FRANSA TEKNİK GEZİSİ - Orman Genel Müdürlüğü
FRANSA TEKNİK GEZİSİ - Orman Genel Müdürlüğü
FRANSA TEKNİK GEZİSİ - Orman Genel Müdürlüğü
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
GİRİŞ<br />
<strong>FRANSA</strong> <strong>TEKNİK</strong> <strong>GEZİSİ</strong><br />
Fransa doğa koruma sistemi ve ormancılığı üzerine, 14–19 Aralık 2009 tarihleri<br />
arasında Kaçkar Dağları Projesi kapsamında, <strong>Orman</strong> <strong>Genel</strong> <strong>Müdürlüğü</strong> merkez ve Artvin<br />
teşkilatı, TEMA, Doğa Koruma Merkezi ve ODTÜ’den toplam 11 katılımcının yer aldığı bir<br />
teknik gezi gerçekleştirilmiştir. Bu<br />
gezide iki farklı korunan alan ve Milli<br />
Parklar teşkilatı ziyaret edilmiştir.<br />
Ziyaretler sırasında alan yöneticileri,<br />
çalışanları ve Milli Parklar Dairesi<br />
yetkilileri tarafından katılımcılara<br />
teorik bilgiler ve ilgili broşürler<br />
verilmiş, alanlarda arazi incelemeleri<br />
yapılmıştır. Aşağıda yer alan raporda,<br />
Fransız korunan alan sistemi hakkında<br />
genel bilgilerin ardından, teknik gezi<br />
süresince elde edilen bilgiler ve<br />
izlenimler özetlenmeye çalışılacaktır.<br />
<strong>FRANSA</strong>’DA KORUMA ALANLARI SİSTEMİ<br />
Fransız doğa koruma sisteminde var olan koruma alanı statüleri üç temel sınıf altında<br />
toplanabilir. Bu sınıflar ve içerdikleri koruma alanı tipleri şöyle özetlenebilir:<br />
1. Özel yönetmeliklerle korunan alanlar: Milli<br />
parklar, sit alanları, doğa rezervleri, biyotop<br />
koruma alanları, orman biyolojik rezervleri ve<br />
yaban hayatı rezervleri.<br />
2. Devletin özel şahıslardan arazi satın almak<br />
yoluyla koruma altına aldığı alanlar: <strong>Genel</strong>de<br />
göl ve deniz kıyı alanlarının korunduğu kıyı<br />
koruma alanları.<br />
3. Özel sözleşmelere dayalı olarak korunan<br />
alanlar: Bölgesel doğa parkları, Natura 2000<br />
alanları, Ramsar alanları ve biyosfer rezervleri.<br />
P a r c s N a t i o n a u x d e F r a n c e<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 1<br />
Morvan
1. Bölgesel Doğa Parkları<br />
Şekil 1. Fransa’da ve Fransa’ya bağlı ülkelerde<br />
bulunan Bölgesel Doğa Parkları (yeşil) ve Milli<br />
Parklar (mor) haritası.<br />
Bölgesel doğa parkları, tarihi ve<br />
doğal değerleri ile ulusal düzeyde öneme<br />
sahip kırsal yerleşim alanları olmakla<br />
birlikte, hassas bölgeler olmalarından<br />
dolayı sürdürülebilir kalkınma projeleri<br />
ile desteklenen alanlardır. Bölgesel doğa<br />
parklarında çevrenin korunması,<br />
bayındırlık, ekonomik ve sosyal kalkınma<br />
ve halkın eğitimi ve bilgilendirilmesi<br />
alanlarında faaliyet göstermektedir.<br />
Fransa'da ülke yüzölçümünün %13'ünü<br />
kapsayan 46 bölgesel doğal park<br />
Fransa’nın tüm bölgelerini temsil eden<br />
homojen bir şekilde dağılmıştır (Şekil 1).<br />
Bölgesel doğa parkları ağı 1971 yılında kurulmuş olan Fransa Bölgesel Doğa Parkları<br />
Federasyonu tarafından temsil edilmekte ve yönlendirilmektedir. Federasyon parklarda<br />
yürütülecek olan etkinlikler için park ortakları (yerel yönetimler, ticaret odaları, meslek<br />
odaları, sendikalar, dernekler, vb.) arasında ilişkiler kurulmasını sağlayan bir kuruluştur.<br />
Bölgesel doğa parkları, ilk olarak yerel kişi ve kurumların başvuruları, ardından yerel ve<br />
merkezi kişi ve kurumların ortak çalışmasıyla bir park projesinin ortaya konulması, son olarak<br />
da tüm yerel ortakların katılımı ve halk anketi ile desteklenen bir şartnamenin hazırlanmasının<br />
ardından Ekoloji, Enerji, Sürdürülebilir Kalkınma ve Deniz Bakanlığı’nın da onayını<br />
kapsayan yaklaşık üç yıllık bir süreç sonrasında kurulurlar. Kabul edilen park stratejik<br />
planları 12 yıl boyunca geçerlidir ve bu süre sonunda yeniden bir değerlendirme süreci ile<br />
parkın devamı ya da sona erdirilmesi kararı verilir.<br />
Morvan Bölgesel Doğa Parkı (1. Durak)<br />
Teknik gezinin ilk çalışması Morvan Bölgesel Doğa<br />
Parkı’nda gerçekleştirildi. Bir gün (15.12.2009) süren bu çalışma<br />
sırasında, park yönetim binalarının bulunduğu St. Brisson’da önce<br />
park yönetiminde yer alan kişilerin sunumları dinlendi, ardından<br />
park alanında yapılan geziyle uygulamalar incelendi. Sunumlarda,<br />
alanın genel tanıtımı, alandaki ormanların işletme sistemi, alandaki<br />
eko-turizm etkinlikleri ve alanda yaşayan insanların geleneksel<br />
üretimlerinin markalaştırma çalışmaları ile nasıl teşvik edildiği<br />
üzerinde duruldu.<br />
Morvan<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 2
Morvan bölgesel parkı, diğer bölgesel doğa parkları gibi 12 yıllık bir stratejik plana<br />
sahip. Parkın amaçları arasında:<br />
1. Biyolojik çeşitliliğin ve doğal yapının aktif olarak korunması,<br />
2. Peyzajın ve su kaynaklarının korunması ve iyileştirilmesi,<br />
3. Kültürel varlıkların korunması ve değerlendirilmesi,<br />
4. Sürdürülebilir bir ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmek,<br />
5. Bölgede aktif olan her kesimi bir araya getirmek ve bölge doğarının ve kültürünün<br />
sonraki nesillere tanıtılması ve aktarılması,<br />
6. İşbirliği ve uzlaşmanın sağlandığı bir yönetim düzenine ev sahipliği yapmak.<br />
Şekil 2. Morvan Bölgesel Doğa Parkı’nın topografik haritası.<br />
Morvan BDP Tanıtım Kartı<br />
Kuruluş: 1975<br />
Alan: 299.000 hektar<br />
Rakım: 150 – 900m<br />
Korunan fauna ve flora: 247 hayvan,<br />
67 bitki türü<br />
Yerleşim/Nüfus: Park sınırları<br />
içerisinde 117 köy (50.000 kişi),<br />
çevresinde 5 il (23.000 kişi)<br />
Park Çalışanı Sayısı: 50 kişi<br />
Park Bütçesi: 3,5 milyon € / yıl<br />
Morvan bölgesel parkındaki ormanlık alanlar toplam alanın yarısını kaplamakta. Bu<br />
orman alanlarının %85’i özel şahıslara (toplam 19000 kişi), geri kalanı devlete ait. Bölge<br />
ormanlarının başlıca doğal ağaç türleri kayın ve meşe türleri. Ancak bunların yanında alana<br />
özgü olmayan Douglas göknarı gibi egzotik türler de bulunmaktadır.<br />
Bölge ormanları Paris’e olan yakınlık nedeniyle, 18. ve 19. yüzyıllarda Paris’in yoğun<br />
yakacak ihtiyacını karşılamak için tamamen baltalık olarak işletildi ve üretilen odunlar nehir<br />
yoluyla Paris’e taşındılar. Bu yoğun baskı, maden kömürünün kullanılmaya başlamasıyla 19.<br />
yüzyıl sonlarında azaldı. II. Dünya Savaşı döneminde, her türlü yapım sanayince kullanılacak<br />
kereste üretimi için, bölgede hızlı gelişebilen ibreli türlerin – özellikle ladin ve Douglas<br />
göknarı – ekimi ve dikimi yapıldı; hatta tarlalar bile bu süreçte ağaçlandırıldı. Bu süreçte çok<br />
sayıda monokültür orman alanı ortaya çıktı.<br />
Teknik gezi sırasındaki sunumlar ve konuşmalarda, Morvan bölge parkının<br />
günümüzdeki durumu hakkında aşağıdaki bilgiler verildi:<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 3<br />
Morvan
Cevennes<br />
<strong>Orman</strong>cılık<br />
- Alanın doğal türlerinin geri gelmesi ve çok yaşlı bir orman yapısına geçilmesi için<br />
uğraş veriliyor.<br />
- Ladinin baskın olduğu ya da monokültür olarak bulunduğu alanlarda böcek (Ips<br />
typographus) salgınları gerçekleşiyor. Özellikle büyük alanlara sahip (100ha ve üzeri)<br />
- Özel alanlarda işletilen monokültür ladin ormanları bu böceğin salgın halinde<br />
yayılması konusunda esas sorunlardan birini oluşturuyor.<br />
- 2001 yılında yürürlüğe giren yeni ormancılık yasası ile peyzaj değerleri ve biyolojik<br />
çeşitliliğin korunması orman amenajmanında yerini aldı. Bölge parkındaki ormanların<br />
%30’u bu yeni yaklaşımla yönetiliyor.<br />
- Morvan bölge parkında bu yeni ormancılık anlayışının uygulamaya geçirilmesi için<br />
park yönetiminden ormancılıkla ilgili uzmanlar ile Fransız orman genel müdürlüğü<br />
taşra teşkilatı uzmanları birlikte çalışıyorlar. Bu çalışmalar, üç yıl süren bir Stratejik<br />
<strong>Orman</strong> Amenajmanı Planlamasının sonunda gerçekleştiriliyor. Bu planlamanın ana<br />
bileşenlerini: orman çalışma grubu (park yönetimi ve Fransız OGM’sinden yetkililer),<br />
tematik temelli (fonksiyonel) çalışma planları ve yıllık orman amenajman toplantısı<br />
oluşturuyor.<br />
(Listenin geri kalanı raporun sonunda yer alıyor A )<br />
Turizm ve Kalkınma<br />
- Fransa’da, doğa turizmi kapsamında konaklama hizmeti veren ve yerel halk tarafından<br />
yerel kültürü yansıtan tarzda yapılan ve işletilen ev tipi konaklama yerleri ‘Gîte de<br />
France’ adıyla anılıyorlar. Gîte de France ile WWF (Dünya Yaban Hayatı Fonu) bir<br />
araya gelerek bu ‘gîte’ler içerisinden belirli kriterlere sahip olanlara artı bir ‘panda’<br />
statüsü vermişler. Bu statüye hak kazanan işletmeler bölgesel kültürü en iyi yansıtan,<br />
doğal üretimlerden faydalanan, bulundukları bölgede çevre projelerine katkı koyan,<br />
enerji verimliliği sağlamada, katı atıkları konusunda çevre dostu olan, ziyaretçilerine<br />
doğa kitapları, dürbün gibi çevrelerini tanımada ve gözlemede yardımcı olacak<br />
donanımlar sunmaktalar. Morvan bölge parkında da bu statüye sahip olan 16<br />
konaklama evi bulunuyor.<br />
- Morvan bölge parkı ormanlarında yürüyüş, atlı geziler ve bisiklet turları için toplam<br />
5000km uzunluğa varan işaretlenmiş parkurlar bulunuyor. Bu etkinliklere, turistik<br />
katılımın ötesinde, yörede yaşayan halkın da katılımını sağlamak için çaba<br />
gösteriliyor. Bölgede yer alan göl ve akarsularda ise kanoculuk ve salcılık (rafting)<br />
yapılıyor. Bugün bölge akarsularında bu tip su sporlarına yılda 40000 kişi katılıyor.<br />
Bu aktiviteler ile alanda yer alan barajların işletme planları (barajdan su salımı gibi) ve<br />
profesyonel balıkçılık zaman zaman çatışıyor. Ayrıca alanda yapılan motorkros ve<br />
dört tekerli araçların (ATV) kullanımı da çevresel bazı sorunlar yaratıyor 1 .<br />
- Parkın bir marka haline gelmesi için park bölgesinde yapılan her türlü üretim belirli<br />
kıstaslara uyduğu takdirde (örn. bölgeye özgü geleneksel üretim yöntemleri)<br />
sertifikalandırılıyor. Bu ürünler arasında: orman ürünleri, bal, et (koyun, sığır, tavuk,<br />
salyangoz vb.), at sütü, elma suyu, şarap, marangozluk ürünleri yer alıyor. Yerel<br />
kültürün ve sürdürülebilir geleneksel yaşamın günümüz piyasasında hayatta<br />
kalmasının bir aracı olarak markalaşmayı kullanıyorlar.<br />
(Listenin geri kalanı raporun sonunda yer alıyor B )<br />
1 Doğa turizminin geliştirilmeye başlandığı ilk yıllarda paydaşlar arasında sürtüşmeler sık sık yaşanıyordu. Örneğin balıkçılar<br />
kanocuları engellemek için nehirlere tel bile çekmişlerdi. Bu yüzden, bir dönem toplantılara jandarma da katılıyordu.<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 4
2. Milli Parklar<br />
Fransız milli parklarında, biyolojik çeşitlilik, peyzaj ve kültürel mirasın korunması<br />
önceliğinin yanı sıra çevreye duyarlı ekonomik faaliyetler de desteklenmektedir. Fransa’da<br />
1963 yılında kurulmaya başlanan milli parklar günümüzde 9 adettir. Bunlardan dört tanesi<br />
dağ ekosistemlerini (Alpler ve Pirene Dağları), bir tanesi Akdeniz orman ekosistemini<br />
(Cevennes) bir tanesi Akdeniz kıyı ekosistemini (Port-Cros adası) ve geri kalan 3 tanesi de<br />
tropik ekosistemleri (Fransa’ya bağlı deniz aşırı ülkelerde) temsil eden alanlardır.<br />
Milli parkların ilanı yaklaşık on yıllık bir sürecin sonunda gerçekleşir. Her milli park<br />
için bir kurulum kararnamesi hazırlanır ve onaylanır. Bu kararnamede milli parkın ana<br />
koruma bölgesi ve çevresindeki tampon bölgenin sınırları, genel koruma ilkeleri ve kuralları<br />
ile milli parka katılacak belediyeleri belirleyen şartname yer alır. Fransız milli parklar sistemi<br />
2006 yılında kurulan Fransa Milli Parklar Kurumu tarafından yönetilir. Bu kurumun asli<br />
görevi milli parkların her türlü idari, finansal, iletişimsel ve teknik yönetimini koordine<br />
etmektir. Her bir milli parkın yönetiminden ise ayrı bir birim sorumludur. Bu birimler ilgili<br />
milli parkın içerisinde konumlanırlar ve tam zamanlı çalışan 80–100 kişilik bir kadroya<br />
sahiptirler.<br />
Cevennes Milli Parkı (2. Durak)<br />
Fransa teknik gezisi kapsamında ziyaret edilen Cevennes Milli Parkı Fransa’daki milli<br />
parklar içerisinde orman alanları ve barındırdığı türler bakımından öne çıkan tek milli parkıdır<br />
(Fransa’ya bağlı denizaşırı ülkelerdeki milli parklar hariç tutulduğunda).<br />
Şekil 3. Cevennes Milli Parkı koruma alanı kalbi (yeşil) ve<br />
çevresindeki tampon bölge (sarı).<br />
Cevennes MP Tanıtım Kartı<br />
Kuruluş: 1970<br />
Alan: 321.000ha (kalbi 91.000ha,<br />
tampon bölge 230.000ha)<br />
Rakım: 100 – 1700m<br />
Korunan fauna ve flora: Fransa’da<br />
bilinen hayvan türlerinin %45’i.<br />
Endemik 48 bitki türü.<br />
Yerleşim/Nüfus: 117 belediye (52’si<br />
kalbinde)<br />
Park Çalışanı: 85 kişi<br />
Ziyaretçi: 1 milyon kişi / yıl<br />
Park Bütçesi: 8 milyon € / yıl<br />
Cevennes<br />
Cevennes milli parkı orta yükseklikte bir dağlık bölgede yer alır. Alanın kuzeyinde<br />
Mont Lozere ve güneyindeki Aigoual dağları granit bir yapıdadır. Bu iki dağ silsilesi arasında<br />
kalkerli yapıda ve derin vadilerle kesilen bir plato uzanır. Bu plato yer yer fundalık ve<br />
çalılıkların yer aldığı bir bozkırdır. Parka adını da veren ve güneybatı kesimini oluşturan<br />
Cevennes bölgesi ise daha alçak ve oldukça engebelidir ve parkın asıl ormanlık kısmını<br />
oluşturur.<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 5
Cevennes milli parkının ormanları zamanın sanayisine enerji sağlamak için ve yoğun<br />
hayvancılıktan (yüzbinlerce küçükbaş hayvan) dolayı büyük bir tahribata uğradı ve 1850’lere<br />
gelindiğinde orman alanları neredeyse tamamen yok olmuş ve toprak erozyonu en yüksek<br />
seviyelere çıkmıştı. Ulaşımı zor olan birkaç noktada relikt orman parçaları kalmış, geri kalan<br />
alanlarda en iyi ihtimalle çalılık ve fundalıklar bulunduğu alanlar yer alıyordu (Şekil 4).<br />
Şekil 4. 19. yy. sonlarında Cevennes milli park alanındaki orman degredasyonunu gösteren fotoğraflar<br />
Şekil 5. Cevennes milli parkında günümüz ormanları<br />
Cevennes<br />
Fransa genelinde ormanlarda<br />
benzer bir durum yaşandığı için<br />
bu tarihlerde çıkarılan bir yasa<br />
ile özel şahıslara ait büyük<br />
miktarlarda arazi devlet<br />
tarafından satın alındı ve<br />
ağaçlandırılmaya başlandı.<br />
Cevennes milli parkının<br />
bulunduğu alandaki ormanların<br />
tümü özel şahıslara aitken,<br />
devlet bunların yarısını satın<br />
alarak yoğun bir çalışma ile<br />
ağaçlandırdı. Bugün milli parkın<br />
kalbinin %70’i orman (Şekil 5)<br />
ve bu ormanların yarısı devlete<br />
ait.<br />
Cevennes milli park yönetimin amaç ve görevleri arasında şunlar var:<br />
1. Milli parkın saha işleri (izleme/envanter, polisiye, bilinçlendirme vb: 34 kişi) ve<br />
teknik işler (koruma planlaması, orman amenajmanı, mimari, sekreterlik, turizm,<br />
kültür, iletişim vb: 52 kişi) olmak üzere iki ana görevi var,<br />
2. Alanda milli park kurallarına uyup uyulmadığının denetimi ve kontrolleri,<br />
3. İzleme ve envanter çalışmalarını yapmak. <strong>Orman</strong>cılık ve yaban hayatı üzerine yapılan<br />
bilimsel çalışmaları desteklemek<br />
4. Park kalbindeki 52 ve tüm alandaki toplam 117 yerleşim alanında sürdürülebilir<br />
kalkınma için destek ve öneriler sunmak,<br />
5. Tarım ve hayvancılığın sürdürülebilirliği, yapıların ve doğal varlıkların restorasyonu<br />
için sübvansiyonlar yapmak (1 milyon € / yıl),<br />
6. Sürdürülebilir turizm konusunda küçük altyapı çalışmaları yapmak (eko-müzeler,<br />
yürüyüş parkurları vb.),<br />
7. Bilinçlendirme ve bilgilendirme için doğa festivalleri, okullarda eğitim çalışmaları vb.<br />
faaliyetler düzenlemek (500 aktivite / yıl),<br />
8. İletişimi canlı tutmak ve geliştirmek için düzenli yayınlar yapmak (aylık dergi, broşür,<br />
poster ve kitaplar gibi).<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 6
Tarım, hayvancılık, ormancılık, avlanma gibi faaliyetler milli parkın kalbinde ve<br />
tampon bölgesinde yapılabiliyor. Hatta milli parkın içerisinde sanayi faaliyetleri bile var.<br />
Milli parkın kalbinde bu insan faaliyetlerinin kontrolü biraz daha sıkı yapılıyor ve geleneksel<br />
üretim tarzları teşvik ediliyor: tarım ve hayvancılık alanları pek genişletilemiyor, avcılık kimi<br />
alanlarda sınırlandırılıyor, ormancılık ise biyolojik çeşitliliği daha fazla gözeten bir şekilde<br />
yapılıyor, vb. Milli parkın kalbi olarak 1000m ve üzerinde kalan alanların seçilmesinin (bkz.<br />
Şekil 3) en önemli nedeni de insan faaliyetleri ile doğa koruma faaliyetleri arasında<br />
yaşanabilecek sürtüşmeyi en aza indirmek.<br />
Teknik gezi sırasındaki sunumlar ve konuşmalarda, Morvan bölge parkının<br />
günümüzdeki durumu hakkında aşağıdaki bilgiler verildi:<br />
<strong>Orman</strong>cılık<br />
- Cevennes milli parkı ormanlarının hemen hemen tümü 1850’li yıllarda başlayan<br />
ağaçlandırma çalışmaları ile oluşmuş. Bu çalışmalarda ana hedef toprak erozyonu<br />
kontrolü olduğundan, bölgenin doğal ormanları kayın ormanı olmasına rağmen, alanda<br />
doğal olarak bulunmayan ibrelilerden ladin, karaçam ve göknar türleri ağaçlandırmada<br />
kullanılmış. Şimdiki ormanlar<br />
10–100 yaşlarındaki ağaçlardan<br />
oluşan yapay ormanlar.<br />
- 1960’lı yıllardan bu yana<br />
kayının arttığını, ladin ve<br />
göknarın ise gerilediğini<br />
belirlemişler. Doğal<br />
gençleşmeye bırakmanın böyle<br />
bir süreci getirdiğini<br />
gözlemlemişler.<br />
- Milli park ormanlarında milli<br />
parkın amaçları doğrultusunda<br />
işletme yapılıyor. İşletmenin<br />
düzenlenmesi için yapılan<br />
amenajman planları ormancılar<br />
tarafından yapılıyor, ardından<br />
Şekil 6. Cevennes’de korunan ‘doğal’ bir kayın ormanı<br />
Cevennes<br />
milli parkların değerlendirmesine ve onayına sunuluyor. Plan dışında kalan işler için<br />
(olağanüstü kesimler vb.) milli parklardan izin isteniyor. Uygulanan ormancılık<br />
yaklaşımı ‘doğala yakın ormancılık’: egzotik türlerin azaltılması ve yeniden<br />
getirilmemesi, yaşlı ve doğal orman parçalarının korunması, devrik ve kuru ağaçların<br />
sahada bırakılması, biyolojik çeşitlilik açısından özel habitatların belirlenmesi ve sıkı<br />
korumaya alınması (örn. kuş üreme alanları).<br />
- Milli parkın kalbinde bulunan 30000ha’lık devlet ormanlarında yıllık 30000–35000m 3<br />
odun üretimi yapıyorlar: bölgedeki ortalama yıllık artım 3–10m 3 .<br />
- <strong>Orman</strong>cılık çalışmalarının milli parktaki genel amaçları:<br />
o Odun endüstrisine sürdürülebilir şekilde odun sağlamak,<br />
o Bölgede yaşayan insanların ormana yönelik ihtiyaçlarını ve isteklerini<br />
karşılamak,<br />
o İklim değişikline uyum sağlama çalışmaları yapmak,<br />
o <strong>Orman</strong> biyolojik çeşitliliğini koruyucu ve artırıcı çalışmalar yapmak,<br />
o <strong>Orman</strong>ın biyolojik ömrünü tamamlamasını sağlayarak doğal süreci izlemek.<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 7
- Milli parktaki ormanlar devlet ormanları ve özel ormanlar (koyu yeşil) olarak ikiye<br />
ayrılıyor Devlet ormanları da korunan (mor, kırmızı ve turuncu) ve işletilen ormanlar<br />
(açık yeşil) olarak ikiye ayrılıyor. Beş adet 100–200ha<br />
büyüklüğündeki ve 1–7ha büyüklüğündeki 350 mutlak<br />
koruma ormanında hiçbir faaliyet yapılmıyor (mor ve<br />
kırmızı). Turuncu renkli alanlarda ise (toplam 2500ha)<br />
kesim dışındaki faaliyetler yapılabiliyor. Milli park<br />
içerisinde kalan özel ormanların yönetimi için sadece<br />
tavsiye getirilebiliyor. Bazı durumlar haricinde, özel<br />
ormanlara herhangi bir yaptırım söz konusu olmuyor. Bu<br />
durumlara örnek olarak, mesela koruma altındaki bir<br />
hayvan türünün özel bir ormanı kullandığı tespit<br />
edildiğinde o orman parçasının yönetiminde milli park<br />
belirleyici oluyor.<br />
Şekil 6. Milli parktaki farklı orman<br />
statülerini gösteren harita.<br />
Turizm ve Kalkınma<br />
- Milli parkın kalbinde 680 hane var ancak bunların 1/3’ü yıl boyunca burada yaşıyor.<br />
Fransa’nın genelinde olduğu gibi burada da, bu insanlar bildiğimiz anlamıyla ‘köylü’<br />
değiller; hatta bir kısmı, farklı şehirlerden gelerek ev ve arazi satın alıp kırsal yaşam<br />
ve ekolojik turizmle uğraşmaya başlayan şehirli aileler. Milli parkın tampon<br />
bölgesinde ise toplam 41000 kişi yaşıyor. Parkın genelinde nüfus yoğunluğu oldukça<br />
düşük (4–7 kişi/km 2 ).<br />
- Ziyaret edilen ve toplantının da<br />
yapıldığı evin (Şekil 7)<br />
bulunduğu köyün nüfusu son 20<br />
yılda iki kat artmış (180 kişi) ve<br />
köydekilerin büyük kısmı tarım,<br />
hayvancılık ve turizmden<br />
geçiniyorlar. Bu köy milli parkın<br />
kalbinde ve 1800ha ekilen alana<br />
sahip. Kendileri gibi 8 komşu<br />
köyle de bir birlik kurmuşlar ve<br />
yeni insanların bölgeye gelmesini<br />
teşvik edici çalışmalar yapıyorlar.<br />
- Bu alandaki ekoturizm<br />
faaliyetleri, geçim sıkıntısı çeken<br />
yöre insanına ek gelir sağlamak<br />
Cevennes<br />
Şekil 7. Cevennes’de toplantı yapılan aynı zamanda Gîte<br />
de France ve WWF (panda) statüsüne sahip ev-otel.<br />
gibi bir amaca hizmet etmiyor, çünkü o tipte bir köylü sınıfı Fransa’da mevcut değil.<br />
Buradaki ekoturizm, yatırım yapılabilecek farklı bir iş alanı olarak öne çıkıyor. Ancak<br />
ekoturizmin tarifini verirken, o yöreye özgü üretim ve yaşam tarzlarını sürdürmeyi,<br />
kültürünü yaşatmayı ve tanıtmayı ilke edinen yönlerine vurgu yapılıyor ve ilgili<br />
bölgenin ruhunu anlamadan işe girişmenin doğru sonuçlara götürmeyeceğini<br />
belirtiyorlar.<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 8
Fransız Milli Parkları Yönetimi (3. Durak)<br />
Teknik gezinin son kısmında Montpellier’de bulunan Fransz Milli Parklar yönetim<br />
merkezi ziyaret edildi. Yapılan kısa toplantıya, Fransa milletvekili ve milli parklar başkanı<br />
Jean-Pierre Giran ve Fransa milli parklar genel müdürü Jean-Marie Petit’nin yanı sıra milli<br />
parklar teşkilatının uluslar arası ilişkileri, orman-ziraat işleri, iletişim, bilimsel çalışmaların<br />
koordinasyonu ve Akdeniz bölgelerinden sorumlu kişiler de katıldılar. Toplantıda:<br />
- 1960’ta kurulan milli parklar sisteminin 2006 yılında genel bir reformdan geçirilerek<br />
mevcut milli park alanlarının çevresine tampon görevi görecek bir ‘katılım’ alanı<br />
eklendiği ve milli park yönetiminin milli parklar teşkilatında görevli kimselerin yanı<br />
sıra yerelden de kişiler ve kurum temsilcilerini ağırlıklı olarak içermeye başladığına<br />
değinildi. Dolayısıyla, artık milli parklarda ‘yönetim’ döneminden ‘yönetişim’<br />
dönemine geçildiğinin altı çizildi.<br />
- Bu yeni sistem ile milli park oluşturma sisteminin daha fazla işlerlik kazandığı,<br />
yönetim planlarının da daha katılımcı, kapsamlı ve uygulanabilir şekilde yapılabildiği<br />
anlatıldı.<br />
- 2006 yılındaki reformla birlikte Fransız milli parklarını dünyaya tanıtmak, yönetim<br />
planlarının yapılması ve uygulanmasında düzenleyicilik görevini yerine getirmek için<br />
bürokratik, finansal, insan kaynakları ve yurtiçi iletişim ağlarını kuran ve denetleyen<br />
ayrı bir merkezi yapının kurulduğu söylendi.<br />
- Yeni milli parklar sistemi yönetim kurulunun 25 kişiden oluştuğu ve bu kişilerin:<br />
18’inin milli park başkanları ve müdürleri (toplam 9 milli park var), bir tane bilim<br />
adamı, bir tane sivil toplum örgütleri temsilcisi, bir tane iller temsilcisi, bir tane<br />
bölgeler temsilcisi, bir tane milli park çalışanları temsilcisi, bir tane milletvekili, bir<br />
tane de senatörden oluştuğu bilgisi verildi.<br />
- Yönetişim anlayışı ve bilgi alışverişi konusunda, özellikle Akdeniz bölgesinde uluslar<br />
arası ilişkiler kurmaya önem verildiği belirtildi. Bu sayede Akdeniz ülkelerinde ortak<br />
bir anlayışa varılmasını hedefledikleri söylendi.<br />
SONUÇ<br />
Cevennes<br />
Gerçekleştirilen teknik gezide, Fransız doğa koruma sistemine ait iki yaklaşım<br />
(bölgesel doğa parkı ve milli park) yerinde incelenmiştir. Türkiye ve Fransa’nın tarihsel<br />
farkları 2 , iki ülkeyi bugün çok farklı konumlara getirdiğinden, doğa koruma uygulamalarına<br />
yönelik çalışmalarda iki ülkenin birbirine paralel uygulamalarda bulunabileceği alanlar çok<br />
kısıtlı görünmektedir. Daha çok teknik konularda karşılıklı bilgi ve tecrübe alışverişi<br />
gerçekleştirilebilir. Bu gezide, bu konu net bir şekilde anlaşılmıştır. Biyolojik çeşitliliğinin ve<br />
bunu destekleyen doğal ekosistemlerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olan Fransa<br />
ormanlarında koruma altına alınan temel şeyler, insanların oluşturduğu ve içinde yaşadığı kır<br />
yaşamının doğal ve kültürel unsurları ile bunlar arasındaki ilişkilerdir. Bundan dolayı<br />
sürdürülebilir kullanım ilkesi “tüm doğa koruma alanlarının, her bölgesinde” koruma<br />
uygulamalarının temelini oluşturmaktadır. Doğal mirasının çoğuna sahip olan Türkiye<br />
coğrafyasında daha farklı koruma yaklaşımlarının da uygulama alanları vardır.<br />
2 Fransa’da 20. yy.’ın ortalarına kadar, sanayileşmeden kaynaklı olarak çok büyük doğal tahribatlar yaratılmış ve<br />
buradaki doğal ekosistemlerin unsurlarından (türler vb.) – yüksek dağ ekosistemleri haricinde – eser kalmamıştır.<br />
Gelişmenin getirdiği bu olumsuz gelişmelerin bir sonucu olarak Fransa’da temel üretici kesim olan köylü sınıfı<br />
da yok olmuştur.<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 9
A Morvan Bölge Parkı <strong>Orman</strong>larında ormancılık uygulamaları (devamı)<br />
- <strong>Orman</strong>larda su kaynaklarının korunmasına yönelik olarak, tomrukların taşınması<br />
sırasında dereleri kesen sürütme yollarının dereye zararını önlemek için belirli<br />
noktalara köprüler yapmışlar. Planlanan kesimler ile derelerin dağılımlarını birlikte<br />
değerlendirerek, köprü yapılacak yeni yerleri belirliyorlar.<br />
- Şahıslara ait ormanlarda, bu alanların sahipleri ile orman kontratı yapıyorlar. Devlet<br />
ormanlarında uygulanan sürdürülebilir ormancılık planları ve yöntemlerini<br />
uygulamayı kabul eden şahıslara maddi ve uzman desteği de sağlanıyor. Ancak Fransa<br />
genelinde olduğu gibi bölge parkındaki orman sahiplerinin de başka asli geçim<br />
kaynakları var ve ormanlarından elde ettikleri kazanım onlar için ek bir kaynak<br />
oluşturuyor – Türkiye’deki orman köylülerinden farklı olarak.<br />
- <strong>Orman</strong> kaynaklı ürünlerin (odun, mobilya yapımı, arıcılık vb.) daha doğrudan pazar<br />
bulması ve bölgeye özgü üretim biçimlerinin korunması için markalaştırılma üzerine<br />
çalışmalar yapılıyor.<br />
B Morvan Bölge Parkı’nda turizm ve kalkınma uygulamaları (devamı)<br />
- Parktaki ürünlerin üreticiye sürdürülebilir ve önemli bir kaynak sağlamasının<br />
önündeki en büyük sorunlardan bir tanesi üretim–satış zincirindeki kırılmalar.<br />
Üreticiden tüketiciye direk olarak kurulan zincir en verimlisi ve üreticiye dönüşü en<br />
fazla olanı oluyor. Ancak bu şekilde üretici emeğinin ve sertifikalandırma için verdiği<br />
ek çabanın karşılığını hak ettiği şekilde alabiliyor ve bu sayede geleneksel üretim<br />
sürdürülebilir olabiliyor.<br />
- Tıbbi ve diğer amaçlarla kullanılan bitkilerin (örn. huş, binbirdelik otu) üretimi ve<br />
pazarlamasında da park yönetimi çaba gösteriyor. Üretim için bir makine kooperatifi<br />
(kesim, paketleme vb. işler için) ve satış için de bir pazarlama kooperatifi kurmuşlar.<br />
Doğadan bitki toplanması faaliyetlerinin tanımlanması ve düzenlenmesi için de belirli<br />
şartnameler oluşturulmuş. Bu şekilde yabani bitkilerin aşırı toplanmasını önlemek,<br />
sürdürülebilir kullanımını sağlamaya çalışıyorlar.<br />
Hazırlayan: Deniz Özüt<br />
Doğa Koruma Merkezi<br />
(www.dkm.org.tr)<br />
Cevennes<br />
Kaçkar Projesi, Fransa Teknik Gezisi (14–19.12.2009) 10