Çin

ilk sırada yer alırken onu Hindistan ve Endonezya

izliyor. Türkiye ise Polonya’nın ardından 11. sırada yer alıyor.

Karaelmas Maden Şehitleri

Müzesi

Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi 30 Aralık 2020 tarihinde

açıldı. 1930’lu yıllardaki Üzülmez çocuk bahçesinden

Üzülmez Bölge Müdürü Lojmanına mekânsal

dönüşüm Ereğli Kömürleri İşletmesi’nin kuruluşundan,

TTK’ye uzanan tarihi yansıtıyor. Bu dönüşüm, Zonguldak

tarihi ile de bütünleşiyor. Cumhuriyetten sonra kömüre,

demire ve elektriğe yapılan yatırımlara yer verilen

Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi’nde ziyaretçiler

“Kömüre Giden Demiryolu” yolculuğuna çıkıyorlar.

Üzülmez Kültür Vadisinin yarattığı heyecanla Cumhuriyetin

anıt kurumları Karaelmas Maden Şehitleri Müzesinde

tarih kültüre dönüşüyor ve Zonguldak unsurları,

değerleri, sitleriyle bütünleşiyor.

Dünya kömür üretiminde

Türkiye 11. sırada

Sıralamaya göre dünyada en çok kömür üreten

ülkeler şöyle:

ÜLKELER

Milyon ton

1. Çin 4.430

2. Hindistan 937

3. Endonezya 690

4. ABD 540

5. Avustralya 459

6. Rusya 440

7. Güney Afrika 225

8. Almanya 131

9. Kazakistan 109

10. Polonya 107

11. Türkiye 96

12. Kolombiya 54

Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı

(YMGV) Başkan Yardımcısı ve

TÜMAD Madencilik Sanayi ve

Ticaret A.Ş. Genel Müdürü Hasan

Yücel, Business News dergisine

açıklamalarda bulundu.

Türkiye’de altın üretimini artırarak kendi ihtiyacını

karşılayacak seviyelere ulaşmanın mümkün

olduğunu söyleyen Yücel, küresel çapta

yaşanan sıkıntıların yanı sıra ülkemize özgü sorun ve

engellerin de yeni işletmelerin açılmasına, mevcut işletmelerde

kapasite artırımına mani olduğunu belirtti.

Bunun sadece altın madencilerinin değil genel olarak

sektörün sorunu olduğunu vurgulayan Yücel, “Bugün

Türkiye’de madencilik alanında üretim yapmanız için

yaklaşık olarak 92 yasa, 87 yönetmelik, 16 uluslararası

sözleşme, 8 tüzük maddeleri gereğince 8 bakanlık ile

24 değişik kurumdan izin almanız gerekiyor. Bunların

tümünü almadan kazma dahi vuramıyorsunuz. Halbuki,

Orta Vadeli Programda (OVP) da vurgulandığı gibi

maden arama faaliyetleri ‘kamu yararına’ faaliyettir.

Bu nedenle teşvik edilmelidir. Tüm dünyada, madencilik

faaliyetleri için ödenen mülkiyet izin bedelleri,

toplam proje yatırımın %2’sini bulmazken ülkemizde

orman arazilerinde bu oran %40’ları aşıyor. Bırakın

yeni projeyi yıllardır devam eden projenin kapasite

artışı için yaptığınız başvurularınıza ilgili kurum ve

kuruluşlardan yanıt bile alamayabiliyorsunuz. Bu tablo

ister istemez yatırımcıyı ürkütüyor, korkutuyor. Madencinin

bekleyecek, direnecek, üretimi yapacak barutu

kalmadı. Yer altı kaynaklarımızdan ne kadar katma

değeri yüksek uç ürünler elde edersek ekonomik olarak

o kadar büyürüz, o kadar kalkınırız. Madenden dolayı

yurt dışına ödediğimiz milyarlarca dolarlık cari açıktan

kurtuluruz. Kısaca, ülke olarak sürdürülebilir bir kalkınmayı

ancak sürdürülebilir madencilikle sağlayabiliriz.”

dedi.

Yer altı kaynakları

yönünden

dünyadaki sayılı

ülkeler arasında

yer aldığımızı

vurgulayan Yücel

şunları söyledi:

“Biz ülke

olarak bir karar

vermeliyiz. Bugün

olduğu gibi bu zengin yer altı kaynaklarımızın fakir

bekçisi olarak mı kalacağız, yoksa onları üretime katarak,

onlardan uç ürünler elde ederek, dünyanın sayılı zenginleri

arasına mı gireceğiz. Alışılagelmiş yaklaşım, politika

ve bakış açısıyla madencilik sektörüne artık bakamayız.

Yeraltı politikası olmayan hiçbir ülkenin geleceği yoktur.

Yeraltı politikası dönemsel olarak bakılacak bir alan

değildir. Kısa, orta ve uzun vadeli olarak planlanması ve

yönetilmesi gereken stratejik bir alandır. Bu işin çözümü

vergileri arttırmak, izin prosedürlerini zorlaştırmak, kimi

kısıtlamalar getirmek değil,; aksine üretimi teşvik ederek,

vergileri düşürüp, paralelinde teknolojiyi kullanarak

ülkedeki ürün çeşitliliğini sağlamaktır.”

Doğa için de madencilik

Gelişen teknolojiler sayesinde madenciliğin çevreye

zararının minimuma indirilebileceğini vurgulayan

Hasan Yücel, “Şimdilerde uzay madenciliği

dünyada tartışılırken, ülke olarak tespit ettiğimiz,

yerini, miktarını bildiğimiz yer altı kaynaklarımızı

çıkarıp çıkarmamayı tartışıyoruz. Bugün küresel

ısınmayı önleyecek, dünyamızı koruyacak, yeni

nesil malzeme, teçhizat, cihaz ve taşıtlar için bütün

dünyada hummalı bir yarış var. ‘Sıfır karbon’

üreten teknolojileri, rüzgâr tribünlerini, güneş santrallerini,

yüzde 100 elektrikle çalışan araba ve diğer

cihazları ancak gerekli madenler, nadir metal ve mineraller

sayesinde üretebiliriz,” şeklinde konuştu.



Eskişehir’de

Bor Çalıştayı yapıldı

Kil Bilimleri Derneği tarafından

Eskişehir Teknik Üniversitesi’nde

6-9 Eylül tarihlerinde düzenlenen

19. Ulusal Kil Sempozyumu’nun

3’üncü gününde Eskişehir Bor

Platformu tarafından

Bor Çalıştayı düzenlendi.

10. MINEX Fuarı İzmir’de yapıldı

İZFAŞ ve TMMOB Maden Mühendisleri Odası

işbirliğiyle, iki yılda bir gerçekleştirilen MINEX

Madencilik, Doğal Kaynaklar ve Teknolojileri

Fuarının 10.’su 13-16 Eylül tarihlerinde İzmir’de gerçekleştirildi.

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç

Soyer ve TMMOB Maden Mühendisleri Odası Başkanı

Ayhan Yüksel’in de katılımıyla açılan MINEX fuarı

sektörü fuarizmir’de bir araya getirdi. Fuarla eş zamanlı

olarak, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İzmir

Şubesi tarafından organize edilen 9. Uluslararası Maden

Makineleri ve Teknolojileri Kongresi de aralarında

Prof. Dr. Celal Şengör’ün de olduğu birbirinden değerli

konuşmacıları ağırladı. Fuarı 40 ülkeden bin 742’si yabancı,

55 şehirden 14 bin 392’si yerli, toplam 16 bin

134 kişi ziyaret etti.

Madencilik faaliyetlerinin çevre ve insanı önceleyen,

yöre halkına saygı duyan bir anlayışla yapılması gerektiğini

aktaran Yılmaz, madenciliğe yönelik yanlış algıların

değiştirilmesi için daha fazla bilgilendirme yapmaları

gerektiğinin altını çizdi.

Madencilik ve Medeniyet

ESGİAD öncülüğünde kurulan Eskişehir

Bor Platformu’nun paydaşı ve sponsoru

olduğu, 19. Ulusal Kil Sempozyumu’ndaki

Bor Çalıştayı’nda, Eskişehir Bor Platformu

adına Sempozyum Koordinatörü Ahmet Can Sucuoğlu

ve Platform Sözcüsü Umut Rallas açılış

konuşmalarını yaptılar. Bor üzerine yıllardır çalışmalar

yürüten akademisyenlerin katıldığı çalıştayda,

Prof. Dr. Selahattin Kadir ve Dr. Öğr. Üyesi Zafer

Dikmen moderatörlüğündeki ilk oturumda Prof Dr. Nuran

Ay “Bor ve Bor Bileşiklerinin Kullanım Alanları”,

Prof. Dr. Abdülkerim Yörükoğlu “Dünyada ve Türkiye’de

Bor Arge Faaliyetleri ve TENMAK-BOREN” konulu

sunumlarını yaptılar. Borun kullanım alanlarının da

ele alındığı çalıştayda “Bor ve Bor Atıklarının Yapı Sektöründe

Kullanılabilirliği ve Proses/Ürün Özelliklerine

Etkileri” başlıklı sunumu Prof. Dr. Taner Kavas, “Enerji

Depolamada Metal Borürler” başlıklı sunumları da Prof.

Dr. Hasan Göçmez yaptılar.

ESGİAD Yönetim Kurulu Başkanı Ulaş Entok, çalıştayın

ardından yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Eskişehir

Genç İş Adamları Derneği olarak kurulmasına öncülük

ettiğimiz Eskişehir Bor Platformu’nun, 19. Ulusal

Kil Sempozyumu’nda yer alması nedeniyle çok mutluyuz.

‘Bu Şehre Vefa Borcumuz Var’ diyerek yola çıktığımız

Eskişehir Bor Platformu, şehrimize katma değer

sağlayacak her konuda proaktif olarak yer alacaktır. Su-

numlarıyla çalıştaya katkı sağlayan tüm hocalarımıza teşekkür

ederiz. Ayrıca bu çalıştayın düzenlenmesinde ve

desteklenmesinde emeği geçen, maddi ve manevi destek

olan tüm ESGİAD ve Eskişehir Bor Platformu üyelerimize

de teşekkür ederim.”

Eskişehir Bor Platformu Sözcüsü Umut Rallas ise çalıştayın

ardından şu açıklamalarda bulundu: “Eskişehir Bor

Platformu olarak ESGİAD önderliğinde akademi-sanayi-kamuoyu

üçgeninde kolaylaştırıcı bir platform olma

amacıyla yola çıktık. Bugün de bu amacımızın en önemli

taraflarından biri olan akademide, 19. Ulusal Kil Sempozyumu’nda

yer almanın mutluluğunu yaşıyoruz. Akademik

çalışmaların sanayide son ürün olarak üretilmesi

ve şehrimize, ülkemize katma değer oluşturması adına

çalışmalarımızı yürütüyoruz.”

(Kaynak: Eskişehir Haber Ajansı)

Cari açığın ilacı madencilik

Fuarda, sektörü temsil eden 18 birlik ve derneğin oluşturduğu

Maden Platformu’nun sözcüsü ve Altın Madencileri

Derneği Başkanı Mehmet Yılmaz, gazetecilere

yaptığı açıklamada, sektör olarak önce insan ve

çevre anlayışıyla çalıştıklarını ve hedeflerinin ülkeye,

insana ve doğaya kazandıran ‘kalkınmacı madencilik’

olduğunu belirtti. Yılmaz, küresel madencilik piyasasının

2025 yılında 2,4 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşmasının

beklendiğini, Türkiye’nin de büyük bir maden

potansiyeline sahip olduğunu aktardı. Yılmaz, şöyle

konuştu: “Maalesef cari açık içerisinde yaklaşık 100

milyar dolarlık miktarın doğal gaz, petrol ve maden

ürünlerinden oluştuğunu görüyoruz.

Sektörün bileşenleri olarak cari açığın kapatılmasında

çok ciddi bir rol alabiliriz. Altını hariç tuttuğumuzda

sadece madencilikten kaynaklanan cari açık yaklaşık 30

milyar dolar civarında. Buna 25-30 milyar dolarlık altını

eklediğimizde 60 milyar dolardan bahsediyoruz. Türkiye’de

2,5 milyar dolarlık altın üretiliyor. Altın üretimini

çok rahat 5-6 milyar dolarlara çıkarabilme potansiyelimiz

var. Yapılan bir modelleme çalışmasına göre Türkiye’nin

altın potansiyeli yaklaşık 6 bin 500 ton. Bunun

1500 tonunu bulduk ve işletiyoruz. 5 bin ton bulunmayı

bekliyor. Bu da 275 milyar dolar demektir.”

MINEX Fuarı ile eş zamanlı olarak Maden Mühendisleri

Odası İzmir Şubesi tarafından düzenlenen

IMMAT 9. Uluslararası Maden Makinaları ve Teknolojileri

Kongresinin “Madencilik ve Medeniyet”

konulu açılış oturumunda Jeolog ve Bilim İnsanı

Prof. Dr. Celal Şengör söz aldı. Prof. Şengör, madenciliğin

medeniyetin temeli olduğunu belirterek,

“Madenciliğin de temeli, jeoloji ve münakaledir.

Jeolojinin de temeli her ölçekte kaliteli jeolojik haritalardır.

Bir ülkenin temel jeolojik haritaları kaliteli

bir şekilde yapılıp bitirilmedikten sonra orada

kaliteli madencilik olmaz. Maden münakalesinin

temeli de iyi ve sık bir demiryolu ve denizyolu ağıdır.

Kaliteli madenciliğin olmadığı yerde de medeniyet

olmaz” dedi.

“Bugün dahi ülkemizde sistematik olarak kaliteli

jeolojik haritalar üretilememektedir” diyen Celal

Şengör, “Türkiye’de İTÜ İhsan Ketin ekolü dışında

dünyada ses getiren tek bir jeoloji bölümü

yoktur. Akılsız ve görgüsüz, bilgisiz müdahaleler

sürdükçe olması da mümkün değildir. Madenci

kardeşlerimiz, lütfen uyanalım. Bu ülkemiz için bir

hayat memat meselesidir” diye konuştu.


TURKISH

HIGH QUALITY IRON, CHROMIUM&COPPER

ORE AND CONCENTRATES

45 yıldır güvenle...

Production and Export

Since 1940

• Metallurgical Lumpy Chromium Ores

• Metallurgical Chromium Concentrates

• Refractory Lumpy Chromium Ores

• Refractory Chromium Concentrates

• Chrome Refractory Ladle & Foundry Sand

• Iron Ore Concentrate

• Ultra Fine Magnetite Powder (for coal washing process)

• Copper Concentrate

Head Office

Ataç 1 Sok. 35/6

Yenişehir 06420 ANKARA,TURKEY

Tel : (0312) 430 28 80

Fax : (0312) 433 90 47

e-mail : bilfer@superonline.com

DOĞRU VE KARŞI AKIMLI DÖNER KURUTUCU

MF-T1 Tek Yönlü / MF-T2 İki Yönlü / MF-T3 Üç Yönlü

DÖNER SOĞUTUCU

MF-IKT Direkt / MF-KKT Endirekt

MADEN VE MİNERAL İŞLEME ÇÖZÜMLERİ

info@metalformltd.com

www.metalformltd.com

MAKALE

Başlık: Altın ve Gümüş Prosesinde Sıyırma ve Elektroliz Optimizasyonu

ma veriminin yüksek olabilmesi için sıyırma kolonuna

odaklı bir proses olduğundan, sıyırma ne kadar giren yüksüz solüsyon sıcaklığının maksimum seviyede

Göksel Kaygısız Şendur

Altın ve gümüş üretiminde

etkili olursa çözeltiden metalin kazanımı da o derece

etkili olacaktır. Dolayısıyla absorpsiyon devrinde

tortu birikmesi büyük ölçüde önlenmiş ve sıyırma

olması gerekmektedir. Sıcaklık saatlerinin probları üze-

Maden Yüksek Mühendisi

*Sorumlu Yazar: gokselkaygisizsendur@gmail.com

resindeki metal kazanımı, aktif karbondan altının için optimum sıcaklık belirlenmiştir.

sıyırma ve elektroliz

ve gümüşün geri kazanımı için esas teşkil etmektedir

(Drozd, 2008). Sıyırma işlemlerinde elektroliz caklık optimize edilmiş ve sıcaklık için optimum aralık

Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sı-

**** Özet

hücrelerinin voltajı altın ve gümüş metali için 2,2 belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu

ayarlanmıştır.

proseslerinin Türkiye’de özel bir firmaya optimizasyonu

ait Altın ve Gümüş Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag

ile 2,4 V arasında olmalıdır. Bunun üzerindeki voltaj

değerlerinde cevherdeki diğer metaller de katot Sıcaklık ve kimyasal konsantrasyonları optimize edil-

verimliliğini artırmak ve Başlık: işletme Altın maliyetini ve Gümüş Prosesinde düşürmek Sıyırma amacıyla, ve Elektroliz sıyırma Optimizasyonu ve elektroliz ünitesinde proses

optimizasyon çalışmaları yürütülmüştür. Göksel Kaygısız Şendur

plakalarına tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır

(Urbanic, Jula, Faulkner, 1985).

tirilerek, altın ve gümüş kazanım değerleri irdelenmiştir.

dikten sonra, düşük voltajda elektroliz işlemi gerçekleş-

Sıyırma ve elektroliz devam ederken ısı eşanjöründen, Maden Yüksek Mühendisi sıyırma kolonundan ve elektroliz hücrelerinden

Göksel Kaygısız Şendur

saatlik olarak alınan yüksüz ve yüklü *Sorumlu solüsyon Yazar: gokselkaygisizsendur@gmail.com

numunelerinin, Au ve Ag analizleri tamamlanmış ve

Hücrelerdeki plakalarda okunan voltaj değeri 2,2-2,4 V

Yüksek Maden Mühendisi

sonuçları kayıt altın alınmıştır. Aynı şekilde sıyırma öncesi ve sonrası yüklü ve yüksüz karbon

Resim 1 Sıyırma Kolonu

Resim 2 Yüksüz Sıyırma Solüsyon arasında Tankı ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, elektroliz

numuneleri **** alınarak Özet Au ve Ag analizi için laboratuvara teslim edilmiş, sonuçları analizi tamamlanan

Karbona altının ve gümüşün yüklenmesi denge odaklı bir proses olduğundan, hücresi sıyırma redresör ne kadar voltajı etkili 2,0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin

voltaj değerleri sıyırma süresi bo-

solüsyon sonuçları Türkiye’de ile özel birlikte firmaya değerlendirilmiştir.

ait Altın ve Gümüş Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag

olursa çözeltiden Ölçme metalin ve kazanımı iyileştirme da o derece etkili olacaktır. Dolayısıyla absorpsiyon devresindeki

verimliliğini artırmak ve işletme maliyetini düşürmek amacıyla, sıyırma ve elektroliz ünitesinde proses

metal kazanımı, aktif karbondan altının ve gümüşün geri kazanımı için esas teşkil etmektedir. (Michael

Sıyırma süresi, optimizasyon solüsyonun çalışmaları akış yürütülmüştür. miktarı, kostik ve siyanür konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren

Drozd, Annual Canadian Mineral Processors Conference, 2008).

solüsyonun Amaç: Bu çalışma altın ve gümüş madenlerinde

yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin

Sıyırma sıcaklığı, ve elektroliz elektroliz devam hücrelerinde ederken ısı eşanjöründen, anot-katot sıyırma plakaları kolonundan arasındaki ve elektroliz mesafe, hücrelerinden elektroliz voltaj

Özet

Giriş

Sıyırma işlemlerinde elektroliz hücrelerinin voltajı altın ve gümüş metali için 2,2 ile 2,4 arasında

değeri ve ısıtıcıların saatlik olarak temizlenme alınan yüksüz sıklığı ve yüklü gibi solüsyon parametreler numunelerinin, ayrı ayrı Au ve incelenmiştir. Ag analizleri tamamlanmış Yapılan araştırma ve ve

olmalıdır. Bunun üzerindeki voltaj değerlerinde cevherdeki diğer metaller de katot plakalarına

iyileştirmelerin sonuçları sonucunda, kayıt altın sıyırma alınmıştır. prosesi Aynı şekilde için çalışma sıyırma öncesi süresi ve yaklaşık sonrası %33 yüklü oranında ve yüksüz azaltılmış karbon olup,

arttırılmasına yöneliktir. Aktif karbona yüklenen

altın ve gümüşün verimli bir şekilde

tutunarak, dökümde kirliliğe neden olmaktadır (Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985).

numuneleri alınarak Au ve Ag analizi

Türkiye’de özel bir firmaya ait Altın Gümüş Üretimi Altın

için

ve

laboratuvara

gümüşün

teslim

karbondan

edilmiş, sonuçları

solüsyona

analizi tamamlanan

sıyırma verimliliği %3 oranında artış göstermiştir.

geçme

solüsyon sonuçları ile birlikte değerlendirilmiştir.

***** Ölçme

Tesisinin devreye alınmasından itibaren Au-Ag verimliliğini

artırmak ve işletme maliyetini düşürmek amacıyla, lanılarak gerçekleştirilmektedir. Altın ve gümüşün

Amaç: Bu yürütüldüğü çalışma altın tüm ve gümüş noktalarda madenlerinde optimizasyon yer alan sıyırma ünitesi verimliliğinin arttırılmasına

aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kul-

geri

ve

kazanımı

iyileştirme

amacıyla, sıyırma işleminin

Anahtar Kelimeler: Sıyırma süresi, Sıyırma, solüsyonun Elektroliz, akış miktarı, Au-Ag, kostik Verimlilik ve siyanür konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren

solüsyonun sıcaklığı, elektroliz hücrelerinde anot-katot plakaları arasındaki mesafe, elektroliz voltaj

sıyırma ve elektroliz ünitesinde proses optimizasyon çalışmaları

yürütülmüştür.

sıcaklık olup, iyonik güç ikinci sırada yer almaklemi

yürütüldüğü yapılmış tüm ve noktalarda birden fazla optimizasyon parametre çalışmaları in-

kapsamında bir dizi sıyırma işlemi

eldesinde reaksiyon hızını arttıran ana parametre

yöneliktir. çalışmaları Aktif karbona kapsamında yüklenen altın bir ve dizi gümüşün sıyırma verimli iş-

bir şekilde geri kazanımı amacıyla, sıyırma

değeri ve ısıtıcıların temizlenme sıklığı gibi parametreler ayrı ayrı incelenmiştir. Yapılan araştırma ve

işleminin

**** Giriş iyileştirmelerin sonucunda, sıyırma prosesi için çalışma süresi yaklaşık %33 oranında azaltılmış olup,

yapılmış ve birden fazla parametre incelenmiştir.

Sıyırma ve elektroliz işlemleri devam sıyırma ederken verimliliği ısı eşanjöründen,

sıyırma kolonundan ve elektroliz hücrelerinden siyanür (%0,1-0,5) ve kostik (%1-3) içeren çözelti

Saha Çalışmaları: Saha Çalışmaları: İlk incelemede İlk ısıtıcı incelemede rezistansları Fotoğ-

arasında tortu birikmesi nedeniyle rezistansların

%3 oranında artış tadır göstermiştir. (1). Sıyırma (Şekil 1&2), genellikle sodyum

celenmiştir.

Altın ve gümüşün karbondan solüsyona geçme aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kullanılarak

Anahtar Kelimeler: Sıyırma, Elektroliz, Au-Ag, Verimlilik

gerçekleştirilebilmektedir. Altın ve gümüşün eldesinde reaksiyon hızını arttıran ana parametre sıcaklık

bulunduğu ısıtma ünitesinden solüsyon geçişinin dizayn kriterlerinde belirlenen değerde

saatlik olarak alınan yüksüz ve yüklü solüsyon numunelerinin,

Au ve Ag analizleri tamamlanmış ve sonuçları kayıt 1992). Bunların yanı sıra, enerji tüketimini mini-

tortu birikmesi nedeniyle rezistansların bu-

içinde gerçekleştirilmektedir (Monette & Fuller,

raf 3’te görülen ısıtıcı rezistansları arasında

Grafik olmadığı 1 Sıyırma ve Süresi ve Sıcaklık

olup, iyonik güç ikinci sırada yer almaktadır. (1) Sıyırma, genellikle sodyum siyanür (%0,1 – 0,5) ve kostik

ısıtıcılarda aşırı ısınma olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle Şekil gerçek 1. Sıyırma sıcaklık istenilen Süresi ve değere Sıcaklık

Grafik 1'de basınçlı sıyırma kolonuna giren solüsyonun sıcaklığının artmasıyla sıyırma süresinin kısaldığı

(%1 – 3) içeren **** Giriş çözelti içinde gerçekleştirilmektedir. (J.C. Monette, E.J. Fuller, 1992).

yükseltilememiş ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası görülmektedir. temizlendikten Öncelikle sonra bu parametre tekrar optimize monte edilerek sıyırma süresinin kısaltılmasına yönelik

altına alınmıştır. Aynı şekilde sıyırma öncesi ve sonrası mum seviyeye indirmek, elüsyon prosesinin işletme

gümüşün minimum ve eldesinde operasyon seviyeye reaksiyon indirmek, maliyetlerini hızını arttıran elüsyon ana azaltmak parametre prosesinin için, sıcaklık işletme ve

lunduğu ısıtma ünitesinden solüsyon geçişinin

dizayn kriterlerinde belirlenen değerde olmadığı ve ma süresi kısaltılmıştır.

Altın ve gümüşün karbondan solüsyona geçme aşaması başlıca AARL ve ZADRA metodları kullanılarak

edilmiştir.

çalışmalar yapılmış ve sıyırma süresi kısaltılmıştır.

yüklü ve yüksüz karbon numuneleri Bunların yanı gerçekleştirilebilmektedir. alınarak sıra, Au enerji ve Ag tüketimini Altın ve Sıyırma işlemine başlamadan önce, her bir sıyırma için, yüksüz sıyırma solüsyon tankında 12000ppm

analizi için laboratuvara teslim operasyon edilmiş, olup, maliyetlerini sonuçları iyonik güç ikinci analizi azaltmak sırada yer için, almaktadır. Zadra elüsyon (1) Sıyırma, prosesinin genellikle sodyum proses siyanür parametrelerinin (%0,1 – 0,5) ve kostik etkisi üzerine

siyanür ve %2-3 kostik çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon çalışmalarının başında, sıyırma

yunca takip edilmiştir.

tamamlanan solüsyon sonuçları araştırmalar ile birlikte

(%1 yürütülmektedir. – 3)

değerlendirilmiştir.

olacaktır (Van Bunların Deventer yanı sıra, et al., enerji 2003). tüketimini sonucu minimum olarak, seviyeye Zadra indirmek, elüsyon elüsyon prosesinin prosesinin verimlili-

işletme ve

yönelik çalışmalar başlatılmış olup, sıyırma süresince siyanür konsantrasyonu 1000 ppm'in altına

içeren çözelti içinde Bunun gerçekleştirilmektedir. etkisi sonucu üzerine olarak, araştırmalar (J.C. Zadra Monette, elüsyon E.J. yürütülmektedir. Fuller, prosesinin 1992).

boyunca siyanür konsantrasyonu 1000 ppm'in altına düşürülmemiştir. Bu durum, siyanür tüketiminin

Bunun verimliliği artmış

artmasına neden olmuştur. Sıcaklık optimizasyonunun

Sıyırma

ardından

ünitesinin

siyanür

optimizasyonunda

tüketiminin belirlenmesine

operasyon maliyetlerini azaltmak öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar

Sıyırma süresi, solüsyonun akış miktarı, kostik ve siyanür ği

için,

artmış

Zadra

olacaktır

elüsyon prosesinin

(Van

proses

Deventer

parametrelerinin al., 2003).

etkisi üzerine

düştüğünde, yüksüz solüsyon tankına siyanür ilavesi yapılmamıştır. Böylece sıyırma prosesindeki

araştırmalar yürütülmektedir. Bunun sonucu olarak, Zadra elüsyon prosesinin verimliliği artmış

siyanür tüketimi azaltılmıştır. Bu durum, metalin yapılmış, kazanım bu verimliliğine çalışmalara olumsuz yönde ilişkin etkilememiştir. grafik

konsantrasyonları, sıyırma kolonuna giren solüsyonun Karbona altının ve gümüşün yüklenmesi denge

olacaktır (Van Deventer et al., 2003).

Sıcaklık ve kimyasal tüketimi optimize edildikten aşağıda sonra, Şekil düşük voltajlı 1’de elektroliz sunulmuştur. gerçekleştirilerek altın

sıcaklığı, elektroliz hücrelerinde anot-katot

plakaları arasındaki mesafe, elektroliz

arasında ölçülmüştür. Bu çalışmada elektroliz hücresi düzeltici gerilimi 4,0 V’dan 2,0 V'a kadar

ve gümüş kazanımının etkileri araştırılmıştır. Hücrelerdeki plakalardan okunan voltaj değeri 2,2-2,4 V

Şekil 1’de basınçlı sıyırma kolonuna giren

solüsyonun gerilim değerleri sıcaklığının takip edilmiştir. artmasıyla

Elektroliz hücre

düşürülerek sıyırma süresi boyunca hücrelerin

voltaj değeri ve ısıtıcıların temizlenme

voltajının düşürülmesinin sıyırma süresine sıyırma veya metal kazanım süresinin verimliliğine kısaldığı olumsuz görülmektedir.

Öncelikle bu parametre optimize

bir etkisi olduğu

sıklığı gibi parametreler ayrı ayrı incelenmiştir.

Yapılan araştırma ve iyileştir-

Fotoğraf 3. Isıtıcı Rezistansları

Resim 3 Isıtıcı Rezistansları cevheri için elektroliz hücresi voltajının 2,2 ile 2,4 V arasında olması gerektiğini göstermektedir.

ve boş karbon sonuçlarının metal içeriğinin yüksek olduğu görülmüştür.. Bu da bize, altın ve gümüş

edilerek sıyırma süresinin kısaltılmasına

yönelik çalışmalar yapılmış ve sıyırmelerin

sonucunda, sıyırma prosesi için

Limit sıcaklıkların ve gerçek sıcaklıkların aynı değerleri göstermesi sağlanmıştır. Yapılan çalışmalara

çalışma süresi yaklaşık %33 oranında

göre, sıyırma veriminin yüksek olabilmesi için sıyırma kolonuna giren yüksüz solüsyon sıcaklığının

azaltılmış olup, sıyırma verimliliği %3

maksimum seviyede olması gerekmektedir. Sıcaklık saatlerinin probları üzerinde tortu birikmesi büyük

ısıtıcılarda aşırı ısınma olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle

gerçek sıcaklık istenilen değere yükseltilememiş yüksüz sıyırma solüsyon tankında 12000 ppm siyanür ve

Sıyırma işlemine başlamadan önce, her bir sıyırma için,

oranında artış göstermiştir.

ölçüde önlenmiş ve sıyırma için optimum sıcaklık belirlenmiştir.

Sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu için öncelikle sıcaklık optimize edilmiş ve sıcaklık için optimum

ve ısıtıcılar çıkartılarak rezistansların arası temizlendikten

sonra tekrar monte edilmiştir.

çalışmalarının başında, sıyırma boyunca siyanür kon-

%2-3 kostik çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon

Anahtar Kelimeler: Sıyırma, Elektroliz,

aralık belirlenmiştir. Akabinde sıyırma solüsyonunun konsantrasyonu ayarlanmıştır.

Au-Ag Üretimi, Proses Optimizasyonu, Verimlilik

Fotoğraf 2. Yüksüz Sıyırma Solüsyon Tankı

gerçekleştirilerek, göstermesi altın sağlanmıştır. ve gümüş kazanım Yapılan değerleri çalışmalara irdelenmiştir. göre, sıyır-

Hücrelerdeki durum, plakalarda siyanür okunan tüketiminin artmasına neden olmuştur.

Fotoğraf 1. Sıyırma Kolonu

Sıcaklık ve Limit kimyasal sıcaklıkların konsantrasyonları ve gerçek optimize sıcaklıkların edildikten aynı sonra, değerleri düşük voltajda santrasyonu elektroliz 1000 işlemi ppm’in altına düşürülememiştir. Bu

voltaj değeri 2.2-2.4 V arasında ölçülmekteydi. Yapılan bu çalışmada, Grafik 2: Au elektroliz Verimlilik ve hücresi Elektroliz Voltajı redresör voltajı Grafik 3: Ag Verimlilik ve Elektroliz Voltajı

2.0 V’a düşürülmüş olup, hücrelerin voltaj değerleri sıyırma süresi boyunca takip edilmiştir.

34 SEKTÖRMADEN Sıyırma ünitesinin optimizasyonunda öncelikle sıcaklık ile ilgili çalışmalar yapılmış, bu çalışmalara ilişkin SEKTÖRMADEN 35

grafik aşağıda Grafik 1’de sunulmuştur.

görülmektedir. Öncelikle Öncelikle bu bu parametre parametre optimize optimize edilerek edilerek sıyırma sıyırma süresinin süresinin kısaltılmasına yönelik yönelik

çalışmalar çalışmalar yapılmış yapılmış ve sıyırma ve sıyırma süresi süresi kısaltılmıştır.

MAKALE

Sıyırma Sıyırma işlemine işlemine başlamadan önce, önce, her her bir bir sıyırma sıyırma için, için, yüksüz yüksüz sıyırma sıyırma solüsyon solüsyon tankında tankında 12000ppm 12000ppm

siyanür siyanür ve ve %2-3 %2-3 kostik kostik çözeltisi çözeltisi hazırlanmaktaydı. Optimizasyon çalışmalarının başında, başında, sıyırma sıyırma

Sıcaklık optimizasyonunun ardından siyanür tüketiminin

belirlenmesine siyanür siyanür konsantrasyonu yönelik çalışmalar 1000 başlatılmış 1000 ppm'in ppm'in olup, altına altına düşürülmemiştir. bir etkisi olduğu ve Bu boş Bu durum, karbon durum, sonuçlarının siyanür siyanür tüketiminin metal tüketiminin içe-

ma süresine veya metal kazanım verimliliğine olumsuz

boyunca boyunca

artmasına artmasına sıyırma süresince neden neden olmuştur. siyanür olmuştur. konsantrasyonu Sıcaklık Sıcaklık optimizasyonunun 1000 ppm’in riğinin ardından ardından yüksek siyanür olduğu siyanür görülmüştür. tüketiminin tüketiminin Bu belirlenmesine

da bize, altın ve

yönelik yönelik altına çalışmalar düştüğünde, çalışmalar başlatılmış yüksüz başlatılmış solüsyon olup, olup, tankına sıyırma sıyırma siyanür süresince ilavesi

yapılmamıştır. Böylece sıyırma prosesindeki siya-

2,4 V arasında olması gerektiğini göstermektedir.

süresince gümüş siyanür siyanür üretimi konsantrasyonu için elektroliz hücresi 1000 1000 voltajının ppm'in ppm'in 2,2 altına ile altına

düştüğünde, yüksüz yüksüz solüsyon solüsyon tankına tankına siyanür siyanür ilavesi ilavesi yapılmamıştır. Böylece Böylece sıyırma sıyırma prosesindeki

nür tüketimi azaltılmıştır. Bu durum, metalin kazanım

siyanür siyanür verimliliğine tüketimi tüketimi olumsuz azaltılmıştır. yönde etkilememiştir. Bu durum, Bu durum, metalin metalin kazanım kazanım Şekil verimliliğine 2 3’de gerilim olumsuz olumsuz ile altın yönde ve yönde gümüşün etkilememiştir.

karbondan

Sıcaklık ve kimyasal tüketimi optimize edildikten sonra,

düşük voltajlı elektroliz gerçekleştirilerek altın ve gerilim değeri azaldıkça altın ve gümüşün kazanımının altın

geri kazanımı arasındaki ilişkiye bakıldığında, elektroliz

Sıcaklık Sıcaklık ve kimyasal ve kimyasal tüketimi tüketimi optimize optimize edildikten edildikten sonra, sonra, düşük düşük voltajlı voltajlı elektroliz elektroliz gerçekleştirilerek altın

ve ve gümüş gümüş kazanımının etkileri etkileri etkileri araştırılmıştır. araştırılmıştır. Hücrelerdeki

plakalardan ölçülmüştür. okunan Bu voltaj Bu çalışmada değeri çalışmada 2,2-2,4 elektroliz V elektroliz arasında hücresi hücresi Au ve düzeltici Ag düzeltici Verimliliği gerilimi gerilimi ve Elektroliz 4,0 4,0 V’dan Voltajı V’dan 2,0 (V) 2,0 V'a arasındaki V'a kadar kadar

Hücrelerdeki da azaldığı plakalardan plakalardan görülmektedir. okunan okunan voltaj voltaj değeri değeri 2,2-2,4 2,2-2,4 V V

arasında arasında

düşürülerek ölçülmüştür.

düşürülerek sıyırma Bu çalışmada

sıyırma süresi elektroliz

süresi boyunca hücresi

boyunca hücrelerin düzeltici

hücrelerin gerilim ilişki Şekil

gerilim değerleri 4 ve 5’de

değerleri takip sunulmuştur.

takip edilmiştir. Şekillerden

edilmiştir. Elektroliz görüldüğü

üzere altın ve gümüşün karbondan geri kazanımı için

Elektroliz hücre hücre

gerilimi 4,0 V’dan 2,0 V’a kadar düşürülerek sıyırma

voltajının voltajının düşürülmesinin sıyırma sıyırma süresine süresine veya veya metal metal kazanım kazanım verimliliğine olumsuz olumsuz bir bir etkisi etkisi olduğu

süresi boyunca hücrelerin gerilim değerleri takip edilmiştir.

boş karbon Elektroliz karbon sonuçlarının hücre voltajının metal metal düşürülmesinin içeriğinin içeriğinin yüksek sıyır- yüksek olduğu 2,4 olduğu V olarak görülmüştür.. belirlenmiştir. Bu Bu da bize, da bize, altın altın ve gümüş ve gümüş

yapılan bu araştırmada optimum elektroliz voltajı 2,2 olduğu ile

ve boş ve

cevheri cevheri için için elektroliz elektroliz hücresi hücresi voltajının voltajının 2,2 2,2 ile 2,4 ile 2,4 V arasında V arasında olması olması gerektiğini gerektiğini göstermektedir.

Grafik Grafik 2: Grafik Au 2: Verimlilik Au 2 Verimlilik ve 3'te ve gerilim Elektroliz ve Elektroliz ile altın Voltajı Voltajı ve gümüşün karbondan Grafik Grafik 3: geri Ag 3: Verimlilik Ag kazanımı Verimlilik ve arasındaki Elektroliz ve Elektroliz ilişkiye Voltajı Voltajı bakıldığında,

Şekil 2. Au Verimlilik ve Elektroliz Voltajı Şekil 3. Ag Verimlilik ve Elektroliz Voltajı

elektroliz gerilim değeri azaldıkça altın ve gümüşün kazanımının da azaldığı görülmektedir.

Değerlendirme ve sonuçlar

Altın ve gümüş üretim prosesi aşamalarından biri

olan sıyırma işleminin optimizasyonu için, birçok

test gerçekleştirilmiştir. Parametreler tek tek ele

alınmış olup, yapılan bu optimizasyon çalışmaları

sonucunda, sıyırma ünitesinin performansını etkileyen

tüm parametrelerin (sıcaklık, akış hızı, solüsyon

konsantrasyonu, elektroliz voltajı vb.) etki

dereceleri tespit edilmiştir, sonuçlar aşağıda özetlenmiştir;

Sıyırma prosesinin süresi kısaltılmış ve

böylelikle enerji tüketimi düşürülmüştür.Ekipman

çalışma süreleri (pompa, ısıtıcılar) 24-26 saatten

14-16 saate düşürülmüştür

◊ Kimyasal tüketiminde azalma gerçekleşmiş,

sıyırma ünitesindeki tortu birikimleri büyük ölçüde

önlenmiştir.

◊ Kostik konsantrasyonunun düşürülmesiyle

birlikte çöken malzeme azaldıkça ısıtıcı ve eşanjör

temizleme süreleri de azalmıştır.

◊ Yüksüz sıyırma solüsyon konsantrasyonları

12000 ppm NaCN ve %2-3 NaOH olarak hazırlanmalıdır.

◊ Kimyasal tüketiminin azalması ile ünitede kullanılan

yedek parçaların kullanım ömrü uzamıştır.

Elektroliz hücrelerinde kullanılan, anot ve katot

plakalarının değişim sıklığı azalmıştır.

◊ Kimyasal tüketiminin azaltılması ile işletme

maliyeti düşürülmüştür. Siyanür tüketimi yaklaşık

%50 oranında azalmıştır. Kostik tüketimi yaklaşık

%40 oranında azalmıştır.

◊ Sıyırma kolonuna giren sıyırma solüsyonun sıcaklığı

135 ile 145°C arasında olmalıdır.

Referanslar

• J.C. Monette, E. J. Fuller, SME Annual Meeting

(1992) “Plant experiences with the use of

a novel chemistry to strip gold and silver from

carbon”.

• Van Deventer, J. S. J., & Liebenberg, S. P.

(2003). “The role of cyanide in the multicomponent

elution of cyanide complexes from

activated carbon. The European Journal of

Mineral Processing and Environmental Protection”,

3(3), 1303-1868.

• Michael Drozd, Annual Canadian Mineral

Processors Conference, (2008) “Activated

carbon’s use in gold adsorption and recovery”,

491-493.

• Urbanic, J.E., Jula, R.J., Faulkner, W.D., 1985.

Regeneration of activated carbon used for recovery

of gold. Miner. Metall. Process., November,

193 – 198.

ymgv@ymgv.org.tr

Tel: 0 212 246 20 81

Grafik Şekil 4: 4. Au Optimum Elektroliz Voltajı Voltajı

Grafik Şekil 5: Ag Optimum 5. Ag Optimum Elektroliz Elektroliz Voltajı Voltajı

◊ Isıtıcıların limit sıcaklıkları ile gerçek sıcaklıkları

arasındaki farkın 10°C’yi aşması durumunda,

ısıtıcılar zarar görmeden hemen temizlik işlemine

alınmalıdır.

◊ Altın ve gümüş üretiminde, elektroliz hücreleri

plakalar arasındaki voltaj değerinin 2,2-2,4 V

arasında olması sağlanmalıdır.

Madenin ne olduğunu ve

nerelerde kullanıldığını öğretmek,

bilinçlendirmek ve kamuoyu

yaratmak amacı ile çocuklarımızın

yararlanabileceği ilkokul çağındaki

çocuklara hitabeden bir kitaptır.

Au ve Ag Verimliliği ve Elektroliz Voltajı (V) arasındaki ilişki Grafik 4 ve 5’de sunulmuştur. Grafiklerde

görüldüğü üzere Altın ve Gümüşün karbondan geri kazanımı için yapılan bu araştırmada optimum

36elektroliz SEKTÖRMADEN voltajı 2,2 ile 2,4 V olarak belirlenmiş.

SEKTÖRMADEN 37

MAKALE

İspanya, Almaden Maden Parkı

A. Vedat Oygür

Dr. Jeoloji Müh

Önceki yazımızda, hem çevrenin korunması hem de görüntü

kirliliğinin önlenmesi bakımından önemli olan eski

maden ocaklarının değerlendirilmesine ilişkin temel ilkeleri

bazı örneklerle açıklamıştık. Batı dünyasında görülen

bu örneklerde, ekonomik ya da kültürel yaşama kazandırılmış

yöreye ve çevreye uyumlu çok ilginç uygulamalar

bulunur. Bu çalışmalarda maden sahasını yeniden madencilik

öncesi durumuna getirmek değil, doğaya uygun bir

topoğrafya ve görünüm kazandırmak esastır. Yerel yönetim

ve toplum ile madencilik sonrasında bu sahanın nasıl

kullanılacağına karar verilecek görüşmeler yapılarak,

maden sahasını doğaya yeniden kazandırma ve yeniden

değerlendirme çalışmalarının kapsamı belirlenir.

Ülkemizdeki üretimin sona erdiği maden sahalarında

uygulanan başarılı doğaya yeniden kazandırma çalışmaları

sonucunda eskiden maden sahası olduğunun anlaşılamadığı

örnekleri görmek de olasıdır. Fakat bu örneklerin

neredeyse tamamında yukarıda tanıttığımız çağdaş

yaklaşımlar yerine sadece ağaçlandırma uygulaması

gerçekleştirilmiştir.

Almaden’in öyküsü

Dünyadaki yeniden değerlendirilmiş eski maden

sahalarının ve hatta yakınındaki madenci yerleşimlerinin

çoğunun, yaygın olarak, ortamın, koşulların

ve var olan malzemenin uygun olması durumunda

müzeye dönüştürüldüğü görülür. Bunlardan

birisi de İspanya’da, Madrid’in güneybatısında

ve Cordoba’nın 50 km kuzeyindeki Maden Parkı

olarak yeniden değerlendirilmiş eski cıva madeni

Almaden’dir. Madenin adı, İspanya ve Portekiz’de

egemen olan Endülüs Emevi devleti zamanından

kalma “Al Maadin” (maden, metal, mineral anlamında)

sözcüğünün dönüşmüş biçimidir. ABD’de

19’uncu yüzyıl ortasında başlayan “Altına Hücum”

devrinde, Kaliforniya, San Jose’de 1845

yılında üretime başlayan cıva madenine de “Yeni

Almaden” adı verilmiş ve ilçe bugün de aynı adı

taşımakta olup burada da bir tarihsel madencilik

parkı kurulmuştur.

Dünyadaki bilinen en eski arkeolojik cıva kullanım

kaydı Konya, Çatalhöyük’tedir (MÖ 7000 yılları).

Almaden cevherleşmesindeki cıvanın ilk kez bir

madencilik yöntemiyle çıkarılarak mineral pigmenti

olarak kullanılması, Eski Taş (Kalkolitik) çağında,

yöredeki Virgen del Castillo dağındaki mağara duvarlarının

resimlerinde olmuştur. Antik dönem tarihçilerinin

yazdıklarından, madenin MÖ 264-241

yıllarındaki ilk Kartaca Savaşları sırasında işletildiği

anlaşılmaktadır. Roma döneminde, küçük sığ

kuyu, yarma ve oluklar biçimindeki açık ocaklardan

çıkarılan cevher kırılarak ve yıkanarak saflaştırılmak

üzere Roma’ya gönderilmiştir. Bu devirde

cıva sadece “vermilyon” adıyla duvar boyası, kadın

makyaj malzemesi ve toga (ihram) renklendirmesinde

kullanılmıştır. İber Yarımadası’nın batısından

doğusuna kadar tüm orta ve güney kısmında, 756-

1031 yılları arasında egemen olan ve bizim Endülüs

Emevi devleti dediğimiz Kurtuba (Cordoba) Halifeliği

zamanında Almaden bir cıva madeni işletmesine

dönüşmüş ve cıva, ilk kez metalürjik işlemden

geçirilerek sıvı metal elde edilmiştir.

15’inci yüzyıldan itibaren, yine de Roma zamanındaki

çekiç, kama, keski, kazma ve kürek gibi aletlerin

kullanıldığı Modern Dönem başlamıştır. Derinleşmekte

olan galerilerin aydınlatılmasında Almaden

Lambası denilen içinde yağ olan metal kandillerden

yararlanılmıştır. Çıkarılan cevher yukarıya, her biri

yaklaşık 115 kg’lık büyük deri torbalar içinde kol

gücüyle çalışan vinçler ile çıkarılmıştır.

Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan Almaden,

madenciliğin başlamasından Avrupa’da cıva

kullanımının yasaklandığı 2002 yılına kadar tüm

Avrupa’nın başlıca tedarikçisi olmuştur. Yeni Dünya’nın

keşfedildiği 16’nci yüzyıl ortasından başlayarak,

burada bulunan çok zengin altın ve gümüş

damarlarındaki ana kayadan değerli metallerin ayrılmasında

cıva kullanılmaya (amalgamasyon) başlanmasıyla

Almaden daha da önemli duruma gelmiştir.

1735’te galerilere ilk kez tahkimat vurulur ve

1783’te bir mühendis görevlendirilir. 1790’da, kuyuda

biriken suyu dışarı atmak için İspanya’da ilk

uygulama olarak buhar gücüyle çalışan bir pompa

San Teodora şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden

sahasının ilk jeolojik incelemesi yayımlanır.

18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden Akademisi,

Avrupa’nın çeşitli yörelerinden gelen zamanın

mühendislerine jeoloji ve madencilik eğitimi

vermiştir. Sanayi Devrimi’yle birlikte metal makine

sistemleri işletmelere girmeye başlayınca Almaden’de

16 ve 17’inci yüzyıldan beri kullanılmakta

olan maden kuyuları 19’uncu yüzyılda San Aquilino

ve 1799’da San Teodoro ve 20’nci yüzyıldaysa

San Joaquin şaftlarına vinç kurulur ve tabandaki demiryolu

hattıyla cevher yüzeye taşınır. Almaden’de

üretilen cıvanın Sevilla ırmak limanına ve oradan da

Amerika’ya nakledildiği tarihi yolun maden sahasına

girdiği yerde İspanya Kralı IV. Carlos (1788-

1808) 1795’te kendi adını taşıyan muhteşem bir

ğu Maden Parkı’nı bir kamu şirketi olan Almaden

Madenleri işletmektedir. Almaden için 2012’de

UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne adaylık başvurusu

yapılmış, değerlendirmeler sonucunda Almaden’in,

aynı dönemde Avrupa’nın bir diğer önemli

cıva üreticisi Slovenya’daki Idrija madeniyle birlikte

Cıva Mirası adı altında Dünya Mirası’na ka-

Dünyanın en eski madenlerinden birisi olan Almaden, madenciliğin başlamasından Avrupa’da

cıva kullanımının yasaklandığı 2002 yılına kadar tüm Avrupa’nın başlıca tedarikçisi olmuştur.

Yeni Dünya’nın keşfedildiği 16’nci yüzyıl ortasından başlayarak, burada bulunan çok zengin altın

(solda) Almaden masif cıva cevheri ve (sağda) cıva kristali

ve gümüş damarlarındaki ana kayadan değerli (solda) metallerin Almaden ayrılmasında masif cıva cıva kullanılmaya cevheri ve

(amalgamasyon) başlanmasıyla Almaden daha da (sağda) önemli duruma cıva kristali gelmiştir. 1735’te galerilere

ilk kez tahkimat vurulur ve 1783’te bir mühendis görevlendirilir. 1790’da, kuyuda biriken suyu

dışarı atmak için İspanya’da ilk uygulama olarak bul buhar edilmesine gücüyle çalışan aynı yıl bir karar pompa verilmiştir. San Teodora

şaftının ağzına kurulur. 1855’te, Almaden sahasının m’ye Almaden kadar ilk jeolojik inmiştir. cıva incelemesi yatağı, Hersinyen yayımlanır. tektoniğine ilişkin

18’inci yüzyılda kurulan Almaden Maden Akademisi, ***ara Almaden başlık: Avrupa’nın Senklinali Maden Parkı’nda çeşitli içerisinde, bir gezinti yörelerinden birisi gelen kuvarsitlerdeki

eğitimi katman vermiştir. sınırlı (stratabound) Sanayi Devrimi’yle tip ve birlikte diğeri senkli-

zamanın mühendislerine jeoloji ve madencilik

metal makine sistemleri işletmelere girmeye naldeki başlayınca herhangi Almaden’de bir 16 Paleozoyik ve 17’inci yüzyıldan birime yerleşmiş

beri kullanılmakta olan maden kuyuları 19’uncu oluşum yüzyılda sonrası San Aquilino (epijenetik) ve 1799’da tip San olarak Teodoro iki biçimde

ve 20’nci yüzyıldaysa San Joaquin şaftlarına vinç kurulur ve tabandaki demiryolu hattıyla

yer alır. Cevherleşme kökensel olarak, bir silisik

cevher yüzeye taşınır. Almaden’de üretilen cıvanın Sevilla ırmak limanına ve oradan da

kırıntılı hamur içerisindeki bazaltik ve ultramafik

Amerika’ya nakledildiği tarihi yolun maden sahasına girdiği yerde İspanya Kralı IV. Carlos (1788-

1808) 1795’te kendi adını taşıyan muhteşem bir

magmatik

kapı inşa ettirmiştir.

parçalar

Bu

ile

kapının

ilişkilidir.

hemen

Cevher

yanında

daha sonra

tektonik hareketler ile parçalandığından işletme

kapı inşa ettirmiştir. 17’nci Bu yüzyıla kapının ait daha hemen eski yanında Carros Kapısı vardır.

17’nci yüzyıla ait

50 m’den 550 m’ye kadar inmiştir.

daha eski Carros

Kapısı vardır.

sonunda bir maden treni ziyaretçileri yüzeye çıkarır.

19 ve 20’nci

Maden Parkı’nda bir gezinti

Almaden cıva yatağı, Hersinyen tektoniğine ilişkin Almaden Senklinali içerisinde, birisi

kuvarsitlerdeki katman sınırlı (stratabound) tip ve diğeri senklinaldeki herhangi bir Paleozoyik

birime yerleşmiş oluşum sonrası (epijenetik) tip olarak iki biçimde yer alır. Cevherleşme

kökensel olarak, bir silisik kırıntılı hamur içerisindeki bazaltik ve ultramafik magmatik parçalar

ile ilişkilidir. Cevher daha sonra tektonik hareketler ile parçalandığından işletme 50 m’den 550

Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real

ili Volkanik Jeoparkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700

m’den fazla derinliği olan ve 1 km uzunluğundaki yeraltı madeni gezisi, madenci kafesiyle inilen

50 m derinlikteki birinci kat ile başlar. Bir madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri

madenin en eski yeraltı ocağıdır. Ardından, ziyaretçiler San Teodoro, San Aquilino ve San

Joaquin şaftlarının indiği 17’inci, 18’inci ve 19’uncu yüzyıl üretim alanlarına gelir. Her bir şaftın

ilk katında Madencilerin Kutsal Bakiresi adına dua için bir mihrap vardır. Yeraltı ocağı gezisi

yüzyıllarda Almaden,

cıva üretiminde

Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve

Dünya

Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real ili Volkanik Jeo-

lideridir. Madenin

parkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar

işletildiği

düzenlenmektedir. Bustamente fırınları ile önündeki 700 m’den hava boruları fazla derinliği olan ve 1

2000 yıl boyunca 19 ve 20’nci yüzyıllarda Almaden, cıva üretiminde km uzunluğundaki Dünya lideridir. yeraltı Madenin madeni işletildiği gezisi, 2000 madenci yıl kafesiyle

Cıvanın inilen 50 zehirli m derinlikteki olmasından dolayı birinci madende kat ile başlar. Bir

yaklaşık 250 bin ton boyunca cıva üretilmiştir. yaklaşık 250 Cıvanın bin ton cıva zehirli

üretilmiştir.

olmasından dolayı mahkûmlar, madende köleler mahkûmlar, ve savaş esirleri köle-çalıştırılmıştır.

madenci kafesiyle inilen San Andres adındaki bu galeri

ler ve savaş esirleri Madendeki çalıştırılmıştır. 20 yapı ve altyapı tesislerinden madenin oluşan işletmede en eski yeraltı yaklaşık ocağıdır. 2000 yıldır Ardından, kesintisiz ziyaretçiler

Madendeki 20 yapı sürmüş ve altyapı olan madencilik tesislerinden 2001’de oluşan

işletmede yaklaşık amacıyla 20002008’te yıldır kesintisiz galeriler, metalurji sür-

ve indiği altyapı 17’inci, tesisleri 18’inci ile kasabadaki ve 19’uncu sosyal yüzyıl yapılar üretim alanla-

ve cıva üretimiyse San Teodoro, 2003’te San son bulur. Aquilino Kültür, ve eğitim San ve Joaquin turizm şaftlarının

müş olan madencilik değerlendirilerek 2001’de ve cıva yeniden üretimiyse yararlanılmaya rına başlanmıştır. gelir. Her Maliye bir şaftın Bakanlığı ilk katında üzerinden Madencilerin İspanya Kutsal

2003’te son bulur. Kültür, devletinin eğitim sahibi ve olduğu turizm Maden amacıyla

Parkı’nı Bakiresi bir kamu adına şirketi dua için olan bir Almaden mihrap Madenleri vardır. Yeraltı ocağı

2008’te galeriler, işletmektedir. metalurji Almaden ve altyapı için tesis-

2012’de UNESCO gezisi Dünya sonunda Mirası bir Listesi’ne maden treni adaylık ziyaretçileri başvurusu yüzeye çı-

leri ile kasabadaki sosyal yapılmış, yapılar değerlendirmeler değerlendirilerek sonucunda Almaden’in, karır. aynı dönemde Avrupa’nın bir diğer önemli

cıva üreticisi Slovenya’daki Idrija madeniyle birlikte Cıva Mirası adı altında Dünya Mirası’na

yeniden yararlanılmaya başlanmıştır. Maliye Bakanlığı

üzerinden İspanya devletinin sahibi oldu-

adı verilen San Andrés görkemli vincidir. 18’inci yüz-

Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel

kabul edilmesine aynı yıl karar verilmiştir.

yılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevhe-

(soldan sağa) San Aquilino şaftı, kule, makine binası ve vinç; San Andres vinci (Baritel) ve

Yeraltı madenciliğinin en dikkate değer varlığı Baritel adı verilen San Andrés görkemli vincidir.

18’inci yüzyılda kurulan vinç, San Andres şaftı içerisinden cevheri yüzeyi çıkarır. Arap


m’ye kadar inmiştir.

***ara başlık: MAKALE Maden Parkı’nda bir gezinti

Maden gezileri için jeoloji, madencilik, izabe tesisleri ve Almaden’in bağlı olduğu Ciudad Real

ili Volkanik Jeoparkı gibi uzmanların rehberliğinde özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700





ilk Maden (soldan katında gezileri sağa) Madencilerin San için Aquilino jeoloji, şaftı, Kutsal madencilik, kule, Bakiresi makine izabe binası adına tesisleri ve dua vinç; için ve San Almaden’in Andres bir mihrap vinci bağlı (Baritel) vardır. olduğu ve Yeraltı Bustamente Ciudad ocağı Real gezisi

fırınları ile önündeki hava boruları

sonunda ili Volkanik bir Jeoparkı maden treni gibi uzmanların ziyaretçileri rehberliğinde yüzeye çıkarır. özgün konulu turlar düzenlenmektedir. 700





ilk katında Madencilerin Kutsal Bakiresi adına dua için bir mihrap vardır. Yeraltı ocağı gezisi

sonunda bir maden treni ziyaretçileri yüzeye çıkarır.

(soldan

(soldan

sağa)

sağa) San

San

Aquilino

Aquilino

şaftı,

şaftı,

kule,

kule,

makine

makine

binası

binası

ve vinç;

ve

San

vinç;

Andres

San

vinci

Andres

(Baritel)

vinci

ve Bustamente

(Baritel) ve

Bustamente fırınları ile önündeki hava boruları

fırınları ile önündeki hava boruları


ri yüzeyi çıkarır. Arap döneminde cevherin işlemden Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek değerde anıtsal


geçirildiği eski fırın yeniden kurulmuş, bunun yanında

1720’de inşa edilmiş olan Bustamente fırınları da sahada

görülmektedir.

1920

(soldan

yılında

sağa)

inşa

San

edilmiş

Aquilino

olan kompresör

şaftı, kule,

binası

makine

Maden-

binası ve vinç; San Andres vinci (Baritel) ve

Bustamente fırınları ile önündeki hava boruları

cilik Teknikleri Merkezi olarak düzenlenmiştir. Madenin

farklı dönemlerinde uygulanmış olan maden üretim

yapıya sahip Almaden tarihsel kasabası da maden ile

birlikte UNESCO Dünya Mirası’na alınmıştır. Tarihsel

gelişimi madene sıkıca bağlı olan kasaba 18’inci yüzyıla

kadar San Teodora şaftı etrafında oluşmuştur. Bu antik

dönem yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki en yüksek

kısmı kaplar. Kasabanın bu kısmında, ana meydanın


teknikleri görsel-işitsel yöntemle anlatılır. Üretimin yanı kenarında antik dönemde maden yöneticisi anlamında-


ki maden müfettişinin evinin kalıntıları da vardır. Retamar

Kalesi olarak bilinen kule yapısı, madenin Arap

dönemindeki 14’üncü yüzyıl kale surlarından kalmadır.

Arap yerleşimi, kasabadaki dar ve yılankavi sokaklarla

kendisini gösterir. 18’inci yüzyılda gelişmeye başlayan

sıra cıvanın yüzeye nakli, aydınlatma, havalandırma ve

susuzlaştırma konuları da yer alır.

Cıva Müzesi, eski Cerco de Buitrones cıva depolama binasında

kurulmuştur. Yapıdaki çeşitli odalarda yörenin

jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya de-

döneminde neyleriyle cıva cevherin bilimi, bu metalin işlemden metalürjisi geçirildiği ve cıvanın eski modern fırın yeniden yerleşim ise kurulmuş, güney bölümdedir. bunun Roma yanında dönemindeki

görülmektedir.

maden işletmesi sırasında, kasabanın biraz

1720’de

inşa tartılması edilmiş ile paketlenmesi olan Bustamente tanıtılmaktadır. fırınları da sahada daha

odalarda yörenin jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya deneyleriyle cıva bilimi,

bu metalin metalürjisi susuzlaştırma ve cıvanın konuları tartılması da yer ile alır. paketlenmesi tanıtılmaktadır.

Kraliyet San Rafael Madenci Hastanesi’nin 1752’de inşası ve 1774’te

Yeraltı ocaklarındaki silika tozları, cıva buharı maruziyeti ve zayıf h

silikosis ve hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyile

dünyadaki ilk madenci hastanesidir. Bu hastanede madencilerin yanı sır

hastalıkları da iyileştirilmeye çalışılmıştır. Almaden Madenleri Arşiv

(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap dönemi sokağı ve müzesi o döneme yapısında ait bir yer ev alır. 1755’ten bu yana 116 bin dosya kataloğa geç

(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap çok maden dönemi planı sokağı vardır. ve o döneme ait bir ev

(soldan sağa) Retamar Kalesi; Arap dönemi sokağı ve o döneme ait bir ev

18’inci yüzyıldan sokak ve ev

yerleşim kurulmuştur.

işitsel yöntemle anlatılır. Üretimin yanı sıra cıvanın yüzeye nakli, aydınlatma, havalandırma ve

Cıva Müzesi, eski Cerco de Buitrones cıva depolama binasında kurulmuştur. Yapıdaki çeşitli

odalarda yörenin jeolojisi ve paleontolojisi, etkileşimli fizik ve kimya deneyleriyle cıva bilimi,

bu metalin metalürjisi ve cıvanın tartılması ile paketlenmesi tanıtılmaktadır.

güneyinde Sisapo

adlı yerleşim kurulmuştur.

Kraliyet San Rafael

Madenci Hastanesi’nin

1752’de inşası

ve 1774’te çalışmaya

başlamıştır. Yeraltı 18. yüzyıldan sokak ve ev

(solda) Maden Akademisi ve (sağda) Boğa Meydanı

ocaklarındaki silika 18’inci yüzyıldan sokak ve ev (solda) Maden Akademisi ve (sağda) Boğa

1777’de kurulan Kraliyet Maden Akademisi İspanya’nın ilk ve Dünya’nı

tozları, cıva buharı

Meydanı

Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek okuludur. değerde İki katlı olan anıtsal yapı yapıya iki kanattan sahip oluşur, Almaden ön cephesi tarihsel kabarık kasabası taş blo

maruziyeti ve zayıf havalandırma

da maden

yüzünden

ile birlikte

silikosis

UNESCO

ve

Dünya Mirası’na alınmıştır. Tarihsel gelişimi madene sıkıca bağlı

olan kasaba 18’inci yüzyıla kadar Boğa San Meydanı Teodora denilen şaftı arena etrafında 1755 yılında oluşmuştur. yapılmış Bu olup antik altı köşeli dönem ve i

yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki hastaneye gelir en yüksek sağlamak kısmı üzere kaplar. mevsimlik Kasabanın çalışanlara bu kiralanan kısmında, 24 ana ev va

meydanın kenarında antik dönemde maden yöneticisi anlamındaki maden müfettişinin evinin

kalıntıları da vardır. Retamar Kalesi Real Carcel olarak de bilinen Forzados, kule 1754’te, yapısı, madende madenin çalışan Arap mahkûmlar dönemindeki için kas

14’üncü yüzyıl kale surlarından kalmadır. inşa edilmiş Arap hapishanedir. yerleşimi, Bir kasabadaki merkez avlu dar çevresindeki ve yılankavi iki sokaklarla katlı yapın

kendisini gösterir. 18’inci yüzyılda için gelişmeye odalar ve üst başlayan katıysa modern hücreler ve yerleşim koğuşlar ise bulunur. güney 1968’de bölümdedir. kapan

Politeknik Üniversite Okulu olmuştur. Okul içerisinde, 1985’te, Alma

bloklardan oluşan gömme ayaklar ve açıklıklar ile klasik

görünümlüdür.

Boğa Meydanı denilen arena 1755 yılında yapılmış olup

altı köşeli ve iki katlıdır. Giriş katında, hastaneye gelir

sağlamak üzere mevsimlik çalışanlara kiralanan 24 ev

vardır. İspanya’nın en eski ikinci arenasıdır.

Real Carcel de Forzados, 1754’te, madende çalışan

mahkûmlar için kasaba merkezinin dışında inşa edilmiş

hapishanedir. Bir merkez avlu çevresindeki iki katlı

Roma dönemindeki maden işletmesi sırasında, kasabanın biraz daha güneyinde Sisapo adlı

yerleşim kurulmuştur.

yapının alt katında çalışanlar için odalar ve üst katıysa

Maden yakınındaki, çok sayıda yüksek değerde ayaklar anıtsal ve açıklıklar yapıya ile sahip klasik görünümlüdür. Almaden tarihsel kasabası

hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyileştirilmesi

maden için ile kurulan birlikte dünyadaki UNESCO ilk madenci Dünya hastanesi-

Mirası’na alınmıştır. Tarihsel gelişimi madene sıkıca bağlı

hücreler ve koğuşlar bulunur. 1968’de kapanan hapishane,

Almaden Politeknik Üniversite Okulu olmuştur.

da

olan dir. Bu kasaba hastanede 18’inci madencilerin yüzyıla yanı kadar sıra yöre San halkının Teodora şaftı etrafında oluşmuştur. Bu antik dönem

ikinci Okul arenasıdır. içerisinde, 1985’te, Almaden mirasının ilk adımı

her türlü hastalıkları da iyileştirilmeye çalışılmıştır. Almaden

Madenleri Arşivi de maden hastanesi müzesi ya-

yerleşimi, kasabanın kuzey bölümündeki en yüksek olan Francisco kısmı Pablo kaplar. Holgado Kasabanın madencilik bu ve kısmında, tarih müzesi

açılmıştır.

ana

meydanın pısında yer alır. kenarında 1755’ten bu antik yana 116 dönemde bin dosya maden kataloğa yöneticisi anlamındaki maden müfettişinin evinin

Almaden’de çok sayıda dinsel yapılar da vardır. San

kalıntıları

geçirilmiştir

da

ve 20.800’den

vardır. Retamar

çok maden

Kalesi

planı vardır.

olarak bilinen Sebastian kule (St. Bastian) yapısı, olarak madenin da adlandırılan Arap dönemindeki

San Miguel

1777’de kurulan Kraliyet Maden Akademisi İspanya’nın

14’üncü ilk ve Dünya’nın yüzyıl dördüncü kale surlarından madencilik okuludur. kalmadır. İki katlı

olan yapı gösterir. iki kanattan 18’inci oluşur, yüzyılda ön cephesi gelişmeye kabarık taş başlayan modern yerleşim ise güney

Arap

olan

yerleşimi,

(St. Michael)

Francisco Pablo

kasabadaki

şapeli madende

Holgado madencilik

dar ve

çalışmaya

yılankavi

zorlanan

ve tarih müzesi

sokaklarla

mahkûmlar için 1645’te inşa edilmiştir. Yeni San Sebas-

açılmıştır.

kendisini bölümdedir.

tian kilisesi, San Juan şapeli ve Nuestra Senora de la Estrella’s

kilisesi 18’inci yüzyılda yapılmıştır. Ziyaretçiler,

maden sahasındaki El Malacante kafe lokantada dinlenerek

yemek yerler.

(soldan sağa) Madencilik Teknikleri Merkezi; Cıva Müzesi ve koleksiyonun bir vitrini

(soldan sağa) Madencilik Teknikleri Merkezi; Cıva Müzesi ve koleksiyonun bir vitrini

1920 yılında inşa edilmiş olan kompresör binası Madencilik Teknikleri Merkezi olarak

düzenlenmiştir. Madenin farklı dönemlerinde uygulanmış olan maden üretim teknikleri görsel-

Kraliyet San Rafael Madenci Hastanesi’nin 1752’de inşası ve 1774’te çalışmaya başlamıştır.

Yeraltı ocaklarındaki silika tozları, cıva buharı maruziyeti ve zayıf havalandırma yüzünden

40 SEKTÖRMADEN silikosis ve hidrarjirit hastalıklarına tutulan maden işçilerinin iyileştirilmesi için kurulan

SEKTÖRMADEN 41

dünyadaki ilk madenci hastanesidir. Bu hastanede madencilerin yanı sıra yöre halkının her türlü

Almaden’de çok sayıda dinsel yapılar

adlandırılan San Miguel (St. Michael) şa

MAKALE

Hangi dersi çıkarmalıyız?

Almaden’in özgün işlevselliğinin, yerleşimin ve

madene olan tarihsel bağlılığın etkilerini dikkate

aldığımızda yörede bir kültürel süreklilik vardır.

Toplum bir madencilik kültürüne sahip olmuştur

ve bundan kaynaklanan bir eğitsel ve bilimsel gelişim

egemendir. Var olan olağanüstü maden arşivi,

madenin özgünlüğünü kanıtlamaktadır.

Yazının sonuna geldiğinizde, belki, neden ülkemizdeki

eski maden ocaklarını, sahalarını değerlendiremediğimizi

anlamışsınızdır. Almaden ve

daha pek çok Avrupalı örneğinde gördüğümüz

zengin madencilik teknikleri kalıntıları ve tesisleri

ile sosyal yapıları bizde bulmak olanağımız fazlaca

yoktur. Kalanlar ya çok hor kullanılmış ya da hoyratça

yok edilmiştir. Bu durum, toplumumuzun bir

türlü kent kültürüne geçemediğinin göstergesidir.

Kaynaklar

• Hernandez, A. ve diğ., 1999, The Almaden

Mercury Mining District, Spain, Mineralium

Deposita, 34, 539-548.

• UNESCO, 2011, Heritage of Mercury- Almaden

& Idrija, Nomination File, 1156 sf.

• UNESCO, 2012, Heritage of Mercury- Almaden

& Idrija, 15 sf.

Doç. Dr. Sadrettin Alpan’ın, ülkemizin

madencilik tarihini içeren hatıraları,

yazar Hulusi Turgut’un editörlüğünde,

“İnsanı Maden Yaşatır” adı altında,

500 sayfalık bir kitap olarak YMGV

tarafından organize edilmiş ve Doğan

yayınlarınca bastırılmıştır.

5. baskısı yapılan kitabı

Yurt madenciliğin Geliştirme

Vakfı’ndan temin edebilirsiniz.

Tel: 0 212 246 20 81

ymgv@ymgv.org.tr

42 SEKTÖRMADEN

MAKALE

Toz Patlamaları - 1

1. Giriş

Prof. Dr. Gündüz Ökten

İTÜ Maden Fakültesi emekli öğretim üyesi

Toz, genel anlamda çapı 1mm’den küçük, hava içinde

asılı durumda kalabilen ve şartlara bağlı olarak zamanla

çökebilen parçacıklardır. Toz oluşumuna neden olan

kaynaklar arasında; rüzgâr, sıcaklık değişimleri, donmaçözünme

gibi doğal olaylar ile kırma, öğütme, delme,

patlatma, yıkma, eleme, taşıma, yükleme - boşaltma, küreme,

süpürme gibi insanlar tarafından gerçekleştirilen

süreçler sayılabilir.

Tane boyutuna göre tozlar üç gruba ayrılmaktadır.

► Büyük (İri) Tozlar: 10 µm’den büyük tanecikler;

Newton’un Yerçekimi Kanununa göre artan bir hızla

havada serbest düşme hareketi yaparlar.

► Normal Tozlar: 0,1 – 10 µm arasındaki tanecikler;

Stokes Kanunu’na göre havada hesaplanan sabit bir

hızla aşağıya doğru hareket ederler.

► İnce Tozlar: 0,01 – 0,1 µm arasındaki tanecikler; sürekli

olarak havada asılı olarak kalabilen taneciklerdir.

Ortam havasının tozluluğu iki şekilde tanımlanmaktadır:

► Bir m 3 hava içindeki tozun mg olarak ağırlığı (mg/

m 3 ), (Gravimetrik Yöntem)

► Bir cm 3 hava içindeki tozun tane sayısı (tane/cm 3 ),

(Tane Sayımı Yöntemi) [1].

Şekil 1- CSB’nın araşbrmasına Şekil göre, 1- ABD’de CSB’nın araştırmasına toz patlaması göre, olaylarının ABD’de tozun türüne göre dağılımı

[3].

Havada asılı durumdaki tozlar;

► Solunması sonucu mesleki solunum sistemi hastalıklarına

(pnömokonyoz) neden olur,

► Görme netliğini azaltır ve gözlerde alerjik reaksiyonlar

meydana getirebilir,

► Makinelerdeki mil yataklarına ve elektronik devrelere

girerek zarar verir,

► Patlayıcı tozlar kapalı alanlarda Toz Patlamalarına neden

olabilirler.

Bunlar arasında, işyerlerinde tozun uzun süre solunumu

ile oluşan hastalıklar, meslek hastalıkları arasında

ilk sıralarda yer almaktadır. Toz Patlamaları ise ağır

yaralanmalara, can kayıplarına ve büyük maddi hasarlara

neden olduğu için ayrı bir önem taşımaktadır. Endüstriyel

süreçlerde kullanılan veya açığa çıkan tozların

%70’ten fazlasının patlayıcı özellik taşıdığı belirlenmiştir.

ABD’de CSB (Chemical Safety and Hazard Investigation

Board) tarafından 1980 – 2005 yılları arasında,

119 ölüm, 718 yaralanma ile sonuçlanan 281 toz patlaması

olayı araştırılmıştır. Olayların yanıcı tozun türüne

göre dağılımını değerlendirmiştir. En çok patlamaya neden

olan tozlar, sırasıyla ahşap, gıda (un, şeker, nişasta,

kakao, süt tozu, baharat tozları, hazır kahve, hazır çorba,

yem vb.), metal (alüminyum, magnezyum, çinko, demir,

titanyum vb.), plastik ve kömür (Taşkömürü, linyit, kok

kömürü) olarak belirlenmiştir (Şekil 1) [2,3].

Şekil 1’de görüldüğü gibi, kömür tozları da patlayıcı

özellik taşımaktadır. Kömürün üretimi, depolanması ve

taşınması sırasında meydana gelen toz patlamaları sonucu

oluşan can kayıpları, hasarlar diğer sektörlerdeki

olaylara oranla çok daha fazla ve yıkıcıdır. Eldeki verilere

göre, 19. yüzyılın ikinci yarısından günümüze kadar

kayıtlara geçen olaylar arasında yüzlerce madencinin

hayatını kaybettiği, ocakta uzunca bir süre üretime geçilemediği

olaylar bulunmaktadır. Çin’in Benxihu kömür

toz patlaması olaylarının tozun türüne göre

dağılımı [3].

Şekil 1’de görüldüğü gibi, kömür tozları da patlayıcı özellik taşımaktadır. Kömürün üre>mi,

depolanması ve taşınması sırasında meydana gelen toz patlamaları sonucu oluşan can

kayıpları, hasarlar diğer sektörlerdeki olaylara oranla çok daha fazla ve yıkıcıdır. Eldeki verilere

ocağında, 26 Nisan 1942 tarihinde meydana gelen grizu

patlaması ve onu izleyen kömür tozu patlamaları sonucu

1.549 madenci hayatını kaybetmiştir. Bu olay madencilik

tarihine geçen en ölümlü iş kazasıdır [4].

Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm’de, toz

patlamalarının tarihçesi ve oluşumu incelenmiş, toz patlama

parametreleri tanıtılmıştır. 2. Bölüm’de tozların patlayabilirliğini

etkileyen faktörler incelenmiş ve olayların

önlenmesi için alınması gereken tedbirlere yer verilmiştir.

2. Olayların Tarihçesi

2.1. Dünyada

Kaydedilen ilk toz patlaması, 1785 yılında İtalya’nın

Torino kentindeki un değirmeninde meydana

gelmiştir. Olay, havada asılı durumdaki tozun bir

gaz lambasının alevine temas etmesi sonucu ortaya

çıkmış ve iki işçi yaralanmıştır.

Özellikle 1800’lü yılların ikinci yarısından itibaren

ABD ve Almanya’da, can kayıpları ve tesislerin

zarar görmesi ile sonuçlanan çok sayıda un tozu

patlaması olayı yaşanmıştır. Bu gelişmeler üzerine,

1896 yılında ABD’de NFPA (National Fire Protection

Association) kurulmuş ve endüstriyel tozun

patlama tehlikesini tanımak ve bu tehlikeyi güvenli

bir şekilde yönetebilmek için standartlar oluşturulmaya

başlanmıştır.

Bu dönemde yeraltı kömür madenlerinde de yaygın

olarak toz patlamaları yaşanmış olmakla birlikte,

patlama nedeninin yanıcı gaz olduğu varsayılmış

ve çalışma ortamı havasındaki kömür tozunun

olası etkileri düşünülmemiştir.

En yıkıcı toz patlaması 1921 yılında Almanya’nın

Ludwigshafen kentindeki Oppau’da bulunan

BASF Firması tesislerinde kaydedilmiştir. 4.500

ton amonyum sülfat ve amonyum nitrat gübresi

kombinasyonunun depolandığı bir kule silosunda

patlama meydana gelmiştir. Patlamanın 500 - 600

kişinin ölümüne ve yaklaşık 2.000 kişinin de yaralanmasına

yol açtığı sanılmaktadır. Tesis büyük

hasar görmüştür.

Yakın geçmişteki en önemli iki toz patlaması olayı,

2008’de ABD’de ve 2014’de Çin’de meydana

gelmiştir. ABD’deki olay, ülkenin en büyük şeker

fabrikalarından birisi olan Georgia eyaleti Port

Wentworth’daki Imperial Sugar’ın paketleme tesisi

ve silolarında kaydedilmiştir. Olayda 14 kişi hayatını

kaybetmiş, 36 kişi yaralanmıştır. Çin’in doğu

Jiangsu eyaletindeki olay, ABD otomobil üreticisi

General Motors firmasına parça sağlayan Kunshan

Zhongrong Metal Ürünleri Şirketi’nde meydana

gelmiştir. Tekerlek atölyesindeki patlama, kapalı

ortamda biriken alüminyum alaşımı metal parlatma

tozlarının alev alması sonucu ortaya çıkmıştır.

Patlamada 69 kişi hayatını kaybetmiş, 187 kişi yaralanmıştır

[5,6,7,8].

BIA (Berufsgenossenschaftliches Institut fur Arbeitssicherheit)

tarafından yapılan bir araştırmada,

ABD ve Almanya’da 1900-1956 yılları arasında

gerçekleşen 1.120 toz patlaması incelenmiş, olayların

% 48’inin (536) tahıl, yem ve un işleme tesislerinde

gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Gerçekleşen

536 patlamada toplam 392 kişi hayatını

kaybetmiş, 1.015 kişi yaralanmış ve 75 milyon $’ın

üzerinde maddi kayıp meydana gelmiştir [2]. İngiltere’de

HSE (Health and Safety Executive) dokuz

yıllık periyod içinde 303 toz patlaması meydana

geldiğini rapor etmiştir [7].

Diğer taraftan yeraltı kömür madenciliğinde 19.

yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sayıda kömür

tozu patlaması meydana gelmiştir. Genellikle bir

grizu patlamasının tetiklediği bu olaylar; İngiltere,

ABD, Fransa, Almanya, Belçika, Çin, Hindistan, Japonya

gibi ülkelerde binlerce madencinin ölümüyle

sonuçlanmıştır [5].

2.2. Türkiye’de

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayımlanan

iş kazası istatistiklerinde, patlama kaynaklı kazalar

ile bilgiler (olay sayısı, iş kazası geçiren sigortalı

sayısı, iş kazası sonucu ölüm sayısı) 2013 yılından

itibaren “Elektrik sorunları, patlama ve yangın

nedeniyle sapma” başlığı altında verilmektedir.

Ancak, patlama türüne göre bir ayrım yapılmadığı

için toz patlaması olayları ile ilgili sayısal verilere

ulaşılamamaktadır [2].

Kısa bir süre önce, 07.08.2023 günü saat 14.45

sıralarında, Kocaeli’nin Derince İlçesi sahil kesiminde

bulunan Toprak Mahsulleri Ofisi’ne (TMO)

ait silolara gemiden buğday aktarımı yapılırken bir

toz patlaması olayı meydana gelmiştir. Olayda 3’ü

ağır, 12 kişi yaralanmış, 60 silodan 13’ü hasar görmüştür.

Ağır yaralı işçilerden birisi daha sonra vefat

etmiştir [9].


MAKALE

parçalayacak düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz

3. Toz Patlamalarının Oluşumu dalgaları ortamdaki yüzeyler üzerinde (zemin, yan duvarlar,

ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozları

Yanma, yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu

oluşan, ısı veren (ekzotermik) bir oksidasyon reak-

Şekil havalandırarak 2 – Yangın Üçgeni tesisin ve Toz diğer Patlaması kesimlerine Beşgeni. doğru taşımaktadır.

durumda Bu süreçte kalması basınçlı yanma olayının gaz dalgasını ivmelenmesini, takip eden hacmin alev sınırlandırılması

Tozun havada asılı

siyonudur. Yanmanın oluşması için “Yangın Üçgeni” ile

(kapalı alan) ise basıncın dalgasının hızla havalanmış yükselmesini toz sağlamaktadır. bulutunu ateşlemesi Ayrıca bir “İkincil patlama oluşabilmesi için

tasvir edilen üç ana etkenin (yanıcı madde,

havada

oksijen

asılı

ve

kalan

ısı

Patlama” toz konsantrasyonunun olayını meydana patlama getirmektedir sınırları (Şekil arasında 3). Çoğu olması gerekmektedir.

kaynağı) bir arada bulunması gerekir (Şekil

Kısmen

2’a).

sınırlandırılmış

Patlama

ise belli orandaki yanıcı madde – oksijen patlama karışımının meydana daha ge>receği şiddetli unutulmamalıdır ve yıkıcı olmaktadır. [2,5]. İkincil patlamanın

zaman bir ikincil alanda patlamalar oluşan bir birincil toz bulutunun patlamalara da tutuşması oranla çok halinde şiddetli bir

tutuşturma kaynağı ile temasa geçmesi ve yanıcı maddenin

hızla yanması sonucu bir şok dalgası

oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak tesisin diğer

İşletmelerde

oluşturması ile

meydana gelen toz patlamaları birincil (primer) ve ikincil (sekonder) patlama

bölümlerinde birikmiş olan tozları havalandırdığı ve

seyreden kimyasal reaksiyondur.

olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Birincil patlaması, toz bulutunun kapalı bir alan

(silolar, depolar, kovalı elevatörler, siklonlar, olayın Domino değirmenler, Etkisi elekler, ile yayıldığı kurutucular, pnöma>k

taşıyıcılar vb. ekipmanlar) içinde herhangi durumlar bir tutuşturucu da mevcuttur kaynak [2,3,10]. ile (yavaş yanan veya yanan

toz, açık alev, sıcak yüzeyler, mekanik darbe ve sürtünmeden kaynaklanan ısı, elektrosta>k

deşarj ve arklar, vb.) teması sonucu oluşan patlamalardır [10].

Eğer birincil patlama sonucu oluşan basınç, içinde gerçekleş>ği kapalı hacmi parçalayacak

düzeye ulaşırsa, serbestleşen basınçlı gaz dalgaları ortamdaki yüzeyler üzerinde (zemin, yan

duvarlar, ekipmanlar, borular vb.) tabakalaşmış olan tozları havalandırarak tesisin diğer

kesimlerine doğru taşımaktadır. Bu süreçte basınçlı gaz dalgasını takip eden alev dalgasının

havalanmış toz bulutunu ateşlemesi “İkincil Patlama” olayını meydana ge>rmektedir (Şekil 2).

Çoğu zaman ikincil patlamalar birincil patlamalara oranla çok daha şiddetli ve yıkıcı olmaktadır.

İkincil patlamanın oluşturduğu basınç dalgasının yayılarak tesisin diğer bölümlerinde birikmiş

Şekil 2 - Yangın Üçgeni ve Toz Patlaması olan Beşgeni. tozları havalandırdığı ve olayın Domino Etkisi ile yayıldığı durumlar da mevcu~ur [2,3,10].

Şekil 2 Şekil – Yangın 2 – Yangın Üçgeni Üçgeni ve Toz ve Patlaması Toz Patlaması Beşgeni. Beşgeni.

ozun havada havada asılı durumda asılı durumda kalması kalması yanma yanma olayının olayının ivmelenmesini, hacmin hacmin sınırlandırılması

Toz patlaması için yangın üçgeni dışında iki bileşene

lı kapalı alan) alan) ise basıncın ise basıncın hızla yükselmesini hızla yükselmesini sağlamaktadır. Ayrıca Ayrıca bir patlama bir patlama oluşabilmesi oluşabilmesi için için

daha ihtiyaç duyulur. Bu iki bileşen tozun havada asılı

a avada asılı kalan asılı halde kalan toz kalması konsantrasyonunun toz ve toz bulutunun belirli patlama bir patlama hacim sınırları içinde sınırları arasında arasında olması olması gerekmektedir.

n ısmen sınırlandırılmış (kapalı alan) bir sınırlandırılmasıdır. alanda bir alanda oluşan oluşan bir “Yangın toz bir bulutunun toz Üçgeni”ne bulutunun da tutuşması da tutuşması halinde halinde şiddetli şiddetli bir bir

atlama a meydana meydana iki bileşenin ge>receği ge>receği eklenmesi unutulmamalıdır ile Şekil 2b’de [2,5]. yer alan [2,5]. “Toz Patlaması

Beşgeni” meydana gelir [2].

şletmelerde elerde meydana meydana gelen gelen toz patlamaları toz patlamaları birincil birincil (primer) (primer) ve ikincil ve ikincil (sekonder) (sekonder) patlama patlama

Tozun havada asılı durumda kalması yanma olayının

lmak üzere üzere iki grupta iki grupta incelenmektedir. Birincil Birincil toz patlaması, toz patlaması, toz bulutunun toz bulutunun kapalı kapalı bir alan bir alan

ivmelenmesini, hacmin sınırlandırılması (kapalı alan)

silolar, depolar, depolar, ise basıncın kovalı kovalı elevatörler, hızla elevatörler, yükselmesini siklonlar, siklonlar, sağlamaktadır. değirmenler, değirmenler, Ayrıca elekler, elekler, kurutucular, kurutucular, pnöma>k pnöma>k

aşıyıcılar ılar vb. ekipmanlar) bir vb. patlama ekipmanlar) oluşabilmesi içinde içinde herhangi için herhangi havada bir tutuşturucu asılı bir kalan tutuşturucu toz kaynak konsantrasyonunun

alev, sıcak sıcak yüzeyler, yüzeyler, patlama mekanik mekanik sınırları darbe arasında darbe ve sürtünmeden olması ve gerek-

kaynaklanan aşamalar kaynaklanan [10]. ısı, elektrosta>k ısı, elektrosta>k

Şekil kaynak ile 2- Şekil (yavaş Toz ile patlamasında 3 (yavaş - yanan Toz patlamasında yanan veya birincil yanan veya ve yanan birincil ikincil aşamalar ve ikincil [10].

çık oz, alev, açık

j eşarj ve arklar, ve mektedir. arklar, vb.) teması vb.) Kısmen teması sonucu sınırlandırılmış sonucu oluşan oluşan patlamalardır bir alanda 4. Tozların oluşan [10]. Patlama bir [10]. Parametreleri

toz bulutunun da tutuşması halinde şiddetli bir patlama

birincil ğer birincil patlama patlama sonucu sonucu oluşan oluşan basınç, basınç, içinde Yanıcı içinde gerçekleş>ği tozların gerçekleş>ği patlama kapalı parametrelerinin kapalı hacmi hacmi parçalayacak parçalayacak

belirlenmesi, patlayıcı ortamlarda yapılacak risk

meydana getireceği unutulmamalıdır [2,5].

e üzeye ulaşırsa, ulaşırsa, serbestleşen serbestleşen basınçlı basınçlı gaz dalgaları gaz dalgaları değerlendirme ortamdaki ortamdaki yüzeyler çalışmaları yüzeyler 4. Tozların üzerinde sırasında üzerinde (zemin, Patlama ve (zemin, alınacak yan yan önlemler tespit edilirken (tesislerin

İşletmelerde meydana gelen toz patlamaları birincil

uvarlar, ekipmanlar, (primer) ekipmanlar, ve borular ikincil borular (sekonder) vb.) tabakalaşmış vb.) patlama tabakalaşmış olmak olan üzere olan tozları iki tozları havalandırarak Parametreleri

tesisin tesisin diğer diğer

esimlerine doğru grupta doğru taşımaktadır. incelenmektedir. taşımaktadır. Bu Birincil süreçte Bu süreçte toz basınçlı patlaması, basınçlı gaz toz dalgasını gaz bulutunun

bulutunu toz kapalı bulutunu ateşlemesi bir alan ateşlemesi (silolar, “İkincil depolar, “İkincil Patlama” kovalı Patlama” elevatörler, olayını olayını meydana meydana Yanıcı ge>rmektedir tozların patlama (Şekil (Şekil parametrelerinin 2). 2). belirlen-

dalgasını takip takip eden eden alev dalgasının alev dalgasının

avalanmış toz

zaman oğu zaman ikincil siklonlar, ikincil patlamalar değirmenler, patlamalar birincil birincil elekler, patlamalara patlamalara kurutucular, oranla oranla pnömatik çok daha çok daha şiddetli mesi, şiddetli patlayıcı ve yıkıcı ve yıkıcı ortamlarda olmaktadır. olmaktadır. yapılacak risk değerlendirme

diğer bölümlerinde çalışmaları sırasında birikmiş birikmiş ve alınacak önlemler

kincil patlamanın patlamanın taşıyıcılar oluşturduğu oluşturduğu vb. ekipmanlar) basınç basınç dalgasının içinde dalgasının herhangi yayılarak bir yayılarak tutuşturucu

kaynak ile ve (yavaş olayın ve olayın yanan Domino veya Domino Etkisi yanan Etkisi ile toz, yayıldığı ile açık yayıldığı alev, durumlar durumlar tespit da edilirken mevcu~ur da mevcu~ur (tesislerin [2,3,10]. [2,3,10]. boyutlandırılması, ekip-

tesisin tesisin diğer

ozları lan tozları havalandırdığı

sıcak yüzeyler, mekanik darbe ve sürtünmeden kaynaklanan

ısı, elektrostatik deşarj ve arklar, vb.) teması toz patlamalarının etkilerini tahmin edebilmek için

man seçimi vb.) önem taşımaktadır. Birçok ülkede

sonucu oluşan patlamalardır [10]. Eğer birincil patlama laboratuvar testlerinden yararlanılmaktadır. Ancak,

sonucu oluşan basınç, içinde gerçekleştiği kapalı hacmi

değerlendirme aşamasında laboratuvar test sonuçlarının

gerçek ortam şartlarını tam olarak yansıtmayacağı

da dikkate alınmalıdır. Söz konusu parametreler aşağıda

açıklanmıştır:

Minimum Patlayıcı Toz Konsantrasyonu (Minimum

Explosiv Dust Concentration), MTK, (g/m 3 ):

Toz bulutunun patlayabilmesi için havada asılı kalması

gereken minimum toz miktarını ifade eder. Alt

limit genellikle 30 – 40 g/m 3 ’tür. Ancak bu değer toz

malzemenin gaz/buhar gibi homojen bir dağılım göstermemesi

nedeniyle etkin olarak kullanılmamaktadır.

NFPA 654 standardına göre, minimum patlayıcı

konsantrasyonun %25’i kadar altında toz içeren ortamlar

toz patlama riski açısından güvenlidir.

Sınırlanmış Oksijen Konsantrasyonu (Limiting Oxygen

Concentration), LOK, (%): Toz bulutunda patlama

oluşturmayacak en yüksek oksijen konsantrasyonu değeridir.

Genel olarak toz ne kadar kuru ve inceyse bu

değer o kadar düşüktür. Tozun türüne göre, LOK değeri

% 2 - % 15 arasında değişmektedir. Organik tozlarda,

karbondioksit veya azot verilerek yapılan inertleme çalışmalarında

hedeflenen LOK değeri %8’dir.

Minimum Tutuşma Enerjisi (Minimum

Ignition Energy), MTE, (mJ):

Havadaki toz bulutunun elektrik ve

elektrostatik deşarjlara karşı duyarlılığını

ölçmeye yönelik bir parametredir.

Genel olarak 25 mJ’den düşük MTE

değerine sahip tozların patlama riski olduğu

kabul edilir. Yüksek ortam sıcaklığı

ve düşük nem oranı MTE değerinin

azalmasına, dolayısıyla toz karışımının

patlama riskinin artmasına neden olur.

Minimum Tutuşma Sıcaklığı (Minimum

Ignition Temperature), MTS,

(°C): Optimum toz-hava karışımının

tutuşması için gerekli minimum sıcaklıktır.

Genel olarak, toz partikül büyüklüğü

ve konsantrasyonu arttıkça MTS

değerinin azalacağı söylenebilir. Basınç

yükseldikçe MTS değeri düşer. Bu

parametre tesis içinde kullanılan motor,

rulman, V kayışı, fırın vb. ısınan

elemanların oluşturabileceği riskleri

öngörmeye yarar.

Kendi Kendine Tutuşma Sıcaklığı

(Auto İgnition Temperature), KTS,

(°C): Belirli test koşulları altında, toz

tabakasının kendi kendine tutuşmasını sağlayacak minimum

yüzey sıcaklığıdır.

Maksimum Patlama Basıncı (Maximum Explosion

Pressure), P max, (bar): Belirli test koşulları altında

kapalı bir deney kabında toz bulutunun patlaması sonucu

oluşan maksimum basınçtır.

Toz Patlama Sabiti (Dust Explosion Constant), K St ,

(bar.m/sn): Kapalı bir kapta toz bulutunun patlaması esnasında

oluşan basıncın maksimum artış hızı olarak tanımlanır.

K St değeri toz patlama şiddetinin bir göstergesi

olup, deneyin yapıldığı kabın hacmine bağlıdır. Kabın

hacmi arttıkça azalır. K St değeri Bartknecht tarafından

ortaya atılan küp kök yasası ile hesaplanmaktadır.

K St = (dP/dt) max • V 1/3

Bu eşitlikte;

K St : Toz patlama sabiti (bar.m/sn)

V : Test kabının hacmi (m 3 ),

(dP/dt) max : Birim zamanda maksimum basınç artış

hızıdır (bar/sn).

Laboratuvar çalışmalarında, Maksimum Patlama Basıncı

(Pmax) ve Toz Patlama Sabiti (K St ); 1m 3 hacmindeki

ISO deney kabı ve/veya 20 lt hacmindeki

Çizelge 1 KSt değerine göre toz patlama sınıfları.

Toz Patlama

Sınıfı

K St

(bar.m/sn)

Patlayıcılık

Karakteri

St 0 0 Patlayıcı

değil

St 1 0 < K St

≤ 200 Zayıf

patlayıcı

St 2 200 < K St

≤ 300 Kuvvetli

patlayıcı

St 3 K St

> 300 Çok kuvvetli

patlayıcı

Örnek Madde

Silika

Çizelge 2- Bazı tozların Patlama Parametreleri [8].

Toz türü

MTS

( 0 C)

MTE

(mJ)

MTK

(g/m 3 )

LOK

(%)

P max

(bar)

Süt tozu, şeker

Selüloz, odun

tozu

Alüminyum,

magnezyum

Buğday unu 380 50 125 11 9,8 70

Mısır unu 380 40 60 9 10,3 125

Şeker 370 30 60 - 9,5 138

Linyit 390 30 60 12 11,0 151

Ağaç 470 40 60 10 10,2 142

Alüminyum 550 15 60 5 13 750

K St

(bar.m/sn)


MAKALE

küresel Siwek kabı ile belirlenmektedir.

Toz patlama şiddeti sınıflandırması örnekleriyle

birlikte Çizelge 1‘de verilmiştir [10,11,12,13].

Bazı tozlara ait başlıca Patlama Parametreleri ise

Çizelge 2’de derlenmiştir.

Kaynaklar

[1]- Çınar, İ., Şensöğüt, C., (2017), “Mermer Fabrikalarında Toz Koşullarının

Değerlendirilmesi” MCBÜ Soma Meslek Yüksekokulu Teknik Bilimler

Dergisi, Sayı 23, Cilt 1.

[2]- Layık, E. E., (2016), “Gıda Sektöründe Toz Patlamalarının Araştırılması

ve Patlamadan Korunma Dokümanının Araştırılması Bir Uygulama

Örneği”, T.C. ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Md., İSG Uzmanlık

Tezi, 94 S, Ankara.

[3]- Doğan, B. Ş., (2022), “Toz Patlamaları” Çalışma ve Sosyal Güvenlik

Bakanlığı, 32 S.

[4]- Ökten, G., (2023), “Türkiye Madencilik Sektöründeki İş Kazalarının

Değerlendirilmesi” Sektörmaden, sayı 86, Ocak – Mart, s. 58 – 63.

[5] - https://www.sciencedirect.com/topics/chemistry/dust-explosion

[6] - https://info.hughesenv.com/history-of-combustible-dust-explosions

[7]-https://dustsafetyprofessionals.com/wp-content/uploads/2021/05/

Dust- Explosions-Flexible-Ducting.pdf

[8]-Asana, M. M., (2015), ”Endüstriyel Tesislerde Toz Patlamaları, Modellenmesi

ve Risk Azaltılması” İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans

Tezi, 79 S.

[9] - https://www.dunya.com/gundem/kocaelideki-patlamayla-ilgili-sorusturma-baslatildi-haberi-700758

[10] – Eckhoff, R, K., (2003), “Dust Explosion in the Process Industries”

Thirt Edition, Gulf Professional Publishing, 718 S.

[11] https://www.proscon.com.tr/toz-patlamalari/

[12]http://www.dataakademi.com.tr/wp-content/uploads/2017/05/E%-

C4%9Fitim-D%C3%B6k%C3%BCman%C4%B1-pkd-i%C3%A7erikli.

pdf

[13] - http://www.isteguvenlik.tc/tozpatlamalari.pdf

ÇEVRECİ MADENCİ

Hazırlayan: Yük. Mad. Müh. Dündar Ergunalp

50 SEKTÖRMADEN

DÜNYADAN HABERLER

Maden atıklarındaki

karbondioksitin

yakalanması

hedefleniyor

British Columbia Üniversitesinden yerbilimciler

tarafından kurulan Arca, maden atıklarındaki

CO 2 ’yi yakalamak

ve kalıcı olarak depolamak

için nikel üreticileriyle birlikte

çalışıyor. Şirket, madencilik firmalarının

madencilik yan ürünlerindeki

karbon tutumunu ölçmelerine,

maksimize etmelerine

ve paraya çevirmelerine yardımcı

olacak teknolojiler geliştiriyor.

Arca’nın patent bekleyen mineral

aktivasyon teknolojisi, yüksek

yoğunluklu enerji patlamaları

27. Dünya Madencilik

Kongresinin ev sahibi

Peru

Avustralya’nın Brisbane kentinde düzenlenen

26. Dünya Madencilik Kongresi’nden hemen

önce gerçekleştirilen 104. IOC-WMC

toplantısında, 2026 yılında düzenlenecek 27. Dünya

Madencilik Kongresi’nin Peru’da yapılmasına karar

verildi. Peru Maden Mühendisliği Enstitüsü (IIMP)

etkinliğin organizasyonuna öncülük edecek.

Peru 27. kongrenin ev sahipliğine ilk kez 2013 yılında

Kanada’nın Montreal kentinde düzenlenen 23.

WMC toplantısı sırasında talip olmuştu. Bu ülke daha

kullanarak magnezyum açısından zengin minerallerde

daha yüksek oranda CO 2 yakalamayı hedefliyor.

Arca, Vale ve Avustralyalı genç şirketler Poseidon

Nickel, Nickel Search ve Blackstone Minerals’in

yanı sıra Rio Tinto ile ortak bir girişimde yer alan Talon

Metals ile de işbirliği yapıyor. Bu şirketler, maden

atıklarını değerli bir karbon yutağına dönüştürmek ve

sürdürülebilir bir gelecek için atıkları azaltmak hedefine

ulaşmak amacıyla birlikte çalışıyorlar.

Dünyadan haberler:

*** 27. Dünya Madencilik Kongresinin ev sahibi Peru

Avustralya'nın Brisbane kentinde düzenlenen 26. Dünya Madencilik Kongresi'nden

hemen önce gerçekleştirilen 104. IOC-WMC toplantısında, 2026 yılında düzenlenecek

27. Dünya Madencilik Kongresi’nin Peru’da yapılmasına karar verildi. Peru Maden

Mühendisliği Enstitüsü (IIMP) etkinliğin organizasyonuna öncülük edecek.

Peru 27. kongrenin ev sahipliğine ilk kez 2013 yılında Kanada'nın Montreal kentinde

düzenlenen 23. WMC toplantısı sırasında talip olmuştu. Bu ülke daha önce de 1974

yılında Lima'da, o dönemde IIMP Başkanı olan Luis Briceño'nun önderliğinde 8. Dünya

Madencilik Kongresi'ne ev sahipliği yapmıştı. Dolayısıyla 65 yıllık tarihinde bu prestijli

küresel etkinlik ikinci kez Peru’da düzenlenmiş olacak.

*** Hexagon HARD-Lıne’ı satın aldı

Hexagon'un Madencilik bölümü, otomasyon, uzaktan kontrol ve maden üretim

optimizasyonu teknolojilerinde uzmanlaşmış Kanadalı bir şirket olan HARD-LINE'ı

satın alma sürecini başarıyla tamamladı. Bu stratejik hamle Hexagon Madencilik'in

HxGN Yeraltı Madenciliği, HxGN Otonom Madencilik ve HxGN MineProtect projeleriyle

de uyum içerisinde. HARD-LINE'ın elektronik ve hidrolik by-wire teknolojileri

aracılığıyla uzaktan kontrol içeren çözümleri, madencilik operasyonlarında tam

otonomi elde edilmesi konusunda önemli bir rol oynuyor. Bu satın alma, sektörün

tehlikeli çalışma ortamlarında insan müdahalesiyle ilişkili risklerin ortadan kaldırılması

konusundaki artan duyarlılığın da ifadelerinden biri oldu.

Hard Line yetkilileri de Hexagon ile güçlerini birleştirmenin erişim alanlarını

genişleteceğini ve otonom madencilik süreçlerindeki ilerlemelere daha fazla katkıda

bulunacağını, nihayetinde daha güvenli madencilik operasyonlarını teşvik edeceğini

öngördüklerini vurguladılar.

*** Maden atıklarındaki karbondioksitin yakalanması hedefleniyor

önce de 1974 yılında Lima’da, o dönemde IIMP Başkanı

olan Luis Briceño’nun önderliğinde 8. Dünya

Madencilik Kongresi’ne ev sahipliği yapmıştı. Dolayısıyla

65 yıllık tarihinde bu prestijli küresel etkinlik

daha yüksek oranda CO 2 yakalamayı hedefliyor.

ikinci kez Peru’da düzenlenmiş olacak.

British Columbia Üniversitesinden yerbilimciler tarafından kurulan Arca, maden

atıklarındaki CO 2'yi yakalamak ve kalıcı olarak depolamak için nikel üreticileriyle

birlikte çalışıyor. Şirket, madencilik firmalarının madencilik yan ürünlerinden karbon

tutumunu ölçmelerine, maksimize etmelerine ve paraya çevirmelerine yardımcı olacak

teknolojiler geliştiriyor. Arca'nın patent bekleyen mineral aktivasyon teknolojisi, yüksek

yoğunluklu enerji patlamaları kullanarak magnezyum açısından zengin minerallerde

Arca, Vale ve Avustralyalı genç şirketler Poseidon Nickel, Nickel Search ve Blackstone

Minerals'in yanı sıra Rio Tinto ile ortak bir girişimde yer alan Talon Metals ile de işbirliği

yapıyor. Bu şirketler, maden atıklarını değerli bir karbon yutağına dönüştürmek ve

sürdürülebilir bir gelecek için atıkları azaltmak hedefine ulaşmak amacıyla birlikte

çalışıyorlar.

Hexagon HARD-Line’ı

satın aldı

*** Hexagon HARD-Lıne’ı satın aldı kontrol içeren çözümleri, madencilik operasyonlarında

tam uzaktan otonomi elde kontrol edilmesi ve konusunda maden önemli üretim bir

Hexagon'un Madencilik bölümü, otomasyon,

optimizasyonu teknolojilerinde uzmanlaşmış rol Kanadalı oynuyor. Bu satın bir şirket alma, sektörün olan tehlikeli HARD-LINE'ı çalışma

satın alma sürecini başarıyla tamamladı. Bu ortamlarında stratejik insan hamle müdahalesiyle Hexagon ilişkili Madencilik'in

risklerin ortadan

kaldırılması ve HxGN konusundaki MineProtect artan duyarlılığın projeleriyle da

HxGN Yeraltı Madenciliği, HxGN Otonom Madencilik

de Hexagon’un uyum içerisinde. Madencilik HARD-LINE'ın bölümü, otomasyon, elektronik ifadelerinden ve biri hidrolik oldu. by-wire teknolojileri

aracılığıyla uzaktan uzaktan kontrol ve kontrol maden üretim içeren optimizasyonu

teknolojilerinde uzmanlaşmış Ka-

Hard Line yetkilileri de Hexagon ile güçlerini birleş-

çözümleri, madencilik operasyonlarında tam

otonomi elde edilmesi konusunda önemli bir rol oynuyor. Bu satın alma, sektörün

nadalı bir şirket olan HARD-LINE’ı satın alma sürecini

başarıyla tamamladı. Bu stratejik hamle Hexagon madencilik süreçlerindeki ilerlemelere daha fazla

tirmenin erişim alanlarını genişleteceğini ve otonom

tehlikeli çalışma ortamlarında insan müdahalesiyle ilişkili risklerin ortadan kaldırılması

konusundaki

Madencilik’in HxGN

artan duyarlılığın

Yeraltı Madenciliği,

da ifadelerinden

HxGN katkıda biri bulunacağını, oldu. nihayetinde daha güvenli madencilik

operasyonlarını birleştirmenin teşvik erişim edeceğini alanlarını öngördük-

Hard Otonom Line Madencilik yetkilileri ve HxGN de MineProtect Hexagon projeleriyle

de uyum içerisinde. ve otonom HARD-LINE’ın madencilik elektronik süreçlerindeki lerini vurguladılar. ilerlemelere daha fazla katkıda

ile güçlerini

genişleteceğini

bulunacağını, ve hidrolik by-wire nihayetinde teknolojileri aracılığıyla daha güvenli uzaktan madencilik operasyonlarını teşvik edeceğini

öngördüklerini vurguladılar.

Madenin ne olduğunu ve

nerelerde kullanıldığını öğretmek,

bilinçlendirmek ve kamuoyu

yaratmak amacı ile çocuklarımızın

yararlanabileceği ilkokul çağındaki

çocuklara hitabeden bir kitaptır.

ymgv@ymgv.org.tr

Tel: 0 212 246 20 81


Accredited Laboratory

TS EN ISO/IEC 17025

ISO 9001:2015

ISO 14001:2015

OHSAS 18001:2007

İ.O.S.B. Ağaç İşleri Sanayi Sitesi

1354. Cadde 1358. Sokak No: 43-45

İvedik-Yenimahalle / Ankara - TURKEY

T: +90.312 395 77 95 • F: +90.312 395 77 96

www.argetest.com • info@argetest.com

TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ

Hazırlayan: Ümit Dertli

Hexagon Mining bünyesindeki Minnovare şirketi, sondaj hizalamasını, duyarlılığını ve

hızını optimize ederek sondaj sonuçlarını iyileştirmek için tasarladığı donanım ve

analiz paketi olan Development Optimizer'ı piyasaya sürdü. Bu yenilik özellikle yeraltı

madencilik operasyonları için önem taşıyor.

Bu ürün, keşif ve kaynak tanımlamasından maden geliştirme ve üretimine kadar

uzanan sondaj optimizasyon çözümleri yelpazesini tamamlıyor. Mevcut çözümler

arasında Azimuth Aligner, Production Optimizer ve Minnovare CORE yer alıyor.

Minnovare ayrıca sürdürülebilirlik çabalarında müşterileriyle iş birliği de yapıyor. Şirket

teknolojilerini üretim ve geliştirme sondajına uygulayarak, yeraltı madenlerindeki CO2

emisyonlarında önemli düşüşler elde etmişti. Şirketin çözümleri sayesinde, ince

damarlarda çalışılan tipik bir işletmede yıllık 3.000 tondan fazla CO2 azaltımı

sağlanmıştı. Bu, yılda 1.000 hafif aracın elektrikli araca dönüştürülmesi ile ulaşılacak

sonuca eşdeğer bir azalma anlamına geliyor.

Emisyonların azaltılması hedefi, yatırımcıların çevresel ve sosyal yönetim

beklentileriyle de uyum içerisinde. Minnovare'in teknolojisi operasyonel verimliliği,

üretkenliği ve kârlılığı artırırken, kullanan şirketleri emsallerine kıyasla avantajlı bir

konuma da getiriyor.

Manyetik değirmen

astarları güvenlik

ödülü getirdi

Peru’nun Orta And Dağları’ndaki Nexa Resources

tesisinde yer alan öğütme ünitesinde

Manyetik Değirmen Astarları (MML) denendi.

İş güvenliği, enerji verimliliği ve ekipman dayanıklılığı

açısından olumlu etkiler yarattı. MML’lerin

kurulumu sayesinde Nexa Peru’nun önde gelen bir

güvenlik ödülüne de layık görüldü.

Manyetik özelliklere sahip aşınmaya dayanıklı çelikle

kaplı manyetik astarlar, çelik ve manyetik astar

niteliklerinin benzersiz bir karışımını sunuyor. Elle

kolayca monte edilebilen ve performans açısından

geleneksel astarları geride bırakan manyetik astarlar

öğütme işleminde özellikle küçük bilye yongalarını

Aramine’den menzili

artırılmış elektrikli

yükleyiciyi

Aramine, gelişmiş özelliklere sahip elektrikli

yükleyicisi L140B V2’yi tanıttı. Prizmatik

lityum-demir-fosfat batarya kullanan yeni

yükleyicinin otonomisi %57 artarak çalışma süresi

3,5 saatten 5,5 saate çıkmış, dahası şarj süresi de %20

azaltarak 4 saat 20 dakikadan 3,5 saate inmiş. Yeni

modelde hacim ve ağırlık korunurken modül başına

enerji 24 kWh’den 42 kWh’ye yükselmiş. Mevcut

L140B kullanıcıları da ücretsiz bir yazılım güncellemesi

yaparak batarya modüllerini sorunsuz bir şekilde

değiştirip kullanabilecekler.

ortadan kaldırarak öğütme işlemi sırasında %11’e varan

oranda enerji tasarrufu sağlıyor. Dünya çapında

demir, bakır, nikel ve altın madenlerindeki uygulamalardan

elde edilen veriler, manyetik astarların kauçuk

veya metalik astarlardan iki-üç kat daha uzun ömürlü

olduğunu gösteriyor.

*** Komatsu'nun elektrikli maden kamyonu artık daha hızlı

Komatsu, yeraltı ocaklarında daha yüksek hız sunmak üzere tasarlanan 980E-5SE

elektrikli maden kamyonunu tanıttı. Sınıfının en yüksek beygir gücüne sahip olan bu

model, karbon ayak izini azaltırken üretkenliği artırıyor. Devasa 363 ton kapasitesi ve

635 ton çalışma ağırlığı ile bu ünite, 1.800 rpm'de 3.281 kW (4.400 hp) güç üreterek

fark yaratıyor.

Üreticiye göre bu elektrikli kamyon, öncekilere kıyasla daha az bileşen içeren

basitleştirilmiş bir elektrikli tahrik sistemine sahip. Bu da daha düşük bakım gereksinimi

ve potansiyel olarak daha düşük yaşam döngüsü maliyeti anlamına geliyor. Kamyonda

hız sabitleyici, patinajı veya kaymayı önleyici çekiş kontrol sistemi ve çevrim

verimliliğini optimize edecek Payload Meter IV gibi operatör destekli teknolojiler de

bulunuyor.

Öte yandan, Aramine, makinelerinde kullanılan eski lityum-demir-fosfat piller için bir

geri dönüşüm programı başlatmak üzere Werecy ile de ortaklık kurdu. Bu girişim,

Aramine'in çevresel, sosyal ve toplumsal faydaya Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR)

vizyonuyla da uyum içerisinde.

Öte yandan, Aramine, makinelerinde kullanılan eski

*** Manyetik değirmen astarları güvenlik ödülü getirdi

lityum-demir-fosfat piller için bir geri dönüşüm programı

başlatmak üzere Werecy ile de ortaklık kurdu.

sayesinde Nexa Peru'nun önde gelen bir güvenlik ödülüne de layık görüldü.

Bu girişim, Aramine’in çevresel, sosyal ve toplumsal

faydaya Kurumsal Sosyal Sorumluluk (CSR) vizyonuyla

da uyum içerisinde.

Manyetik Değirmen Astarlarının (MML) Peru'nun Orta And Dağları'ndaki Nexa

Resources tesisinde denenen Manyetik Değirmen Astarlarının (MML) güvenlik, enerji

verimliliği ve ekipman dayanıklılığı üzerinde önemli bir etki yarattı. MML'lerin kurulumu

Manyetik özelliklere sahip aşınmaya dayanıklı çelikle kaplı manyetik astarlar, çelik ve

manyetik astar niteliklerinin benzersiz bir karışımını sunuyor. Elle kolayca monte

edilebilen ve performans açısından geleneksel astarları geride bırakan manyetik

astarlar öğütme işleminde özellikle küçük bilye yongalarını ortadan kaldırarak öğütme

işlemi sırasında %11'e varan oranda enerji tasarrufu sağlıyor. Dünya çapında demir,

bakır, nikel ve altın madenlerindeki uygulamalardan elde edilen veriler, manyetik

astarların kauçuk veya metalik astarlardan iki ila üç kat daha uzun ömürlü olduğunu

gösteriyor.

Sondaj verimliliği

artacak

Hexagon Mining bünyesindeki Minnovare

şirketi, sondaj duyarlılığını ve hızını optimize

ederek sondaj sonuçlarını iyileştirmek

için tasarladığı donanım ve analiz paketi olan

Development Optimizer’ı piyasaya sürdü. Bu yenilik

özellikle yeraltı madencilik operasyonları için önem

taşıyor.

Bu ürün, keşif ve kaynak tanımlamasından maden

geliştirme ve üretimine kadar uzanan sondaj optimizasyon

çözümleri yelpazesini tamamlıyor. Mevcut

çözümler arasında Azimuth Aligner, Production Optimizer

ve Minnovare CORE yer alıyor.

Minnovare ayrıca sürdürülebilirlik çabalarında müşterileriyle

iş birliği de yapıyor. Şirket teknolojilerini

üretim ve geliştirme sondajına uygulayarak, yeraltı

madenlerindeki CO 2 emisyonlarında önemli düşüşler

Komatsu’nun elektrikli

maden kamyonu artık

daha hızlı

Komatsu, yeraltı ocaklarında daha yüksek hız

sunmak üzere tasarlanan 980E-5SE elektrikli

maden kamyonunu tanıttı. Sınıfının en yüksek

beygir gücüne sahip olan bu model, karbon ayak

izini azaltırken üretkenliği artırıyor. Devasa 363 ton kapasitesi

ve 635 ton çalışma ağırlığı ile bu ünite, 1.800

rpm’de 3.281 kW (4.400 hp) güç üreterek fark yaratıyor.

Üreticiye göre bu elektrikli kamyon, öncekilere kıyasla

daha az bileşen içeren basitleştirilmiş bir elektrikli

elde etmişti. Şirketin çözümleri sayesinde, ince damarlarda

çalışılan tipik bir işletmede yıllık 3.000 tondan

fazla CO 2 azaltımı sağlanmıştı. Bu, yılda 1.000 hafif

aracın elektrikli araca dönüştürülmesi ile ulaşılacak sonuca

eşdeğer bir azalma anlamına geliyor.

*** Aramine’den menzili artırılmış elektrikli yükleyiciyi

Aramine, gelişmiş özelliklere sahip elektrikli yükleyicisi L140B V2'yi tanıttı. Prizmatik

lityum-demir-fosfat batarya kullanan yeni yükleyicinin otonomisi %57 artarak çalışma

süresi 3,5 saatten 5,5 saate çıkmış, dahası şarj süresi de %20 azaltarak 4 saat 20

dakikadan 3,5 saate inmiş. Yeni modelde hacim ve ağırlık korunurken modül başına

enerji 24 kWh'den 42 kWh'ye yükselmiş. Mevcut L140B kullanıcıları da ücretsiz bir

yazılım güncellemesi yaparak batarya modüllerini sorunsuz bir şekilde değiştirip

kullanabilecekler.

Emisyonların azaltılması hedefi, yatırımcıların çevresel

ve sosyal yönetim beklentileriyle de uyum

içerisinde. Minnovare’in teknolojisi operasyonel verimliliği,

üretkenliği ve kârlılığı artırırken, kullanan

şirketleri emsallerine kıyasla avantajlı bir konuma da

getiriyor.

*** Yükleyici ve kamyonlar için gelişmiş otomasyon

Epiroc, tahrik yükleyici sistemine ve kamyonlar sahip. için özel Bu olarak da daha tasarlanan düşük Deep bakım Otomasyon gereksinimi

ve potansiyel olarak daha düşük yaşam döngüsü

çözümünü

tanıttı. Çeşitli bileşenlerden oluşan bu yenilikçi ürün, birlikte çalışabilirliği kolaylaştırıyor

ve kullanıcıya güvenli bölgeler, üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde gerçek

zamanlı maliyeti kontrol sağlıyor. anlamına geliyor. Kamyonda hız sabitleyici,

Deep Automation sisteminin sunduğu araçlar arasında; sürekli iyileştirme çabalarını

desteklemek patinajı için veya uygulanabilir kaymayı içgörüler önleyici ve veri şeffaflığı çekiş kontrol sağlayan Deep sistemi Insights,

üretim alanı simülasyonları oluşturarak maden geliştirme ve otomasyon çözümü

uygulamasına ve çevrim yardımcı verimliliğini olan Deep Filo optimize Simülasyonu, edecek üretim alanlarında Payload esnek Meter

IV

bölge

yönetimi ve erişim kontrolü sunarak yeni araçların güvenli bir şekilde kullanılmasını

sağlayan Deep

gibi

Güvenlik,

operatör

akıllı makinelerin

destekli

rotalarını

teknolojiler

kaydeden,

de

ince

bulunuyor.

ayar yapabilen ve

talimat verebilen Deep Rota ve güvenlik, üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde

gerçek zamanlı kontrol sağlayan Deep Kontrol sayılabilir.

Epiroc'un Smart and Green serisindeki tüm kamyon ve yükleyiciler otomasyon ve

uzaktan kontrol için hazır olarak geliyor.


TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ

Yükleyici ve kamyonlar

için gelişmiş

otomasyon

Epiroc, yükleyici ve kamyonlar için özel olarak

tasarlanan Deep Otomasyon çözümünü

tanıttı. Çeşitli bileşenlerden oluşan bu yenilikçi

ürün, birlikte çalışabilirliği kolaylaştırıyor ve

kullanıcıya güvenli bölgeler, üretim görevleri ve otonom

trafik üzerinde gerçek

zamanlı kontrol sağlıyor.

Deep Automation sistemi şu

araçları sunuyor: Deep Insights:

iyileştirme çabalarına

destek için uygulanabilir

içgörüler ve veri şeffaflığı

sağlıyor. Deep Filo Simülasyonu:

üretim alanı simülasyonları

oluşturarak maden

geliştirme ve otomasyon çözümlerine

yardımcı oluyor.

Deep Güvenlik: üretim alanlarında esnek bölge yönetimi

ve erişim kontrolü sunarak yeni araçların güvenli

bir şekilde kullanılmasını sağlıyor. Deep Rota: akıllı

makinelerin rotalarını kaydediyor, ince ayar yapabiliyor

ve talimat verebiliyor. Deep Kontrol: güvenlik,

üretim görevleri ve otonom trafik üzerinde gerçek zamanlıkontrol

sağlıyor.

Epiroc’un Smart and Green serisindeki tüm kamyon

ve yükleyiciler otomasyon ve uzaktan kontrol için hazır

olarak geliyor.

*** Taşınabilir gaz dedektörü

Dräger’in X-1m 5800 taşınabilir gaz dedektörü, kesintisiz Bluetooth veri aktarımı ile altı

gaza kadar ölçüm yapabiliyor. Dedektör, selefi X-am 2800'den farklı olarak klor,

amonyak, hidrojen ve siyanür gibi gazlar için daha fazla sensör barındırıyor ve harici

dından da Dräger Gas Detection

ve gerçek Connect zamanlı Cloud’a veri aktarımı için Dräger'in Dräger

X-am pompası ile donatıldığında temizlik ölçümleri de yapabiliyor.

X-1m 5800, dijital asset yönetimi

Gas Detection Connect bulut gönderiyor. tabanlı yazılımı ile uyumlu. verileri Bluetooth aracılığıyla

bir akıllı telefona aktarıyor, ardından da Dräger Gas Detection Connect Cloud'a

gönderiyor. Dräger X-dock otomatik test istasyonu da akıllı telefona ihtiyaç duymadan

verileri aynı buluta aktarabiliyor. Dräger Verilere X-dock herhangi otomatik bir internet tarayıcısı üzerinden

kolayca erişilebiliyor. Dedektörde test istasyonu kullanılabilecek da akıllı sensörler arasında, benzin, dizel,

nonan, metan, propan ve hidrojen telefona gibi ihtiyaç yanıcı duymadan

verileri aynı

buharları ölçebilen bir harici katalitik

törü, kesintisiz Bluetooth

sensör

veri

de var.

aktarımı ile

buluta

Taşınabilir gaz

dedektörü

Dräger’in X-1m 5800 taşınabilir gaz dedek-

altı gaza kadar ölçüm yapabiliyor. Dedektör,

selefi X-am 2800’den farklı olarak klor, amonyak,

hidrojen ve siyanür gibi gazlar için daha fazla

sensör barındırıyor ve harici X-am pompası ile donatıldığında

temizlik ölçümleri de yapabiliyor.

X-1m 5800, dijital asset yönetimi ve gerçek zamanlı

veri aktarımı için Dräger’in Dräger Gas Detection

Connect bulut tabanlı yazılımı ile uyumlu. Verileri

Bluetooth aracılığıyla bir akıllı telefona aktarıyor, ar-

aktarabiliyor. Verilere

herhangi bir internet tarayıcısı

üzerinden kolayca

erişilebiliyor. Dedektörde

kullanılabilecek sensörler

arasında, benzin, dizel,

nonan, metan, propan ve

hidrojen gibi yanıcı buharları

ölçebilen bir harici

katalitik sensör de var.

Yeni Liebherr R 9300

kazıcı testleri geçti

Liebherr’in 250 tonluk R 9300 Generation 8

ekskavatörü testlerden başarıyla geçti ve 2024

yılında seri üretimi başlayacak. R 9250’nin

yerini alacak bu gelişmiş model, Liebherr’in yardımcı

sistemleri; otomasyon, dijital hizmetler ve sıfır emisyon

çözümleriyle uyumluluğu da bir üst seviyeye

çıkıyor. R 9300, yakıt tüketimini azaltmak için Liebherr

Power Efficiency özelliğine sahip FCO ve US

EPA Kademe 4-/EU Faz V uyumlu motorlarla sunuluyor.

Elektrikli versiyonu ise geliştirme aşamasında.

Modelin ataşman tasarımı, yüksek performanslı

bileşenler ve artırılmış kova boyutu seçenekleri ile

R 9250’den daha hafif ancak daha güçlü. Modelde

Serinleten güvenlik

yeleği

StaCool Industries’in geliştirdiği StaCool Vest

Core vücut serinletme sistemini kullanan yelekler

sayesinde çalışanlar sıcak yaz günlerinde

hem güvende hem de serin kalabiliyor. Normal

kıyafetlerin üzerine giyilen ve tamamen ayarlanabilir

bu yelekler, sarı, turuncu ve yeşil renklerde sunuluyor.

Hareket kabiliyetinden ödün vermeyen bu yelekler

çok ince ve nefes alabilen malzemelerden üretiliyor

Su tahliye pompalarına

krom pervane

Tsurumi, çeşitli su tahliye pompası serilerini

ultra sert krom pervanelerle donatıyor ve

bunu fiyat artışı olmadan yapıyor. Bu pervaneler

%28’e varan krom içeriğiyle gri dökme demir

Liebherr’in mevcut ekskavatörleriyle ortak parçalar

*** Su tahliye pompalarına krom pervane

kullanıldığı için bakım maliyetleri de düşük.

Tsurumi, çeşitli su tahliye pompası serilerini ultra sert krom pervanelerle donatıyor ve

bunu fiyat artışı olmadan yapıyor. Bu pervaneler %28'e varan krom içeriğiyle gri dökme

demir ve paslanmaz çelik eş değerlerine kıyasla aşınmaya karşı beş kat daha

dayanıklı. *** Serinleten Tsurumi pompalarında güvenlik yeleği yarı girdaplı pervane ve özel tasarlanmış

ayarlanabilir Dahası, StaCool aşınma R Industries’in 9300’ün plakaları geliştirdiği kullanıyor. kullanım StaCool Bu yenilikçi Vest ömrü yaklaşım Core vücut %33 sayesinde serinletme artarak pompalar sistemini

kapalı pervanelilere kullanan yelekler nazaran sayesinde çok daha çalışanlar yüksek hidrolik sıcak yaz verimlilik günlerinde seviyelerine hem güvende ulaşıyor. hem de

Operatörler,

60.000 saate

aşınma plakasına

ulaşmış

ince

durumda.

ayar yaparak pompanın

Model

optimum

testlerde

basınç

saatte

serin kalabiliyor. Normal kıyafetlerin üzerine giyilen ve tamamen ayarlanabilir noktasını bu

ayarlayabiliyor ve bu da pervane ömrünü önemli ölçüde uzatırken bakım maliyetlerini

3.017 yelekler, mt için güvenlik 26 sarısı, saniyelik turuncu ve ortalama yeşil renklerde çevrim sunuluyor. süresi Hareket ve kabiliyetinden

ve arıza ödün süresini vermeyen de azaltıyor. bu yelekler çok ince ve nefes alabilen malzemelerden üretiliyor ve

20,28mt/litre gün boyunca serin yakıt bir konfor verimliliği sağlıyor. Yeleğe rakamlarına entegre ThermoPak'lar ulaşmış. saatler boyu

serinlik sunarken her yelek, soğutma süresini uzatmak ve konforu artırmak için ekstra

bir ThermoPak seti ile birlikte geliyor. Yelek ayrıca soğuk günlerde kullanıcının aşırı

üşümesini önlemek için bir termal bariyere de sahip.

ve gün boyunca

serin bir konfor

sağlıyor. Yeleğe

entegre Thermo-

Pak’lar saatler

boyu serinlik sunarken

her yelek,

soğutma süresini

uzatmak ve konforu

artırmak için

ekstra bir ThermoPak seti ile birlikte geliyor. Yelek

ayrıca soğuk günlerde kullanıcının aşırı üşümesini

önlemek için bir termal bariyere de sahip.

ve paslanmaz çelik eş değerlerine kıyasla aşınmaya

karşı beş kat daha dayanıklı. Tsurumi pompalarında

yarı girdaplı pervane ve özel tasarlanmış ayarlanabilir

aşınma plakaları kullanıyor. Bu yenilikçi yaklaşım

sayesinde pompalar kapalı pervanelilere nazaran çok

daha yüksek hidrolik verimlilik seviyelerine ulaşıyor.

Operatörler, aşınma plakasına ince ayar yaparak

pompanın optimum basınç noktasını ayarlayabiliyor

ve bu da pervane ömrünü önemli ölçüde uzatırken bakım

maliyetlerini ve arıza süresini de azaltıyor.

*** Yeni Liebherr R 9300 kazıcı testleri geçti

Liebherr'in 250 tonluk R 9300 Generation 8 ekskavatörü testlerden başarıyla geçti ve

2024 yılında seri üretimi başlayacak. R 9250'nin yerini alacak bu gelişmiş model,

60 SEKTÖRMADEN Liebherr'in yardımcı sistemleri; otomasyon, dijital hizmetler ve sıfır emisyon

SEKTÖRMADEN 61

çözümleriyle uyumluluğu da bir üst seviyeye çıkıyor.

R 9300, yakıt tüketimini azaltmak için Liebherr Power Efficiency özelliğine sahip FCO

ETKİNLİK TAKVİMİ

TÜRKİYE’DE

Türkiye 28. Uluslararası Madencilik

Kongresi ve Sergisi IMCET 2023

28 Kasım - 01 Aralık 2023

Antalya

Maden Türkiye 2024

02-05 Mayıs 2024

Tüyap, İstanbul

https://www.madenturkiyefuari.com/

Uluslararası Demir Çelik Sempozyumu

6-7 Haziran 2024

Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi, İzmir

Ulusal Mühendislik Jeolojisi ve Jeoteknik

Sempozyumu “MÜHJEO’2024”

6- 8 Haziran 2024

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir

DÜNYA’DA

Geometallurgy 2023

4-5 Aralık 2023

Londra, Birleşik Krallık

events@iom3.org

Future Minerals Forum 2024

9-11 Ocak 2024

Riyad, Suudi Arabistan

Mines and Money Miami 2024

22-23 Şubat 2024

Miami, ABD

connect@minesandmoney.com

PDAC 2024

3-6 Mart 2024

Toronto, Kanada

info@pdac.ca convention@pdac.ca

64 SEKTÖRMADEN

2024 TMS Annual Meeting & Exhibition

3-7 Mart 2024

Orlando, ABD

mtgserv@tms.org

Brazilian Phosphates Congress (CBFos)

5-8 Mart 2024

Caldas Novas, Brezilya

contato@cbfos.org

Southern African Pyrometallurgy 2024

International Conference

13-14 Mart 2024

Johannesburg, Güney Afrika

camielah@saimm.co.za

Sensor-Based Sorting & Control 2024

13-14 Mart 2024

Aachen, Almanya

info@sbsc.rwth-aachen.de

15th International Mine Water Association

(IMWA) Congress

22-26 Nisan 2024

Morgantown, ABD

jskousen@wvu.edu

World Conference on Sampling and Blending

(WCSB)

21-23 Mayıs 2024

Johannesburg, Güney Afrika


Physical Separation ‘24

10-12 Haziran 2024

Cape Town, Güney Afrika

amanda@min-eng.com

Milling Circuits ‘24

13-14 Haziran 2024


amanda@min-eng.com

12th International Conference on Molten

Slags, Salts and Fluxes (Molton 2024)

17-19 Haziran 2024

Brisbane, Avustralya

Hydrometallurgy Conference 2024

1-3 Eylül 2024

Stellenbosch, Güney Afrika


Process Mineralogy ‘24

11-13 Kasım 2024


amanda@min-eng.com

MADEN BORSASI

ALTIN

1.875.95 USD/t.oz Eylül ‘23

GÜMÜŞ

21,989 USD/t.oz Eylül ‘23

BAKIR

3.5963 USD/Lbs Eylül ‘23

KURŞUN

2.072,25 USD/T Eylül ‘23

Gold

Silver

Copper

Lead

2100

2050

27

26

4.400

2400

2000

25

4.200

2300

1950

24

1900

23

4

2200

1850

1800

22

21

3.800

2100

1750

20

3.600

2000

1700

1650

19

18

3.400

1900

Nov 2023 Mar May Jul Sep




source: tradingeconomics.com




ALÜMİNYUM

2.201,00 USD/T Eylül ‘23

MOLİBDEN

55,63USD/kg Eylül ‘23

ÇİNKO

2.442,00USD/T Eylül ‘23

KALAY

24.919,000 USD/T Eylül ‘23

Aluminum

Molybdenum

Zinc

Tin

2700

100

3600

32500

2600

2500

2400

2300

90

80

70

60

50

3400

3200

3000

2800

2600

2400

30000

27500

25000

22500

20000

2200

40

2200

17500




Jan Mar May Jul Sep





Nickel

NİKEL

18.462,000 USD/T Eylül ‘23

Iron Ore 62% fe

DEMİR CEVHERİ %62 FE

117,42 USD/T Eylül ‘23

Cobalt

KOBALT

33.420 USD/T Eylül ‘23

Manganese

MANGANEZ

30.75 CNY/DMTU Eylül ‘23

32500

130

55000

34

30000

120

50000

27500

33

110

45000

25000

22500

100

40000

32

20000

90

35000

31

17500

80

30000









1 CNY = 0,14 USD


MADEN BORSASI

Lithium Carbonate

LİTYUM KARBONAT

166.500 CNY/T Eylül ‘23

Neodymium

NEODİMYUM

650.000 CNY/T Eylül ‘23

650000

600000

550000

500000

450000

400000

350000

300000

250000

200000

150000

1000000

950000

900000

850000

800000

750000

700000

650000

600000

550000





Uranium

URANYUM

69.0000 USD/Lbs Eylül ‘23

Soda Ash

SODA KÜLÜ

2.980,00CNY/T Eylül ‘23

75

3200

70

65

60

55

3000

2800

2600

2400

2200

50

2000

Dec 2023 Apr Oct




Coal

KÖMÜR

142,65 USD/T Eylül ‘23

Crude Oil WTI

HAM PETROL

83,775 USD/Bbl Eylül ‘23

450

95

400

350

300

250

200

150

90

85

80

75

70





1 CNY = 0,14 USD

68 SEKTÖRMADEN

BULMACA

Hazırlayan: Prof. Dr. Gündüz Ökten

SOLDAN SAĞA

1. Katı veya sıvı yakıtların

kalorifik değerlerini belirlemeye

yarayan cihaz. 2. Beril

grubundan, sarı yeşil, mavi

yeşil, hatta sarı renkli, cam

parlaklığında, saydam değerli

bir taş. 3. Nergisgillerden,

baharda çok erken çiçek açan

soğanlı bir bitki. 4. Artı uç. 5.

Tehlikeli, sarp ve zor geçit. 6.

Vagonları kancalamak veya

kancalarını kesmekle görevli

işçi. 7. Öfke. 8. Kaya basıncı

etkisiyle, daralan galerileri

eski boyutlarına getirebilmek

veya bir galerinin boyutlarını

büyütmek için yapılan genişletme

işlemi. 9. Kazakistan’ın

başkenti. 10. Kıbrıs’ın güneydoğusunda

bulunan bir kent.

11. Vazgeçme, geri çekilme.

12. Basınçlı hava, su veya

YUKARIDAN AŞAĞI

6

12

1

7

10

k

7

3

1 2

11

elektriğin kontrol dışı kaybı. 13. Uyruklarına hiçbir hak ve özgürlük tanımayan sınırsız monarşi. 14. Yaş

bakımından üç kardeşin büyüğü ile küçüğü arasında bulunan. 15. Porfirik dokuya sahip yüzey kayası.

1. Tüm ocağı dolaşarak havalandırmayı sağlayan hava. 2. Alan. 3. Çanakkale iline bağlı peyniri ile ünlü

bir ilçe. 4. En önemli cevheri “Realgar” olan, gümüş grisi renginde bir metal. 5. İyi drene edilmiş rutubetli,

tropik, subtropik bölgelerde oluşan ayrışmış kırmızı toprak. 6. Katman. 7. Ahmak, aptal, beceriksiz

8. Doğada yaşayan yırtıcı bir hayvan türü. 9. Mal, ticaret malı. 10. Doğada saf olarak bulunan metalleri

nitelendirmek için kullanılan sıfat. 11- Gemi, kışla, yatılı okul vb. yerlerde üst üste yapılan yatak yeri. 12.

Alüminyum tozlarının solunması sonucu oluşan akciğer hastalığı. 13. Yüzyıl. 14. Unvan. 15. Kaynar suda

kabuğu ile az pişirilmiş yumurta.

8

13

14

8

12

5

13

2

9

14

3

15

4

5

11

9

15

4

10 10

6

CEVAPLAR

Soldan sağa 1. Kalorimetre 2. Zümrüt 3. Kardelen 4. Anot 5. Akabe 6. Kancacı 7. Kakınç 8. Tarama 9. Astana 10. Larnaka 11.

Ricat 12. Kaçak 13. İstibdat 14. Ortanca 15. Andezit

Yukarıdan aşağıya 1. Ocak Havası 2. Meydan 3. Ezine 4. Arsenik 5. Laterit 6. Tabaka 7. Andaval 8. Çakal 9. Meta 10. Nabit

11- Ranza 12. Alüminoz 13. Asır 14. Titr 15. Rafadan

70 SEKTÖRMADEN

sm-88-2023

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?