ölüm de¤il çözüm! - Sosyalist Demokrasi

01.qxd 14/1/04 22:01 Page 1 

lanetliler sahneye 

Neo-liberal küreselleflme, dünya halklar›n›n 

"ekme¤iyle oynuyor". Oysa "ekmek 

ile oynamak" tehlikelidir, köfleye k›st›r›lm›fl, 

hayat› karart›lm›fl, ili¤ine dek sömürülen 

y›¤›nlara, "zincirlerinden baflka 

kaybedecek bir fleyleri olmad›¤›"n› 

an›msat›r apans›z. Onlar› bir kez daha 

"Bitti, sona erdi" denilen tarihin sahnesine 

ça¤›r›r. fiuras› art›k çok net: Dünyan›n 

bald›r› ç›plaklar›, yeryüzünün lanetlileri 

yeniden tarihin sahnesindeki 

yerleri almaya bafll›yorlar... 

s›n›f kini 

Devletin 1 May›s’taki terörist tutumu 

s›radan bir öfke de¤il, tam da "ayak tak›m›" 

s›n›f›na yönelik dizginsiz bir s›n›f kininin 

göstergesidir. Bu kin yaln›z Taksim 

ve civar›nda o gün bulunmufl olanlara 

de¤il, bu ülkede insanca yaflamak 

isteyen, do¤ru dürüst e¤itim görmek isteyen, 

hastas›na insanca muamele edilmesini 

isteyen, tarlas›ndaki mahsulü 

para etsin, eme¤inin karfl›l›¤›n› als›n isteyen, 

sigortal›, güvenceli bir ifl yaflam› 

isteyen, mezarda emekli olmamak isteyen, 

kendi dilini özgürce konuflmak, 

kendi kültürünü özgürce yaflamak isteyen, 

baflka bir ulus ya da cins taraf›ndan 

ezilmek istemeyen herkese yönelik 

bir kindir. 

oligarflinin kabusu 

Emekçilerin 1 May›s’› da, Kürt halk›n›n 

özgürlük mücadelesi de kamu düzenini 

bozan bir güvenlik meselesiymifl gibi 

lanse edilmekte ve AKP hükümeti oylar›n› 

ald›¤› yoksullara ve Kürtlere de¤il 

kendisini kapatmaya çal›flan güçlere, iktidar›n› 

paylaflmak durumunda oldu¤u 

güçlere yaranmaktan baflka bir irade 

sergileyememektedir. Önceden belirlenmifl 

birkaç ilde Newroz’u yasaklay›p 

halk› kurflunlatmakta, 1 May›s’ta Taksim’i 

yasaklay›p emekçiyi gazlatmaktad›r. 

Çünkü oligarflinin kabusu Newroz’un 

1 May›s’la, Kürt özgürlük hareketinin 

Türkiye iflçi s›n›f›yla buluflmas›d›r. 

mutlak ikilem 

Türkiye’nin mutlak ikilemi, flu ana kadar 

AKP’ye destek veren ayd›n çevrelerinde 

de kavranmaya bafllanm›fl olmal›d›r. 

Mutlak ikilem aç›kt›r: Ya Kürt özgürlük 

hareketi ile birlikte Ergenekon’a, oligarflik 

iktidara, emperyalizme, sömürüye, 

cinsiyetçili¤e, çevre düflmanl›¤›na karfl›, 

ya da bütün bu say›lanlarla birlikte 

Kürt özgürlük hareketine karfl›. ‹kilem 

budur. 

A Y L I K S ‹ Y A S ‹ G A Z E T E M A Y I S 2 0 0 8 / Y › l : 4 S a y › : 6 5 / 1 Y T L 

ölüm de¤il çözüm! 

1 May›s 2008, Türkiye’de demokrasi güçleri ve demokrasi 

karfl›tlar› aras›ndaki yar›lman›n gerçek resmini çizdi. Bu 

yar›lman›n bu taraf›ndaki gerçek demokrasi güçlerinin önünde, 

flimdi Newroz’un 1 May›s’la buluflmas›n› 1 Haziran’a tafl›yarak 

“Art›k Yeter! Kürt Sorununda Demokratik Çözüm” talebini 

yüksek sesle hayk›rmak görevi duruyor.

02.qxd 14/1/04 19:39 Page 2 

k›yamet dedikleri 

( GÜNDEM) 

) 

E 

ski feodal toplumlarda yönetenler, yöneten s›n›flar meflruiyetlerini 

tanr›dan al›rlard›. Tanr› taraf›ndan seçilmifl kul, seçilmifl soy olduklar›na 

inan›rlar ve yönettiklerini inand›rarak yönetirlerdi. Tanr› ad›na yönettikleri 

insanlar kendilerine ba¤l› idiler, kaderleri hakk›nda karar 

verme, öldürme hakk›na sahip olarak yönetirlerdi. Toplum üzerinde kurduklar› 

egemenlik soyun bir üyesinden di¤erine tanr›dan ald›klar› bu meflruiyetle 

geçerdi. Dinsel yay›lma bu meflruiyetin genifllemesini sa¤layan en 

önemli araçt› bu nedenle fethedilen yerlerde yaflayanlar din de¤iflikliklerine 

de zorlan›rlard›. Bu nedenle krall›klar ve imparatorluklar ilahi meflruiyet 

için dinsel merkezden onay al›rlard›. Osmanl› imparatorlu¤unda da 

dinsel merkez hilafet kurumu idi. Ve halifeler de Osmanl› soyundan geliyordu. 

Baflka bir soyun egemenli¤i hilafetin soy zinciri içerisinde engellenmifl 

oluyordu. 

Feodal toplumun içinden burjuva s›n›f› ortaya ç›kt›¤›nda varl›¤›yla soylular›n 

seçilmiflli¤ini sarst›. Yeni güçlenen ve ekonomik etkisi giderek geniflleyen 

bir s›n›f olarak toplum üzerinde egemen olmas›, toplumsal iliflkileri 

de¤ifltirmesi için eski egemenli¤in bu tanr›sal meflruiyetine sald›rd›. ‹nsan 

do¤al durumunun eflitli¤i üzerinden eski toplumun soylu seçilmifllerine 

karfl› eflitlik, ve onlara ba¤l› olmaktan kurtulmak için özgürlük, ve aralar›ndaki 

iliflkiyi tan›mlamak üzere erkek-kardefllik (brotherhood) için mücadeleye 

bafllad›lar. Burjuva s›n›f› toplumsal egemenli¤ini ayn› zamanda bir 

erkek egemenli¤i olarak kurdu. 

Kapitalist üretim iliflkilerinin geliflmesi eski üretim iliflkilerini ortadan kald›rd› 

ve iflçi s›n›f› yeni bir s›n›f olarak ortaya ç›kt› Ortaya ç›kan s›n›f mücadelesi 

burjuvazinin egemenli¤ini tehdit etmeye bafllay›nca burjuvazi bir 

korunma biçimi olarak milliyetçilik ve ›rkç›l›¤› yeni toplumun s›n›fl› yap›s›n› 

gözlerden uzaklaflt›racak ideoloji olarak savunmaya bafllad›. Böylece iflçi 

s›n›f› milleti için sömürülmeye zorland›, milletin d›fl›nda olanlar›n da daha 

çok sömürülmesi ve kötü koflullarda çal›flma ve yaflamaya zorlanmas› 

meflru hale geldi. 

Korporatizm burjuvazinin toplumsal egemenli¤ini milliyetçilik ve do¤alc›l›k 

yaklafl›m›yla en çok meflrulaflt›ran anlay›fl oldu. Korporatizm toplumu 

bir vücuda benzetir. Toplum içindeki eflitsizlikler vücudun farkl› parçalar›na 

benzetilerek do¤allaflt›r›l›r. Bu benzetmede yönetenler vücudun bafl› 

olarak do¤allaflt›r›l›r, iflçi ve köylüler de bu vücudun ayaklar› olarak do- 

¤allaflt›r›l›r. Kad›nlar da bu vücudun üreme organlar›d›r. Ayaktak›m› tan›mlamas›yla 

korporatizme uygun olarak bu s›n›flar dil içinde yerini alm›fllard›r. 

Toplumsal hiyerarflinin alt üst dizilifline de uygun bir benzetmedir. 

Kapitalist toplum bu vücut do¤allaflt›r›lmas› ile kat›lafl›r. Do¤al olan› de- 

¤ifltirmeye kalkmak yaflamla ba¤daflmaz, dolay›s›yla toplumun sonunun 

gelmesini istemeye benzer. Bu benzetme ile herkesin oldu¤u yeri kabul 

etmesi ve itiraz etmemesi istenir. Ayaklar çok yoruldu¤unda bile ortaya 

ç›kan iflle bafl haz al›r ve bu haz bütün bir bedenin duygusudur. Dolay›s›yla 

iflçi s›n›f› toplumun-milletin ayakta kalmas› için çal›flt›¤›n› bilmeli ve bunun 

hazz›n› almal›d›r. Ayr›ca bafl bir bütün olarak vücudun bu arada ayaklar›n 

iyili¤i için de çal›fl›r. Bu nedenle de ayaklar bafl›n istedi¤ini yapmak 

DEVR‹M YOLUNDA SOSYAL‹ST DEMOKRAS‹ • 15 Günlük Siyasi Gazete • Yerel Süreli Yay›n • 

Sahibi ve Yaz›iflleri Müdürü: Kurtulufl Yay›nc›l›k ad›na Yaman Y›ld›z • Adres: fiehit Muhtar Mah. Yo- 

¤urtçu Faik Sk. No:14/12 D: 2 Beyo¤lu-‹stanbul Tel: 02122549478 • Hesap no: Özgür Cafer Kalafat 

‹fl Bankas› ‹stanbul Ba¤larbafl› fiubesi 1091-0609721 • Bas›ld›¤› yer: Gün Matbaac›l›k - Telsizler 

Mevkii Beflyol Mah. Akasya Sk. No: 23-A Küçükçekmece ‹stanbul Tel: 0212 580 6380 • eposta: 

posta@sosyalistdem.net • Sosyalist Demokrasi Partisi Genel Merkezi: Meflrutiyet Cad. Meflrutiyet 

Apt. No: 42/10 Yeniflehir/Ankara Tel: 0312 433 2966 Faks: 0312 433 6966 eposta: sdp@s-dp.org 

• Adana: Tepeba¤ Mah. Cemal Gürsel Cad. Kelebek Pasaj› K: 3 Seyhan Tel: 0322 359 3302 

• Ankara: Meflrutiyet Cad. Meflrutiyet Apt. No: 42/10 Yeniflehir Tel: 0312 433 2966 Faks: 0312 433 

6966 • Bursa: A. Mescid Kah. Feraizci Sk. Erbak Apt. B. Blok No: 8/8 Heykel Osmangazi Tel: 0224 

225 0014 • Denizli: Alt›ntop Mah. Lise Cad. Ç›nar ‹fl Han› No: 7 Kat: 4 Tel: 0258 263 3441 • Eskiflehir: 

Cumhuriyet Mah. Baflkan Sk. Ziya ‹fl Han› 18/19 • Giresun: Sultan Selim Mah. Osman Fikret 

Topall› Sk. Darama Pasaj› No: 3 Tel: 0454 212 8183 • Hatay: Kocatepe Mah. 362 Sk. No: 44 

‹skenderun Tel: 0326 621 0082 • Isparta: Piri Mehmet Mah. Mürüvvet Tönge ‹fl Han› Kat: 4 No: 27 

Tel: 0246 223 8799 • ‹stanbul: Sehit Muhtar Mahallesi, Taksim Caddesi, Yogurtçu Faik Sokak, No: 

12-14, K: 2-3 Taksim Tel: 0212 254 9478 Faks: 0212 254 9479 • Esenler ‹lçe: At›flalan Cad. Emin 

Duman ‹fl Han› Kat: 3 Esenler • Gaziosmanpafla ‹lçe: Merkez Mah. Hamam Sk. No: 1/5 Gaziosmanpafla 

• Kad›köy ‹lçe: Serasker Cad. Nergis Han No: 60 D: 2 Kad›köy Tel: 0216 414 0176 • ‹zmir: 

859 Sk. Vatan ‹fl Han› No: 6 K:7/ 704 Konak Tel: 0232 445 9560 • Çi¤li ‹lçe: Belediye ‹fl Merkezi: 

Kat: 2 Daire 208 Çi¤li • Kocaeli: Kemalpafla Mah. Emek ‹flhan› Kat: 3 No: 4 ‹zmit/Kocaeli Tel: 

0262 331 2748 • Mersin: Çankaya Mah. 4725. Sk. No:16 (‹flkur Soka¤›) Mersin/‹çel Tel: 0324 237 

5906 • Mu¤la: Kurflunlu Cad. Erdem ‹fl Han› No:19 Tel: 0252 214 8845• Trabzon: Kemerkaya Mah. 

Gazipafla Cad. Saruhan ‹fl Han› No:7/1 Tel: 0533 571 7684 

www.sosyalistdem.net 

POL‹T‹KA 

3 F‹L‹Z KOÇAL‹ 

Mutlak ‹kilem 

4 YAYIN KURULU 

Türk ve Kürt Halklar›n›n Mücadele 

Birli¤i 

6 fiABAN ‹BA 

Aslolan Militarizme Karfl› Mücadeledir 

7 NURETT‹N ALDEM‹R 

2 

Devletin Çeteleri 

TÜRK‹YE 

8 KEREM ZEYT‹NL‹ 

‹lhan Selçuk’la Che, Demirel’le Deniz 

10 TAH‹R OZAN 

Buduncuklar ve Milliyetçilik 

12 CEM ÖZATALAY 

Korporatizm mi Dediniz? 

zorundad›r. Ayaklar zaten ancak bafl›n istedi¤i ifli yapabilirler. Bu nedenle 

onlar›n bafl›n hofluna gitmeyecek iflleri olamaz. Olursa bafl bunu engelleme 

hakk›na sahiptir diyerek yönetme ve ayaktak›m›n›n da uymas›n› akla 

uygun hale getirirler. 

Bir gövdede ayaklarla bafl yer de¤ifltiremez. Bu yerler sabittir de¤iflmez. 

Korporatizm toplumu gövdeye benzeterek aristokrasinin tanr›sal 

meflruiyetle yapt›¤› gibi tüm toplumsal s›n›flar› olduklar› gibi kat›laflt›r›r.. 

Hem aya¤›n bafl olmaya muktedir olmad›¤› inanc›n›, hem de bütün toplumun 

bundan zarar görece¤i inanc›n› yayar. Tüm bireyler de ait olduklar› 

zümreler, s›n›flar içinde kat›lafl›r. Böylece iktidar hep ayn› s›n›ftan kiflilerin 

elinde kal›r. 

‹flçi ve emekçilerin nas›l yaflayacaklar›na, nas›l çal›flacaklar›na da bu bafl 

olmaya hakk› olanlar›n karar verme yetkisi vard›r. Çünkü onlar bütün vücudu 

yani milleti düflünerek ayaklar›n ne ifl yapaca¤›na ve nas›l çal›flacaklar›na 

karar verirler. Tüm iflçi s›n›f› böylece kendi s›n›f›na hapis olur kal›r. 

Milliyetçilik, korporatizm iflçi s›n›f›n›n pek çok isyanla iktidar› almaya çal›flt›¤› 

bir dönemde ortaya ç›kt›. ‹flçi s›n›f›n›n devrimlerle kendisiyle beraber 

tüm s›n›flar› ortadan kald›rabilmek için verdi¤i mücadele egemen ve ayr›cal›kl› 

s›n›flar›n milliyetçili¤i ve korporatizmi keflfetmesiyle son buldu. ‹flçi 

s›n›f›n›n mücadelesi baz› taleplerinin karfl›lanmas› ile düzen içine çekildi. 

"Ayaklar›n bafllar› yönetti¤i yerde k›yamet kopar" 

Baflbakan bu sözü niçin 1 May›s söz konusu oldu¤unda etti diye bakt›- 

¤›m›zda bunun 1 May›s’›n tarihsel ortaya ç›k›fl› ve geliflmesiyle çok ilgili oldu¤unu 

görürüz. ‹flçi s›n›f› örgütleri 1889’da ‹kinci Enternasyonal’i kurdular 

ve 1 May›s 1890’da tüm dünyada 8 saatlik ifl günü için grev gösteri 

yapma karar› ald›lar. Bu kararlar›n› da her y›l yerine getiriyorlar. Yani 

1889’da, ayaklar kendi kendilerine 1 May›s’ta grev yapma, ifle gitmeme, 

iflyerinde arkadafllar›yla buluflup iflyerini terk ederek, di¤er ifllerde, fabrikalarda 

çal›flan arkadafllar›yla buluflup birleflerek gösteri yapma ve günde 

8 saat çal›flmak istediklerini dile getirme karar› ald›lar. Ve bu karar› 

1890’daki ilk 1 May›stan beri uyguluyorlar. Yani bafllar›n tüm engellemelerine, 

tüm tehditlerine, iflten at›l›p açl›kla karfl› karfl›ya kalmalar›na, tüm 

ölümlere ra¤men 1 May›s kutlan›yor. 

Korporatizm yetmemifl ki, baflbakan dinsel bir öge de ekleyerek ayaklar 

bafl olmaya kalkarsa k›yamet kopar dedi. Sonra da üretim aksar dedi. 

Bu k›yametler flimdiye kadar çok koptu. Bafllar pek çok 1 May›s’› kana 

bulayarak iflçiler için k›yamete çevirdiler. Baflbakan bizi tehdit ediyor. 

Ancak egemenler için k›yamet ancak üretim kayb›, art›-de¤er üretimine, 

sömürüye son verilmesi oluyor. Kapitalist dünyan›n son bulmas› yerine 

ezilme ve sömürünün olmad›¤› toplumsal iliflkilerin kurulmas› oluyor. K›yamet 

iflçi s›n›f›n›n, milli, ›rkç›, cinsiyetçi ayr›cal›klar› ortadan kald›rarak, bir 

dünya s›n›f› olarak birleflerek, kendi hakk›nda karar vermesi, nas›l yaflayaca¤›na 

kendinin karar vermesiyle kopacak. Tüm s›n›flar› ortadan kald›rarak, 

bir s›n›f olarak kendini de ortadan kald›rmas›yla son bulacak. 

EKONOM‹ 

14 ‹LKER T. fiAH‹NO⁄LU 

Kriz Öncü Sars›nt›larla ‹lerliyor 

16 S‹BEL ÖZBUDUN - TEMEL DEM‹RER 

Küreselleflme + Kriz = Açl›k + ‹syan 

DÜNYA 

19 ERHAN DEM‹RC‹O⁄LU 

Obama’n›n Merkezcili¤i 

22 ULAfi M. BAYRAKTARO⁄LU 

Ortado¤u Savafllar› 

EMEK 

24 AYSEL BATYAR ÖZBAY 

S›n›f m› Sendikadan, Sendika m› S›n›ftan? 

KADIN 

26 SELMA GÜNGÖR 

‹nsana Güvenebilirim 

KÜLTÜR 

28 KUB‹LAY MUTLU 

Kesintisiz Kopufl 

ÇEVRE 

30 AL‹ OSMAN ADIGÜZEL 

Nükleersiz de Mümkün Dünya 

31 YILMAZ GÜL 

Çaml›k Alan›n Peflkefl Çekilmesi 

32 EK‹N BODUR 

—SELMA GÜNGÖR 

Proleterin Proleteri

03.qxd 14/1/04 17:23 Page 3 

Politik durumda hissedilir bir de¤ifliklik oldu. 

Bir anda de¤il. Belli bir geliflme sürecinden 

geçildi. fiemdinli savc›s›n›n AKP hükümeti 

içindeki odaklar›n da kat›ld›¤› bir bask› 

sonucu tasfiyesiyle bafllayan bir süreçti bu. 

Bir süre sonra "yaflam tarzlar›n› tehlikede gören" 

yüz binlerce insan› pefline takan Ergenekoncular›n 

Cumhuriyet Mitingleriyle bafllayan "darbe 

süreci" bugünkü de¤iflikli¤i haz›rlad›. Nisan muht›ras› 

AKP’nin tüm "kabaday›ca" ç›k›fl›na karfl›n, 

k›sa sürede Baflbakan› Dolmabahçe’de Genelkurmay 

Baflkan›yla "uzlaflmaya" zorlad›. 

‹flte AKP’nin yol haritas› da bu Dolmabahçe 

gizli görüflmesinde çizildi. 

AKP’nin yol haritas› seçimlerden hemen sonra 

belli oldu. ‹lk hedefi Baflbakan aç›klad›: Diyarbak›r’›n 

zapt›... Bu hedef baz› liberal ve ayd›n çevrelerinde, 

Kürt özgürlük hareketini silahla de¤il 

de, seçimle "tasfiye" etme yöntemi olarak anlafl›ld›. 

Böylece, AB hedefine kilitlenen ve bu hedefe 

AKP ile yürüyeceklerini sanan bu çevreler, 

AKP’nin Kürt co¤rafyas›nda elde edece¤i yerel 

seçim "zaferini" peflin olarak alk›fllad›lar. 

Yapt›klar› büyük yanl›fl neydi? Onlar›n "silahs›z" 

yoldan, seçimle, demokratik yöntemlerle, bar›flç› 

bir biçimde" Kürt özgürlük hareketini tasfiye 

edece¤ini düflündükleri AKP’nin bölgede tümüyle 

karfl› devrimci bir devlet partisi, bütün karanl›k 

güçlerin ortak cephesi oldu¤unu bu çevreler 

her nedense düflünmek bile istemediler. Böylece 

AKP’ye Kürt özgürlük hareketine karfl› destek 

verenler, Kürt co¤rafyas›ndaki Ergenekoncularla 

tam bir iflbirli¤i içine girmifl oldular. 

Ama daha da önemli olan› fluydu: Dolmabahçe 

ittifak›, bir iflbölümüne dayan›yordu. AKP, bölge- 

( GÖRÜNÜM) 

mutlak ikilem 

Türkiye’nin mutlak ikilemi, 

flu ana kadar AKP’ye destek veren 

ayd›n çevrelerinde de san›r›z 

kavranmaya baflland›. 

Mutlak ikilem aç›k: 

Ya Kürt özgürlük hareketi 

ile birlikte Ergenekon’a, 

oligarflik iktidara, emperyalizme, 

sömürüye, cinsiyetçili¤e, 

çevre düflmanl›¤›na karfl›, 

ya da bütün bu say›lanlarla birlikte 

Kürt özgürlük hareketine karfl›... 

‹kilem böyle. 

F‹L‹Z KOÇAL‹ 

de her türlü tarikat mensuplar›yla, korucu afliretleriyle, 

Ergenekoncularla birlikte ve yo¤un bir 

polis bask›s›yla DTP’nin kitle temelini zay›flatacak, 

Ordu ise AKP’nin TBMM’den ç›kartaca¤› s›n›r 

ötesine müdahale karar›na dayanarak silahla 

imha yolunda yürüyecek... ‹flte AKP’ye destek 

veren liberal çevreler, bu yolla, kendi varl›k nedeni 

olan militarizmle tam bir iflbirli¤ine girmifl 

oldular. 

Sonras› herkesçe biliniyor. Yol haritas›ndaki 

ilk kilometre tafl› s›n›rötesi harekat oldu. Bu harekatla 

planlanan hiç bir hedefe ulafl›lamad›¤› 

gibi, tam bir bozgun yafland›. Bozgunun en büyük 

iflareti Newroz’un milyonlarca Kürdü alanlarda 

birlefltirmesi ve AKP’ye verilen "umutsuzluk 

oylar›n›n" h›zla asli sahibine dönmesi oldu. 

AKP-Ordu ittifak›n›n planlar› böylece suya düflmüfltü. 

Bu bozgunun etkileri sürerken, Ergenekon 

operasyonunda, bu operasyonu kökten etkisiz 

hale getiren yeni bir atak gerçekleflti: ‹lhan Selçuk 

gözalt›na al›nd› ve böylece Ergenekoncular 

ve militarist çevreler için elveriflli savunma koflullar› 

ve savunmadan sald›r›ya geçme olanaklar› 

yarat›lm›fl oldu. 

Sonuç aç›k: Yarg› darbesi süreci bafllad›... 

AKP’ye karfl› kapatma davas› aç›ld›. 

Kapatma davas›yla birlikte, politik bak›mdan 

Türkiye "hükümetsiz" bir ülkeye dönüfltü. AKP 

saflar›nda panik, "direnme ile teslimiyet" aras›nda 

bocalamalar ortaya ç›kt›. Giderek teslimiyet 

e¤ilimi güçlendi, AKP Anayasa’y› kökten de¤ifltirerek, 

parti kapatma prati¤ine son vermekten 

vazgeçti, boynunu Anayasa Mahkemesi’ne uysal 

bir flekilde uzatt› ve bunun ilk sonucu da 1 May›s’ta 

iflçi s›n›f›na, emekçilere, sendikalara yönelik 

"orant›s›z" fliddet hareketi oldu. 

Sonuç: Sonuç, flu ana kadar AKP’ye destek 

veren ayd›n çevrelerinde köklü bir de¤iflikli¤in ilk 

iflaretlerinin ortaya ç›kmas›d›r. Bir baflka deyiflle, 

Türkiye’nin mutlak ikilemi bu çevrelerce de 

san›r›z kavranmaya baflland›. Mutlak ikilem aç›k: 

Ya Kürt özgürlük hareketi ile birlikte Ergenekon’a, 

oligarflik iktidara, emperyalizme, sömürüye, 

cinsiyetçili¤e, çevre düflmanl›¤›na karfl›, ya 

da bütün bu say›lanlarla birlikte Kürt özgürlük 

hareketine karfl›... ‹kilem böyle. 

Durum flu: AKP Anayasa de¤iflikli¤i ile parti 

kapatmay› olanaks›z k›lma yolundan vazgeçmekle, 

oligarflik ve militarist güçlere teslim olmufl, li- 

3 

berallerle kurdu¤u ittifak›n zeminini ortadan kald›rm›fl, 

özgürlükçü, demokrat islami çevrelerin 

güvenini yitirmifltir. 

Bu da sosyal temeli emekçilere, omurgas› 

sosyalist hareketle, Kürt özgürlük hareketinin 

stratejik ittifak›na dayanacak olan Çat› Partisi’nin 

bugünkü yelpazesinde büyük bir genifllemeye 

neden olmufltur. 

Bu yelpazede sola do¤ru genifllemeye gelince... 

Önümüzdeki günlerde bu konudaki çabalar›n 

yaln›zca SDP ve EMEP’e kalmad›¤›, çok daha 

genifl sosyalist çevrelerin Çat› Partisi hareketi 

içinde yerlerini alaca¤› görülecektir. 1 May›s’ta, 

Taksim’e ç›kan sokaklarda, her biri "Deniz olmak" 

ç›¤l›¤› ile devletin fliddet makinelerini önlerine 

kat›p kovalayan SDP’li gençler ve partimiz, 

sosyalist solun Çat› Partisine yönelmesinde bafll›ca 

devrimci etken olarak büyük bir rol oynayacakt›r. 

Bu ikilem, daha önce de milliyetçilikten etkilenen 

sol için de çoktan beri hükmünü icra etmifltir. 

Bu çevreler, Kürt özgürlük hareketinin sosyal 

temeline, tarihine, örgütsel yap›s›n›n özelliklerine, 

bölgesel çaptaki güçler oran›nda kaplad›- 

¤› yerin s›n›fsal analizine bakmaks›z›n, konjonktürel 

ve medyatik verilere dayanarak Kürt özgürlük 

hareketine karfl› saf tutmufllard›. Bu e¤ilim bugün 

de, art›k hiçbir anlam ve önem tafl›maks›z›n 

sürüyor olabilir. Öyle olsa da bugün bu çevreler, 

Bush’un "PKK ortak düflman›m›zd›r" dedi¤i, 

Amerikan ve ‹srail haber alma merkezlerinin 

verdi¤i bilgilerle onlarca gerillan›n can verdi¤i 

bugünkü koflullarda muhtemelen bu "mutlak ikilemin" 

stratejik anlam›n› kavramaya bafllam›fl olmal›d›rlar... 

Kürt özgürlük hareketinden mesafelenerek bu 

"mutlak ikilem"den kurtulufl yok. Ya Kürt özgürlük 

hareketiyle birlikte emperyalizme ve neoliberalizme 

karfl›, ya da emperyalizmle ve neoliberalizmle 

birlikte Kürt özgürlük hareketine karfl›... 

Türkiye’nin, Ortado¤u’nun gerçekli¤i budur. 

Ve biz bu mutlak ikilemde sosyalizmin rolünü 

de mutlak hale getirmek için çal›fl›yoruz. Çat› 

Partisi bu amaca yöneliyor. Böylece, az sonra, 

mutlak ikilemi herkes flöyle okuyacak: Ya Çat› 

Partisi ile birlikte bütün halk düflman› güçlere 

karfl›, ya da halk düflmanlar›yla birlikte Çat› Partisine, 

yani sosyalizmin güçlerine, sosyalist harekete 

ve Kürt özgürlük hareketine, onlar›n müttefiki 

güçlere karfl›...

04-05.qxd 14/1/04 17:24 Page 4 

( POL‹T‹KA) 

akp’nin ‘taksim’de provokasyon’ dedi¤i 

türk ve kürt halklar›n›n 

mücadele birli¤i 

Bu terörist tutum s›radan bir öfkenin 

göstergesi de¤il, tam da "ayak 

tak›m›" s›n›f›na yönelik dizginsiz bir 

s›n›f kininin göstergesidir. Bu kin 

yaln›z Taksim ve civar›nda o gün 

bulunmufl olanlara de¤il, bu ülkede 

insanca yaflamak isteyen, do¤ru 

dürüst e¤itim görmek isteyen, 

hastas›na insanca muamele edilmesini 

isteyen, tarlas›ndaki mahsulü para 

etsin, eme¤inin karfl›l›¤›n› als›n 

isteyen, sigortal›, güvenceli bir ifl 

yaflam› isteyen, mezarda emekli 

olmamak isteyen, kendi dilini özgürce 

konuflmak, kendi kültürünü özgürce 

yaflamak isteyen, baflka bir ulus ya da 

cins taraf›ndan ezilmek istemeyen 

herkese yönelik bir kindir. 

AB uyum yasalar›, Kopenhag kriterleri, aç›lan 

paketler vb. ile kamuoyunda demokrasi 

yan›lsamas› yaratmaya çal›flan AKP’nin ikiyüzlülü¤ü, 

bu 1 May›s vesilesiyle bir kez daha 

gözler önüne serildi. Kapat›lma davas› nedeniyle 

s›kl›kla demokrasi nutuklar› atan AKP’nin 

baflkalar›n›n demokratik haklar› söz konusu oldu- 

¤unda üç maymunu oynad›¤› görüldü. Kendine oy 

veren yoksul kesimlerin sesi oldu¤unu iddia eden 

tak›yeci AKP bürokrasisinin demokratl›¤›n›n yaln›zca 

türban ile s›n›rl› oldu¤u bir kez daha ortaya ç›kt›. 

AKP tam bir devlet partisidir, CHP ve MHP ne 

kadar devlet partisi ise, bu devletin derinliklerinde 

yatan ç›kar iliflkilerinden ne kadar nemalanmakta 

ise, AKP de o kadar devlet partisidir ve derin 

devletçidir. fiemdinli olaylar›n› örtbas edifli, U¤ur 

Kaymaz davas› ve daha birçok olay AKP’nin bu ni- 

teli¤inin en belirgin göstergeleridir. Kürt halk›n›n, 

Kürt sorununun çözümüne katk› sunmak ad›na 

kendisine emanet etti¤i oylar›n karfl›l›¤›n›, s›n›r 

ötesi operasyonlar ve Newroz kutlamalar›ndaki 

katliamlar olarak verdi¤i düflünüldü¤ünde durum 

daha da netleflmektedir. 1 May›s’ta emekçilere 

yönelik tutumu ile birleflti¤inde, AKP’nin oligarflinin 

en derin dehlizlerinde kökleri bulunan bir devlet 

partisi oldu¤u aç›kça ortaya ç›kmaktad›r. 

AKP’nin Taksim’i talep ediflimizin anayasal bir suç 

oldu¤unu iddia etmesi ve 12 Eylül anayasas›na ve 

s›k›yönetim kararlar›na dayanarak Taksim yasakç›l›¤›n› 

sürdürmesi yoruma gerek b›rakmamaktad›r. 

Bu partinin politik karakteri, tam da Kürt sorununa 

ve iflçi s›n›f›n›n demokratik taleplerine yaklafl›m› 

ile netleflmektedir. 1 May›s bunu tescillemifltir. 

Geleneksel bir derin devlet partisinden bu temel 

meselelere yaklafl›mda hiçbir fark›n›n olmad›- 

¤›, bu partinin "aç›l›mlar›ndan" demokrasi ad›na 

medet umanlar taraf›ndan da aç›kça görülmelidir. 

AKP’nin kapatma davas›na verdi¤i yan›t, bir 

yandan asker-sivil bürokrasiye ne kadar s›k› bir 

devlet partisi oldu¤unu, öte yandan sermayeye 

bir bütün olarak burjuvazinin ç›karlar›n› ne kadar 

cansiperane savunaca¤›n› kan›tlama gayretkeflli¤i 

olmufltur. 

Erdo¤an ve kurmaylar›, her ne kadar önlerine 

gelen her meselede demokrasi nutuklar› at›yor olsa 

da bunlar›n politik genleri, laflar› ile eylemleri 

aras›nda da¤lar kadar mesafe yaratacak denli 

bask›nd›r. Çünkü bunlar›n genetik yap›s›, derin 

devlet politikalar›ndan beslenmektedir. Bu politikalar 

emperyalizme göbekten ba¤l› olmay› hüner 

sayan, kendi içindeki farkl›l›klara karfl› alabildi¤ine 

4 

sald›rgan davranan, Kürtlere kendi iktidarlar›n›n 

deste¤i olduklar› ölçüde tahammül gösteren, çal›flandan, 

iflçiden, emekçiden hazetmeyen bir niteli¤e 

sahiptir. Ve bu genetik yap› de¤ifltirilemez. 

Bunun böyle oldu¤u 2008 1 May›s’›nda bir kez 

daha görülmüfltür. 

Baflbakan›ndan valisine, emniyet müdürüne kadar 

hepsinin esas tedirginli¤i Taksim’e ç›kacak 

"bölücü unsurlar›n", "provokatörlerin" varl›¤›d›r. 

Bu tan›mlar basitçe devrimcilerin politik fliddet 

göstermesi biçiminde alg›lanamaz. Mesele tam 

da, Türkiye iflçi s›n›f› ile, enternasyonalist sosyalistler 

ile, bu mitinge kitlesel olarak kat›lmay› planlayan 

Kürt halk›n›n belki de uzun y›llard›r ilk defa 

ayn› alanda buluflacak olmas›d›r. Oligarklar› as›l 

dehflete düflüren, bu kesimlerin söz ve eylem birli¤i 

oluflturmalar› olmufltur. Onlar için bundan daha 

büyük ve korkutucu bir "provokasyon" yoktur. 

O nedenledir ki her a¤›zlar›n› açt›klar›nda bu "provokasyondan" 

bahsetmektedirler. Bu onlar için 

gerçek bir provokasyondur. Çünkü bu dinamik onlar› 

yenecek tek devrimci dinamiktir. Onlar›n defteri 

tam da bu kesimlerin söz ve eylem birli¤i oluflturdu¤u 

zeminde dürülecektir. Bu gerçek onlar 

taraf›ndan çok iyi bilinmektedir. 

Bu nedenle ‹stanbul’da s›k›yönetim ilan edilmifltir. 

Emniyetin elindeki gaz stoklar› bitirilmifl, devletin 

teröründen turistinden hastas›na, yafll›s›ndan 

bebesine herkes nasibini alm›flt›r. Polisin gösterdi¤i 

bu terörist tutum s›radan bir öfkenin göstergesi 

de¤il, tam da "ayak tak›m›" s›n›f›na yönelik 

dizginsiz bir s›n›f kininin göstergesidir. Bu kin yaln›z 

Taksim ve civar›nda o gün bulunmufl olanlara 

de¤il, bu ülkede insanca yaflamak isteyen, do¤ru 

dürüst e¤itim görmek isteyen, hastas›na insanca

04-05.qxd 14/1/04 17:25 Page 5 

muamele edilmesini isteyen, tarlas›ndaki mahsulü 

para etsin, eme¤inin karfl›l›¤›n› als›n isteyen, sigortal›, 

güvenceli bir ifl yaflam› isteyen, mezarda 

emekli olmamak isteyen, kendi dilini özgürce konuflmak, 

kendi kültürünü özgürce yaflamak isteyen, 

baflka bir ulus ya da cins taraf›ndan ezilmek 

istemeyen herkese yönelik bir kindir. 

fiimdi tarihe bir not düflmenin zaman›d›r: devletin 

yoksullara, ezilenlere reva gördü¤ü tonlarca 

gaz›n yaratt›¤› duman ve sis perdesi bu talepleri 

bast›ramaz. Devlet terörünün ve bu terörün uygulay›c›s› 

hükümetin coplar› bu iradeyi k›ramaz. 

Devlet terörünün örgütleyicileri, uygulay›c›lar›, bu 

terör ve korku imparatorlu¤u üzerine kendi iktidarlar›n› 

sa¤lama alanlar iyi bilmeliler ki bu terör 

en önce terörün yarat›c›lar›n› yok edecektir. 

Yoksullara, emekçilere, Kürtlere, kad›nlara, 

gençlere terör uygulayan bu kesimler, ne kadar 

vahflileflirlerse vahflileflsinler yenilecekler, örgütlü 

halk›n gücü karfl›s›nda zavall›laflacaklar ve yaln›zlaflacaklar. 

Ezilenlerin tarihsel hakl›l›klar› gazla, 

copla silahla bast›r›lamaz. Mademki Türk ve Kürt 

halklar›n›n mücadele birli¤i bunlar›n nezdinde ‘provokasyon’dur, 

devrimcilere düflen bu sömürücü, 

iflbirlikçi, kan emici egemenlere karfl› dün oldu¤u 

gibi bugün de bu "provokasyonun" örgütleyicisi ve 

uygulay›c›s› olmaya devam etmektir. 

*** 

Devletin, iflçileri Taksim’e sokmamak için sabah›n 

erken saatlerinden itibaren terör estirdi¤i ayn› 

1 May›s gününün gecesi 3,5 saat süreyle Türk 

jetleri Kandil’i bombalad›. Bombard›man, aralar›nda 

baflbakanl›k bafldan›flman› ve Türkiye’nin Irak 

özel temsilcisinin de bulundu¤u bir heyetin Ba¤dat’ta 

Irak cumhurbaflkan› ve Kürt federe yönetiminin 

baflbakan› ile görüflmesinden saatler sonra 

gerçeklefltirildi. Türkiye Zap’› zaptedememifl olman›n 

yaratt›¤› baflar›s›zl›k ortam›n›, kendi k›rm›z› 

çizgilerini kald›rarak, daha düne kadar her düzeyde 

afla¤›lamaya çal›flt›¤› Güney’deki oluflumun 

temsilcileriyle çeflitli vaadlerle iliflkilenerek aflmaya 

çal›flmaktad›r. 

Bölgede bombard›mandan iki gün önce Türk ve 

‹ran heyetleri taraf›ndan birlikte ve bir gün önce 

de ABD uçaklar› taraf›ndan keflif yap›ld›¤› haberleri 

bas›nda yeralm›flt›r. 16 Aral›k 2007’de Türkiye 

taraf›ndan, ABD, AB, ‹ran, Suriye, Irak ve Kürt federe 

yönetiminin aç›k ya da örtük, gönüllü ya da 

zoraki onay›yla bafllat›lan bombard›manlar, flimdi 

bütün bu güçlerin fiili iflbirli¤i içinde sürdürülmek 

istenmektedir. Türkiye’nin Kürt özgürlük hareketini 

bo¤mak için bölgede etkili olan bütün güçlerle 

içine girdi¤i iflbirli¤inin rengi, kamuoyuna bir diplomasi 

baflar›s› olarak sunulmaya çal›fl›lan bu tablo, 

halklar›n demokratik Ortado¤usu’nun yarat›lmas› 

önüne örülmeye çal›fl›lan duvar›n tu¤lalar›n›n rengidir. 

Baflbakan (6 May›s’ta partisinin grup toplant›s›nda) 

"1 May›s olay› ‹stanbul halk›n›n yaflam düzenini 

bozmaya yönelik at›lm›fl bir ad›md›r. Dürüst 

olanlar Kazl›çeflme’ye giderdi. Dürüst olanlar 

Ça¤layan’a giderdi. Ama dürüst davranmad›lar. 

Kamu düzenini bozmay›, kendi kaybolmufl itibarlar›n› 

kazanmak zannettiler, ama aldand›lar." der- 


ken 1 May›s’taki devlet terörünü gerekçelendirmek 

konusunda ne kadar dürüstse, "Hava ve kara 

harekatlar› esnas›nda Irak’taki merkezi ve yerel 

yönetimler ile di¤er gruplar›n olumsuz bir yaklafl›m 

içine girmemesi, bu görüflmelerin bir ürünüdür." 

diyerek hükümetinin Irak’ta yürüttü¤ü diplomasi 

çal›flmalar›n›n neye hizmet etti¤inin alt›n› çizerken 

de o kadar dürüsttür. Emekçilerin 1 May›s’› 

da, Kürt halk›n›n özgürlük mücadelesi de kamu 

düzenini bozan bir güvenlik meselesiymifl gibi 

lanse edilmekte ve AKP hükümeti oylar›n› ald›¤› 

yoksullara ve Kürtlere de¤il kendisini kapatmaya 

çal›flan güçlere, iktidar›n› paylaflmak durumunda 

oldu¤u güçlere yaranmaktan baflka bir irade sergileyememektedir. 

Önceden belirlenmifl birkaç ilde 

Newroz’u yasaklay›p halk› kurflunlatmakta, 1 

May›s’ta Taksim’i yasaklay›p emekçiyi gazlatmaktad›r. 

Çünkü oligarflinin kabusu Newroz’un 1 May›s’la, 

Kürt özgürlük hareketinin Türkiye iflçi s›n›f›yla 

buluflmas›d›r. 

*** 

AKP, iflçi s›n›f›n›n ve Kürt halk›n›n toplumsal 

muhalefeti karfl›s›nda ne kadar surat›na demokrasi 

maskesini geçirmeyi önemsemeyecek ölçüde 

bask›c› devlet partisiyse, asker-sivil devlet bürokrasisiyle 

iktidar› paylaflma kavgas›nda s›rt›n› AB’ye 

dayayabilmek için o kadar o demokrasi maskesi 

sanki surat›na yap›fl›km›fl gibi yapmak zorundad›r. 

5,5 y›ll›k hükümet dönemi boyunca tek bir ciddi 

demokratikleflme hamlesi yapmam›fl olmas›na 

karfl›n, meclisteki muhaliflerinin kendinden daha 

antidemokratik olmalar›n›n rant›n› yiye yiye, sanki 

demokratikleflme sürecinin bir öznesiymifl de baz› 

güçler elini tutuyormufl gibi yapa yapa bugünlere 

kadar gelebilmifltir. AB’nin ve AB’ci liberallerin, 

ka¤n› h›z›yla ilerledi¤i bile kuflkulu olan AB sürecini 

tümden ray›ndan ç›karmalar›ndan korktuklar› 

CHP ve MHP gibi floven milliyetçi partiler karfl›s›nda, 

kendisine "reformcu", "Müslüman demokrat" 

vb. etiketleri yap›flt›rarak destek sunduklar› AKP, 

yarg› bürokrasisinin kapatma hamlesi karfl›s›nda, 

ald›¤› %47 oya de¤il de AB sözcülerinin sunaca¤› 

deste¤e bel ba¤layarak, iktidara yap›flma hesap- 

5 

lar› yapmaktad›r. 

Son bir ay içinde, Türkiye-AB Karma Parlamento 

Komisyonu Eflbaflkan› Joost Lagendijk’ten, AB 

Komisyon Baflkan› Manuel Barroso’ya, Geniflleme 

Komiseri Olli Rehn’e kadar çeflitli sözcülerin 

Avrupa ve demokrasi ad›na AKP’ye sahip ç›karken, 

AKP d›fl›ndaki parti ve çevreleri de Avrupa 

kriterleri aç›s›ndan mahkum eden aç›klamalar› 

gündeme yans›d›. Bir yandan parlamentoda Avrupa 

reformlar›n›n taraf›nda olan tek partinin AKP 

oldu¤u, öte yandan AKP’nin kapat›lmas› durumunda 

Müslüman bir ülkede laiklikle demokrasinin 

uygulanamayaca¤›n›n ortaya ç›kaca¤› saptamalar› 

yap›l›rken, Türkiye’de bir siyasal kriz yaflanmakta 

oldu¤undan, bir yanda laikler (liberal laiklerden 

ziyade özellikle afl›r› laikler) ile (birço¤u reformcu 

post-islamc› olan) Müslüman demokratlar 

aras›nda bir yar›lmadan, öte yanda büyük kentlerin 

politik ve ifl dünyas› elitleri ile Anadolu’nun giriflimci, 

dindar orta s›n›flar› aras›nda bir toplumsal 

yar›lma oldu¤undan söz edilmektedir. 

Bu yar›lma tespitini yapan ayn› komiserin çok 

de¤il daha iki y›l önce Türkiye’de üç ana e¤ilimin, 

asker-sivil bürokrasi içinde çok güçlü olan Kemalist, 

laik e¤ilimin; AKP içinde çok güçlü olan postislamc› 

e¤ilimin; liberal elit ve liberal orta s›n›flar›n, 

bu üç e¤ilimin de AB’ye girme arzusunda oldu¤unu, 

hepsinin AB’ye girifl perspektifine sahip 

oldu¤unu ileri sürdü¤ü an›msanacak olursa, 

AB’nin as›l beklentisinin TÜS‹AD’la MÜS‹AD’›n, 

AKP’yle TSK’n›n kardefl-kardefl geçinerek düzeni 

yürütmeleri oldu¤u kendili¤inden anlafl›l›r. AB sözcüleri 

4 May›s Dolmabahçe mutabakat›n›n sürdürülebilirli¤inden 

kayg›ya kap›ld›klar› için kapatma 

davas› karfl›s›nda "Türkiye’deki demokrasiyi korumaya 

çal›flmaya" kalk›flmaktad›rlar. 

1 May›s 2008, Türkiye’de demokrasi güçleri ve 

demokrasi karfl›tlar› aras›ndaki yar›lman›n gerçek 

resmini çizdi. Bu yar›lman›n bu taraf›ndaki gerçek 

demokrasi güçlerinin önünde, flimdi Newroz’un 1 

May›s’la buluflmas›n› 1 Haziran’a tafl›yarak “Art›k 

Yeter! Kürt Sorununda Demokratik Çözüm” 

talebini yüksek sesle hayk›rmak görevi duruyor.

06.qxd 14/1/04 17:26 Page 6 

1950'de DP'nin iktidar olmas›yla bafllayan 

ve esas olarak "sivil siyasal iradeye" dayanan 

toplumsal ve siyasal sürecin 

1960 askeri darbesi ile akamete u¤ramas›ndan 

sonra ordu, yeniden devlet içinde 

özerk bir konum kazand› ve "çok partili demokrasi" 

sivil otoritenin askeri otoriteye tabi oldu- 

¤u bir "ordulu demokrasi" haline geldi. 

27 May›s döneminde flu ya da bu flekilde askeri 

müdahaleye karfl› olanlar ve ordunun sivil 

otoriteye ba¤l› kalmas›n› savunanlar, sonraki 

yap›lan bütün seçimlerde halk›n deste¤ini ald›. 

Sivil otoritenin giderek askeri otoriteye karfl› 

güç kazanmas› ve anayasan›n getirdi¤i baz› demokratik 

hak ve özgürlüklerin iflçi, köylü ve tüm 

ezilenler taraf›ndan kullan›lmaya bafllanmas›, 

yeni bir müdahaleye yol açt›. 12 Mart 

1971'deki bu müdahale de, yine halk›n oylar›yla 

iktidara gelen bir hükümete karfl› yap›ld›. 

Bu dönemde de askeri müdahaleye karfl› net 

ve cepheden tutum alanlar (bu kez solun bir 

kesimiydi) Türkiye sosyalist hareketinde bir yol 

ayr›m› yaratt› ve günümüze kadar devam eden 

devrimci bir kulvar oluflturdu. 

12 Eylül 1980'de yap›lan üçüncü askeri müdahale 

döneminde ise, devlet ve toplum iliflkileri 

yukar›dan afla¤›ya do¤ru radikal tarzda yeniden 

düzenlendi. Bu kez, askeri müdahaleye 

karfl› durabilecek ve onu geriletebilecek devrimci 

güçlerden baflka bir güç yoktu. Ancak, 

solun önemli bir kesimi flu ya da bu flekilde teslimiyetçili¤i 

seçti. Bir kesimi ise, baz› u¤rafllara 

ra¤men ortak bir mücadele gelifltirme iradesi- 


aslolan militarizme 

karfl› mücadeledir 

Ordunun devlet ve toplum 

hayat›ndaki ayr›cal›¤›, siyasete 

her zaman flu ya da bu flekilde 

müdahale hakk› veriyor. 

Türkiye’de askerlerin kontrol 

etmedi¤i hiç bir siyasal ve toplumsal 

alan yok. 12 Eylül'den sonra 

askerlerin temsil edilmedi¤i hiçbir 

kurum ve kurulufl kalmad›. 

28 fiubat ve 27 Nisan'dan sonra ise 

askerler art›k soka¤› da 

kontrol etmeye bafllad›. 

fiABAN ‹BA 

ni gösteremedi. Bu nedenle 12 Eylül çok yönlü 

ve a¤›r bir yenilgi olarak oldukça uzun sürdü. 

28 fiubat konjonktürü siyasal ‹slam'› yok etmeyi 

de¤il, onu biraz geriletmeyi, daha do¤rusu 

merkeze çekmeyi amaçlam›flt›. Milli Güvenlik 

Siyaset Belgelerinde fleriat›n Kürt sorunuyla 

birlikte "eflit ve birinci derecede iç tehdit unsuru" 

olarak görülmesi, devletin her iki harekete 

karfl› benzer tutum ald›¤› anlam›na gelmemifltir. 

27 Nisan müdahalesiyle de benzer bir fley 

yap›ld›; Bu kez Cumhurbaflkanl›¤› seçimi bahane 

edilerek toplum laik ve anti-laik bir saflaflmaya 

itildi ve böylelikle askeri vesayet ve militarizm 

bir kez daha ülkenin gelece¤ini bloke eti. 

Ordunun devlet ve toplum hayat›ndaki ayr›cal›¤›, 

siyasete her zaman flu ya da bu flekilde 

müdahale hakk› veriyor. Türkiye’de askerlerin 

kontrol etmedi¤i hiç bir siyasal ve toplumsal 

alan yok. 12 Eylül'den sonra askerlerin temsil 

edilmedi¤i hiçbir kurum ve kurulufl kalmad›. 28 

fiubat ve 27 Nisan'dan sonra ise askerler art›k 

soka¤› da kontrol etmeye bafllad›. 

27 Nisan'dan bu yana Psikolojik Harp'in tipik 

uygulamalar› olan Ergenekon ve Jitem eylemleri, 

Cumhuriyet mitingleri, DTP’ye ve halk›n oylar›yla 

iktidara gelen AKP'ye karfl› aç›lan kapatma 

davalar› ile devlet ve toplum hayat›nda laik 

ve anti-laik saflaflmalar dayat›lm›flt›r. Böylelikle 

bir kez daha, oligarflik devletin askeri ve sivil 

bürokratik eliti "toplumun özgürleflmesi ve siyasetin 

toplumsallaflmas›n›n" önüne bir duvar gibi 

dikilmeye bafllam›flt›r. 

Genelkurmay Baflkan› ya da bir Kuvvet Komutan› 

akl›na esti¤i anda siyasi konuflmalar yapabiliyor. 

Hükümeti, siyasal partileri ve çeflitli 

toplumsal kesimleri istedi¤i gibi elefltiriyor veya 

tehdit edebiliyor. Çünkü ordunun devlet ve toplum 

hayat›ndaki ayr›cal›¤›, siyasete her zaman 

flu ya da bu flekilde müdahale hakk› veriyor. 

Devlet ve toplum hayat›nda denetleyici bir 

fonksiyon üstlenen ordu, bir siyasal odak gibi 

davran›yor. Düzen partileri ise, her seferinde 

tank paletleriyle biraz daha pekifltirilmifl olan 

siyasal/toplumsal zeminde bir "emanetçi" ve 

"vesayetçi" gibi siyaset yap›yor. 

Radikal bir de¤iflimden/dönüflümden yana 

olmayan ve AB standartlar›na göre düflük yo- 

6 

¤unluklu bir "demokrasiye" r›za gösteren düzen 

partileri "askeri otoritenin sivil otoriteye tabi olmas›" 

evrensel ilkesini bile görmezden geliyor. 

K›sacas›, ordu, devlet ve siyaset iliflkilerinin belirledi¤i 

bir askeri vesayet ve icazet sürüyor. 

Türkiye'de tarihten gelen çok güçlü bir devlet 

ve devlete kul olma gelene¤i var. Halen oligarflik 

devleti güçlü k›lan, "derin devlete" kap› aralayan 

bu "kap›kulu" gelene¤idir. S›n›f ç›karlar›n› 

devletle bütünlefltirerek devletten daha devletçi 

bir görünüm sergileyen bu askeri ve sivil bürokrasi 

gelene¤i, oligarflik devletin de bürokratik 

ve militer yap›s›n› belirlemektedir. 

Türkiye'nin son 50 y›l›n› ordu-devlet-siyaset 

iliflkileri bak›m›ndan ele almak gerekirse, yaflan›lan 

sürecin karakterini de belirleyen bir olgu 

hala bilince ç›kar›lam›yor. Yani, bu süreçte 

devlet içinde özerk bir kurum haline gelen ordunun, 

"askeri politik merkez" ve bir "siyasal 

odak" olarak, bir baflka ifade ile "silahl› kuvvetler 

partisi" gibi davranmas›n›n teorik-siyasal 

çözümlemesi yap›lam›yor. Dolay›s›yla da tutarl› 

bir anti-militarist perspektife sahip olunam›yor. 

Mevcut anayasa, yasa ve bürokratik geleneklerden 

kaynaklanan ordunun devlet ve toplum 

hayat›ndaki ayr›cal›klar›, bu kuruma, her zaman 

flu ya da bu flekilde siyasete müdahale 

hakk› veriyor. Merkez sa¤dan merkez sola kadar 

bütün düzen partilerinin oluflturdu¤u politikalar, 

egemen ulus ve devlet flovenizminden 

kaynaklanan geleneksel "laik ve milliyetçi" Türk 

siyaset tarz›n›n s›n›rlar›n› aflam›yor. 

Sol ve sosyalist partilerin büyük ço¤unlu¤u 

da, bu tarihsel olgudan etkilenerek tutarl› bir 

anti-flovenist ve anti-militarist mücadele anlay›fl›na 

sahip olam›yor. 

Militarizmin devlet ve siyaset sistemindeki 

ola¤anüstü etkisi, ülkenin gelece¤inin ve demokratikleflmesinin 

önündeki en büyük engeli 

oluflturuyor. Dolay›s›yla militarizme karfl› mücadele 

bar›fl ve demokrasi mücadelesinin kilit 

sorunlar›ndan biri olmaya devam ediyor. 

Sonuç olarak, ordunun devlet içindeki özerkli¤ine 

son verilmesi ve tüm toplumsal ayr›cal›klar›n›n 

ortadan kald›r›lmas› için devrimci ve demokratik 

güçlerin mücadele birli¤i oluflturulmas› 

bir kez daha kendini dayatmaktad›r.

07.qxd 14/1/04 17:29 Page 7 

Cumhuriyet tarihi boyunca siyasi iktidara ve 

sisteme muhalif olanlar çeflitli bask› ve sindirme 

yöntemleriyle karfl›laflt›lar. Bask› ve sindirme 

yöntemlerinin en etkili olan› öldürmedir. 

Öldürmeyle öldürülen kiflinin de¤il yaflayan muhaliflerin 

sindirilmesi amaçlanm›flt›r her dönemde. 

Her öldürme olay› toplumsal bir yara açt›. Toplumsal 

yaralar zamanla kabuk ba¤lamaya bafllasa 

da yeni öldürmelerle toplumsal yaralar kanat›ld›. 

Aç›lan yaralara Cumhuriyet tarihi boyunca her dönem 

yenileri eklendi. Devlet bu yaralar› saracak radikal 

bir de¤iflime u¤rat›lamad›. Tam tersine, yap›lan 

askeri darbelerle, yasal ve fiili düzenlemelerle 

devlet yeni toplumsal yaralar›n aç›lma olanaklar›n› 

ço¤altt›. Bu olanaklar› da kulland› ve kulland›rd›. 

Dünyan›n neresinde olursa olsun, bir devlet faili 

belli veya faili meçhul öldürme olaylar›n› ciddiyetle 

araflt›rm›yorsa; mahkemeler zanl›lar› lay›k›yla yarg›lay›p 

cezaland›rm›yorsa; bununla da kalmay›p failleri 

koruyup kolluyorsa o devlet zan alt›ndad›r. Türkiye 

Cumhuriyeti de iflte tam da bu türden tutumlar›ndan 

dolay› zan alt›ndad›r. Zan alt›nda terimi bile 

oldukça yetersizdir. 

Dünyan›n hiçbir yerinde sicili bu denli bozuk bir 

devlet aklanamaz. Böyle bir devlet kendini aklamak 

istiyorsa suçlar›n› itiraf eder ve yurttafllar›ndan 

özür diler. Kapat›lm›fl tüm öldürme-katliam dosyalar›n› 

yeniden açar. ‹nsanl›¤a karfl› ifllenmifl olan 

tüm suçlar›n zanl›lar›n› aç›¤a ç›kar›r ve kamu vicdan›n› 

rahatlatacak cezalara çarpt›r›r. 

Mümkün müdür böyle bir fley! Asla. Kapitalizm 

koflullar›nda hiçbir devlet kendini ele verecek; varolufl 

nedenini alenen deflifre edecek bir uygulama 

içinde olmaz. Bunun anlam› hiçbir fley yapmaz de- 

¤ildir. S›k›flt›¤› durumlarda bir fleyler yapmak zorunda 

kal›r elbette. Bugünlerde oldu¤u gibi. 

Ergenekon soruflturmas› kapsam›ndaki geliflmeler 

devletin zorunda kal›fl halinin göstergesidir. 


devletin çeteleri 

Bin operasyon, Susurluk, 

fiemdinli, Yüksekova, Ergenekon, 

Vatansever Kuvvetler, Kuva-i Milliye, 

Sauna, Atabeyler, Söylemezler… 

çetelerinin tüm eylemleri ve 

san›klar› aç›¤a ç›kart›lmal›d›r. 

Mit, Jitem, özel kuvvetler… 

olarak bilinen ve do¤rudan 

devlet kurumu olan örgütlerin 

rol ald›¤› toplumsal olaylar, 

cinayetler s›r olmaktan 

ç›kar›lmal›d›r. Sorumlular 

cezaland›r›lmal›d›r. 

NURETT‹N ALDEM‹R 

AKP sadece deflifre olmufl san›klarla s›n›rl› kalacak 

bir soruflturma içindedir. Sürecin sonunda san›klardan 

bir k›sm› en alt süreli hapis cezalar›na çarpt›r›larak 

dava dosyas› kapat›lacak; di¤erleri de aklanacakt›r. 

Bilinmelidir ki bu sürecin sonunda devlet 

kendini asla aklam›fl olmayacak; tam tersine zanl› 

ve asli suçlu halini pekifltirmifl olacakt›r. 

Günümüzde öldürme-katliam sorumlular› çete 

olarak terminolojiye girdi. Gerçekten onlar sözcü- 

¤ün ifade edebildi¤i kadar çete olsalard› bu kadar 

cesur ve güçlü olamazlard›. Çete diye tarif edilen 

örgütlenmelerin bürokrasiyle, sistemin politik aktörleriyle, 

orduyla derin ve güçlü ba¤lant›lar› var. 

Öyle olmasayd› Susurlukçularla ilgili iddialara "fasa 

fiso / kurflun atan da yiyen de flereflidir" diyen 

baflbakanlar; "Yüksekova, fiemdinli" failleri için "iyi 

çocuklar" diyen genelkurmay baflkanlar› olabilir miydi? 

AKP, Ergenekon soruflturmas›yla devlet içindeki 

pozisyonunu güçlendirmeyi; devlet erkinde daha 

fazla söz sahibi olmay›; pastadan daha büyük pay 

almay› hedefliyor. Ayn› zamanda Ergenekon sürecini 

kapatma davas›na karfl› ve bozulan imaj›n› düzeltmek 

için de kullan›yor. 

Halk›n kand›r›lmas›na, sessiz kalmamak gerekir. 

Gerçekten bu ülkede çetelerin kökü kurutulacaksa 

bunun birbirini besleyen iki yolu var. Birincisi çeteleri 

yaratan devlet gelene¤inin gözden geçirilmesi 

ve Kürt sorununun bar›flç› yöntemlerle çözümüyle 

bafllayan h›zl› bir demokratikleflmedir. ‹kincisi ise 

Cumhuriyet tarihi boyunca failleri aç›¤a ç›kar›lmam›fl, 

cezaland›r›lmam›fl tüm dosyalar› yeniden açmak 

ve gere¤ini yapmakt›r. 

12 Mart dönemindeki iflkence, katliam ve idamlar›n; 

1977 1 May›s katliam›n›n; 1978 Kahramanmarafl 

katliam›n›n; 8 Ekim 1978 günü gerçeklefltirilen 

Bahçelievler katliam›n›n; 1980’in May›s- 

Temmuz aylar›nda gerçeklefltirilen Çorum katliamlar›n›n; 

12 Eylül iflkence, katliam ve idamlar›n›n; 

1995 ‹stanbul Gazi katliam›n›n… dosyalar› yeniden 

7 

aç›lmal›d›r. 

Bin operasyon, Susurluk, fiemdinli, Yüksekova, 

Ergenekon, Vatansever Kuvvetler, Kuva-i Milliye, 

Sauna, Atabeyler, Söylemezler… çetelerinin tüm 

eylemleri ve san›klar› aç›¤a ç›kart›lmal›d›r. Mit, Jitem, 

özel kuvvetler… olarak bilinen ve do¤rudan 

devlet kurumu olan örgütlerin rol ald›¤› toplumsal 

olaylar, cinayetler s›r olmaktan ç›kar›lmal›d›r. Sorumlular 

cezaland›r›lmal›d›r. 

Asl›nda biz tüm katliamlar›n, cinayetlerin, idamlar›n, 

iflkencelerin sorumlular›n› tan›yoruz. Onlar›n 

hepsinin de¤iflmez ortak özellikleri var: 

Onlar toz kondurmad›klar› devletin yasalar›n› istedikleri 

zaman çi¤nerler. Kendi uygulamalar› için yasa 

tan›mazlar. Eylemleri için tüm araç ve yöntemler 

onlar için mubaht›r. 

Kürt, alevi, sosyalist, kad›n, iflçi düflman›d›rlar. 

‹deolojik alt yap›lar› ›rkç› faflist ideolojidir. Genellikle 

kendilerini "ülkücü" olarak tan›mlarlar. Soyut bir 

ABD düflman› görüntüsü verirler ama gerçekte iflbirlikçidirler. 

Ço¤unlukla ABD istihbarat servisleriyle 

çal›fl›rlar. 

Topluma fl›r›nga ettikleri korkudan ve kandan 

beslenirler. Devletin ve ülkenin bölünmez bütünlü- 

¤ünü koruma söylemi suçlar›n› örten en büyük örtüdür. 

Vatan, millet, Sakarya, çak›l tafl› edebiyat› ile 

icraatlar›n› süslerler. "Türkiye sizinle gurur duyuyor" 

slogan›yla karfl›lan›rlar. Her icraatlar›nda özel 

ç›kar sa¤larlar. 

Devlete, kolluk kuvvetlerine, hukukun üstünlü¤üne 

mutlak güvenirler. Devletin her kademesinde, 

her örgütünde görev alabilirler. Devlet s›rlar› bunlara 

emanettir. Bir gün s›rra kadem bas›p kendilerini 

ve suçlar›n› unutturacaklar›n› san›rlar. 

Onlara göre Türkiye Cumhuriyeti demokratik hukuk 

devletidir. Buna ra¤men ne kerametse demokrasiden 

korkarlar. Her demokratik geliflmeyi devleti 

tehdit eden bir ad›m olarak görürler. Nihayetinde 

"onlar engerekler ve ç›yanlard›r; ekme¤imize ve afl›m›za 

el koyanlard›r." Tan›yoruz onlar›.

08-09.qxd 14/1/04 17:30 Page 8 

ilhan selçuk’la che 

( TÜRK‹YE) 

demirel’le deniz gezmifl 

Belki de Che ve Deniz, bu say›lara 

ve barkodlara, "üretimde verimlilik" 

ve "biliflim" ça¤lar›na, bankac›lara 

ve reklamc›lara, televizyonculara 

ve "flükürcülere" daha fazla 

katlanamad›lar. Che, bir dönem 

uzak akraba bile de¤il, sadece h›s›m 

say›ld›¤› ‹lhan Selçukgiller’in flimdiki 

halini tahmin etti¤inden belki de 83’e 

kadar yaflama ihtimalini reddetti. 

Kim bilir Deniz Gezmifl, belki kendisini 

idama götüren olaylar dizisiyle, 

sadece ve sadece Demirel’in bugüne 

kadar gün yüzüne bile ç›kmayan 

ahlaks›z teklifine gizli bir yan›t vermifl 

oldu. 

KEREM ZEYT‹NL‹ 

Süleyman Demirel 84 yafl›nda; ‹lhan Selçuk’un 

yafl›n›, en az›ndan bu sene boyunca 

art›k unutmam›z mümkün de¤il: 83. 

Süleyman Demirel, Deniz Gezmifl’in idam 

hükmüne baflbakan olarak mührünü bast›¤›nda 

THKO lideri 24 yafl›ndayd›. Binbafl› Ernesto Che 

Guevera ise katledildi¤inde 39 yafl›ndayd›. 

Cezaevinde y›llar›n› geçirmifl bir yoldafl›m›z, hayallerinin 

hep Che’den geç kalmamak ve 39’u geçmemek 

oldu¤unu anlatm›flt›. Kendi deyimleriyle, 

"oportünizm yafl›n›" birkaç y›l geçmifl olman›n s›k›nt›s› 

anlatm›flt› bana. Onlar›n gelene¤i, devrimcilerin 

çabuk yetiflti¤i ve çabuk düfltü¤ü bir iklimde 

yeflillenmiflti. 

Dört kiflinin yafllar›yla ilgili bu ansiklopedik bilgileri 

verme ihtiyac›n› neden hissetti¤imi aç›klayay›m: 

Bu hafta içinde adlar› yan yana geldi. Sand›¤›n›z›n 

aksine, Demirel’le ‹lhan Selçuk’un ve Deniz’le 

Che’nin adlar› de¤il. Böyle olmas› do¤ald› ve muhtemelen 

bu durum, yaz› konusu olamazd›. Demi- 

rel’le Deniz’in, ‹lhan Selçuk’la Che’nin adlar› birlikte 

an›ld›. 

K›saca hat›rlarsak, Deniz Gezmifl’in abisi, baflbakanl›ktan 

gelen iki devlet görevlisinin aileye, Deniz’in 

bu iflleri b›rakmas› karfl›l›¤›nda istedi¤i bir bat›l› 

ülkede e¤itimiyle ilgili tüm masraflar›n karfl›lanaca¤› 

teklifinde bulunduklar›n›, Baflbakan Demirel’in 

bu konuda hemen ve kesin bir yan›t istedi¤ini 

söylediklerini aç›klad›. 

Cumhuriyet gazetesinin ulusal solcu yazar› Ümit 

Zileli ise, kat›ld›¤› bir televizyon program›nda ‹lhan 

Selçuk’un gözalt›s›n›n kendisine, Che’nin cesedi 

bafl›nda infazc› subaylar› gösteren foto¤raf› an›msatt›¤›n› 

söyledi. 

Amerikan Merkezi Haberalma Teflkilat› (CIA), 

Latin Amerika’da ikinci bir Küba’y› kald›ramayaca- 

¤›n› bildi¤i için, sadece bu k›tada de¤il, dünyan›n 

neresinde olursa olsun Che’nin izini sürmek için 

özel bir ekip kurmufltu. Che’nin katlinde bu ekibin 

önemli pay› vard›. Cumhuriyet yazar› Ümit Zileli, 

yukar›daki benzetmeyi yapt›ktan birkaç gün sonra 

‹lhan Selçuk hastaland› ve tedavisi için Amerikan 

Hastanesi’ne yat›r›ld›. 

Demirel’in Deniz’in devrimcili¤ini bursla sat›n almaya 

kalkm›fl olmas› ve 1986’da Dersim’de yapt›¤› 

yedek subayl›¤›n an›lar›n›, Vur Emri ad›yla kitaplaflt›r›rken, 

"Topun, tüfe¤in, hatta askerli¤in olmad›¤› 

bir dünya özlemiyle…" cümlesini kurduktan 

sonra, flimdilerde Dersim’i yakan ordudan medet 

umar, onu savunur hale gelen Ümit Zileli’nin ‹lhan 

Selçuk’u Che’ye benzetmesi bir istihza gibi geldi 

bana. 

Bükemedi¤imiz eli öpmemiz gerekti¤inin ö¤retildi¤i 

bir geleneksel kahramanl›k kültüründen, sat›n 

alamad›¤›m›z devrimciyi asmam›z gerekti¤i bir 

dünyaya gelmifl olmam›z›n istihzas› m›d›r bu? 

Max Weber, kapitalizmin tüccarlar›n muhasebe 

8 

defterlerinin yayg›nlaflmas›yla birlikte, girdilerle 

ç›kt›lar›n rasyonel hesab›ndan do¤du¤unu söylemiflti. 

Pozitivist analiz yöntemi yanl›flt› ama, "kapitalizmin 

ruhunu" olgusal düzeyde iyi analiz etmiflti. 

Kapitalizmin ruhu yükselirken, ortaya ç›kard›¤› 

insan y›k›nt›lar›na yak›lan a¤›t, zaman zaman romantizmin, 

modernitenin rasyonellefltirme ve say›sallaflt›rma 

e¤ilimine karfl› ç›¤l›¤›na da dönüflüyordu. 

"Alt›n Ça¤’a", "Asr-› Saadet’e", "günahs›z ilk 

insana", "ilkel komünal topluma", "anaerkilli¤e" ve 

"günahs›z çocuklu¤a" duyulan özlem, romantizmin 

oldu¤u kadar politikan›n da konusu oldu. Geçmiflte 

de, flimdilerde de… 

Onun için liberal pozitivizm, Che’nin "gerçekçi 

olun, imkans›z› isteyin" slogan›nda hep iflah olmaz 

bir romanti¤in çocuklu¤unu gördü. Devrimcinin 

sadece politik olarak de¤il, duygusal olarak da 

"ak›l d›fl›l›¤›n›n" en rasyonel politika oldu¤unu anlayamayanlar, 

kendini feda edenin arkas›nda hep 

haflhafl›n etkisini varsayd›lar. Bu yüzden, Haflhaflinler’den 

korkan bir Ortaça¤ efsanesine, 21. yüzy›lda 

sadece bat›l›lar› de¤il, bizim insan›m›z› bile 

paçavra romanlarla inand›rmaya çal›flt›lar. Geçmiflte 

de, flimdilerde de… 

Bir de flöyle tahayyül etmeye çal›flal›m… Belki 

de Che ve Deniz, bu say›lara ve barkodlara, "üretimde 

verimlilik" ve "biliflim" ça¤lar›na, bankac›lara 

ve reklamc›lara, televizyonculara ve "flükürcülere" 

daha fazla katlanamad›lar. Che, bir dönem uzak 

akraba bile de¤il, sadece h›s›m say›ld›¤› ‹lhan Selçukgiller’in 

flimdiki halini tahmin etti¤inden belki de 

83’e kadar yaflama ihtimalini reddetti. Kim bilir 

Deniz Gezmifl, belki kendisini idama götüren olaylar 

dizisiyle, sadece ve sadece Demirel’in bugüne 

kadar gün yüzüne bile ç›kmayan ahlaks›z teklifine 

gizli bir yan›t vermifl oldu. Sadece ikisi aras›ndaki 

bir hesaplaflma… Bunu aç›klama ve aksini sözle

08-09.qxd 14/1/04 17:31 Page 9 

kan›tlama gere¤i bile duymadan. Deniz’in "Mare 

nostrum" olmas› için kendisinden baflka kan›ta m› 

ihtiyac› vard›? 

Bir de olaya Demirel’in aç›s›ndan bakal›m. Deniz’le 

istedi¤i al›flverifli yapamad›. Bir tacir, bir bezirgan 

için ne büyük bir ac›. Öyle bir ac› ki, bu "ticari 

baflar›s›zl›k" yüzlerce y›l sonra bile hat›rlanacak. 

Demirel ad› kesinlikle kaybolduktan çok sonra 

bile. Ve belki bir gün, Demirel ad› hat›rlanmak 

zorunda kal›n›rsa, yaln›zca bu olaydan ötürü olacak. 

O zamana kadar, Demirel’in "krall›¤›n›" yapt›- 

¤› tüm barajlar y›k›lm›fl, ad› tüm caddelerden silinmifl, 

sadece bir ansiklopedik dipnota dönüflmüfl 

olacak… 

Peki nas›l böyle oluyor, sihir nerede?.. Sihir, varsa 

e¤er, olanla olmas› gereken aras›ndaki bir yerde… 

Demirel ve ‹lhan Selçuk gibiler, geçmiflimizin 

tüm a¤›rl›¤›n› bugüne çökertip, yar›n›m›z›n olmad›- 

¤› korkusunu diri tutmaya çal›fl›rken; Che ve Deniz 

gibiler, dünün daha "yumuflak" ve daha adil dünyas›ndan 

gelen iç çekiflleriyle, bugün h›zl› koflup, yar›na 

güçlü duygularla iflaret ediyorlar. Düzenin 

kendisini hissettirmesi için, a¤›r, hantal, soluk 

renkli ve yafll› olmas› gerekiyor. Düzen gücünü buralardan 

al›yor. Devrimin ise, bu s›fatl› düzenin 

karfl›s›na havai, hercai, hayalci, romantik, acemi, 

genç, ama ç›r›lç›plak gerçek olarak ç›kmas› gerekiyor. 

Gücünü buralardan al›yor. Onun için devrimciler 

az yaflay›p genç ölüyor ve yak›fl›kl› hat›rlan›yor; 

düzenin sahipleriyse çok yaflay›p çirkinlefliyor. 

Her gün gazete ve televizyonlarda yemeklerimizi 

kimya laboratuvar›nda yememiz, nefesimizi klimadan 

almam›z, ampul alt›nda günefllenmemizin gerekti¤ini 

anlatan bir dünyada çok da fazla kalmamay› 

istemek acaba "insan›n her zaman rasyonel 

hareket etti¤ine" dair söylenen büyük yalana ayk›r› 

bir hareket mi oluyor? 

Uruguayl› yazar Eduardo Galeano, Latin Amerikal› 

Makiritare K›z›lderililerinin yarat›l›fl efsanesini 

flöyle kayda geçirmiflti: "Kad›n ile erkek düfllerinde 

( TÜRK‹YE) 

tanr›n›n kendilerini düflünde gördü¤ünü gördüler. 

Sigara duman› bulutunun içinde düfl gören tanr› 

flark› söyleyip marakaslar›n› flak›rdat›yor, kendini 

mutlu, ama kuflku ve gizemden allak bullak hissediyordu. 

Makiritare k›z›lderilileri, tanr›n›n düflünde yemek 

görürse bereket ve yemek verdi¤ini bilirler. Tanr› 

yaflam düflü görürse, do¤ar ve do¤urur. Tanr›n›n 

düflünü gören kad›n ile erkek düfllerinde büyük, 

parlak bir yumurtan›n içindeydiler; flark› söylüyor, 

dans ediyor, do¤mak iste¤iyle ç›lg›na döndüklerinden 

olay ç›kar›yorlard›. Tanr›n›n düflünde mutluluk 

ve kuflku, gizemden daha güçlüydü. Tanr› böylece 

düfl görürken, bir flark›yla yaratt› onlar›: ‘Bu yumurtay› 

k›r›yorum, kad›n do¤uyor ve erkek do¤uyor. 

Ve birlikte yaflay›p ölecekler. Ama gene do¤acaklar. 

Do¤acaklar, gene ölecekler, gene do¤acaklar. 

Hiç bir zaman do¤malar›n›n sonu gelmeyecek, 

çünkü ölüm bir yaland›r." 

Yine Latin Amerika’da, ama bu sefer yak›n bir 

ça¤da bir duvarda flu yaz› da okunmufltu: "Yeniden 

do¤aca¤›z; yaflam›m›za mal olsa bile…" 

Devrimcilerin ölüm ve do¤umlar› da bunlara 

benziyor. Onun için devrimcilerin doktorlar›, ilaç 

çantalar›n› yoldafllar› için bile çat›flman›n ortas›nda 

b›rakmaktan korkmazken; düzenin sahipleri onlarca 

koruma polisi ve doktor olmadan bahçeye 

bile ç›kam›yorlar. 

Devrimin gücünü anlayamayan düzen, her seferinde 

korkuyla terazisini ç›kart›p ölçüyor ve kendisinin 

a¤›r gelmesiyle rahatlad›¤›n› san›yor. Ama k›sa 

süre sonra, yeniden ayn› terazi kefelerini ortaya 

koymak durumunda kal›yor. Bilemedi¤i, dirhemlerde 

de¤il, terazide hata oldu¤u… 

Yukar›da and›¤›m›z istihzay› flöyle de söylemek 

olas›d›r: Süleyman Demirel, Deniz’i ast› ve y›llarca 

Che’ye inananlar›n kanlar›n› içerek semirdi; ‹lhan 

Selçuk dün Demirel’le yan yana geldi, Deniz’i as›p 

kendisine de iflkence yapanlar› affetti ve bugün 

"yard›ma ça¤›rd›¤›" generaller, da¤larda ve flehir- 

9 

lerde hala Che’yle Deniz’in yoldafllar›n› vurmaya 

devam ediyorlar. 

Ama gelin görün ki, Deniz’in hayaleti Demirel’i 

bir kez daha eziyor; ‹lhan Selçuk’un imdad›na Che 

yetifltirilmeye çal›fl›l›yor. Ama olmaz art›k, geç kal›nd›… 

Che, bakanl›k koltu¤undan sonra, dünya liderleriyle 

saraylarda ve büyük toplant› salonlar›ndaki 

görüflmelerden sonra, Bolivya’n›n yaln›z bir orman›nda 

flöyle seslendi¤i andan beridir olmaz art›k: 

"E¤er biz, dünyan›n bu küçük bir noktas›nda, verebilece¤imiz 

az fleyi: yaflam›m›z›, özverimizi sundu- 

¤umuz bu mücadeleyi örgütledi¤imiz ve görevimizi 

baflarmak için çal›flt›¤›m›z yerde, kan›m›z›n sulad›¤› 

ve art›k bizim olan bir dünyada e¤er bir gün 

son nefesimizi vermek durumunda kal›rsak, o zaman, 

eylemlerimizin etki alan›n› iyi ölçüp biçti¤imiz 

ve kendimizi büyük proleter ordunun bir unsuru olmaktan 

daha fazla birfley saymad›¤›m›z, ama Küba 

Devrimi'nden ve onun büyük kumandan›n›n, 

dünyan›n bu parças›na karfl› gösterdi¤i tutumdan 

ç›kan büyük dersten onur duydu¤umuz bilinmelidir: 

'‹nsanl›¤›n kaderi tehlikedeyse, bir insan›n ya 

da bir halk›n maruz kald›¤› tehlikeler ya da özveriler 

ne ifade eder ki." 

Bolivya’dan bu seslenifl, ‹lhan Selçuk’un 70 metrekarelik 

evine dahi s›¤maz. O evin, Zekeriyaköy’de 

ya da Bo¤az’da bir 2. Cumhuriyetçi rezidans 

olmamas› Cumhuriyet’in "sahibini" kurtarmaz… 

Deniz’e dönersek, romantizmin efsunu, efsaneden, 

gizemden, destandan da do¤uyorsa e¤er, 

sadece güldü¤ünü hayal etti¤imiz o burs teklifini 

reddetti¤i için bile Deniz olunmal›… Olamay›z 

ama, "Kabe yolunda kar›nca olmak" da fena de- 

¤il… 

"O çocuklar, o yapraklar, o flarabi eflkiyalar / 

onlar da olmasalar benim gayr› kimim var…" 

Romantik bir yaz› gibi mi geldi? Ben de öyle hissettim 

ama, belki biraz da politiktir?...

10-11.qxd 14/1/04 17:33 Page 10 

buduncuklar ve 

milliyetçilik 

Bir zamanlar MHP içerisinde 

örgütlenen ancak daha sonralar› 

Türk-islam sentezine uygun davran›fl 

kal›b› oluflturmakta zorlanan 

ve MHP’nin imaj›na zarar verdi¤i 

düflünülerek uzaklaflt›r›ld›¤› 

söylenen faflist e¤ilimlerden 

bir tanesi de ‹zmir’de 

Buduncular Derne¤i olarak karfl›m›za 

ç›karak aç›k faflist (irrasyonel) 

söylemi ile taraftar bulmaya, 

örgütlenmeye çal›flarak, örgütledi¤i 

güruh ile tüm farkl› kimliklere 

sald›r›ya geçmeyi hedeflemifltir. 

TAH‹R OZAN 

“ 

Bu geliflmeler karfl›s›nda biz de Türkçü, 

Milliyetçi, Atatürkçü ve Türk devletinin üniter 

yap›s›n› savunan kifliler olarak bu konuda 

bir devletin tam ba¤›ms›z egemen 

olabilmesi için bir toprak parças›n›n olmas› laz›m, 

ba¤›ms›z ve bayra¤›n›n olmas› laz›m. Bunlar 

yan›nda en önemli unsur bir nüfusun olmas› 

laz›m. Buna da uzmanlar demografik yap› diyorlar. 

Atatürk Cumhuriyeti kurdu¤u zaman Türk 

milletinin bu demografik yap›s›n› korumak için iskan 

politikalar› yapm›fl, kanunlar ç›kartm›flt›r. 

Güneydo¤u'daki Kürt isyanlar›n› çok sert bir flekilde 

bast›rd›ktan sonra üniter yap›y› rahats›z etmeyecek 

flekilde Kürt vatandafllar› Anadoluya ve 

bat›ya do¤ru serpifltirmifltir veya göç ettirilmifltir. 

Üniter yap›y› koruyabilmek için Atatürk döneminde 

bunlar yap›lm›flt›. Bütün bu anlatt›¤›m gerekçeler 

yan›nda Türkiye'de üniter devleti ve milleti 

temsil eden Türk milletinin ister üst kimlik 

aç›s›ndan kendisini Türk olarak kabul etsin, is- 

( TÜRK‹YE) 

terse soy millet olarak Türk olarak kabul etsin, 

isterse ne mutlu Türküm diyerek kendisini ifade 

etsin Türkiye'de ço¤unluk vard›r. Bu ço¤unlu¤un 

az›nl›k durumuna düflmemesi için ben Türk'üm 

diyenlere karfl› aleni olarak Türk milleti vatandafllar› 

aras›nda kendisini Kürt milleti olarak ifade 

eden ve hatta çocuklara da bakamad›klar›n›, 

takip edemediklerini, e¤itimsiz b›rakt›klar› alenen 

belli olan bir grup vatandafl›m›z›n da dengeli 

bir nüfus art›fl›yla Kürt nüfusun art›fl›n›n durdurulmas›n› 

devlete bir öneri olarak sunduk.’’ 

Yukar›daki sat›rlar Alman faflizminin 1930’lu 

y›llarda Yahudilere karfl› yürüttükleri kampanyalar›n 

gerekçeleri ile ne kadar da uyum içerisindedir. 

Bugün Alman faflizmi tarihin tozlu sayfalar›nda 

lanetlenmiflken ülkemizde Hitler özentileri 

etnik temizli¤i güya daha ça¤dafl k›l›flarda 

yeniden ülke halk›n›n önüne sürmeye çabalamaktad›rlar. 

Bu durumun yeni bafllayan, flimdilerde 

oluflan flovenizm dalgas› ile ortaya ç›kt›¤›n› 

düflünmüyoruz 

Kemalizmin iktidar›n› pekifltirmesi ile beraber 

etnik temizlik kampanyalar›n›n y›llar y›l› nas›l sürdürüldü¤ü, 

Hitler özentisi, demiryolu memuru 

taraf›ndan yukar›da net bir flekilde anlat›lm›flt›r. 

Bu ülkede askeri vesayet rejimi ve Kürt sorununda 

çözümsüzlük politikalar›, iflte yukar›da anlat›lan 

sat›rlarda, hakim e¤ilim olarak, 1930’lu 

y›llardan bu yana süregelen faflizm özentisi politikalar›n›n 

devam›ndan baflka bir fley de¤ildir. 

Faflizm özentisi bu politikalar çeflitli milliyetçiliklerin 

arkas›na gizlenmifl ve bu güne de¤in devlet 

içerisinde varl›¤›n›, etkinli¤ini konjonktüre göre 

art›rarak ya da azaltarak hep sürdürmüfltür. 

fiovenizmin sald›rgan bir milliyetçilikle beraber 

tekrar yükselifle geçifli sosyalist sistemin çökmesi 

sonras›nda yükselmesi salt küreselleflme 

10 

kavram›na karfl› ç›k›flla izah edilemez. Sosyalist 

sistemin çökmesi sonras›nda emperyalist sald›rganl›¤›n 

artmas›, kapitalist sistemin kendi 

içerisinde genelde burjuva demokrasilerinin içine 

gizlenmifl rufleym halinde bulunan faflist milliyetçi 

zihniyetin kendisini daha pervas›z hissetmesi 

ile de ilgilidir. Bu nedenle artan flovenizm 

dalgas›n› masum göstermek için bugüne de¤in 

kullan›lan küreselleflmeye karfl› ‘’ulus devletin direnifli’’ 

kavram› safsatadan baflka bir fley de¤ildir. 

Bu nedenle milliyetçilik elefltirisi yap›lmadan 

faflizm elefltirisi yapmak faflizmi içten içe yeniden 

üretmek ile neredeyse efl anlaml›d›r. 

Milliyetçilik kavram›, 1789 Frans›z devrimi ile 

ortaya ç›kan tebaa mant›¤› yerine egemenli¤in 

millete ait oldu¤u düflüncesi ile millet kavram›n› 

esas alarak, tüm ulusal s›n›rlar içerisinde yer 

alan unsurlar› eflit gören cumhuriyet ile flekillenen 

bir kavram olarak toplumun mülk sahibi kesimleri 

ile mülksüz kesimlerini sözde eflitlemifl 

gibi yaparak ya da bunu görmezden gelerek özgür 

eflit yurttafllar birli¤ini tan›mlama olarak adland›r›labilir. 

Ayr›ca soy milliyetçilik kavram›da 

köken olarak ›rk›, etnik temeli esas alan bir noktadan 

kalk›flla daha sonra ulusçulu¤a yönelen

10-11.qxd 14/1/04 17:33 Page 11 

bir yap› olarak da ele al›nabilir. Bu kavram demokrasinin 

ancak homojen toplumlarda olabilece¤ini 

iddia ederek her türlü etnik temizli¤i meflru 

gören bir kavramd›r. Soy milliyetçilik kavram› 

günümüzde faflizmin geriletilmesini müteakip, 

genelde reddediliyormufl gibi yap›larak, üst kimlik 

esast›r mant›¤› ile üstü örtülmeye özen gösterilerek, 

Frans›z cumhuriyetçili¤inden (ulusçuluk) 

farkl› gibi görünse de her iki biçim sürekli 

birbirlerini zaman zaman destekleyen ya da iç 

içe geçerek, genelde birbirini besleyen bir süreç 

olarak kavramsallaflt›r›lm›flt›r. 

Dünyada, iflçi s›n›f›n›n mücadelelerinin geliflmesi 

ve sosyalizmin mümkün görünür elle tutulur 

bir olgu durumuna ulaflmas› ile beraber, milliyetçilik 

yukar›da anlatt›¤›m›z kavramsallaflt›rma 

düzeyinin çok daha ötesine geçerek, Alman 

nasyonal sosyalizmini ve ‹talyan faflizmini yaratarak 

tepe noktas›na ulaflm›fl ve dünyay› kanla 

y›kayan ideoloji bir fenomen haline gelmifltir. 

‹kinci dünya savafl› sonras›nda faflizmin yenilgiye 

u¤rat›lmas› sonras›nda ›rkç›l›k, milliyetçilik, 

ayr›mc›l›k gibi kavramlar insanl›k taraf›ndan reddedilen 

ancak bir biçimde her toplumsal sorunda 

yeniden üretilen farkl› boyutlarda ve özelliklerde 

ama özde çok da de¤iflmeyen bir yan›lsama 

olarak proletaryan›n nihai zaferine kadar 

karfl›m›za ç›kacakt›r. 

Afl›r› milliyetçilik ve ay›r›mc›l›k, kimsenin üstüne 

almak istemedi¤i, kendisine yak›flt›rmay› sindiremedi¤i, 

ya da kendi düflüncesinin daha farkl› 

oldu¤unu iddia etmesine karfl›n, egemen s›n›flarca, 

milli birlik beraberlik, tasada ve k›vançta 

ortakl›k gibi kavramlarla yeniden üretilen genelde 

burjuva devletin içsellefltirdi¤i bir kavram olarak 

karfl›m›za ç›kmaktad›r. 

Bu kavramsallaflt›rma, farkl›l›klar› önemsizlefltiren 

daha çok detaylarda olan bir çok benzeflmeyi 

öne ç›kartan bir düflünce sistemati¤ini gerektirir. 

Türkiye ise milliyetçili¤in, milliyetçilefltirmenin 

en aç›k yafland›¤› örnek ülkelerden biridir. Milli 

birlik ve beraberlik düflüncesi, kurtulufl savafl› 

motiflerinden beslenerek, Kemalist cumhuriyetin 

anafikri olarak d›fl düflmanlara karfl› bir söylem 

biçimiyken 1980’lerden sonra özellikle ulusal 

s›n›rlar içinde düflman aramaya yönelen, 

her türlü farkl›l›¤› içimizdeki düflman kavram› 

içerisine almaya çal›flan bir söylem ile yeniden 

üretilmifltir. 

Kemalist cumhuriyetin ilk dönemlerinde, Osmanl›dan 

kalan miras›n devam› olarak var olan 

tüm etnik vb. farkl›l›klar siliklefltirilmeye çal›fl›larak 

benzeflmeler Türk kimli¤i alt›nda birlefltirilmeye 

çal›fl›l›rken, 80’lerden sonra, resmi milliyetçilik 

çizgisi terkedilmemekle beraber egemen 

çizginin her bir tökezlemesinde var olan verili 

duruma uygun olarak kendini yeniden dizayn 

ederek toplumun tamam›n›n kaynaflm›fl, s›n›fs›z, 

tasada ve k›vançta ortak, toplum tasavvurundan, 

iddialar›n›n gerçekleflmemesine paralel, 

ço¤unlu¤un tasada ve k›vançta ortakl›¤› ilkesine 

do¤ru gerilemifl, toplumun tüm katmanlar›nda 

oluflan her türlü farkl› kimlik talebini bas- 

( TÜRK‹YE) 

k›layarak sürekli bir ötekilefltirme çabas› içerisinde 

yer alarak ço¤unluk flovenizmi mant›¤›n› 

sosyoekonomik boyutta yeniden üretmeye yönelmifltir. 

Yaflanan süreç do¤al olarak da kendi 

karfl›tlar›n› yaratarak toplumsal bir yar›lman›n 

temellerini atm›flt›r. O güne de¤in çok da yüzeye 

ç›kamam›fl farkl›l›klar yüksek sesle dillendirilmeye 

bafllad›¤›nda milli birlik ve beraberlik görüntüsü 

ifllevsizleflmifltir. 

Bozulan bu görüntüyü mümkün oldu¤unca düzeltme 

iddias›ndaki egemen blokun baz› kesimleri 

yukar›dan afla¤›ya milli birli¤i yeniden örgütlemek 

için ya da ço¤unluk üzerindeki ideolojik 

hegemonyas›n› sürdürmek veya ötekine gözda¤› 

vermek için, yasal ya da de¤il ‘’sivil toplum örgütleri’’ 

kurmaya giriflmifl, son y›llarda çok say›da 

paramiliter dernek ve kurulufl ortaya ç›km›flt›r. 

Bu kurulufllar ‘’Kemalizmi’’ yeniden diriltmek 

üzere yo¤un çabalara giriflmifllerdir.. Bir zamanlar 

MHP içerisinde örgütlenen ancak daha 

sonralar› Türk-islam sentezine uygun davran›fl 

kal›b› oluflturmakta zorlanan ve MHP’nin imaj›na 

zarar verdi¤i düflünülerek uzaklaflt›r›ld›¤› söylenen 

faflist e¤ilimlerden bir tanesi de ‹zmir’de 

Buduncular Derne¤i olarak karfl›m›za ç›karak 

aç›k faflist (irrasyonel) söylemi ile taraftar bulmaya, 

örgütlenmeye çal›flarak, örgütledi¤i güruh 

ile tüm farkl› kimliklere sald›r›ya geçmeyi he- 

latin 

amerika 

üzerine 

yeni bir 

kitap 

Son günlerde bir "Latin Amerika 

kitab›" daha ç›kt› kitapç› raflar›na. 

Ancak ne uzmanca bir de- 

¤erlendirme, ne an›/gözlem, ne 

de analiz olmakla, farkl› bir yay›n 

bu. Editörlü¤ünü Sibel Özbudun’un 

yapt›¤› Latin Amerika’da 

‹syan›n Tarihi, bir "isyan ansiklopedisi" 

adeta. Okur, kitap boyunca 

"damarlar› kesik" k›tan›n isyankâr 

tarihinin son 150-200 

y›l›n›, belli bafll› aktörlerinin sözlerinden 

izliyor. Latin Amerika’n›n 

devrimci kalk›flmalar›n›n 

önderleri ülke ülke, dönem dönem, 

hedeflerini, stratejilerini 

anlat›yor; kitlelere sesleniyor ya 

da eylemlerinin retrospektif de- 

¤erlendirmesini yap›yorlar. 

Kimler yok ki kitab›n sayfalar›nda… 

‹lk k›s›mda iki "Latin 

11 

Amerikal›" Simón Bolívar ve Ernesto 

Che Guevara’n›n yaz›lar› 

yer al›yor. Onlar› ülkeler ve devrimci 

önderler izliyor: Emiliano 

Zapata’s›, EZLN’siyle Meksika; 

Rigoberta Menchú’suyla Guatemala; 

Farabundo Marti’si, Oscar 

Romero’su, Shafik Jorge 

Handal’›yla El Salvador; Sandino’su, 

Carlos Fonseca’s›, Mónica 

Baltodano’su ile Nikaragua; 

Camilo Torres’i, Raúl Reyes’i ile 

Kolombiya; Chávez’iyle Venezüella; 

José Martí’si, Fidel Castro’su 

ile Küba; Flora Tristan’›, 

Mariátegui’si, "Baflkan Gonzalo"suyla 

Peru; "Inti" Peredo’su, 

CSUTCB’i ile Bolivya; Salvador 

Allende’si, Gladys Marín’i ile fiili; 

deflemifltir. 

Buduncular, bir ›rk›n, bir milletin halk›n üstünlü¤üne 

dayanarak, bu ülkede yaflayan di¤er halk 

ve topluluklara yönelik ayr›mc›l›k ve nefret söylemini 

gelifltirmifllerdir. Kürtlerin, Romanlar›n, di- 

¤er farkl› kimliklerin k›s›rlaflt›r›larak ço¤almas›n›n 

engellenmesi ve bu nedenle ço¤unluk flovenizminin 

ileride demografik olarak herhangi bir 

s›k›nt›ya düflmemesi için flimdiden önlem al›nmas› 

için eylemler oluflturmay› hedeflemifltir. 

Asl›nda oluflan son verili durum 80’li y›llara kadar 

aç›ktan yap›lmamas›na özen gösterilen, ›rkç›l›¤›n 

ve ayr›mc›l›¤›n yükselen flovenist dalgadan 

güç alarak, toplum içerisinde kurgulanmas› 

hareketinden baflka birfley de¤ildir. 

Mahkeme kay›tlar›nda yer alan san›k ifadelerinden 

anlafl›ld›¤› üzere sivil polisler eflli¤inde yap›lan 

eylemlilik s›radan insanlar taraf›ndan da 

tepki ile karfl›lanm›fl, bu rahats›zl›k üzerine eylemlerini 

tekrar etme flans› bulamam›fllard›r. ‹zmir 

halk›n›n duyarl›l›¤› önemlidir ancak yeterli 

de¤ildir. Tüm demokratlar›n bar›fl yanl›lar›n›n, 

yarat›lmak istenen flovenizm ve ›rkç›l›k ortam›ndan 

rahats›z olanlar›n müdahaleleri ile geriletilmesi 

ve lanetlenmesi, ›rkç› faflist yap›lar›n teflhiri 

ait olduklar› tarihin çöplü¤üne gönderilmesi ve 

›rkç› faflist yap›lar›n yasaklanmas› için her türlü 

mücadelenin yap›lmas› bugün çok önemlidir. 

Carlos Marighella’s› ile Brezilya; 

Mario Roberto Santucho’su ile 

Arjantin; Raúl Sendic’i ile Uruguay… 

XIX. yüzy›l sonu ba¤›ms›zl›k 

savaflç›lar›yla XX. yüzy›l gerilla 

önderleri, Komünist Partililerle 

Troçkistler, günümüze uzanan 

bayrak yar›fl›n›n koflucular› olarak 

ak›yor gözlerimizin önünden. 

Sibel Özbudun, her devrimci 

önderin yaz›s›ndan önce bir biyografik 

notla, eyleminin ba¤lam›n› 

aç›kl›yor. 

Kitapta yer alan ‹Ö 

15000’den günümüze, "Karfl›laflt›rmal› 

Amerika Avrupa Kronolojisi" 

(ss. 86-117), her iki k›tan›n 

siyasal tarihi konusunda 

özet bir çerçeve sa¤lamakta 

okura. 

Bunlar›n yan› s›ra, Sibel Özbudun, 

Temel Demirer ve Cahide 

Sar›’n›n yaz›lar›, Latin Amerika’n›n 

günümüzdeki dinamikleri konusunda 

genel bir fikir sa¤l›yor. 

Pek ço¤u Türkçe’ye ilk kez 

çevrilen belgeleriyle Latin Amerika’da 

‹syan›n Tarihi, son y›llarda 

tüm dünya ezilenleri için yeniden 

bir umut oda¤› haline gelen 

k›tan›n tarihi konusunda bir bofllu¤u 

dolduruyor. 

Künye: Sibel Özbudun (der.), Latin 

Amerika’da ‹syan›n Tarihi, Ütopya 

Yay›nlar›, Ankara, 2008.

12-13.qxd 14/1/04 17:34 Page 12 


kapitalizmin krizinin alternatifi 

korporatizm mi dediniz? 

Kapitalizmin krizini aflabilmek üzere 

baflvuraca¤› korporatizmin, ekonomik 

liberalizmi tasfiye etmekle beraber 

siyasal liberalizmin kimi kurumlar›n› 

koruyan “dayan›flmac›“ nitelikte mi yoksa 

devletin yegane erk merkezi olaca¤› 

“faflist“ nitelikte mi olaca¤› ise flimdilik 

belirsiz olmakla beraber, emperyalistler 

aras› çeliflkilerin keskinleflmesi, siyasal 

çeliflkilerin demokratik mekanizmalar 

içinde çözülemez biçimde kördü¤üm 

haline gelmifl olmas› vb. faktörlerle 

birlikte düflünüldü¤ünde, Türkiye'de faflist 

ya da faflizan korporatist düzenlemelerin 

gündeme gelmesi hiç de ihtimal d›fl› 

de¤ildir. 

CEM ÖZATALAY 

Kapitalizm krizlere girmeye mahkum bir üretim 

tarz›. Bir baflka deyiflle kriz kapitalizmin içkin niteli¤i. 

Bu gerçeklik, yaln›z Marksistler taraf›ndan 

de¤il kapitalistler taraf›ndan da iyi biliniyor. 

Di¤er yandan kapitalizmin, içine yuvarland›¤› krizlerden 

ç›kabilmek için alternatifler üretebilme yetene¤ine 

sahip bir sistem oldu¤unu bir an bile gözden kaç›rmamak 

gerekiyor. Zira kapitalizmin son sürat bir 

krizin içine yuvarland›¤› flu günlerde, egemenlerin krizin 

kapitalizm içi çözümlerini düflünmediklerini, buna 

dönük haz›rl›k içinde olmad›klar›n› zannetmek büyük 

bir yan›lg› olacakt›r. 

Bugüne kadar, kapitalizmin afl›r› liberalleflmeden 

kaynakl› krizlerine dair öne sürdü¤ü reçete hep "korporatist 

kapitalizm" oldu. Günümüzde de korporatist 

fikirlerin gerek dünya ölçe¤inde gerekse Türkiye'de 

h›zla yayg›nlafl›yor olmas›n›, çok yak›nda bu reçetenin 

önümüze sürülece¤inin iflareti olarak yorumlamak 

gerekiyor. 

Ancak anti-sosyalist (ve anti-Marksist) oldu¤u kadar 

anti-liberal vurgular› da içeren korporatist kapitalist 

reçetenin, anti-liberalizm ekseni üzerinden kimi 

sosyalist çevreleri de etkisi alt›nda ald›¤› görülüyor. Zira 

anti-kapitalist bir perspektif yerine yaln›zca neo-liberalizm 

karfl›tl›¤›n› temel eksen olarak belirleyen sol 

çevrelerin izledikleri çizginin, devletlu korporatist kapitalist 

ak›m›n yönelimlerine eklemlenmekle sonuçlanmas›n›n 

hiç de küçük bir ihtimal olmad›¤›n›, geçmifl 

tarihsel örneklerden hareketle de söyleyebilmek 

mümkün. 

Kapitalizmin krizinin yegane devrimci çözümünün 

sosyalizm oldu¤una iflaret etmeyi öngören bu yaz›da, 

korporatizmin nas›l do¤du¤u, hangi önermelere sahip 

oldu¤u ve Türkiye özgülünde geçmiflte ve günümüzde 

nas›l ifadesini buldu¤una dair kimi saptamalar 

yapmak suretiyle "korporatist kapitalizm" tehlikesine 

iflaret etmek hedefleniyor. 

Bir ideoloji olarak korporatizmin do¤uflu 

Kapitalizmin kriz dinamiklerinin, onun hakim üretim 

tarz› haline gelmesiyle birlikte harekete geçti¤ini söylemek 

zorunludur. 19'uncu yüzy›lda liberal serbestiye 

dayanan sermaye birikimi rejiminin do¤urdu¤u krizlere, 

radikal iflçi hareketinin ve sosyalizm hareketinin 

yükseliflinin efllik etti¤i bilinmektedir. ‹lk kez 1848 

devrimine kat›lan kitlesel iflçi hareketini, sosyalist hareketin 

1871'de Paris Komünü'nde somutlanan ilk 

proletarya diktatörlü¤ü giriflimi izlemifltir. Yani 19'uncu 

yüzy›lda liberal serbestiye dayanan sermaye birikimi 

sürecinin, emek-sermaye çeliflkisinin dolays›z toplumsal 

tezahürlerinin siyasal mücadeleler alan›na 

rengini kolayl›kla verebildi¤i söylenebilir. ‹flte bu durum, 

kapitalist devletin bürokrasi mensuplar›n› ve 

bürokrasinin organik ayd›nlar›n›, devletin kapitalist 

ekonomiye müdahil olmak suretiyle, emek-sermaye 

çeliflkisinin dolays›z tezahürlerinin üzerinin perdelenebilece¤i 

bir sermaye birikim rejimi aray›fl›na itti¤i görülmüfltür. 

1873’te bafllayan ve 1894’de tepe noktas›na varan 

resesyon döneminin K›ta Avrupas›'nda yaratt›¤› 

toplumsal çalkant›lar ve istikrars›zl›k ortam› karfl›s›nda, 

Frans›z devlet bürokrasisinin organik ayd›n› olarak 

tan›mlanmay› fazlas›yla hak eden Emile Durkheim 

korporatist tezlerini gelifltirmeye bafllam›flt›r. 

Etimolojik kökeni, Latince "beden" anlam›na gelen 

"corpus" sözcü¤üne dayanan korporatizm, kapitalist 

toplumdaki rekabetin do¤urdu¤u kaotik anarfliye ve 

buna mukabil yükselen devrimci iflçi hareketine tepki 

olarak geliflmifl bir doktrin olarak tan›mlanabilir. Bu 

anlamda korporatizm, s›n›fsal çeliflkiye ba¤l› ortaya 

ç›kan "çat›flma" kavram›n› temel alan Marksizm karfl›s›nda, 

farkl› s›n›flar aras›nda "uyum"u sa¤lamay› ve 

"ahenkli" ilerlemeyi hedefleyen bir kapitalizm projeksiyonu 

olarak ifadesini bulur. Söz konusu dönemde, 

herkese oy hakk›n› savunan ve ba¤›ms›z iflçi örgütlerini 

öne ç›kartan ak›mlar karfl›s›nda; korporatizm, 

temsil ve yönetim bak›m›ndan devlete ba¤l› mesleki 

ve endüstriyel kurumlar›n organik bir bütünlük olarak 

ifllevsel temsil biçimine dayanan bir iflleyifli sal›k veren 

bir ideolojik-politik çerçeve öne sürmüfltür. 

Korporatizm savunucular›, baflta sermaye s›n›f› ve 

iflçi s›n›f› olmak üzere, tüm s›n›flardan mesleki gruplar›n 

karfl›l›kl› haklar› tan›mlan›r ve bu gruplara birbir- 

12 

lerine muhtaç olduklar› düflüncesi devlet arac›l›¤›yla 

kabul ettirilebilirse, organik bir bütünlük üzerine infla 

edilmifl yeni bir düzenin kurulabilece¤ini öne sürerler. 

Özetle, korporatizm devlet üzerinden düzenlenen ve 

denetlenen bir s›n›flar “dayan›flmas›”n› örmeyi hedefleyen 

bir dünya görüflüdür. Bu haliyle, korporatizm; 

tüm ekonomik pratikleri “piyasan›n görünmeyen elinin” 

yapaca¤› düzenlemelere ve siyasal pratikleri ise 

parlamenter demokrasinin iradesine b›rakmay› savunan 

liberalizmden de; sömürücü s›n›f›n siyasal tahakkümünü 

sa¤layan kapitalist devleti parçalamak suretiyle, 

sömürülen s›n›f›n ve tüm ezilenlerin yeni düzenini 

tesis etmek üzere öncü politik pratik öneren sosyalizmden 

de köklü bir biçimde ayr›l›r. 

Kapitalizmin liberal serbestiye dayanan sermaye birikimi 

rejiminin do¤urdu¤u krizlerle ve kapitalizmin anti-tezi 

olan sosyalizm düflüncesiyle bafl edebilmek için 

19. yüzy›lda ortaya ç›km›fl olan korporatizmin siyasal 

bir güç haline dönüflebilmesi için ise dünya kapitalizminin 

1914 krizinin patlak vermesini beklemek gerekmifltir. 

Krizin tetikledi¤i Birinci Emperyalist Paylafl›m 

savafl›n›n ard›ndan korporatizm fikriyat› siyasal 

düzlemde güç kazanm›fl ve özellikle 1929 Büyük 

Depresyonundan sonra yayg›nlaflm›flt›r. ‹talya'da 

(1922-1945), Almanya'da (1933-1945), ‹spanya'da 

(1938-1945), Portekiz'de (1932-1968) ve 

Fransa'daki Vichy Hükümeti'nin (1940-1944) izledi¤i 

faflist politikalara korporatizm düflüncesi temellik etmifltir. 

Türkiye oligarflik devletinin içkin ideolojisi olarak 

korporatizm 

1914 ekonomik krizinin tetikledi¤i Birinci Emperyalist 

Paylafl›m savafl›n›n bir ürünü olan Türkiye Cumhuriyeti 

devletinin resmi ideolojisi olan Kemalizme rengini 

veren “‹mtiyazs›z, s›n›fs›z, kaynaflm›fl bir kitleyiz” söyleminin 

de korporatizmin izlerini belirgin bir biçimde 

tafl›d›¤› aç›kt›r. 

Yüksel Akkaya'n›n “Türkiye'de ‹flçi S›n›f› ve Sendikac›l›k” 

bafll›kl› makalesinde alt›n› çizdi¤i flu saptama, 

korporatizmin yaln›zca bir söylemden ibaret kalmad›- 

¤›n› gözler önüne sermektedir: “Türkiye için 1923- 

1960 döneminin belirgin özelliklerinden biri, kendisi 

de büyük bir iflverene dönüflen devletin, bireysel iflçiiflveren 

iliflkileri bak›m›ndan iflçileri gözeterek, baz› 

haklarla donatmas›, böylece paternalist bir devlet anlay›fl›n›n 

benimsenmesi iken; bir di¤er özellik toplu ifl 

iliflkilerinde yasaklay›c›, devlet müdahalecili¤ini üst düzeyde 

tutan otoriter bir anlay›fl›n benimsenmifl olmas›d›r”. 

(Y. Akkaya, “Türkiye'de ‹flçi S›n›f› ve Sendikac›l›k-1 

(K›sa Özet)”, Praksis (5) 2002, s. 158).

12-13.qxd 14/1/04 17:36 Page 13 

Kuflkusuz devletin korporatist yap›s›n› yaln›zca 

emek-sermaye iliflkilerinin düzenleniflinde de¤il tüm 

toplumsal ve siyasal alan›n düzenlenifline dönük uygulamalarda 

da izleyebilmek mümkündür. CHP'nin “Alt› 

Ok”una dolays›z biçimde içkin olan korporatist yaklafl›m, 

DP-AP-ANAP-AKP çizgisinde de kendisini bir biçimde 

gösterir. 

Ancak bir devlet politikas› olarak korporatizmin, 

serbest piyasan›n da varl›¤› koflullar›nda iflliyor olmas›n›n 

her daim çeliflkilere yol açt›¤› söylenmelidir. Liberalleflme-korporatistleflme 

sarmal›nda oluflan konjonktürel 

dengeler üzerinden geliflen Türkiye kapitalizminde, 

küresel iktisadi kriz dönemlerinde ibrenin korporatizmin 

güçlendirilmesine döndü¤ü olgusal olarak 

gösterilebilir. 

1929 büyük iktisadi çöküflüne koflut olarak M. Kemal'in 

tavsiyesiyle yay›n hayat›na at›lan Kadro dergisi 

an›msanmal›d›r. Kemalizmi bir sistem haline getirmeye 

çal›flan Kadro dergisinin ilk say›s›nda flöyle deniliyordu: 

"Türkiye bir ink›lap içindedir. Bu ink›lap durmad›...‹nk›lab›m›z 

derinleflme ve geniflleme istikametindedir. 

Bu ink›lap kendisine prensip ve onu yaflatacaklara 

fluur olabilecek bütün nazari ve fikri unsurlara 

maliktir. Ancak bu nazari ve fikri unsurlar ink›laba 

ideoloji olabilecek bir fikriyat sistemi içinde terkip ve 

tedvin edilmifl de¤ildir... Kadro bunun için ç›k›yor.” 

Kadro dergisinin, küresel iktisadi kriz koflullar›nda, 

krizin müsebbibi olan liberalizme alternatif olarak korporatist 

politikalar›n ideolojik dayanaklar›n› gelifltirmek 

amac›yla “sosyalist“lerden devflirilmifl Kemalistlerce 

ç›kart›lm›fl oldu¤unu söylemek yanl›fl olmayacakt›r. 

36. say›s›ndan sonra yine M. Kemal'in onay›yla kapat›lan 

derginin yazarlar›n›n hepsinin devlet içinde kadrolara 

tayin edilmeleri anlaml›d›r. 

Bir di¤er örnek ise Yön dergisidir. 1961'de Do¤an 

Avc›o¤lu önderli¤inde yay›n hayat›na bafllayan dergi, 

ilk say›s›nda 1041 ayd›n›n imzalad›¤› ve Yön manifestosu 

olarak da bilinen 'Yeni Devletçilik' bildirgesini yay›mlam›flt›r. 

Dergi yay›n hayat› boyunca “devletçili¤e 

yaslanan bir sosyalizmin“ savunuculu¤unu yapm›flt›r. 

‹ki kutuplu dünya koflullar›nda “Üçüncü Yol” olarak tarif 

edilen “devletçili¤e yaslanan sosyalizmin“ Durkheim'›n 

“dayan›flmac› korporatist sosyalizm“ perspektifinin 

baflka sözlerle ifadesi oldu¤u aç›kt›r. 1960'lardan 

itibaren kapitalizmin ‹kinci Savafl sonras›nda yaflad›¤› 

büyümenin sonlar›na do¤ru gelindi¤inin ve yeni bir krizin 

yaflanaca¤›n›n alametleri ortaya ç›kmaktayd›. Di- 

¤er yandan 1961 Anayasas›'n›n getirdi¤i kimi haklara 

dayanarak T‹P'in ve D‹SK'in kurulmas›n›n verili korporatist 

yap›da zaafiyet yaratmaya bafllad›¤› tespit 

edilmekteydi. Bu koflullarda yay›mlanan Yön dergisinin, 

korporatist devlet ayg›t›n› tahkim etmek üzere 

ideolojik hegemonya kurma ifllevini yerine getirmeyi 

ve bu hedefe kimi sosyalist kifli ve kurumlar› da eklemlemeyi 

hedefledi¤i söylenmelidir. 

Yeniden Kriz, Yeniden Yükselen Korporatizm ve 

Sosyalist Hareket 

12 Eylül askeri darbesinin ise; Türkiye'nin liberalleflme-korporatistleflme 

sarmal›nda geliflen kapitalistleflme 

sürecinde ibrenin liberalleflmeden tarafa dönmesini 

getirdi¤i vurgulanmal›d›r. Ancak liberalleflme 

politikalar›n› hemen hemen ayn› tarihlerde yürürlü¤e 

sokan Latin Amerika ülkelerinden farkl› olarak, Türki- 

BAYRAM 

DE⁄‹L 

SEYRAN 

DE⁄‹L, 

‹SHAK 

ALATON 

MARX'I 

NEDEN 

ANDI? 


Konferans vermek üzere Türkiye’ye gelen General Electric’in efsanevi CEO’su ve 

dünyan›n en etkileyici ifl liderlerinden biri olarak gösterilen Jack Welch’in 19 Nisan 

2008'de patronlarla yapt›¤› toplant›ya Alarko Holding Yönetim Kurulu Baflkan› ‹shak 

Alaton'un sorusu damgas›n› vurdu. Alaton sorusunda; petrol fiyatlar›n›n 112 dolarl› 

rakamlara ulaflt›¤›, Körfez baflta olmak üzere petrol üreticisi ülkelere y›lda 1.5 trilyon 

dolarl›k bir kaynak gitti¤i ve artan enerji fiyatlar› nedeniyle g›da fiyatlar›n›n da anormal 

oranda yükselifl kaydetti¤ine dikkat çekerek, "Bu durum binlerce insan›n açl›k ve yoksulluk 

çekmesine ve hatta ölümüne yol aç›yor. Serbest piyasa ekonomisi art›k ifllevini 

yerine getiremiyor mu? Adam Smith öldü san›r›m. Çözüm için insanl›¤›n Karl Marks’› 

yeniden keflfetmesi mi gerekiyor. Bunu burada birlikte yapabilir miyiz?" dedi. Salonda 

dinleyici olarak bulunan patronlardan yo¤un alk›fl alan bu sorunun bir holding patronu 

taraf›ndan sorulmas› nas›l de¤erlendirilmeli? 

Bu sorunun sorulmas›n›n anlam›na dair Akflam gazetesi köfle yazar› Serdar Turgut'un 

de¤erlendirmesi k›smen yerinde: “‹shak Alaton Bey, gayet tabii ki iflçi s›n›f› bu sistemi 

y›ks›n filan demiyor, sadece krizin anlam›n› alg›lamak için Marx’› okuyun diyor.” Ancak 

bu de¤erlendirmede de eksik kalan bir yön var. 

Serbest piyasac›l›¤›n elefltirisini yapan tek patronun Alaton olmad›¤›na dikkat edilmeli. 

George Soros da fiubat ay›nda Financial Times'ta yay›mlanan makalesinde flu görüflleri 

ileri sürmüfltü: "[Serbest piyasa rejimine dayanan] Sistem o kadar baflar›l› oldu ki insanlar, 

eski ABD Baflkan› Ronald Reagan’›n piyasa yerinin büyüsü, benim ise piyasa köktencili¤i 

olarak adland›rd›¤›m bu sisteme inand›lar. Köktenciler, piyasalar›n dengeye 

e¤ilimli oldu¤una ve ortak ç›karlara, kat›l›mc›lar›n öz ç›karlar›n› gerçeklefltirmeye olanak 

tan›nmas› ile daha iyi hizmet edilece¤ine inan›yorlar. Bu aç›k ki yanl›fl bir de¤erlendirme 

çünkü finansal piyasalar›n çökmesini engelleyen, otoritelerin müdahalesi idi, piyasalar 

de¤il". 

Kamu otoritesinin ekonomiye daha fazla müdahalesinin gerekli oldu¤una vurgu yapan 

Alaton'la Soros'un anti-kapitalizm yapmad›klar› çok aç›k de¤il mi? 

ye'de ayr›cal›kl› konumlar›n› devlet yap›lanmas›n›n korporatist 

niteli¤ine borçlu olan devletlu zümrenin (askeri-sivil 

bürokrasinin) direnifliyle karfl›laflt›¤› aç›kt›r. 

Askeri-sivil bürokrasinin özellikle özellefltirme politikalar› 

karfl›s›nda gösterdi¤i direnifl kayda de¤er boyuttad›r. 

1990'lar›n bafl›nda özellefltirilmesi gündeme 

gelen Telekom'un ancak 2005 y›l›nda özellefltirilebilmesi 

söz konusu direniflin boyutunu gözler önüne 

sermektedir. Kamu emekçilerinin toplu ifl sözleflmesi 

ve grev yapma hakk›n› uluslararas› sözleflmelere 

dayanarak aflma yolunda k›l›n› k›p›rdatmayan yarg› 

bürokrasisinin, özellefltirmeler konusundaki duyarl›l›- 

¤›n›n “emek yanl›s›“ olmas›yla alakas›n›n bulunmad›¤› 

aç›kt›r. 

2000'lerden itibaren ise dünya kapitalizminin yeniden 

bir krizin içine yuvarland›¤›n›n iflaretlerinin belirginleflmesiyle 

birlikte “korporatist kapitalizm“ alternatifinin 

baflta Cumhuriyet gazetesi olmak üzere, ulusal 

solcu ideolojik çizgideki çeflitli yay›nlarda yüksek sesle 

dile getirilmeye baflland›¤› gözlemlenmektedir. Liberalizm 

karfl›tl›¤›n›n, Hürriyet gazetesi gibi oligarflinin 

has yay›n organlar›nda bile belirgin bir biçimde yap›l›yor 

olmas›, korporatist e¤ilimin yayg›nl›k derecesi 

hakk›nda fikir verici nitelikte kabul edilmelidir. 

Etkileri çok yak›nda Türkiye'de daha da fliddetli bir 

biçimde hissedilmeye bafllanacak olan iktisadi kriz koflullar›nda, 

korporatizm-liberalizm sarmal›nda kapitalist 

oligarklar›n ibreyi “liberalizm”den “korporatizm”e 

do¤ru döndürmeyi denemesi kuvvetle muhtemeldir. 

Korporatist kapitalist temelde yürütülecek bir sermaye 

birikim rejiminin yaln›zca Türkiye'de de¤il dünyada 

da hegemonik hale gelece¤i bir dönemin aç›laca¤›na 

dair az›msanmayacak iflaret vard›r. 

‹fllerin iyi gitti¤i dönemlerde f›rsat buldukça sömürülecek 

bir ganimet olarak görülen, tukaka edilen 

devletin kriz zamanlar›nda birden bire hacet kap›s›na 

13 

dönüvermekte oldu¤u bilinmektedir. Örne¤in 1929 

krizinde de böyle olmufl; baflta ‹ngiliz ve ABD sermayesi 

olmak üzere bunal›m›n yaralad›¤› kapitalist devletlerde, 

devletin ekonomiye müdahale etmesi için ortak 

bir söylemin benimsenmesi çok k›sa bir süre içinde 

gerçekleflmiflti. Ayn› nedenle liberal serbesti dönemini, 

devletin çal›flma hayat›na ve toplumsal iliflkilere 

daha önce görülmemifl boyutta müdahalede bulundu¤u 

bir dönem izlemifltir. 

Kapitalizmin krizini aflabilmek üzere baflvuraca¤› 

korporatizmin, ekonomik liberalizmi tasfiye etmekle 

beraber siyasal liberalizmin kimi kurumlar›n› koruyan 

“dayan›flmac›“ nitelikte mi yoksa devletin yegane erk 

merkezi olaca¤› “faflist“ nitelikte mi olaca¤› ise flimdilik 

belirsiz olmakla beraber, emperyalistler aras› çeliflkilerin 

keskinleflmesi, siyasal çeliflkilerin demokratik 

mekanizmalar içinde çözülemez biçimde kördü¤üm 

haline gelmifl olmas› vb. faktörlerle birlikte düflünüldü- 

¤ünde Türkiye'de faflist ya da faflizan korporatist düzenlemelerin 

gündeme gelmesinin hiç de ihtimal d›fl› 

olmad›¤›n›n üzerinde düflünülmesi gerekmektedir. 

Kapitalizmin krizinin boyutlanmakta oldu¤u içinde 

bulunulan tarihsel kesitte; sosyalist hareketin, yaln›zca 

neo-liberalizme karfl› de¤il, kapitalizmin krizini çözebilmek 

için baflvurmakta çekince duymayaca¤› korporatizm 

alternatifine karfl› da uyan›k olmas› fevkalade 

büyük önem tafl›maktad›r. Zira günümüzde yaln›zca 

neo-liberalizm karfl›tl›¤›yla s›n›rl› bir siyasal hatt›n, 

kapitalizmin krizini derinlefltirmek ve onu sosyalizm 

ekseninde aflmakla de¤il; söz konusu krizi, kapitalizm 

içi bir formülasyon etraf›nda çözme aray›fllar›n› desteklemekle 

sonuçlanmas› tehlikesi fazlas›yla mevcuttur. 

fiimdi, devletlu korporatist e¤ilimle araya kal›n s›n›rlar 

çizmenin ve kapitalizmin alternatifinin sosyalizm oldu¤unu 

yüksek sesle hayk›rman›n zaman›d›r.

14-15.qxd 14/1/04 17:41 Page 14 

global ekonomik kriz 

öncü sars›nt›larla 

ilerliyor 

Nas›l ki, olas› bir depremin yarataca¤› 

y›k›mlar›n, kapitalistler aç›s›ndan 

inflaat sektörü üzerinden yeni bir 

sermaye birikimi dinami¤ini 

tetiklemesi kaç›n›lmazsa, ekonomik 

kriz de benzeri dinamikleri bünyesinde 

fazlas›yla bar›nd›r›yor. Nas›l ki, 

deprem yoksullar için ölüm, zenginler 

için ise inflaat sektörünün canlanmas› 

anlam›na geliyorsa; ekonomik kriz de 

küçük üreticiler ve emekçiler için iflas, 

iflsizlik, yoksulluk, büyük sermaye için 

ise s›n›rs›z sermaye birikimi ve 

sömürü oranlar›n›n artmas› 

anlam›na geliyor. 

‹LKER T. fiAH‹NO⁄LU 

Christopher Emsden'in 14 Nisan'da The 

Wall Street Journal'da yay›mlanan analizinde, 

Türkiye ve Romanya'n›n stagflasyon 

tehlikesiyle karfl› karfl›ya oldu¤una dikkat 

çekmesinin do¤urdu¤u tart›flman›n geçti¤imiz 

ay›n en önemli gündemlerinden birisi oldu¤unu 

söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Zira ekonomi medyas› 

bu meseleyi genifl bir biçimde gündemine ald›. 

Konu bahsinde farkl› görüfller ileri sürüldü. 

Söz konusu analizin yay›mlanmas›yla ortaya ç›kan 

tart›flman›n boyutlar› bile, Emsden'in öngörüsünün 

gerçek bir riske tekabül etti¤ini kabul etmek 

için önemli bir gösterge olarak kabul edilmeli. Öyle 

ya, atefl olmayan yerden duman yükselmezmifl... 

Stagflasyon alametleri güçleniyor 

Zaten ayn› günlerde ülkede g›da ve petrol fiyatlar›nda 

yaflanan h›zl› art›fl da Christopher Emsden'in 

analizinin iflkembei kübradan üretilmifl bir 

( EKONOM‹ ) 

senaryo olmad›¤› konusundaki kanaatleri güçlendirir 

nitelikteydi. Di¤er yandan, Nisan bafl›nda 

aç›klanan büyüme rakamlar›n›n da 2001'den bu 

yana en düflük düzeyine gerilemifl olmas›n›n da 

dikkate al›nmamas› mümkün de¤ildi. 

Yine Nisan ay› içinde IMF taraf›ndan yay›mlanan 

-ve belli bir iyimserlik içinde haz›rlanm›fl oldu- 

¤u anlafl›lan- Dünya Ekonomisi Görünümü bafll›kl› 

rapor da küresel ölçekte ekonomik büyümenin 

belirgin bir biçimde gerileyece¤ine ve 2006- 

2007 y›llar›nda ortalama yüzde 5'lik bir büyüme 

gösteren dünya ekonomisinin büyüme h›z›n›n 

2008'de ve 2009'da yüzde 3'ler seviyesine düflece¤ine 

iflaret ediyordu. Ayn› raporda, g›da 

mallar› fiyatlar›ndaki art›fl›n 2006'da dünya ölçe- 

¤inde enflasyona yüzde 27, 2007'de ise 44,3 

katk› yapm›fl oldu¤una iflaret edilmesi, Haiti'de ve 

14 

M›s›r'da g›da fiyatlar›ndaki yüksek art›fla ba¤l› 

olarak patlak veren ayaklanmalar ile birlikte düflünüldü¤ünde 

tablonun pek de iyimser olmaya 

imkan tan›mad›¤› anlafl›l›yordu. Di¤er yandan, 

IMF raporlar›n›n iyimserli¤e ba¤l› bir öngörüsüzlü¤ü 

bar›nd›rd›¤›n› 2007 raporundaki flu ifadelere 

ve 2008'de yaflananlara bakarak söylemek 

her halde yanl›fl olmaz: "Küresel ekonomi 2007 

ve 2008’de de güçlü büyüme e¤ilimini sürdürecektir. 

Hatta mevcut koflullardan en son 2006 

y›l› için yapm›fl oldu¤umuz risk uyar›lar›n›n art›k 

önemini yitirmekte oldu¤u söylenebilir..." 

Asl›nda g›da fiyatlar›nda gözlemlenen enflasyonda; 

küresel ›s›nma, biyoyak›t›n tar›msal üretime 

darbe vurmas› vb. nedenlerinin yan› s›ra 

ABD'nin finansal piyasalarda yaflanmakta olan 

krizi kontrol alt›na almaya dönük müdahalelerinin

14-15.qxd 14/1/04 17:42 Page 15 

STAG- 

FLASYON 

NED‹R? 

de belirleyici oldu¤u söylenmelidir. Zira yaflanan 

finansal krizi denetim almak üzere piyasalara 

verilen likiditenin ve düflürülen faiz oranlar›n›n, g›da 

sektöründe spekülasyon yapmaya imkan tan›yan 

bir balonun oluflmas›na neden oldu¤u genel 

kabul görüyor. 

Ekonomik düzeyde yaflananlar› deprem terminolojisine 

gönderme yapmak suretiyle resmedebilmek 

mümkün. Öncü sars›nt›lar›n birbirini tetikledi¤i 

ve her bir öncü sars›nt›n›n beklenen büyük 

depremi daha yak›nlaflt›rd›¤› bir sürecin kat edildi¤i 

görülüyor. 

Global ekonomik kriz bahsinde Türkiye'de ekonomi 

yazarlar›n›n yorumlar› takip edildi¤inde de, 

17 A¤ustos 1999 depremi sonras›nda jeologlar 

aras›nda yaflanan› and›ran bir bölünmenin oldu- 

¤u hemen farkedilebiliyor. Yani yaklaflan ekonomik 

kriz konusunda kalem oynatanlar aras›nda; 

t›pk› 17 A¤ustos sonras›nda oldu¤u gibi Büyük 

Marmara Depremi'nin olas› fliddeti üzerine iyimser 

yorumlarda bulunan fiener Üflümezsoylar da 

var, felaket senaryolar› üreten Celal fiengörler 

de... Ancak t›pk› deprem tehlikesi bahsinde oldu- 

¤u gibi fliddeti konusunda ortaklafl›lamasa da global 

ekonomik krizin Türkiye'yi de etkileyece¤i konusunda 

genel bir mutabakat›n bulundu¤u görülüyor. 

Liberaller ve ulusalc›lar kriz tehlikesine nas›l 

bak›yor? 

Türkiye'yi yönetenlerin, aynen deprem bahsinde 

görüldü¤ü gibi, ekonomik krize de bir tevekkül 

perspektifi üzerinden yaklaflt›klar›n› söylemek 

yanl›fl olmayacakt›r. Asl›nda bunda flafl›lacak bir 

yan bulunmuyor. Zira nas›l ki, olas› bir depremin 

yarataca¤› y›k›mlar›n, kapitalistler aç›s›ndan inflaat 

sektörü üzerinden yeni bir sermaye birikimi dinami¤ini 

tetiklemesi kaç›n›lmazsa, ekonomik kriz 

de benzeri dinamikleri bünyesinde fazlas›yla bar›nd›r›yor. 

Nas›l ki, deprem yoksullar için ölüm, 

zenginler için ise inflaat sektörünün canlanmas› 

anlam›na geliyorsa; ekonomik kriz de küçük üreticiler 

ve emekçiler için iflas, iflsizlik, yoksulluk, 

büyük sermaye için ise s›n›rs›z sermaye birikimi 

ve sömürü oranlar›n›n artmas› anlam›na geliyor. 

Di¤er yandan, ekonomik krizin etkilerinin fliddeti 

konusunda yaflanan görüfl ayr›l›klar›n›n ayn› zamanda 

ülkede yaflanmakta olan siyasal hegemonya 

kriziyle ba¤lant›l› yönleri de bulundu¤u 

gözden kaç›r›lmamal›. 

AKP ve neoliberalizm yanl›s› medyada iki farkl› 

( EKONOM‹ ) 

Stagflasyon kavram›, bir ekonominin, ayn› anda hem iflsizlik hem de enflasyon 

içinde bulunmas› durumunu ifade etmektedir. Yüksek bir enflasyon oran›n›n, 

kullan›lmayan üretim kapasitelerinin, iflsizli¤in ve yetersiz bir büyüme h›z›n›n birlikte 

yafland›¤› bir ekonomik olay› ifade etmek için kullan›lan stagflasyon, ciddi 

bir ikilemi ortaya koymaktad›r. Bir yandan iflsizli¤i gidermek için geniflletici maliye 

politikas› tedbirleri uygulanmas›, di¤er yandan fiyat art›fllar›n› engellemek 

için daralt›c› bir politikan›n uygulanmas› gerekir ki siyasal iktidarlar için bu gerçekten 

zor bir duruma iflaret etmektedir. Zira hangi politika seçilirse seçilsin, 

bir amac›n gerçeklefltirilmesi s›ras›nda di¤er amaçtan uzaklafl›lmas› riski çok 

yüksektir. 

görüflün öne ç›kt›¤› görülüyor. Bunlardan ilki, 

AKP'nin kay›t d›fl› ekonominin de yarataca¤› dinamizm 

sayesinde Türkiye'yi söz konusu krizden 

fazla yara almadan kurtarabilece¤ine dair tezleri 

öne sürerken, di¤eri ise h›zla bir krizin içine do¤ru 

yuvarlan›ld›¤› ve acil önlemlerin al›nmas›n›n gerekli 

oldu¤u flu günlerde, Türkiye'nin parti kapatma 

ve darbe gündemleriyle kilitlenmifl olmas›n›n 

yaratt›¤› olumsuz havaya dikkat çekiyor. Referans 

gazetesi yazar› Ertu¤ Yaflar'›n 16 Nisan tarihinde 

yay›mlanan "Türkiye'de Stagflasyon Olmaz" 

bafll›kl› köfle yaz›s› birinci türdeki görüfle, 

Sabah gazetesi yazar› fieref O¤uz'un 15 Nisan'da 

"Kapatal›m Gitsincilere Küpe: Stagflasyon" 

bafll›kl› köfle yaz›s› ikinci türdeki görüfle örnek 

teflkil ediyor. 

Militarokrasi ve korporatizm yanl›s› medyada 

ise ekonomik kriz tehlikesinin çok yüksek oldu¤una 

kal›n harflerle vurgu yap›ld›¤› söylenmeli. Asl›nda 

giderek yaklaflan ekonomik krizi do¤ru okuyanlar›n 

-ve durumdan vazife ç›kartanlar›n- ulusalc›lar 

oldu¤unu belirtmek gerekiyor. Zira ulusalc›lar›n; 

ekonomik krizin, AKP'nin -demokratik 

yollarla veya darbeyle- düflmesinin ön koflulunu 

sa¤layaca¤›na ikna olduklar› anlafl›l›yor. Marksist 

iktisatç›lar›n kriz analizlerini kendisine dayanak 

yapan söz konusu ak›m›n, ulusalc›-korporatist 

ekonomi politikalar›n hayata geçirilmesinin ve 

korporatist devlet ayg›t›n›n tahkim edilmesinin 

imkan› olarak ekonomik krize önem atfetti¤i görülüyor. 

Asl›nda ulusalc›lar›n beklentilerinin mesnetsiz 

HA‹T‹’DE 

HALK 

AÇLI⁄A 

KARfiI 

AYAK- 

LANDI? 

15 

olmad›¤› vurgulanmal›. Zira ekonomik yap›s› k›r›lgan 

olan emperyalist zincirin zay›f halkas› ülkelerde, 

kriz koflullar›n›n korporatist yönelimleri mümkün 

k›ld›¤› biliniyor. Dahas› krize ba¤l› olarak ortaya 

ç›kan toplumsal hoflnutsuzluk ve siyasal bunal›m 

dinamiklerinin birikmiflli¤i durumunda tekelci 

sermayenin program›n› uygulayabilmek için 

bask› yöntemlerine baflvurmak kaç›n›lmaz oluyor. 

Dolay›s›yla krizin derinleflmesine ba¤l› olarak tekelci 

sermayeninin program›n›n; modern ya da 

postmodern darbelerle yürütülmesinin hiç de küçük 

bir olas›l›k olmad›¤›n›n görülmesi gerekiyor. 

Sosyalist hareket rotas›n› belirlemek zorunda 

fiimdilik sosyalist hareketin ancak çok küçük bir 

kesiminin ekonomik krizi gündemine ald›¤› söylenebilir. 

Söz konusu hareketin daha büyük bölmesinin 

ise halen ana yönelimini neo-liberal politikalar›n 

sürdürülebilece¤i ihtimaline göre belirledi¤i 

görülüyor. Bu yönelim, aç›kt›r ki, kapitalizmin 

güncel krizinin ortaya ç›k›fl›n› neo-liberal politikalar›n 

yaratt›¤› dengesizliklere borçlu oldu¤u gerçe¤ini 

gözard› ediyor. 

Kapitalist oligarklar›n; önce neo-liberal politikalar› 

yumuflatarak mevcut krizi aflmay› deneyecekleri, 

bu yöntemle sonuç elde edememeleri durumda 

ise çözümü korporatist politikalar› devreye 

sokmakta bulacaklar› tarihsel deneyimlerle sabittir. 

Korporatist politikalar›n azgeliflmifl ülkelerde 

uygulanmas›n›n ise demokratik mekanizmalar›n 

ask›ya al›nmas› ve emek üzerindeki devlet denetiminin 

art›r›lmas›yla mümkün olabilece¤i yukar›da 

vurgulanm›flt›. 

Hal böyleyken, sosyalistlerin ekonomik alana 

iliflkin mücadele stratejilerini olufltururken bir 

karar vermeleri zorunlu görünüyor: ya kriz 

önemsenmeyip neo-liberalizm ve AKP karfl›tl›¤› 

yap›lmakla yetinilecek, ya da krizin kaç›n›lmazl›¤› 

esas al›narak kapitalistlerin yeniden devreye sokacaklar› 

korporatizm alternatifine ve bunun 

Türkiye gibi ülkelerde uygulanmas›n›n koflulu 

olan darbe tehlikesine karfl› güçlü bir duruflu da 

içeren etkili bir anti-kapitalist strateji gelifltirilecek. 

Geçti¤imiz ay Haiti sokak gösterileri, ya¤ma ve fliddet eylemleriyle gündeme 

geldi. Ülkenin taflra bölgelerinde patlak veren ayaklanmalar Haiti'nin baflkenti 

Port-au-Prince'e de s›çrad›. Ayaklanmalar›n temel sebebi ise aç›kt›: Açl›k. 

Ülkede g›da yetersizli¤inin baflgöstermesiyle t›rmanan eylemler ayn› zamanda 

yoksul halk›n umutsuzlu¤unun boyutlar›n› da gözler önüne serer nitelikteydi. 

Nüfusun yüzde 80’nin yoksulluk s›n›r›n›n alt›nda bir gelirle yaflamaya mahkum 

oldu¤u ülkede, özellikle son bir y›l içinde g›da fiyatlar›nda yaflanan dramatik art›fl, 

bir tabak pilav› bile lüks tüketim maddesi haline getirdi. Bir haftada 50 kiloluk 

pirincin fiyat›n›n 35’ten 70 dolara f›rlad›¤›, benzin fiyat›n›n ise iki aydan k›sa 

bir sürede üç kez artt›¤› Amerika k›tas›n›n en yoksul ülkesi olan 8.5 milyon 

nüfuslu Haiti’de, yaflanan fliddet olaylar›nda, befl kifli ateflli silahlarla öldürüldü, 

200 kadar kifli de yaraland›. ‹syan hareketinin yay›larak boyutlanmas› üzerinde 

Haiti Devlet Baflkan› Rene Preval, uluslararas› toplumun 3 milyon dolarl›k fon 

yard›m›yla 50 kiloluk pirincin fiyat›n›n 8 dolara indirildi¤ini aç›klad›. Dünyan›n genelinde 

g›da ürünlerinin fiyatlar›nda yaflanan h›zl› yükseliflin devam edece¤i 

düflünülürse, Haiti'de yaflanan ayaklanmay›, yaflanacak daha büyük bir depremin 

öncü sars›nt›s› olarak de¤erlendirmek yanl›fl olmayacakt›r.

16-18.qxd 14/1/04 19:53 Page 16 

Yalan yerle yeksan oluyor; daha da olacak; 

evet, yalan›n nihayetine do¤ru ilerliyoruz... 

Taha Akyol’un bile Milliyet’teki yaz›s›nda 

"Marksizmi özledi¤i"ni beyan etti¤i; ‹sak Alaton’un, 

"Bu durum [yani serbest piyasa -y.n] binlerce 

insan›n açl›k ve yoksulluk çekmesine ve 

hatta ölümüne yol aç›yor. Serbest piyasa ekonomisi 

art›k ifllevini yerine getiremiyor mu? Adam 

Smith öldü san›r›m. Çözüm için insanl›¤›n Karl 

Marx’› yeniden keflfetmesi mi gerekiyor?" sorusunu 

dillendirdi¤i koordinatlarda "Tarihin sonu"nu 

ilan edenler neredesiniz? Sesiniz solu¤unuz 

neden kesildi? 

"Tarihin sonu" mu demifltiniz? Hay›r! O yalan 

da nihayete erdi. 

Görmeyen, bilmeyen yok: Daha da "güçlenerek" 

devam ediyor, s›n›f mücadelelerinin ürünü 

olan tarih; "Küreselleflme + Kriz = Açl›k + ‹syan"›n 

bildik diyalekti¤iyle... 

Çok fley de¤iflti; çok fley daha da de¤iflecek... 

Tafllar yerinden oynuyor; hiçbir fley eskisi gibi 

olmayacak... 

Evet, sürdürülemez kapitalizmin karaya oturmas›yla, 

Kuzey’den Güney’e hiçbir yerde, hiçbir 

fley eskisi gibi olmayacak... 

Çünkü gündemi, kapitalizmin merkez-çevre 

( GÜNDEM) 

küreselleflme + kriz 

= açl›k + isyan 

S‹BEL ÖZBUDUN - TEMEL DEM‹RER 

"her akflam bir umuttan sessizce 

her akflam bir direnç yaratabilen." 

-Afflar Timuçin 

Neo-liberal küreselleflme, 

dünya halklar›n›n "ekme¤iyle 

oynuyor". Oysa "ekmek ile 

oynamak" tehlikelidir, köfleye 

k›st›r›lm›fl, hayat› karart›lm›fl, 

kapsay›c›l›¤›nda küresel kriz belirliyor. 

Krizin küreselleflmesi 

ili¤ine dek sömürülen 

y›¤›nlara, "zincirlerinden baflka 

kaybedecek bir fleyleri 

olmad›¤›"n› an›msat›r apans›z. 

Onlar› bir kez daha "bitti, 

sona erdi" denilen tarihin 

sahnesine ça¤›r›r. 

"Tek kutuplu dünya" ya da "küreselleflme" mi demifltiniz? 

O defter kapand›; ABD D›fl ‹liflkiler Konseyi 

Baflkan› Richard Haass’›n saptamalar› da bu 

gerçe¤in alt›n› çiziyor: "Tek kutuplu ça¤, beklenmedik 

bir Amerikan hakimiyetine sahne olan bir 

dönem kapan›yor. 20 y›la yak›n sürdü, ki bu süre 

tarih okyanusundaki bir damlad›r. ABD’nin 

hatalar›n›n yan› s›ra küreselleflmenin neticeleriyle 

birlikte çökme noktas›na gelen tek kutuplu 

dünya düzeninin yerini kutupsuzluk alacak." 

Küreselleflme balonuna gelince; o da patlad›... 

Financial Times’dan Gideon Rachman, ‘Küreselleflmeye 

Siyasi Tehditler’ bafll›kl› yaz›s›nda, 

"Küreselleflmeyi geçerli k›lan politik de¤iflimler 

asl›nda son derece k›sa bir zaman dilimi içinde 

16 

gerçekleflti" vurgusuyla ekliyor: "Bu dünya 20 

y›ldan az bir süredir böyle. Daha önceki küreselleflme 

evreleri daima siyasi kar›fl›kl›klarla, ayaklanmalarla 

sona erdi -1914 y›l›nda patlak veren 

Birinci Dünya Savafl› ve 1930’larda faflizmin 

yükselifli... Benzer fleyler neden flimdi de yaflanmas›n?" 

Evet tehdit bu kadar gerçekken; küresel ekonomik 

krize yönelik kayg›lar art›yor. 

Kolay m›? Dolar dipte, alt›n ve petrole rekor 

dayanm›yor, borsalar tepetaklak, dünya finans 

devleri bile milyar dolarl›k zararlar› nedeniyle iflasa 

direnmeye çal›fl›yor. 

Raydan ç›kan finans, toplumu yok ediyor. "Açgözlü" 

spekülatörlerin a¤›r krizler s›ras›nda yapt›klar›, 

çal›flanlara zarar veriyor. ‹flsizlik ve eflitsizliklerin 

artmas› sonucu asgari ücretliler ve 

yoksullar spekülasyon ve iflaslarla bo¤uflmak zorunda 

kal›yor. 

"Kurals›zlaflt›r›lm›fl finans toplumlar› y›kmaktad›r. 

Hisse senedi sahipleri finans kurulufllar›n› 

kuzeyden güneye her gün daha fazla rant sa¤lamak 

için emekçilerin ücretlerine bask› yapmaya 

zorluyorlar. fiiddetli krizlerle büyük gösteri ve 

gürültüyle birdenbire ve hoyratça ortaya ç›karak 

inan›lmaz boyutlara ulaflan spekülatif açgözlülük 

sonuçta istihdam› ve ekonomik aktiviteyi olum

16-18.qxd 14/1/04 19:54 Page 17 

suz yönde etkilemekte; iflsizli¤i, ifl güvensizli¤ini 

ve eflitsizlikleri art›rmaktad›r. Spekülasyon ve 

onu izleyen krizin zarar›n› ise emekçiler ve toplumun 

en yoksul kesimleri ödemektedir. 

Bunlar›n arka plan›nda, "b›rak›n›z yaps›nlar"c› 

neo-liberal azg›nl›k vard›! 

Küresel kriz 2006 y›l›n›n May›s ay›ndan bu yana 

çeflitli inifl ve ç›k›fllarla sürüp gidiyor. Bu kriz 

sürecinin en a¤›r bölümü 2008’de ortaya ç›kmaya 

bafllad›. 

Mahfi E¤ilmez’in de itiraf etti¤i gibi, "Kriz yok 

diyenler için en a¤›r darbe krizin varl›¤›n› kabul 

eden IMF’den geldi." 

Uluslararas› Para Fonunun (IMF) yay›mlad›¤› 

Dünya Ekonomik Görünüm Raporu’nda, mali 

kriz karfl›s›nda küresel büyümenin yavafllayaca- 

¤› ve ABD’nin 2008 y›l›nda "orta derecede bir 

resesyon" yaflayaca¤› aç›kland›. Dahas›, IMF sadece 

"kötümser" veriler yay›mlamakla kalmam›fl, 

bir de raporun 4. sayfas›ndan bafllayarak 

"A¤ustos 2007’de bafl gösteren finansal krizin 

(1930’lardaki) Büyük Buhran’dan bu yana karfl›lafl›lan 

en büyük finansal flok" oldu¤u de¤erlendirmesini 

yapm›flt›r. 

Ayr›ca IMF Para ve Sermaye Piyasalar› Bölümü 

Baflkan› Jaime Caruana, küresel mali krizin 

uzun süre devam edece¤ini, sonuna ulaflmak 

için uzun süre geçmesi gerekti¤ini ifade etti. 

Joseph Stiglitz, "ABD ekonomisindeki düflüflü 

sadece son dakika hamleleriyle geçifltirmeye 

çal›fl›rken, Büyük Buhran’dan beri en kötü krize 

tan›k olabiliriz," diyor; asl›nda verili koordinatlarda 

krizi inkar eden yok gibi. ABD Merkez Bankas› 

yetkililerinin, ABD ekonomisinin durumu konusunda 

kayg›l› olduklar›n› belirtiyor. Greenspan’den 

önce baflkanl›k görevini yürüten Paul 

Volcker da krizin devlet deste¤i olmadan atlat›lamayaca¤›n› 

söylemekte örne¤in. 

Ayr›ca Merkez Bankas›’n›n eski baflkan› Alan 

Greenspan de, ekonominin durgunlu¤a girdi¤ini 

kaydedip, durgunlu¤un ne kadar sürece¤i ve ne 

kadar derin olaca¤›n› kestirmek için erken oldu- 

¤unu ifade etti. 

ABD parantezi 

Geçerken bir not daha: ABD’de yap›lan kamu- 

( GÜNDEM) 

ABD kapitalizmi için militarizmle emperyalizm 

birbirinden ayr›lm›yor. ABD’nin sürekli olarak 

daha çok silaha, daha çok askere ihtiyac› var 

fiuras› art›k çok net: Dünyan›n bald›r› ç›plaklar›, yeryüzünün lanetlileri yeniden 

tarihin sahnesindeki yerleri almaya bafll›yorlar... 

Egemen(lerin) medyalar› bu gerçe¤i gölgelemeye, önemsizlefltirmeye, görmezden 

gelmeye özel gayret sarf etse de, günefl balç›kla s›vanam›yor... 

oyu araflt›rmalar›, ABD’lilerin yüzde 58’inin küreselleflmenin 

kendileri için iyi oldu¤unu düflünmediklerini 

ortaya koyuyor. 

Bununla birlikte ABD’de 28 milyon insan temel 

g›da maddelerini tüketebilmek için karneye 

ba¤lanm›fl durumda. The Independent’›n yazd›- 

¤›na göre bu say› 2007’de 26.5 milyon olarak 

belirlenmifl. Gazete, gidiflin art›k gizlenemeyecek 

düzeyde oldu¤unu ve ABD’yi zor günlerin 

bekledi¤ini aç›klamalar›na eklemekte. Ayr›ca 

aç›klamalar›na, 281 milyon nüfuslu ülkenin temel 

g›da maddelerini alabilmek için karneye 

ba¤lanan insanlar›n say›s›na her geçen gün yenilerinin 

eklenmekte oldu¤unu, mortgage krizinden 

sonra halk›n evini kaybetmenin yan›nda bütün 

varl›klar›n› da yitirmekle yüz yüze geldi¤ini ve 

iflsizli¤in de bu durumda fazlas›yla etkili oldu¤unu 

ekliyor. 

ABD, tarihinin en büyük sefaletini yafl›yor. 

1960 y›l›ndan beri yürürlükteki karneyle g›da 

yard›m› uygulamas›n›n bu denli artm›fl olmas›, 

yürütülen "Neo-Con" ekonomik sistemin çöküflü 

ve üretim sermayesinden uzaklaflarak finans 

sermayenin öne ç›kmas› olarak de¤erlendirilmekte. 

Nitekim Monthly Review dergisinde J. 

Bellamy Foster, ‘Rasyonel Kapitalizmin Sonu’ 

bafll›kl› yaz›s›nda, mali sermayenin üretimi terk 

ederek tekelleflme özelli¤ini h›zl› bir yükseliflle, 

dünya küresel sermaye iktidar›na tafl›may› baflarmas›n› 

irdeliyor. 

Yazar, sürecin savafl ekonomisine dönüflmesinin 

de kaç›n›lmaz hale geldi¤ini vurgulayarak 

Amerikan sisteminin art›k büyük bir durgunlu¤a 

(resesyon) girdi¤ini anlatarak, "ABD ekonomisinde 

bunal›m›n temel nedeni, sermayenin mali 

alanlara kaymas›, muazzam bir mali sermaye y›- 

¤›na¤› olufltururken yat›r›mlar›n k›s›tlanmas›. 

Serbest piyasa ekonomisinde sözü edilen, ekonomiyi 

dengeleyen o ‘görünmez el’, art›k serbest 

rekabet de¤il, mali sermayedir. Küreselleflen 

tekelci kapitalizm, dünya ölçüsünde eflitsizlikler 

ve savafllar do¤uruyor. ABD askeri gücüne 

dayanarak dünyaya egemen olmaya çal›fl›yor. 

Kürenin her köflesinde kurdu¤u askeri üslerle 

flimdiden bir imparatorluk oluflturuyor. Bu, 

Amerika’ya çok pahal›ya mal oluyor. Hedef, 

17 

ABD flirketlerine yat›r›m alanlar› açmak, onlar›n 

kârlar›n› artt›rmakt›r; kürenin do¤al kaynaklar›na 

sahip olmakt›r. Bu nedenle ABD kapitalizmi 

için militarizmle emperyalizm birbirinden ayr›lm›yor. 

ABD’nin sürekli olarak daha çok silaha, yeni 

silah sistemlerine, daha çok askere ihtiyac› 

var. Dünyada ekonomik, politik egemenli¤ini 

kurmak için askere ihtiyaç var" diyor. 

Ancak bunda da "s›k›nt› var"! 

Vincet Sevvert’in ifadesiyle, "NATO güçlerinin 

Afganistan’daki kayb›, sadece 2007 y›l›ndaki 

8000"ken, Afganistan’da kaybeden ABD ‹mparatorlu¤u 

için Irak da, Zbigniew Brzezinski formülasyonuyla, 

"Küresel bir bumeranga dönüfltü"! 

Bilen var m›? Irak savafl› kaça patlad›? Nobel 

ekonomi ödüllü Joseph Stiglitz ve bütçe sorunlar› 

uzman› Harvard profesörü Linda Bilmes’in, 

3 Mart 2008’de yay›mlad›klar›, ‘Savafl›n Üç Trilyon 

Dolar›: Irak Çat›flmas›n›n Gerçek Maliyeti’ 

bafll›kl› eserde aç›klad›klar›na göre, Irak savafl›n›n 

gideri üç trilyon dolara ulaflm›fl bulunmaktad›r. 

Stiglitz ve Bilmes’e göre, Irak savafl›n›n maliyeti 

12 y›l süren Vietnam Savafl›’ndan daha fazlad›r. 

Kore Savafl›’n›n giderinin ise iki kat›d›r. 

Birleflik Amerika Irak savafl›na her ay, BM’nin 

y›ll›k bütçesine eflit 16 milyar dolar harcamaktad›r. 

Yazarlar›n hesaplamalar›na göre 3 trilyon dolarla 

8 milyon konut infla etmek, 15 milyon profesör 

yetifltirmek, 530 milyon çocu¤a sa¤l›k hizmeti 

vermek, 43 milyon ö¤renciye burs sa¤lamak, 

Amerikan halk›n› elli y›l boyunca sosyal güvenli¤e 

kavuflturmak iflten bile de¤ildir. Birleflik 

Amerika’n›n Afrika’ya yapt›¤› kalk›nma yard›m› 

ise y›lda sadece 5 milyar dolard›r. Çin bile bu 

konuda Amerika’y› geride b›rakmak üzeredir. 

Söz konusu 5 milyar dolar ise Amerikan ordusunun 

on günlük masraf›na eflittir. 

Bu kadar harcaman›n "sonuçlar"›na gelince: 

Dünya Sa¤l›k Örgütü ve Irak hükümetine bak›l›rsa, 

Mart 2003’ten beri 104 bin ile 223 bin 

aras›nda insan hayat›n› yitirdi. Irak Ceset Say›m› 

adl› örgüt, bu rakam› 90 bin olarak veriyor. Sayg›n 

t›p dergisi Lancet’in yay›mlamay› uygun gör-

16-18.qxd 14/1/04 17:47 Page 18 

dü¤ü ‹ngiliz ve Irakl› araflt›rmac›lar›n verilerine 

göreyse can kayb› 1.2 milyon! Irak’›n, insan hayat›n›n 

de¤ersizli¤inin nas›l da sembolü oldu¤unu 

bir düflünün... 

"Neo-Con"lar›n, ABD hegemonyas›n› askeri güce, 

yaln›z davranma kapasitesine dayanarak restore 

etme projesi, befl y›l boyunca, her aflamada, 

askeri gücün, yaln›z davranma kapasitesinin 

s›n›rlar›n› gözler önüne serdi. ABD deyince "haydut 

devlet" imaj› egemen olmaya bafllad›. 

Ve "haydut devlet", Afganistan ve Irak’›n ard›ndan, 

flimdi de namlular›n› ‹ran’a çeviriyor! 

ABD Baflkan› George W. Bush ulusa seslenifl 

konuflmas›nda beklendi¤i gibi Irak’tan asker 

çekmenin ertelenmesi tavsiyesine olumlu karfl›l›k 

verirken, Irak üzerinden "fler eksenindeki" 

‹ran’› tehdit etti! 

Tüm bunlar; küresel krizden kaynaklanan ve 

onu a¤›rlaflt›ran "geliflmeler"... 

Açl›k 

Küreselleflen açl›kta buraya kadar ifadeye gayret 

etti¤imiz diyalekti¤in velût aktörlerinden bir 

di¤eri... 

Kriz ile birlikte açl›k ve yoksulluk yeniden tart›fl›l›yor. 

Çünkü ABD ve genelde ‹ngilizce konuflan 

ülkelerdeki (neo-liberalizmin öncüleri) gelir da¤›l›m›, 

dünyada açl›k, yoksulluk, küreselleflmeye 

karfl› tepkiler üzerinde de yo¤unlaflmaya bafllad›. 

Bu koordinatlarda Maltepe Üniversitesi Ö¤retim 

Üyesi Yrd. Doç. Dr. Sabahattin fien, tüm 

dünyada m›s›r, pirinç, bu¤day ve soya gibi temel 

g›da maddelerinin fiyatlar› 2007 yaz›ndan 

2008’e yüzde 40 artt›¤›na dikkat çekerken; 

2005-2007 kesitindeki üç y›ll›k art›fl›n ise yüzde 

80’i geçti¤inin alt›n› çiziyor. Sonra da M›s›r, Pakistan, 

Endonezya, Haiti, Tayland ve Yemen 

baflta olmak üzere 30’un üzerindeki ülkede yaflanan 

büyük açl›k sorunlar›na iflaret ediyor... 

Dünya, yine büyük bir açl›kla yüzyüzeyken; The 

Economist dünya g›da krizini kapak konusu yapt›. 

Dergi, "G›da fiyat enflasyonu dalgas›, arkas›nda 

ayaklanmalar ve sars›lm›fl hükümetleri b›rakarak 

dünya çap›nda ilerliyor. 30 y›ldan bu yana 

ilk defa birçok yerde ayn› anda g›da protestolar› 

oluyor" diye yazd›. Dünyada bir milyar insan›n 

günde 1 dolar ile geçindi¤ine dikkat çekti. 

Büyük ço¤unlu¤u Afrika ülkelerinde olmak üzere 

dünyada 800 milyon kifli yetersiz beslenme 

tehdidi alt›nda yani "aç" yafl›yor. UNICEF 2008 

Çocuk Durum Raporu’na göre, g›da yoksulu ülkelerde 

her y›l 1000 çocuktan 119’u beflinci 

yafl gününü göremeden yaflam›n› yitiriyor. 

BM verilerine göre, "g›da yoksulu ülkeler" listesinin 

üst s›ralar›ndan yer alan Siera Leone, 

Nijer, Nijerya, Çad, Etiyopya, Liberya, Afganistan 

ve Somali anne ve çocuk ölüm oranlar›nda 

da bafl› çekiyor. Afrika ülkesi Siera Leone’da her 

dört çocuktan biri hayat›n› kaybediyor. Di¤er taraftan 

her y›l Nijerya’da 59 bin, Afganistan’da 

26 bin anne ölüyor. 

Rapor, 83 bin çocu¤un yetersiz beslenme 

( GÜNDEM) 

kurban› oldu¤u ve 13 bin 500’ünün açl›ktan 

ölümle burun buruna geldi¤i 10 milyon nüfuslu 

Somali’de, yard›ma muhtaç insan say›s›n›n 1 

milyondan 1.5 milyona yükseldi¤ini ortaya koyuyor. 

Özetle yoksul ve yoksun b›rak›lan Güney ülkeleri 

feryat ediyor: "Aç›z!" 

Söz konusu açl›k birdenbire gelmedi ki. On y›llard›r 

Afrika’n›n, Latin Amerika’n›n, Uzak Do- 

¤u’nun ve Asya’n›n yoksul co¤rafyalar›nda sürüp 

giden emperyalist-kapitalist talan›n devreye soktu¤u 

felaket, sürdürülemez açl›kla daha görünür 

hale geldi, hepsi o kadar! 

Ne mi oluyor? 

Dünyada askeri masraflar için y›lda 1 trilyon 

dolardan fazla para harcan›yor. Bunun 300 milyar 

dolar›yla azgeliflmifl ülkelerin temel sa¤l›k, 

e¤itim, konut sorunlar› çözülebilir! 

Her gün 30 bine yak›n insan açl›ktan ölüyor. 

Avrupa’da sigara için 30 milyar, dondurma için 

11 milyar dolar harcan›yor! 

Dünyada yaflayan insanlar›n yar›s› günde 2 dolardan 

az parayla geçiniyor! 

Yeter mi?! 

‹syan 

Bu kapkara tabloda; Dünya Bankas›’n›n, 2005- 

2007 kesitindeki üç y›lda dünyada iki kat›na ç›kan 

g›da ürünleri fiyatlar›n›n düflük gelire sahip 

ülkelerde 100 milyon insan› daha da yoksullaflt›raca¤› 

uyar›s›nda bulundu¤unu an›msatan BM 

Genel Sekreteri Ban Ki-mun’un aç›klamalar›na, 

Haiti’de baflbakan›n görevden al›nmas›na yol 

açan ekmek isyanlar› efllik ediyor. 

Güney Afrika’n›n Johannesburg flehrinde bir 

aç›klama yapan sendikalar federasyonu COSA- 

TU sözcüsü Patrick Craven, yükselen g›da fiyatlar› 

karfl›s›nda ülkede ayaklanma ç›kabilece¤ine 

iflaret edip, insanlar›n çok k›zg›n oldu¤unu belirterek, 

Güney Afrika’daki bu k›zg›nl›¤›n, Haiti’deki 

gibi kargaflayla sonuçlanma potansiyeline sahip 

oldu¤unu aç›klad›. 

Craven’in aç›klamalar› bofluna de¤il: Güney Afrika’da 

g›da fiyatlar›ndaki art›fl enflasyonunun 

2003-2007 kesitindeki befl y›l›n en üst seviyesine 

ç›kmas›na yol açt›. Ülkede iflsizlik oran› da 

yüzde 25’i buluyor. Dünya pazarlar›nda pirinç fiyatlar› 

son iki ayda yüzde 75, bu¤day›nki de geçen 

sene yüzde 120 oran›nda yükseldi. 

Afrika’daki temel g›da maddesi m›s›r›n fiyat›ysa 

2006 bafl›ndan beri iki kattan fazla yükseldi. 

G›da fiyatlar›n›n yükselmesi yüzünden Afrika k›tas›nda 

M›s›r, Kamerun, Nijer, Burkina Faso, 

Asya’da ise Endonezya ve Filipinler’de protestolar 

düzenlendi. 31 y›l önceki "ekmek ayaklanmas›ndan" 

bu yana en büyük isyan›n patlak verdi¤i 

belirtilen M›s›r’daki gösterilerde ç›kan çat›flmada 

iki kifli ölmüfl, 100’ün üzerinde kifli yaralanm›flt›. 

Evet IMF’nin bile k›tl›k uyar›s› yapt›¤› koordinatlarda 

Hindistan Maliye Bakan› Palaniappan Chidambaram 

da yükselen g›da fiyatlar›n›n, toplumsal 

ayaklanmalar›n yay›lmas› tehlikesi yaratt›¤›n› 

belirtti. 

18 

Liberation ile söyleflisinde Jean Ziegler dünyan›n 

g›da k›tl›¤› ve fiyat art›fllar›ndan kaynaklanan 

çok uzun süreli bir gösteriler dönemine girdi¤ini 

ifade etti. 

G›da fiyatlar›ndaki yüksek art›fl Kamerun, M›s›r, 

Etiyopya, Haiti, Endonezya, Fildifli Sahili, Madagaskar, 

Moritanya, Filipinler ve birçok ülkede 

gösterilere neden olmufltu. Pakistan ve Tayland’a 

tarlalar›n ve depolar›n ya¤ma edilmesini 

önlemek üzere ordu devreye girmifl ve Burkina 

Faso’da ise genel grev yap›lm›flt›. 

IMF Baflkan› Dominique Strauss-Kahn da artan 

g›da fiyatlar›n›n hükümetlerin devrilmesi ve 

savafllar›n ç›kmas› gibi sonuçlara gebe oldu¤una 

dikkat çekip, g›da fiyatlar›ndaki art›fl›n Haiti 

ve M›s›r gibi ülkelerde isyan ç›kard›¤›n› hat›rlatarak, 

"Yeryüre bununla bafl etmeli" dedi. IMF flefi, 

bunun demokrasiyi tehdit eder hale geldi¤ini 

belirterek "Krizin t›rmanmas› demokrasiyi sorgulan›r 

hale getirir. Savafl riski var. Tarih bu tür 

nedenlerle ç›km›fl savafllarla dolu" ifadelerini 

kulland›. 

Ve nihayet "Sessiz Katliam" olarak niteledi¤i 

küresel açl›k konusunda Jean Ziegler, "Biyoyak›t 

için üretim yap›lmas›, pazardaki spekülasyon ve 

AB’nin ihracat sübvansiyonlar›, yoksul ülkelerdeki 

kitlesel açl›¤›n sorumlusunun Bat› oldu¤unu 

aç›kça gösteriyor," derken; yaflananlar ile Frans›z 

Devrimi’ni karfl›laflt›rarak, bir gün aç insanlar›n 

zalimlere karfl› ayaklanaca¤›n›n alt›n› çizip, 

"Dünyan›n zenginli¤inin tek elde toplanmas›ndan" 

küreselleflmeyi sorumlu tutarak, "Dehflet 

verici bir dünya yaratan borsa simsarlar›, spekülatörler 

ve mali haydutlar çetesiyle karfl› karfl›yay›z," 

dedi! 

Evet, neo-liberal küreselleflme, dünya halklar›n›n 

"ekme¤iyle oynuyor". Oysa "ekmek ile oynamak" 

tehlikelidir, köfleye k›st›r›lm›fl, hayat› karart›lm›fl, 

ili¤ine dek sömürülen y›¤›nlara, "zincirlerinden 

baflka kaybedecek bir fleyleri olmad›- 

¤›"n› an›msat›r apans›z. Onlar› bir kez daha "Bitti, 

sona erdi" denilen tarihin sahnesine ça¤›r›r. 

fiuras› art›k çok net: Dünyan›n bald›r› ç›plaklar›, 

yeryüzünün lanetlileri yeniden tarihin sahnesindeki 

yerleri almaya bafll›yorlar... 

Egemen(lerin) medyalar› bu gerçe¤i gölgelemeye, 

önemsizlefltirmeye, görmezden gelmeye 

özel gayret sarf etse de, günefl balç›kla s›vanam›yor... 

Bald›r› ç›plaklar›n ayaklanmalar› haberleri, eylem 

görüntüleri, çaresizlik ve vahflet boyutlar› 

son günlerin haberlerinde, ne kadar sansürlenirse 

sansürlensin giderek daha s›k, daha çarp›c› 

gündeme giriyor. En ezik, en yoksul, en afla- 

¤›dakiler, düzen d›fl›na en çok at›lm›fl, itilmifl, 

kak›lm›fllar, en çok uyutulmufl, ç›karlar›n›n bilincinde 

olamayan, ç›karlar› do¤rultusunda hak 

aramada örgütlenememifl, tevekküle al›flm›fllar, 

afyonlanm›fllar, dünya krizi ba¤lant›l› çaresizli¤in 

yeni boyutlar›nda gazaba gelip, baflkald›r›yorlar... 

Emin olun bu hikâyenin sonu tatl›ya ba¤lanacak... 

21 Nisan 2008 21:24:07, Ankara

19-21.qxd 14/1/04 17:48 Page 19 

›rak iflgali ve 

( DÜNYA ) 

obama’n›n ‘merkezcili¤i’ 

Obama’n›n sözünü etti¤i "de¤iflim" 

Irak Savafl› sonras›nda Amerikan 

Savafl Partisi’nin yörüngesine iyice 

oturan ve ay›rdedici niteli¤ini kaybeden 

Merkezci anlay›fl›n bir tepkisi olarak 

okunmal›d›r. Bu bak›mdan "de¤iflim"in 

radikal niteli¤i çok zay›ft›r. 

Bu durumda karfl›m›za ç›kan soru, 

Obama’n›n Immanuel Wallerstein gibi 

önemli sol entelektüelleri de 

kapsayacak denli genifl kapsaml› 

olan bir heyecan dalgas›n› 

nas›l yaratt›¤›d›r? 

ERHAN DEM‹RC‹O⁄LU 

Amerika Birleflik Devletleri (ABD) büyük bir h›zla 

bu y›l›n Kas›m ay›nda yap›lacak olan baflkanl›k 

seçimlerine do¤ru kofluyor. ABD’de fiilen 

yürürlükte olan iki partili secim sisteminde 

"muhafazakar" Cumhuriyetçi Parti kendi baflkan 

aday›n› Vietnam savafl›nda görev alm›fl eski asker 

John McCain olarak belirlemifl durumdayken, "liberal" 

Demokrat Parti içinde bulundu¤umuz flu günlerde 

dahi Hillary Clinton ile Barack Obama aras›ndaki 

adayl›k yar›fl›na sahne olmakta. ‹ki aday aras›ndaki 

yar›flta eyaletler baz›nda yap›lan önseçimlerde 

delegelerden al›nan destekler olceginde yap›lan de- 

¤erlendirmeler, ibrenin Illinois senatörü Obama’dan 

yana oldu¤unu ve çok büyük bir sürpriz olmad›¤› 

müddetçe Obama’n›n baflkanl›k adayl›¤›n›n kesin oldu¤unu 

gösteriyor. Bunun da ötesinde, Obama’n›n 

baflkanl›k seçimlerinde McCain’i geride b›rakma ihtimalinin 

yüksek oldu¤u da keyfi bir tahminden ziyade 

gerçekçi bir gözlem olarak sunuluyor. 

Halbuki, daha bundan bir sene kadar önce, hiç 

kimse Obama’n›n "ç›kar gruplar›"yla olan güçlü irtibatlar› 

ve yirmi y›la yakin bir süredir ABD siyasi arenas›ndaki 

merkezi konumlar› neticesinde adeta 

sektörleflmifl bulunan Clinton ailesine karfl› böylesine 

güçlü bir alternatif sunabilece¤ini tahmin etmiyordu. 

Aksine, genel siyasi beklenti, Kenya’l› bir babaya 

sahip, sadece derisinin rengi yüzünden kendisinden 

beklenen "öfkeli siyah" prototipine uygun 

davranma potansiyeli bak›m›ndan karars›z ve sa¤ 

Demokrat seçmen kitlesinin uzaklaflmas›na neden 

olabilecek, adinin "Usame"yi ça¤r›flt›rmas›, Müslüman 

oldu¤u söylentileri ve sahip oldu¤u "Hüseyin" 

orta adi yüzünden radikal islam ile irtibatland›r›labilecek 

soru iflaretlerinin yarat›lmas›na zemin oluflturabilecek 

Obama’n›n adayl›k yar›fl›nda erken ya da 

orta vadede havlu ataca¤› yönündeydi. 

Obama’n›n kestirilemeyen yükseliflinde hesaba 

kat›lmas› gereken faktörler aras›nda "hitabet gücü," 

"karizma," "politik starl›k" gibi kiflisel unsurlar 

önemli ama tali bir yer iflgal ediyor. Karakter özelliklerine 

göre daha temel faktör olarak Obama’n›n 

secim kampanyas›n›n ana temas› olarak belirledi¤i 

"de¤iflim" fikrinin Clinton’›n "tecrübe" vurgusuna nazaran 

Demokrat Partililer aras›nda daha büyük 

yank› buldu¤unu söylemek gerekiyor. Genel ölçekte, 

seçmenlerin Cumhuriyetçi "ulusal güvenlik" ve Clintonc› 

"tecrübe" temalar›ndan ziyade Obama’n›n "de- 

¤iflim" fikrine do¤ru yöneliflleri ise, esas olarak, 

kendini iflsizlik ve konut problemleri olarak d›flavuran 

ABD’nin içinde bulundu¤u iktisadi kriz, sosyal sigorta 

ve sa¤l›k sigortas› sistemlerindeki yap›sal sorunlar, 

Katrina felaketinin yaratt›¤› toplumsal sars›nt› 

ve Irak iflgali sonucu elde edilen politik/askeri 

baflar›s›zl›¤›n artik fazlas›yla aç›k seçik bir bicimde 

ortal›¤a dökülmesi gibi unsurlar ile aç›klanabilir. 

Irak Savafl›na karfl› tutarl› bir bicimde sürdürdü- 

¤ü olumsuz tav›r Obama’n›n politik cazibesinin üze- 

19 

rinde yükseldi¤i faktörlerin bafl›nda geliyor. Buradaki 

temel sorulardan biri, Obama’n›n Irak iflgaline 

karfl› sürdürdü¤ü politik çizginin halihaz›rdaki neocon 

(neoconservative/yeni-muhafazakar) strateji 

ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ne ölçüde "de¤iflim" anlam›na 

geldi¤i. Bu soruya verilecek akli bafl›nda bir cevap 

ise flu sorulara verilecek cevaplara göbekten ba¤l› 

durumdad›r: Obama’n›n Irak savafl›na karfl› olufl gerekçeleri 

nelerdir? Obama’n›n ABD’nin Irak’tan geri 

çekilmesine iliflkin plan› nedir? Birleflmifl Milletler gibi 

uluslararas› kurumlara yaklafl›m›n›n ana hatlar› 

nelerdir? Iran gibi ABD taraf›ndan "düflman" ilan 

edilen devletlere bak›fl›n› flekillendiren temel parametreler 

nelerdir? 

*** 

Bu yaz›n›n baz› temel önkabullerini bir paragrafta 

ifade etmek gerekirse flunlar› söylemek gerekir: 

Bugün dünya üzerinde hakim olan üretim bicimi 

emperyalizm aflamas›ndaki kapitalizmdir. Mevcut 

dünya sisteminin merkezi hegemonik gücü emperyalist 

bir devlet olan ABD’dir. ABD’nin iki ana politik 

partisi – Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti – temel 

amaç olarak dünya halklar› aras›nda varolan eflitsiz 

iktisadi ve siyasi iliflkilerin ABD lehine muhafazas› 

konusunda anlaflmaktad›rlar. ABD emperyalizmi, 

konjonktürel ve dönemsel ç›karlar›na uygun olarak, 

kendi egemenli¤ini ezilen halklara kabul ettirmenin 

yollar› olarak kendi silahl› güçleri vas›tas›yla gerçeklefltirilecek 

aç›k askeri iflgalden yerel iflbirlikçiler taraf›ndan 

yürütülen "kukla iktidar"lar kurmaya kadar 

çeflitli seçeneklere baflvurabilir. Bu dergi okurlar›n›n 

genifl bir k›sm› ac›s›ndan bu fikirlerin do¤rulanmaya 

muhtaç olmad›¤›n› varsay›yorum. 

Bu yaz›n›n temel sorusu olan Obama’n›n "de¤iflim" 

fikrinin politik muhtevas›na iliflkin soruyu daha 

etkili bir bicimde ifade edebilmek için baz› kavramlar›n 

tan›mlanmas›na ihtiyaç vard›r. Farkl› devletler

19-21.qxd 14/1/04 17:49 Page 20 

ile oluflan sürtüflmelerin ve anlaflmazl›klar›n ABD 

askeri iflgali ile çözüme kavuflturulmas›n› temel bir 

yöntem olarak benimseyen siyasi güçlere "Amerikan 

Savafl Partisi" ya da k›saca "Savafl Partisi" adini 

verelim. Amerikan Savafl Partisi sadece Cumhuriyetçi 

Parti’yi de¤il ayni zamanda Irak iflgalini hararetle 

destekleyen Joe Liebermann taraf›ndan temsil 

edilen Demokrat Parti’nin sa¤ kanad›n› kapsamaktad›r. 

Savafl Partisi’nin içindeki "fiahinler Kanad›" 

ad›n› verece¤im grup partinin ideolojik formasyonu 

için gerekli olan düflünsel argümanlar›n (Irak 

Savafl› arifesinde öne sürülen "önleyici savafl doktrini" 

gibi) oluflturulmas› görevini üstlenmifltir. fiahinler 

kanad›, Savafl Partisi içinde Cumhuriyetçiler taraf›ndan 

temsil edilmektedir. 

Bunun yan›nda "Merkezciler" olarak tan›mlayabilece¤imiz 

grup ise Demokrat Parti’nin ana gövdesini 

oluflturan ve yirmi seneye yakin bir suredir Clinton 

ailesi taraf›ndan temsil edilen siyasi güçlerdir. 

Merkezcilerin farkl› devletler ile oluflan sürtüflmelerin 

çözümü için benimsedikleri temel yöntemler 

uluslararas› bask›, ticari ve t›bbi ambargo, yerel 

ayaklanmac›lar›n ve darbecilerin desteklenmesidir 

ve ancak tali bir yöntem olarak ABD iflgalini savunmaktad›rlar. 

Uluslararas› meflruiyetin sa¤lanmas› 

bak›m›ndan Birleflmifl Milletler’in deste¤inin aranmas›n›n 

önemine vurgu yapan Merkezciler, ancak 

söz konusu deste¤in sa¤lanmas›n›n imkans›z oldu- 

¤u bir durumda ABD iflgaline yeflil ›fl›k yakmaktad›rlar. 

Amerikan Savafl Partisi ile Merkezcilerinin d›fl siyasetleri 

aras›ndaki iliflki çeliflkiden ziyade tamamlay›c›l›k 

iliflkisidir. 1991’de yaflanan Körfez Savafl›’ndan 

günümüze kadar gecen sure ölçe¤inde 

ABD’nin Irak’a donuk siyasi tavr›na bak›ld›¤›nda söz 

konusu tamamlay›c›l›k iliflkisi net bir bicimde ortaya 

ç›kmaktad›r. Körfez Savafl›’ndan sonra ABD taraf›ndan 

düflman kabul edilen Saddam Hüseyin rejimine 

karfl› 1992’de baflkanl›k koltu¤una oturan Bill 

Clinton yönetiminin tavr›, uluslararas› izolasyon ve 

500 bin çocu¤un ölmesine neden olan ambargo 

politikas› ile karakterize olmaktayd›. ‹zolasyon ve 

ambargo ile Saddam karfl›t› bir muhalefet oluflturmay› 

hedef alan Clinton yönetimi bunda basarîli olamay›nca 

1998’de askeri yöntemlere baflvurmay› 

denedi ve dört gün boyunca Irak’›n askeri tesislerini, 

elektrik santrallerini ve köprülerini bombalad›. 

Bu çerçevede bak›ld›¤›nda 1991’den 2000’de Savafl 

Partisi’nin Amerikan yönetimini ele geçirmesinin 

kadar gecen surede Merkezci Clinton yönetiminin 

Saddam Hüseyin rejimine kars› sald›rgan politikas›n›n 

Irak iflgaline donuk siyasi atmosferi ad›m 

ad›m oluflturdu¤u aç›kt›r. Bunun yan›nda, yukarda 

sundu¤umuz çerçeveye uygun olarak, 2002 y›l›nda 

ABD Kongresi’nden ç›kan Irak’a Karfl› Amerikan 

Askeri Güçlerinin Kullan›lmas› karar›na o dönem 

Hillary Clinton taraf›ndan temsil edilen Merkezciler 

"uluslararas› kanallar›n sonuna kadar zorlanmas›" 

flerhini düflerek desteklerini sunmufllard›r. 

Obama’n›n sözünü etti¤i "de¤iflim" Irak Savafl› 

sonras›nda Amerikan Savafl Partisi’nin yörüngesine 

iyice oturan ve ay›rdedici niteli¤ini kaybeden 

Merkezci anlay›fl›n bir tepkisi olarak okunmal›d›r. 

Bu bak›mdan "de¤iflim"in radikal niteli¤i çok zay›ft›r. 

( DÜNYA ) 

Bu durumda karfl›m›za ç›kan soru, Obama’n›n Immanuel 

Wallerstein gibi önemli sol entelektüelleri 

de kapsayacak denli genifl kapsaml› olan bir heyecan 

dalgas›n› nas›l yaratt›¤›d›r? Afla¤›da önce bu 

sorunun cevabini vermeye çal›flaca¤›z ve sonras›nda 

ise Obama’n›n merkezcili¤ine iliflkin gözlemlerimizi 

sunaca¤›z. 

*** 

Irak savafl›na karfl› olman›n politik kariyer riski anlam›na 

geldi¤i bir dönemde savafla karfl› sesini ç›karan 

ender Demokratlardan biri Barack Obama. 

Bu bak›mdan tutarl› ve sicili temiz bir Irak Savafl› 

karfl›t› politikan›n adresi olarak Obama’n›n gösterilmesine 

flafl›rmamak gerek. 2002 Ekim’inde, Chicago’da 

düzenlenen savafl karfl›t› mitingde yapt›¤› 

ünlü konuflmada Obama flunlar› söylüyordu: 

Bütün savafllara karfl› de¤ilim. Karfl› oldu¤um 

fley, budalaca savaflt›r. Karfl› oldu¤um fley, aceleci 

savaflt›r. Karfl› oldu¤um fley; Richard Perle, Paul 

Wolfowitz ve yönetimdeki di¤er masabafl› haftasonu 

savaflç›lar›n›n, kaybedilecek hayatlar› ve çekilecek 

zorluklar› hesaba katmadan, kendi ideolojik 

programlar›n› g›rtlaklar›m›za sokmalar›d›r… 

Biliyorum ki, Irak’a karfl› baflar›l› olacak bir savafl 

bile, belirsiz uzunlukta, belirsiz maliyetli ve belirsiz 

sonuçlar› olan bir Birleflik Devletler iflgali gerektirecektir. 

Biliyorum ki, aç›k bir gerekçesi olmayan ve 

güçlü uluslararas› destekten yoksun bir Irak iflgali 

sadece Ortado¤u’yu alevlendirecek, Arap dünyas›ndaki 

en kötü dürtüleri cesaretlendirecek ve El Kaide’yi 

askeri bak›mdan güçlendirecektir. 

Obama, Irak Savas›’na karfl› ald›¤› tavr› geri ad›m 

atmadan ve yukardakine benzer aç›klamalarla destekleyerek 

günümüze kadar sürdürdü. Obama’n›n 

politik cazibesinin ve h›zl› yükseliflinin merkezinde iste 

bu kararl› tutum bulunuyor. Secim yar›fl›nda hiçbir 

flanslar› olmayan Liberal Parti, Yefliller Partisi, 

Sosyalist ‹sçiler Partisi ve Ralph Nader gibi ba¤›ms›z 

adaylar› d›flarda tutarsak, bugün Amerikan kamuoyunun 

gözünde tek savafl karfl›t› aday Obama’d›r. 

11 Eylül sald›r›lar› sonucu Amerikan halk›na Bush 

yönetimi ve ana akim medya taraf›ndan dayat›lan 

ikilem "özgürlük mü yoksa güvenlik mi?" ikilemiydi. 

20 

Bu ikilemin k›sa vadedeki anlam›, "uluslararas› özgürlük 

mü yoksa ulusal güvenlik mi?" idi. Halihaz›rdaki 

iki seçene¤in birbirini d›fllad›¤›na kani olmufl 

Amerikan kamuoyu, yalanlar üzerine kurulmufl yayg›n 

manipulatif kampanyalar sonucunda, ikileme yan›t 

olarak "ulusal güvenlik" demiflti. Halbuki bugün 

iki seçenek aras›ndaki temel iliflkinin d›fllama/yads›ma 

de¤il içerme/destekleme oldu¤u Amerikan 

halk›n›n az›msanmayacak bir k›sm› taraf›ndan büyük 

oranda anlafl›lm›fl durumda. Günümüzde yap›lan 

kamuoyu yoklamalar›, seçmenlerin ulusal güvenlik 

konusunda Cumhuriyetçilerden çok Demokratlara 

güvendiklerini ortaya koyuyor. Geçmiflle karfl›laflt›r›ld›¤›nda 

flafl›rt›c› olan bu zihinsel de¤iflim, 

Demokrat Parti’nin az da olsa sahip oldu¤u savafl 

karfl›t› potansiyel ile birebir ba¤lant›l›d›r. Ulusal güvenlik 

konusunda seçmen tercihlerinin "flahin" 

Cumhuriyetçilerden "güvercin" Demokratlara do¤ru 

de¤iflim e¤ilimi, ulusal güvenli¤in temel koflullar›ndan 

birinin uluslar aras›nda kurulacak özgür iliflkiler 

oldu¤u gerçe¤inin Amerikan halk› taraf›ndan 

sindirilmeye bafllad›¤›n› gösteriyor. 

2003 fiubat’›nda dünya çap›nda düzenlenen genifl 

kat›l›ml› savafl karfl›t› gösterilerin politik etkisi, 

New York Times taraf›ndan "dünyan›n ikinci süper 

gücü" olarak nitelendirilecek kadar büyük olmufltu. 

Fakat 2003’un bafllar›nda h›z kazanan savafl karfl›t› 

hareketlerin bafl›na gelen ak›bet Birinci Körfez 

Savafl›’na karfl› aktif hale gelen savafl karfl›t› hareketlerinkine 

benzer oldu: savafl›n bafllamas› ile beraber 

gösterilerin yayg›nl›¤› ve büyüklü¤ü h›zl› bir ivmeyle 

düflmeye bafllad›. Asil ilginç olan, savafl karfl›t› 

hareketlerin iflgal sonras› gerilemesiyle Irak Savas›’n›n 

genel Amerikan kamuoyundaki meflrulu¤unu 

yitirmesinin el ele gitmesi oldu. Bugün Amerikan 

halk›n›n genifl bir ço¤unlu¤u Amerikan askerlerinin 

Irak’tan ç›kmas› gerekti¤ini düflünüyor. 7 Kas›m 

2006’da yap›lan Temsilciler Meclisi seçimlerinde 

Demokratlar’›n, 435 sandalyenin 233’unu alarak, 

12 y›l sonra ilk defa Cumhuriyetçileri geride b›rakmas›n›n 

alt›nda yatan nedenlerin bafl›nda Amerikan 

seçmeninin Irak Savafl›’na donuk alg›s›n›n de¤iflmesi 

yat›yor. Bunun yan›nda Demokratlar, ayni tarihte, 

Birleflik Devletler Kongresi’nin di¤er aya¤›n› 

oluflturan Eyalet Senatörleri seçimlerini de kazanarak 

Cumhuriyetçiler’e ikili bir hezimet yaflatm›fl oldular. 

Demokrat Parti’nin sa¤ kanad›n› temsil eden 

ve Irak Savafl›’n›n hararetli destekçilerinden Joe Liebermann’›n 

senatör adayl›¤› yar›fllar›nda önseçimleri 

kaybetmesinin alt›nda da geliflmekte olan savafl 

karfl›t› zihinsel perspektif de¤iflikli¤i yat›yordu. 

Ünlü savafl karfl›t› Amerikan internet sitesi Antiwar.com’un 

baflyazar› Justin Raimondo, 2006 

Temsilciler Meclisi ve Eyalet Senatörleri seçimlerinden 

sonra flunlar› yaz›yordu: 

Bu seçimler Demokratik bir savafl karfl›t› baflkan 

aday›n›n ortaya ç›kmas› için gerekli olan zemini haz›rlad›. 

Sorun su ki, Hillary Clinton örne¤inde görüldü¤ü 

gibi Parti yönetimi kararl› bir bicimde "merkezci" 

ya da di¤er bir deyiflle savafl taraftar›. Clinton’un 

Birleflik Devletler’in geri çekilmesine ve hatta 

askeri varl›¤›n adim ad›m azalt›lmas›na donuk bir 

takvim haz›rlanmas›na ›srarl› bir bicimde karfl› durusu, 

partinin önde gelenlerinin savafla iliflkin söy-

19-21.qxd 14/1/04 17:49 Page 21 

lemlerini belirledi. Ancak simdi bütün bunlar de¤iflti: 

Demokratlar ›srarla öne ç›kacak birini bekliyorlar. 

2006 Kas›m’›nda parti içinde Obama’n›n sesinin 

yaratt›¤› etki flimdiki gücünden çok uzakt›. Obama’n›n 

"partinin sahibi" gibi hareket eden Clinton’› 

bile geride b›rakacak kadar h›zl› bir biçimde yükseliflinde 

savafl karfl›t› dalgay› basar›yla arkas›na almas›n›n 

etkisi belirleyici oldu. Bugün Obama’n›n konuflmalar›n›n 

Irak Savafl›’na karfl› olan bölümleri dinleyiciler 

taraf›ndan en hararetli alk›fl ve tezahüratlar ile 

ödüllendiriliyor. Clinton’›n 2006 y›l›nda destekledi¤i 

Irak’tan geri çekilme plan› ise 2002’de savafla verdi¤i 

deste¤in beraberinde getirdi¤i itibar kayb›n› giderecek 

ölçekte yank› bulmuyor. Clinton’›n savafla 

karfl› zaman içinde de¤iflen söylemi, Demokrat kamuoyunun 

yükselen bar›flç›l dürtülerini manipülasyona 

donuk tutars›z ve hakikilikten uzak bir giriflim 

olarak yarg›lan›yor. Obama’n›n y›ld›z›, Irak’ta yaflanmakta 

olan savafla donuk karfl›tl›¤›n›n samimiyetine 

Amerikan kamuoyunu ikna etmifl olmas›yla parl›yor. 

Afla¤›daki konuflmas›, seçmenin az›msanmayacak 

bir k›sm›n›n duruma bak›fl›n› da özetliyor: 

[Baflkan aday› oldu¤um durumda] Cumhuriyetçi 

rakibim ikimizin de Irak’taki savafl› destekledi¤imizi 

söyleyemeyecek. Rakibim, ikimizin Irak’taki savafl›n 

‹ran’a karfl› giriflilecek bir askeri harekat› gerekçelendirmesi 

için kullan›lmas›nda ya da diyalog karfl›t› 

ve savafl borazanc›s› politikalar konusunda anlaflt›- 

¤›m›z› iddia edemeyecek. Rakibim, Amerikan halk›na 

karfl› aç›k ve do¤rudan yaklaflmad›¤›m› veya zaman 

içinde pozisyon de¤ifltirdi¤imi söyleyemeyecek. 

*** 

Obama’n›n temsil etti¤i "de¤iflim"in niteli¤ini anlamak 

için Savafl Partisi’nin sundu¤u d›fl politikaya alternatif 

kimi yaklafl›mlara karfl› ald›¤› tavr› ortaya 

koymak gerekiyor. 2006 Kas›m’›ndaki seçim zaferinden 

sonra baz› Demokrat Partililer Irak Savafl›’n›n 

sonland›r›lmas›na dönük etkili bir hamle olarak 

Kongre’den Amerikan ordusuna akan mali 

musluklar›n kapat›lmas›na dönük bir karar›n ç›kart›lmas› 

çal›flmalar›na bafllad›lar. Kongre’den ç›kart›lacak 

böyle bir karar sonucunda maddi imkanlar› k›s›tlanan 

Bush yönetimi geri çekilme fikrini kabul etmek 

zorunda kalacakt›. Sonuç alma potansiyeli oldukça 

yüksek olan bu fikir, çok az Demokrat Partili 

taraf›ndan kabul gördü ve o partililer aras›nda Obama 

yoktu. 

Di¤er taraftan Obama 16 ayl›k bir sürede Irak 

Devleti ile iletiflim halinde gerçeklefltirilecek "aflamal›" 

bir geri çekilme plan› öngörüyor. Bu plana göre, 

göreli olarak güvenli¤in sa¤lanm›fl bulundu¤u El 

Anbar gibi bölgelerden bafllayacak olan geri çekilme 

direniflin ve mezhep çat›flmalar›n›n en fliddetli 

oldu¤u bölgeler ile son bulacak. Obama, aflamal› 

bir geri çekilmenin aflamas›z bir geri çekilmeye nazaran 

gerek Amerikan askerlerinin gerek ise Irak 

halk›n›n güvenli¤i aç›s›ndan "daha sorumluca" olaca¤›n› 

savunuyor. 

‹lk olarak vurgulanmas› gereken nokta, Obama 

taraf›ndan iflaret edilen 16 ayl›k sürenin fazlas›yla 

uzun oldu¤udur. 2006 y›l›nda Demokratlar›n genifl 

bir k›sm› taraf›ndan öngörülen süre 4-6 ay aras›n- 

( DÜNYA ) 

dayd›. Bugün sa¤ kanad›n etkin savafl karfl›t› grubu 

"Win Without War" organizasyonu bile "y›llarla de- 

¤il sadece aylarla" ifade edilecek bir geri çekilme 

plan› öngörüyor. Savafl Partisi ile uzlaflmaya dönük 

Obama plan›n›n "bar›flç›l" niteli¤i oldukça zay›ft›r. 

‹kinci olarak, aflamal› geri çekilme plan›n›n uygulanabilirli¤i 

konusunda Vietnam Savas›’nda yaflanan 

geliflmeler ayd›nlat›c›d›r. Nixon yönetimi döneminde 

1968’de al›nan Vietnam’dan geri çekilifl karar›n›n 

aflamaland›rma planlar› üzerine yaflanan tart›flmalar 

dört y›l sürmüfl ve bu sure zarf›nda tüm h›z›yla 

sürmekte olan çat›flmalar milyonlarca Vietnaml›n›n 

yaflam›na mal olmufltur. Vietnam Savafl›’nda yaflananlara 

benzer bicimde Irak’› aflamal› terk etmenin 

önünde de ciddi zorluklar vard›r. Kendi askeri güçlerine 

yap›lacak sald›r›lara dönük ABD’nin tavr›n›n 

"sessiz kalmak" olmayaca¤› ve aksine Irak direnifl 

kuvvetlerine güçlü bir sald›r›n›n peflinde olaca¤› 

aç›kt›r. Bu durumda fliddet döngüsü yeniden üretilecek 

ve aflamal› geri çekilmenin ileri safhalar›na 

geçmek zorunlu olarak belirsiz tarihlere ertelenecektir. 

Bunun yan›nda Obama, Irak’ta "Amerikan diplomatik 

ve askeri personelinin korunmas›yla ve El Kaide’ye 

donuk operasyonlarla görevli" belirli ölçekte 

askeri kuvvetin Irak’ta b›rak›lmas›n› savunmaktad›r. 

Obama’n›n diplomatik güvenlik ve El Kaide retori¤i 

bir tarafa b›rak›l›rsa, Irak’ta konumland›r›lacak askeri 

kuvvetlerin as›l anlam›n›n Amerika’n›n Ortado¤u 

üzerindeki istihbarat a¤›n›n muhafazas› ve düflman 

olarak s›n›fland›r›lan bölge devletlerine karfl› her zaman 

haz›r operasyonel bir tehdit unsuru olarak kullan›lmas› 

oldu¤u aç›kt›r. Böylesi bir Ortado¤u vizyonu, 

ABD’nin geleneksel siyaseti ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, 

"de¤iflim" sinyalleri vermekten fazlas›yla uzak 

olup Merkezci mant›kla tam bir uyum içindedir. 

2007 y›l› boyunca Obama’n›n yapt›¤› "Iran, Suriye, 

Venezuela, Küba, ve Kuzey Kore gibi ülkelerin 

anti-Amerikan liderleri koflulsuz diyalogun gereklili¤i" 

aç›klamalar› genifl yank› buldu. Sözkonusu diyalog 

aray›fl› Savafl Partisi’nin ilgili devletlere yaklafl›m›na 

21 

nazaran hat›r› say›l›r bir farkl›l›k göstermesine kars›n 

ifade etti¤i "de¤iflim" ancak Merkezci siyasetin 

yeniden konumland›r›lmas› ile s›n›rl›d›r. Obama, 

"‹ran’›n nükleer silaha sahip olmas›n›n kabul edilemez 

oldu¤u"nu ve bunun engellenmesi için "önemli 

diplomatik ve ekonomik bask›lar›n yap›lmas›n›n zorunlulu¤u"nu 

defalarca ifade etmifltir. Obama, 

‹ran’›n giriflti¤i nükleer silah program›n› durdurmamas› 

halinde ABD’nin her türlü seçene¤i masaya 

yat›raca¤›n› ›srarla vurgulamaktad›r. Obama portresinde 

gördü¤ümüz, Demokrat Parti’nin sol kanad›n›n 

temsilcilerinden Dennis Kucinich’in sald›r›lar›na 

– "her türlü seçenek masaya yat›r›labilir mi? Bunun 

gerçek anlam› üzerine insanlar› düflünmeye davet 

etmek gerekir, yeni bir savafl›n zeminini haz›rl›yorsunuz" 

– hakli olarak maruz kalm›fl tipik bir Merkezci 

politik figürdür. 

2007 A¤ustos’unda Pakistan’a iliflkin yapt›¤› beklenmedik 

aç›klamalar Obama’n›n politik tavr› konusunda 

aç›k ipuçlar› sunmaktad›r. "[Pakistan] da¤lar›nda 

3000 Amerikal›n›n ölümüne neden olmufl 

olan teröristler yuvalanm›fl bulunmaktad›r. Yeni bir 

sald›r›n›n planlar›n› yap›yorlar… E¤er önemli terör 

hedeflerine dönük gerekli isthibarata sahip olursak 

ve Baflbakan Müflerref harekete geçmezse, biz harekete 

geçeriz" diyen Obama, Bush yönetiminin dahi 

konuflulmas›n› uygun bulmad›¤› bir seçene¤i dillendirerek 

flaflk›nl›¤a ve Pakistan yönetiminin tepkisine 

neden olmufltu. Hakk›nda oluflmakta olan 

"genç ve idealist bir bar›flsever" portresinin politik 

kazan›mlar› konusunda flüpheye düflen Obama, gerekti¤i 

zaman "reel-politik" ilkelere göre hareket 

edebilecek kadar "gerçekçi" oldu¤unu göstermeye 

soyunuyordu. 

Yukardaki veriler ve de¤erlendirmeler ›fl›¤›nda sunu 

söylemek uygundur: Obama’n›n "de¤iflim" perspektifi, 

yaz›n›n bafl›nda da ifade etti¤imiz üzere, Irak 

Savafl› sonras› Savafl Partisi’nin yörüngesine oturma 

e¤ilimine kap›lm›fl bulunan Demokrat Parti’nin 

tekrar askeri seçene¤i d›fllamayan diplomasi-a¤›rl›kl› 

Merkezci siyaset eksenine çekilmesidir.

22-23.qxd 14/1/04 17:50 Page 22 

( DÜNYA ) 

emperyalizmin postal› alt›nda 

ortado¤u savafllar› 

Ortado¤u’da kesintisiz, birbiriyle 

etkilenifller, zaman zaman 

çat›flmalar ve farkl› iktidar 

süreçleri yaflanm›flt›r. 

Farkl› arka planlar›yla beraber 

‹ran, ‹srail ve Türkiye’nin 

bölgesel güç olma hedeflerinden 

bahsetmek do¤ru olacakt›r. 

‹ran, Rusya-Çin blo¤una 

s›rt›n› dayam›fl, 

‹srail ve Türkiye ise 

ABD ve Avrupa Birli¤ine s›rt›n› 

dayam›fl durumdad›r. 

ULAfi M. BAYRAKTARO⁄LU 

Bugün emperyalist devletler ve tekelci sermayenin 

uluslararas› örgütleri Ortado¤u’yu 

merkez alan, egemenlik alanlar›n›n yeniden 

paylafl›m›yla ilgili planlamalar yapmaktad›rlar. 

Düne göre de¤iflen güç iliflkilerinin nas›l 

yeniden üretilece¤i ile ilgili sorunlar›n›n afl›lmam›fl 

olmas› bir yana, daha çok gücün nas›l kullan›laca¤›, 

elde tutulaca¤› ve egemenlik alanlar›n›n 

nas›l art›r›laca¤› sorunsallar› varl›klar›n› korumaktad›r. 

Böyle bir noktadan bak›ld›¤›nda, tüm 

uluslararas› ve bölgesel güçler için Ortado¤u art›k 

hesaplaflma alan›d›r. SSCB’nin da¤›l›fl› sonras›nda 

ve bir milat olarak ele al›rsak 11 Eylül sald›r›lar›yla 

ABD’nin elde etti¤i bahane ile beraber 

Ortado¤u tekrar bir siyasi merkez haline gelmifltir. 

Ortado¤u diye adland›rd›¤›m›z bölge hem kültürel 

bir heterojenlik hem de bütünlük arzeder. ‹ktidar 

iliflkileri aç›s›ndan ise, insanl›¤a gelifltirilebilecek 

çözümleri sundu¤u gibi çözümsüzlükleri de 

sunar. 

Kuzey Afrika’da M›s›r, Arap Yar›madas›; Güneybat› 

Asya’da Afganistan; Bat› Asya’da Türkiye; 

kuzeydo¤uda Azerbeycan, Ermenistan ve 

Gürcistan ile s›n›rlanan bölgeyi "genifl Ortado¤u" 

olarak ele al›rsak: bugünkü ulusal s›n›rlar dahilinde 

Azerbeycan, Gürcistan, Ermenistan, ‹ran, 

Irak, Suriye, K›br›s, Lübnan, Ürdün, ‹srail, Suudi 

Arabistan, Kuveyt, Birleflik Arap Emirlikleri, Yemen, 

Katar, Umman, Bahreyn, M›s›r, Afganistan 

baflta olmak üzere birçok ülkeden bahsetmemiz 

gerekir. Bu mevcut ulusal s›n›rlarla bölünmüfl 

Ortado¤u sabit ve mutlak de¤ildir. Yar›n de- 

¤iflmeyece¤inin garantisi de yoktur. Bu noktada 

tart›flmay› bugünkü verilerle bile biraz derinlefltirecek 

olursak Ortado¤u haritas› farkl›d›r. K›br›s’tan 

Ermenistan’a, Musul-Kerkük’ten Filistin’e 

bütün bölgeler ihtilafl›d›r. Ve herkes kendi penceresinden 

ya hakk›n› aramaktad›r ya da bir baflkas›n›n 

hakk›n› gasp etmeyi kendi hakk› olarak görmektedir. 

Her ne kadar mevcut s›n›rlar yukar›da 

anlatt›¤›m›z gibi çizilmifl olsa da, tüm bölgeyi kapsayan 

iç içe geçmifl kültürel bir heterojen yap› 

sözkonusudur. Bunun yan›s›ra çeflitli bölgelerde 

ayn› dine ve etnik yap›ya mensup olanlar›n yo¤unlaflmalar› 

da sözkonusudur. Bölgesel yo¤unlaflmalarla 

beraber Türk, Kürt, Arap, Acem (Fars) 

halklar›n›n toplumsal yo¤unlaflmalar› baflta olmak 

üzere Gürcü, Ermeni, Azeri, Afgan, Rum 

halklar› ulusal özellikleri aç›s›ndan birleflik varl›klar›n› 

sürdürmekte, bunun yan›nda dini ve mezhepsel 

özelliklerine göre Müslüman (Sünni, fiii, 

Alevi...gibi), H›ristiyan, Musevi olmak üzere bölge 

heterojen bir yap› arzetmektedir. Ayn› koflullarda 

yaflayan Ortado¤u ezilen halklar› aras›ndaki 

çat›flmalar›n, bu heterojen yap›ya emperyalistler 

taraf›ndan müdahale edilerek körüklenmesi 

sözkonusudur. 

Ortado¤u’daki ‹ngiltere, Fransa sömürgecili¤ine, 

ABD hegemonyas›na, SSCB etkileflimine ve 

en son olarak ABD baflta olmak üzere emperya- 

22 

list güçlerce iflgaline kadar Ortado¤u’da kesintisiz, 

birbiriyle etkilenifller, zaman zaman çat›flmalar 

ve farkl› iktidar süreçleri yaflanm›flt›r. 

Farkl› arka planlar›yla beraber ‹ran, ‹srail ve Türkiye’nin 

bölgesel güç olma hedeflerinden bahsetmek 

do¤ru olacakt›r. ‹ran, Rusya-Çin blo¤una 

s›rt›n› dayam›fl, ‹srail ve Türkiye ise ABD ve Avrupa 

Birli¤ine s›rt›n› dayam›fl durumdad›r. ‹srail, 

Türkiye’den farkl› olarak ABD emperyalizminin 

Ortado¤u’daki askeri planlar›n›n do¤rudan uygulay›c›s› 

durumundad›r. 

‹flgalci, katliamc› ve soyk›r›ma varan uygulamalar›yla 

‹srail devleti hem ‹srail halk›na hem de 

dünya halklar›na düflmanl›k etmektedir. Tevrat 

bir köle isyan›n› anlatt›¤› gibi, kendi yeni iktidar›n› 

kurmay› da anlat›r. Yani egemen s›n›fa isyan kendi 

içinde yeni egemenler do¤urmufltur. Bafl›ndan 

beri köle isyan› baflka insanlar üzerinde yeni bir 

iktidar ayg›t›na dönüflmüfl, bugün de sonuç olarak 

isyan eden köleler modern efendiler haline 

dönüflmüfltür. Bugünkü ‹srail devletini bu flekilde 

kavramak do¤ru olacakt›r. ‹srail devletinin ideolojisinin 

kaynakland›¤› üç temel nokta vard›r: ‹srailo¤ullar›’n›n 

M›s›r’da köle oluflu, yüzy›llarca yurtsuz 

olmalar›, ‹kinci Bölüflüm Savafl›nda soyk›r›ma 

u¤ramalar›. ‹sraillilerin bir korunma tavr› ile konumlanmalar› 

için uygulayabilecekleri iki temel 

politik yaklafl›mdan söz edilebilir. Ya bütün insanlar›n 

eflit ve bar›fl içinde yaflad›klar› bir dünya, ya 

da onlar›n olabildikleri kadar egemen ve üstün olduklar› 

bir dünya. Birinci kaynaktan tarihsel kökenlerine 

bak›ld›¤›nda, Tevrat ikinci seçene¤i 

seçmektedir. Belki de, Musa’n›n Spartaküs’ten 

fark› bu ikinci seçene¤i seçmifl olmas›d›r. Toplumlar›n 

geliflmifllik düzeyi bu ikinci seçene¤i tarihsel 

olarak baflar›l› k›lm›flt›r. Yüzy›llar öncesinin 

köleleri olan ‹srailo¤ullar› bugün Ortado¤u’da

22-23.qxd 14/1/04 17:51 Page 23 

iflgalci ve efendi konumundad›r. Efendili¤inin s›n›r› 

ABD’nin ç›karlar›n›n bafllad›¤› yerde biter. 

Emperyalist devletlerin Ortado¤u’ya olan ilgilerinin 

temel sebepleri bölgedeki petrol rezervleri, 

kanallar, ticaret yollar› ve jeo-stratejik olarak askeri 

üslenme alanlar›d›r. 

Ortado¤u denince akla petrol geliyor. Dünyan›n 

en büyük petrol rezervlerinin bu bölgede oldu¤u 

biliniyor. Bugün dünyan›n mevcut petrol rezervlerinin 

yüzde seksen befli Ortado¤u’da bulunmaktad›r. 

Bu mevcut rezervler üzerindeki hakimiyet 

ayn› zamanda dünya çap›nda sanayi üretimi üzerindeki 

hegemonyay› da sa¤layacak bir unsurdur. 

Petrol hala mevcut teknolojinin kullan›m› 

aç›s›ndan en önemli enerji kaynaklar›ndan biridir. 

Mevcut teknolojiyi elde tutmak, üretim teknolojisini 

elde tutmak, bunun maddi üretim koflullar›na 

da sahip olmakla beraber iktidara ve egemenli¤e 

sahip olmak anlam›na gelir. Son y›llarda küresel 

›s›nma denen bir olgudan yo¤unca bahsedilmektedir. 

Baflta petrol olmak üzere fosil yak›tlar›n 

bu ›s›nmay› art›rd›¤› bilinmektedir. Di¤er bir 

bilinen fley ise, örne¤in do¤al gaz gibi alternatif 

enerji kaynaklar›n›n çoktan bulunmufl ve hatta 

k›smen yayg›n olarak da kullan›lmakta olufludur. 

Yani eninde sonunda tükenecek olan petrolün alternatifleri 

de anlafl›ld›¤› üzere bugünden gelifltirilmifl 

durumdad›r. Giderek iyice azalan, fiyat› 

yükselen, çevreye de zarar verdi¤i bilinen u¤runda 

savafllar yap›lan bu enerji kayna¤›ndaki ›srar›n 

temel nedeni baz› uluslararas› sömürgeci oluflumlar›n 

ellerinde tuttuklar› iktidar› ve egemenlik 

alanlar›n› kaybetmeme anlay›fllar›d›r. Yani petrol 

daha çok elde edilmesi gereken bir amaç de¤il, 

amaca giden bir araç olarak ele al›nmaktad›r. 

Ayn› iktidar kendini korumak için jeo-politik ve 

jeo-askeri strateji aç›s›ndan mevzilenmelidir ve 

üslenmelidir. Ve böylece hem Uzakdo¤uyu hem 

de Kafkaslar› kontrol edebilecektir. Bölgedeki 

baflta Süveyfl Kanal› olmak üzere kanallar, Avrupa’daki 

emperyalist devletlerin çok daha uzun bir 

yol olan Akdeniz’i ve Afrika k›tas›n› Atlas Okyanusundan 

dolafl›p Uzakdo¤uya ulaflmalar›na alternatif 

olan çok daha k›sa bir yol oluflturmaktad›r. 

( DÜNYA ) 

Yolun k›salmas› hem genel maliyet hem de savunma 

giderleri aç›s›ndan çok ciddi tasarruf sa¤lamaktayd›. 

Uzakdo¤uya ve Afrika’ya giden, Akdeniz’i 

tutan bu bölgede askeri üslenme ve en 

genel anlamda siyasi nüfuz çok önemliydi. Bölge, 

kapitalizmin yay›ld›¤› her alan gibi emperyalistler 

aç›s›ndan do¤al olarak gelecekte potansiyel pazar 

olma aç›s›ndan da önem tafl›maktayd›. ‹ronik 

olarak belirtmek gerekirse, bölgenin emperyalistlerin 

en "kârl›" silah pazar› oldu¤undan bahsetmek 

hiç de abart› olmayacakt›r. 

Baflta ABD olmak üzere emperyalistler son dönemde 

Ortado¤u’da hegemonya yar›fl›n› derinlefltirdiler. 

Filistin’deki geliflmelerin yan› s›ra bunun 

en çarp›c› sonucu Irak’›n aç›k iflgali oldu. Bush’un 

söylemi Irak’a "demokrasi" getirmekti. Irak’› kitle 

imha silahlar›ndan ar›nd›racaklar›n› söylüyorlard›. 

Ne demokrasi geldi, ne de kitle imha silahlar› 

bulunabildi. Irak yang›n yerine dönüfltü. Hesaplar›n›n 

tersine "kundakç›lar" da bundan paylar›n› 

almaktad›rlar. Emperyalizm Irak’› iflgal stratejisinin 

büyük bir k›sm›n› da Irak halklar›n›n çeflitlili¤i 

ve farkl› kültürel yap›lar›na dayand›rmaktad›r. Bu 

ba¤lamda halklar ve kültürler aras›nda düflmanl›¤› 

gelifltirmeye çal›flmaktad›r. Bunu da beceremediler: 

Sünnilerin gerilla tarz› direniflinin yan›nda, 

fiiiler de direnifle bafllad›. Bu direnifller öyle 

geliflti ki, iflgal güçleri baz› flehirlerde kontrolü yitirmeye 

bafllad›lar. Filistin’de ise Irak’›n aç›k iflgaliyle 

güdülen politikaya denk düflecek flekilde Hamas’›n 

önderlerine suikastler düzenlendi ve ‹srail 

yönetimi bu suikastleri aç›kça sahiplenmekle 

kalmad›, ek olarak baflka öldürülmesi gerekenlerin 

de oldu¤unu aç›klad›. ABD, ‹srail’in Gazze fleridinden 

çekilirken Bat› fieria’daki iflgali derinlefltirmesini 

sonuna kadar destekledi¤ini aç›klad›. 

Emperyalistler son tahlilde yaln›zca do¤rudan 

fliddetle halklar›n direniflini bast›ramayacaklar›n› 

biliyorlar. Ortado¤u’da uydu devletlere, tafleronlara 

ihtiyaçlar› vard›r. 

Son dönemde bolca sözü edilen Büyük Ortado- 

¤u Projesi asl›nda emperyalizmin bölgedeki hegemonya 

çabalar›n›n bir biçimde devam›d›r. Bu 

noktada baz› rolleri ve yine kendi iç çeliflkileri et- 

23 

kendir. 11 Eylül sald›r›lar› baflta Ortado¤u olmak 

üzere tüm dünyaya ABD askeri varl›¤›n› yayma 

stratejisini hayata geçirma f›rsat› vermifltir. 

ABD’nin bölgesel hegemonya sa¤layan güçlü 

devletler istemedi¤i ortadad›r. Sovyetler Birli- 

¤i’nin çöküflünden sonra Sovyetler Birli¤ine s›n›fsal 

ç›karlar›ndan dolay› tampon olan devletler 

dün oldu¤u gibi ABD’nin zorunlu müttefikleri de- 

¤illerdir art›k. Bu yüzden kendi etkisi alt›nda yönetimleri 

destekleme stratejisinden tamam›yla 

vazgeçmese de ABD esas olarak kendi askeri 

varl›¤›yla dünya çap›nda hegemonyas›n› sürdürebilece¤ini 

düflünmektedir. Konjonktürel olarak 

Irak’›n iflgali ilk olmad›¤› gibi son da olmayacakt›r. 

1991 Körfez savafl›nda ABD Irak’› yendi fakat 

devirebilece¤i halde Saddam iktidar›n› devirmedi. 

Tam tersine Saddam iktidar›n›n ülkedeki ayaklanmalara 

karfl› yapt›¤› katliamlar› destekledi. ABD 

ordusu Irak cumhuriyet muhaf›zlar›n›n gelmesi 

için geri çekildi. Kuzey ve güneyde binlerce insan›n 

ölümüne yol açan katliamlar yap›ld›. Yani dün 

Kuzeyde Kürtleri ve Güneyde Araplar› katleden 

Saddam rejimi, katlettiren de ABD’dir. Irak’›n iflgaline 

birçok di¤er emperyalist ülke de kat›ld›. 

Emperyalist devletlerin yan› s›ra bölgesel etkinlik 

kazanmaya çal›flan devletler de "Irak’›n yeniden 

yap›lanmas›" ad› alt›nda "geçici Irak yönetimi" ile 

birçok ekonomik anlaflma yapt›. Tabi bütün bunlar 

dünyan›n jandarmas› ABD’nin kontrolü alt›nda 

yap›lmaktad›r. Rusya ve Çin gibi devletlerse ‹ran 

gibi müttefikleri üzerinden do¤rudan ABD’nin Ortado¤uda 

hegomonya kurma stratejisine karfl›lar. 

Bu karfl›tl›k ‹ran’› Irak’taki direnifli desteklemeye 

iterken, ABD’yi ‹ran’a karfl› savafl açma 

tehdidine kadar götürüyor. 11 Eylül sald›r›lar› 

ABD’nin dünya çap›ndaki askeri yay›lmac› stratejisinin 

hayata geçirilmesinin f›rsat› olmuflken bu 

yeni konseptin uygulamaya geçirilmesinin milad› 

2003 Irak savafl› ve akabindeki iflgalidir. Öyle görünüyor 

ki "yeni dünya düzeni" yeni dünyan›n savafllarla 

sars›lmas›n› ve dünya çap›nda 3. bölüflüm 

döneminin daha da sertleflerek sürece¤ini 

anlat›yor.

24-25.qxd 14/1/04 17:52 Page 24 

s›n›f m› sendikadan... 

( EMEK ) 

sendika m› s›n›ftan... 

Buraya s›¤d›r›lan s›n›f havas›zl›ktan 

bafl›na bir fley gelmesin diye zaman 

zaman meydanlara ç›kmas›na izin ve- 

rilmifl, devletin bekas› için, ayn› ç›kar- 

kenki gibi düzen ve disiplin içinde s›n›r- 

lar›n içine çekilmifllerdir. Buradan za- 

man zaman demokrasi, eflitlik, bar›fl 

gibi talepler dillendirilmeye baflland›¤› 

zaman "devletlû iflçi" olman›n avantaj- 

lar›, seçimle ifl bafl›na gelen gardiyan- 

lar taraf›ndan "Aman bu ahval ve fle- 

rait içinde dahi vazifemiz, baflkalar›n›n 

haklar› de¤ildir," "Sendikam›za sahip 

ç›kal›m" güzellemelerine s›k s›k flahit 

olunmufltur. 

AYSEL BATYAR ÖZBAY 

Osmanl› Devleti 1870’li y›llar›; K›ta Avrupas›’n›n 

siyasi, sosyal, ekonomik ablukas› 

alt›nda ad›m ad›m bir çöküfl sürecine girmiflti. 

Bu süreci önlemek için ortaya ç›kan 

"Yeni Osmanl›lar" ak›m›, süreç içinde Jön Türk 

Hareketi olarak, ayn› fikriyatla tarih sahnesinde 

yerini ald›. Bir muhalefet hareketi olarak görülen 

Jön Türk Hareketinin siyasi program› Osmanl› ve 

‹slamc›l›k üzerinden temellendirildi. K›saca bu hareket 

hanedandan, hükmetme ve iktidara kat›lma 

izni talep etti. Çöküflü, imparatorlu¤un art›k 

eskimifl, hükmü kalmam›fl siyasi-ekonomik-sosyal 

tutumlarla de¤il, dönemin siyasi argümanlar›yla 

önleme talepleri de günümüze de¤in "özgürlük 

aray›fl›" olarak alg›lanageldi. Bu hareketin kurucular› 

ve sürdürücüleri "Osmanl›l›k" temas› etraf›nda 

Türk, Rum, Ermeni, Yahudi, Kürt, Arnavut 

ayd›nlar› ve bu milletlerin asker-sivil bürokratlar›d›r. 

Ulusal hareketler, imparatorlu¤un dört bir ya- 

n›nda boy göstermeye bafllad›¤›nda; özellikle Balkan 

savafllar›yla Jön Türk hareketi de siyasi ve 

politik konumlan›fl›n› h›zla de¤ifltirdi. Yani Osmanl›-‹slamc›l›k 

tezini süratle terk edip Türk-‹slam tezine 

sar›ld›lar. Sonras›nda a¤›rl›¤›n› tüm Osmanl› 

kurumlar›nda hissettiren, iktidar› aç›k veya gizli 

hakimiyeti alt›na alan ‹ttihat ve Terakki hareketi 

olarak varl›¤›n› sürdürdü. Uzun y›llar sürecek etkinli¤iyle 

‹ttihat ve Terakki kesintisiz bir tarih yürüyüflüyle 

varl›¤›n› dolayl› veya dolays›z korudu. 

Bu anlay›fl›n izleri, felsefesi, hareket tarz›, ideolojisi 

günümüzde bile her alanda s›k s›k karfl›m›za 

ç›kmaktad›r. Resmi tarihin "resmetti¤inin" aksine 

varl›¤›yla "Türklük" ortam›nda yabanc›l›k çekmemifltir. 

Cumhuriyet tarihi ayn› zamanda ‹ttihat ve Terakki’nin 

de ikinci dönem tarihidir. Günümüze kadar 

gelip demir atan bu siyasal ve sosyal örgütlenme 

anlay›fl›; milliyetçi, floven ideolojisi ile 

emekçilerin içinde korporatist modellenmeleriyle 

(ekonomik milliyetçilik) dikkat çekicidir. 

Bu öylesine bir mayad›r ki, y›llard›r bu topraklarda 

olan iflçi hareketliliklerinin, s›n›f mücadelesi, 

s›n›f mücadele tarihi olarak okunmas›na ve alg›lanmas›na 

neden olmufltur. 

Seksen befl y›ll›k ulus-devletin ç›k›fl mecras›na 

bakt›¤›m›zda, Avrupa’daki ulus-devlet oluflum süreçlerinden 

bariz farkl›l›klar› kolayl›kla görebiliriz. 

Bunlar, herkesin malumu üzerine, alttan gelen 

dalgalanma ve s›n›f hareketlerinin oluflturdu¤u, 

kendinden önceki kurum ve sistemleri bertaraf 

eden görece modern yap›lanmalard›r. 

Bu topraklarda ise yaflanan flu olmufltur: Ulus 

-devletin olmazsa olmazlar› millet-din-tarih ve 

bunlara çizilen d›fl ve iç hatlard›r (s›n›rlard›r). 

TC’nin kurucu unsurlar›n›n tümü ‹ttihat ve Terakki’nin 

Osmanl› döneminden bafl veya yard›mc› 

24 

oyuncu kadrosudur. Bu kurucu irade, ulus devletin 

temellerini flöyle oluflturmufltur: Emir komuta 

zinciriyle yazd›r›lan (uydurulan) Türk tarihi ile 

"Türkçülük"ün alt› bir kez daha çizilerek, ders kitaplar›na, 

üniversite kürsülerine adeta çak›lm›flt›r. 

‹mtiyazs›z, s›n›fs›z, kaynaflm›fl kenetlenmifl bir 

Türk milleti metaforuyla yüzy›llad›r bu topraklarda 

Türklerden evvel yaflayan tüm halklar yok say›lm›fl 

ve modern devletin millet aya¤› tart›fl›lmas› 

bile teklif edilmeyecek flekilde tariflenmifltir. 

Din konusunda ise, neredeyse kökten y›kt›klar›n› 

iddia ettikleri Osmanl› Devletinin din kurumsallar› 

oldu¤u gibi iflletilmeye devam edilerek sadece 

"modernize" edilen fieyhülislaml›k yerine "Diyanet" 

denilerek iflin içinden ç›k›ld›¤› san›lm›flt›r. 

Ulus devletin ç›k›fl ve oluflunun ana temeli olan 

ekonomi kurucu iradeyi epey zorlam›flt›r. Kapitalizmin 

ulusal, öz be öz Türk olan›n› kurmak ve bu 

Türk kapitalizmine sermaye ve iflçi bulmak… ‹ttihat 

ve Terakki’nin h›zl› sorun çözme örgütünün 

(Teflkilat-› Mahsusa) unutulmaz yard›m ve taktikleriyle 

de bu iflin üstesinden gelinmifltir. Osmanl›n›n 

ticaret burjuvazisini oluflturan Rum, Ermeni, 

Süryani ve Museviler, kâh y›ld›rma, sindirme, göçertme 

ve toplu k›y›mlarla saf d›fl› b›rak›larak, 

kâh ak›l d›fl› a¤›r vergiler (varl›k vergisi gibi) konularak, 

"uygun" yollarla göz dikilen sermaye birikimi 

de sa¤lanm›flt›r. 

El konulan sermayenin etraf›nda da –ne kadarsa 

o kadar- tüm devlet olanaklar› s›n›rs›zca sunulmufltur. 

Yarat›lmaya çal›fl›lan burjuvazi, tarihsel 

tan›mlar›n ve modellerinin d›fl›nda olmas›na 

ra¤men hayat› belirler hale gelmifltir. Yeni burjuva 

oluflumunun "Her fley vatan için, de¤il mi ki 

imtiyazs›z, s›n›fs›z kaynaflm›fl bir kitleyiz" parolas› 

günümüzde bile kaynaflt›r›c›, s›n›fsal farklar› 

perdeleyen bir ezberdir hala…

24-25.qxd 14/1/04 17:52 Page 25 

Eflraftan, büyük toprak sahiplerinden, sivil ve 

askeri bürokratlardan devflirilen burjuva s›n›f›n›n 

önü tamamen aç›lm›flt›r. Taze ve öztürk burjuvazi, 

kurucu iradenin legal, illegal tam deste¤ini arkas›na 

alarak, 1923 y›l› ‹zmir ‹ktisat Kongresiyle 

çal›flma program›n›n hukuki ve ekonomik alt yap›s›n› 

ilan etmifltir. 

"Modern" T.C.’nin eklemlenmeye çal›flt›¤› evrensel 

kapitalizmin ulusal ölçekli resmindeki eksiklikler 

boya kurudukça ortaya ç›kmaya bafllam›flt›r. 

Kapitalizme dair eksiklerini h›zla tamamlayan 

T.C., bu geliflimin do¤as› gere¤i ortaya ç›kacak 

istenmeyen geliflmeler için gerekli ön haz›rl›klar›n› 

da tamamlam›flt›r. Maazallah, iflçiler bu 

düzende s›n›f olduklar›n›, siyasal-sosyal-ekonomik 

haklar› oldu¤unu, s›n›f ç›karlar›n› devletin ç›karlar›ndan 

önde tutma gibi akla zarar hezeyanlara 

kap›labilirler. 

Nedir eksik olan resimde? ‹flçi var, s›n›f de¤il; 

çünkü s›n›f›n ve taze devletin ihtiyaçlar› ortak ki 

zaten s›n›fs›z, imtiyazs›z kaynaflm›fl bir sosyal kitle… 

Buna s›n›f denmez; çünkü s›n›f dense ortada 

sendikas› yok. Resimdeki boflluk tabii ki fark 

edilmifl ve ne olur ne olmaz tedbiriyle kullan›lacak 

kartlar için Yarat›c›-Kurucu irade, "Bu ülkeye bir 

sendika kurulacaksa -ki laz›m anlafl›lan- onu da 

biz kurar›z" diyerek Türk-‹fl’i tarih sahnesinde konumland›rm›flt›r. 

Resmin tamamlanm›fl olmas› resmin bekas› 

için yeterli de¤ildi elbette. Türk-‹fl’e bir de ezeli ve 

ebedi bir çerçeve, öztürk bir program-tüzük haz›rlan›p 

s›n›f›n ihtiyac›na binaen sunulmufltur. S›n›f 

da ne bir eksik ne bir fazla bu s›n›rlara s›¤(d›r›l)m›flt›r. 

Bu öyle bir tahkimdir ki hala bu s›n›rlar 

mevcudiyetini korumaktad›r. Buraya s›¤d›r›lan s›n›f 

havas›zl›ktan bafl›na bir fley gelmesin diye zaman 

zaman meydanlara ç›kmas›na izin verilmifl, 

devletin bekas› için, ayn› ç›karkenki gibi düzen ve 

disiplin içinde s›n›rlar›n içine çekilmifllerdir. Buradan 

zaman zaman demokrasi, eflitlik, bar›fl gibi 

talepler dillendirilmeye baflland›¤› zaman "devletlû 

iflçi" olman›n avantajlar›, seçimle ifl bafl›na gelen 

gardiyanlar taraf›ndan "Aman bu ahval ve flerait 

içinde dahi vazifemiz, baflkalar›n›n haklar› de- 

¤ildir," "Sendikam›za sahip ç›kal›m" güzellemelerine 

s›k s›k flahit olunmufltur. 

1960’lar›n ikinci yar›s›nda sol dalga, bu co¤rafyada 

da varl›k bulmufl, tahmin edilebilir sonuçlar› 

itibar›yla ‹ttihat ve Terakki ruhu tekrar iflbafl›na 

geçmifltir. Bu arada, bu sol dalgan›n yans›malar› 

Türk-‹fl’te de ses bulmufltur. Bu dalgadan etkilenen 

devrimci, mücadeleci, s›n›f perspektifi edinilmesi 

gere¤ine inananlar s›n›r› en imtiyazs›z, en 

az kaynaflm›fl yerinden delip ç›km›fllard›r. 

Devrimci ‹flçi Sendikalar› Konfederasyonunu 

(D‹SK) kurup h›zla örgütlenmifller ve çal›flma hayat›nda, 

sendikalarda sol rüzgar› estirmifllerdir. 

Bu ç›k›flla, tarihi kesitinde 15–16 Haziran eylemlilikleriyle 

s›n›f bilincine ilk say›labilecek ad›mlar›n› 

atm›fllard›r. ‹lk ad›m›n at›ld›¤›n› gören ard›l kurucu 

irade telafl›n› saklamadan gerekeni yapm›fl 

12 Eylül askeri faflist darbenin olanaklar›n› ad›m 

ad›m haz›rlay›p, ‹ttihat Terakki ruhunu rahat ettirmifltir. 

( EMEK ) 

Sürüden ayr›lan› kurt kapar anlay›fl›yla, D‹SK’in 

bafl›na gelenler Türk-‹fl’e her daim hat›rlat›lm›fl 

olup, bu darbeyle s›n›rlar› bir kez daha sa¤lamca 

çizilmifltir s›n›f›n… 

12 Eylül darbesi ve sonras›nda Türk-‹fl, s›n›f›n 

halini D‹SK üzerinden görüp bir kez daha 

"Sendikam›za sahip ç›kal›m” diyerek, s›n›f›n yerine 

sendikay› geçirmeyi, s›n›f ç›karlar› yerine "devletlû 

iflçi" olman›n avantajlar›yla, özellefltirmelere, 

sosyal güvencesiz çal›flt›r›lmaya, tafleronlaflmaya, 

iflsizli¤e, yani s›n›f›n taleplerine resim gere¤i 

gerekti¤i kadar sesini ç›karm›flt›r. 

Resimde olmamas› gereken; ama s›n›f mücadelesi 

dedi¤imiz tarihin olmazsa olmazlar›ndan 

olan -olmas› gereken- ezilen halklar›n mücadelesini 

görme, sahip ç›kma destekleme gibi eylemlilikler 

Türk milliyetçili¤inin mayas› gere¤i bu topraklarda 

olmam›flt›r. Sözünü etti¤imiz Kürt iflçilerdir. 

Onlar etnik olarak halk›n içinde ezilirken s›n›f 

olarak da mevsimlik iflçi, sosyal güvenceden 

yoksun, her an ve ilk önce kap› önüne konulan iflçiler 

olmufllard›r. Bu durum devletlû iflçinin y›llard›r 

dikkatini hiç cezp edememifltir. 

Kamuda çal›flan 657 Devlet Memurlar› Yasas›na 

tabi emekçiler -ki onlar saymasalar da iflçinin 

ta kendisidirler- 80 faflist darbesi öncesi k›sa 

erimli eylemlilikleriyle ç›k›fllar yapm›fl olmalar›na 

ra¤men, ne yaz›k ki bu kesim de devletlu olmay› 

hiçbir zaman akl›ndan silememifltir. Kendini beyaz 

yakal› görme renk körlü¤ünü her zaman yaflam›flt›r. 

O kadar ki, KESK’in yapt›¤› eylemlerde 

alana giren TÜRK-‹fi ve D‹SK’i, "Yaflas›n s›n›f dayan›flmas›" 

slogan›yla karfl›lar KESK’liler. Oysa s›n›f 

tektir ve dayan›flt›¤› için de s›n›ft›r. Farkl› olan 

ise s›n›f anlay›fl› ve sendikad›r. Bu olsa olsa s›n›f›n 

hep önüne geçirilen sendikalar›n dayan›flmas›d›r. 

Veya "memur" ile "iflçi"nin dayan›flmas›n›n alt› 

özellikle çizilerek s›n›f›, s›n›f bütünlü¤ü içinde 

görme, alg›lama ve bu anlay›flla mücadele etme 

azmini ve kararl›l›¤›n› dolayl› veya dolays›z baltalamad›r. 

KESK’in oluflum sürecine bak›ld›¤›nda 80 öncesi 

deneyimlerden yola ç›k›lan ve dernekleflmeyle 

bafllayan, devlete ra¤men kurulan sendikalard›r. 

Bu sendikalar› devletin flerrinden korumak için 

yap›lan eylemlilikler ve gösterilen kararl›l›k, kurucu 

iradeyi erkenden tedbir almaya yöneltmifltir. 

Beyaz yakal›lara, en k›sa zamanda renkleri hat›rlat›lmal›, 

"devletlû" iflçi olma fark›n› fark edecekleri 

uygulamalar tez elden hayata geçirilerek 

zapt-u rapt alt›na al›nmal›yd›. Plan ad›m ad›m uygulanm›flt›r. 

Sendikalar› yasak ilan etmeyerek, s›- 

25 

n›fa ra¤men sözümona bir sendika yasas› ç›kar›lm›fl, 

sonra da dayat›lm›flt›r, "Bunun içine s›¤›n" 

diyerek… 

Toplu sözleflme ve grev hakk› olmayan bir sendika 

yasas›na karfl› ç›k›fllar hep yetersiz, erimsiz 

kalm›fl ve yeni duruma da uyum sa¤lanm›flt›r. 

Daha sonra enerjisini s›n›f›n yapay bölünmüfllüklerini 

ortadan kald›rmaya de¤il, grev ve toplu sözleflme 

hakk› içermeyen "toplu görüflme" denilen 

bir ritüel için say› savafl›na girilmifltir. Gerçi flimdi 

ortada savafl›lacak bir say›lar dünyas› bile yokken 

hala gözlerini s›n›fa, ortak örgütlenmelere 

bir türlü odaklayamamaktad›r. Oysa gelinen durum, 

ifl güvencesi ile çal›flanlar›n emekli olup yerlerine 

bin bir statülü iflçilerin al›nmas›d›r. 

Mücadele ve s›n›f anlay›fl› itibariyle, kurucu iradenin 

bu gidiflat› kontrol alt›na alma biçimi olarak 

ikinci bir Türk-‹fl vakas›na do¤ru yol alan KESK 

kendi hazin sonunu görmemek için gözü kapal› 

eylemliliklerle varl›¤›n› sürdürmektedir. Bu arada 

s›n›f› bölme entrikalar›, dünya para politikalar›na 

uyum çerçevesinde sürekli hak gasplar› yaflan›rken 

gözler ve sözler yine s›n›f için olamamaktad›r.1995 

y›l›nda Fikret Baflkaya, bir seminerde 

flöyle demiflti: Her eylemde s›kça tekrarlad›¤›n›z 

"Toplu Sözleflme Hakk›m›z, Grev Silah›m›z!" çok 

güzel ve anlaml›. Bu silah› ne zaman, hangi flartlarda 

kullanacaks›n›z? Kullanmay› niye düflünmüyorsunuz?" 

"Yoksa zaman› gelmedi¤ini mi düflünüyorsunuz?" 

KESK, epeydir grev sözcü¤ünden, sevk alarak 

ö¤lene kadar alanlarda toplanmay› anlamaktad›r. 

Do¤rudur bu alg›s›, çünkü grev s›n›f›n silah›d›r. 

O zaman da bir türlü gelememifl anlafl›lan. Görünen 

odur ki KESK de t›pk› Türk-‹fl gibi s›n›fa yönelen 

say›s›z ve s›n›rs›z sald›r›lar› sendikaya yap›lm›fl 

sayma yan›lg›s› içinde, sendikas›na s›k› s›k› 

sahip ç›km›fl ve ç›kmaktad›r. Ana dilde e¤itim gibi 

"bölücü" maddeleri literatüründen ç›karak kültürel 

ezici silah›n› Kürt halk›na do¤rultarak da 

sendikas›na bir kez daha sahip ç›km›flt›r. T›pk› 

devletin silah›n› do¤rultup ülkesine sahip ç›kt›¤› 

gibi… Sendikas›na sahip ç›km›flt›r yeni, görkemli 

binalar, arabalar, uzmanlar alarak… 

S›n›f mücadelesi sendikayla bafllamaz, sendikayla 

örgütlenir. Araç, amaç haline gelirse s›n›f 

da milliyetçi, floven, gerici ana dalgalar›n etkisiyle 

sendikalara el sallar. Kendisi için s›n›f olamayan 

s›n›f›n yolu kapitalizmin batakl›klar›nda hazin 

sonunu haz›rlar. 

Gün, her zamankinden daha fazla s›n›f bilinciyle 

donanan, mavi yakal›klar›yla bütün dünyan›n iflçilerinin 

mücadeleleriyle özdefllenen, tüm özgürlük 

hareketlerinin yak›c›l›¤›n› bünyesinde hisseden, 

halklar›n kardeflli¤ini s›n›f perspektifinin sa¤lam 

dayanaklar›yla ören mücadele günleridir. 

Yeter ki fark edelim, ‹ttihat Terakki ruhunun 

hangi derin veya s›¤ yerlere nas›l, hangi argümanlarla 

sindi¤ini. S›n›f› bu derinlikle nas›l manipüle 

etti¤ini, s›n›f› nerede, hangi flartlarla milliyetçilefltirdi¤ini, 

Kürt halk›n›n özgürlük mücadelesine 

karfl› nas›l körlefltirdi¤ini… Bunun için s›kça 

derin düflünmekte, derin yarg›lamalar yapmakta 

fayda var diye düflünüyorum.

26-27.qxd 14/1/04 19:40 Page 26 

( KADIN ) 

insana güvenebilirim 

Bu topraklarda bar›fl sevilmez. 

Asker bir milletin bar›flla ifli olmaz. 

Kanla sulanm›fl topraklar 

kanla sulan›r her daim. 

Bar›fl, kanla sulamay› durdurmakt›r. 

Bu nedenle bar›fl istemek suçtur. 

Bar›fl istemek resmi politikaya 

karfl› gelmek, vatana millete 

ihanet etmektir. Bu nedenle 

bar›fl isteyenler bölücü olarak 

hedef gösterilir. 

Öldürme d›fl›ndaki aray›fllar 

bölücülük olarak tan›mlan›r. 

SELMA GÜNGÖR 

Pippa Bacca ve Silvia Moro, Pippa Bacca bizim 

yaflad›¤›m›z topraklarda öldürülmeseydi 

haberdar olup olamayaca¤›m›-olamayaca¤›m›z› 

bilemedi¤im bir performans gerçeklefltirdiler. 

Pippa’n›n performans› Gebze’de tecavüz 

edilmesi ve öldürülmesiyle bitti. Silvia ise ‹skenderun’a 

kadar ulaflt›. Sonra arkadafl›n›n ölümü 

üzerine ‹stanbul’a döndü. Performans›na devam 

edecek mi, yoksa onun için de bitmifl durumda 

m› bilmiyorum. Galiba bunu flu an bilmemiz 

performans›n gerçeklefltirilme yöntemine de ayk›r›. 

‹nsan›n zay›f k›r›lgan cinsi kad›nlardan iki insan 

olarak Pippa ve Silvia, bridesontour ad›n› verdikleri 

performanslar› ile gelinliklerle, otostop yaparak, 

memleketleri ‹talya’dan yola ç›k›p, Makedonya ülkelerinden 

geçerek Türkiye’ye, buradan da Ortado¤u’ya, 

Lübnan’a, oradan Filistin’e geçerek y›llard›r 

savafllar›n hüküm sürdü¤ü bu topraklarda 

bar›fl mesaj› vermek istediler. Bar›fl mesajlar›, 

cinsiyet, din, dil, kültür, görünüm, giyinifl farklar›na 

ra¤men insanlarla buluflmak, insanlar›n güvenilir 

oldu¤unu göstermek, insanlar› farkl›l›klar›yla 

kabul etmek ve bar›fl› insanlar›n güvenilir oldu¤unu 

göstererek kurmak. 

Bar›fl için insanlara güvenmek. Bu, insanlar 

hakk›nda, flimdiye kadar ö¤renilmifl, oluflmufl 

tüm olumsuz, düflmanlaflt›r›c› önyarg›lar› reddetmeyi 

gerektirir. Cinsiyetçili¤in, dinlerin, milliyetçili- 

¤in, s›n›rlar›n ötekilefltirmesini, ötekilefltirerek 

egemenlik kurmay› ve kendisini ayr›cal›kl› k›lmay› 

reddetmeyi gerektirir. ‹nsan›n onurlu oldu¤una iyi 

oldu¤una inanmay› gerektirir. ‹nsan›n içindeki iyinin, 

onurun insanlar taraf›ndan, insan iliflkilerinde 

ortaya ç›kar›labilece¤ine inanmay› gerektirir 

Bu performans› gerçeklefltirirken de kendileri 

olmak-kad›n olmak d›fl›nda hiçbir fleye ihtiyaç duymadan 

yaln›zca karfl›lar›ndaki insana, insan olduklar› 

için güvenebilecekleri bir yöntemle yolculuk ettiler. 

‹ki y›l üzerinde çal›flt›ktan sonra gerçeklefltirdikleri 

bu çal›flma sadeli¤inden yöntemine ve Pippa 

Bacca’n›n ölümü üzerine annesinin, k›z kardeflinin 

ve Silvia Moro’nun söylediklerine bak›ld›¤›nda, 

çok iyi düflündükleri ve inand›klar› amaçlar 

üzerine yap›ld›¤› ortaya ç›k›yor. ‹nsana, insan›n 

onurlu oldu¤una duyduklar› güvenin ne kadar 

güçlü oldu¤unu gösteriyor. Pippa Bacca’n›n bafl›na 

geleni farkl› olan› tan›mlamak için kullan›lan etni 

ad›n› kullanmay› reddederek , farkl›l›¤›n bir di- 

¤er göstergesi olan Türkiye’nin ad›n› kullanmay› 

reddederek, bafla geleni bir sapk›nl›k olarak tan›mlayarak, 

insanlar›n güvenilir oldu¤una inanmay› 

sürdürdüklerini gösterdiler; biz de inançlar›n›n 

ne kadar güçlü oldu¤unu gördük. 

Kapitalist toplumun modern devletleri, “‹nsan 

insan›n kurdudur"dan "insan›n do¤al hali savaflt›r"a 

uzanan anlay›fl›n üzerinde yerleflir. Bu ön ka- 

26 

bul üzerinden s›n›fl› toplumlar, eflitsizlikler aç›klan›r. 

‹nsanlar›n üzerinde bir devlet olgusu ve insanlar›n 

bu devlete itaat etmesi bu anlay›flla meflrulafl›r. 

Devletlerin birbiriyle savaflmas› da bu anlay›flla 

do¤allaflt›r›l›r. ‹nsanlar›n güvenilmezli¤i üzerine 

oluflan bu toplumsal iliflkilere karfl› ç›kar Pippa 

Bacca ve Silvia Moro; insan›n güvenilir oldu¤unu 

göstermek üzere yola ç›karlar. 

Gelinler olarak yolda olmak. Bu kadar ince düflünülmüfl 

performans›n hem ad›n›n bridesontour 

olmas›, hem de tüm yolculu¤un gelinlikle yap›lmas›, 

gelinli¤e, gelin olmaya özel bir anlam yüklediklerini 

gösteriyor. Tüm ülkelerde beyaz bar›fl›n rengi, 

gelinlik de kad›n olman›n simgelerinden biri. 

Gelinlik din, ülke ya da milliyet ay›rt etmeden tüm 

kad›nlar›n giydikleri ortak giysi. Kad›n olmay› gösterdi¤i 

gibi, giysinin insana verdi¤i kimlik, izlenimlerin 

ça¤r›flt›raca¤› önyarg›lar› da ortadan kald›r›yor.. 

Ayr›ca her yerde gelinlik s›kl›kla, kad›nlar›n 

bir erkekle bir arada yaflamaya bafllamadan önce 

giydikleri giysi. Dolay›s›yla iliflki kurman›n, iletiflim 

kurman›n kad›nca simgelerinden birisi. Ama gelinlikle 

yolculuk bir dü¤ünden yani bir iliflkiden kaç›fl 

olabilece¤i gibi, bir sevgiliye ulaflmak için de 

olabilir, bu nedenle gelinlikle yolculuk asl›nda gelinin 

kendi amac› içindir. Gelinlik yoldaki sürücülere 

gelinin kendisi ile ilgili bir yolculuk yapt›¤›n› gösterir. 

Dolay›s›yla bu bir cinsel iliflkiye davet de¤ildir. 

Yaln›zca bir yerden di¤erine giderken, kendi amac›na 

ulaflmak için yard›m iste¤idir. Bu amaca ulafl›rken 

karfl›laflt›¤› insanlara güvendi¤ini gösterir. 

Gelinlik yap›lan yolculu¤a haz›rl›ks›zl›¤› ça¤r›flt›r›r. 

Yolculuk için gereken fleyler para vs. yoktur, 

ya da çok azd›r. Bu nedenle gelinlik yolda olan insan›n 

di¤er insanlara ihtiyac› oldu¤unu gösterir. 

Onlar›n yard›m›na, deste¤ine, gerekti¤inde korumas›na. 

Gelinlik kad›nlar›n narinli¤inin, korunaks›z-

26-27.qxd 14/1/04 19:41 Page 27 

l›¤›n›n da göstergesi. Tüm bu anlamlar›yla gelinlikle 

yaln›z kad›nlar olarak yolculuk ederek, kad›nlar›n 

en narin halleriyle en korunmas›z yolculuk biçimini 

seçerek karfl›laflt›klar› insanlar›n düflmanl›k 

ya da dostluk duygusu uyand›rmadan yaln›zca kad›n 

olmalar›n›n kabulünü sa¤layarak, insanlara 

güvendiklerini gösterdiler. 

Do¤al halini yitirmifl, insan eli de¤meyen yer kalmam›fl 

bu dünyada yaln›zca insan olmas› nedeniyle 

insana güvenilebilece¤ini göstermek için, tüm 

güvenlik iliflkilerinin d›fl›nda, insanlarla, farkl› olanlarla 

karfl›laflmak için yolculuklar en uygun seçim. 

Yolculuk, yolda olmak, insan› yaflad›¤› bildi¤i mekandan 

ay›r›r, bilinen yerin olanaklar›ndan yoksun 

b›rak›r. Yolculukta siz ve birlikte yolculuk yapt›klar›n›z, 

bafl baflas›n›z. Yani insanla insan bafl baflad›r. 

Ama flimdi yolculuklar ticari bir hizmet arac›l›¤›yla 

yap›ld›¤› için, ola¤an yolculuk biçimleri bir güvenlik 

hizmeti de sunar. Mürettebat ald›¤›m›z bilet 

karfl›l›¤›nda sa¤ salim ulaflt›rmak zorundad›r. 

Bilet alarak güvenlik de sat›n al›r›z. Bu güvenli¤i 

as›l olarak di¤er insanlara karfl› sat›n al›r›z. Pippa 

Bacca ve Silvia Moro bu güvenli¤i reddettiler. 

Arada insan olmaktan baflka hiçbir güvenlik iliflkisi 

olmayacak bir yöntem olarak oto-stopla yolculuk 

etmeyi seçtiler. ‹nsanlar›n güvenlik ad›na gelifltirdi¤i 

her fleyi insan›n özündeki onuru ortaya ç›kartmak 

için reddettiler. 

Sosyal koruma biçimlerini de reddettiler. ‹zleyen 

ve karfl›layan örgütlerin korumas›n›, aç›klamalar›n 

kalabal›¤›n›, bu kalabal›¤›n yaratt›¤› güven iliflkilerini, 

haber olman›n yaratt›¤› popülizmi, tan›n›yor olman›n 

güvenli¤ini, reddettiler. Sessiz sedas›z geldiler. 

Pippa öldürülmeseydi bu performanstan nas›l 

ne zaman haberimiz olurdu bilemiyorum. 

Yolda karfl›laflt›klar›, tan›fl›k olmad›klar›, muhtemel 

ki ço¤u erkek sürücülere insan olduklar› için 

güvenerek ‹talya'dan yola ç›kt›lar, s›ras›yla H›rvatistan, 

S›rbistan, Bosna Hersek ve Bulgaristan’› 

geçip, 19 Mart’ta Türkiye s›n›r›ndan girdiler. ‹stanbul’da 

Pippa Bacca ve Silvia Moro Beyrut’ta 

buluflmak üzere ayr›ld›lar. Pippa Bacca’dan en 

son 31 Mart’ta Gebze’den haber al›nd›. Daha 

sonra 12 Nisan’da katili yakaland› ve tecavüz edilerek 

öldürüldü¤ünü ö¤rendik. 

Pippa Bacca’n›n Gebze’de tecavüz edilerek öldürülmesi 

bize bar›fl›n önündeki engellerin neler oldu¤unu 

gösterdi. Bize yaflad›¤›m›z ülkenin ne kadar 

güvenilmez oldu¤unu, güvenlik önlemlerimizin 

ifle yaramazl›¤›n› gösterdi. 

Bu topraklarda kad›nlar, taciz edilir, tecavüze 

u¤rar, öldürülür. Yollarda ise evlerde de¤il, sokaklarda 

ise sokaktaki, yoldaki varl›klar›yla erkekleri 

k›flk›rtt›klar› kabul edilir ve erkekler iflledikleri 

suçtan ar›n›rlar. Yolculuklarda parayla güvenlik 

sat›n almak yetmez. Bir de "bayan yan›" almam›z 

gereklidir. Rastgele yolculuk edemeyiz. Yolculu¤umuzun 

bir amac› olmas› gereklidir. Kad›nlar ya 

devleti temsil etmeli, ya da bir sahipten di¤erine 

aileler aras›nda yolculuk etmelidir. 

Ama "yabanc›" kad›nlar, yollarda olduklar› kapal› 

mekanlarda bile belli olan kad›nlar ise hepten tecavüzü 

ve direnirlerse öldürülmeyi "hak" ederler. 

( KADIN ) 

Türklerin Anadoluya gelifli ve Bizansl›larla mücadelesi 

üzerine olan çizgi romanlarda "yabanc›" kad›nlar 

hep Türk erkek kahraman taraf›ndan tecavüz 

edilmeyi bekleyen kad›n olarak kurulur. Her 

yaz magazin gazeteleri Helga’lar›n Türk erkeklere 

kofltuklar›n› anlatarak taciz ve tecavüzü k›flk›rt›r. 

Bu toplumda erkeklik tecavüz etme ve öldürme 

hakk›na sahip olmak olarak kurulur. Bu toplumda 

bar›fl›n önündeki engel cinsiyetçilik ve cinsiyetçilikle 

yo¤rulmufl milliyetçiliktir. 

Bu ülkede Sünni Müslümanl›k d›fl›ndaki din ve 

mezheplerin, inan›fllar›n ya da inanmay›fllar›n yaflam 

hakk› yoktur. H›ristiyanl›k da mücadele edilmesi 

gereken bir dindir. H›ristiyan öldürmek 

önemli bir suç say›lmaz. H›ristiyanlar›n olmalar› 

ve dinlerini yaymalar› oldürülmelerinin gerekçeleri 

olarak kabul edilir. Tüm devlet kurumlar› H›ristiyanl›kla 

mücadele eder. Bat›dan gelen dinsiz olsa 

da H›ristiyan kabul edilir. H›ristiyan ya da dinsiz, 

tehdit kabul edilir. Bat› ahlaks›zl›¤›n simgesi haline 

getirilir. Bar›fl›n önündeki engel dinsel egemenlik 

iliflkisidir 

Bu topraklarda bar›fl sevilmez. Asker bir milletin 

bar›flla ifli olmaz. Kanla sulanm›fl topraklar 

kanla sulan›r her daim. Bar›fl, kanla sulamay› durdurmakt›r. 

Bu nedenle bar›fl istemek suçtur. Bar›fl 

istemek resmi politikaya karfl› gelmek, vatana 

millete ihanet etmektir. Bu nedenle bar›fl isteyenler 

bölücü olarak hedef gösterilir. Öldürme d›fl›ndaki 

aray›fllar bölücülük olarak tan›mlan›r. Bar›fl›n 

önündeki engel askeri ve bürokratik vesayettir. 

Bu co¤rafyan›n d›fl›ndan birinin bar›fl istemesi 

ise daha ba¤›fllanmaz bir kabahattir. ‹ç ifllerimize 

kar›flmakt›r. Çünkü Türkün Türkten baflka dostu 

yoktur. Bir tecavüz ya da cinayet ancak biz Türkleri 

dünyaya rezil etti¤i için sorun olabilir. Rezaleti 

ç›karan cezaland›r›l›r. 

Bu ülkede ölüm sorunlar› çözme arac›d›r. Bir 

olayda pek çok akla "salland›racaks›n bir kaç›n›" 

27 

gelir. Öldürerek kalanlar› sindirmek, korkutmak 

sorunlar› çözme yöntemidir. Bar›fl›n önündeki engel 

insanlar› öldürerek sorun çözme yöntemidir. 

‹dam›n yeniden ceza hukukunda yerini almas› talebidir. 

Daha çok insan öldürülmeye baflland›. Devletin 

öldürerek, yok sayarak sorunlar› çözmeyi seçmesi 

vatandafllar› taraf›ndan örnek al›nd›; karfl› ç›kan› 

öldürüyoruz. Devletin yurttafl› olan Kürtleri yok 

saymas›, Kürt sorununun inkar› ve yok ederek 

çözme politikas›n›n bugün toplumu getirdi¤i nokta 

sorunlar› öldürerek çözmenin ola¤anlaflmas›, öldürmenin 

suç olmaktan ç›karak meflrulaflmas› oldu. 

H›ristiyan, Ermeni, Rum yurttafllar "yabanc›" 

olarak tan›mlanarak d›flar›danlaflt›rd›lar, ikinci s›n›f 

yurttafl haline getirildiler. Kendi taleplerini dile 

getirdiklerinde öldürüldüler ve öldürenler kahraman 

haline getirildi. Sorunlar› dayatarak ve öldürerek 

çözmek, bizim önümüzdeki en önemli engel. 

Tüm toplum olarak sorunlar›m›z›, öldürmeden, 

bask›lamadan demokratik ve bar›flç›l yollarla 

çözmeyi istememiz, ö¤renmemiz gerekiyor. 

Pippa Bacca’n›n ölümü insanlar›n güvenlik için 

oluflturdu¤u güvenlik sistemlerinin ne kadar ifle 

yaramaz oldu¤unu gösterdi. Toplum güvenli¤i için 

yap›lan cezaevlerinin ifle yaramazl›¤›n› gösterdi. . 

Cezaevlerinin cayd›r›c› olmad›¤› gibi cezaevine girenlerin 

suç say›lan edimleri sürdürdükleri ve dahas› 

baflka biçimleri de ö¤rendikleri bir kurum 

olup ç›kt›¤›n› bir kez daha gördük. Ne yaz›k ki egemenlerin 

akl›na bu insanlar› daha çok cezaevinde 

tutmaktan ve daha çok cezaevi yapmaktan baflka 

çözüm gelmiyor. 

Yüksek güvenlik hizmetinin verildi¤i güvenli¤e 

çok fazla bütçe ayr›lan bir toplumda yafl›yoruz. 

Özel güvenlik en çok büyüyen sektör. Ama milenyuma 

panzerler, gaz atar silahlar, maskeler kasklarla 

haz›rlanan emniyet güçleri hayatlar› korumaya 

yetmedi. Özel güvenlik flirketlerinin resmi kurumlar›, 

çarfl› pazarlar› ve siteleri korumas› yetmiyor. 

Her gün daha güvensiz biçimde, daha sald›r›ya 

aç›k yafl›yoruz. Çünkü polis ve özel güvenlik 

flirketleri tam da çat›flmaya neden olan ayr›cal›klar› 

ve mülkiyeti koruyor. S›radanlar ve yoksullar 

olarak ancak kendimize güvenebiliriz. 

Hepimizin do¤al› insan olmakt›r. Ama insan olman›n 

üzerine toplumsal olarak giydirilmifl cinsiyetçi, 

milliyetçi, dinsel kimliklerimiz bizi birbirimizden 

ay›r›yor, düflmanlaflt›r›yor. Bu kimliklerin hepsi 

egemenlik iliflkisi üzerinden olufltu. Egemenlik 

iliflkilerini ortadan kald›rarak bu kimlikleri insanlar›n 

ortak hazinesi yapabiliriz, yapmal›y›z. 

Pippa Bacca’n›n umudunu tafl›mak istiyorum. 

Bir erkek tecavüz etti ve öldürdü ama, annesinin 

dedi¤i gibi onlarca erkek de Gebze’ya kadar Pippa 

Bacca’ya yard›m etti. Silvia Moro ‹skenderun’a kadar 

yolculu¤unu sürdürdü. Yolculu¤una arkadafl›n›n 

ölümü üzerine son ya da ara verdi. Pippa Bacca’n›n 

bafl›na gelenler, tedirginli¤imizi art›r›rken 

güvenli bir toplumun önündeki engelleri gösterdi. 

Bu engelleri mücadele ederek ortadan kald›raca- 

¤›z. Silvia Moro’nun ‹skenderun’a ulaflmas› ise 

umutlanabilece¤imizi gösteriyor.

28-29.qxd 14/1/04 19:41 Page 28 

( KÜLTÜR ) 

osmanl›’dan cumhuriyet’e 

siyasal bir eylem olarak bat› müzi¤i: 

‘kesintisiz kopufl’ 

Atatürk’ün kendi rak› sofras›nda 

büyük zevk alarak dinledi¤i "alaturka" 

müzi¤i devletin yüzünü a¤artacak 

nitelikte bir müzik olarak görmemesi 

ve devlet politikas›n› klasik bat› müzi¤i 

lehinde flekillendirmesi, Osmanl›dan 

Cumhuriyete çizgisel sürecin devam 

etti¤inin göstergesidir. Bu kesintisiz 

sürecin kopufl olarak 

de¤erlendirilebilecek yönü, Osmanl›n›n 

bat› karfl›s›ndaki askeri yenilgilerine 

bir cevap aramas› ve diplomatik 

görünümüne katk› ötesinde bir önemi 

olmayan bat› müzi¤i uygulamalar›n›n, 

Cumhuriyetle birlikte topluma yönelik 

bir mühendislik projesine 

dönüfltürülmesidir. Bu mühendislik 

projesinin kuflkusuz en önemli ideolojik 

önderi Ziya Gökalp’tir. 

KUB‹LAY MUTLU 

Osmanl›dan günümüze resmi ideoloji ba¤lam›nda 

müzik politikalar›n›n tart›fl›laca¤› bu 

yaz›da Cumhuriyet dönemi tart›flmaya de- 

¤er bir k›r›lman›n bafllang›c› olarak de¤erlendirilecek. 

Bu k›r›lma Osmanl›’dan Türkiye 

"Cumhuriyetine", devlet ayg›t›ndaki asker bürokrat 

ayd›n kesimin siyasal iktidar içerisindeki ayr›cal›kl› 

konumlar›n›n de¤iflmesine referans yapan 

bir k›r›lma de¤ildir. Bilindi¤i üzere Osmanl› imparatorlu¤unda 

en az›ndan Tanzimat’tan bu yana 

egemen toplumsal kesimi oluflturan asker bürokrat 

ayd›n kesimin siyasal iktidar içerisindeki ayr›cal›kl› 

konumunda ve kabaca toplumsal s›n›flar 

komponentinde Cumhuriyetle birlikte önemli bir 

de¤ifliklik ya da devrimden söz edemeyiz. Peki öyleyse 

yaz›n›n bafll›¤›na dönersek bu kesintisiz süreçteki 

kopufl esas olarak hangi zemindeki bir kopufltur? 

Afla¤›da tart›fl›laca¤› üzere bu kopufl, 

devletleraras› bir sistem içerisinde yer alman›n 

bir koflulu olan ulus devlet modelinin gereksindi- 

¤i ulus’u yaratma aflamas›n›n bir görünümüdür. 

Siyasal bir tahayyül biçimi olarak ›rk ve ulus 

burjuvazinin tarih sahnesine ç›kmas›na paralel 

bir kronoloji izler. Esas olarak bütün kimlikler gibi 

bir s›n›r çizme sürecinde oluflturulurlar. Ancak 

bu s›n›rlar kesinlikle bir kez çizildi¤inde sonsuza 

dek de¤iflmeden kalmazlar. Sürekli bir mücadelenin 

dinamik bir dengesi/momenti durumundad›rlar. 

Yeni k›talar›n "keflfedilmesi" sürecinde daha 

çok keflfedilen "ilkellerle", "geliflmifl medeniyetleri" 

ay›rmak için kullan›lan "›rk" kavram› dünya 

ekonomisindeki eksenel iflbölümüyle, yani 

merkez çevre z›tl›¤›yla ilgilidir. "Ulus" kavram› bu 

tarihsel sistemin siyasal üstyap›s›yla, yani devletleraras› 

sistemi biçimlendiren ve ondan türeyen 

egemen devletlerle ilgilidir" (Wallerstein, s.100). 

Bu siyasal üst yap›yla anlam kazanan ulus devlet 

modeli T."C." için Alman daha do¤rusu Prusya 

gelene¤idir. Osmanl›n›n bat›l›laflma hareketlerine 

ordunun bat›l›laflmas›yla bafllamas› ve Prusya tipi 

profesyonel ordu yap›lanmas›na gitmesi, "bat›" 

denilen co¤rafi olmayan oluflumun Alman versiyonuyla 

ilk kapsaml› iliflkilerin bafllang›c›n› oluflturur. 

Bu anlamda bat›l›laflma hareketleri için kesin 

bir bafllang›ç tarihi arama çabas›ndan ziyade Osmanl› 

devletinin iradi olarak bat›l›laflmaya bafllamas› 

için 1720 y›l› gösterilebilir. Paris’e elçi olarak 

gönderilen Yirmisekiz Mehmet Çelebi’ye 

"Fransa ile kurulacak diplomatik iliflkiler d›fl›nda 

ülkenin toplumsal ve kültürel yaflam›yla ilgili bilgiler 

toplamas›n›n emredilmesi bu anlamda de¤erlendirilmelidir" 

(Erol, s. 196). 1789 Frans›z devrimiyle 

ivme kazanan bat›l›laflma hareketlerinin 

en önemli padiflah› kuflkusuz "gavur padiflah" lakab›yla 

da bilinen Sultan II. Mahmut’tur. Resmi 

dairelere kendi resmini ast›rmas›, belki de Os- 

28 

manl›dan önce bat›yla tan›flan M›s›r’dan etkilenmesi 

sebebiyle devlet memurlar›na fes takma zorunlulu¤u 

getirmesi ve her fleyden önemlisi 

1826’da Yeniçeri Oca¤›’n›n yerine bat›l› anlamda 

Asakir-i Mansure-i Muhammediye isimli bir ordunun 

kurulmas› Sultan II. Mahmut’un lakab›n› hak 

etmesini sa¤layan icraatlar›d›r. Ordu’daki bu yenilenme 

kurumsal olarak mehterhanenin yerine 

bat› tipi bando kurulmas›n› beraberinde getirmifltir. 

1828 y›l›nda devletin özel imkanlar›yla ‹talya’dan 

getirilen Guiseppe Donizetti -ki kendisi daha 

sonra Donizetti Pafla olarak an›lacakt›r- günümüzdeki 

Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti ve Cumhurbaflkanl›¤› 

Senfoni Orkestras› gibi kurumlar›n 

da temelini oluflturacak olan Müz›ka-y› Hümayun’un 

kurulmas›yla ve ‹talya’dan çalg›lar ve hocalar 

getirtilmesiyle de bizzat ilgilenecektir. Bat›l›laflma 

süreci II. Mahmut’un yaratt›¤› ortamda 

bat› tarz› bir e¤itim alan Sultan Abdülmecid döneminde 

de devam etmifltir. Versailles saray›yla 

k›yaslaman›n imkan› olmasa da Dolmabahçe saray›n› 

yapt›rmas› ve hemen onun yan›na da bir tiyatro 

binas› yapt›rmas› Abdülmecid’in Osmanl›’n›n 

devlet politikas›n› kendi döneminde de devam 

ettirdi¤inin göstergeleridir. Bu süreci Osmanl› 

sultanlar›n›n bat› tarz› sanatlara olan hayranl›¤›ndan 

ziyade Osmanl›ya Bat› tarz› bir görünüm 

kazand›racak "siyasal bir eylem olarak" 

(Erol, s. 1) de¤erlendirmek yerinde olacakt›r. Bu 

sürecin padiflahlar›n bireysel müzik zevklerinden 

ba¤›ms›z bir süreç olarak yaflanmas›, daha sonra 

cumhuriyet dönemi için de tipik bir durumdur. 

Atatürk’ün kendi rak› sofras›nda büyük zevk alarak 

dinledi¤i "alaturka" müzi¤i devletin yüzünü 

a¤artacak nitelikte bir müzik olarak görmemesi 

ve devlet politikas›n› klasik bat› müzi¤i lehinde flekillendirmesi, 

bu çizgisel sürecin devam etti¤inin

28-29.qxd 14/1/04 19:42 Page 29 

göstergesidir. 

Bu kesintisiz sürecin kopufl olarak de¤erlendirilebilecek 

yönü; Osmanl›n›n bat› karfl›s›ndaki askeri 

yenilgilerine bir cevap aramas› ve diplomatik 

görünümüne katk› ötesinde bir önemi olmayan 

bat› müzi¤i uygulamalar›n›n, Cumhuriyetle birlikte 

topluma yönelik bir mühendislik projesine dönüfltürülmesidir. 

Bu mühendislik projesinin kuflkusuz 

en önemli ideolojik önderi Ziya Gökalp’tir. Yazm›fl 

oldu¤u Türkçülü¤ün Esaslar› bafll›kl› kitap Cumhuriyet 

kadrolar›n›n neredeyse kültür program› 

olmufltur. ‹ttihat ve Terakki kadrolar›n›n devam› 

olan bu kadrolar›n Alman gelene¤inin devam› bir 

projenin yürütücüleri olmalar› flafl›rt›c› de¤ildir. 

"Kendi ulusal varl›¤›n› bir "soy"la, bu "soya" ait 

bir "dille" ve o "soyun" geçmiflin karanl›k devirlerinden 

bugüne gelen bozulmam›fl, bütünlük ve 

süreklilik arz eden tarihiyle tan›mlayan Alman gelene¤i" 

(Ayd›n 1999, s. 53) ideolojik miras›n› J. 

G. Herder’in özcü yaklafl›mlar›ndan al›r. Bu iki 

kavrama etnisiteyi de katarsak ölçe¤i de¤iflen flekillerde 

makrodan mikroya küresel, bölgesel 

(devletleraras›) ve devlet s›n›rlar› içerisinde tahayyül 

edilen kimliklere gönderme yapm›fl oluruz. 

Anderson’un "Asl›nda yüz yüze temas›n geçerli 

oldu¤u ilkel köyler d›fl›ndaki bütün cemaatler (ve 

hatta belki onlar da) hayal edilmifltir. Cemaatler 

birbirlerinden hakikilik/sahtelik boyutu üzerinden 

de¤il, hayal edilme tarzlar›na ba¤l› olarak ayr›flt›r›lmal›" 

(Anderson, s. 21) önerisini dikkate alan 

bir yerden yap›lan bu ayr›m, bu kavramlara bitiflik 

bir flekilde sorgulanmadan kabul edilen bütün 

ezelilik ve ebedilik iddialar›n› reddeder. San›ld›¤›n›n 

aksine bu kavramlar gerçekte hiç de böyle 

özelliklere sahip de¤illerdir. Fakat bu durum bu 

kavramlar etraf›nda oluflturulan anlam dünyas›n›n 

gerçek olmad›¤› anlam›na gelmez. Halkl›¤›n 

çeflitleri say›labilecek bu kategoriler "…her özel 

örnekte s›n›rlar› sürekli de¤iflen bir deneysel kavram" 

(Wallerstein, s. 97) haline gelirler. ‹flte bu 

s›n›rlar› sürekli de¤iflen deneysel kavram Türk 

olarak iflaretlenmifl bir halk yaratma projesinin 

de çerçevesini oluflturur. 

Ziya Gökalp’in hars (milli kültür), medeniyet ayr›m›, 

Türk olarak tahayyül edilen cemaatin Osmanl›dan 

ayr›flmas›n›n ideolojik zeminini haz›rlar. 

Afla¤›daki al›nt› Osmanl› Türk ayr›flt›rmas›n›n bir 

örne¤idir. "Memleketimizde, bunlardan baflka, 

yaflayan iki musiki vard›r. Bunlardan birisi halk 

aras›nda kendi kendine do¤mufl olan Türk musikisi, 

di¤eri Farabi taraf›ndan Bizans’tan tercüme 

ve iktibas olunan Osmanl› musikisidir. Türk musikisi 

ilham ile vücuda gelmifl, taklitle d›flar›dan 

al›nmam›flt›r. Osmanl› musikisi ise taklit vas›tas›yla 

d›flar›dan al›nm›fl ve ancak usulle devam ettirilmifltir. 

Bunlardan birincisi milli kültürümüzün, 

ikincisi ise medeniyetimizin musikisidir. Medeniyet, 

usulle yap›lan ve taklit vas›tas›yle bir milletten 

di¤er millete geçen kavramlar›n ve tekniklerin 

bütünüdür. Milli kültür ise, hem usulle yap›lamayan, 

hem taklitle baflka milletlerden al›namayan 

duygulard›r. Bu sebeple Osmanl› musikisi kaidelerden 

mürekkep bir fen fleklinde oldu¤u halde, 

Türk musikisi kaidesiz usülsüz, fensiz melodi- 

( KÜLTÜR ) 

lerden, Türk’ün ba¤r›ndan kopan samimi na¤melerden 

ibarettir." (Gökalp, s. 33) Bu kültür ve 

usul (teknik) ayr›flt›rmas› vas›tas›yla kültür, herhangi 

bir teknikle birlefltirilebilir bir hal almaktad›r. 

Bu tan›m ayn› zamanda Osmanl› miras›n›n 

da ideolojik bir reddidir. Bu ideolojik reddin izleri 

Vössische Zeitung muhabirine verdi¤i demeçten 

de gözlenebilir. "Muhabir-Biz garpl›lara göre flark 

musikisinin kula¤›m›za gelen garabeti cihetinden 

bahsettim ve dedim ki: fiark›n yegane anlayamad›¤›m›z 

bir fenni varsa o da muskisidir. Gazi itiraz 

ederek flöyle demifltir: Bunlar hep Bizans’tan kalma 

fleylerdir. Bizim hakiki musikimiz Anadolu halk›nda 

iflitilebilir" (Aktaran Saygun, s. 9) 

"Halk musikisi milli kültürümüzün, Bat› musikisi 

de yeni medeniyetimizin musikileri oldu¤u için her 

ikisi de bize yabanc› de¤ildir. O halde milli musikimiz, 

memleketimizdeki Halk musikisiyle Bat› musikisinin 

kaynaflmas›ndan do¤acakt›r. Halk musikimiz 

bize birçok melodiler vermifltir. Bunlar› toplar 

ve bat› musikisine göre "armonize" edersek 

hem milli hem de Avrupal› bir musikiye malik oluruz… 

‹flte Türkçülü¤ün musiki sahas›ndaki program› 

esas itibariyle bundan ibaret olup, bundan 

29 

ötesi milli musikiflinaslar›m›za aittir. (Gökalp, 

146) Bu program Atatürk’ün de 1 Kas›m 

1934’te Meclisin IV. dönem aç›l›fl konuflmas›nda 

neredeyse harfi harfine aç›klanm›flt›r; "Arkadafllar… 

Bir ulusun yeni de¤iflikli¤inde ölçü, musikide 

de¤iflikli¤i alabilmesi kavrayabilmesidir. Bugün 

acuna (dünyaya) dinletmeye yeltenilen musiki bizim 

de¤ildir. Onun için o, yüz a¤artacak de¤erde 

olmaktan çok uzakt›r. Bunu aç›kça bilmeliyiz. Ulusal, 

ince duygular›, düflünceleri anlatan yüksek 

deyiflleri, söyleyiflleri toplamak, onlar› bir gün önce, 

genel son musiki kurallar›na göre ifllemek gerektir. 

Ancak bu güzeyde (sayede) Türk ulusal 

musikisi yükselebilir. Evrensel musikide yerini alabilir. 

Kültür iflleri bakanl›¤›n›n buna de¤erince 

önem vermesini, kamunun da, bunda ona yard›mc› 

olmas›n› dilerim." (Oransay, s. 26) 

‹flte bu konuflmadan sonraki süreç emir olarak 

telakki edilen dileklerin uygulamalar›yla geçmifltir. 

Konuflman›n hemen ertesinde radyolardan geleneksel 

sanat müzi¤i yay›nlar› kald›r›lm›fl 

1925’lerde bafllayan derleme seferlerine h›z verilmifl, 

Türklü¤ün kökeni olarak belirlenen köylerden 

derlenen "saf" ve " yozlaflmam›fl" halk müzikleri 

TRT’de seslendirilmifl ve dönemin Avrupa’da 

e¤itime gönderilen bestecilerine bu halk müzi¤i 

ezgilerini bat› tekni¤iyle polifonik hale getirmeleri 

için siparifller verilmifl, derlemelerde karfl›lafl›lan 

Türkçe olmayan pek çok türküye Türkçe sözler 

uydurularak millilefltirilmifl. Aradan geçen bunca 

y›l ve harcanan bu kadar paraya ra¤men ulus 

devlet projesinin klasik bat› müzi¤i cephesinde 

elinde olanlar parmakla say›labilecek kadar azd›r. 

“‘Bat›l›laflarak’ ça¤dafllaflma ve var olan› ‘Türklefltirerek’ 

uluslaflma stratejisi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda, 

bütün ›srar ve ‘kararl›’ tutumlara ra¤men bu 

politika baflar›ya ulaflamad›; çünkü Türkiye topraklar›nda 

yüzy›llard›r birçok farkl› kültürel, dini ve 

etnik kimli¤in yaflam›fl/yafl›yor olmas› maddi olarak 

buna engeldir ve tekçi anlay›flla bir çeliflki 

oluflturmaktad›r." (Hasgül, s. 48) 

KAYNAKÇA 

Anderson, Benedict. (1995) Hayali Cemaatler Milliyetçili¤in 

Kökenleri ve Yay›lmas› (çev: ‹skender Savafl›r), 

‹stanbul, Metis Yay›nlar›. 

Ayd›n, Suavi (1999), Kimlik Sorunu, Ulusall›k ve "Türk 

Kimli¤i", Ankara: Öteki Yay›nevi. 

Erol, Ayhan (1998), "Siyasal Bir Eylem Olarak Osmanl› 

Devleti’nde Bat› Müzi¤i", Tarih ve Toplum, Say› 

178 (Ekim) 

Gökalp, Ziya (1970), Türkçülü¤ün Esaslar›, ‹stanbul, 

Devlet Kitaplar›, Milli E¤itim Bas›mevi. 

Hasgül, Necdet (1996), "Cumhuriyet Dönemi Müzik 

Politikalar›", Dans Müzik Kültür Folklora Do¤ru Çeviri 

Araflt›rma Dergisi, ‹stanbul, Say› 62 Bo¤aziçi Üniversitesi 

Folklor Kulübü. 

Oransay, Gültekin (1985), Atatürk ‹le Kü¤ Belgeler ve 

Veriler, ‹zmir, Kü¤ Yay›nlar›. 

Saygun, A. Adnan (1987), Atatürk ve Mus›ki O’nunla 

Birlikte O’ndan Sonra, Ankara, Sevda-Cenap And 

Müzik Vakf› Yay›nlar› 

Wallerstain, Immanuel (1993), "Halkl›¤›n ‹nflas›: Irkç›l›k, 

Milliyetçilik ve Etniklik", Irk Ulus S›n›f Belirsiz Kimlikler 

(çev: Nazl› Ökten), ‹stanbul, Metis Yay›nlar›.

30.qxd 14/1/04 19:42 Page 30 

yalan›n›z› sevsinler 

Nükleer santraller zararlar› 

görmezden gelindi¤i takdirde bile 

gereksizdir çünkü elektrik enerjisinin 

daha do¤ru kullan›m›, rüzgar, dalga, 

günefl, biyokütle enerjisi, jeotermal 

enerji gibi yenilenebilir enerji 

kaynaklar›n›n kullan›m› da enerji 

anlam›nda önemli katk›lar 

sa¤layacakt›r. Fakat bunlar daha çok 

kamusal yat›r›mlar olaca¤› için 

flirketler ve hükümetlerin bu alandaki 

kârlar› da çok az olacakt›r. 

Son 5 y›ld›r memlekette yapboz tahtas›ndan 

bile daha fazla oynanan ve kapt›kaçt›ya getirilmeye 

çal›fl›lan fakat her zaman karfl›s›nda 

toplumun büyük bir kesiminin karfl›tl›¤›n› 

bulunduran nükleer santral kurma projesinin 

pusulas› bugün tekrar Akkuyu’yu göstermektedir. 

Türkiye’nin 1970’li y›llar›n bafl›nda bafllayan 

nükleer maceras› hala bitmifl de¤il ve k›sa 

vadede bitece¤e de benzememekte. 

Peki küresel ›s›nma bahane edilerek, karbon 

üreten enerji kaynaklar›na alternatif fleklinde ve 

bu ba¤lamda do¤a ile bar›fl›k enerji üretimi olarak 

literatüre geçirilmeye çal›fl›lan, yayd›¤› radyasyonun 

ise zarars›z oldu¤u propagandas› yap›lan 

nükleer enerji gerçekten yararl› m›d›r? Hay›r. 

Bir enerji üretimi gerçeklefltirmesine ra¤men tamamen 

zararl›d›r çünkü nükleer santraller radyasyon 

yayar ve radyasyon vitamin de¤ildir. Yay›lan 

bu radyasyon ise do¤al döngüler sonucunda 

tüm canl›lar› etkileyecek bir hal al›r ve ekolojik 

dengeyi de altüst eder. Bu durum ise kapitalistler 

için önemli de¤ildir çünkü onlar do¤adan çok 

bugün elde edecekleri kâr› önemsemektedirler. 

Nükleer santral yanl›lar› ve TAEK (Türkiye 

Atom Enerjisi Kurumu) radyasyonun canl›l›¤›n ortaya 

ç›k›fl›ndan itibaren oldu¤unu, insano¤lunun 

yüzy›llard›r radyasyonla içiçe girmifl bir hayat›n›n 

oldu¤unu, bundan dolay› da nükleer santrallerin 

geliflen son teknoloji ile birlikte daha güvenli oldu¤unu 

anlatmaktalar fakat gerçek hiç de böyle 

de¤il. Nükleer santral tepkimeleri sonucunda etrafa 

iyonize radyasyon yay›l›r. Bunlar alfa, beta, 

gama ve x ›fl›nlar›d›r. Bu ›fl›nlar dalgaboylar›n›n 

k›sa olmas› sonucu olarak dokular›n derinliklerine 

inebilecek kadar kuvvetlidir. Yay›l›mlar› sonu- 

( ÇEVRE ) 

nükleersiz de mümkün dünya 

AL‹ OSMAN ADIGÜZEL 

cunda çarpm›fl olduklar› 

tüm atomlardan elektron 

kopar›rlar ve moleküller karars›z 

hale gelir. Karars›z 

hale gelen moleküller de 

kural gere¤i çeflitli bileflikler 

yaparak mutajenik etki 

olufltururlar bu da hücre 

döngüsünü olumsuz yönde 

etkiler ve tümör, kanser gibi 

etkilere yol açabilir. Radyasyon 

sonucu canl› DNAs›nda 

oluflan bozukluklar 

sonucu ölümler, ya da gelecek 

nesillere aktar›lacak 

genetik hastal›klar görülebilir. Yani nükleer 

santraller sonucu Hollywood filmlerindeki canavarlar 

gibi olmamam›z için hiçbir sebep yoktur. 

Nükleer santraller zararlar› görmezden gelindi- 

¤i takdirde bile gereksizdir çünkü elektrik enerjisinin 

daha do¤ru kullan›m›, rüzgar, dalga, günefl, 

biyokütle enerjisi, jeotermal enerji gibi yenilenebilir 

enerji kaynaklar›n›n kullan›m› da enerji 

anlam›nda önemli katk›lar sa¤layacakt›r. Fakat 

bunlar daha çok kamusal yat›r›mlar olaca¤› için 

flirketler ve hükümetlerin bu alandaki kârlar› da 

çok az olacakt›r. Bu yüzdendir ki nükleer enerji 

projelerinde bu kadar ›srarc› olmaktad›rlar. 

Nükleer santral söylendi¤i gibi yap›lmas› ve iflletilmesi 

ucuz olan yap›lar de¤ildir. Hammadde 

olarak kullan›lan uranyum rezervleriyse 50 y›l yetecek 

derece azd›r. D›fla ba¤›ml›l›k yaratan bir 

enerji kayna¤›d›r ki en önemlisi etraf›nda yaflayan 

canl›lar› yok etmeye birebirdir. Olas› bir kazada 

ise felaketten geri dönüfl imkans›zd›r. Dünyada 

bunun örnekleri birçok defa görülmüfltür. 

Çernobil kazas›nda 6 bin kiflinin öldü¤ü ve ölü say›s›n›n 

40 bini bulaca¤› ve birçok insan›n da radyoaktiviteden 

kaynakl› kansere yakaland›¤› rapor 

edilmifltir. Japonya’da 1992 y›l›nda say›s› 15’in 

üzerinde reaktör kazas› gerçekleflmifltir. Ayn› y›l 

Rusya’da da 1 y›lda 205 kaza haber edilmifl, 

1999’da yine Japonya’da nükleer santralde 

meydana gelen kazada 49 iflçi yaflam›n› kaybetmifltir, 

Güney Kore’de ayn› günlerde meydana 

gelen kazada 22 kifli yüksek radyasyondan ölüme 

mahkum olmufl ve bir çok çevre radyasyondan 

zarar görmüfltür. 2004’te gene Japonya’da 

olan kazada 4 kifli ölmüfltür. Verilen örneklerde 

30 

de görülmektedir ki nükleer santraller do¤aya 

uzun vadede zararlara yol açman›n yan›s›ra insana 

da k›sa vadede ölümcül zararlar vermektedir. 

Yap›lacak olan nükleer santraller ayn› zamanda 

da d›fla ba¤›ml›l›¤› sa¤layacakt›r. Çünkü ülkede 

bulunan U-235 rezervi 100 tondur (nükleer 

reaktörlerde kullan›lan yak›t) geriye kalan uranyum 

rezervi ise 9.900 tondur. U-238 ise nükleer 

reaktörlerde yak›t olarak kesinlikle kullan›lamaz. 

Ayr›ca ülkede uranyumu zenginlefltirecek 

altyap› da bulunmamaktad›r. Do¤ald›r ki nükleer 

santral için d›fla ba¤›ml›l›k artacakt›r. Bu durum 

insana, acaba bu proje kendi egemenlerimizden 

öte dünya tekelleriyle mi ba¤lant›l› sorusunu sordurmaktad›r. 

Nükleer santrallerin bir di¤er özelli¤i de uranyumun 

çeflitli biçimlerde ifllenmesiyle nükleer silahlanmada 

kullan›lmas›. Bu durum ise egemenlerimizin 

Ortado¤uda ABD ile birlikte altemperyal 

bir süreç iflletilmesi hayaline kap›lmalar›na neden 

olmufl da olabilir. Çünkü dünyada ve bölgede 

güç olman›n yolu yani yeni pazarlara aç›lman›n 

yolu nükleer silahlanmadan geçmektedir. 

Son kertede ABD’nin Irak batakl›¤›na saplanmas›ndan 

sonra da aç›¤a ç›kan fley halklar›n direniflinin 

ancak böyle belalt› yollarla k›r›labilece¤idir. 

Sonuç yerine: Bugün dünyay› hakimiyeti alt›na 

alan egemen güçler demokrasi naralar›yla ezilen 

halklar›n tepesine bombalar ya¤d›rmakta. Bugün 

daha fazla kâr için daha fazla yoksul yaratmakta, 

iflçilerin elindeki 3 kurufla bile gözünü dikmekte. 

Bugün do¤ay› ve ekolojiyi hiçe sayarak, bilim ve 

teknolojiyi kendi egemenlikleri için kullanmakta, 

dünyay› bir kaosa sürüklemekte.

31.qxd 14/1/04 19:43 Page 31 

S›caklar bast›rd›kça, yerel seçimler yaklaflt›kça 

Adana’n›n gündemi de insanlar› terletmeye 

bafllad›. Yaklafl›k 12 y›ld›r inflaat› 

süren ve hala bitecekmifl gibi gözükmeyen 

hafif rayl› tafl›ma sistemi, trafik kargaflas›na son 

diyerek yap›lan ancak geçti¤imiz yaz y›k›lan ve y›k›nt›lar›n›n 

daha fazla kargaflaya yol açt›¤› Celal 

Bayar Köprülü kavfla¤›, Türkiye’nin en ucuz suyunu 

içece¤iz diye yap›lan ve sonunda Türkiye’nin 

3. pahal› suyunu içti¤imiz ve üstüne bir de hastaland›¤›m›z 

Çatalan içme suyu projesi… Son 

olarak 42 dönümlük çaml›k alan›n›n sat›fla ç›kart›lmas›. 

Çaml›k, Beyazevler Mahallesi yak›nlar›ndaki Çukurova 

Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu çevresindeki 

alan› kaplar. Adana halk›n›n büyük oranda 

hafta sonlar›n› geçirdi¤i, dinlenmek ve e¤lenmek 

için kullan›lan çaml›k ad›n› içinde bar›nd›rd›- 

¤› köklü çam a¤açlar›ndan al›r. Kamuya ait olan 

ve imar planlar›nda yeflil alan olarak görülen 

çaml›¤›n Büyükflehir Belediyesince befl y›ld›zl› 

otel, resturant ve çarfl› yap›lmas› için sat›lmas› 

planlan›yor. 

Asl›nda bizlere hiç garip gelmedi belediyenin 

bu mant›¤›. Çünkü daha önce de Seyhan Kültür 

Merkezini y›k›p yerine otopark yapm›fllard›. Garip 

karfl›lamamak laz›m. Sonuç olarak Adana’n›n kültür 

merkezinden çok para ak›tan otoparklara ihtiyac› 

var. Bu da farkl› bir fley de¤il. Adanal›ya gidip 

e¤lendi¤i yeflil alanlardan çok Büyükflehir Belediyesinin 

sonu gelmez hatal› projelerinden do- 

¤an borçlar› ödemek için para laz›m. 

Ayr›ca çaml›k arsalar›n› Büyükflehir Belediyesinin 

satabilmesi için 2 km mesafe içinde ayn› büyüklükte 

bir yeflil alan üretmesi gerekiyor. Büyükflehir 

Belediyesi de Mimar Sinan aç›k hava tiyatrosunu 

ve Galeria ifl merkezini bu ba¤lamda y›kmay› 

planl›yor. Ancak Mimar Sinan aç›k hava tiyatrosu 

zaten yeflil alan ve yeflil alan›n tekrar yeflil 

alan olmas› noktas›nda Büyükflehir Belediyesinin 

bir karar almas› mümkün de¤il. Galeria’n›n y›k›lmas› 

için de istimlak edilmesi gerekiyor. Yani 

para laz›m. Ne yani flimdi yeflil alan› para için sat 

sonra da yeflil alan oluflturmak için satt›¤›n paradan 

daha fazlas›n› ödeyerek yeflil alan olufltur. 

Var bu iflte bir gariplik diyoruz. 

Ama sadece biz demiyoruz. 

Adana Seyhan Belediyesi Ba¤›ms›z Meclis üye- 

( ÇEVRE ) 

adana’n›n yerel gündemi 

çaml›k alan›n peflkefl çekilmesi 

YILMAZ GÜL 

si Kenan Sensal›ver de bu konuda 

bizlerle ayn› fikirde. 

Bu konuyla ilgili Kenan Sensal›ver’i 

ziyaret ettik.. Sensal›ver 

bu çal›flmayla Adanal›yla 

dalga geçildi¤ini, yap›lmas› düflünülen 

çal›flmalar›n kanunlara 

ayk›r›l›¤› nedeniyle gerçekleflmesinin 

mümkün olmad›¤›n› 

ifade ediyor. Yine bu çal›flmayla 

Adanal›n›n yeflil alan› elinden 

al›narak yerine beton y›¤›nlar› yap›lm›fl olacakt›r. 

Adana’n›n akci¤erleri yok edilmek istenmektedir. 

Hem de bütün bunlar daha fazla para için yap›lmak 

istenmektedir. Sensal›ver mecliste de yapt›¤› 

konuflmalarda bu noktalara dikkat çekerek 

›srarla bu projenin durdurulmas›n› istiyor. 

Di¤er yandan da TMMOB idare mahkemesine 

yürütmenin durdurulmas› için davas› açm›fl durumda. 

Adanal›lar olarak bu iflteki garipli¤i merak ediyoruz. 

Yoksa yine ç›kar sa¤lamak amac›yla, kamu 

mal›d›r ucuza kapat›l›r düflüncesinden hareketle 

birilerine peflkefl mi çekilmekte? Hani sonuç 

olarak hiç yabanc›s› olmad›¤›m›z geliflmeler. 

Ülke kaynaklar›n›n de¤erinin çok alt›nda birilerine 

31 

ç›kar sa¤lamak amac›yla nas›l peflkefl çekildi¤ini 

ve bunun ad›na da özellefltirme dendi¤ini iyi biliyoruz. 

Çaml›k da bir kamu mal›d›r. Ve yine de¤erinin 

çok alt›nda bir fiyata sat›larak bir yandan ç›kar 

sa¤lanmaya çal›fl›lmakta bir yandan da halk›n 

olan halktan al›nmaya çal›fl›lmaktad›r. Çaml›k 

alanlar de¤eri karfl›l›¤›ndaki bir paraya bile sat›lamaz. 

Çünkü a¤açl›k alanlar insanlar›n yaflam 

kayna¤›d›r. 

Bizler bu duruma karfl› sessiz kalmayaca¤›z. 

Sonuna kadar yeflil alan›m›z›n yok edilmesini engellemek 

için çal›flaca¤›z. Adana’daki bütün yerel 

yöneticiler bilsinler ki sesimiz art›k daha gür ve 

daha güçlü. 

Çaml›¤›m›za dokundurtmayaca¤›z.. 

hepimizin bafl› sa¤olsun! 

Kadir'i 1978 y›l›nda Eskiflehir'de tan›d›m. Birçok yoldafl gibi o da E¤itim 

Enstitüsü'nde ö¤renciydi. Mu¤la'n›n Milas ilçesinden gelmiflti. Milas'ta onun 

ve di¤er Kurtuluflçular›n örgütlü mücadelesiyle MHP ve yan kurulufllar› 

kepenklerini kapatm›flt›. 1980 yaz›nda k›sa süreli kaçakl›¤›mda Milas'ta 

oldu¤um günlerde Milas sokaklar›nda birlikte yürürken defalarca tan›k 

oldum; o Milas'›n efesiydi. Babam›z yafl›nda insanlar ona Kadir Efe derdi. 

Oturduklar› yerden kalkar sayg›yla selamlard›lar Kadir'i. O bütün alçakgönüllülü¤ü 

ile ellerini öper, hal hat›r sorard›. Tüm analar onun anas›yd›. 

Kurtulufl saflar›nda terimiz birbirine kar›flt›. Korkut Ak›n'›n dedi¤i gibi 

yaflad›¤›m›z flehirde inanc›m›z bafll› bafl›na bir güçtü. Sayg› görürdük. 

Düflmanlar korkard› bizden. Bu prestijin önemli bir parças› ve öznesiydi Kadir de. 12 Eylül 

geldi¤inde Ege S›k›yönetim Komutanl›¤›n›n arad›¤› isimlerden biriydi Kadir. Ben sak›ncal›, 

yurtd›fl› yasakl›; o aranan tehlikeli biri. Özel mekanlar›m›zda birlikte tehlikelerden uzak olduk bir 

zaman. Mersin'den K›br›s Rum kesimine geçecektik ama o yakaland›. Plan›m›z bozuldu. Hapislik 

günleri oldu bir zaman. Onu en kötü zamanlarda bile sisteme duydu¤u öfke ayakta tuttu. Ancak 

kanser illeti teslim ald› onu. Ac›m›z büyük. Seni Unutmayaca¤›z. 

–NURETT‹N ALDEM‹R

32.qxd 14/1/04 19:48 Page 32 

proleterin proleteri 

Hayat›n bunca yükü omuzlar›na 

yüklenen iflçi kad›n›n 

mücadele içinde varolmas› da 

yine ayr› bir 

mücadele gerektiriyor. 

24 saati elinden al›nan bir kad›n›n, 

sendikal harekette, siyasal yaflamda 

kendini var edebilmesi, 

ayr›ca erkek egemenli¤i 

engeline de tak›l›yor. 

Çünkü Flora’n›n da söyledi¤i gibi 

erkeklerin en ezilmifli bile 

bir kad›n› eziyor. 

EK‹N BODUR 

27 Nisan 2008 Pazar günü, SDP’li kad›nlar 

77 Kanl› 1 May›s’›nda yaflamlar›n› yitiren 

kad›nlar için bir anma eylemi yapt›. 

2008 1 May›s’› öncesinde, erkekler taraf›ndan 

yaz›lan tarihe, cinsiyetçili¤e, darbelere, 

çetelere, savafla karfl›, Rosa Luxemburg’un ilk 

kez dile getirmifl oldu¤u gibi "vard›k, var›z, varolaca¤›z" 

diyerek mücadele içindeki kad›nlar›n tarihini 

gönürür k›lman›n çok özel bir anlam› vard›. 

Hacer ‹pek Salman, Hatice Altun, Hülya Emecan, 

Jale Yeflilnil, Kadriye Duman, Leyla Alt›parmak, 

Meral Cebren Özkol, Nazan Ünald›, Dilan 

Nergis, Sibel Aç›kal›n... 1 May›s 1977’de 

Taksim Meydan›’nda 10 kad›n öldürüldü. Kimi 

panzerler alt›nda kald›, kimi vuruldu. SDP’li kad›nlar›n 

eylemine destek amac›yla kat›lan ve 77 

1 May›s’›ndaki tan›kl›klar›n› anlatan kad›n tan›klar, 

pekala kendilerinin de bu 10 kad›ndan biri 

olabilece¤ini söylüyordu. Di¤er yandan, ölen kad›nlar›n 

isimlerine bile ulaflmak büyük bir çaba 

gerektiriyordu. Yaln›zca birkaç›n›n fotograf› vard›. 

Mücadele içinde yaflam›n› yitiren kad›nlar›n 

birço¤u bir fotograf karesi kadar bile görünür 

olamam›flt›. 

Kad›nlar mücadele içinde hep varolmufl, fakat 

yaz›l› tarihlerde yok say›lm›flt›. Yukar›da bir sözünü 

al›nt›lad›¤›m›z, hayat›n› sosyalizm mücadelesine 

adam›fl, kitaplar, broflürler yazm›fl, aç›ktan 

devrim savunusu yaparak iflçi kitlelerini harekete 

geçirmifl Flora Tristan’›n ad› ancak 100 

y›l sonra yine kad›nlar taraf›ndan tarihin tozlu 

raflar›ndan ç›kar›l›p hat›rland›. Oysa Flora, kad›n›n 

"proleterin proleteri" olabildi¤ini söylerken, 

bir kad›n olarak mücadele içinde varolman›n 

zorlu¤unu çok iyi biliyordu. 

Kad›nlar›n eme¤ini görünür k›lmak zor bir mücadele. 

Her fleyden önce erkek egemenli¤inin 

bir sonucu olan cinsiyetçi ifl bölümü kad›nlar› 

toplumda ikincillefltiriyor. Kad›nlar piyasa içinde 

ucuz ifl gücü olarak sömürülüyor, erkeklerle 

eflit ücret alam›yor. Ve kad›n eme¤i, yine hemflirelik, 

ö¤retmenlik gibi "kad›n ifli" olarak ilan 

edilen alanlara s›k›flt›r›l›yor; kad›na biçilen toplumsal 

role "uygun" görülen alanlara hapsediliyor. 

Yönetici kademelere kad›nlar ulaflam›yor; 

yaln›zca vitrin konumunda göstermelik birkaç 

kad›na izin veriliyor. Tüm bunlar›n üstüne bir de 

en görünmeyen emek, ev içinde karfl›l›¤› ödenmeyen, 

karfl›l›ks›z olmas› do¤alm›fl gibi gösterilen 

kad›n eme¤i geliyor. Bir kad›n iflçinin mesaisi 

hiç sona ermiyor, 24 saat boyunca devam 

ediyor. Bu da yetmiyor, Sosyal Güvenlik ve Genel 

Sa¤l›k Sigortas› gibi yeni yasalarla kad›nlar›n 

kazan›lm›fl haklar› da gasp ediliyor. Kad›nlar›n 

y›pranma pay›n› yok sayan bu yasayla, mezarda 

emeklilik dayat›l›yor, emzirme izinleri düflürülüyor. 

Ayn› zihniyetle ç›kacak olan yeni istihdam 

yasas›n›n da kad›nlar›n haklar›n› geriye götürece¤i 

öngörülüyor. Yani, bir yanda bir bütün olarak 

eme¤in haklar› gasp edilirken, kad›nlar›n 

ödeyece¤i bedel bir kat daha art›yor. 

Hayat›n bunca yükü omuzlar›na yüklenen iflçi 

kad›n›n mücadele içinde varolmas› da yine ayr› 

bir mücadele gerektiriyor. 24 saati elinden al›nan 

bir kad›n›n, sendikal harekette, siyasal yaflamda 

kendini var edebilmesi, ayr›ca erkek 

egemenli¤i engeline de tak›l›yor. Gerek siyasi 

partilerde, gerekse sendikalarda kad›n kotas› 

bir zorunluluk, ancak yeterli de¤il. Kad›nlar›n 

yüzlerine kapanan tüm kap›lar› açmak için örgütlü 

bir mücadele vermesi de gerekiyor. Çün- 

"Erkeklerin en ezilmifli bile bir baflkas›n› ezebilir. 

Bu kifli ise kar›s›, yani proleterin proleteridir" 

Flora Tristan (1803-1844) 

kü Flora’n›n da söyledi¤i gibi erkeklerin en ezilmifli 

bile bir kad›n› eziyor. 

Bu mücadele içinde mücadele, yani görünürlük 

ve varolma mücadelesi içinde, bu 1 May›s’ta 

kad›nlar, 77’de yitirilen kad›n yoldafllar›n› 

mücadele içinde yaflatacaklar›n› ilan ettiler. 

Çünkü mücadele etmeden hayat› de¤ifltirmek 

mümkün de¤il. 77’nin hesab› hala verilmedi, 

hala "fail-i malumlar" cezas›z, hala bir dönemin 

hesab› kapanmad›. Ve katilleri bugün yine ifl bafl›nda. 

Her tafl›n alt›ndan "çeteler", Ergenekonlar 

ç›kmaya devam ediyor; yine yeni darbeler 

gündeme geliyor. Militarist, milliyetçi politikalarla, 

askeri vesayetle, operasyonlarla savafl ortam› 

yükseltiliyor. Her gün yeni yasalarla, yasaklarla 

emekçilerin, kad›nlar›n insanca yaflam 

haklar› çal›n›yor. Emekçiye bütçe yok diyenler, 

milyon dolarlar› silahlanmaya ay›r›rken, Taksim 

meydan›nda yaln›zca emekçilere barikatlar kuruluyor. 

Y›lbafl› kutlamalar›na, maç sonras› etkinliklere, 

resmi kutlamalara, pols günlerine, lale 

flenliklerine aç›k olan Taksim meydan›, iflçilere 

yasaklan›yor. Devlet aç›kça emekçilere karfl› 

fliddet kullanaca¤›n› ilan ediyor. 

Kad›nlar› iki kat yoksullaflt›ran, savafllarda 

göçle, tecavüzle, fliddetle en çok ma¤dur eden, 

kad›na yönelik fliddeti körükleyen bu erkek egemen 

kapitalist sistem karfl›s›nda dün oldu¤u gibi 

bugün de kad›nlar mücadelede. 31 y›l önce 

10 kad›n›n düfltü¤ü yerde, "hepimiz Hatice, Hacer, 

Hülya, Jale, Kadriye, Leyla, Meral, Nazan, 

Dilan, Sibel’iz" diyen kad›nlar, kad›nlar› mücadele 

içinde yaflatmak için iflçi s›n›f›n›n birlik, mücadele 

ve dayan›flma gününde kendi emeklerine, 

bedenlerine, kimliklerine, tarihlerine sahip ç›kmak 

için sokaklar› talep ediyor.

ölüm de¤il çözüm! - Sosyalist Demokrasi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?