Bölüm 5
Bölüm 5
Bölüm 5
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
BÖLÜM 5:<br />
TOPRAK İŞLEME ALET VE<br />
MAKİNALARI<br />
Toprak İşleme Aletleri<br />
Birincil (esas) toprak işleme aletleri (pulluklar ve çizel<br />
(chisel))<br />
İkincil (sekonder) toprak işleme aletleri (tırmıklar,<br />
kültivatörler, merdaneler, sürgüler ve bunların değişik<br />
kombinasyonları)<br />
Kulaklı pulluklar<br />
Kulaklı pullukların parçaları iki grupta incelenebilir:<br />
1. Aktif parçalar : Toprağın kesilip devrilmesini ve parçalanmasını<br />
sağlar. Uç demiri ve kulak pulluğun aktif parçalarıdır. Bazı<br />
pulluklarda ön gövdecik ve köşe kesen de bulunur.<br />
2. Yardımcı parçalar : Pulluk oku, çatı, payanda, taban demiri, ökçe<br />
demiri v.b. destek parçalarıdır.<br />
Toprak İşlemenin Amaçları:<br />
1- Tohum yatağı hazırlığı<br />
2- Yabancı ot kontrolü<br />
3-Toprak yüzeyindeki bitki artıkları, anız ve gübrenin<br />
gömülmesi<br />
4- Hastalık ve zararlıların kontrolü<br />
5- Erozyon kontrolü<br />
6- Toprak tesviyesi ve profil oluşturma<br />
7- Tarla temizliği<br />
Pulluklar<br />
Pullukların çoğu traktöre üç nokta bağlantı düzeniyle asma<br />
olarak bağlanır.<br />
� Kulaklı pulluklar<br />
� Diskli pulluklar<br />
Sabit Kulaklı pulluklar: Sabit kulaklı pulluklar toprağı daima bir<br />
tarafa (çoğunlukla sağa) devirirler. Bu özellikleri nedeniyle gidişte<br />
ve dönüşte farklı yönlere devirdiklerinden bu pulluklara tahtavari<br />
sürüm yapan pulluklar denir.<br />
Parselde başlangıç şekline göre, ortadan başlanır ve hep sağa<br />
dönerek sürüme devam edilirse balık sırtı şeklinde tümsek oluşur.<br />
Eğer parsel kenarından başlanarak ortada sürüm tamamlanırsa bu<br />
kez ortada V şekilli açık çizi oluşur.<br />
13.12.2012<br />
1
Kulaklı pulluklara ait yapısal özellikler a) Başlıca kısımları, b) Pulluk uç<br />
demiri tipleri, c) Uç demirinde kavrama payları, d) Pulluk kulağı tipleri .<br />
1- Yön değiştirme kolu, 2-Üst bağlantı noktası, 3-Üç nokta bağlantı düzeni,<br />
4 - Alt bağlantı muylusu, 5- Disk keski, 6- Disk keski sıyırıcısı, 7- Sağa deviren<br />
kulaklar, 8- Sola deviren kulaklar.<br />
Pulluk okları (gövdeleri)'nın çatıya bağlantı şekline göre pulluklar<br />
üç gruba ayrılır Bunlar:<br />
1-Rijit (oynamaz) bağlantı: Deve boynu şeklinde oklarla çatıya<br />
bağlıdır.<br />
2-Pim kesen bağlantı : Avrupa tip pulluk yapısı olarak da bilinir.<br />
Pulluk okları çatıya bir emniyet pimi aracılığı bağlıdır.<br />
3-Yaylı bağlantı: Pulluk okları çatıya ikişer yayla desteklenerek<br />
bağlıdır. Belirlenen direnç aşıldığında yaylar açılarak gövdelerin<br />
geriye doğru açılması sağlanır.<br />
Döner Kulaklı pulluklar: Toprağı hem sağa hem sola devirebilen<br />
pulluklardır. Tarlada sürüm yaparken, toprağı hep aynı yöne<br />
devirerek sürme yapabildiği için (gidişte sağa deviren taraf<br />
kullanılır, dönüşte sola deviren taraf kullanılır) bu pulluklarla<br />
tarlada düz sürüm yapabilir.<br />
Döner kulaklı pulluklar ile yapılan sürümde balık sırtı ve açık çizi<br />
oluşmaz. Bu nedenle tarla tesviyesi bozulmaz. Tarlada bir taraftan<br />
başlanarak mekik hareketine benzer şekilde sürüme devam edilir, böylece<br />
tarla düz olarak sürülür. Ayrıca eğimli arazilerin sürümünde döner kulaklı<br />
pullukkullanımı hemen hemen zorunludur.<br />
Mekanik ayarlı Döner Kulaklı pulluk<br />
Pim kesen bağlantılı kullaklı pulluk<br />
13.12.2012<br />
2
Yaptrak yaylı bağlantılı kullaklı pulluk<br />
� Standart diskli pulluk her biri 18....30 cm kesme genişliğine sahiptir.<br />
� 3.....6 adet diskten oluşur.<br />
� Disklerin ilerleme doğrultusu ile yaptığı açıya disk açısı veya yön açısı<br />
düşeyle yaptığı açıya da eğim açısı veya durum açısı denir. Disklerin yön<br />
açısı sayesinde iş genişliği, durum açıları ile de toprak şeridinin<br />
kaldırılarak devrilmesi sağlanır.<br />
� Disklerin fonksiyonlarını yeterli derecede yapabilmeleri için yön açıları<br />
42-45°, durum açıları da 15-25° olmalıdır<br />
� Disk çapları ise 60-70 cm' dir.<br />
Diskli anız bozma pullukları, Vanvey (One-way) adı ile bilinir.<br />
Diskli Pulluklar<br />
� Diskli pulluğun işleyici gövdesi keskin kenarlı, iç bükey çelik<br />
diskten ibarettir.<br />
� Diskler eksenleri etrafında dönebilecek şekilde çatıya<br />
yataklandırılmıştır.<br />
Özel Pulluklar<br />
�Anız Bozma Pullukları<br />
Anız bozma pullukları kulaklı ya da diskli tipte<br />
olabilir. Ortak özellikleri işleyici gövdelerin iş<br />
genişlikleri dardır. Bu nedenle normal pulluklara<br />
nazaran daha çok işleyici gövdeye sahiptir.<br />
Diskli anız bozma pullukları, Vanvey (One-way) adı<br />
ile bilinir.<br />
Bağ ve Bahçe Pullukları<br />
Bahçe pullukları, traktörün simetri ekseninden çıkabilecek şekilde<br />
özel çatıya sahiptir.<br />
Bahçe pulluklarının en arkasındaki gövde, çoğu zaman çatıya<br />
mafsallı olarak bağlanarak bir duyarga ile donatılmıştır. Pullukla<br />
ağaca yaklaşıldığında duyarganın teması sonucu hemen arkada yer<br />
alan gövde geriye açılarak ağaçların zarar görmesi önlenmektedir.<br />
Bağ pullukları ise ilkbahar ve sonbaharda yapılan toprak<br />
işlemeye ayarlanabilecek özellikte yapılırlar. Sıra arası 2-2.5 m<br />
arasında olan bağlarda bir geçişte iki omca sırasının arasını<br />
işleyebilecek özellikte olan bir bağ pulluğunun ilkbaharda (boğaz<br />
açma), sonbaharda (boğaz doldurma) işlemi yaparlar.<br />
13.12.2012<br />
3
Yedi soklu bağ pulluğu<br />
Çizeller (Chisel)<br />
Çizel (chisel) toprağı alt üst etmeden 15-46 cm derinlikte kabartarak<br />
işleyen birincil toprak işleme aletidir. İşleyici organları, çatıya rijit olarak<br />
bağlanmış hafif öne doğru eğimli ayaklar ve bu ayaklara bağlanmış<br />
değiştirilebilir çizel uç demirlerinden oluşur. Çizel' in kendinden<br />
beklenen fonksiyonu yeterli derecede yapabilmesi için toprağın oturmuş<br />
(sert) ve kuru olması gerekir.<br />
Dipkazan (Subsoiler)<br />
Bazı toprak koşullarında, her yıl aynı derinlikte işlenen toprak katının<br />
hemen altında geçirimsiz, sert bir tabaka oluşur. Bu sert tabaka suyun<br />
infiltrasyonunu, bitki kök gelişmesini engeller. Tanımlanan sert tabakanın<br />
kırılması amacıyla dipkazan (subsoiler) kullanılır. Dipkazan çizelden<br />
daha derin olarak toprağı kabartır. Bu alet, yaklaşık 45-75 cm arasındaki<br />
derinlikte çalışabilecek şekilde çatı, sağlam bir payanda (ayak) ve kama<br />
şeklinde uç demirinden ibarettir. Uç demirleri sert toprak tabakasını<br />
kazabilecek şekilde keskinleştirilmiştir.<br />
Dipkazan çekilmesinde beklenen faydanın sağlanabilmesi için bu işlemin<br />
kurak zamanda yapılması gerekir.<br />
Ark Açma Pulluğu<br />
Ark pullukları, toprakta su yolu (ark) açmak için kullanılır. Bu tip<br />
pulluklar toprağı sağa ve sola deviren iki kulaklı pulluk gövdesinin<br />
simetrik olarak birleştirilmiş halidir.<br />
Bazı durumlarda çizel, kulaklı pullukla sürüm öncesi kurak mevsimde<br />
toprağı gevşetmek amacıyla kullanılır. Çizel toprak işlemede de tercih<br />
edilir. Çizel pulluk taban taşı olarak da adlandırılan toprak işleme<br />
derinliğinin hemen altındaki sert tabakanın gevşetilmesi amacıyla da<br />
kullanılabilir.<br />
Çizel tek başına kullanılan bir toprak işleme aleti olduğu gibi, diğer<br />
toprak işleme aletlerinin kombinasyonlarının bir elemanı olarak da<br />
kullanılabilir.<br />
Hafif yaylanma özelliğindeki ayaklara sahip olan yapım şekillerine ağır<br />
kültivatör de denir. Ağır kültivatörlerde ayakların yaylanma özelliği<br />
nedeniyle toprağı parçalama etkisi daha fazladır.<br />
Dipkazanın topraktaki etkisi ve dipkazanda kullanılan ayak tipleri<br />
13.12.2012<br />
4
Tek ayaklı dfipkazan Titreşimli dipkazann<br />
Tırmıklar<br />
Pullukla sürülmüş toprağın kabartılması, tarla yüzeyinin<br />
düzeltilmesi ve toprağın inceltilmesi, gübrenin ekim derinliğinde<br />
toprağa karıştırılması için kullanılır. Tırmıklar dişli, diskli, yaylı ve<br />
döner olmak üzere dört grupta incelenebilir.<br />
Diskli Tırmıklar<br />
İkincil Toprak İşleme Aletleri<br />
Birincil toprak izlemeyi izleyen tohum yatağı hazırlığı, tarlanın<br />
sulamaya hazırlanması veya toprakta belirli profillerin hazırlanması<br />
işlemleri ikincil toprak işleme kapsamındadır. İkincil toprak işlemenin<br />
başlıca amaçları;<br />
• Topraktaki kesekleri parçalayarak, düzeltmek ve tohum yatağı<br />
hazırlamak,<br />
• Yabancı otları kesmek, kapilariteyi bozarak toprak nemini muhafaza<br />
etmek,<br />
• Toprakla tohum arasında iyi bir temas kurmak için hafif sıkıştırmak,<br />
• Toprak üzerindeki bitki artıklarını parçalamak ve gübreyi toprağa<br />
karıştırma, ayrıca nadasa bırakılan tarlalarda yabancı otları yok etmek,<br />
• Kaymak oluşturan topraklarda, kaymak tabakasını kırmak.<br />
Dişli Tırmıklar<br />
Dişli tırmıklar, pullukla işlemeden sonra toprakta oluşan fazla<br />
hava boşluklarını azaltır, iri toprak parçalarını ufalar. Daha çok<br />
tohum yatağı hazırlığı amacıyla kullanılır. Yağışlardan sonra<br />
kaymak tabakası oluşan topraklarda kaymak tabakasını kırılması<br />
amacıyla da kullanılabilir .<br />
a) Düz diş, b) Bükük diş, c)Bıçak şekilli diş, d) Keski diş, e) Kaşıkcık diş<br />
Diskli tırmıklar (disk harrows), pullukla sürümden sonra<br />
toprağın üst kısmının ufalanması, oluşan keseklerin<br />
parçalanması, topraktaki büyük boşlukların giderilmesi anız ve<br />
sapların parçalanması ve serpme ekilen tohumların toprağa<br />
karıştırılması gibi amaçlarla kullanılırlar.<br />
Diskli tırmığın işleyici organları kullanım amacına göre 400-<br />
800 mm arasında olabilir. 3-4 mm kalınlığında, kenarları düz ya<br />
da kesikli, çalıştıkça kendi kendine bilenen iç bükey çelik<br />
disklerden oluşur.<br />
Diskli pulluklardan farklı olarak diskli tırmıklarlarda<br />
disklerin eğim (durum) açısı yoktur. Diskler ayrı ayrı değil grup<br />
halinde (batarya) çatıya 15-45˚ arasında değişen yön açısında<br />
yataklandırılır. Çoğu kez, çatı üzerinde yön açısının ayar<br />
olanağı bulunur. a-Çevresi düz diskler, b- Çevresi kertikli diskler, 1- Tek etkili<br />
diskli tırmık, 2- Çift etkili diskli tırmık, 3-Off-set diskli tırmık.<br />
13.12.2012<br />
5
Döner Tırmıklar<br />
Döner tırmıklar çoğunlukla tırmık yada dar uç demirli kültivatör<br />
kombinasyonlarının ikinci kısmını oluşturur. Tırmık dişleri toprağa<br />
temas ederek dönme gerçekleşir. Dişler, toprağa dik gelecek şekilde<br />
düzenlenmiştir.<br />
Bu tırmıklar, dönerek hem tırmık hem de merdane etkisiyle toprağı<br />
işler. Dönme hareketinden dolayı bu tırmıklarda tıkanma meydana<br />
gelmez. İşleyici organlarının şekline göre toprağa etkileri farklıdır. En<br />
çok kullanılan döner tırmık çeşitleri şunlardır :<br />
•Yıldızvari döner tırmık,<br />
•Dişli döner tırmık,<br />
•Telli döner tırmık,<br />
•Spiral çubuklu döner tırmık.<br />
Yaylı Tırmıklar<br />
İşleyici organları yaylı ayaklar şeklindedir. Bu tırmıklar<br />
engebeli ve taşlı topraklara göre düşünülmüştür. Yaylı tırmık iş<br />
organları, dişli tırmıktan daha iyi toprağa batar ve bir engelle<br />
karşılaştıklarında geriye açılarak kurtulur. Ayrıca yaylı dişler<br />
titreşimleri nedeniyle ayrık gibi otları çekerek yüzeye çıkarır.<br />
Dişli döner tırmıklarda dişler öne eğik olarak çalıştırılırsa yüzeysel<br />
çapalama toprak kaymak tabakasını kırma ve yabancı ot sürgünlerini yok<br />
etmede kullanılır. Dişleri geriye eğik olarak ters yönde kullanılırsa<br />
kesekleri parçalama etkisi fazladır ve anız bastırma amacıyla da<br />
kullanılabilir.<br />
Kültivatörler<br />
Özellikle kuru tarım koşullarında toprağın üst katmanını (15 cm<br />
derinliğe kadar) devirmeden yırtarak işleyen aletlerdir. Toprağı<br />
kabartmak, havalandırmak, kesekleri kırmak, yabancı otları yolmak veya<br />
işleme derinliğinden kesmek ve çıkarmak amacıyla kullanılırlar.<br />
Kültivatörler tarla kültivatörleri ve sıra arası (çapa) kültivatörleri olmak<br />
üzere iki gruba ayrılır.<br />
13.12.2012<br />
6
Kültivatörlerde amaca uygun uç demiri ve ayak bağlantı şekli kullanılır.<br />
Yaylı ayak toprağı daha iyi parçalar ancak sert topraklarda kullanılamaz.<br />
Yarı-yaylı ayak bağlantısı biraz sert topraklarda kullanılabilir. İşleyici<br />
ayakların iş derinliğinden sapma miktarları azdır. Daha sert topraklarda<br />
rijit bağlantılı ayak kullanılır. En çok kullanılan ise yarı yaylı ayak<br />
bağlantı şeklidir.<br />
Kültivatörlerde kullanılan ayak bağlantı şekilleri ve uç demiri tipleri<br />
a ve b -Yaylı ayaklar, c, d ve e- Rijit ayaklar, f ve g -Yarı-yaylı ayaklar<br />
Merdaneler<br />
Toprağın üst katını ekimden önce ya da ekimden sonra bastırmak için<br />
kullanılırlar. Merdanelerin diğer bir görevi de, diğer aletlerin<br />
parçalayamadığı kesekleri ezerek kırmaktır. Toprağın bastırılması,<br />
toprağın gereği kadar parçalanmasını ve hava boşluklarını azaltmak<br />
sureti ile toprak ile tohum temasının iyileştirilmesi, bunun sonucu<br />
çimlenmenin daha iyi olmasını sağlar.<br />
Merdaneler yüzey şekillerine göre 3’e ayrılırlar:<br />
1. Düz merdaneler<br />
2. Dalgalı merdaneler<br />
3. Dip bastıran merdaneler<br />
Tarımsal amaçlı kullanılan merdane tipleri<br />
a- Düz merdane b-Konik halkalı merdane<br />
c- Kembriç merdanesi d- Groskil merdanesi<br />
13.12.2012<br />
7
Dönel (Rotodinamik) Toprak İşleme Makinaları<br />
Aktif iş organı traktör kuyruk mili ile tahrik edilerek toprak işleyen<br />
makinalardır. İlerleme yönüne dik doğrultuda ve toprağa paralel olarak<br />
konumlandırılmış bir rotor ve bu rotorun üzerinde çok sayıda özel<br />
şekilli bıçaklar bulunmaktadır. Rotor, kuyruk milinden gelen hareketle<br />
tahrik edildiğinde üzerindeki özel şekilli bıçaklar topraktan talaş<br />
kaldırarak veya yırtarak toprak işlemektedir.<br />
Toprak Frezeleri<br />
Rotor üzerindeki bıçaklar L şekilli özel freze bıçaklarından ise bu tip<br />
rotodinamik tarım makinalarını toprak frezesi adını almaktadır.<br />
Bunların toprak işleme şekli, toprağı dilimler halinde kesip fırlatarak<br />
parçalama prensibine dayanır.<br />
Rototiller (Rotovatör)<br />
Rotor üzerindeki bıçaklar uzunca dişlerden oluşuyorsa bunlara<br />
rototiller adı verilmektedir. Bunların toprak işleme şekli toprak<br />
frezelerinden farklıdır. Toprağı yırtarak karıştırma prensibiyle işlerler.<br />
Rototiller, yalnız başına kullanılabilen bir makine olmakla birlikte,<br />
çoğu kez kombinasyon şeklindeki toprak işleme grubunun önemli bir<br />
elemanını teşkil eder. Örneğin çizel+rototiller+dişli merdane gibi.<br />
13.12.2012<br />
8
Change language