mali-dosyasi

DÜBAM 

KÜRESEL SİYASET 

KISKACINDA MALİ 

> 2013 ŞUBAT 

DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

DÜBAM 



Genel Yayın Yönetmeni 

Akif EMRE 

Yayın Koordinatörü 

Aynur ERDOĞAN 

DÜBAM Yayınları 

Küresel İletişim Merkezi 

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / Beşiktaş 

Tel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22 

www.dunyabulteni.net

DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 

4

Fransa’nın askeri müdahalesiyle gündeme oturan Mali, yaklaşık bir yıldır iç karışıklıklarla 

baş etmeye çalışıyordu. Mali tarihi göz önünde tutulduğunda Mali’de yaşanan bu 

kargaşanın ilk olmadığı görülebilir. 19. yüyılın sonralarına doğru Fransa tarafından işgal 

edilmiş; Fransız sömürge yönetimi altında, bölgenin siyasal, ekonomik ve hatta sosyal 

gelişmelerinde tarihî tecrübeden tam bir kopuş yaşanırken toplumun gerçek ihtiyaçlarının 

görmezden gelindiği Batı güdümlü bir modernleşme yaşanmıştı. 

Mali, 1960’lı yıllara bağımsızlığını kazanmış bir cumhuriyet yönetimiyle girdi. Ancak 

sömürgecinin arkasında kendi çıkarlarını gözetecek bir yönetim bırakması, ülkedeki kargaşanın 

ve rahatsızlığın devam edeceğinin de habercisiydi. Bu sebeple modern Mali tarihinin 

bir yönüyle askeri darbelerin tarihi olduğunu söylemek abartı olmayacaktır. 

Son süreçte yaşanan iç isyan da bir askeri darbenin ertesinde patlak verdi. Ancak bu sefer, 

Afrika’da çıkarları çakışan küresel güçlerin meydan savaşına dönüyor Mali... 

Fransa yöntem değiştirerek neden askeri müdahale yolunu seçti, ABD başta olmak üzere 

Batılı güçlerin Fransa’ya destek vermesi ne anlama geliyordu, Çin’in Afrika ülkeleriyle 

kurduğu ilişki nasıl anlaşılmalıdır, Çin Batılı devletlerin çıkar savaşının neresinde durmaktadır... 

Dünya Bülteni olarak bu ve bunun gibi soruları gündemde tutarak telif ve tercüme yazılarla 

okurlara geniş bir perspektif sunmaya çalıştık/çalışıyoruz. Gerek Dünya Bülteni 

yazarlarının kaleme aldığı yazılarla gerek İngilizceden, Fransızcadan, Arapçadan yaptığımız 

tercümelerle dünya çapında olayların nasıl anlaşılıp yorumlandığını okurlarımızın 

ilgisine sunduk. Bu dosyada Mali’ye ilişkin yazıları, Mali’ye askeri müdahale sürecine 

ayna tutabilmek için kronolojik sırayla bir araya getirdik. Ayrıca Mali’nin siyasal ve sosyal 

yapısına dair genel bir resim veren Dünya Bülteni dosyasını da belgenin başına ekleyerek 

kapsamlı bir Mali dosyası oluşturmaya çalıştık. 

İlgi ve merakla okunacağını umuyoruz... 



SUNUŞ 

DÜBAM 

5 

< 

> 2013 ŞUBAT


6 

Fotoğraf: Serhat Orakçı

Müslüman Afrika’nın Kalbi: Mali (Mali’nin siyasal ve sosyal tarihi) 

Aynur Erdoğan .................................................................................................................9 

Fransa’nın yeni Afrika politikası (!) 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................19 

Mali operasyonu ve bölgesel rekabet 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................23 

Kuzey Mali veya Afrika’nın Afganistanı 

Muhammed Haddad .......................................................................................................27 

AFRICOM, Afrika’da güvenliği tehdit ediyor 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................31 

Mali operasyonunun muhtemel sonuçları 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................35 

Mali Başbakanı’nın cebren istifası, siyasi kargaşayı pekiştirdi 

Jean Philippe Rémy ........................................................................................................37 

Afrika demokrasi vitrininin amansız bozulumu 

Le Monde .......................................................................................................................39 

Mali, Batı müdahalesinden çıkan derslere ışık tutuyor 

Glenn Greenwald ...........................................................................................................41 

Fransa neden Mali’de? 

Abdullah İskender ..........................................................................................................45 

Mali’de “Serval Operasyonu” ya da kötünün iyisinin tercih edilmesi 

Alain Frachon ................................................................................................................47 

Napolyon Mali’de 



İÇİNDEKİLER 

Justin Raimondo .............................................................................................................49 

7 

< 

> 2013 ŞUBAT


8 

Fransız askerleri neden Mali’de? 

Serhat Orakçı .................................................................................................................53 

Fransa’nın Mali operasyonunun arkasında ne var? 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................57 

Mali’ye veya rehinelere fazla tepki verme 

Fred Kaplan ...................................................................................................................61 

Mali’deki savaş yön değiştiriyor 

İbrahim Tığlı ..................................................................................................................63 

Fransa’nın, Mali’deki çıkarlarını savunmaktan utanması gerekmez 

Jean-Baptiste Jeangène Vilmer ......................................................................................65 

Mali operasyonuna hukuki kılıf aranıyor 

Sinan Özdemir ................................................................................................................67 

Mali dersleri: Tabansız direniş kime yarıyor? 

Akif Emre ........................................................................................................................69 

Malililer, ülkelerinin akıbetine inandılar 

Boubacar S. Traoré .......................................................................................................71 

Mali’de gördüklerim: ‘merci Hollande’ 

Serhat Orakçı .................................................................................................................73 

Paris’in Afrika’ya ilişkin yeni söylemi 

Le Monde .......................................................................................................................77 

Afrika rekabeti AB’yi böler mi? 

Akif Emre ........................................................................................................................79 

Kuzeybatı Afrika: Berberiler, Tuaregler Ve İslâm 

Müfit Yüksel ....................................................................................................................81



Müslüman Afrika’nın Kalbi: Mali 

Fransa’nın askeri müdahalesiyle gündeme oturan Mali’de olup biteni anlamak için 19. 

ve 20. yüzyıl Avrupa sömürgeciliğinin merkezi konumunu görmek gerektiği gibi, ortaya 

çıkan kaos ve kargaşayı anlamlandırmak için de Afrika toplumlarının etnik ve dini 

aidiyetlerinden beslenen sosyal ve siyasal yapılarına ayna tutmak gerekmektedir. Bu yazı 

Mali’de yaşananları bir anlam çerçevesine oturtabilmek için bölgenin tarihî, kültürel ve 

siyasal yapısına dair bir fotoğraf vermeyi amaçlamaktadır. 

Mali, yaklaşık 12 milyon nüfusa sahip. Nüfusun sadece yüzde 18’i şehir merkezlerinde 

yaşarken geriye kalanı özellikle Kuzey’deki kırsal çöl coğrafyasında ikamet ediyor. Resmi 

dil Fransızca olmakla birlikte halkın yüzde 80’i Bambara dilini, geri kalanı ise diğer Afrika 

lehçelerini konuşuyor. Etnik grupların dağılımı ise şöyle: %50Mande (Bambara, Malinke, 

Soninke), %17 Peul, %12 Voltaic, %6 Songhai, %10 Tuareg ve Moor ve %5 diğer. Ancak 

bu etnik gruplamanın sömürgecilik politikalarının sonucu olduğu ve aslında %90’ı 

Müslüman olan toplum içinde (%1 Hıristiyan, %9 yerel dinler) etnik gruplar arasında 

esneklik ve geçişkenliğin hakim olduğu not edilmelidir. Aslında bölgenin etnik yapısını 

kabaca Araplar, Tuaregler (bedeviler) ve Fulaniler (Afrika yerlileri) olarak tasnif etmek 

mümkündür. 

Tarihî Arkaplan 

Türkiye’deki sayılı Afrika uzmanlarının ortak kanaat olarak dillendirdikleri bir gerçek, 

bugün Afrika’da ortaya çıkan ve kanlı olaylara sebep olan gelişmelerin arkasındaki etken 

olarak Afrika’nın toplumsal özelliklerini görmezden gelen ve hatta bu özellikleri kendi 

çıkarı doğrultusunda manipüle eden Avrupa sömürgeciliğinin olmasıdır. Şöyle ki; Afrika 

toplumları, kendi tarihsel süreçlerinde ortaya çıkan kabilelerin temel yapı taşı olduğu bir 

sosyal düzene sahip. Dolayısıyla tarihte bu kıtada ortaya çıkan siyasi organizasyonlar da 

bu temel yapı taşlarına dayanmaktadır. Sömürgeciler ise 20. yüzyılda bu kıtadan, görece, 

ayrılırken arkalarında kendi çıkarlarını koruyan siyasi yapılanmalar bırakmak gayesiyle 

Afrika toplum yapısına dayanmayan ve hatta bu yapıyı parçalayan devletler tesis ettiler. 

Afrika’nın modernleşme tarihi biraz da bu devletleşme tarihiyle paralel olarak gelişmiştir. 

“Modern devlet” gömleği üzerine dar gelen kabileler, kendi geleneksel değerlerini ve 

kimliklerini koruma mücadelelerinin yanı sıra sömürgecilerin arkalarında bıraktığı, 

çoğu zaman toplumlarına yabancı ve ülke kaynaklarını Batılı devletlere peşkeş çeken 

yönetimleriyle çatışma içinde olabilmişlerdir. 

Aynur Erdoğan 

9 

< 

> 2013 ŞUBAT


10 

Mali’nin toplum ve devlet yapısını anlamak için de Afrika genelinde etkili olan bu tarihî 

süreci göz önünde tutmak gerekiyor. Fransız sömürgeciliği öncesinde, bugün Mali’nin 

Güneyinde başkent Bamako’nun da içinde bulunduğu dar şeridin Kuzeyinde geniş sahradan 

oluşan ve Tibular ve Tuareglerin1 yaşayageldiği bölge, 1912 yılına kadar Trablusgarp 

eyaleti üzerinden Osmanlı’ya, gönüllü olarak bağlı kalmıştır. Fransızlar 19. yüzyılın ikinci 

yarısından itibaren Batı Afrika’nın iç kısımlarına doğru işgallerini genişletmeye başladılar. 

Bölgeyle ilgili bilgileri ise, sahrayı geçerek Afrika’nın içlerine ulaşmış ve Fransa’ya sağ 

salim dönebilmiş birkaç seyyahın görüp anlattıklarından 

ve yazdıklarından öteye gitmiyordu. Sömürgeci akıncılara 

rehberlik etmesi amacıyla, daha sonra oryantalist literatürü 

oluşturacak olan bu tür eserleri kaleme alacak seyyahlar, 

bölgeye gitmeleri için, para ödülleriyle teşvik edilmiştir2 . 

Batı Afrika’da askeri olarak işgalin başlamasıyla birlikte ise 

keşif amaçlı askeri seferler düzenlenmeye başlamıştır. 1878 

ve 1881 yıllarında Eugéne Mage, Soleillet ve Galliéni’nin 

gerçekleştirdikleri seferler bu bağlamda zikredilebilir. Fakat 

zamanla Fransız sömürgeciliğinin, özellikle Müslümanların 

yaşadığı bölgelere yayılmasıyla birlikte kurumlar ihdas 

edilmiş ve sömürgecilik kurumlaştırılmıştır. Bu çerçevede 

kurulan Fransa Devleti Müslüman İşleri Servisi (Service des Affaires Musulmanes)’nin 

başlıca görevi Müslümanlarla ilgili bilgi toplayarak merkeze rapor etmektir. 

Fransa Kuzey Afrika’daki Osmanlı hakimiyetini arkadan dolaşarak, Batı Afrika’ya 17. 

yüzyılın ortalarında Senegal üzerinden girmeye çalıştı ve 1840 yılında buraya yerleşti. 

1830 yılında ise Cezayir’in işgaline muvaffak olmuştu. Senegal’deki sömürge valisi 

Faidherbe, 1855 yılında Mali’ye doğru sömürge yönetimini genişletmek amacıyla Medine 

Sömürgeci akıncılara reh- 

berlik etmesi amacıyla, daha 

sonra oryantalist literatürü 

oluşturacak olan bu tür eser- 

leri kaleme alacak seyyahlar, 

bölgeye gitmeleri için, para 

ödülleriyle teşvik edilmiştir. 

1 Tuaregler Osmanlı dilinde Tavarikler olarak anılmaktadır. 

2 1820 yılında Paris Coğrafya Derneği şu an Mali sınırları dahilinde bulunan 

Timbuktu’ya gidip orayla ilgili betimleyici bir eser kaleme alan kişiye 10 bin frank vereceğini 

duyurmuştur. Rene Auguste Caillie bu ödülü kazanmak için yollara düşmüş, önce Senegal’de 

Arapça ve İslami ilimler tahsili görerek Timbuktu’ya gitmiştir. Zorlu bir yolculuğun ardından 

bölgeyi anlatan bir eser kaleme alarak söz konusu ödülü kazanmıştır. Caillie’nin Timbuktu’ya 

gittiğinde yaşadığı şaşkınlık ise şayanı dikkattir. Zira kendisinden önceki oryantalist yazarların eserlerinden 

zenginliği ve gelişmişliği muhteşem bir şekilde tasvir edilen eski Timbuktu’dan geriye 

eser kalmamıştır. Çünkü büyük bir ticari merkez olan, medeniyet merkezi Timbuktu’nun üzerinde 

yer aldığı eski ticaret yolunun güzergahı, özellikle köle ticareti yapan ilk sömürgecilerin etkisiyle 

çoktan değişmiştir.

şehrini işgal etmiş ve kıtanın içine doğru ilerleme başlamıştır. 

19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa Batı Afrika’yı topyekun işgal etmiş ve bugünkü 

Moritanya, Mali, Senegal, Gine, Fildişi Sahili, Nijer ve Burkina Faso’yu da içine alan geniş 

bölgede, merkezi Dakar olan, “Fransız Batı Afrikası” (Afrique-Occidentale Française, 

1895-1958) denilen bir yapılanma ortaya çıkmıştır. Bölgedeki sömürgeler, 1958-60’da, 

bugünkü adlarıyla bağımsızlıklarını kazanana kadar da bölge bu adla anılmaya devam 

etti. Fransız Batı Afrikası içinde “Fransız Sudanı” olarak anılan bölge de 22 Eylül 1960’da 

bağımsızlığını kazanarak “Mali Cumhuriyeti” adını almıştır. 

Mali Cumhuriyeti, 1962’de Fransız nüfuzundan uzaklaşarak Sovyetler Birliği’ne yakın 

bir dış politika uygulamaya başlamıştır. Batılı devletlerin mali yardımlarının kesilmesinin 

ardından ekonomik ve ardından sosyal krizler meydana gelmiş; merkezi devlet yönetimine 

alışamayan toplum katmanları ayaklanmıştır. Bunun üzerine 1968 yılında askeri bir darbe 

yaşanmış ve on yıl boyunca askeri yönetimin altındaki ülkenin ekonomik durumu daha da 

kötüye gitmiştir. Ülke sosyalist eğilimi terk ederek 1969’da İslam Konferansı Teşkilatı’na 

üye olmuş 1974’te ise anayasa hazırlanarak millet meclisi ve tek parti kurulmasının önü 

açılmıştır. Burkina Faso ile yaşanılan sınır mücadelesinin ardından 1979 yılında tek partili 

ikinci cumhuriyet dönemi başlamıştır. İki yıl sonra Batı Afrika para birliğine katılarak Dünya 

Bankası’ndan yardım almaya başlamıştır. 1991 yılında halk, çok partili sisteme geçilmesi 

için şehir merkezlerinde gösteriler düzenlemiştir. Bunun üzerine gösterileri kanla bastıran 

ordu yeniden askeri darbe yaparak yönetimi ele geçirmiştir. Aynı yılın sonuna doğru yeni 

bir anayasa hazırlanmasına ve çok partili sisteme geçişe askeri yönetimden izin çıkmış ve 

1992 yılında yapılan serbest seçimlerle üçüncü cumhuriyet dönemi başlamıştır. Devlet 

başkanı Musa Traoré’ye karşı yaptığı askeri darbeyle yönetime el koyan Amadou Toumani 

Touré, askerlikten emekli olduktan sonra 2002 yılında seçimle iş başına gelmiş ve 2012 

yılında kendisi de bir askeri darbeyle görevinden uzaklaştırılmıştır. Bugün devam eden 

ayaklanmalar 2012 askeri darbesinin ardından patlak vermiştir. 

Direniş Hareketleri 

Batı Afrika’nın nüfusunun kahir ekseriyeti Müslüman olduğu için tesis edilen “Fransa 

Devleti Müslüman İşleri Servisi”nde görevlendirilen memurlar, Müslümanların arasında 

gezerek merkeze bilgi rapor etmek suretiyle sömürge yönetiminin bölgeye dair politika 

üretmesine yardımcı olmuşlardır. Özellikle Kadiriye, Ticaniye ve Senusiye tarikatlarının 

işgale karşı direniş göstermeleriyle Fransa, bu tarikat mensuplarını yakın takibe almış, 

her bireri hakkında hazırlattığı fişlere bilgi yazdırarak işgali devam ettirme ve isyanları 



11 

< 

> 2013 ŞUBAT


12 

bastırma yollarını aramıştır. Fiilî işgale karşı örgütlenen direniş güçleri, yaklaşık olarak, 

bugün de aynı toplumsal dinamiklere dayanmaktadır. 

Bölgede İslami direniş, tarihsel ve geleneksel kodlara sahip. Yakın dönemde, daha 19. 

yüzyılın başında bölgede iki İslam devleti tecrübesi yaşandı. Bunlar, 1817-1900 tarihleri 

arasında hüküm süren Sokoto Hilafeti ve 1819-1862 yılları arasında hüküm süren Masina 

Devleti’dir. Bu devletler, bölgedeki İslami kardeşlik anlayışı çerçevesinde, kabilelerin 

geleneksel dokusunu da gözeterek bölge halklarını toparlayıcı olmuşlar ve daha sonra 

Fransız işgaline karşı gerçekleştiren direnişe zemin hazırlamışlardır. 

Sokoto Hilafeti, İslami inkılabın gerçekleştirilmesini amaçlayan 

bir cihat hareketidir. 1903 yılında Sokoto’nun İngilizler tarafından 

işgaline kadar bölgede hüküm sürmüştür. Müslüman olmayan yerel 

yapılara karşı esnek bir yönetim biçimi uygulanmış ve fakat bu 

unsurlar devleti zaman zaman sıkıntıya sokmuştur. Diğer taraftan 

özellikle devletin kurucusu ve başkanı Müslüman lider Osman Dan 

Fodyo’nun tebliğ faaliyetlerinin etkisiyle birçok kabile bu dönemde 

Müslümanlığı seçmiştir. Osman Dan Fodyo İslami inkılap çalışmaları 

kapsamında özellikle kölelik ve kadınların eğitimleri konularını öne 

çıkarmıştır. Bölge insanının köleleştirilmesine yönelik savaş açarken kölelere de İslami 

ilkeler çerçevesinde haklarının verilmesi yönünde çaba sarf etmiştir. Kadınların eğitimi 

konusunda ise geleneksel sosyal yapıların hilafına ve bazı alimlerin itirazına rağmen 

önemli adımlar atmıştır. Kendi kızını da yönlendirdiği öğretmenlik mesleğini kadınlar 

arasında teşvik ederek kadınların eğitimi meselesinin kurumlaşmasını sağlamıştır. 

Ayrıca Sokoto Hilafeti tarafından göçebe Fülani halklarının yerleşik hayata alışmalarını 

kolaylaştırıcı düzenlemelere gidilmiştir. Bunu yaparken İslam’ın şehirleşmeyi, medeniyeti 

teşvik ettiği anlayışından hareket edildiği “İslam’ın sahradan köye, köyden kente doğru 

bir gelişim ve seyir izlemesinin gereğine” inanıldığı bizzat Sokoto Hilafeti yöneticilerinden 

Muhammed Bello’nun ifadelerinden anlaşılmaktadır. Ancak bu iskan faaliyetlerinin 

Tuaregler üzerinde çok başarılı olmadığı anlaşılmaktadır. Sahra’nın göçebe bedevileri 

Tuaregler, yaşadıkları coğrafyanın da etkisiyle yerleşik hayata sıcak bakmamışlardır. 

Sokoto Hilafeti kazandığı siyasi başarılardan çok kültürel etkinliğiyle temayüz etmiştir. 

Amaçladığı İslami inkılap uğruna enstitüler açılmış okuryazar oranı yükseltilmiştir. Halkın 

şuurlu Müslümanlar haline gelmesi devletin siyasi programında vardı. Sokoto Hilafeti 

Jenne ve Timbuktu’da gelişen dini geleneğin temsilcisi olmuştur. Şeyh Ahmed’in temsil 

ettiği Masina Devleti1 ise Müslümanların entelektüel gelişiminden çok fıkhi kuralların 

Sokoto Hilafeti, 

İslami inkılabın 

gerçekleştirilmesi- 

ni amaçlayan bir 

cihat hareketidir. 

1 Dina veya Fülani Devleti olarak da bilinir.

hayata geçirilmesini merkeze alan bir siyasi yapılanma olmuştur. Merkezi yönetimle 

idare edilen Masina, devlet başkanı olan “imam” ve 100 alimden oluşan bir danışma 

meclisiyle idare ediliyordu. Şeyh Ahmed önceleri biat ettiği Sokoto hilafetinden, şeriate 

uygun olduğunu düşünerek, biatini çekmiş olsa da iki devlet arasında samimi ilişkiler 

kurulabilmiştir. 

Kendilerini cihat hareketi olarak tanımlayan bu iki devletin, Batı Afrika’da uyandırdığı 

direniş ruhu Fransızların işgaline karşı devam etti. Fransız işgaline karşı gelen ilk direnişçiler 

kendilerine murabıt (yerli dilde marabu) denilen tarikat mensuplarıydı. Batı Afrika’daki 

köylerde, kasabalarda, şehirlerin kenar mahallelerinde imam, müezzin, öğretmen olan 

marabuların çevrelerindeki etkinin farkına varan Fransızlar bunları sindirmek için tek 

tek tespit etmeye çalıştı. Yapılan fişleme faaliyetinde marabuların Fransızların bölgedeki 

varlığına karşı lehte (favorable), düşman (hostile) veya tarafsız (neutre) oldukları bilgileri 

yer alıyordu. Ancak siyasi tutumlarını lehte veya düşmanlık olarak açıklayamayan ve 

tarafsızlık yönünde fikir beyan eden marabuların ilk fırsatta isyan bayrağını açıyor oluşları 

fişleme faaliyetinin başarısızlığını göstermektedir. Ticani tarikatı şeyhlerinden Hamahullah 

Fransa tarafından en tehlikeli olduğu yönünde fişlenenlerdendi. Tutuklanarak Fransa’ya 

götürülen Şeyh Hamahullah 2 , bir Yahudi kampında vefat etti. 

Fransızlarla savaşan Müslüman direnişçilerden, Ticani tarikatine mensup el-Hâc Ömer, 

1850’li yıllarda bugünkü Gine, Dingiray bölgelerinin merkezi olduğu Tekrûr Devleti’ni 

kurmuştur. Medine şehrinde Fransızlarla karşılaşarak savaşmış; fakat Fransızlar karşısında 

direnemeyerek güneydoğuya doğru çekilmiştir. el-Hâc Ömer’den sonra devletin başına 

geçen oğlu da Fransızlarla mücadele etmiş ve Nijer bölgesinde İslam’ın yayılmasında rol 

almıştır. Bu dönemde Segu ve Nioro şehirlerinde büyük gelişme yaşanmış; camiler, Kuran 

mektepleri inşa edilmiştir. Arapça okuma yazma mecburiyeti getirilerek Fülani dili Arap 

alfabesiyle yazılıp okunmaya başlanmıştır. Bu devletin sınırları daha sonra teşekkül eden 

Mali Cumhuriyeti’nin sınırlarının belirlenmesinde belirleyici olmuştur. 

Müslüman direnişçi liderlerden Samori Ture ise Fransızlara karşı silahlı bir direniş 

örgütlemiştir. 1868 yılından itibaren Kankan bölgesinde siyasi bir yönetim tesis etmiş ve 

1882 yılında Fransızların Bamako’yu işgalleriyle silahlı direnişi başlatmıştır. 1886 yılında 

2 Şeyh Hamahullah Fransa karşısında cihad halinde oldukları gerekçesiyle Hz. Peygamber 

gibi namazlarını iki rekat kılmaya başlamıştı. Fransız komutanı kendisini bundan dolayı 

sorguya çekince “Fransızlar kaç rekat namaz kılmamızı emrediyor, söyleyin de ona göre kılalım” 

şeklinde ironik bir cevap vermiştir. 



13 

< 

> 2013 ŞUBAT


14 

Fransızlar karşısında yenilgiye uğrayarak himayeyi kabul etti. Fransız valisinin tebasını 

kendisine karşı kışkırtmasıyla siyasi gücü zayıfladı. Samori Fransızlar karşısında geri 

çekilse de direnişe devam etmiş. Ancak 1898 yılında Fransızlar tarafından esir edilerek 

Gabon’a sürgüne gönderilmiş ve orada hayatı sonlanmıştır. 

Tuareglerin de dahil olduğu Berberiler, Fransa’nın Cezayir’in Güneyinde stratejik 

sahraaltını (El Golea) ele geçirmesiyle 1873 yılında direnişe geçtiler. 1880-81 yıllarında 

direniş sahranın içlerine doğru yayıldı. Göçebe Tuaregler Fransız komutan Paul Flatters 

tarafından yönetilen ve görevi Sahra’daki demiryolu hatlarını korumak olan keşif 

bölüğünü yok ettiler. 

1884-1885 yıllarında Avrupa ülkeleri arasında gerçekleşen Berlin Konferansı Afrika 

sömürgeciliğinde bir dönüm noktası oldu. Bu konferansta Britanya, Fransa, Almanya, 

İtalya, İspanya, Belçika ve Portekiz gibi Afrika üzerinde hak iddia eden güçlü Avrupa 

ülkeleri, Afrika’daki işgallerini garantiye almak için uzun vadeli işgal stratejilerini 

belirlemiş ve bu konularda anlaşmaya varmışlardır. Böylece Avrupa kendi açısından 

işgali, sömürgeciliği resmileştirmiş ve meşrulaştırmış oluyordu. Fiilî olarak başlayan işgal 

ve kolonizasyon da Berlin Konferansıyla sistematik hale geldi. 

Daha önce Avrupalı devletler arasındaki çekişmeden faydalanarak direnen Afrika 

toplumlarının kendi açılarından işgali ve sömürüyü meşrulaştıran ve artık Afrika’ya karşı 

müttefik bir güç haline gelen Avrupa karşısında direnişe devam etmesi çok zordu. Buna 

rağmen Sahra’daki direniş 1932’ye kadar devam etmiştir. Direniş güçlerine karşı uçakların 

ve radyo dalgalarıyla haberleşme yolunun kullanılmaya başlaması çöldeki direnişe 

büyük bir darbe vurmuştur. Bu tarihten sonra da zaman zaman Bedeviler isyan ettiler. 

Bağımsızlık savaşlarından sonra da Cezayir, Mali, Moritanya ve Nijer yönetimlerine karşı 

gerilla savaşı vermeye devam ettiler. 

Mali’de Bugün Savaşan Güçler 

Fransız sömürge yönetiminin ardında bıraktığı Mali Cumhuriyeti’nin hakimiyet alanının 

Güneyde başkent Bamako’nun yer aldığı dar alanla sınırlı olduğunu söylemek abartı 

olmayacaktır. Geniş Sahra’da, Kuzeyde yaşayan Tuaregler üzerinde devlet kontrolü 

çok zayıf. Fransızların zor zapturapt altına altığı Tuaregler, adeta cetvelle çizilen ülke 

sınırlarıyla altı parçaya bölünmüş durumdalar. Tuaregler bugün Nijer, Mali, Nijerya, 

Tunus, Libya, Cezayir ve Burkina Faso’ya dağılan bir nüfusu oluşturuyor. Bulundukları 

coğrafyanın koşullarına bağlı olarak Tuaregler için geleneksel geçim yolu haline gelen 

hayvancılık ve ticari kervanlarla yapılan ticaret, sömürgeciliğin müdahalesiyle ve modern 

dönemin ekonomik koşulları çerçevesinde yok olmuş durumda. Ne Fransız sömürgeciliği 

ne de Mali yönetiminin hayatlarını kolaylaştırabilecek modern gelişmeleri bölgelerine

uygulamadığı Tuaregler, Andy Morgan’ın ifadesiyle, geniş Sahra’da yaşamanın bütün 

avantajlarını gerilla taktiğiyle sürdürdükleri savaşta kullanıyorlar. 

Tuaregler Nijer’de siyasette rol alarak muhalif konumlarını terk ettiler. Ancak Mali’de 

askeri darbeden sonra, yaklaşık bir yıl önce ayaklanan Tuaregler Kuzeyde Timbuktu1 gibi 

önemli bazı bölgeleri ele geçirmiş durumdalar. Mali’deki ayaklanmacılar, bağımsızlık 

mücadelesi için birleşen Azavadlardan (Azavad’ın Kurtuluşu İçin Ulusal Hareket - MNLA) 

ve İslamcı Ensaruddin hareketinden oluşmaktadır. İslami Mağrip El-Kaide’si (AQMI) ve 

Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi mücahitleri de sayıları az da olsa bu ittifakın içindeler. 

Bugün Mali yönetimini, 1960’dan beri kontrol altına alamamakla suçlasa da Fransa, 

isyancı Tuaregleri zaman zaman desteklemiştir. En son Libya’da Kaddafi güçlerine karşı 

silahlandırılan Tuaregler, yönetim değişikliği sonrasında 

Mali Sahrasına gelmişlerdir. Kısaca Azavad adıyla 

örgütlenen bu Tuareglerin kendilerine Kaddafi’ye karşı 

kullanmaları için verilen silahları da Mali’ye getirdikleri 

rivayeti değişik çevrelerce dillendiriliyor. Libya’daki yönetim 

değişikliği sonrası Sahra’ya gelen Tuareglerin burada Mali 

yönetimine karşı bağımsızlık talebiyle ayaklanmaları bu 

rivayeti destekliyor. 

Ayaklanmacı Tuaregleri oluşturan diğer bir güç İslamcı 

Ensaruddin hareketi. Bölgede hakim olan tasavvufi 

din anlayışının dışında Selefiliğin bu harekette etkin 

olmasında, hareket mensuplarının, bölgedeki tarikatların 

ülkenin kaynaklarını Batılı devletlere aktardığı düşünülen 

yönetimle iyi geçinmelerine tepki göstermeleri yatıyor. 

Tasavvufi hareketlerin sömürgecilik döneminde direnişçi 

güçler olmaları hasebiyle üzerlerinde aşırı baskı kurulması 

zamanla bu güçleri sistemle uyumlu yapılar haline getirirken 

siyasi taleplerinin de sıfırlanması sonucunu doğurdu. Fransız sömürgeciliğinin, işgale 

direnen İslami dinamiklerin sömürgeci yönetimle barışık bir zihni dönüşüm yaşamaları 

amacıyla açtığı medreseler de2 Bölgede hakim olan 

bölgedeki tarikatların 

ülkenin kaynaklarını 

düşünülen yönetimle 

göstermeleri yatıyor. 

geleneksel dini yapılanmalarda meydana gelen değişimi 

1 Bu şehir, İslamcı Ensaruddin’in kontrolünde. 

2 Fransa bu amaçla daha önce Cezayir’de açtığı medreselerin benzerlerini Moritanya, 

Gine, Senegal ve Mali’de de açmıştır. Mali’de ilk olarak 1908’de Cenne’de ve iki yıl sonra 

da Tinbukta’da Fransa tarafından İslami eğitim veren medreseler açılmıştır. Bu medreseler 

bağımsızlıktan sonra Fransız-Arap liselerine dönüştürülmüştür. 



tasavvufi din anlayışının 

dışında Selefiliğin bu ha- 

rekette etkin olmasında, 

hareket mensuplarının, 

Batılı devletlere aktardığı 

iyi geçinmelerine tepki 

15 

< 

> 2013 ŞUBAT


16 

açıklamaktadır. Bu duruma tepki olarak yeni nesil İslamcılar, modernitenin hazırladığı 

gelenekle bağları zayıflayan bir zihni formatla, Selefiliğin etkisi altına girebilmektedirler. 

Ensaruddin, Mali-Cezayir sınırında konuşlanmış durumda. Selefilere yakın fikri yapısına 

rağmen, zaman içerisinde Mali İslam Yüksek Konseyi ile yakın ilişki kurmuş, İslam 

devleti düşüncesinden taviz vermiştir. Bu esnekliğine dayanarak Cezayir, Batılı güçlere 

Ensaruddin’i ülkede ilişki kurulabilecek muhalif güç olarak işaret ediyor. Diğer taraftan 

Azavad’ın da süreç içerisinde tam bağımsızlık düşüncesinden ödün verdiği görülmektedir. 

Buna rağmen Fransa’nın iki grupla da oluşan diyalog zeminini görmezden gelmesi 

eleştirilerin yükselmesine ve askeri müdahalenin arkasında açıklanan nedenin haricinde 

başka sebepler aranmasına yol açmaktadır. 

Uluslararası Siyaset 

Fransa’nın Mali’ye hava saldırısına başlamasıyla birlikte Fransız medyası da dahil olmak 

üzere dünya kamuoyu uluslararası sahada şekillenen yeni siyaseti konuşmaya başladı. 

Analizlerin birçoğu Fransa’yı destekleyerek saldırıda müttefik bir blok oluşturan Batı 

ülkelerinin Afrika’da yoğunlaşan Çin nüfuzunun önüne geçmeye çalıştığını işaret ediyor. 

Fransa’nın daha önce Tuareg muhalefetiyle özellikle Çin nüfuzuna karşı, destekleyici 

mahiyette ilişki kurması söz konusu kanaati güçlendiriyor. Ayrıca Mali’nin, Libya gibi, Afrika 

üzerinden Avrupa’ya doğru gerçekleşen insan göçü, legal ve illegal ticari faaliyetlerin 

güzergahı üzerinde olması da spotların bölgedeki nüfuz mücadelesine dönmesine sebep 

olmaktadır. 

Hızlı bir şekilde büyüyen bir sanayi hacmine sahip olan Çin kömür dışında doğal kaynağa 

sahip değil. Çin son yıllarda büyüyen enerji talebinde ülkeler arası dünya sıralamasının 

zirvesine tırmanıyor. Petrol talebinde, Japonya’yı geride bırakmış ve ABD’nin yakın 

takipçisi haline gelmiş durumda. Petrol gibi, yine büyüyen sanayisinin ihtiyaçları 

olarak kereste, çinko, demir-çelik, kurşun, alüminyum, bakır vb. doğal kaynakları temin 

ettiği başlıca ülkeler Afrika’da. Mozambik’ten kereste malzemesi, Sudan’dan petrol, 

Zambiya’dan bakır, Zimbabve’den uranyum, Kongo’dan kobalt ithal ediyor. Ayrıca daha 

önce Fransa’nın çıkardığı Nijer uranyumunu artık Çin çıkarıyor ve işletiyor. Bunun 

karşılığında Çin, Afrika ülkelerinde altyapı çalışmaları yürütüyor ve sosyal yatırımlar 

yapıyor. Avrupalı ülkelerin doğal kaynakları silah gücünün üstünlüğüne dayanarak tek 

taraflı olarak kullandığı sömürgecilik yıllarından sonra içinde bulundukları ekonomik 

ve sosyal darboğazdan çıkma arzusunda olan Afrika ülkeleri için karşılığında yatırım 

hizmeti aldıkları bu ekonomik ilişki tercih edilir olsa gerek. Şu anda devlet destekli 800 

kurumu Afrika’da faaliyet gösterirken Çin halihazırda bu kıtanın 36 ülkesinde 300 projeyi 

yürütüyor.

Çin’in son dönemde Afrika’da gerçekleştirdiği atılım, 2000 yılında temelleri atılan Çin- 

Afrika İşbirliği Forumu (FOCAC)’na dayanmaktadır. Bu Forumun 2006 yılında geniş katılımlı 

düzenlediği üçüncü zirve ise ilişkilerin gelişmesine ivme kazandırmıştır. Bu forumun 

amacı “siyasi eşitlik, karşılıklı güven ve fayda ile kültürel değişim ilkelerine dayanan bir 

çeşit stratejik ortaklık kurulması” olarak açıklanmaktadır. Sömürgeciliğin ne olduğunu 

yakından tanıyan Afrika ülkeleri tarafından, siyasi/ideolojik hegemonya içermeyen, 

ekonomik çıkarları önceleyen bu ilişki tarzı memnuniyetle karşılanıyor görünse de uzun 

vadede Afrika’nın çıkarlarını ne kadar koruduğu konusunda soru işaretleri bulunmaktadır. 

Zira her ne kadar kısa vadede baraj, yol, spor kompleksi gibi sosyal yatırımlarla Afrika 

ekonomisinde bir rahatlama gerçekleşiyor olsa da doğal kaynakların ithaline dayanan 

yeni türde bir sömürgecilik anlayışını akla getirmektedir. 

Diğer taraftan Çin-Afrika İşbirliği Forumu (FOCAC)’nun faaliyete geçmesinden iki yıl sonra 

ABD tarafından Pan-Sahel projesi hayata geçirildi. 2005 yılında Trans-Sahra Anti-Terör 

Girişimi adını alan ve terörle savaş kapsamında oluşturulan bu girişimin amacı Eritre, 

Sudan, Çad, Nijer, Moritanya, Senegal, Mali, Libya, Cezayir ve Fas’a uzanan Müslüman 

Afrika coğrafyasının İslami örgütlerden temizlenmesi olarak açıklanıyor. 2004 yılında 

kamuoyunun duyduğu ve 2007 yılında ilan edilen AFRICOM ise ABD savunma bakanlığına 

bağlı olarak çalışan birleşik kumandanlıkların altıncısıdır ve ABD’nin Afrika’daki çıkarlarını 

koruma amaçlı bu kıtaya askeri müdahaleyi amaçlamaktadır. Amerika yaklaşık bir yıl 

önce, AFRİCOM ordusu kapsamında öncelikli olarak askerlerin yerleştirileceği ülkeleri 

Mali, Sudan, Cezayir, Nijerya, Kenya ve Somali olarak açıklamış ve 2013 yılında 35 Afrika 

ülkesine askerini konuşlandıracağını ilan etmişti. 

Sonsöz 

Fransa, Mali’ye düzenlediği hava saldırısında Batılı müttefikleri Britanya, Almanya, 

Danimarka ve Amerika’dan lojistik yardım aldı. ABD de bir süredir NATO’nun bütün 

mali yükünü çekemeyeceğini ileri sürerek NATO savunma harcamalarının azaltılmasını 

eleştirmekte idi. ABD Savunma Bakanı Leon Panetta, 19 Ocak 2013’te yaptığı açıklamada, 

NATO’nun Asya-Pasifik ve “İslami terör” üzerine odaklanması gerektiğini vurgulayarak 

NATO’ya stratejik hedefleri işaret etti. Dolayısıyla Mali müdahalesinde Batı bloğunun 

çatışmasından çok çıkar birliği yaptığı söylenebilir. 

Bu tabloya bütün olarak bakıldığında, dünyanın kendilerinden geri kalan kısmını 

sömürgeleştirme politikalarındaki ihtilaflarından dolayı alevlendirdikleri iki dünya 

savaşının ceremesini bütün dünyaya ödeten Batılı ülkelerin yeni bir “paylaşım” savaşına 

girdikleri görülmekte. Daha önce dünyanın “yaramaz çocukları” Japonya ve Almanya 

hizaya çekilerek kendilerine biçilen misyona razı olmuşlardı. Şimdi, Çin yeni 



17 

< 

> 2013 ŞUBAT


18 

çıkar çatışmasının gerekçesi olarak görülse de bu ülkenin siyasi ve ideolojik olmaktan 

çok ekonomik rekabete dahil olduğu görülmektedir. Diğer taraftan yeni “paylaşım” 

siyasetinde potansiyel direniş gücü olarak Müslümanların ve Müslüman coğrafyasının 

stratejik hedef haline geldiği izlenmektedir. Mali müdahalesini de bu tablo içinde 

anlamlandırmak mümkündür. Zira Mali, zengin yeraltı kaynaklarının ve Fransa’nın Afrika 

sömürgeciliğindeki merkezi konumunun yanı sıra Müslüman Afrika’nın kalbidir. 

Kaynaklar 

A. Muhammed Kani, Sokoto Dosyası, Akabe Yayınları 

African Heritage blog, Samori Touré: African Leader and Resistant to French Imperialism!, 

http://afrolegends.com/2011/04/30/samori-toure-african-leader-and-resistant-tofrench-imperialism/ 

Ahmet Kavas, Geçmişten Günümüze Afrika, Kitabevi 

Ahmet Kavas, Mali, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: 27, ss. 493-504. 

Ahmet Kavas, Osmanlı Tîbû Münasebetleri: Büyük Sahra’da Reşâde (Çad) ve Kavar (Nijer) 

Kazalarının Kurulması, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, 2000, ss. 69-103. 

Andy Morgan, Mali’s rebels hold the advantage in a ground war on desert plains, the 

Guardian, 16 January 2013. 

Benjamin Talton, African Resistance to Colonial Rule, http://exhibitions.nypl.org/ 

africanaage/essay-resistance.html 

Countries and Their Cultures; Mali, http://www.everyculture.com/Ja-Ma/Mali.html 

DUBAM (Dünya Bülteni Araştırma Masası) “Yeni dönemin eşiğinde Afrika” Yuvarlak Masa 

Toplantısı, http://www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=233655 

İbrahim Tığlı, Mali’deki Savaş Yön Değiştiriyor, http://www.dunyabulteni.net/?aType=ha 

ber&ArticleID=244060 

Jim Jones, The French in West Africa, http://courses.wcupa.edu/jones/his312/lectures/ 

fren-occ.htm 

Mervyn Hiskett, Batı Afrika’da Kurulan İki Derviş Devlet: Sokoto Hilafeti (1232-1317/1817- 

1900) ve Masina Devleti (1318-1279/1819-1862), Çev.: Kadir Özköse, Gazi Üniversitesi 

Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. II, sayı: 4, ss. 173-202. 

Serhat Ortakçı, İslam’ın Batı Afrika’daki kalbi: Mali, http://www.dunyabulteni.net/?aTyp 

e=haber&ArticleID=239167 

Vikipedi İnternet Ansiklopedisi, 2012 Tuareg isyanı; Bambara Krallığı; Mali Federasyonu; 

Fransız Batı Afrikası; Rene Auguste Caillie maddeleri. 

Yalın Alpay, Çin Afrika’da Ne Yapıyor?, Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi (TASAM). 

Kaynak: Dünya Bülteni, 1 Şubat 2013



Fransa’nın Yeni Afrika Politikası (!) 

Fransa Devlet Başkanı Froncais Hollande ilk resmi Afrika turuna Senegal’i ziyaret ederek 

başladı. Senegal’den sonra Kongo’ya geçen Hallande bugün 14.düzenlenen Frankofan 

zirvesinde Fransa’nın yeni (!) Afrika politikasına yönelik önemli mesajlar verdi. Aslında 

Hollande’nin bu Afrika ziyareti eski devlet başkanı Sarkozy’nin 2007’de yaptığı ziyareti 

andırıyor. Sarkozy de Fransa-Afrika ilişkilerinden yeni bir dönemin başladığını ifade 

etmiş fakat görevde kaldığı sürece Fransa’nın Afrika’ya yönelik emperyal politikalarından 

vazgeçmemişti. 

Afrika ülkelerinde Hollande’ın bu ziyareti ile de benzer bir beklentinin olduğu fakat bu 

beklentinin son üç haftada Fransız devlet başkanının Mali’ye yönelik olası bir askeri 

operasyon için yoğun diplomasi trafiğine girmesi Fransa’nın devlet başkanları değişse 

bile alışkanlıklarını değiştirmediğini ortaya çıkarıyor. 

Hollande seçim sürecinde Le Figaro gazetesine verdiği demecinde Fransa’nın Afrika’daki 

istikrarsızlıklarına katkı yapmak yerine Afrika’nın ekonomik kalkınmasından yana tutum 

içinde olacaklarını siyasi sorunların askeri yollarla değil diplomasi dilini kullanarak 

çözeceklerini çünkü, askeri yöntemlerin yeni krizleri beraberinde getirdiğini ifade etmişti. 

Oysaki iki gün önce 24 France TV’ye yaptığı açıklamalarda Mali’deki sorunun diyalogla 

değil ancak askeri müdahale ile çözüleceğini belirterek başta ABD olmak üzere BMGK 

temsilcilerini çözümün askeri yöntemden geçtiğine ikna ya çalışması Hollande’ın Afrika 

politikasında fazla bir değişiklik olmayacağını doğruluyor. 

Hollande, Cumartesi günü Demokratik Kongo Cumhuriye’tinin başkenti Kinşaşa’da 

Fransızca konuşan ülkelerin temsilcileriyle Afrika’nın demokratikleşmesini masaya 

yatırıyor. Fakat zirveye çağrılan isimlere bakıldığında Afrika’nın hâlihazırdaki diktatörlerin 

tercih edilmesi, Arap uyanışının Afrika’yı etkilemesinden ziyade Afrika halklarının 

uyanışlarına alınacak tedbirlerin mülahaza edileceği bir zirve olacağı izlenimini veriyor. 

Hollande ziyaret öncesinde eski yanlışların tekrar edilmeyeceğini, Fransa ile Afrika 

arasında yeni bir sayfa açılacağını iddia etse de zirvenin ağırlıklı konularından biri Mali’ye 

yapılacak askeri operasyona Afrika ülkelerinin desteğini sağlamak olacaktır. Nitekim 

Moritanya Dışişleri temsilcisi, Fransa’nın Mali’ye gerçekleştirilecek askeri operasyona 

yönelik diplomatik girişimlerini bölgenin istikrarsızlaştırılmasına katkı sağlayacağını 

belirtmiş, diğer bölge ülkelerin Fransa’nın girişimlerine karşı çıkmalarını ifade etmişti. 

Fransa ise bu açıklamayı talihsizlik şeklinde nitelendirerek Afrika ülkelerinin olası 

operasyona destek vereceklerini ümit ettiklerini ifade etmişti. 

İbrahim Tığlı 

19 

< 

> 2013 ŞUBAT


20 

Fransa’nın Afrika ile olan ilişkilerinin tarihine bakıldığında siyasi, ekonomik ve askeri 

çıkarların daima Fransız politikasının temeli olduğu fark edilecektir. Fransa’nın Afrika’yı 

demokratikleştirme çabaları, çıkarların sürdürülmesinden ziyade Afrika’nın terk edilmesini 

gerektirecektir. Son on yılda Fransa, Afrika’daki eski sömürgelerindeki ekonomik imtiyazı 

Çin, Brezilya, ABD gibi ülkeler kaptırmış durumda. Özellikle Çin Nijer, Benin Burkino Faso, 

Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahillerine sadece kaynaklarını elde etmek için 

değil, yatırım, sağlık, eğitim, işsizlik gibi kronik sorunların çözülmesinde katkı sağlayarak 

bu ülkelerin kalkınmasında önemli bir işlev görüyor. Fransa’nın Afrika’nın kalkınmasına 

yönelik ne bir projesi ne de ekonomik potansiyeli bulunuyor. Bu durumda Hollande’ın 

Afrika’nın ekonomisini katkı sağlaması zor görünüyor. Fransa’nın ekonomisinde bu 

Afrika ülkelerinin yüzde 15’lik bir payından vazgeçilmesi Fransa’yı tarihinin en büyük 

ekonomik kriziyle karşılaşmasına yol açacaktır ki; ne Hollande ne de başka bir Fransız 

lideri bu riski göze alamayacaktır. Frankafrik döneminin yerine Fransa ile Afrika ülkeleri 

arasında ilişkilerinin başladığı söylense de bu temenniden öteye geçmediğini gelecek 

gösterecektir.. 

Geçen yıl Fildişi Sahili eski devlet başkanı Laurent Gbogba’nın devrilmesiyle sonuçlanan 

Fransız destekli sivil darbe, halkın siyasi, ekonomik, sosyal 

beklentilerini karşılamak yerine Fransız kahve ve kakao 

ithalatçıların çıkarlarını korumaya yönelik olduğu görüldü. 

Hala Fildişi’nde ne siyasi ne de askeri istikrar sağlanamadı. 

Hollande’nin barışçıl bir şekilde yönetim değişikliğini 

gerçekleştiren Senegal’i diğer Afrika ülkelerine örnek 

göstermesi ve ziyaretini bu ülkeden başlatması aslında 

bir ironidir. Çünkü Senegal’deki siyasi gelişmeler Fransa 

etkisinden ziyade Senegal halkının bilinçli bir tercihinden 

kaynaklanmaktaydı. Hatta yıllardır eski devlet başkanı 

naklanmakta. 

Wade’yi destekleyen Fransa’ya karşı, halkın bir cevabıydı. 

Senegal’in başkenti Dakar ve Kinşasa’da güvenlik 

güçlerinin engellemelerine rağmen gösteriler oldu. Bu gösterilerde özellikle milliyetçi 

ve sol çevrelerin birlikte hareket etmesi Fransa’nın Afrika’daki imajını göstermekte. 

Artık Fransa’nın eski politikasını devam ettiremeyeceği de belli oldu; ki bu Fransa’nın 

isteğinden ziyade Afrika’da değişen politik koşullarından kaynaklanmakta. 

Hollande’nin yeni diye tabir ettiği politikasında bazı değişiklerin olacağını da söylemek 

gerekiyor. Öncelikle yeni dönemde Fransa-Afrika ilişkileri ekonomik boyutta devam 

edecek ve Fransa eski emperyal nüfuzunu ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinde 

kullanacaktır. Fakat bu ilişki biçimi üretim ekseninden tüketim eksenine kayacaktır. 

Artık Fransa’nın eski po- 

litikasını devam ettireme- 

yeceği de belli oldu; ki 

bu Fransa’nın isteğinden 

ziyade Afrika’da değişen 

politik koşullarından kay

Özellikle sağlık, otomativ, iletişim araçları, beyaz eşya da Fransız malları tercih 

edilebilirliğini korumaktadır. Fransa, Afrika’ya yönelik askeri niyetlerini bırakması zor 

görünmekle birlikte, Orta Afrika’daki askeri gücü siyasi güce evrilecektir. Batı Afrika’daki 

askeri imtiyazını hiçbir zaman kaybetmek istemeyecek hatta Mali, Moritanya, Fildişi ve 

Nijer’e yeni askeri güçler gönderme yolunu arayacaktır. 

Hollande’ın demokrasi ve insan haklarına vurgu yapması, yapısal reformların 

gerçekleştirilmesinden ziyade kültürel ve dil unsurlarının kullanılarak Fankofan Afrika 

ülkelerine Arap uyanışıyla hızlanan insan hakları, özgürlük, adalet, yolsuzlukla mücadele, 

demokratikleşme, eşitlik, şeffaf yönetim gibi algıların Fransa pazarını kullanarak satma 

girişimi olacaktır. 

Biz yine de, Fransa’nın Afrika politikasının değişeceğini daha doğrusu değişmek zorunda 

olacağını söyleyelim. Fakat ABD’nin Bush ile Obama döneminde dış politikasında ne 

kadar farklılık olduysa Sarkozy ve Hollande dönemleri için de benzer farklılıklar olacağını 

söylemek, kahin olmayı gerektirmeyecektir. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 13 Ekim 2012 



21 

< 

> 2013 ŞUBAT


22



Mali Operasyonu ve Bölgesel Rekabet 

Batı Afrika ülkeleri Dışişleri ve Savunma bakanları son bir haftadır yoğun trafik içindeler. 

Katar, Fransa, Mali, Burkina Faso ve Nijerya arasında gerçekleşen görüşmeler Pazar günü 

Nijerya’nın başkenti Abuja’da sonuçlanması bekleniyor. 

22 Mart 2012’de görevinin bitmesine bir ay kala Mali devlet Başkanı Amadou Toure 

devrilerek askerler yönetime el koymuştu. Siyasi istikrarsızlıktan faydalan Tuaregler 

bağımsızlıklarını ilan etmişler ve Mali’nin kuzeyindeki Azawad bölgesinde şeriat ilan 

ettiklerini açıklamışlardı. Goa, Timbuktu, Kidal gibi kuzey Mali şehirlerinin Ensaruddin, 

Mağrip İslami Cephesi Batı Afrika Cihad ve Tevhid Hareketi İslamcı hareketlerin kontrolüne 

geçmesiyle Fransa BM’de temaslara başlamış ve BM Güvenlik Kurulu 12 Ekim’de 14 Batı 

Afrika’sının oluşturduğu Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) öncülüğünde 

Mali’ye askeri müdahale yapılması kararı almıştı. BMGK 45 günlük operasyon hazırlık 

planının yapılması için ECOWAS’a süre tanımıştı. 

Cezayir ve Moritanya’nın da ikna edilmesiyle Mali’ye yapılacak operasyonun şartları, 

kimin idare edeceği, hangi ülkelerden askerlerin konuşlandırılacağı, Fransa başta olmak 

üzere ABD ve Avrupa devletlerden hangi alanlarda destek alınacağı, katılacak askerlerin 

sayısı, hangi bölgeleri kapsayacağı ortaya çıkacak. 26 Kasım’da BM Güvenlik Kuruluna 

teslim edilecek plandan sonra da Ocak veya Mart gibi operasyon başlayabilir. 

Batı Afrika ülkelerinin operasyon konusunda uzlaşmış görünmelerine rağmen benzer 

kaygıları paylaştıkları söylenemez. Nijerya, Fildişi Sahili, Siarra Leona ve Liberya müdahaleyi 

en ateşli şekilde savunan ülkeler. Boko Haram’ın gerçekleştirdiği eylemler sonucu Nijerya 

hükümeti güvenlik krizini ülke dışına çıkararak çözüm bulma arayışında. Sierraa Leona ve 

Liberya’yı da şimdilik Mali bahanesi ile dışarıdan gelecek yardımların peşindeler. Burkina 

Faso, Nijer, Moritanya ve Cezayir gibi ülkelerin kafası halen karışık. Sonuçta bu ülkelerde 

önemli miktarda Tuareg yaşıyor ve çatışmaların sıçrama riski büyük. Gine Bisav, Gine, 

Benin, Togo ise pasif bir destek vermekle yetiniyorlar ve asker göndermek istemiyorlar. 

Fas ise bir ikilemle karşı karşıya; yıllardır destek verdiği Tuareglerle çatışmak Batı sahra 

sorununu içinden çıkılmaz hatta ayrılmasıyla sonuçlanacak bir duruma dönüştürebilir. 

Tuareglerin yaşadığı Azawad bölgesinin, müdahaleden sonra bir Somali veya Irak’tan 

ziyade Afganistan’a dönüşme potansiyeli bulunuyor. Eğer Ensaruddin ikna edilemezse 

Mali, uluslararası işgalci güçler ve cihadçı Selefilerin savaştığı yeni bir Afaganistan olacaktır. 

Mali’nin Avrupa’ya yakın ve savaşılacak bölgenin çöl olması işgalciler lehine bir sonucun 

doğacağını ortaya çıkarıyorsa da sayıları şimdiden 40 bine ulaşan İslamcı hareketlerin 


23 

< 

> 2013 ŞUBAT


24 

sadece savaşı Mali’yle sınırlı tutmayacakları başta Bakoma olmak üzere Batı Afrika 

şehirlerinde intihar saldırılarının başlayabileceği görünmekte. Mali’deki taraflar Somali 

ve Irak’taki gibi yerel unsurlar değil aksine 6 farklı Afrika ülkesinde yaşayan doğrudan 

Tuaregler ve başta Nijerya olmak üzere diğer ülkelerden gelecek cihat gruplarıdır. Batı 

Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi, Afrika kökenlilerden oluşurken, Mağrip İslami Cephesi 

Cezayir, Tunus, Libya’dan gelen selefi birliklerden oluşmaktadır. 

Liberya, Sierra Leona ve Fildişi Sahili’ndeki iç savaşlardan sonra bölge ülkelerinin savaş 

ekonomilerindeki payı azalmıştı. Savaş tüccarları ve baronlar için Afrika’nın vazgeçilmez 

pazarı tekrar kurulacak hemen hemen bütün Batı Afrika ülkeleri silahlanma yarışına 

gireceklerdir. Şimdiden Mali ve Nijer’e insansız hava taşıtları gelmeye başladı bile. Bu 

silahlanma yarışı bir bakıma Batı Afrika ülkelerinin doğal kaynaklardan kazandıkları 

paraları da harcama fırsatına dönüştürürken İMF, Dünya Bankası, ABD ve Fransa’ya 

ekonomik ve askeri bağımlılıkları da devam edecektir. 

Çin ve Rusya’nın bu müdahaleye sessiz kalmadıkları, 

Suriye’deki gibi tepki göstermek yerine onayladıkları 

görülmektedir. Aslında sözde ECOWAS ülkeleri arasındaki 

görüşmelerin, bu küresel güçlerin çıkarlarını korumaya 

yönelik olduğunu da söylemek mümkündür. Çin’in, Mali ile 

ekonomik ilişkileri yeterince güçlü değil, altın, uranyum ve 

pamuk ticareti Fransa, Kanada ve ABD şirketlerinin tekelinde. 

Cihatçı gruplara kullandıkları silahların dolaylı yoldan 

Çin’den gelecek olması muhtemel gözükmekte. Katar, Suudi 

Arabistan, Sudan’ın para transferlerine aracılık edebilecekleri 

tahminleri şimdiden yapılıyor. Aslında Batı Afrika’daki selefi 

cihad grupları ile Suudi Arabistan ve katar arasındaki ilişkinin 

altı çizilmesi gereklidir. Çünkü bu hareketlerin iki ülkeden 

beslendikleri bilindiği halde neden bu devletlere karşı en 

gösteriyor. 

küçük bir eleştiri gelmediği kafaları karıştırmakta. Mali 

Başbakanının Katar’ın başkenti Doha ziyaretinin ayrıntıları 

birkaç görüşme dışında basına sızmadı. Acaba bu savaş oyunu göründüğünden daha 

karmaşık ilişkilere mi sahip? 

Mali’ye gerçekleştirilecek müdahaleye Fransa ve İngiltere ile birlikte ispanya, İtalya 

ve Polonya’nın da destek verecek olması Avrupa Birliği’nin son günlerde ilk defa dış 

müdahalede ortak bir noktada birleştiklerini gösteriyor. İspanya ve İtalya’nın isteklerinin 

bölgede rol kapma yarışı ile ilgili olduğu söylense de aslında Batı Sahra sorununda 

hamilik üstlenen İspanya’nın gelecekte Tuaregler üzerinde de benzer çabalara gireceği 

Mali’ye gerçekleştirilecek 

müdahaleye Fransa ve 

İngiltere ile birlikte ispan- 

ya, İtalya ve Polonya’nın 

da destek verecek ol- 

ması Avrupa Birliği’nin 

son günlerde ilk defa 

dış müdahalede ortak 

bir noktada birleştiklerini

söylenebilir. Batı Sahra sorunu ispanya’nın elinde Fransa’ya karşı daima bir koz olurken 

Tuareglerin de yakın gelecekte hamiliğine soyunacak olması İspanya’nın bölgedeki elini 

güçlendirecektir. İtalya ve Polonya’nın çabalarında ise doğrudan bölgeyle ilgili bir istekten 

ziyade birlik içerisinde güç dengesini korumak istemelerinden kaynaklanıyor. 

Yalnız burada ilginç bir nokta var ki o da Güney Afrika’nın tutumu. Apartheid sonrası 

Güney Afrika’nın dış politikasına bakıldığında devletlerden ziyade halkların yanında bir 

diplomasi izlenirdi. Sudan, Eritre, Kongo hatta Libya örneklerinde gördüğümüz çabaların 

Mali için yapılmaması arabulucu devlet imajını da zedelemektedir. Sonuçta savaş sadece 

İslamcılara değil özgürlük ve bağımsızlık isteyen Tuareglere karşı yapılacaktır. Liberal ve 

laik söylemleri ile öne çıkan Azawad Kurtuluş Örgütü de operasyonun bir işgal niteliği 

taşıyacağı ve Azawad’ın özgürlüğü için diğer Tuareglerle birlikte savaşacaklarını ifade 

ettiler. 

Mali’ye gerçekleştirilecek olası müdahalenin Azawad bölgesiyle sınırlı olmayacağını 

söylemek şimdiden mümkün. Bu askeri operasyon küresel çekişmenin Afrika’da daha 

görünür şekilde ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Nihayetinde demokrasi götürmek, tarihi 

eserlerin tahrip edilmesini önlemek ve el Kaide’nin Sahra-altı Afrika’sında yayılmasını 

önlemek yalnız uluslar arası meşruiyet arayışından kaynaklanmaktadır. Fakat asıl 

düşünülmesi gereken bu fırsatın niçin verildiği ve İslam beldelerin bu küresel çatışma 

alanlarına neden dönüştürüldüğüdür? 

Kaynak: Dünya Bülteni, 10 Kasım 2012 



25 

< 

> 2013 ŞUBAT


26



Kuzey Mali veya Afrika’nın Afganistanı 

Muhammed Haddad 

Fransa devlet başkanının 12 Ekimde Senegal’in başkenti Dakar’da yaptığı konuşma, 

sonrasında 29 Ekimde Amerika dışişleri bakanının Cezayir’e yaptığı ziyaret, Mali’ye 

“eli kulağında” bir askeri müdahale şekline dönüştü. Peki, bunun yankıları genelde 

mağrib bölgesinde ve özelde Arap baharından sonra gelişmeye başlayan iki ülke, Tunus 

ve Libya’da nasıl yankılanacak? 

“Eli kulağında” terimini özellikle kullandım. Çünkü son ana kadar bir uzlaşma olabileceği 

ihtimalinden kaçınamayız. Çünkü bu konuda bir öncüye dönüşen Cezayir, zamanı 

geldiğinde kullanacağı dosyalarını hala saklıyor. Çünkü Cezayir, Amerika ve Fransa’nın 

kendisinin desteği, açık olmasa bile dolaylı yoldan katılımı olmadan hiçbir girişimde 

bulunamayacaklarını ve bu iki gücün kendisine umutsuzca ihtiyacı olduğunun çok iyi 

farkında. 

Cezayir onlarca yıldır isyan hareketleriyle boğuşma konusunda artık ün sahibi olmuş bir 

devlet. Sayın Abdülaziz Buteflika’nın da bu sorunu çözmek için ender bir yeteneğinin 

olduğu da tartışmasız bir gerçek. Bu konudaki özelliğini ilk defa 1975 yılında dışişleri 

bakanı iken OPEC’te görevli petrol bakanlarının kaçırılması olayında gösterdi ve çözüm 

bulmayı başardı. Aynı şekilde 1999’da devlet başkanı olduğunda ülkedeki iç savaşı dur- 

durmak için radikal İslamcı gruplarla müzakere yollarını açtı ve demokratik uzlaşı için 

görüşme fikrini kabul ettirdi. 

Bilindiği üzere, mağrib ülkelerindeki “El Kaide” örgütü ve “Dinin Yardımcıları” grubu, 

Cezayir için uzlaşıya girmeyi reddettikten sonra ülkenin güneyinde konumlanmış birer 

cihad gruplarına dönüştü. Burada yine Buteflika devreye girmiş ve dış müdahale tehti- 

dine karşı daha yumuşak davranmaları konusunda ikna etmeye çalışmıştı. Son haber- 

ler de Cezayir hükümeti ile Dinin Yardımcıları grubuyla müzakerelerin devam ettiğine 

işaret ediyor. El Kaide ise bu konuda hala sert ve katı… Belki de El Kaide’nin amacı 

Afganistan’daki savaşçıların yükünü azaltmak için batıya karşı yeni bir cephe açma 

hedeflerinden birini taşıyordur ve bunun için çevre ülkelerden maliye bir sürü gönüllü 

çekiyor. Bu şekilde El Kaide, “küresel savaş” projesini geliştirmeye çalışıyor. 

Eğer Cezayir hükümeti Mali’nin kuzeyine hâkim olan bu örgütleri dağıtamazsa ve bu ko- 

27 

< 

> 2013 ŞUBAT


28 

nuda bir çözüm üretemez ise askeri müdahale son seçenek olarak gündeme gelecek. Hiç 

kimse de Mali halkının bu durumu memnuniyetle karşılayacağını ve kolay bir operasyon 

olacağını düşünmesin. Çünkü böyle bir operasyon doğrudan sonuca gitmek için hava 

saldırısı şeklinde olacak ve “Temiz Savaş” teorisine göre sahte askeri propagandalarla 

dolu bu müdahale de birçok masum sivilin kanının dökülecek. Sonra müdahale eden kuv- 

vetler isyancıların konuşlandığı yerleri vuracak ve örgütü yok etmeye çalışacak, ama asla 

bu grupları bölgeden tamamen temizleyemeyecek. Bu durum da, kuzey Mali’de günden 

güne şiddetlenen kaos ortamı oluşturacak. Sadece bu iki faktör bile halkın askeri müda- 

haleye karşı cephe almasında yeterli. Radikal grupların kuzeydeki hâkimiyetleri, her ne 

kadar olumsuzlukları fazla olsa da, aslında net bazı faydalar içeriyor. En basit şekliyle, 

bölgede hırsızlık ve saldırıların engellenmesinde önemli rol oynuyorlar. Bu bile, halk 

Tarih kendisini dramatik 

bir şekilde tekrar ederse 

Büyük Ortadoğu’nun sa- 

ğında kalan Mali, solun- 

daki Afganistan ile aynı 

kaderi paylaşır: Politik ve 

siyasal devletin çöküşü, 

radikal grupların nüfuzu- 

için ideolojilerden veya uluslar arası politikalardan çok daha 

önemli. En azından kendilerini ve yaşam araçlarını korumayı 

garantiliyorlar. 

Bununla birlikte, durum iki yönde karışıklık oluşturuyor. İlk 

olarak Mali’nin güneyi de yanardağın ağzında. Şimdiye ka- 

dar sivil devlet yanlıları ile şeriat devleti yanlıları arasındaki 

çatışmalar bile siyasi düzlemde kalmıştı. Ama kuzeydeki du- 

rumun şiddetlenmesiyle dini duygular alevlenecek ve batının 

emellerini gerçekleşmesine yardım ederek Mali’nin her yer- 

inde kırılgan patlamalar yaşanmasına sebep olacak. 

İkinci olarak ise, Tunus, Cezayir ve Libya’da selefi 

cihatçıların sözde uzantıları, Mali’nin kuzeyine askeri mü- 

dahaleyi bir fırsat olarak görecek ve savaş çığlıkları atmaya 

başlayacaklar ve “yerine getirilmesi gereken görev” için gençleri ateşlendirecekler. Hatta 

kuzey Mali meselesi Tunus ve Libya’daki bu grupların halkın batıya karşı olan nefretin- 

den faydalanıp bağış ve yardım toplamaya bu şekilde varlıklarını güçlendirmeye bile 

destek olabilir. Bunun yanı sıra, toplumda şeriatın uygulanması için çeşitli propaganda 

unsurlarını geliştirebilirler. Cezayir ise burada en tehlikeli role sahip olur ve tüm böl- 

gelere askeri eğitmenler ve silahların kaçırılması için sahillerini geçiş noktası olarak feda 

edebilir. 

na yol açar. 

Tarih kendisini dramatik bir şekilde tekrar ederse Büyük Ortadoğu’nun sağında kalan

Mali, solundaki Afganistan ile aynı kaderi paylaşır: Politik ve siyasal devletin çöküşü, 

radikal grupların nüfuzuna yol açar. Bu nüfuz, teröre, terör de uluslararası çatışmalara yol 

açar ve eğer sorun giderilmezse dış güçler müdahale eder. Çözümsüzlük ihlalleri getirir, 

komşu ülkeler uzun süreli çatışmaların merkezi haline gelir v.s… 

İşte bu şekilde de yeni Ortadoğu şekillenmeye başlar… 

Kaynak: El Hayat, 15 Kasım 2012 

Dünya Bülteni için çeviren: Tuba Yıldız 



29 

< 

> 2013 ŞUBAT


30



AFRICOM, Afrika’da Güvenliği Tehdit Ediyor 

Barack Obama’nın tekrar ABD başkanı seçilmesi birçok Afrika ülkesinde memnuniyetle 

karşılanmıştı. Bu memnuniyetin temelinde Pan African News’in editörü Aboyami 

Azikiwe’nin belirttiği gibi ABD’nin Afrika’daki politikalarının siyasi ve güvenlik odaklı 

olmaktan çıkarak insani ilişkiler zemininde yürüyeceğine dair umuttu. ABD’nin Bush 

döneminde ana hatları çizilen güvenlik odaklı politikalarının bir süre daha devam edeceği 

AFRICOM’a bütçeden ayrılan pay ile ortaya çıkmış oldu. Obama yönetimi AFRICOM 

bütçesini iki katına çıkararak kıtada yeni üsler kurulabilmesinin de yolunu açtı. 

2007’de Afrika’daki ABD çıkarlarını korumak için kurulan AFRICOM, Libya’dan 

Kongo’ya, Gine körfezinden Somali’ye kadar çok geniş bir alanda faaliyet gösteriyor. 

Resmi olarak 3 bin 500 olduğu iddia edilen asker sayısının gerçeği yansıtmadığı sadece 

Somali ve Darfur’da ki Afrika Birliği’nin barış güçlerine destek veren AFRICOM’a bağlı 

5 bine yakın asker olduğu çeşitli kaynaklarca iddia ediliyor. 

AFRICOM’la ilgili üzerinde durulması gereken asıl konu ABD’nin barış amaçlı bir misyon 

mu gerçekleştirdiği yoksa bölgedeki güvenliği tehdit eden bir aktöre mi dönüştüğüdür. 

AFRICOM’un Afrika’da barışa katkısının hemen hemen hiç olmadığını söylemek abartılı 

olmaz. Çünkü kaba bir şekilde baktığımızda AFRICOM’un konuşlandığı bölgelerde 

güvenlik zafiyeti ve istikrarsızlık artarak devam etmektedir. Mali, Nijerya, Demokratik 

Kongo Cumhuriyeti’nde ki güvenlik sorununun AFRICOM’la birlikte daha da arttığı 

ortadadır. 

Mali’de 2007 öncesi bir iç savaş senaryosundan söz etmek neredeyse imkansızdı. Güney 

Mali’nin Tuaregler üzerinde hakimiyeti sınırlı olmakla birlikte taraflar arasında bir çatışma 

da yoktu. Fakat 2012 Mart’ında yapılan askeri darbe güneyde politik kargaşayı artırdığı 

gibi Tuareglerin’de bağımsızlıklarını ilan etmesini sağladı. Darbeyi gerçekleştiren 

Yüzbaşı Amadou Haya Sanogo’nun darbeden bir yıl önce özel bir görevle ABD’ye 

getirildiği ve beş farklı askeri tesiste eğitimden geçirildiği iddia ediliyor. Mali’nin şiddet 

sarmalına çekilmesinin arkasında dünyanın yüzde 5.8 altın üretiminin gerçekleştiren Mali-Gana 

hattının her iki devlet yönetimleri tarafından ABD’li şirketlere peşkeş çekildiğini 

deneyimli gazeteci Patrick Henningsen tarafından açıklanmıştı. Mali’de Tuaregler bahane 

edilerek AFRICOM’un Sahel bölgesinde yetkisini artırarak kendisine, kuruluş 

amacı dışında istihbarat, askeri yardım, hükümet askerlerini eğitme gibi görevler tahsis 

etmesi güvenliği sağlayıcı değil önleyici bir yol haritası içinde olduğunu gösteriyor. 


31 

< 

> 2013 ŞUBAT


32 

Bu yol haritasının da 2008’de ECOWAS ülkeleri ile AFRICOM’un Bakoma’da birlikte 

gerçekleştirdiği 5 gün süren “Stratejik Zirve” de belirlendiğini General William Ward, 

Washinton Times’e açıklamıştı. 

2008’de AFRICOM’un ilk üssü olarak kurulan eski Fransız sömürgesi Cibuti’den ve gizli 

üs olduğu iddia edilen Etiyopya’dan insansız hava taşıtları her gün Somali semalarında 

görünerek hava saldırısında bulunuyor. AFRICOM’un bölgede konuşlandırmasının nedeni 

Somali sahillerindeki korsanlar olarak açıklanmasına rağmen bu insansız hava taşıtları 

korsanlar yerine sivil halkı bombalamakta. 

Doğu ve Orta Afrika’da istikrarsızlık, ABD’nin politikalarına bağımlı bir şekilde işliyor. 

Radikal İslamcılara karşı savaş bahanesi ile İslamcılığın bir tercih dahi olmadığı Uganda, 

Burundi, Ruanda ve Kongo’nun teröre karşı savaş adı altında güvenliksizliğe dahil edilmesi 

barıştan ziyade ülkeler arasındaki husumetin artmasını 

tetikliyor. Uganda, Kenya’da Şebab’ın yaptığı iddia edilen 

bombalama saldırılarının, Somali işgaline desteklerinden sonra 

gelmesi manidardır. 

CIA ve Savunma İstih- 

barat Ajansı’nın casus- 

ları son bir yıldır Sudan, 

Kongo, Sahel ve Somali 

bölgesinde eşgüdümlü 

bir şekilde AFRICOM’a 

bağlı olarak çalışıyor. Bu 

ülkelerde güvenlik soru- 

nu iç savaş sürecini ayrı 

tutarsak katlanarak arttığı 

görünmektedir. 

Uganda’da Tanrının Kurtuluş Ordusu örgütünün lideri Joseph 

Kony’nin yakalanması için sosyal medyada AFRICOM 

öncülüğündeki “İnvisible Children” kampanyası başlatılmış, 

önce 100 uzman asker sonra da 2000 kişilik özel bir kuvvet 

oluşturulmuştu. Konuşlandırılan askerlerin petrol havzası 

olarak Albert Gölü’nde olması Mozambik, Burundi ve 

Kongo’yu karşı karşıya getirmişti. Özellikle Kongo’da Ruanda 

ve Uganda kanalıyla M23 hareketine AFRICOM’un destek 

vermesi bölge güvenliğinin BM barış gücü yerine Amerikan 

askerlerine bırakılması tartışmalarını getirmişti. 

Sudan devlet Başkanı Ömer el Beşir’in geçenlerde Amerika’nın 

Mavi Nil ve Güney Kordofan’daki isyancıları istihbarat ve lojistik 

destek sağladığı hatta aralarında savaşan Amerikan askerlerinin olduğu suçlaması 

yabana atılır bir iddia değildi. Son zamanlarda Sudan ordusu SAF’a karşı isyancılarının 

başarılı sonuçlar alması Güney Sudan’ın desteği ile açıklanamaz. 

CIA ve Savunma İstihbarat Ajansı’nın casusları son bir yıldır Sudan, Kongo, Sahel ve 

Somali bölgesinde eşgüdümlü bir şekilde AFRICOM’a bağlı olarak çalışıyor. Bu ülkelerde 

güvenlik sorununun iç savaş sürecini ayrı tutarsak katlanarak arttığı görünmektedir. 

Önce çatışma ortamları oluşturulmakta -Mali ve Kongo’da olduğu gibi- daha sonra sözde

destek adına uzun süreli işgallerin perdesi aralanmakta. Eğer AFRICOM barış misyonu 

ise, neden şu ana kadar bulunduğu ülkelerin güvenlik sorunlarını çözmedi? 

ABD’nin Afrika’nın güvenliğini tehdit etmeye yönelik bir politikayı sürdürmesinin 

arkasında stratejik hedefler olduğu açıktır. Öncelikle bu politikanın temelinde Çin- 

ABD rekabeti yatmaktadır. Çin’in kıtaya nüfuzunu engellemek isteyerek Afrika halkları 

arasındaki kökleşmesini önlemek istemektedir. Afrika ülkelerinin iki zayıf noktası var biri 

etnik farklılıklar diğer kırılgan güvenlik sorunu. Çin’in Afrika politikalarında ekonominin 

belirleyici olması sorunların çözümüne yönelik şimdilik bir siyaset geliştirmemeleri, liderleri 

ABD gibi güçlü devletlerin himayesine itmektedir. ABD, Afrika ülkelerinin güvenlik 

zafiyetinden faydalanarak bağımlı devlet anlayışını sürdürmek istemektedir. 

Bağımsız ekonomi bağımsız devlet anlayışı halen Afrika için geçerli değildir. Özellikle 

Frankofon ülkelerde dahi alım satımda doların geçerli olması, darbe yönetimlerinin liberal 

ekonomiler uygulamaya mecbur bırakılmaları Amerikan yüzyılının hala bu ülkeler için 

cazibesini koruduğunu gösteriyor. Küresel krizden Afrika’nın etkilenmediğini söyleyebiliriz. 

Bunun nedenini güçlü Afrika ekonomileri yerine başta petrol ve diğer madenlerden 

elde gelirlerin ekonominin çökmesini engelleyerek silah, kara para, uyuşturucu ticareti, 

darbe ve terörizm politikaları nedeniyle piyasanın canlandırıldığını iddia edebiliriz. 

ABD’nin gelecekte kıtada kalıcılığı, kullanabildiği askeri kapasite ve imkânlara orantılıdır. 

Ancak askeri yardımlarla bölgedeki hegemonyasını sürdürebilir, yönetimleri bağımlı hale 

getirebilir. Liberya, Sierra Leone ve Kenya’da daha önce denenmiş yöntemler artık AF- 

RICOM aracılığıyla bütün kıtaya yayılmak isteniyor. AFRICOM’la işbirliği, isteyerek 

ya da istemeyerek Afrika yönetimlerinin vazgeçemediği seçeneğe dönüşerek Amerikan 

emperyalizminin güvenlikten yoksun bir kıta oluşturmasının yolu açılıyor. Sonuçta sıcak 

savaş ortamı Afrika’da bir cazibe haline gelirken yeni sömürgecilik bütün hızıyla yorgun 

kıtayı kuşatmaya devam ediyor. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 19 Aralık 2012 



33 

< 

> 2013 ŞUBAT


34 

Fotoğraf: Serhat Orakçı



Mali Operasyonunun Muhtemel Sonuçları 

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) beklendiği gibi Mali’ye yapılacak askeri 

operasyonu onayladı. 15 üye devlet temsilcisinin oy birliği ile alınan 2086 sayılı karara 

göre Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ve Afrika Birliği öncülüğünde 

Uluslararası Destek Misyonu (AFİSMA) konuşlandırılacak. 

Öncelikle operasyonun yeni bir Irak oluşturmak için planlandığını görmekteyiz. Kuzey 

ve güneyi bir boğazla birbirine bağlanan Mali’nin, tarafları ikna etmek için geçici olarak 

Mali’nin toprak bütünlüğünden söz edildiği anlaşılmaktadır. Operasyonun bir yıl gibi bir 

tarihi içermesine rağmen en az on yıla yayılabileceğini söyleyebiliriz. Mali’nin kuzeyinde 

özerk bir Tuareg yönetimine yeşil ışık yakılmakta fakat yönetimin şer’i kurallara 

dayanması istenmemektedir. Laik ve milliyetçi Tuareglerin kısa bir zamanda yönetimde 

söz sahibi olabilmeleri zor göründüğü için zamana yayılarak selefi gruplar etkisiz hale getirilip, 

Kuzey Irak’ta olduğu gibi Batı yanlısı özerk bir yapı kurulması hedeflenmektedir. 

Mali başta olmak üzere bütün Sahel’in istikrarsızlaşacağı ve bölgenin daha da 

radikalleşeceğini tahmin etmek zor değil. Askeri darbe öncesi isyancıların yaşadığı Azawad 

bölgesinde MNLA olarak bilinen Azawad Kurtuluş Hareketi etkiliyken, şimdilerde 

isyancı örgütlerin sayısında artma yaşanıyor. İslami Mağrip Cephesi’nin Sahara Emirliği, 

Batı Afrika Tevhid ve Cihad hareketi, El kaide Bağlantılı El Moulethemine Tugayları, 

Ensaruddin ve Güney Libya’nın çöl savaşçılarından oluşan Ensarul Şeria. Geçen sene 

ekimde İslami Mağrip Cephesi’nden ayrılan 50 kadar isyancı tarafından kurulan Batı Afrika 

Tevhid ve Cihad hareketi’nin bugünlerde 10 binden fazla silahlı askerinin bulunduğu 

kabul ediliyor. Bu silahlı grubun üyelerinin, Tuaregler’den ziyade Batı Afrika ülkelerinden 

gelen gençler tarafından oluştuğu herkesin malumu. Sahel, giderek ABD ve Fransa’ya 

karşı bir isyan bölgesine dönüşerek Müslüman Afrikalı gençler için bir çekim merkezine 

dönüşüyor. 

BMGK’nın verdiği kararda herhangi bir etnik yapıdan söz etmemesi, silahlı gruplardan 

yalnız el kaide bağlantılı İslami Mağrip Cephesi ve Batı Afrika Cihad ve Tevhid 

Hareketi’ni zikretmesi, operasyonun yerel değil küresel tehdide yönelik olduğunun 

işaretini veriyor. Fakat, Mali’nin birlik ve beraberliği bu örgütlerin varlığına ve yokluğuna 

bağlı değildir. Çünkü bu örgütler Mali’deki krizin bir sonucu olarak ortaya çıkmışlar, 

güvenlik boşluğundan faydalanarak Azawad bölgesine yerleşmişlerdir. Mali’nin toprak 

bütünlüğünü tehdit eden, Kuzey Afrikalı selefiler veya Batı Afrika kökenli cihad grupları 

olduğunu söylemek, güvenlik sorunu ile siyasi krizi birbirine karıştırmak anlamına ge- 


35 

< 

> 2013 ŞUBAT


36 

lir. Siyasi kriz ordunun yönetime el koyması sonucu, siyasi karışıklıktan istifade eden 

Tuaregler’in bağımsızlığını ilan etmesi ile ortaya çıkmıştı. Başlangıçta dünyanın sessiz 

kaldığı bu bağımsızlık ilanı, İslamcı Ensaruddin hareketinin, Ulusal Azawad Özgürlük 

Hareketi’ne karşı üstünlük sağlayarak Goa, Kidal, Timbukti şehirlerinde şeriat ilan etmesiyle 

Batı kamuoyunda yerel bir krizden bölgesel bir krize dönüşmüştü. 

Diğer yandan BMGK’nın bu kararı, Mali’de etnik çatışmayı da tetikleyecek, Tuargler ve 

diğer Malili topluklar arasında tansiyon giderek yükseltecektir. Azawad bölgesinde yalnız 

Tuaregler değil, Songhai, Peuhl, Bella ve Araplar da yaşamaktadır. 11 Aralık’ta askeri 

cunta tarafından görevden alınan Cheick Modibo Diarra, Fransız yönetimini suçlayarak 

sorunun diyalogla çözülebilmesi dururken bir iç savaş süreci başlatmak istendiğini 

söylemesi dikkate alınmalıdır. Çünkü hükümet yanlısı askerlerin ve milislerin Fransız 

ajanların desteğiyle kuzey şehirlerinde isyancılara destek veren kişileri listeledikleri bilinmekte, 

kontrolü tekrar sağladıklarında misilleme yapabilecekleri görülmektedir. Çünkü 

2005 ve 2008’de Songhailere bağlı Ganda Koi ve Gando İzo milisleri kadın çocuk demeden 

yüzlerce Tuaregliyi katletmişlerdi. 

İnsan Haklar İzleme örgütünün raporlarına göre 21 Mart’ta devlet başkanını devirerek 

yönetimi devralan cunta lideri Yüzbaşı Amadou Sanogohave’nin de çoğunluğu Tuareg 

olmak üzere yüzlerce muhalif kişiye hapse attırdığı, işkence ettirdiği, zorla göç ettirdiği 

bildiriliyor. Mali’nin güneyinden birçok kişinin isyancılara katıldığı düşünülürse bu 

suçlamaların haklılık payı olduğunu gösteriyor. 

Operasyondan etkileneceklerin başında siviller geliyor. Mülteci sayısı şimdiden 412 bine 

ulaştığı düşünülürse bu rakamın bir yıl içerinde 2 milyona ulaşacağını tahmin etmek zor 

değil. Uluslar arası yardım kuruluşlarından Oxfam’ın Afrika koordinatörü operasyonun 

bölgede faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarını olumsuz etkileyeceği, 

sivil kayıpların artacağı uyarısında bulundu. Fransız ve ABD’ye ait insansız hava 

araçlarının son üç ayda Goa ve Kidal bölgelerinde sivil ölümlere neden olduğu bilinmesine 

rağmen raporda bu kayıpların önüne geçilmesi için herhangi bir önlem alınmaması 

dikkat çekiyor. 

Mali’deki istikrarsızlığın kısa sürede Nijer, Burkina Faso, Cezayir, Moritanya ve Libya’ya 

doğru genişlemesi büyük bir ihtimal. Operasyon gücü yerine bir barış gücünün tercih 

edilmesi ve taraflarla diyalog yolunun sürdürülmesi gerekirken BM’nin bu acil kararı, 

özgür bir Mali’yi değil, işgale uğramış Mali’yi ortaya çıkaracaktır. Afrika’nın geleceği 

için hala askeri çözümlerin geçerli olduğunu savunmak, özgür bir Afrika’nın geleceğine 

inanmadığımızı göstermektedir. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 22 Aralık 2012



Mali Başbakanı’nın Cebren İstifası, Siyasi 

Kargaşayı Pekiştirdi 

Jean Philippe Rémy 

Cheikh Modibo Diarra, eski rejime bağlı askerler tarafından bir cunta girişimiyle görevinden 

alındı. Mali Başbakanı’nın tutuklanması kullanılan yöntem bakımından çok tipik 

bir girişim. 

Bir gün öncesinde Mali’den çıkış yapması zaten engellenmiş olan, eski NASA uzay 

araçları uzmanı Diarra 11 Aralık 2012’de gece vakti eski rejim yanlısı askeri cunta 

tarafından evinde tutuklandı. 

Cheikh Modibo Diarra, 11 Aralık 2012’de istifasını açıkladı. Ardından silahlı bir grup 

asker tarafından Kati askeri kışlasına sevk edildi ve 22 Nisan’da devrik Başkan Amadou 

Toumani Toure’yi de darbeyle deviren bir grup subayın gayri resmi karargahına, eski 

cunta lideri Amadou Sanogo ile görüştürülmek üzere götürüldü. 

Daha sonra, sabah saat dört sularında, Cheikh Modibo Diarra Mali halkından “özür” 

dileyerek kendisinin ve kabinesinin görevden istifa ettiğini duyurmak üzere devlet televizyonunda 

göründü. 

Salı sabahı, serbest bırakılması söz konusu olabilirdi; fakat olmadı ve Mali, Yüzbaşı 

Sanogo’ya yakın bir grup subay tarafından Başbakanı’ndan mahrum bırakıldı. Cunta 

Sözcüsü Bakary Mariko, gece geç saatlerde yapılan telefon bağlantısında “Hayır, hayır, 

bu bir hükümet darbesi değil” diyerek halkı ikna etmeye çalışıyordu. Kanıt olarak da 

Mali’de daima bir Başkan’ın var olduğunu gösteriyordu. 

Bu olayın bir gün öncesine kadar, ülkede üç iktidar odağı vardı. Bunlardan biri, Başkan 

Vekili Diacounda Traoré, diğeri Başbakan Cheikh Modibo Diarra ve üçüncüsüyse 

Yüzbaşı Amadou Haya Sanogo. Şimdi geriye yalnızca ikisi kaldı. 

Bakary Mariko, bu kaba kuvvetle sürülme teşebbüsünü, “Savunma ve Emniyet Güçleri, 

kurumların bloke edilmemesi ve Başbakan ile “Cumhur”başkanı’nın birbiriyle çelişen 

demeçleri dolayısıyla sorumluluk üstlenmiştir...” sözleriyle açıkladı. 

22 Mart 2012’deki hükümet darbesinden sonra, Yüzbaşı Sanogo, 6 Nisan’da Batı Afrika 

Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) gözetiminde bir anlaşma imzalanana kadar 

cuntaya bağlı subaylar ve çevrelerine liderlik ediyordu. 

Bununla birlikte, savunma ve emniyet güçleri bünyesinde yapılacak reformları izleme 

komisyonu başkanı sıfatıyla Yüzbaşı Sanogo, Mali içerisindeki ve bölgedeki siyaset 

37 

< 

> 2013 ŞUBAT


38 

çevreleriyle ittifaklar kurarak marjinalleştirilmeye yer bırakmadı. 

1 Mayıs 2012’de devrik Başkan Amadou Toumani Touré’ye bağlı güçlerle çatışmalar 

başladı. Sanogo’nun “yeşil bereliler”i bu çatışmayı kazandılar ve kamplara ayrılmış 

ordu içindeki nüfuzu giderek arttı. Birkaç ay sonra Yüzbaşı Sanogo, Burkina Faso Devlet 

Başkanı Blaise Compaoré ile bölgesel bir arabulucunun gözetiminde yeni bir ittifak 

kurdu. Daha sonra ülkenin, Nisan’dan beri silahlı İslamcı grupların elinde tuttuğu kuzey 

bölümünü geri almak üzere Mali ordusuna yardım edecek bir dış müdahale ihtimali 

teşekkül etmeye yüz tutunca ilişkiler giderek bozuldu. 

Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu, Mali’nin kendisine yetki verilmiş bir siyasetçisi 

olarak görevini icra eden Cheikh Modibo Diarra’nın, “ordu içinde kendine özgü 

grubunu organize etme” sürecine dahil olmuş muydu? Bamako’da iyi bilinen kaynaklardan 

biri, “Başbakan’ın eski cuntanın mağduru olmuş bazı üyelerini koltuk vaatleriyle 

ve kimilerini de nemalandırma yoluyla yanına çekerek kendi etrafında toplamakta 

olduğunu” ileri sürüyor. 

Bunun yanı sıra, Başbakan Diarra, Birleşmiş Milletlerin arka çıkması ve Avrupa 

Birliği’nin teknik yardımıyla, ECOWAS’ın ve Mali ordusuna yardım etme eğilimindeki 

müttefiklerinin savaş düzeni alma planını destekliyordu. 

Diğer taraftan Mali’nin kuzeyinin geri alınmasının gerekliliği, bu operasyon ülkedeki 

siyasi konumunun güçlenmesini sağladı. Yüzbaşı Sanogo, batı Afrikalı askerlerin ve 

Avrupalı “danışmanlar”ın Mali’de konuşlandırılma olasılığını, siyasi hayat üstündeki nüfuzuna 

darbe vuracak bir tehdit olarak görüyor. 

Ordunun bünyesinde bölünmeler ve bölgesel güçlerin askeri düzen almasının ilk 

işaretlerinin ortaya çıktığı zeminde, siyasi yetkililerin iç içe geçen hesapları kuşkusuz 

2013’te ortaya çıkacak. 

Zaten Başbakan ve Yüzbaşı Sanogo arasındaki gerginlik, Mali’deki bir dizi gözlemci 

tarafından kaydedilmişti. Darbeye karşı olan tarafın eski grup sözcüsü M. Kassoum Tapo, 

“Böyle olacağını hissediyorduk. Şimdi, umarız ki burada çatışmalar yaşanmasın.” diyordu. 

Güvenlik Konseyi, 9 Aralık 2012’de, BM Genel Sekreteri’nden bölgesel güçlerin eli 

kulağında askeri düzen alma sürecinin hızlandırılmasını talep eden BM Mali Özel Temsilcisi 

Romano Prodi, “Mali’de tek bir karar mercii belirlemek ve desteklemek” gerektiği 

konusunda ısrar ediyor ve “Kuzey Mali ile gerekli görüşmeleri yapmak için (Bamako’da) 

güçlü bir liderliğin gerekli olduğunu” ekliyordu. 

Kaynak: Le Monde, 6 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için çeviren: Muhsin Korkut



Afrika Demokrasi Vitrininin Amansız Bozulumu 

Bamako tepelerinde, Başkan Amadou Toumani Touré’nin –kendisine “ATT” deniyor– 

dinlenmesi için yapılmış olan Koulouba Sarayı, 2012’nin başlarında meydana gelen üçlü 

sarsınıtıya direnemedi: Muammer Kaddafi’nin devrilmesiyle, ağır silahlar donanmış binlerce 

Malili paralı askerin –o zaman kadar Albay Kaddafi’ye bağlı olan– dönüşü, kuzeyin 

bin kilometreden fazla içine doğru Sahra’yı kangren eden İslamcı terörizm ve nihayet 

eski Fransız Sudan’ının bölgesel birliğini tehdit eden Touareg isyanı. 

Bu çok yönlü krizi önlemede iktidarın pasif kaldığını bahane ederek, Yüzbaşı Amadou 

Sanogo’nun adamları 21-22 Mart 2012’de gece vakti Koulouba’yı ele geçirip 

yağmaladılar. “Demokrasiyi ayağa kaldırmak ve devleti güçlendirmek” örtüsü altında, 

Anayasa’yı askıya alıp, “tüm kurumları” etkisizleştirdiler. Yaptıkları darbe, acziyet 

içindeki ordusuyla bir rejimin yozlaşma derecesini gözler önüne serdi ve rüşvete 

boğulmuş gözlerini kokain trafiğine kapatarak İslami Mağrip El Kaide’nin Katiba’sının, 

ülkenin –batılı şahısların kaçırılma olaylarının giderek arttığı– Sahra civarındaki büyük 

bölümünü ele geçirmesine olanak sağladı. 

Mart 2012 cuntası, ülkenin bölünmesini hızlandırdı 

İsyan, Mali toplumunda ister istemez desteklenmiyor değil. Toplumun şahlanmış 

İslamlaşma zemininde horlanma ve eziklik duygusuna dayanıyor. “ATT” şeriat lehine 

düzenlenen büyük gösterilerin baskısı altında, aile hukukuna ilişkin liberal reformunu 

geri çekmek zorunda kaldı. Ancak darbe vaat ettiği gibi ulusal birliği yeniden kurmak 

yerine, ülkenin bölünmesini hızlandırdı. Nisan 2012’nin başlarında, AQMI ile ittifak 

halindeki İslamcı gruplar ve Touareg isyancılar, kuzeydeki üç çölsü bölgeyi kontrolleri 

altına aldılar: Kidal, Gao ve daha sonra Timbuktu şehirleri düştüler ve ülkenin geri 

kalanıyla bağlantıları koptu. 

Nisan 2012’nin ortalarında, “ATT”nin devrilmesinden sonra geçici başkan olarak göreve 

getirilen Ulusal Meclis Başkanı Dioncounda Traoré, Batı Afrika Devletleri Ekonomik 

Topluluğu’nun (CEDEAO – ECOWAS) arabulucularınca kazanıldı. 

Fakat Kuzey’deki “yatıştırılamaz total savaş” tehdidine, zayıf başkan tarafından faydasızca 

parmak sallandı. Haziran 2012’nin sonunda El Kaide İslami Mağrip’e (AQMI) bağlı 

İslamcılar, Batı Afrika Tevhit ve Cihat Hareketi’nin (MUJAO) savaşçıları ve Azawad 

Ulusal Kurtuluş Hareketi’ne (MNLA) bağlı isyancıları kovalayan Ensarüddin ile ittifak 

kurarak Mali’nin kuzeyini zapt ettiler. Şeriatı empoze ediyor –giderek artan taşa tutma ve 

Le Monde 

39 

< 

> 2013 ŞUBAT


40 

sakatlamalar– Timbuktu’da putlaştırıldıklarını düşündükleri Müslüman evliyaların türbelerini 

tahrip ediyorlar. 

İslamcılar, ülkenin güneyinde halkın desteğine sahipler 

Uluslararası hoşnutsuzluk, Fransa’nın askeri müdahale çabalarına katkı sağlıyor. Fakat 

Paris, ana planının ortaya çıkmasını istemiyor ve ABD, Mali’nin kurumlarının zayıflığına 

dikkat çekerek ağırdan alıyor. 

4 Eylül 2012’de, Mali’nin geçici Devlet Başkanı Dioncounda Traoré, CEDEAO’dan resmi 

olarak yardım “talebi”nde bulundu. Fransa, Bamako’nun nihayet Birleşmiş Milletler’den, 

müdahale için resmen talepte bulunmasının ardından, 26 Eylül’de, New York’ta, Sahra 

kıyısına ilişkin bir konferans düzenledi. Karar CEDEAO tarafından sağlanacak 3.300 

askerin gönderilmesini öngörüyor. Mali’nin kuzeyine dair çözüm, “barışı koruma ve 

uluslararası güvenlik” konularını kapsıyor. Metin, bölge ülkelerine askeri müdahaleye 

ilişkin güvenilir bir konsept belirlemeleri için kırk beş gün tanıyor. Bu ağırdan alma atmosferinde, 

Bamako’nun darbecileri endişeye kapıldılar ve Başbakan Modibo Diarra’yı 

11 Aralık’ta istifaya mecbur bıraktılar. Daha sonra BM’nin asker gönderilmesine ilişkin 

yeşil ışık yakmasıyla ancak 20 Aralık’ta kesin takvimi belli olmayan bu yönde bir çözüm 

New York’ta onaylandı. 

Bu bulanık diplomasi bağlamında, söz bölgenin. Kuzeyi zaten zapt etmiş olan İslamcılar, 

Mali nüfusunun asıl olarak en yoğun olduğu diğer bölgelerini de ele geçirmeyi arzuluyorlar. 

Silahlı çeteleri, 10 Ocak 2013’te Fransız müdahalesi başlayınca, saldırıya geçtiler. 

Ancak ordunun tek başına Mali’deki sorunu çözüme kavuşturacağı pek mümkün görünmüyor. 

Zira İslamcılar bugün, artık çökmüş olan devlet ve demokrasi tarafından, yerine 

getirilmemiş vaatlerle yıllarını boşa geçirmiş güney halkının desteğine sahip olduğunu 

düşünüyorlar. 

Kaynak: Le Monde, Başyazı, 12 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için tercüme eden: Muhsin Korkut



Mali, Batı Müdahalesinden 

Çıkan Derslere Işık Tutuyor 

Glenn Greenwald 

Fransa uçakları Mali’yi bombalarken, kilit bağlamı veren tek bir istatistik var: Bu 15 milyonluk 

batı Afrika ulusu, Irak, Afganistan, Pakistan, Yemen, Libya, Somali ve (Batının 

bölgede arka çıktığı ölümcül zorbaların arasında adı anılmaz) Filipinler’den sonra Batılı 

güçlerin sadece son dört yıl zarfında Müslümanları bombalayıp öldürdüğü sekizinci ülkedir. 

Bu militarizmin her bir genişlemesiyle, Batının İslam dünyasıyla savaşta olmadığı 

söyleminin içi gittikçe boşalıyor. Fakat bu yeni büyük bombalama kampanyasında, batı 

müdahalesi hakkındaki hayati derslerden biri azimle göz ardı edilmektedir. 

Birincisi, New York Times’ta bugün çıkan arka plan yazısı, Mali’deki istikrarsızlığın 

Libya’daki Nato müdahalesinin doğrudan sonucu olduğunu ortaya koymaktadır. “Ağır 

silahlı, savaşta sertleşmiş İslamcı savaşçılar Libya’daki savaştan döndüler; ve Libya’dan 

gelen büyük silahlar, daha fazla sayıda İslamcı savaşçının geri dönüşü, Amerika’nın 

desteklediği merkezi yönetimin çöküşünde tetikleyici rol oynamıştır. Owen Jones’un, 

Independent’ta çıkan nefis yazısında dediği gibi “bu müdahale, bir diğerinin sonucudur. 

Libya savaşı, Liberal müdahaleciliğin bir başarı öyküsü olarak pazarlanır genelde. 

Muammer Kaddafi diktatörlüğünün devrilişi, batılı istihbarat servislerinin hayal etme 

zahmetine bile girmediği sonuçlar doğurdu. Aslında Kuzey Malili olan Tuaregler ordunun 

büyük bir kısmını teşkil ediyorlardı. Kaddafi iktidardan fırlatılıp atıldığında, 

vatanlarına döndüler; bazen de mecburen çünkü siyah Afrikalılar Kaddafi sonrasında 

Libya’da saldırıya maruz kalıyorlardı ki Batı medyasında büyük ölçüde göz ardı edilmiş 

bir gerçektir…Libya savaşı bir başarı olarak görüldü…ve şu an onun feci neticesiyle 

savaşıyoruz.” 

Batı müdahalesi her defasında – ya kabiliyetsizlikten ya da tasarım icabı – daha fazla 

müdahalenin tohumlarını ekiyor. Libya’nın başına bela olmayı sürdüren istikrarsızlığa 

ve Bingazi saldırısına duyulan öfkeye bakınca, o ülkeyi bombalama ve istilanın, oradaki 

pekişmiş İslamcı güçlerle savaşmak için gerekli olduğunu işitmemiz ne kadar zaman 

alacak? Nato’nun o ülke yönetimini devirmesi sonucunda güçlenmişlerdir hâlbuki. 

İkincisi, Mali yönetiminin devrilmesine imkân veren, ordudan kaçmış Amerikan eğitimli 

ve silahlı askerlerdir. New York Times’tan: “ Mali ordu kaynaklarının açıklamasına göre, 

bu ülkenin seçkin ordu birliklerinin komutanları, yani yıllar almış Amerikan eğitiminin 

meyveleri, silahları, askerleri, kamyonları, muharebe sırasında düşmana karşı yeni edindikleri 

yetenekleri yanlarına alıp en çok ihtiyaç duyulan anda ordudan kaçtılar.” Ve sonra 

41 

< 

> 2013 ŞUBAT


42 

“Amerikan eğitimli bir subay Mali’nin seçilmiş hükümetini devirdi, ülkenin yarıdan 

fazlasının İslamcı aşırıların eline geçeceği ortamı hazırladı.” 

Başka bir ifadeyle, Batı bir kez daha kendi eğittiği, silahlandırdığı ve para verdiği güçlerle 

savaştadır. Kendi düşmanlarını yaratmakta ve bu suretle sonsuz savaş vaziyetini garantiye 

almakta hiç kimse ABD ve müttefikleri kadar iyi değildir. Amerika savaşacağı 

düşman bulamadığında basitçe onları güçlendirmektedir. 

Üçüncüsü, Batının bir diğer ülkede Müslümanları bombalaması açıktır ki Batı karşıtı 

hissiyatı artıracak, teröre benzin dökecektir. Guardian’ın bir haberine göre Fransa 

savaş uçakları “üçü çocuk olmak üzere 11 sivili öldürdü.” Fransa’nın Mali’yi uzun 

sömürgeleştirme tarihi ise kaçınılmaz öfkeyi azdırmaya yarayacaktır. BM Güvenlik Konseyi 

Aralık’ta Mali’ye müdahale yetkisi verdiğinde, Uluslararası Af Örgütü’nün Batı 

Afrika’daki araştırmacısı Salvatore Sagues şu uyarıyı 

New York Times, yapmıştı: Uluslararası silahlı bir müdahalenin çatışmada 

şu an şahit olduğumuz insan hakları ihlallerinin çapını 

artırması muhtemeldir.” 

Fransa’nın bombalama 

harekâtı “İslamcı kaleye 

Batılı hükümetler bu neticenin her daim farkındalar ama 

buna göre davranmıyorlar. New York Times, Fransa’nın 

bombalama harekâtı “İslamcı kaleye Batı saldırısının 

dünyadaki cihatçıları bir araya toplayıp Avrupa’ya 

değin terör saldırılarını kışkırtabileceğine dair Amerikan 

uyarısı” karşısında yapıldığını kaydediyor. Fransızlar 

Mali’de sivilleri öldürürken, aynı zamanda ortak bir 

Fransa-ABD operasyonu sonucunda Somali’de “ikisi 

kadın, ikisi çocuk olmak üzere toplam sekiz sivil hayatını 

kaybetti.” Amerika ve müttefiklerinin dünyayı dolaşıp 

dığını kaydediyor. 

ülke ülke masum insanları – Müslümanları- bombalayıp 

öldürebileceğine ve sonra terör saldırısının hedefi 

olmayacağına inanmak kaçıklıktır. Bradford Üniversitesinden Profesör Paul Rogers’ın 

Jones’a anlattığı gibi Mali’nin bombalanması “İslam’a bir diğer saldırı olarak tasvir edilecektir.” 

Terörle savaşa son verilmesine yatırılan ümitler, devam eden saldırılarla sistematik 

biçimde yok ediliyor. 

Batı saldırısının dünya- 

daki cihatçıları bir araya 

toplayıp Avrupa’ya değin 

terör saldırılarını kışkırta- 

bileceğine dair Amerikan 

uyarısı” karşısında yapıl- 

Dördüncüsü, batı demokrasilerinin kendi kendilerine yaptıkları pohpohlayıcı söylemlere 

rağmen, bu savaşların yalandan da olsa demokratik süreçlere başvurulmadan yapılmaları 

olağanüstüdür. İngiliz hükümetinin Mali’ye askeri saldırısı hakkında yazan Jones

“Cameron’un numaradan bir istişare bile olmaksızın İngiltere’yi Mali çatışmasına çekmesinin 

en hafif tabirle rahatsız edici” olduğunu söylüyor. Benzer şekilde Washington 

Post da Obama’nın Amerikan savaş uçaklarının Fransa’nın oradaki operasyonunun bir 

parçası olarak Somali hava sahasına girmelerinden sonra bunu kabul ettiğini kaydediyor. 

Washington Post bunun Afrika Burnu’ndaki Amerikan askeri operasyonlarının 

aleni olarak kabul edildiği nadir bir örnek olduğunu belirtip bölgedeki Amerikan savaş 

eylemlerinin etrafındaki anti-demokratik gizliliği tanımladı: “ Amerikan ordusu, Somali 

ve Yemen’deki gizli terörle mücadele operasyonlarında kilit bir üsse dönen Camp 

Lemmonnier’e sayıları artan silahlı Predator’ler ve F-15 savaş uçakları konuşlandırdı. 

Savunma yetkilisi, kurtarma teşebbüsünde kullanılan uçağın tipini vermeyi reddetti fakat 

insansız uçak değil savaş uçağını olduğunu söyledi…Obama’nın Somali’deki diğer muharebe 

görevleri hakkında sessizliğini korumuşken bu operasyonu ifşa etme zaruretini 

niçin hissettiği ise belli değil. Beyaz Saray sözcüsü ve Pentagon, Pazar günü detay vermedikleri 

gibi soruları cevaplandırmadılar da.” 

Obama yönetimi, insansız uçak ve küresel suikast kampanyasını nüfuz edilemez bir 

gizliliğe sardı ve medyanın, mahkemelerin ve vatandaşların incelemelerine kapalı 

kalmasını sağlama aldı. Amerika ve batılı müttefikleri Müslümanları hedef alan sonsuz 

savaşlar başlatmakla kalmıyorlar. Şeffaflık ve hesap verme olmaksızın, bunu tam bir gizlilik 

içinde yapıyorlar. Batı “demokrasilerini” görün. 

Son olarak, tüm bunları haklı kılmak için kullanılan propaganda iç karartıcı şekilde yaygın 

ve fena halde etkili. Müslümanları bombalamak isteyen her 

hangi bir batılı hükümet onlara terörist etiketini yapıştırır ve 

gerçek bir tartışma yahut eleştirel bir değerlendirme daha 

başlamadan biter. Fransa Savunma Bakanı Jean Yves Le 

Drian şöyle beyan etti: “Cumhurbaşkanı, Mali’nin, ülkemizin 

ve Avrupa’nın güvenliğini tehdit eden bu teröristlerin 

kökünün kazınmasında kararlı.” 



Müslümanları bombala- 

mak isteyen her hangi 

bir batılı hükümet onlara 

terörist etiketini yapıştırır 

ve gerçek bir tartışma 

Bu basitleştirici karikatür sözleri, gerçekliği tanımlamaktan 

çok çarpıtmaktadır. Malili isyancıların iğrenç hunharlıklar 

yaptıklarına şüphe yok (el-kol kesmek, kendi İslami 

yorumlarına muhalefet edenleri taşlamak) fakat Mali dan biter. 

hükümet güçleri de yapmaktadır. Uluslararası Af Örgütü’nün 

kaydettiğine göre Mali hükümeti sırf etnik temele dayanarak Tuaregleri tutuklamakta, 

işkence etmekte ve öldürmektedir. Jones’un şu uyarısı yerindedir: “Batı medyasının 

üstünde çok durduğu hikâyelere aldanma: Tıpkı Suriye’deki iç savaşa dayatıldığı gibi 

yahut eleştirel bir değer- 

lendirme daha başlama- 

43 

< 

> 2013 ŞUBAT


44 

kötüyle savaşan iyi şeklinde bir aşırı basitleştirmedir o. 

Belki de Amerika’nın bir tür dahliyle Fransa’nın Mali’yi bombalaması, Batı müdahalesinden 

çıkarılacak her bir dersi resmetmektedir. Terörle savaş, tam da kendi düşmanlarını 

yarattığı ve ateşin hiç sönmemesi için yakıt sağladığından dolayı kendi kendine varlığını 

sürdüren bir savaştır. Bunu haklı kılmak için sloganlar üreten propaganda – teröristleri 

öldürmeliyiz - o kadar ucuz ve bayağı ki buna neyin son vereceğini kestirmek zor. Batılı 

pek çok vatandaşın zihnine başarıyla ekilen kör edici korku – sırf şiddet korkusu değil, 

ötekinden duyulan korku da – boş, tek bir kelimenin (terörist), hükümetleri onlar adına 

gizlilik içinde veya delilsizce de olsa her ne yaparsa yapsın sorgusuz sualsiz destek üretmeye 

yetmesidir. 

Kaynak: Guardian, 15 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için çeviren: Ertuğrul Aydın



Fransa Neden Mali’de? 

Abdullah İskender 

Fransa Mali’deki askeri operasyon sürecini yavaş yavaş genişletmeye başlıyor. Ülkenin 

kuzeyini kontrollerine geçiren ve neredeyse Mali’den ayırmayı başaran radikal 

İslamcıların bu hamlelerine bir de Mali’de darbelerle başlayıp birçok Afrika ülkesinin 

girişimlerine rağmen devam eden büyük siyasi krizler eşlik etti. Mali ordusunun ülkenin 

kuzeyindeki isyancılar karşısında hezimete uğraması ise, ülke birliğini tehdit eder konuma 

getirdi. Çünkü İslamcılar, rejim güçlerine karşı kazandıkları zaferler ile kuzeyin kontrolünden 

sonra nüfuzlarını Mali’nin güneyine doğru genişletmeye başlamışlardı. 

Fransa, bu isyancı nüfuzun yayılmasını önlemek ve isyancıların ortadan kaldırılması konusunda 

harekete geçilmesi için eylem çağrısı yapan ilk ülkeydi. Bu çağrıya Cezayir 

başta olmak üzere birçok Arap ülkesi kulak verdi. Aynı şekilde Birleşmiş Milletler’de 

de, askeri müdahale kararını çıkarmak için hareketlenmeler başladı. Paris, İslamcılarla 

çatışmak için Afrikalı güçlerle yarışıp hava operasyonlarını hemen başlattı. Karadan da 

daha fazla asker göndererek İslamcıların direnişini arttırdı ancak bu şekilde de savaşın 

yayılmasına neden oldu. 

Fransa’nın bu müdahalesinin görünürdeki gerekçesi, Mali hükümetinin kendisinden talep 

ettiği yardım isteğine cevap vermek ve ülkenin kuzeyini ele geçiren radikal İslamcıları 

yok edip, bölgeyi güvenli bir alana dönüştürmek. Ancak gerçekte, 

operasyonun altında Fransa’nın Afrika’nın bir parçası 

olan bu ülke üzerindeki yüksek çıkarları yatıyor. Haritaya dikkatli 

bakıldığında ise Fransa’nın çıkarlarının sadece Mali’de 

sınırlı olmadığı, nüfuzun komşu ülkeler üzerinde de yürütülmeye 

çalışıldığı hedefi ortaya çıkıyor. Fransa için bu ülkelerin 

en önemlisi Mali’nin kuzeyindeki Nijer. Çünkü Fransa çarpıcı 

gücü ve modern sanayisi için Nijer’in uranyum kaynaklarına 

başvuruyor. Bir süre önce, uranyum madenlerinde çalışan 

Fransızların İslamcılar tarafından kaçırılması ve hala ellerinde 

rehin kalmaları bunun dikkat çekici kanıtı. 

Haritaya dikkatli bakıldı- 

ğında ise Fransa’nın çı- 

karlarının sadece Mali’de 

sınırlı olmadığı, nüfuzun 

komşu ülkeler üzerinde 

de yürütülmeye çalışıldı- 

ğı hedefi ortaya çıkıyor. 

Diğer taraftan, İslamcıların Mali’nin kuzeyindeki hâkimiyetleri, 

güneyindeki Cezayir’i ve doğusundaki Moritanyayı da tehdit ediyor. Bilindiği 

üzere Cezayir ve Moritanya, bu teröristlere karşı savaşmış, isyancılar da yakalanmaktan 

ve yargılanmaktan kaçmak için Mali’nin kuzeyinde toplanmışlardı. Yani, askeri müdahale 

45 

< 

> 2013 ŞUBAT


46 

aynı zamanda Fransa’nın Cezayir ve Moritanya üzerindeki çıkarlarını korumaya yönelik 

olarak da önem arz ediyor. Bunun yanı sıra, Fransa’nın Mali’nin komşuları üzerinde de 

fazlaca bir etkisi var. Bunların başında da Senegal ve Fildişi sahilleri geliyor. 

Bu anlamda, Mali’ye müdahale Paris için hayati bir karaktere sahip. Çünkü İslamcıların 

ülkenin kontrollerini ele geçirmeleri demek, Fransa’nın Afrika’da ve sahra arkasındaki 

stratejik çıkarlarına büyük darbe vuracak olması demek. Bu tehdide paralel olarak, 

Avrupa ülkeleri, Mali sınırlarına yakın herhangi bir bölgenin teröristler için sığınağa 

dönüşmesinden korkuyor. Özellikle, geçmişte eski kıtanın toprakları üzerinde süren 

terörist faaliyetlere karşı önlem almak Avrupa’nın daimi hedefleri arasındaydı ki bu önlem 

projeleri hala sürüyor. İşte bu yüzden Avrupa Mali’nin kuzeyindeki bu sığınaklara 

karşı proaktif hedefler yürütme üzerinde önemle duruyor. 

Dolayısıyla, Avrupa ülkelerinin hiç birisi, özellikle de İngiltere, İtalya ve Almanya’nın 

Fransa’ya lojistik destek sağlamasının arkasında askeri hedeflerin olması ihtimal dışı 

değil. Bunun yanında yasal engeller ve Fransa’nın Afrika’da, özellikle de Mali’nin 

komşuları üzerindeki etrafındaki askeri eksikliği, Avrupa’nın çabasını artırıyor. 

Böylelikle, Fransa hükümeti, bu savaşın lideri olmak ve jeostratejik çıkarlarını korumak 

için askeri güçlerini artırmada büyük çaba sarf ediyor. Ancak, bu tip savaşlarda, belirli 

hedefler için başlatılan askeri operasyonlar, sonrasında geniş bir askeri müdahaleye 

dönüşebilir. Peki, o zaman Fransa bu büyük yükümlülüğün altından kalkabilir mi? 

Kaynak: Al Hayat, 16 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için tercüme eden: Tuba Yıldız



Mali’de “Serval Operasyonu” ya da 

Kötünün İyisinin Tercih Edilmesi 

Fransa’nın Mali’ye müdahale etme hakkı var mıydı? Bu soruyu sormak, iki tehlikeye 

birden işaret etmektir. Biri, tarihe karıştığı umulan ‘Fransa-Afrika’sına geri dönüştür. 

Diğeri ise bu operasyonun, Batı’nın İslam dünyasına sayısız riskli müdahalesinden 

biri olmasıdır. Her ne kadar uluslararası hukuka uygunluğu bulunsa ya da Fransa’da – 

tartışmasız– kabul görmüş olsa bile. 

Fransa hava kuvvetlerinin yürüttüğü operasyon, Mali otoritelerinin açık talebi üzerine 

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin yeşil ışık yakmasıyla gerçekleştiriliyor. Bu 

operasyon, büyük oranda dışarıdan gelen bir saldırıya, Malililere bile yabancı gözüyle 

bakan Müslüman savaşçıların Mali’nin kuzey bölgesini ele geçirmekle birlikte güneye 

yönelme tehditlerine bir yanıt olarak tüm Batı Afrika ülkeleri tarafından destekleniyor. 

Kısacası François Hollande, Paris’te, muhalefetin de içinde yer aldığı büyük bir 

çoğunluğun desteğine sahip olduğunu varsayabilir. 

Bu, hiçbir açıdan “Serval” operasyonunun barındırdığı korkuları azaltmaya yetmez. Müslüman 

Arap bir fraksiyonun görüşüne göre, batılı postalların 

Afrika’nın bu bölgesine girmesi yeni-sömürgeciliğin nöbet 

değişimidir. Bu, pek çok Müslüman savaşçının (Selefiler ve El 

Kaide taraftarları) tecrübe ettiği gibi Fransa’ya yönelik nefreti 

besler. Mali’nin kuzeyindeki Müslüman savaşçıların elinde 

bulunan yedi Fransız rehineyi daha büyük bir tehlikeye maruz 

bırakır. 

Alain Frachon 

Müslüman Arap bir 

fraksiyonun görüşüne 

göre, batılı postalların 

Afrika’nın bu bölgesine 

girmesi yeni-sömürgecili- 

Bu askeri müdahalelerin nasıl başladığı biliniyor; fakat kimse 

nasıl sona ereceğini bilmiyor. Daha doğrusu, bu girişimlerden 

pek çoğunun kötü bir biçimde neticelenmiş olduğunu biliyoruz. 

Savaşın, bu angajmanı giderek daha önemli hale getirecek kendine özgü bir mantığı 

vardır. Bu sarmalın sonunda, Mali konusunda olduğu gibi, ülkeyi yeniden inşa etmeye 

çalışmak için başarısız devletin görevini üstlenme eğilimi var veya olma yolunda. Fakat 

oraya yapılan bu harekat, en tehlikeli aşamayla, Amerikalıların dediği gibi “ulus inşası” 

aşamasıyla, nadiren başarıyla taçlanır. 

ğin nöbet değişimidir. 

François Hollande, bunu biliyordu. Bununla birlikte, müdahale riskini üstlendi ve bunda 

da haklıydı. Kötünün iyisini –bu durumda en iyisini– seçmiş oldu. 

47 

< 

> 2013 ŞUBAT


48 

Bunun alternatifi, İslamcıların, çürük bir ordunun ve savunma kabiliyetinden yoksun, 

sendelemiş bir iktidarın başkenti Bamako’yu tehdit edebilecekleri güney yönünde 

ilerleyişlerini kabullenmek olurdu. Bu, Pakistan Taliban’ının, Afganistan’ı Müslüman 

savaşçıların emirliği yapmak amacıyla 1996’da Kabil’i ele geçirmelerine benzer. Pasif 

kalmak bir seçenek değildi. Aksi halde, daha sonra çok daha önemli bir askeri harekat 

gerektirecek başka bir durum ortaya çıkardı. 

Fransa bu operasyonu tek başına yürütemez. Toprağını geri alması için Mali’ye yardım 

etmesi, Batı Afrika devletlerinin başlıca görevidir. Sahra Kıyısı’nda bir Müslüman 

savaşçı odağı kurulmasına engel olmak, tüm Avrupa’nın menfaatinedir. “Serval” yalnızca 

–sınırlı– bir ömre sahip olmalıdır. 

* Metnin aslında yer alan, “djihadiste” terimi kelimenin “özgün” bağlamına uygun olarak 

“Müslüman savaşçı” biçiminde tercüme edilmiştir. 

** Serval (leptailurus serval) Afrika çöllerinde yaşayan kedigillerin vahşi bir türü... 


Dünya Bülteni için çeviren: Çeviri: Muhsin Korkut



Napolyon Mali’de 

Justin Raimondo 

Fransa İslamcı terörle savaş bahanesiyle Mali’yi işgal ederken Fransız emperyalizminin 

derin uykudan uyanışı komedi ile trajedi arasında gidip geliyor. Fransa’nın 

ayaklanmacıların kontrolündeki bir kasabaya düzenlediği hava saldırısında çoğu sivil yüz 

kişi hayatını kaybetti fakat Fransızların Kuzey Afrika’daki bir orman kedisinden esinle 

“Serval” adını verdikleri operasyonun birkaç haftalık olmayıp uzun bir harekât olacağını 

keşfettiklerinde Paris’teki muzaffer halet-i ruhiye aniden solgunlaştı. 

Mali’de gerçekte ne olup bittiği hakkında bir değerlendirmeye varmadan önce, pazarlanan 

hikâyenin evvela çürütülmesi lazımdır. Haberler ayaklanmacıları İslamcılar 

diye anıyor ki çok az kişinin bildiği gruplara yapıştırmanın kolay olduğu bir etikettir 

bu. Gerçek ise tamamen farklıdır: Ayaklanmacılar, Kuzeybatı Afrika’nın Tuaregleridir; 

göçebe bu grubun tarihi vatanı Mali, Cezayir, Libya, Nijer ve Burkina Faso sınırlarına 

yayılmaktadır. Çobanlık ve kaçakçılık yaparlar; Tuareg kervanları, orta Afrika ve Arap 

toprakları arasındaki imparatorlukların tek ticari temas kaynağı olmuştur bir zamanlar. 

Bağımsızlık savaşları, el Kaide’nin varlığından 150 yıl öncesine gider. 

19’ncu yüzyılın sonlarında başlayan Avrupa sömürgelerinin büyük çalkantısı sırasında 

Fransız sömürgeciler toprakları işgal edip el koydular ve yerlileri “Fransız medeniyetine” 

zorunlu asimilasyon programına tâbi tuttular. Tuaregler o tarihten beri bağımsızlıklarını 

geri kazanmak için savaşmaktadırlar. Bu mücadele bugün “İslamcı terör” diye 

yorumlanmaktadır. 

Tastamam yanlıştır bu. Tuareg bağımsızlık hareketi, Mali’nin Tuareg bölgeleri için özerklik 

isteyen laik Awazad Ulusal Kurtuluş Hareketi’nin (AUKH/MNLA) liderliğindedir. 

Mali’de Ensaru-d Din’le bağlantılı faal İslamcılar bulunmaktadır. Ensaru-d Din ise 

Mağrib’deki el Kaide’yle irtibatlı olarak bilinmez; Sadece Ensasu’d Din lideri Ag Ghali, 

Mağrib el Kaide’sinin komutanı Hamada ag Hamada’nın kuzenidir. AUKH sözcüsü Ag 

Essarid, Ensaru-d Din’in siyah bayrağı olduğu doğrudur ancak el Kaide’den değillerdir 

diyor; Mali hükümetinin yapamadığını, “sokaklarda istikrarı istiyorlar” ve “onlar da el 

Kaide’ye karşıdırlar.” Kuzey Afrikalı uzman Selma Belaala hemfikir: Mağrib el Kaide’si 

ile Tuareg arasında sistematik bir bağlantı kuramayız. Bu tamamen yanlıştır.” 

Her halükarda, AUKH ve Ensaru-d Din arasındaki taktik ittifak bir başlayan bir biten 

meseledir: Kuvvetlerini birleştirdiklerini ilan ettikten günler sonra AUKH geri çekilmeye 

başladı ve bir hafta sonra da tekrar destekledi. Terörle arasında kurulan bağlantı her 

49 

< 

> 2013 ŞUBAT


50 

ne kadar incecikse de Fransa imparatorluğunu Afrika’da diriltme rüyası, rövanşist rüya, 

“terörle savaş” başlığı hariç nasıl hayata geçirilebilirdi ki? 

Fransa’nın Mali’yi işgali yahut yeniden işgali gerçekten el Kaide’yi çıkarmayı 

amaçlıyorsa, Cezayirlilere saldırıyor olması gerekirdi: Londra Üniversitesi Şarkiyat ve 

Afrika Çalışmaları’ndan Profesör Jeremy Keenan Cezayirlilerin sırf Ag Ghali ile değil 

Abdulhamid ebu Zeyd gibi önemli el Kaide isimleriyle de bağlantıları olduğunu söylüyor; 

Cezayirlilerin Sahel’de beliren bir el Kaide öcüsünü desteklemekte çıkarları var çünkü 

Amerika nezdindeki değerlerini artırmakta, askeri ve ekonomik yardım gibi talihkuşu 

vaad etmektedir diyor. 

Mali hükümetine gelince, kuzeyde bir dizi Tuareg zaferinden sonra ordu seçilmiş hükümeti 

devirdi ve olağanüstü hal ilan etti. Ordu, Tuareg isyanının ezilmesine yeterince ilgi 

gösterilmediğinden şikâyet etti ve geçen ay başkanlık sarayını, devlet televizyonunu ele 

geçirdi; meşru hükümetin kilit üyelerini tutukladı her ne kadar başkan Amadou Toure 

kaçtıysa da. Fransa’nın ABD ve İngiltere yardımıyla korumak uğruna savaştığı hükümet 

budur. 

Bu savaş ne için? 

Ekonomik gerileme yaşayan, derin bir sosyal, etnik ve siyasi bölünmeyle yarılmış olan 

Fransa’nın ulusal izzet-i nefsi krizi yaşıyor. Sosyalist hükümetin gelire el koyar gibi yüzde 

75 vergilendirme programını dayatma teşebbüsü ve bu esnada halka kemer sıkma 

rejimi uygulaması hiç tutulmadı. Aşırı sol ve aşırı sağ kuvvetler hızla ilgi çekerken, 

“merkez” sol Francois Hollande yumuşak ve mütereddit imajlarını vahim halde yeniden 

cilalamaya muhtaç. Mali saldırısından sonra Hollande jöleli pasta üstüne karamel olarak 

anılmayacaktır. 

Fransız emperyalizminin yenden ileri sürülmesinin “terörle” alıp vereceği hiçbir şey 

yok. Bu olguyla ne el Kaide ne de başka bir şey arasında uzaktan yakından bağlantı 

vardır. Fransa siyaseti ve uzun Fransız genişlemeciliği tarihiyle ilgilidir. Sömürgelerin 

büyük çalkantısından bu yana küçük ama nüfuzlu bir sömürgeci lobi mevcuttur; 

Fransa’nın özellikle de Kuzey Afrika’daki denizaşırı imparatorluğunun genişlemesi 

ve gelişmesi için sürekli kışkırtmaktadır. Bu ideologlar başlarda Kara Kıtanın mazlum 

ırkları üzerinde hayırhah bir nüfuz olarak Fransız medeniyetinin faziletlerine işaret ederek 

sömürgeleştirme programını aklileştirdiler. Kara cahil Afrikalılara zengin sosların 

faydalarını sunmanın ve anlaşılmaz tafralar satmanın ilk şampiyonları aşikar ırkçılardı.

Ruhbanların ateşli bir karşıtı olan Cumhuriyetçi politikacı Jules Ferry (Fransa’nın iki kez 

başbakanlığını yapmıştır) Meclis’te şöyle demişti: Baylar, daha yukarıdaki ve daha doğru 

bir düzlemden konuşmalıyım. Açıkça ifade edilmelidir ki üstün ırklar, aşağı ırklar üzerinde 

hak sahibidirler.” Ferry’nin iddia ettiği bu üstünlük onlara sadece bir hak vermiyor, 

kara Afrika’ya Fransız bayrağını çekme “görevini” de veriyordu. Comité de l’Afrique 

Française ve Union coloniale française gibi sömürgeciliği yayma cemiyetleri büyüdü ve 

sömürgeleri “geliştirmek” ve tesadüfen, Lyon, Marsilya ve diğer liman şehirlerindeki 

tacirleri zenginleştirmek adına devlet sübvansiyonu için lobi yaptı. Ticaret odaları, bu 

güçlü lobinin kilit bağlantısıydı. 

Sömürgecilerin asimilasyoncu söylemi – Afrikalıların düzgün bir şekilde medenileştirilip 

model Fransız vatandaşları haline getirilmeleri fikri – çok geçmeden Fransa emperyalizminin 

“gelişimci” safhasına yol verdi; bu zaman zarfında medenileştirme misyonu, 

imparatorluğun ticari üstünlüklerinin yanında ikincil kaldı. Sömürgelerin mâli bakımdan 

pratik olmadığı, zarara dönüştüğü ortaya çıkana dek, doğru bağlantıları olan yerleşik tüccarlar 

büyük kazançlar elde ettiler. 

Mali, Afrika’nın üçüncü büyük altın üreticisidir ve Tuareg’lerin geleneksel uğrak 

mekânlarının altında el değmemiş petrol kaynaklarının keşfi, 

Fransız akınının ardındaki ticari güdüler hakkında bize bazı 

fikirler vermelidir. Yeni Napolyonları güdüleyen sadece açgözlülük 

değildir: Fransızların Libya’dan Suriye’ye kadar şu veya 

bu krizde müdahale çağrısı yapanların ilki olduklarını, kendilerini 

ileri sürdüklerini ve şimdi de Mali’de başı çektiklerini not 

etmişsinizdir. Ulusçu çoşku patlaması, neredeyse batık bir şanşeref 

müzesini yöneten Fransa siyasetçileri için çok elverişlidir. 

“Fransız medeniyetinin” mistik erdemlerinin âlemin alkışları 

arasında muzaffer olarak ortaya çıkması için savaştan başka dikkatleri 

üzücü bir kaderden başka yöne kaydırmanın daha iyi yolu 

nedir? Haberlere göre Amerika bu savaşa katılmaya gönülsüzdü 

fakat Fransızlar Washington’ın ihtiyatını ezip geçtiklerinden buna 

gördük. 

mecbur kaldı. Bir kez daha “geriden liderliğe” yani müttefikimizin 

ardında bıraktığı dağınıklığı toplamaya takılıp kaldık. 



Salahiyetini halktan 

almamış yerel bir yöne- 

timin -Mali hükümetinin- 

halkı üzerindeki zayıf 

iktidarını korumak adına 

“terör” korkusunu nasıl 

tezgâhlayabileceğinin 

mükemmel bir örneğini 

Salahiyetini halktan almamış yerel bir yönetimin – Mali hükümetinin – halkı üzerindeki 

zayıf iktidarını korumak adına “terör” korkusunu nasıl tezgâhlayabileceğinin mükemmel 

bir örneğini gördük. Soğuk Savaş sırasında Arjantin’den Vietnam’a kadar yerel zorbaların 

“komünizmle savaş” adına Batı müdahalesine kapı açmaları gibi 21’nci yüzyıl muadilleri 

51 

< 

> 2013 ŞUBAT


52 

de benzer bir modeli takip ediyor. Ne zaman öğreneceğiz? 

Mali, Libya’dan daha gerçek bir ülke değildi; büyük çalkantı sırasında keyfi sınırlar 

çizmiş ve sonra yerli aşiretleri kendi aralarında savaşa terk etmiş Avrupa emperyalizminin 

yaratığıdır her ikisi de. Yeni emperyalistler dönüşlerini haklı kılmak adına “terörle” 

savaştıklarını iddia ediyorlar; ancak gerçekte savaştıkları, inkâr edilemez çöküşleridir. 

Buradaki tek kriz, Fransa’nın izzet-i nefis krizidir ve “çoktaraflılık” bizi ne idüğü ne 

kadar belirsiz olursa olsun her bir çatışmaya sürüklemektedir. 

Kaynak: Antiwar, 18 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için çeviren: M.Alpaslan Balcı



Fransız Askerleri Neden Mali’de? 

Afrika ve dünya gündemini takip edenlerin sorduğu soru bu: Fransa neden Mali’de? Bu 

bir güç gösterisi mi? Eski sömürgeler üzerinde tahakküm kurma girişimi mi? Yoksa ülkenin 

yer altı zenginlikleri mi sömürülmek isteniyor? 

Fransa’nın Mali’ye uyguladığı askeri müdahale henüz çok yeni. Bizler kadar Fransızlar 

da bu soruya cevap arıyor. Fransa devleti uluslar arası kamuoyunu ve halkını Mali’de 

ters giden işleri düzeltmek için orada olduğuna ikna etmeye çalışıyor. Gösterilen amaç 

Mali’nin kuzeyini radikal İslamcılardan temizlemek. Fransa ağzıyla söylersek elkaide’den 

temizlemek ve Mali’nin toprak bütünlüğünü sağlamak. 

Fransa’nın salt Mali halkının refahını, dirlik ve düzenini tesis etmek için orada olduğuna 

inanmak saflık olur sadece. Bu bir tek gerekçe ile açıklanamayacak bir girişim. Avrupa’nın 

içindeki finansal krize rağmen Fransa’nın aldığı büyük risklere bakılırsa kazanımlarının 

da büyük olması gerek. Küresel güçler büyük hamlelerini yaparken kar-zarar çıkarımları 

mutlaka yaparlar. 

Tabi asıl niyeti Allah bilir ancak biz sadece çıkarımlar yapabiliriz. Elbette tarihi geçmişe, 

başka müdahalelere ve geliştirilen siyasi söylemlere bakarak analiz edebiliriz bu durumu. 

Önce Mali’nin önemine ve kamuoyuna lanse edilen dezenformasyona vurgulama yapmak 

gerekir. İsmi fazla duyulmayan Mali’nin tarihi geçmişi oldukça parlak. Batı Afrika’da 

İslamın kalbi konumunda. Kendine has mimari bir tarz geliştirmiş ender yerlerden. 

Mali’nin kuzey bölgeleri bir zamanlar bilginin kaynağı ve dönemin yazma eserlerinin 

toplandığı bir entelektüel merkez. Yazılı bir geleneğe sahip. Şu an çatışmaların yaşandığı 

şehirlerdeki kütüphanelerde 700 bin civarında el yazması nadir eser bulunuyor. 13.-16. 

yy arasında toplanan bu miras Fransa’nın sömürgecilik döneminde bölgeye girmesiyle 

yağmalanmış ve 1 milyondan fazla yazma eser Fransa kütüphanelerine taşınmış. Halk 

ellerindeki bu mirası toprak altına gömerek kurtarabilmiş. 

Batı Afrika sömürgecilik döneminin ağır tahribatını yaşamış bir bölge. Fransa sömürgeleri 

dünyanın en fakir ülkeleri hala. Mali dünyanın en fakir 4. ülkesi. Fransa’nın bölgede ekonomik 

ve siyasi bir networku var. Mali’de yaşayan 6 bin Fransız vatandaşından anlıyoruz 

bunu. Fransa’nın refah seviyesi ile bu bölgeye hiç yansımamış. Halk fakir. 

Afrika’da işler değişmeye başladı. Artık geleneksel aktörler eski sömürgelerine söz 

geçirmekte zorlanmaya başladı. Çin, Rusya, Brezilya, Hindistan ve Türkiye gibi ül- 

Serhat Orakçı 

53 

< 

> 2013 ŞUBAT


54 

keler iş yapmaya istekliler. Afrikalılar sömürgeci güçlere gebe olmadıklarını anlamaya 

başladılar. Bu durum geleneksel aktörlerin etkisini zayıflatıcı etkiye sahip. Çin Afrika’da 

en çok dış yatırım yapan ülke günümüzde. Petrol ihtiyacının büyük kısmını Angola ve 

Sudan’dan karşılıyor. Türkiye’nin Afrika ile ticaret hacmi her yıl artarak katlanıyor. Bu 

durum Amerika, Fransa ve İngiltere’yi Afrika’da daha agresif politikalara itiyor. 

Selefi İslam anlayışının Afrika’da güçlenmeye başladığı doğru bir tespit. Mali’de de 

bunu görebiliyoruz. Sünni İslam anlayışı taraftar kaybediyor çünkü halkın içine düştüğü 

sosyo-ekonomik bunalımlara cevap üretemiyor. Siyaset ile daha içli dışlı. Bu durum 

selefi akımların taraftar toplamasını kolaylaştırıyor. Devletten hizmet alamayan bölgeler 

devlete karşı isyan bayrağını çekerek meseleyi çözme yoluna giriyorlar. Mali devletinin 

ülkenin kuzeyinde kontrolü kaybettiği söylemi ne yazik ki yanlış. Bamako’daki zayıf 

idare hiçbir zaman ülkenin kuzeyinde etkili olamadı. Sadece birkaç karakol kurmak ve 

merkeze yakın isimleri oraya idareci atamakla bu kontrolü sağladıklarını sandılar. Halk 

ise kabile reislerine, dini liderlere saygı ve sevgi duydu; onları kendine daha yakın buldu. 

Meselelerinin çözümünde onları etkili gördü. Mali krizinde siyaset üzerinden çok şey 

söylenebilir ancak silahlı güçlerin ve İslamcıların güç kazanmasında fakir halkın sosyoekonomik 

durumu büyük rol oynamakta. 

Böylesi bir operasyon ile Fransa neyi amaçlıyor? Bu soruya birden çok cevap vermek 

mümkün. Elbette her şeyi bir sebebe bağlamak imkansız. Fransa’nın farklı siyasi, ekonomik 

ve askeri beklentileri olmalı. Batı Afrika içinde merkezi bir konuma sahip bu bölgenin 

kontrol altına alınması çevre ülkelere nüfuz etme noktasında avantaj sağlayabilir 

heleki burada kalıcı askeri üstler tesis edilirse. Mali’nin kuzeyi Burkina Faso, Cezayir, 

Moritanya ve Nijer ile komşu. Bölgede zengin uranyum, altın, petrol ve fosfat yataklarının 

olduğu tezini de göz ardı edemeyiz elbette. Nijer’in kuzeyinde 

uranyum işleyen Fransa nükleer bir güce sahip. Reaktörleri için 

uranyum ihtiyacı var. Elektrik üretiminin %70’ini nükleer santrallerden 

karşılıyor. 

Sahra tatlı suya erişim- 

de bu yüzden oldukça 

önemli bir saha. İnsan 

Mali’nin kuzeyi Sahra çölü içinde yer alıyor. Bizim tek çöl olarak 

gördüğümüz Sahra orada yaşayan insanlara göre birden fazla 

çölden oluşuyor. Dünyanın en büyük çölü Sahra’nın altı ise tam 

anlamıyla bir deniz. Afrika çok zengin yer altı sularına sahip. Öyle 

ki yerüstündekinin 100 katı daha fazla tatlı su kaynağı yeraltında 

(http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17775211). 

Sahra tatlı suya erişimde bu yüzden oldukça önemli bir saha. İnsan yaşamını zorlayan 

Sahra aynı zamanda tam bir güneş enerjisi deposu. Buraya düşen güneşin %0,03’ü tüm 

Avrupa’nın bir yıllık elektrik enerjisini karşılayabiliyor. Sahrada dev güneş panelleri ile 

deneyler zaten uzun zamandır yapılıyordu. Bu deneylere nükleer deneyleri de eklemek 

yaşamını zorlayan Sahra 

aynı zamanda tam bir 

güneş enerjisi deposu.

gerek. 1960’larda Fransa’nın bu coğrafyalarda yaptığı nükleer deneyler oldukça meşhur. 

Bu deneylerden elde edilen sonuçlar İsrail’in nükleer güce kavuşmasında da başrolü 

oynamış. Deney demişken bir de tarım deneyleri var elbette. Bugün Fransa’nın Sahra 

çölünde tarımsal üretim yapmak için deneyler yaptığı biliniyor. 

Fransa bu operasyon ile başka kazanımlar da elde etmeyi istiyor elbette. Eski sömürgeleri 

üzerinde daha güçlü etki oluşturma, kurtarıcılık rolü ile Afrika ile ilişkilerini düzeltme 

ve Afrika halklarının sempatisini kazanma gibi. Bölge üzerinden İslami hareketleri kontrol 

etme ve zamanında muhtemel iktidar değişikliklerinin önüne geçebilmesi mümkün. 

Kuzey Afrika’da yaşanan Arap Baharı atmosferini düşünürsek mesele daha net anlaşılır. 

Kuzey Afrika’yı kontrol edecek gücün hem Akdeniz üzerinde hem de sahra üzerinde 

etkinliği olması gerekir. 

İşte tüm bunlar Fransa’nın elde edebileceği kazanımlar. Bu yüzden Fransa Mali’de. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 19 Ocak 2013 



55 

< 

> 2013 ŞUBAT


56



Fransa’nın Mali Operasyonunun 

Arkasında Ne Var? 

Fransa’nın 11 Ocak 2013’te Mali’ye başlattığı askeri operasyon, tüm hızıyla devam ediyor. 

Başkent Bamako’da Malili askerlerden çok devriye gezen Fransız askerlerini görmek 

mümkün. Fransa, bu işgüzarlığının nedenini geçici Mali yönetiminin Fransa’dan yardım 

istemesi olarak gösterip, demokrasiyi götürmek, istikrarı sağlamak ve İslamcıların yönetimi 

devirmesine son vermek için operasyonu düzenlediğini söyleyerek uluslararası bir 

meşruiyet zemini aramaktadır. 

Askeri operasyonun görünürdeki amacı, Mali’de İslamcıların kontrolünde bir devletin 

oluşmasını önlemektir. Ocak 2011’den beri özellikle Mali’nin kuzeyinde İslamcıların 

hâkimiyet sağlamış olmaları, Mali ordusu ile Tuareg isyancıları arasında Azawad bölgesinde 

yeni bir çatışmayı başlatmıştı. Ordunun Tuaregler karşısında başarısız kalması, 

Mart 2012’de askeri darbenin yaşanmasını sağlayarak seçimle işbaşına gelen eski devlet 

başkanı Amadou Toumani Toure sürgüne gönderilmişti. Başlangıçta Fransa’nın 

desteklediği milliyetçi ve laik Azawad Kurtuluş Örgütü, hâkimiyet sağlarken kısa sürede 

Cezayir ile ilişkileri olan İslamcı Ensaruddin hareketi üstünlüğü ele geçirmişti. Goa, Timbukti, 

Kidal gibi Kuzey Mali’nin büyük şehirleri Ensaruddin, Batı Afrika Tevhid ve Cihad 

Hareketi ve El Kaide bağlantılı İslami Mağrip Cephesi’nin kontrolüne girmişti. 

BM’ye rağmen operasyon 

İslamcıların 10 Ocak 2013’te Mali’nin önemli stratejik şehirlerinden Mopti’ye saldırıda 

bulunmaları, gerekçe gösterilerek geçici Cumhurbaşkanı Dioncounda Traore’nin çağrısı 

üzerine Fransa, 11 Ocak Cuma günü 2085 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararına rağmen 

Mali’ye askeri operasyon düzenledi. Hava saldırısıyla başlayan hareket İslamcıların 

Bamoka’ya ilerlemesine engel olamadı ve sivillerinde aralarında bulunduğu 200’ün üzerinde 

can kaybının yaşanmasına neden oldu. 

Fransa’nın, Orta Afrika Cumhuriyeti Devlet Başkanı Bozizi’nin isyancı Seleka’ya 

karşı askeri operasyon için çağrıda bulunmasına karşılık vermeyip, Mali’nin davetine 

el uzatması manidar görünmektedir. Yine Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde M21 

örgütünün başlatmış olduğu isyan hareketine tepki vermemişken, enerjisini Mali’de 

kullanmasını nasıl açıklamak gerekli? 


57 

< 

> 2013 ŞUBAT


58 

Fransa’nın Afrika’ya müdahaleciliği yeni bir şey değil; son üç yılda Fildişi Sahilleri’ne 

Fransa yine hiçbir Avrupa ülkesinin desteğini almadan eski devlet başkanı Laurent 

Gbagbo’ya karşı operasyon düzenlemiş ve Libya’nın devrik lideri Kaddafi’ye karşı ilk 

operasyonu başlatmıştı. Mali, ne Fildişi Sahilleri gibi kahve ve kakao üretiminde dünyada 

ilk sırayı paylaşan bir ülke ne de Libya gibi petrol zengini bir ülke; hatta Afrika’nın en 

fakir ülkelerinden biri. Mali’nin Fransa için siyasi, askeri, jeopolitik ve ekonomik bir 

değeri var. Batı Afrika’daki siyasi kriz, Fransa’nın iç politikası için her zaman bir öncelik 

olabiliyor ve Afrika’nın diğer bölgelerinde kaybettiği nüfuzunu her ne pahasına olursa 

olsun bu bölgede sürdürmek istiyor. 

Afrika’yı kaybediyor 

Öncelikle Mali’nin daha doğrusu Batı Afrika’nın, Fransa için öneminin büyük olduğunu 

söylemek gerekli. Orta ve Doğu Afrika, Fransa’nın tek başına hareket edeceği bir zemin 

değil, ABD, Çin gibi küresel aktörleri dikkate almak zorunda. Batı Afrika ülkelerin siyasi 

istikrarı başkent Bamako’dan sağlanmaktadır. Fransızların geleneksel Batı Afrika 

politikası üç ülkeden sürdürülmektedir: Senegal, Fildişi Sahilleri ve Mali. Bu ülkelerdeki 

istikrar ve güvenliğe özel bir önem veren Fransa için daha belirleyici olan Mali’dir. 

1960’tan beri eski sömürgesindeki koruyuculuk yönünü rolünü hiç esirgemeyen Fransa, 

Mali örneğinde sunduğu yönetim anlayışı ile Nijer, Moritanya, Burkina Faso, Benin, 

Gine gibi halkının çoğunluğu Müslüman olan bu ülkeler kontrol altında tutulmaktadır. 

Mali’de başlayacak siyasi kriz, bölgenin etnik yapısı benzer olduğu için komşu ülkelerini 

yakından etkileyecek, domino etkisi yapacaktır. 

Batı Afrika ülkelerinin halk kesimlerinin hepsinde Fransız sömürgeciliğine karşı bir 

tepki vardır. Batı Afrika Cihad ve Tevhid hareketinin 2011 Ekiminde İslami Mağrip 

Cephesi’nden ayrılan 11 kişi tarafından kurulup, bugünlerde sayılarının 40 bine ulaşması 

bu gerçeği doğrulayacaktır. Adı geçen örgütün üye profiline baktığımızda; Mali’nin komşu 

ülkelerinden gelen ve sömürgeci yönetimden dolayı ekonomik refahtan pay alamayan 

Afrikalı gençlerinin oluşturduğunu görmekteyiz. Siyasi ve ekonomik sömürgeciliğe karşı 

başkaldırının selefi gruplardan gelmesi sufi eğilimli ailelerin çocuklarını cihadcı gruplara 

yönlendirmektedir. Eğer Mali’deki Fransız destekli laik yönetim düşerse Nijer, Burkina 

Faso, Moritanya bu değişimden ilk etkilenen ülkeler olacaktır. Bir bakıma Fransa, kendisine 

yönelik biriken bu enerjiyi Mali’de bitirerek çevre ülkelere yayılmasını önlemek 

istemektedir. 

Sömürge çağı bitti 

Fransa’nın Fildişi Sahili ve Senegal’de askeri üsleri bulunuyor. ABD’nin Afrika’daki

askeri kumanda birliği AFRİCOM benzeri yeniden bir yapılanmaya ihtiyacı var. Bu 

ihtiyaç, öncelikle Batı Afrika ülkelerinden gelecek askeri taleplerle karşılanabilecek, 

meşruiyet kazanabilecektir. Fakat Afrika ülkeleri için Fransa’nın Çin ve ABD’ye göre 

çekim merkezi olduğunu söylemek zor. Fransa, kaybetmeye başladığı bu yapıyı, istikrar 

ve güvenlik üzerinden yeni askeri tesisler ve üsler kurarak gidermek amacındadır. Böylelikle, 

yönetimler değişse bile yeni liderlerin, Fransa’ya askeri bağımlılığı sürebilecektir. 

Aslında pek analistler tarafından üzerinde durulmayan bir husus var: bölgenin önemli bir 

uyuşturucu trafiğinin merkezi olması. Gine, Gine Bisav gibi ülkeler, Latin Amerika’dan 

gelen kokain ve eroinin dünyaya yayıldığı en önemli bölgeler. Gine’den Afrika’ya giren 

uyuşturucu, Mali yoluyla Moritanya ve Cezayir üzerinden Avrupa’ya taşınmaktadır. 

Fakat Mali’deki iç savaş ortamı ve selefi İslamcıların kontrolü ele geçirmeleri bu trafiği 

sekteye uğrattı. Uyuşturucu baronları yeni bir yol bulmakta zorlandılar ve Batı Afrika ülkelerine 

baskı yapmaya başladılar. Yaklaşık yıllık 400 milyar dolarlık kaybı telafi etmenin 

tek seçeneği Batı Afrika’da yeni bir cephe açmaktan geçmektedir. 

Tuareglerin yaşadığı Azawad bölgesinde 2007’de Fransız Awera 

şirketi uranyum arama girişimlerinde bulundu. Fakat Nijer 

sınırındaki bölgede Tuareg kabileleri arasındaki iç çatışmalardan 

dolayı aramaya son verildi. Arama girişimlerine katılan bir mühendis 

2008’de verdiği bir televizyon röportajında, Mali’nin Nijer 

sınırında önemli miktarda uranyum rezervine rastlandığını, 

Tuareglerin şirkete bağlı iki mühendisi kaçırması ile Awera 

şirketinin arama faaliyetlerini sonlandırdığını duyurdu. Fransız 

şirket, bugüne kadar bölgede uranyum olup olmadığına dair henüz 

resmi bir açıklama yapmamasına rağmen özellikle bölgeyle çok 

ilgilendiği biliniyor. 

Kaybetmeye mahkum 

Seçimlere bir ay kala darbeyle görevinden alınan Amadou Toumani 

Toure’nin, Ocak 2012’de basına yansıyan bir demeci 

olmuştu. Toure açıklamasında ‘Batılılar hala bizim madenlerimizi 

istiyor, Mali’nin kalkınması için madenlerimize sahip çıkmak şart’ 

demişti. Toure’nin bu sözleri yalnızca Fransız şirketleri tarafından 

işletilen ülke ekonomisine pek de önemli katkısı olmayan birkaç 

altın rezervi için mi, yoksa ülkenin kuzey doğusunda var olduğu 

iddia edilen uranyum kaynakları için miydi? 

Askeri operasyonun kısa süreceği bizzat Hollande tarafından 



Aslında pek analistler 

tarafından üzerinde 

durulmayan bir husus 

var: bölgenin önemli 

bir uyuşturucu trafiğinin 

merkezi olması. Gine, 

Gine Bisav gibi ülkeler, 

Latin Amerika’dan gelen 

kokain ve eroinin dün- 

yaya yayıldığı en önemli 

bölgeler. Gine’den 

Afrika’ya giren uyuşturu- 

cu, Mali yoluyla Moritan- 

ya ve Cezayir üzerinden 

Avrupa’ya taşınmaktadır. 

59 

< 

> 2013 ŞUBAT


60 

belirtilse de, çok uzun yıllar alacağı, hatta Fransa’nın bu savaşı kaybederek çıkacağını 

söyleyebiliriz. Çünkü Fransa, -eğer körfez ülkeleri destek çıkmazsa- büyük bir ekonomik 

kayıp yaşayacaktır. Savaş her geçen gün daha geniş bir alana yayılıyor. 

Mali bölünürse 

Üç ay önce sorun, Tuaregli İslamcılar olarak görülürken bugün Batı Afrika’daki selefi 

cihadcılar görünüyor ve bu grupların sayısı katlanarak artıyor. Savaşın, Nijer, Burkina 

Faso ve Moritanya’ya genişleme olasılığı yüksek. Bölge ülkelerinin ekonomileri ve siyasi 

yapıları kırılgan olduğu için uzun bir savaşta daha da zorlanacakları kesin. Afganistan’daki 

ekonomik gerekçeler gösterilerek askerlerini çekmek isteyen Fransa’nın, aynı sendromu 

Mali’de de belirli bir süre sonra yaşayacağı görünüyor. 

Cezayir’de rehine krizi gibi benzer olaylar taraf ülkelerde de ortaya çıkabilecek, 

bu krizler Fransa’nın lehine gibi gözükse de uzun süreli bir savaşta başarısızlıklar 

karşısında desteğin çekilmesini de sağlayacaktır. Cezayir’in başından beri Fransa’nın bu 

girişimlerine gönülsüz olmasında yaşadığı tecrübenin önemli bir etkisi var. İç savaşın 

Cezayir’e ne kaybettirdiğini gören Cezayir yönetimi, asıl travmasını pek hoşlanmadığı 

Azawad Özgürlük Hareketi’nin kontrolü ele geçirmesi ile yaşayacaktır. Çünkü Mali’nin 

bölünmesi Cezayir’in hatta Nijer’in de bölünmesi demektir. 

Kaynak: Yeni Şafak, 19 Ocak 2013



Mali’ye veya Rehinelere Fazla Tepki Verme 

El Kaide’ye yakın isyancılar Güney Mali’de bir taarruz düzenlediler. Fransa, taarruzu bertaraf 

etmek için asker gönderdi ve hava saldırıları başlattı. İslamcı militanlar Cezayir’de 

(bu ülke hükümeti, Fransa’ya hava sahasını kullanma izni verdi) doğalgaz tesisine el 

kodular ve ikisi Amerikalı en az 20 Batılıyı rehin aldılar. 

Bin Ladin öldü. Afganistan’dan çekiliyoruz; isyancı savaşlarından eliğimizi eteğimizi 

çekmeyi istiyoruz ama görünene bakılırsa onlar bizden ellerini çekmiyorlar. 

O halde ne yapmalı? Kim yapmalı? 

Birincisi, gerçi bu karşılaşma sinir bozucudur ama satışı fazla yapılmamalıdir. Mali 

isyancılarıyla bağlantısı olan cihatçı kol, Mağrib El Kaidesi’nin bin Ladin dönemindeki 

gibi bir gücü veya küresel erişimi yok. Ayrıca bu isyancıların hepsi cihatçı değildir: 

Bir çoğu suçludur, uyuşturucu kaçakçısıdır veya fırsatçılık yaparak savaşa katılmış savaş 

ağlarıdır. Dolayısıyla da savaştan çekip çıkarılabilirler. 

İkincisi, bu model yeni değildir. O veya bu cins İslamcılar uzun zamandır Mali’de varlık 

gösteriyorlar; ülkenin kuzeyini altı ay önce kontrolleri altına almışlardı. Çok az kişinin 

dikkatini çekti. 

Üçüncüsü, Cezayir’deki doğalgaz tesislerine yapılan saldırının Fransa hava saldırılarıyla 

veya el Kaide’yle bir ilgisi olmayabilir. Batılı rehinleri serbest bırakmak için fidye istenmesi, 

bu dehşet verici grupların büyük bir gelir kaynağıdır ve bölgede iş yapan Batılı 

ülkelerin veya şirketlerin iyi bildiği bir şeydir.(17 Ocak güncellemesi: Rehine olayınde 

eski bir el Kaide üyesi Muhtar Belmuhtar’ın başı çektiği ortaya çıktı. Fidye ve cihat 

karşımı bir amacı olabilir. Cezayir ordusu doğalgaz tesisini kuşattı ve bu sabah Belmuhtar 

ve adamlarına karşı bir saldırı başlattı. Teröristler ve rehineler arasından yaralılar olduğu 

söyleniyor ama tafsilat pek yok.) 

Son birkaç günün olayları – militanların kontrollerini başkent Bamako’nun güneyine 

genişletme teşebbüsleri, ardından Cezayir’deki rehine olayı, Fransa ve yollarına çıkan 

her ülke için cehennemin kapılarını açma tehdidi en hafif tabirle endişe vericidir. 

Dolayısıyla Fransa Cumhurbaşkanı Hollande saldırıyı durdurmak için hızla asker ve uçak 

sevketti. Birçok Malili geçmişin sömürge işgalcisi Fransa’ya karışık duygular besleseler 

de müdahaleyi minnetle karşıladılar. Fransa’nın müdahalesi olmasaydı yakalanıp tedhiş 

edileceklerdi. 

Ancak bu noktadan sonra gidişin nereye olduğu belli değil. Fransa, askeri harekâtını 

komşu uluslar (Batı Afrika Devletleri Ekonomi Topluluğu) bir ittifak oluşup yaklaşık 

3.000 asker konuşlandırana dek kısa vadeli bir kurtarma operasyonu olarak görüyor. Fak- 

Fred Kaplan 

61 

< 

> 2013 ŞUBAT


62 

at ne kadar süreceği veya geldiklerinde ne kadar iyi savaşacakları belli değil. 

Bu nedenden dolayı Fransa ABD yardımını istedi. Yardım etmeli miyiz? Eğer edeceksek 

nasıl etmeliyiz? 

Bu tür çatışmalar için Obama doktrini diye bir şey var. Bir yanda terörle savaşı, kötü 

adamları öldürmeyi yahut yakalamayı – özellikle de müttefiklerimiz yardımımızı istediklerinde 

ve onlarla savaşta olduklarında - el Kaide gibi grupları dağıtmayı, bu grupların 

genişlemesini kuşatmayı kabul eder. Diğer yandan şunu beyan eder: Artık daha fazla Irak 

ve Afganistan’a hayır. Obama bir yıl önce Pentagon’daki basın toplantısında stratejik 

bir gözden geçirme çalışmasının sonuçlarını duyurmuştu: Asker botlarının eşlik ettiği 

uzun vadeli ulus inşasının son bulduğu. Obama ve Savunma Bakanı Leon Panetta’nın 

imzaladığı resmi belgede şöyle kaydedilmişti: ABD, güvenlik amaçlarımıza ulaşmak için 

yenilikçi, düşük mâliyetli, küçük çaplı askeri varlık bir yaklaşım geliştirecek.” 

Obama yönetiminin (bazen bizatihi başkanın) yüksek öncelikli hedeflere karşı komando 

baskınları veya drone saldırısı emri verdiği sıcak çatışma noktaları var dünyada. Libya’da 

Nato askeri harekâtına katıldı (Arap Birliği talep etti ve BM Güvenlik Konsey onayladı) 

fakat başı çekmedi. ABD, bunun yerine, savaş cephesine “eşsiz kabiliyetlerini” - keşifgözlem 

yapan ve akıllı bombaları bırakan drone’ları, hava yoluyla uzun menzilli ikmallojistik 

ve olay yerinden istihbarat - sundu. Bazılarının hoşgörüsüzce “geriden liderlik” 

dediği budur ve başarılı olmuştur. 

Mali’de yapacağımız ve yapmamız gereken de muhtemelen budur şayet Fransa operasyonu 

tehdidi bertaraf edemezse. Bu bile göründüğü kadar kolay değildir: Hava üsleri 

çok uzaktadır; drone operatörleri, kameraları nereye çevirecekleri ve neye baktıklarını 

söyleyecek yerlilere ihtiyaç duymaktadır. Lojistik ve istihbarat ağı oluşturulmalıdır. 

Obama daha fazlasını yapmaya eğilim gösterse bile – diyelim ki asker göndermek – 

(ama kesinlikle olmayacak) bir darbe sonucu iktidara gelen yabancı hükümete yardım 

amacıyla asker gönderilmesini yasaklayan kanundan dolayı bunu yapamayacak. Kaydetmekte 

fayda var, Mali’nin demokratik yolla seçilmiş hükümetini deviren subay, Amadou 

Sanogo Amerikan ordusunun eğitim programlarını katılmış vaatkâr bir öğrenciydi. 

Askeri harekâta katılmamızı savunan herkesi durup düşündürmelidir bu. Ülkeyi/sahayı 

bilmiyoruz, oyuncuları tanımıyoruz, kimin destek vermeye değer kimin değmez olduğunu 

bilmiyoruz. Bilenler var; çatışmada kazanacakları veya kaybedecekleri çok şeyleri de var 

onların. Son on yıldan (ve öncesindeki yardım yüzyıldan) çıkaracağımız derslerden biri 

de karanlıkta olduğumuz bu tür vakalarda, eğer işin içine girmişsek, fazla dikkat çekmememiz 

gerektiğidir. 

Kaynak: Slate, 21 Ocak 2013 

Dünya Bülteni için çeviren: M.Alpaslan Balcı



Mali’deki Savaş Yön Değiştiriyor 

Fransa’nın Mali’ye askeri operasyon düzenlemesiyle başlayan süreç, Cezayir’de rehine 

kriziyle farklı bir sürece doğru evriliyor. Tuaregler ile Mali ordusu arasında geçen yıl 

başlayan savaş, Fransızların müdahalesi ile bölgesel bir savaşa dönüşürken, Cezayir’in 

Ayn bölgesindeki doğalgaz tesisine saldırı düzenlenerek aralarında yabancıların 

bulunduğu bir çok kişinin rehine alınmasına Cezayir ordusunun sert bir şekilde karşılık 

vermesi, müdahaleyi küresel bir savaşa çevirdi. 

Kuşkusuz 3 Amerikalı askerin de öldürülmesi, Fransa’yı dolaylı destekleyen ABD’nin de 

tercihinde önemli bir değişikliği beraberinde getirdi. ABD Başkanı Obama istihbarat ve 

lojistik destek vermekle yetinirken, Pentagon’dan yeni savaş cepheleri açılacağı sesleri 

yükseldi. 

Aslında ABD başından beri Fransız operasyonunun bizzat içindeydi ve fiili operasyonda 

yer almaması ABD’nin yasalarına göre demokratik olmayan bir yönetimin çağrısının 

meşru bir talep olarak görülmemesiydi. Libya’da olduğu gibi operasyon Fransız askerleri 

tarafından yapılmış olmakla birlikte, arkadaki güç Batı Afrika’daki AFRİCOM’dan 

başkası değildi. 

Rehine krizinin yaşandığı Ayn Emnas bölgesi iyi korunan ve ABD istihbaratının en etkili 

olduğu yerlerden biriydi. Yıllardır bu bölge uçuşa yasak bir bölge olmasına rağmen 

ABD istihbarat anlamında bölgeye hâkimdi. Burada farklı grupların eğitim kampları 

bulunmasına rağmen son yıllarda Cezayir yönetimden herhangi bir önleyici tedbir de 

alınmamıştı. İslami Mağrip Cephesi operasyon öncesinde, başta Cezayir olmak üzere operasyona 

destek veren ülkelerde kanlı eylemler yapacaklarını beyan etmişlerdi. Aslında 

gerek ABD, gerek Fransa, gerekse Cezayir istihbaratı tarafından bir rehine krizinin 

yaşanacağı bilinmekteydi. Çünkü Cezayir, Moritanya, Libya ve Tunus’ta benzer olaylar 

daha önce de yaşanmıştı. Burada savaşı küresel bir alana çekmek ve bölge ülkelerinin 

desteğini atılmak için provoke edildiği, bir yem atıldığı, bu yemi de adı daha önce birkaç 

ufak eylemde bulunmuş “Kanla İmza Atanlar Tugayı”nın yuttuğu ortaya çıkmaktadır. 

Uzmanlar çok iyi bilir ki, her zaman bu tür kışkırtıcı operasyonlar bu tarz eylemlerin 

ortaya çıkmasını sağlar. Bu şekilde bir rehine krizine karşı Cezayir yönetiminin sert bir 

şekilde karşılık vereceği ve hiç bir sonuç elde edemeyecekleri halde neden bu tür bir 

eyleme girişildi? 

Mali’deki savaşın, Cezayir’deki rehine krizinin etkisiyle ABD’nin kontrolüne geçtiğini 

söyleyebiliriz. Artık dünya kamuoyu Mali’deki Tuareglerin bağımsızlığından veya 

Mali’nin İslami bir yönetime geçmesinden ziyade Kuzey Afrika ve Sahel bölgesindeki el 


63 

< 

> 2013 ŞUBAT


64 

Kaide, İslami Mağrip Cephesi gibi grupların faaliyetlerine dikkat çekilecek ve yönetimsel 

kriz küresel terör tehdidine dönüşecektir. 

Fransa’nın operasyonuna karşı gönülsüz destek veren ülkelerin daha duyarlı bir şekilde 

teröre karşı savaş adına yardımda bulunarak, uluslararası meşruiyet sorunun bu minvalde 

meşruluk kazanmasını sağlayacaktır. Arap baharının Cezayir’e gelişi ertelenmekte 

birlikte; Libya, Tunus ve Mısır’da, İslamcıların yönetimde seslerinin daha da kısılacağı 

görülmektedir. 

Küresel savaş çemberi, Yemen, Somali ve Afganistan ekseninde devam ederken şimdi 

Sahel bölgesi de eklenmiştir. Afganistan ve Somali’deki enerji, bu bölgeye kaydırılmak 

istenmektedir. Bu operasyonun son bir 6-7 ay öncesinde planlandığını iddia etmekte 

yanıltıcıdır. Çünkü 5 yıla yakındır Nijer, Mali, Moritanya, Çad, Nijerya ve Senegal 

yönetimleri, Fransa’nın desteğini sağlamak için yoğun çabalar da bulunmaktaydılar. Bu 

çabalar, ABD’nin desteği ile ortak müzakereler ve birlikler şeklinde devam ediyordu. 

Mali’deki kriz, bu fırsatı doğurarak Fransa’nın bilinen hedefleri karşılığında bölgeye 

gelmesi sağlandı ve küresel savaşın bölgedeki görünürdeki temsilciliği üstlendirirdi. 

İslami Mağrip Cephesi, el Kaide gibi güçler, uluslar arası arenada dikkati çekerek küresel 

bir savaş tehdidi olarak algılandı. Rehine krizinin planlayıcısı olduğu iddia edilen eski 

Afgan savaşçısı ve Cezayir’in kirli savaşındaki en önemli örgütlerden biri olan GİA’nın 

kurucularından Muhtar bin Muhtar’da, Sahel bölgesinin yeni Ladin’i olarak tanımlandı. 

Muhtar bin Muhtar daha önce sigara ve elmas kaçakçılığı, adam kaçırma, uyuşturucu 

trafiği gibi suçlarla itham edilmiş, aranan bir isim olmasına rağmen her defasında güvenlik 

güçlerinden kaçmayı başarabilmişti. 

Sonuçta; Mali operasyonu ve Cezayir’deki rehine krizinden şöyle bir tablo çıkıyor. ABD, 

Fransa ve İngiltere, Avrupa’nın eşiğinde küresel bir terör tehdidin bulunduğuna dünyayı 

inandırdılar ve “Kanla İmza Atanlar Tugayı” da propagandalarını yaparak Mali’de operasyonun 

Cezayir’e hatta bütün Sahel bölgesine yayılacağını göstererek yerel bir rol 

peşinde değil, bölgesel bir aktör olmak istediklerinin işaretini verdiler. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 23 Ocak 2013



Fransa’nın, Mali’deki Çıkarlarını 

Savunmaktan Utanması Gerekmez 

16 Ocak’taki demeçlerinde Cumhurbaşkanı François Hollande “Fransa, özgürdür. (...) 

Değerlerine sahip çıkar. Mali’de hiçbir çıkarı yoktur. Hiçbir politik veya ekonomik çıkarı 

savunmaz. Sadece barışa hizmet eder.” diye diretiyordu. Élysée’nin Mali müdahalesine 

ilişkin açıklamaları, çıkar gözetmeme üzerine kurulu. Bu, ters etkileri olan bir hata. 

Fransa’nın çıkarı var ve bundan utanmasına gerek yok. 

Bu tür demeçler Fransızlara özgüdür. İngiltere Başbakanı David Cameron “Mali’de 

yaptığımız kendi çıkarımızadır.” diyerek durumu kabulleniyor. Amerika’nın Bamako eski 

büyükelçisi Vicki Huddleston ise konuyu “Fransa’yı desteklemek ulusal çıkarımızdır.” 

şeklinde değerlendiriyor. 

Senegal Ulusal Yasama Meclisi Komisyonu eski Başkanı Abdoulaye Babou, müdahalenin 

“bir ulusal çıkar meselesi” olduğunu düşünüyor. Diğer taraftan, Almanya Başbakanı 

Angela Merkel’e göre “Almanya, bölgedeki durumun kendi güvenliğinin bir parçasını 

oluşturduğu kanaatinde.” 

Dünyanın geri kalanı için apaçık ortada olan (Birleşmiş Milletler Özel Temsilcisi’nin 

Sahra kıyısına ilişkin kendi ifadesiyle, “Afrika’nın merkezinde serbest bir terörist bölge 

oluşumuna” engel olmanın Avrupalılar, Amerikalılar ve Afrikalıların çıkarları açısından 

gerekli olduğu), Fransa için değil. Daha doğrusu, sunmak istediği şekilde değil, çünkü her 

şey bir iletişim meselesinden ibaret. 

Fransa, eski bir sömürge gücü olduğu için kendisinin çıkarcılığından kuşku duyulacağının 

bilincinde. Çoğu gözlemci, başta Cezayir basını olmak üzere müdahaleyi Fransa- 

Afrikasına dönüş olarak hemence kınadılar. Zira onlara göre bu müdahale, Nijer’de bulunan 

uranyum yataklarına ilişkin Fransa’nın çıkarlarını korumak üzere atılmış bir adımdı. 

Élysée’de iletişim, bu tür suçlamaları önlemek üzere tasarlanmıştır. 

Jean-Baptiste Jeangène Vilmer 

Fakat bu konuyu açıklamaya yeterli gelmez, zira bu önlem yalnızca eski sömürgelere 

istinaden alınmıyor. Bunun yanı sıra, Amerikalılar ve İngilizler Libya’da (bizim de 

paylaştığımız güvenlik riski, terörizm ve göç baskısı gibi konulara dair) ulusal çıkar 

gerekçelerini hiçbir şekilde örtbas etmezlerken; Fransızlar, alışılagelmiş tarzdaki insan 

hakları savunuculukları dolayısıyla oraya yalnızca “Libyalıları kurtarmak” için gitmiş 

gibi davranıyorlardı. 

Bu eğilim, öncülük edilen müdahalenin, yalnızca başkalarını korumaya yönelik değil; 

65 

< 

> 2013 ŞUBAT


66 

aynı zamanda ve özellikle kendi imajımızı korumaya yönelik olduğunu gösteriyor. Fransa, 

kimliğini bu aşırı büyümüş mevzuatıyla ve kendisini “insan hakları vatanı” olarak ilan 

etmekle inşa etti (bu konuda İngiltere ve ABD’den ileri olmadığı halde). 

Bu masalı devam ettirmek için, müdahaleye daima ve yalnızca korumak amacıyla 

başvurulduğuna ve bunun hiçbir zaman çıkarlarına yönelik olmadığına ikna etmekte 

ısrarlı. 

Bu nakaratı tekrarlamak, durmadan alevlenen şüpheyi hiçbir şekilde bastıramaz. Mali 

meselesinde, yine de örtbas edilecek pek bir şey yok. Dolaylı ekonomik çıkarlar (komşu 

ülkelerdeki stratejik kaynaklar) ve hepsinden önemlisi güvenlik gerekçeleri (bölgedeki 

vatandaşlarımızı korumak ve AQMI’yi sindirmek). 

Libya ve Mali’ye askeri müdahalede bulunan Fransa ve müttefiklerinin bu müdahalelerden 

çıkar sağladıklarını açıkça dile getirmek daha uygun olacaktır. Bu çıkarlar, haklı 

bir sebebin (bir taraftan halen devam eden ve ihtimal dahilindeki katliamlar, diğer taraftan 

“serbest terörist bölge” oluşması riski) ve bölgeyi ıslah etmek için makul bir fırsatın 

varlığını boşa çıkarmamakla kalmaz, aynı zamanda harekete geçmeye de teşvik ederler. 

Müdahaleci devlet çıkarını düşünmeden etmez, edemez ve hatta etmemelidir. Devletin 

varlık sebebi vatandaşlarının çıkarlarını savunmaktır ve saltık özgecilik ciddi bir kusurdur. 

Mali’de sonuç almanın ve askerlerimizi, kendilerini hayatlarını riske atmak üzere 

Mali’ye gönderen “diğerkâm” bir devleti korumaya, motive etmenin herhangi bir çıkara 

tekabül edip etmediği sorulabilir. Çıkar bir motordur ve ilan edilmiş bir amaç iptal edilmez. 

Başka bir deyişle bunlar birbiriyle çelişmez ve bir sorunsal teşkil etmezler. 

Sonuç olarak, Cumhurbaşkanı, açık gerçeği kabul etmeli. Mali’ye müdahale etmek, 

Avrupalı müttefiklerimizin, kuzey Amerikalı ve Afrikalıların çıkarına olduğu gibi 

Fransa’nın da çıkarınadır. Bu, onların operasyona daha fazla yatırım yapmaları için 

ikna edilecek olmaları gerçeğini örtmez. Nitekim bu operasyonun, ne anlama geldiği 

belli olmayan yeni-sömürgecilikle ilgili değil, uluslararası sorumlulukla ilgili olduğuna 

başkalarının ikna edileceğini hissettiren onların, şimdilik, yokluğudur. 





Mali Operasyonuna Hukuki Kılıf Aranıyor 

Fransa’nın Mali operasyonu ikinci haftasını geride bıraktı. Cumhurbaşkanı Hollande 

konuya ilişkin açıklamalarını sürdürürken başta Avrupa Birliği olmak üzere Amerika’nın 

aktif desteğini bekliyor. Elysee Sarayı kapalı kapılar ardında verilen sözlerin tutulmasını 

bekliyor. Bugüne kadar İngiltere, Belçika ve Danımarka’nın dışında destek sağlayan 

herhangi bir ülke çıkmadı (Amerika dolaylı destek sağlamakta). Almanya ekonomik 

desteğinin dışında askeri desteğe sıcak bakmıyor. Ancak son günlerde cumhurbaşkanı 

başta olmak üzere siyaset cephesinde Fransa’nın askeri destek noktasında yalnız 

bırakılmaması gerektiği yönünde sesler yükseliyor. Ne var ki Angela Merkel sonucu belli 

olmayan bir operasyona destek vererek seçim yılını riske atmak istemiyor. 

Avrupa devletlerinde görülen isteksizlik Fransa’nın tek taraflı aldığı müdahale kararıyla 

izah edilemez. Müdahale uluslararası hukukun verdiği “hakka” dayandırılsa da Fransa’nın 

öncülük etmesi birlik üyelerinde gizli niyetleri olabileceği düşüncesini pekiştiriyor. Fransa 

askerden çok maddi yardımda bulunmalarını bekliyor. Bunun için de Etiyopya’da 29 

Ocak günü organize edilecek Mali konferansına büyük umutlar bağlıyor. Ancak bugüne 

kadar bu tür bağış/yardım toplantılarının hedefine ulaştığını söylemek zor. Bu konuda 

Afganistan örnek gösterilebilir. 

Fransa bir yanda kamuoyunun yoğun isteği üzerine Afganistan’dan askerlerini çekerken, 

diğer yanda Mali’ye 2200 asker göndermesi çelişkili bir görüntü sunuyor. Cumhurbaşkanı 

Hollande yeni yıl konuşmasında önceliğinin iş, gençlik ve geleceğe yönelik yatırımlar 

olduğunu ifade ederken Mali’ye tek taraflı aldığı bir kararla müdahale etmesi çelişkiyi 

artırıyor. Ancak Fransız kamuoyu ve parlamentosunun tam desteğini alması Fransa’da 

müdahaleye itiraz eden aydın görüşü gölgede bırakıyor. Tek vücut olan Fransa tek sesle 

konuşmaya büyük özen gösteriyor. Amerikanvari bir çalışmayla enformasyon ve bilgi 

akışı sağlanıyor. Müdahalenin “savaş” sözcüğüyle ifade edilmesi başlı başına yanıltıcı bir 

durum oluşturuyor hafızalarda. Savaştan söz edilebilmesi için karşı cephede yer alanların 

devletlerin taşıdığı özellikleri taşıması gerekirdi; ancak Mali’de böylesi bir durumdan söz 

etmek mümkün değil. 

Waltz’dan bu yana neorealist okulun uluslararası aksiyonun merkezine “güvenlik” 

nosyonunu yerleştirdiği biliniyor. Ülkeler güvenliklerinin tehdit altında olduğunu 

düşündüklerinde müdahalenin meşru bir hak olduğunu iddia ederler. Son yıllarda 

yaşadığımız küçüklü büyüklü müdahalelerin önemli bir çoğunluğu bu görüşün ışığında 

gerçekleşti. Tabii bu müdahalleyi haklılaştırmaz. Fransa tek taraflı olarak 11 Ocak günü 

başlattığı müdahalenin ilk günlerinde müdahaleyi Güvenlik Kurulu’nun 2085 nolu 

kararına dayandırmıştı. İlerleyen günlerde Güvenlik Kurulu kararına yapılan vurgu azaldı 

ve güvenlik gerekçesine dayandırıldı. Bunun içinde Mali devlet başkanının gönderdiği 

Sinan Özdemir 

67 

< 

> 2013 ŞUBAT


68 

mektup dayanak gösterildi. Londra, Mali operasyonuna katılmak için Fransa’ya gönderilen 

mektubun bir benzerinin gönderilmesini talep etti ve ancak sonra operasyona katılma 

kararı aldı. 

Ne var ki Hollande selefinden farklı olarak kendi döneminde Güvenlik Kurulu kararı 

olmaksızın herhangi bir uluslararası operasyona katılamayacağı sözünü bu müdahaleyle 

çiğnemiş oldu. Şimdi operasyona daha güçlü bir kılıf aranıyor. Hafta içinde Fransa yeni 

kararların alınabilmesi için Güvenlik Kurulu’nun toplanmasını istedi. Fransa bölgeye sevk 

edilecek Afrika askeri gücüne lojistik ve maddi destek sağlanmasını talep ediyor. Genel 

Sekreter Ban Ki-moon Fransa’nın oynadığı role itirazı olmamakla birlikte Birleşmiş Milletlerin 

barışı koruma misyonu çerçevesinde hareket etmesi gerektiğini düşünüyor. BM 

desteğinin lojistik destekle sınırlandırılmasını istiyor. 

Ancak kurul üyelerinin önemli bir bölümü konuya genel sekreterden farklı bakıyorlar. 

Fransa’nın oynamaya çalıştığı role şüpheyle yaklaşıyorlar. Fransa’nın 2085 nolu karara 

ve BM Şartı’nın 51. maddesine (meşru müdafaa halinde kuvvet kullanımı) göndermede 

bulunmasına anlam veremiyorlar. Birleşmiş Milletler’in barışı kurmaya yönelik 

adımlar atması gerektiğini ve Fransa’nın bölgede başlattığı savaşın desteklenmesini 

Birleşmiş Milletler’in genel prensipleriyle çeliştiğini düşünüyorlar. Ayrıca, Mali ordusunun 

“insanlık suçu” işlediği yönünde gelen haberler ek kararların kabul edilmesini zora 

sokabilir. 

Fransa, Mali’de, genel olarak Sahel bölgesinde, yaşananların Avrupa’yı tehdit ettiği tezinin 

dışında müdahalenin “Fransa’nın menfaatlerini” korumaya yönelik olduğunu da ifade 

ediyor. Kastedilen menfaatler dolaylı menfaatler. Komşu devletlerdeki “kazanımların” 

Mali üzerinden güvence altına alınması hedefleniyor. Müdahalenin hedefine ulaşmaması 

durumunda Amerika’nın Afganistan müdahalesi sonrasında Güney Asya’da görülen kaosa 

benzer bir kaosun Mali ve çevresinde de yaşanacağını, Cezayir’in güney bölümünde 

görülen otorite boşluğunun Mali kriziyle biraz daha derinleşeceği ve Mali’de barınan 

yapıların tekrar Cezayir’e ve Libya’ya döneceğini düşünmek mümkün. 

Fransa Güvenlik Kurulu’nun 2085 nolu kararının yürürlülüğe konulmasını beklemeksizin 

tek taraflı aldığı müdahale kararının Batı Afrika ve Afrika Birliği devletlerini de 

zora soktu. Hazırlıksız yakalanan ülkeler, 2085 nolu kararın ışığında, kuzey Mali’de 

konuşlanacak askerler için lojistik desteğin yanı sıra maddi olarak da desteklenmesini 

bekliyorlar. Bunun için de en kısa zamanda 340 milyon avroya ihtiyaç duyuluyor. 

Sahel’de görülen otorite boşluğunu bertaraf etmek isteyen Batılı devletlerin bu güne kadar 

bölgenin kendi kaderine ele alması yönünde somut hiçbir adım atmadıkları biliniyor. 

Fransa’nın tek taraflı olarak başlattığı müdahallenin hukuki zeminden yoksun olması ve 

bu yönde bir arayışın içinde olması bir yana, bölge ülkelerinin askeri hedeflerle yetinmesi, 

Libya örneğinde olduğu gibi, Batı Afrika’da istikrarsızlığı daha da artıracaktır. 

Kaynak: Dünya Bülteni, 28 Ocak 2013



Mali dersleri: 

Tabansız Direniş Kime Yarıyor? 

Mali de yaşanan olaylar, Afrika için yeni bir direniş olgusunu açığa çıkarttı. Selefi 

kökenli İslam anlayışının ortaya çıkardığı dinamizm. Oysa Afrika’nın sömürgecilik tarihine 

bakıldığında yabancılara karşı ilk defa direnmiyor. Afrika tarihini sömürgecilikle 

başlatan Avrupa eksenli tarih okumasının yerel direnişler olduğunda hatırladığı yerli kültürler 

ve özellikle İslam aynı zamanda direnişin de kaynağı. Afrika kimliği tek başına 

açıklayıcı olmasa da, batılılarla girilen ilişkideki ortak payda bu kıtanın farklılıklarını, 

yerel zenginliğini düzleştiriyor. 

Sömürgecilikten çok önce İslam’ın Afrika’ya girmesi, kök salması burada İslam medeniyetinin 

kendine özgü bir rengini yaşatması söz konusu. Akdeniz’le aşağı yukarı ekvator 

çizgisi arasındaki Afrika’da İslam’ın yeşerttiği Müslüman unsurların oluşturduğu ekonomik 

ve siyasi birilim dünya tarihinin hiç de periferiye atılacak türden değil Ortaçağa 

Mağrip ile Mali arasındaki altın yolu, dünya ekonomisinde merkezi bir rolü vardı. Sömürgeciler 

gelinceye kadar yine batı Afrika da kurulan Müslüman imparatorluklar, İslam 

medeniyetinin Afrikalı zenginliğini sürdürdüler. 

Afrika İslam’ının en bariz özelliklerinden biri sufi geleneğin 

çok güçlü olmasıdır. Gerek İslam’ın yayılmasında gerekse 

sömürgecilere karşı direnişte, bu yapı müthiş bir dinamizm 

sağlamıştır. Sömürgeciliğe karşı verilen mücadelede sufilerin 

etkinliği direnişin geniş kitlelerce benimsenmesini sağladı. 

Sudan’dan Sokoto hilafetine, Osman’dan Fodyo hareketinden 

Emir Abdülkadir’e, Ömer Muhtar’a kadar tarikat liderleri ya da 

tarikatlarla barışık direniş hareketleri antiemperyalist direnişin 

liderliğini yaptılar. 

Sömürgecilik sonrası dönemde bağımsızlıkları verilen yeni 

ulus devletler, hem bölgenin yerel sosyolojisini, hem de kültürel 

kodlarını darmadağınık ettiler. Beyazlar adına beyazların 

çıkarlarını temsil eden siyasal kadrolar kadar sömürge aydınları batının çıkar ilişkilerinin 

devamını sağladılar. Bu süreçte yolsuzluğa batmış, adaletsiz dikta yönetimleri birer yerli 

azınlık olarak beyaz efendilerin desteği olmaksızın iktidarlarını sürdürmeleri mümkün 

değildi. Bu süreçte tüm geleneksel kurumlar hayatın dışına itilerek etkisizleştirildiği gibi 

gelenek ve kültürleri aşağılayan yeni nesil yetiştirilmeye çalışıldı. 

Ülkelerin yer altı yerüstü kaynakları batılı şirketlere yok pahasına pazarlanırken insan 

Akif Emre 

Bu süreçte yolsuzluğa 

batmış, adaletsiz dikta 

yönetimleri birer yerli 

azınlık olarak beyaz efen- 

dilerin desteği olmaksızın 

iktidarlarını sürdürmeleri 

mümkün değildi. 

69 

< 

> 2013 ŞUBAT


70 

malzemesi de şanslı olanları İngiltere ya da Fransa da ucuz iş gücü olarak değerlendirildi. 

Geride kalan milyonlar ise bu fakirlik ve adaletsiz gelir dağılımının açığa mahkûm ettiği 

yığınlar olarak kaderlerine terk edildi. 

Yeni süreçte post kolonyal yapının tekrardan şekillenmesinin arifesinde olduğumuzun 

işaretleri veriliyor. Mali örneğinde olduğu gibi sömürgeciliğin bıraktığı miras olarak 

bir yanda Tuaregler gibi etnik yapılar yeniden hareketlendirilirken diğer tarafta Afrika 

geleneğine son derece yabancı sömürgeciliğe karşı direniş adına yeni bir selefi kökenli 

akımın abartılarak gündeme getirildiği görülüyor. 

Ne oldu da selefi akım bir anda direnişin sembolü haline geldi ya da getirildi. Tarihsel ve 

kültürel gelenekten mahrum Afrika için nevzuhur bu akımın siyasal bir direnişin başını 

çekiyor olmasının nedenleri, beslendiği dış kaynaklar bir yana bu akımın İslamcılık, 

İslami direniş adına öne çıkartılmasının, hatta abartılmasının 

sömürgeciliğin yen keşif propaganda kolu işlevini gündeme 

getiriyor. 

Bidatlerle savaş açmak 

adına tarihi birikimi yerle 

bir ettikten sonra moder- 

nizmi sorgusuz şekilde 

putlaştıran her türlü 

incelik ve güzellik duy- 

gusundan mahrum kaba 

bir şekilcilik… 

Prüten bir din anlayışıyla İslam’ın tüm medeniyet birikimini 

yerle bir eden, kurucu bir tez olmaktan çok reaksiyoner 

tahripkârlık sergileyen tam da bu yönüyle modern olan bu 

akımın devlet kurmuş şeklinin İslam adına ne inşa ettiğini 

ibretle görüyoruz? Bidatlerle savaş açmak adına tarihi birikimi 

yerle bir ettikten sonra modernizmi sorgusuz şekilde 

putlaştıran her türlü incelik ve güzellik duygusundan mahrum 

kaba bir şekilcilik… 

11 Eylül’den beri İslami direniş adına öne çıkan ve çıkartılan 

bu akımın örgütlü ideolojik temsilcilerinin gerçekte mevcut 

olup olmadıkları bile belli değil. Ancak Batının, yeniden dizayn etmeye çalıştığı küresel 

kolonyalizme, toplumsal tabanı ve de meşruiyeti olmayan püriten bir hareketin İslamcılık 

adına İslam dünyasının batı karşıtı tepkilerini temsil makamına oturtulması şaşılacak bir 

durum değil. Fransa’nın bir kaç bin askerle silip süpürmeye başladığı ve sömürgeciliğin 

keşif kolu işlevi gördüğü daha iyi anlaşılan Mali’deki operasyon bu açıdan okunmalıdır. 

Diğer tarafta sömürgecilerin gölgesinde kokuşmuş kurumlara eklemlenmiş geleneksel 

yapıların boşalttığı muhalif duruşun tabanı olamayan ve medeniyet taşıyıcı eski sömürgecilerin 

yeni işgallerini meşrulaştıran hareketlerin sırtına yüklenmesi de çok manidar. 

Kaynak: Yeni Şafak, 29 Ocak 2013



Malililer, Ülkelerinin Akıbetine İnandılar 

Fransız müdahalesi, dokuz aylığına, Batı Afrika Tevhid ve Cihad Hareketi (MUJAO), 

İslami Mağrip El-Kaide’si (AQMI) ve Ensaruddin (Malili İslamcı hareket) tarafından 

işgal edilen Mali’nin kuzey bölgelerindeki belirsizliğe son vermek üzere yetkilendirildi. 

Bu müdahale, çoğu Malili tarafından sevinçle karşılandı. Halkın belli bir kesimi, müdahalenin 

insani niteliği ve güvenlikçi karakteri yanında uzun yıllardan beri sahip oldukları 

sorulara da yanıt vereceğine inanıyor. 

Ardışık isyanlar 

Ülkenin kuzeyindeki durum, aklı başında çözümler üretebilecek otoritelerden yoksun 

olduğu için –yaklaşık yirmi yıldan beri birbirini izleyen isyanlar nedeniyle– Malilileri 

endişeye sevk ediyor. Başkent Bamako’ya yaklaşık 600 km’lik mesafede bulunan Konna, 

Bozoların (Bozolar genellikle balıkçılıkla uğraşırlar – Nijer nehri kıyısı) yaşadığı sakin 

bir yerleşim yeri. 

Her şeyden önce bu şehir, Mali krizinin sembolü. Düzenli orduya sahip bir devlet tasarlamak 

isteyen halk tarafından desteklenen 22 Mart 2012 hükümet darbesinden sonra 

gerçekleşen ilk çatışmanın mekanı. 

Bu şehrin çabucak kaybedilmesi Mali ordusunun zaaflarına ve Mali Devleti’nin er geç sonuna 

ilişkin ilk kanıtları ortaya koymuştu. Bamako’da yaşayanların büyük bir çoğunluğu, 

Mali’de bir savaş olduğunun ilk defa gerçekten farkına vardı. 

Bamako’ya doğru ilerleyiş, endişelerin iyice yoğunlaştığı bir bölgeden geçiyor. Mopti’den 

geçerek, Dogon, Bobo ve Bambara kasabalarına. Segu’dan geçerek Bambara, Miniaka ve 

diğer bazı Bobo kasabalarına gidiyor. 

Hükümet darbesi Bamako’da kaosu provoke etti 

Boubacar S. Traoré 

Bu iki bölge, Mali nüfusunun yaklaşık yüzde onunu oluşturan Hıristiyan, Animist ve 

herhangi bir dine mensup olmayanların büyük bir bölümünü barındırma özelliğine sahip. 

Bu insanların İslamcılar tarafından katledilme olasılığı çok yüksek. 

Hükümet darbesi Bamako’da kaosu provoke etti. Ordunun intizamsızlığı sosyal gerilimlere 

yol açtı ve Mali uluslararası toplum için temel endişe kaynağına dönüştü. Çünkü 

71 

< 

> 2013 ŞUBAT


72 

bölgede, “Somalileşme” ya da “Afganistanlaşma” riski vardı. 

Askeri ve siyasi rekabetler aylarca ülke otoritelerine, İslamcıların takviye edildiği ve 

BM’ye göre 500.000 mülteci ve evsizden oluşan bir sorununun bulunduğu kuzeye, bir 

askeri müdahalenin koşullarını müzakere etme konusunda engel teşkil etti. 

Genel bir kafa karışıklığı olan güneyde, farklı nitelikte gösteriler düzenleniyordu. Güneyde 

bir iç savaş ihtimali görmezden gelinemezdi. 

Bamako’daki siyasi organizasyonlar, İslamcılar Konna’ya saldırı düzenlerken, Devlet 

Başkanı’nın ülkeyi terk etmesini talep etmek ve yabancı müdahalesini reddetmek 

amacıyla gösteri düzenliyordu. 

Konna’nın kaybedilmesi başkanın çevresindeki kutsal birliği geri getirmeye yetmeyecekti. 

Birçok Malili, Mali’nin sonunun geldiğine inanmıştı. Korku, özgürlüklerini ve onurlarını 

yitirme bunun gerçekliğinin kanıtıydılar. Otoritelerin doğrudan doğruya Fransa’dan – 

Birleşmiş Milletlerin Mali’ye müdahaleye imkan tanıyan 2085 sayılı çözümüne dayalı 

olarak– yardım talebine başvurmaktan başka seçeneği yoktu. 

Teröristlerin ilerleyişini engellemek 

François Hollande’ın olumlu yanıtından evvelki kararsızlığı uzun sürdü. Çoğu Malili 

Fransa’nın birkaç hafta içinde ülkelerinde olacağına inanıyordu. Bu müdahale üç aşamayı 

ortaya çıkarmıştır: Teröristlerin ilerleyişini engellemek, Afrika güçlerini hazırlamak– 

eğitmek ve sonrasını kendilerine devretmek. 

Öncelikle meşru bir başkan seçmek, sonra ülkede huzur ve barış ortamını sağlama çabasını 

sürdürmek ve son olarak yeni başkanın egemenliğinin güvenceye alınmasını sağlamak 

gerekir. Fransız müdahalesi, bundan böyle geçmişin hatalarından kaçınarak –ordunun 

zayıflığının ve devletin teşkilatsızlığının kaynakları olan kötü yönetim ve yozlaşma– demokratik 

bir devleti yeniden inşa edeceklerine inanan Malililere bir kez daha umut verdi. 


Dünya Bülteni İçin Tercüme Eden: Muhsin Korkut



Mali’de Gördüklerim: ‘Merci Hollande’ 

Fransa’nın Mali’de başlattığı askeri harekat tüm hızıyla devam ederken Fransa ülkenin 

kuzeyindeki üç önemli şehrin kontrolünü sağladı. Fransa Cumhurbaşkanı Hollande hafta 

sonu Timbuktu’yu ziyaret ederek operasyondaki Fransız askerlerine moral verdi. Bölge 

istikrar kazanana kadar kalacaklarını belirten Hollande operasyonun başarıya ulaştığını 

da ilan etti. Hollande için düzenlenen karşılama töreni Erdoğan’ın Nijer ziyaretinden 

farksızdı. Coşkulu bir halk ve “Merci Papa Hollande” şarkıları... Mali halkı Fransız 

askerlerini silah zoruyla kovan dedelerine ihanet mi ediyordu? 

Bir tarafta bu gelişme yaşanırken diğer tarafta Moritanya sınırına göç eden kafileler vardı. 

Araplara ve Tuareg ırkına karşı soykırım yapıldığını iddia eden göçmenler pılı pırtıyı 

toplayıp soluğu Mberra mülteci kampında alıyordu. Bu sözden ziyade bölge gerçeğini 

gösteren bir trajediydi. Fransa operasyonu eğer istikrar getirdiyse Nijer, Burkina Faso 

ve Moritanya’ya sığınan yüz binlerce mültecinin koşa koşa evlerine geri dönmeleri gerekirdi. 

Ancak tam tersi oldu daha fazla insan göç yollarına koyuldu. 

Peki halkın yarısı sevinirken diğer yarısı neden kaçıyor? Bu soruya 

cevap vermek o kolay değil ancak görünen o ki Afrika kökenli halk 

sevinen taraf; ten rengi daha açık olan Tuareg ve Arap kökenli halk 

ise ağlayan taraf. Bu manzarada elbette Fransa’nın medya üzerinden 

yürüttüğü özgürlük propagandası da önemli rol oynuyor. Ha 

bir de Afrikalıların dışarıdan gelen misafire duyduğu merak ve 

misafirperverliği de eklemek gerek... 

Mali halkının hatırı sayılır bir kısmı hala Fransa’nın kendileri için 

geldiğini sanıyor. Fransa’nın uzun zamandır yürüttüğü medya 

kampanyasının etkisinde kalan bu kesim “yeter ki bizi el-kaide’den 

kurtarsın... Fransa ülkedeki uranyumu, petrolü, altını alacaksa da 

alsın zaten çıkartacak durumda değiliz” diyorlar. İslami hassasiyetleri 

ağır basan kesim ise “zaruret halidir her şey caiz” diyerek kendilerini 

teskin ediyor. Mali resmi söylemini benimseyen dini liderler 

halkı rahatlatmak da önemli rol oynuyor. Mali’nin güneyinde tam 

bir teslimiyet havası hakim... Başkent Bamako’da yabancıların özellikle 

de Fransızların yaşadığı zengin semtler Fransız bayraklarıyla 

süslü. Bu semtleri Fransa’nın bir semti sanabilirsiniz kolaylıkla. Ancak 

bu hava kırsal kesimlerde kayboluyor. Sıradan halkın neler olup 

Serhat Orakçı 

Mali halkının hatırı sayılır 

bir kısmı hala Fransa’nın 

kendileri için geldiğini 

sanıyor. Fransa’nın uzun 

zamandır yürüttüğü 

medya kampanyasının 

etkisinde kalan bu kesim 

“yeter ki bizi el-kaide’den 

kurtarsın... Fransa ülke- 

deki uranyumu, petrolü, 

altını alacaksa da alsın 

zaten çıkartacak durum- 

da değiliz” diyorlar. 

73 

< 

> 2013 ŞUBAT


74 

bittiğinden pek haberi yok... 

Fransa’nın kontrolü sağladığı şehirlere giren Mali ordusu kontrolden çıkmış durumda. 

İnsan hakları izleme örgütleri günlerdir konuya dikkat çekiyorlar. İslamcı gruplara 

destek verdiği gerekçesiyle tutuklanan ve yargısız infaz yapılan onlarca insan var. İnfaz 

kuyularının resimleri çoktan medyada yer aldı. Kıyafetleri ve sakalları ile İslamcılara 

benzemek dezavantaj oluşturuyor. İnsanlar sakallarını kısaltmak, kıyafet şekillerini 

değiştirmek zorunda hissediyorlar. 

Mali’de başlayan askeri sürecin paralelinde yeni bir siyasi süreç de gündeme artık. Kuzey 

Mali’deki Gao, Timbuktu ve Kidal’ın kontrolünü ele alan Fransa MNLA (Azavad Ulusal 

Kurtuluş Hareketi) ile Mali Geçici Hükümetinin masaya oturup anlaşmasını arzuladığını 

belirtti. Ancak bu talep Mali’nin güney kesimlerinde tam bir soğuk duş etkisi yaptı. 

MNLA’nın İslamcılar ile işbirliği yaptığını ve dahası ülkeyi bölmek gibi bir gündemleri 

olduğunu belirten Güneyli kesim İslamcı gruplar ile yapılan mücadelenin MNLA’yı 

kapsamasını ve örgütün de tasfiye edilmesini istiyor. Güneyli kesime göre MNLA diğer 

İslamcı gruplardan daha tehlikeli... Fransa ise kendine has manevralarla siyasi arenayı 

şekillendirmeye devam ediyor. 

İslamcı grupların Ceza- 

yir veya Nijer sınırından 

içeri sızması halinde 

ise Amerika’da askeri 

operasyona fiilen dahil 

olabilecek. Bu grupların 

gerilla taktiğine döndüğü 

ve bundan sonra hedef 

gözeterek saldıralar yap- 

ması bekleniyor. 

Geçtiğimiz günlerde Mali’nin günlük gazetelerindeki manşetler 

Hollande ve Fransa’nın niyetlerini sorgular mahiyetteydi. Belki 

ilk kez medya Fransa’nın niyetini bu kadar açıktan sorguluyordu. 

Akıllara gelen soru MNLA öncülüğünde özerk-federal veya 

bağımsız bir Tuareg devleti mi kurulacak? Mali’deki günlük gazetelerin 

internet sayfaları olmadığı için içerdeki sesleri duymak kolay 

değil. Ancak bölgeye gittiğinizde bu sesi duyabiliyorsunuz. 

Fransa’nın baskısı altındaki Mali Geçici Hükümeti bu görüşmeye 

sıcak baktığını duyurdu ancak MNLA’nın şartı infazlarıyla gündeme 

gelen Mali ordusunun bölgeye girmemesi. Bu şart kısmen 

Kidal’da kabul edildi. Şehrin kontrolü Çad askeri birliklerine 

bırakıldı ve Mali ordusu şehre giremedi. Mali Geçici Hükümeti 

de İslamcı grupların görüşmelerde yer alamayacağını duyurdu. 

İsimleri sık sık gündeme gelen diğer İslamcı gruplar ise göğüs 

göğse çarpışmak yerine ülkenin kuzey bölgelerindeki daha küçük 

kasabalara çekildiler. Bu bölge şimdilik Fransa’nın hava bombardımanına maruz kalıyor. 

Ancak bu durum Cezayir ve Nijer’i yakından ilgilendiriyor. İslamcı grupların Cezayir 

veya Nijer sınırından içeri sızması halinde ise Amerika’da askeri operasyona fiilen dahil 

olabilecek. Bu grupların gerilla taktiğine döndüğü ve bundan sonra hedef gözeterek 

saldıralar yapması bekleniyor.

Fransa tek kurşun atmadan üç şehrin kontrolünü ele geçirdi. Şehirleri kontrol eden gruplar 

taktiksel olarak çekilerek meydanı Fransa ve Mali askerlerine bıraktılar. Şuan ki 

tabloya dikkatle bakıldığında aslında İslamcı grupların sadece yer değiştirdiği mevcut 

güçlerini halen korudukları görülecektir. Fransa-Mali ortak operasyonunda İslamcı gruplar 

2 neferini kaybederken sivil kayıpları ise çok daha fazla oldu. 

Fransa bölgeyi ele geçirmekte zorlanmadı ancak elinde tutmakta zorlanacağa benziyor. 

Zira Mali ordusuna ve Afrikalı askerlere güvenmeyen Fransa’nın asıl niyeti Birleşmiş 

Milletleri bölgeye çekmek. Bu yöndeki çağrıya BM’de sıcak bakıyor. Pakistan, Türkiye 

vs. gibi ülkelerden oluşan bir barış gücü yakın zamanda bölgeye nakledilirse şaşırmamak 

gerekir. Ne de olsa Mali’de çatışan taraflar Müslüman... 

Kaynak: Dünya Bülteni, 5 Şubat 2013 



75 

< 

> 2013 ŞUBAT


Fotoğraf: Serhat Orakçı 

76



Paris’in Afrika’ya ilişkin yeni söylemi 

Fransa, daha fazla örtbas etmeden, Mali’deki askeri müdahalesini üstleniyor. François 

Hollande, buna, Timbuktu ve Bamako’da, 2 Şubat Cumartesi, küstahlık yapmadan ve 

ne de sömürge-sorası-komplekse kapılmadan işaret etti. Fransa’nın Mali’de ne kadar 

kalması gerektiği yönündeki niyetini yineledi. 

Paris, uzun süre, eski sömürgesinde ilk sırada ortaya çıkmaktan kaçınmanın yollarını 

aradı. İslami Mağrip’teki El Kaide (AQMI) tarafından kaçırılarak Mali’nin kuzeyinde 

aylarca rehin tutulan Fransız vatandaşlarının akıbetibu karardan bağımsız değildi. 

Oysa kulislerde, Paris bayraktarlık konumundaydı. Diplomatları, herhangi biraskeri müdahalenin 

meşruiyetini teminat altına alacak BM Güvenlik Konseyi çözümlerini yazmak 

için kalemlerine sarılıyorlardı.Uzmanları, bir seneden beri ülkenin üçte ikisini kontrol 

altında tutan narko-islamcı grupların nüfuzu altındaki Mali’yi özgürleştirmeye adanmış 

bir bölgesel müdahale gücünü ayağa kaldırmak için,batı Afrikalı yetkililerleomuz omuza 

çalışıyorlardı. 

Çünkü Mali meselesi, eski sömürgecinin arka bahçesini korumasından çok öte bir 

mesele. Mali’de geliştirilen kanser –İslamcı gruplar ile uyuşturucu kaçakçıları arasındaki 

ittifak– tüm bölgeyi tehdit ediyor. Cezayir In Amenas doğalgaz 

üretim tesislerinde AQMI’ye bağlı bir grup tarafından çıkarılan 

olağanüstü rehine krizi bu tehdidin gerçekliğini temsil ediyor. Bu 

terörist grupların faaliyet alanının kendi sığınaklarını inşa ettikleri 

Gao ya da Timbuktu’ya kadar genişlediğini gösteriyor. 

Tehlikenin farkına varmak için, Fildişi Sahili, Nijerya, Senegal, 

Nijer veya Mali krizinin başlangıç anından itibaren acil bir askeri 

harekat çağrısında bulunan Çad’daki seferberliğin derecesini belirtmek 

yeter. Aslında bunlar, yerel jeopolitik hırslardan beslenen 

bölge ülkeleri. Ancak Mali, Kongo-Kinşasa değil. Toprağı, herkesin 

arzusunu besleyen zenginliklerle dolu değil. Temel mesele 

güvenlik olmakla birlikte, Moritanya’dan Cibuti’ye kadar uzanan 

gri bölgenin, Sahra kıyısının sınırsız genişlikteki çölsü alanlarının 

ötesine taşma riski dolayısıyla başka bir tehlike de içeriyor. 

Fransa en başından beri bunun farkındaydı. François Hollande 

konuşmasında, bölgesel istikrarsızlık tehlikesine işaret etmekten geri durmadı. Yalnızca 

Afrikalı bir dostunun korku altındaki rejimini savunmak amacıyla müdahalede bulun- 

Le Monde 

Çünkü Mali meselesi, 

eski sömürgecinin arka 

bahçesini korumasın- 

dan çok öte bir mesele. 

Mali’de geliştirilen kan- 

ser –İslamcı gruplar ile 

uyuşturucu kaçakçıları 

arasındaki ittifak– tüm 

bölgeyi tehdit ediyor. 

77 

< 

> 2013 ŞUBAT


78 

maya hazırlanmamış olduğunu anlaşılır hale getiren bir tarzda.Fransa Cumhurbaşkanı, 

söz konusu müdahaleninpek de gurur duyulası olmayan “Fransa Afrika’sı” dönemlerinin 

tekrarına dönüşmeyeceğini vaat etmişti.Cumartesi günü Bamako’da, daha da ileri giderek 

Fransa’nın bir bedel ödediğini ilan etti.İki dünya savaşı esnasında,Avrupa’da Fransa için 

ölen Afrikalı askerlerin yanı başında birikmiş kanın bedeli. 

Haksız da değildi. Fakat bu, söz konusu müdahalenin nasıl sonuçlandırılacağına ilişkin 

sorularla uyumsuzluğu ortadan kaldırmıyor. Paris, henüz hazır vaziyette orada bulunmayan 

Afrika güçlerinin bunun üstesinden gelmesi lazım geldiğini tasarlıyor. Durum, 

pek hoş olmayan gerçeği dile getirmeye zorluyor bizi. Mali’de bir Fransız vesayetini ne 

Afrika istiyor ne de Avrupa. Böylece kendi sorumluluklarını üstlenmiş oluyorlar. 

Kaynak: Le Monde, Başyazı, 5 Şubat 2013 




Afrika Rekabeti AB’yi Böler mi? 

Mali’de ortaya çıkan ve Avrupalı güçlerin doğrudan müdahalesiyle devam eden süreç 

aslında küresel güç rekabetinin bölgesel ölçekte yansımasından ibaret. Yabancı müdahaleye 

davetiye çıkarır biçimde kendi haline bırakılan isyancıların, Batı medyasında tahkir 

anlamında kullanılan ‘İslamcılar’ın, ülkeyi kolayca ele geçirmeleri, kimi uygulamaların 

abartılarak medyaya taşınması, yeterince dozajı yükseltilen İslamofobik duygularla 

beslenince müdahalenin gerekçesi de psikolojik ortamı da hazırlanmış oldu. 

Amerika’nın Afrika komutanlığı (Africom) adı altındaki askeri varlığı epey bir müddettir 

zaten biliniyordu. Ancak Mali’ye doğrudan Amerika değil Fransa müdahale etti. 

Üstelik sosyalist, sömürge karşıtı bir iktidar döneminde… Tıpkı Libya operasyonunda 

olduğu gibi Fransa ‘kara Afrika’nın aydınlık geleceği’ uğruna fedakarlıkta(!) öne çıkarak 

askeri müdahalede başı çekti. Amerika’nın Fransa’nın özellikle öne çıkarılmasını tercih 

ettiğini söyleyebiliriz. NATO’nun askeri kanadından uzakta kalan Fransa hem askeri 

işbirliğine dönerken, Amerika’nın müdahaleci, işgalci imajı da kurtarılmış oluyordu. 

ABD açısından, gelecek dönemde daha gevşek ittifaklarla bölge kontrol edilmiş olurken, 

askeri güç gerektiği durumlarda Afrika’nın eski sömürgecilerini öne çıkaran bir ittifak 

stratejisi benimseniyor. Tüm bu hengamede Amerika’nın asıl küresel rakibinin Çin 

olduğunu söylemeye gerek yok. 

Afrika’daki Çin rekabeti Avrupalı güçleri de devreye sokacaktır ister istemez. Amerika 

açısından Çin’i dengeleyecek tüm argümanların devreye girmesi gerekecekti. 

Bu durum Avrupalı sömürgeciler için zaten bir zorunluluktu. 

İngiliz ve Fransızların Amerika ile güç birliği yapmaları, kurumakta 

olan nehrin canlanması için stratejik bir tercihti. 

Ne var ki, Avrupalı eski sömürgecilerin Çin karşısında stratejik ittifak 

kurmaları aynı zamanda muhtemel stratejik zaaflarını da açığa çıkarıyor. 

Bugün Avrupa Birliği’nin dinamik gücü Almanya’nın sömürgecilik 

pastasından pay alamadığı ve yarışta geç kaldığı, tarihi bir gerçek. Sömürgeci 

güçlerin yeniden devreye girdiği bir ortamda Almanya’nın, 

Fransa ve İngiltere’nin gerisinde kalmaya niyeti olmadığı çok açıktır. 

Bu durum Ortadoğu için de geçerlidir. Hatta Türkiye’yi yakından ilgilendiren 

Kürt meselesinin çözümü noktasında Alman stratejisini, tercihlerini 

ve müdahalesini iyi takip etmekte yarar var. 

Afrika üzerinde 19. yüzyıldaki dengeleri hatırlatan rekabet ne zaman uç verecek? Yok- 

Akif Emre 

Hatta Türkiye’yi 

yakından ilgilendiren 

Kürt meselesinin 

çözümü noktasında 

Alman stratejisini, 

tercihlerini ve mü- 

dahalesini iyi takip 

etmekte yarar var. 

79 

< 

> 2013 ŞUBAT


80 

sa Avrupalılar stratejik kader birliği yaparak yükselen ‘İslam tehlikesi’ne karşı ekonomik 

çıkarlarını korumak için ortak hareket mi edecekler? Tarihi bölünmüşlüklerinin, 

çatışmanın bedelini iki dünya savaşı vererek ödeyen Avrupalıların AB çatısı altında ‘kutsal 

Roma’yı yeniden inşa etme projesi Afrika söz konusu olduğunda sürdürülebilecek 

mi? Üstelik Almanya eski sömürgecilerin hepsinden daha güçlü olarak tarih sahnesine 

dönüyor… 

Tüm bu soruları sormamızı meşru kılan açıklama, Alman enerji bakanı Dirk Niebel’den 

geldi. Die Welt gazetesine konuşan Bakan, Almanya’nın Afrika’daki ortaklarına ‘yardım 

edebilmek’ için Çin’le işbirliği yapılması gerektiğini söylemiş. Birçok Afrika ülkesinin, 

Çin’in ‘değerlerini’ bölgeye götürmekten çok ekonomik 

çıkarları hedeflediğini fark ettiklerini belirten Niebel, bu noktada 

Almanya’nın ‘değerleri ve tecrübeleri’ ile Afrikalılara yardım 

edebileceğini söylemiş. 

Tüm bu stratejik 

çıkar çatışmasına 

rağmen Afrika’nın 

geleceğini ipotek 

altına almaya yönelik 

planları; Afrikalıla- 

rın, Müslümanların 

tarihsel birikimleriyle, 

benlikleriyle gerçek- 

leştirecekleri soylu 

Açıkça görüldüğü gibi Çin gibi sadece ekonomik çıkar peşinde 

değil aynı zamanda değerler sistemini taşıyarak ‘kara Afrika’yı 

aydınlatma’ peşinde Almanlar. 

Geleneksel sömürgeci yaklaşım şaşırtıcı olmasa da Almanya’nın 

Fransa, diğer Avrupa ülkeleri ve ABD ile işbirliği yaparak 

Afrika’nın yeni sömürgeci paylaşımına katılmaktan çok, Çin 

ile işbirliğine göz kırpması, stratejik fay hattına işaret eder. 

Avrupa’daki rekabetlerine rağmen bir arada yaşama denklemini 

kursalar da Afrika’da kıyasıya bir mücadeleye girebileceklerinin 

göstergesi olsa gerek. 

AB ülkeleri Avrupa’da belki savaşmayacak kadar tecrübe sahibi 

oldular. Ama çıkar çatışmalarını Afrika’da yürütmeleri, burada 

karşı karşıya gelmeyecekleri anlamına gelmez. Kim bilir, 

Afrika’daki rekabet AB içindeki derin çatlağı açığa çıkaracaktır. 

eylemleri bozabilir. 

Tüm bu stratejik çıkar çatışmasına rağmen Afrika’nın geleceğini ipotek altına almaya 

yönelik planları; Afrikalıların, Müslümanların tarihsel birikimleriyle, benlikleriyle 

gerçekleştirecekleri soylu eylemleri bozabilir. 

Kaynak: Yeni Şafak, 7 Şubat 2013



Kuzeybatı Afrika: Berberiler, Tuaregler 

ve İslâm 

Aslında, daha Hz. Resul-i Ekrem’in (S.A.V) Mekke devrinde Habeşistan’a yapılan hicretlerle 

İslam Afrika kıtasına giriş yapmıştı. Hatta Hicretin sekizinci yılında Habeş Meliki 

Necâşi Hz. Peygamber’in (S.A.V) İslam’a davetini kabul ederek Müslüman olmuştu. 

Necâşi’nin türbesi halen Ethiyopia’nın Mekece şehrinde bulunmaktadır. 

Kuzeybatı Afrika; daha çok Berberiler, Araplar, Tuaregler ve Batı Sudan’ın Zenci 

topluluklarından oluşan bir nüfusla meskun’dur. İslamiyet, Hz. Ömer zamanında Amr bin 

As’ın Mısır ülkesini fethi ile birlikte Kuzey Afrika’ya giriş yapmıştı.Özellikle Emeviler 

devrinde, neredeyse tüm Kuzey Afrika fethedildiği gibi M. 711’de Endülüs, Berberi asıllı 

Tarık bin Ziyâd’ın komutasındaki İslam ordularınca fethedilir (Endülüs adı Vandalosya/Vandalların 

Ülkesi’nden gelen Arapçalaşmış bir adlandırmadır). İslâmiyet Kuzey 

Afrika’da kısa zamanda yayılır. Çöllerde ve vahalarda dağınık ve göçebe bir şekilde 

yaşayan Nubîler, Libîler, Numidler ve Berberiler Müslümanlaşır. Ayrıca bir çok Arap 

kabilesi zaman içerisinde Kuzey Afrika’ya göç ederek yayılırlar. Araplarla Berberiler 

arasında ciddi bir karışma sözkonusu olur. 

Daha önceki yazıda da belirttiğim üzere, Kuzey Afrika’da ve daha sonra Endülüs’te 

Emevilerin inkırazı akabinde bir çok irili ufaklı hanedan ortaya çıkar. Bu hanedanların hemen 

hemen tamamı -İdrisiler ve Fatımiler hariç- Berberi ve Tuareg kökenliydi. İspanya/ 

Endülüs’teki son İslam devleti olan Beni Ahmer Devleti Berberi’ydi. Murâbıtlar Devleti 

ve Sevilla/Almeria’daki hanedanlıklar ise Tuareglerce kurulmuştu. 

Yanı sıra İslam tarihinde Berberiler ve Tuaregler arasından bir çok İslâm büyüğü,alim ve 

mutasavıf yetişmiştir.Ehl-i Beyt’ten İmam Musa El-Kâzım’ın vâlidesi Berberiydi. Delâili 

Hayrât yazarı Cezûlî, Kaside-i Münferice müellifi Yusuf İbn En-Nahvi Et-Tevzerî Berberiydi, 

Muvahhidler Devletinin kurucusu ve İmam Ebu Hamid El-Gazzâlî’nin talebesi 

İbn Tumert Berberilerin Masmûde kabilesindendi,İbrahim Et-Ticani, meşhur Mukaddime 

sahibi İbn Haldun da dahil olmak üzere tümü Berberi’ydi. Şifâ-i Şerif müellifi Kadı İyâz 

Tuareg (Tuvarak) asıllıydı. Behcetu’n-Nufûs kitabının müellifi Abdullah Bin Ebi Cemre 

yine Tuareg asıllı Endülüslü bir aileye mensup idi. (Abdullah bin Ebi Cemre’nin türbesi 

Kahire-Fustât’ta,Hikem sahibi İbn Atâullah El-İskenderi’nin türbesi karşısında yer almakta 

olup halen ziyarete açıktır). Abdullah İcdâbî,Sidi Kasım bin İsa, Lisanu’l-Arab 

adlı 20 ciltlik büyük lügatın müellifi İbn Manzur El-İfrikî de Berberiydi.Abdüsselâm 

Tâcurî’nin ‘İşârât’ adlı eserinde sırf Traplusgarp, Fizan ve Bingazî civarındaki 200’ü 

Müfit Yüksel 

81 

< 

> 2013 ŞUBAT


82 

aşkın Berberî ve Tuvarak mutasavvıfın adı yer almaktadır. Allâme Ebu’l-Abbas Ahmed 

bin Ahmed bin Ömer Es-Sinhâcî’nin Kuzey Afrika’daki ‘ulemâ ve mutasavvıf tabakâtı’ 

üzerine yazdığı “Neylu’l-İbtihâc Bitatrîzi’d-Dîbâc” adlı eserinde yer alan 802 âlim ve 

mutasavvıfın yarısından çoğu Berberi ve Tuvarak asıllı’dır. 

Kuzey Afrika’da Berberiler Bingazî Derne civarından başlayarak Marakeş ve İspanyol 

sahrasına kadar tüm Kuzey Afrika boyunca öbek öbek bulunmakta, güneyde ise Fizan, 

Moritanya, Mali’ye kadar uzanan bölgelerde de Berberi toplulukları yaşamaktadır. Zaman 

içinde İspanyol ve Fransiz istila ve işgalleri sonucu Tuvarakların büyük bölümü Büyük 

Sahra’nın içlerine, güneyine doğru sürülmüşlerdir. Günümüzde Çad’tan başlayarak, Moritanya 

sahillerine kadar Güney Sahra boyunca birçok Tuvarak topluluğu bulunmaktadır. 

18. y.y. sonlarından itibaren Kuzey ve Kuzeybatı Afrika’da baş gösteren ve 20. Yüzyılın 

ikinci yarısına kadar imtidat eden Fransız işgalleri ve kolonyalizmi bölgede günümüze, 

çözülemeyen 

birçok sorun bıraktı. Fransızlar, Berberiler ve Tuvaraklarla Araplar arasında büyük bir 

uçurumun oluşması konusunda yüzyılı aşkın çaba gösterdiler. Kuzey Afrika’nın bu her iki 

otokton topluluğuna Arap-İslam karşıtlığı aşılanmaya çalışıldığı 

gibi, İslâmiyet ve Araplar, Berberi ve Tuvarak toplulukları üzerinde 

tahakküm kuran ve Arap kültürüne boyun eğdiren unsurlar 

olarak gösterildi. Dahası, Berberiler ve Tuvarakların, Finikeli 

Kartacalıların, Avrupalı-Cermen Vizigot ve Vandalların Afrika’daki 

torunları/ bakiyeleri oldukları tezi sürekli işlendi. Oysa ki, Finike 

kolonisi olan Kartaca’nın Romalılarca yıkılmasının ardından 

Kuzey Afrikalı toplulukların kurduğu güçlü bir hanedan, krallık 

görülmemişti. Uzun zaman, M. 6. Y.Y’da Justinyanus döneminde 

bile Kuzey Afrika’da Roma egemenliği sözkonusuydu. Vizigot 

ve Vandal istilalarında Avrupa’dan gelenler ise, Romalılarca 

güney bölgelere kovulmuştu. İslâmi dönemde ise daha Emeviler 

döneminde Berberiler ve Tuvaraklar ön plana çıkmıştır. 1492’de 

İspanya-Endülüs’te varlığı sona eren Beni Ahmer Devleti’ne kadar 

Kuzey Afrika ve Endülüs’te kurulan hanedan ve devletlerin 

(İdrisiler ve sonradan Mısır ve Suriye’ye egemen olan Fatımiler 

hariç) tamamına yakını Berberi ve Tuvarak İslam hanedanları’ydı. 

Eğer tarihi süreç iddia edildiği gibi farklı olsaydı, bunca Berberi 

ve Tuvarak hanedan/devletini; bunca İslam âlim ve mutasavvıfını nereden bilebilecektik. 

1492’de İspanya- 

Endülüs’te varlığı 

sona eren Beni 

Ahmer Devleti’ne 

kadar Kuzey Afrika 

ve Endülüs’te ku- 

rulan hanedan ve 

devletlerin tamamı- 

na yakını Berberi 

ve Tuvarak İslam 

hanedanları’ydı. 

Günümüzde Berberi ve Tuvaraklar arasında yükselen bir kısım seküler/İslam karşıtı 

hareketler, maalesef bu anlayışı örgütleme konusunda bir hayli gayret göstermekte. 

Fransa’da yaşayan Berberi asıllı Cezayirli yazar Hâlide Mes’udî, bu konuda başı çek-

mektedir. Yanısıra, Mali’de örgütlenmiş, Tuvaraklardan oluşan Azavad Ulusal Özgürlük 

Hareketi (MNLA), ( Ensâruddîn ve El-Kâide’ye yakın olduğu söylenen bazı katı selefî 

örgütleri gerekçe göstererek) bölgede İslam karşıtı, laik sistemi esas alan bir Tuvarak 

devletini talep etmektedirler. Halbuki, zamanında Tuvaraklar’ı Sahra’nın güneyine kadar 

sürenler İspanyol ve Fransız kolonyalizmi’ydi. Elbette, Selefî grupların da, çeşitli 

İslam topluluklarını İslam’dan soğutucu/uzaklaştırıcı, İslam’ın asla kabul edemeyeceği 

tutum ve eylemlerde bulunmaları bu sürece katkıda bulunmaktadır. Zaten, günümüzde 

İslamiyeti temsil noktasında oluşmakta olan katı selefî tekel ciddi bir sorun olarak ortada… 

Ezcümle, bir kısım kavim ve toplulukların da seküler milliyetçilik sâikiyle, İslamiyet’i 

sanık sandalyesine oturtmağa hakları yoktur. 

Kaynak: Yeni Şafak, 9 Şubat 2013 



83 

< 

> 2013 ŞUBAT


84 

> DÜBAM DOSYASI 



> 2013 ŞUBAT 


DÜBAM Yayınları 

Küresel İletişim Merkezi 

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / Beşiktaş 

Tel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22 

www.dunyabulteni.net

mali-dosyasi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?