galeria_nr_23 Galeria nr 23. - litwa.czest.pl

W NUMERZE: 

PO¯EGNANIE: 

ANDRZEJ KRZYSZTOF WAŒKIEWICZ (1946 -2012 ... 3 

WYDARZENIA: 

ZBIGNIEW WO£CZYÑSKI 

PO NOWEMU, ALE KONTYNUUJ¥C ... 8 

ROK W£ADYS£AWA SEBY£Y ... 6 

W£ADYS£AW E. PIEKARSKI 

PIÊÆ LAT „CZÊSTOCHOWSKIEGO MAGAZYNU LITERACKIEGO 

„GALERIA”i spotkanie z Siergiejem Ponomarenko ... 90 

czêstochowski magazyn literacki 


LITERACKIEGO TOWARZYSTWA WZAJEMNEJ ADORACJI „Li-TWA” 

DLACZEGO IRKUCK? ... 102 

NOWY ZARZ¥D TOWARZYSTWA ... 104 

FELIETON: 

JERZY HUTEK 

MILITARYZACJA SUMIEÑ ... 11 

PREZENTACJE PROZATORSKIE: 

TADEUSZ CHABROWSKI 

Œwiat³a i highweje (2) ... 12 

WOJCIECH KAJTOCH 

Listy z Moskwy 3 (trzeci fragment powieœci 

epistolarnej) ...14 

EL¯BIETA JEZIOROWSKA-WRÓBEL 

ZYTA (fragment powieœci) ... 18 

MAREK MACULEWICZ 

Cynamon ... 20 

IWONA URBAÑCZYK 

We dwoje; Biedna ma³a Su ... 21 

Nauczyciel; W przestworzach ... 22 

PIOTR G£OWACKI 

Lekcja ... 34 

PREZENTACJE PROZATORSKIE- DEBIUTY: 

JACEK RÊBACZ 

ROZMÓWKI PRZY KUCHENNYM BLACIE ... 25 

MIESZKANIE ... 27 

GDZIEKOLWIEK ... 31 

CICHA NOC ... 32 

MONIKA WOLDAÑSKA 

Pierwsze razy, Nicoœæ ... 34 

Kobieta jest sztuk¹ piêkn¹ ... 35 

PREZENTACJE POETYCKIE: 

MACIEJ SKALIK 

Erotyk miêdzy wersam; Erotyk na ziarnku maku; ... 36 

23 

kwiecieñ - lipiec 2012 

poezja proza szkice recenzje 

eseje felietony humoreski fraszki satyra 


Przedwioœnie; *** (Jeœli smieræ ma nadejœæ i odebraæ mi to); Odistoczenie; 

Odciski palców; Sen apokaliptyczny;***(idê i nie chcê wiedzieæ 

dok¹d); *** (wybiæ szklane oko losowi, ¿eby metafizyczne) ... 37 

WOJCIECH GRABA£OWSKI 

*** (Przychodzisz); Muzyka .... 38 

GRZEGORZ KÊPIÑSKI 

10 wierszy zza Oceanu 

Konfesja; Modlitwa dla Ciebie; Oczy Boga; Okna; rewolucja; 

Supermarket; Symetria; przedwioœnie; Pta-Szyna;Wizyta ... 39 

IZABELA KO£DEJ - PTAK 

*** (dopad³ mnie strach); Zamiast modlitwy-refleksja; Synkowi 

mówiê...; Pieœñ wêdrowca; Mózg poety ... 41 

ZDZIS£AW CZOP 

¯yciorys; Drzewo dzieciñstwa; Wo³anie do œciany; Ptak drzewo i 

chleb; Mój przyjaciel; Przed œcian¹ ostateczn¹; Drugie wo³anie do 

Yeti; Lina kolorów; Mówmy o Bogu; Genesis; Wiersz z Heraklitem; 

Wyznania Tomasza Morusa; Miejsce przy stole ... 42 

MA£GORZATA FRANC 

PRZEZ DOLINÊ CIENIA 

Po drodze; Nad krawêdzi¹; czas wtedy tylko rani³; Droga bez 

powrotu; W ukryciu ... 47 

EL¯BIETA GOLA 

Na jedn¹ literê 

Bal; Czart; Doping; Feta; Pary¿anka; Sio³o; Teraz ... 49 

WIES£AWA MACHURA 

Z cyklu: Legendy krakowskie 

¯YWIA - WANDA ... 50 

IRENEUSZ K. KORPYŒ 

Wiersze nagrodzone na VI Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim im. 

W³adys³awa Seby³y 

erotyczny traktat o materializmie; *** (upaœæ w pokusie); *** (oddaj mi 

biodra) ; *** (dotykam Ciê metafor¹); w stronê politeizmu ... 52 

DOROTA NOWICKA 

Mojemu ulubionemu poecie Jerzemu Harasymowiczowi 

w przededniu kolejnej rocznicy œmierci 

JEJ PANTOFEL; IDZIE ŒWIÊTY JERZY; TAK MI SZKODA; JU¯ NIE PRZYJDZIE; 

SPOTKAJMY SIÊ; IKONA ... 54 

BARBARA STRZELBICKA 

PORTRET ARTYSTY; DEMIURG ... 56 

AGNIESZKA Z£OTA 

Cogito; Konwalie; Poza obiegiem; *** œni¹cy o wszechœwiecie; ***w 

atelier ... 57 

RYSZARD „SIDOR” SIDORKIEWICZ 

NUD¥ EGZYSTENCJI PODYKTOWANA ODPOWIED NORWIDOWI; 

NIEUSTAJ¥CY TURNIEJ JEDNEGO WIERSZA; SNY O POTÊDZE W 

CZÊSTOCHOWIE ŒNIONE; LIMERYK Z PRZYPISEM ... 58 

HAIKU PRZEZ „CH” ... 59 

GALERIA Nr 23 

1

2 

W NUMERZE: 

KAZIMIERZ KOWALCZYK 

WIERSZE DLA STARSZYCH I SENTYMENTALNYCH 

Z cyklu: MINIATURY O ZWYCZAJNEJ MI£OŒCI .... 67 

OLGA MARIA B¥KOWSKA 

S³owo; Do Radnych: Eligiusz hr. Pociej. ... 103 

PREZENTACJE POETYCKIE - DEBIUTY: 

AGATA GROCHOWSKA 

Niepodleg³a; Pamiêæ Niepamiêci ... 63 

JUSTYNA LANDER 

***(Dziewczynka stoj¹ca przede mn¹); ***(potrzaska³y mi siê myœl); 

*** (skry³am siê za kolor b³êkitu); *** (bezgwiezdna noc); *** (Puste 

szk³o); *** (siedzê w pajêczynie) *** (D³ugi, jasny korytarz); *** 

(Spojrza³a na mnie CZYSTOŒÆ) ... 64 

WYWIADY, ROZMOWY: 

ROZMOWY NIE KONTROLOWANE 

Rozmowy Andrzeja Kalinin z Marianem Pankiem ... 65 

Rozmowa z Kazimierzem Kowalczykiem o zasz³oœciach i przesz³oœci 

... 92 

ŒWIAT WED£UG SOCHY: 

RAFA£ SOCHA 

Epizod XI: Bardzo porz¹dni ludzie ... 69 

Epizod XII: Oleandry ... 73 

SZKICE,ESEJE,RECENZJE: 


DWA RAZY NA MARGINESIE ROKU SEBY£Y: 

GRUPA LITERACKA IM. W£ADYS£AWA SEBY£Y ... 7 

MITY I ... PRZEINACZENIA ALBO NA MARGINESIE ... 8 


Glosy do ksi¹¿ek przeczytanych 

Glosa 5: O tomiku poetyckim Agnieszki Z³otej 

pt. „Rachunek skupienia” ... 77 

TOMASZ „AZTZENTY” BARAÑSKI 

WYIMAGINOWANE KRAJOBRAZY (W UPIORNIE NIEPRZYJAZNYM 

DLA CZ£OWIEKA ŒRODOWISKU) (POEMAT DYGRESYJNY PROZ¥) ... 80 


Printed in Poland. 

Wydawca i druk: 

Literackie Towarzystwo 

Wzajemnej Adoracji 

„ L i - T W A ” 

z/s w Czêstochowie 

ul. Wilsona 8, 

42-200 Czêstochowa 

Adres dla korespondencji: 

ul. Mireckiego 22 m.43 

42-200 Czêstochowa 

e-mail:galeria.piekarski 

@gmail.com 


STANIS£AW CZYCZ - PISARZ Z OPOWIADAÑ MOJEGO OJCA ... 82 

LECH L. PRZYCHODZKI 

Zmienia siê definicja bytu ...85 

HISTORIA W GALERII: 

JAN £¥CZEWSKI 

KRÓTKI ZARYS DZIEJÓW CZÊSTOCHOWY 

( w 630 rocznicê przybycia paulinów do Czêstochówki)... 96 

KATARZYNA LANCKOROÑSKA ... 99 

O emeryturach ... 99 

JAK URATOWAÆ „POLSKI LWÓW” ...100 

NOTATKI Z PODRÓ¯Y: 


S Y B E R I A D A (3) 

Na szpilkach przy Kamieniu Czerskiego ... 101 

Grzbiet Nadmorski ...102 

NOTY O AUTORACH: 


Nota biograficzna - Jacek Rêbacz ... 33 

Nota biograficzna - Monika Woldañska ... 36 


POETA O SOBIE ... 42 


POETA O SOBIE ... 53 

Nota biograficzna - Agata Grochowska ... 63 

Z NOTATNIKA MA£GORZATY N-K: 

MA£GORZATA NOWAKOWSKA-KARCZEWSKA 

Emil Zegad³owicz 1888 – 1941... 88 

I ZNÓW HRABIA POCIEJ: 


HRABIEGO POCIEJA CZUWANIE NAD SNEM REDAKTORA ... 106 

GALERIA 


Copyright © LITERACKIE TOWARZYSTWO WZAJEMNEJ ADORACJI „Li-TWA”z/s w Czêstochowie 

Redakcja: 

Bogdan Knop, Piotr G³owacki, Aleksandra Keller (Sekretarz redakcji), 

Izabela Ko³dej - Ptak, Ireneusz K. Korpyœ, Jan £¹czewski, W³adys³aw 

Edward Piekarski (Zastêpca redaktora naczelnego, redaktor prowadz¹cy), 

Rafa³ Socha (Z-ca redaktora naczelnego - redaktor prowadz¹cy e- 

Galerii), Barbara Strzelbicka, Zbigniew Wo³czyñski (Redaktor naczelny). 

Stali wspó³pracownicy: Tadeusz Chabrowski, Ma³gorzata Franc, Wojciech 

Graba³owski, Wojciech Kajtoch, Kazimierz Kowalczyk, Ma³gorzata Nowakowska 

- Karczewska. 

Wolontariusze: Anna Kasperek, Gabriela Krawczyk, Artur Ptak, Maciej Skalik, Iwona 

Urbañczk, Kamila WoŸniak. 

Krajowy Rejestr S¹dowy nr: 0000308140 Regon: 240938341 NIP: 9492090225 

Konto: BANK MILLENNIUM 19 1160 2202 0000 0001 1690 1952 

ISBN 978- 83 - 63052 - 42 - 3 

www litwa.czest.pl 

czêstochowski magazyn literacki

ANDRZEJ KRZYSZTOF WAŒKIEWICZ (1946 -2012) 

Andrzej Krzysztof Waœkiewicz, poeta, krytyk literacki, 

edytor, dziennikarz, urodzi³ siê 22 czerwca 1941 w 

Warszawie, zmar³ 10 lipca 2012 r. w Gdañsku. Ukoñczy³ 

polonistykê na UAM w Poznaniu. 

Debiutowa³ jako poeta wierszem w „Zarzewiu" w 

1961 r., jako krytyk we "Wspó³czesnoœci" w 1962 r. 

Pierwszy zbiór poetycki wyda³ w 1963 r. [„Wstêpowanie"], 

pierwsz¹ ksi¹¿kê krytyczn¹ w 1973 r. [„Rygor i 

marzenie.(Szkice o poetach trzech awangard)"]. Autor 

ponad 30 ksi¹¿ek, zbiorów wierszy [wybory: „Horyzont 

zdarzeñ. Cztery poematy", 1999; „Widmowe œwiat³o 

wspólnoty (wiersze 1962-2001)", 2001; „Sekwencje i inne 

doœwiadczenia dawne i nowe", 2005, zbiorów prac krytycznych 

[m.in. „Formy obecnoœci «nieobecnego pokolenia»", 

1978; „Modele i formu³a. Szkice o m³odej poezji 

lat szeœædziesi¹tych”, 1978; „Ósma dekada. O œwiadomoœci 

poetyckiej «nowych roczników»", 1982; „W krêgu 

«Zwrotnicy». Studia i szkice z dziejów krakowskiej Awangardy", 

1983; „W krêgu futuryzmu i awangardy. Studia i 

szkice", 2003; „Historia, poezja, los. O nowej poezji polskiej", 

2005], prac bibliograficznych, publicystycznych, 

popularnych szkiców literackich. 

Edytor wierszy Peipera, Sterna, Mili Elin, autor licznych 

wyborów i antologii, a tak¿e prac zbiorowych (m.in. 

poœwiêconych prasie studenckiej). 

Wraz z Jerzym Leszinem-Koperskim by³ redaktorem 

serii poetyckich(m.in. „Generacje", „Pokolenie, które 

wstêpuje", „Antologia nowej poezji polskiej") antologii 

(m.in. serii „Debiuty poetyckie") i wydawnictw dokumentacyjnych. 


PO¯EGNANIE 

Zwi¹zany z Orientacj¹ Poetyck¹ „Hybrydy", jest autorem 

koncepcji poezji formulistycznej. 

Pojedyñcze wiersze by³y t³umaczone na jêzyk arabski, 

bia³oruski, bu³garski, niemiecki, rosyjski, ukraiñski, 

w³oski i publikowane w czasopismach i antologiach. 

Pracowa³ w redakcjach „Gazety Ch³opskiej", „Nadodrza" 

i w M³odzie¿owej Agencji Wydawniczej (czêstochowskie 

przypis od redakcyjny: tam siê zbieg³y z nim 

losy Wojciecha Gierymskiego, gdzie debiutuje tomem 

„aby s³owo by³o wa¿ne” [1975]; Waldemara M. Gaiñskiego, 

gdzie wydano jego pierwsze tom poetyckie 

„Rocznik piêædziesi¹ty drugi”[1988]: ”Asfaltowy 

blus”[1993] ). 

Cz³onek kolegium redakcyjnego „Orientacji" i „M³odej 

Sztuki", zastêpca red. naczelnego „Integracji" (czêstochowski 

przypis od redakcyjny: tutaj zaœ zbieg³y siê 

losy Janusza Orlikowskiego i W³adys³awa E. Piekarskiego, 

którzy byli cz³onkami Rady Fundacji „Integracji”, a 

na ³amach „Integracji” drukowani byli wspomniany 

wy¿ej Waldemar M. Gaiñski [wk³adka „Premiery” – „Poemat 

uliczny”1977], Wojciech Gierymski, El¿bieta Jeziorowska-Wróbel, 

Jacek Gierasiñski, Janusz Strojec, 

Janusz Orlikowski, Marek Maculewicz) . 

Redaktor naczelny „Gdañskiego Rocznika Kulturalnego" 

i „Autografu". 

Sta³y felietonista „G³osu Wybrze¿a". 

Laureat nagród „Faktów", „Pióra", nagrody artystycznej 

Gdañskiego Towarzystwa Przyjació³ Sztuki, prezydenta 

miasta Gdañska, Miêdzynarodowego Festiwalu 

Poetyckiego w Poznaniu, im. Ryszarda Milczewskiego- 

Bruno, im. Klemensa Janickiego, Miêdzynarodowego Dnia 

Poezji 2006. 

Mieszka³ w Gdañsku. 

Przez wiele lat by³ cz³onkiem w³adz Zwi¹zku Literatów 

Polskich, przewodnicz¹cym Komisji Kwalifikacyjnej 

ZG ZLP (miêdzy innymi przyjmowa³ do ZLP El¿biêtê 

Jeziorowsk¹-Wróbel, Janusza Orlikowskiego, W³adys³awa 

E. Piekarskiego, Ryszarda Sidorkiewicza, Barbarê 

Rosiek, Arkadiusza Franiê, Rafa³a Kasprzaka, Rafa³a 

Sochê, Marka Monikowskiego, Konrada Ludwickiego, 

Wies³awa Wyszyñskiego, itp.) 

Do chwili œmierci pe³ni³ funkcjê Wiceprezesa Zarz¹du 

G³ównego Zwi¹zku Literatów Polskich. 

Kilkakrotnie odwiedza³ Czêstochowê, a tak¿e czêstochowscy 

literaci uczestniczyli w spotkaniach warsztatowych 

prowadzonych przez niego (np. El¿bieta Jeziorowska-Wróbel; 

„Wis³a 86” z udzia³em Janusza Orlikowskiego; 

„Dar³owo 88”, Warszawska Jesieñ Poetycka 89, 

gdzie uczestnikiem by³ W³adys³aw E. Piekarski). 

Opracowano przy wykorzystaniu zapisów na 

stronie internetowej www literaci.eu. 


3

4 

WYDARZENIA 


Po nowemu, ale kontynuj¹c... 

Wybrane w³adze Literackiego Towarzystwa Wzajemnego 

Adoracji „Li-TWA” powo³a³y mnie uchwa³¹ Zarz¹du 

na Redaktora Naczelnego „czêstochowskiego magazynu 

literackiego „GALERIA” i zg³osi³y moj¹ kandydaturê 

do rejestru s¹dowego. S¹d przychyli siê do wniosku i 

wpisa³ w rubryce „redaktor naczelny – Zbigniew Wo³czyñski”. 

Poni¿ej dopisa³ „odpowiedzialny z § 49a w myœl 

Ustawy „Prawo Prasowe”. 

Tak umocowany prawnie oraz dzia³aj¹c na podstawie 

uchwa³y Zarz¹du, zasugerowa³em sk³ad zespo³u redakcyjnego 

„Galerii”. Osoby te zaprosi³em na spotkanie. 

I tak siê sta³o 7 lipca br. Spotkaliœmy siê, ¿eby spojrzeæ 

na kszta³t „GALERII” i zastanowiæ siê, co jest w niej 

dobre i warte kontynuacji, a co nale¿y zmieniæ. 

Wszyscy ci, którzy przybyli na spotkanie, zadeklarowali 

chêæ bycia cz³onkami. Co prawda z zaproszonych 

nie pojawi³y siê dwie osoby, ale byæ mo¿e w przysz³oœci 

pomog¹ w pracach redakcyjnych. 

W wielu rozmowach wczeœniejszych, a tak¿e w tej¿e 

dyskusji mówiono o tym, ¿e GALERIA jest „workiem”, 

do którego wrzuca siê ró¿ne teksty… W jakiejœ czêœci to 

prawda, ale trzeba powróciæ do pierwszej czêœci nazwy 

czasopisma „czêstochowski magazyn literacki”. Dlaczego 

„czêstochowski”, chyba nie trzeba t³umaczyæ… A je- 


Fotografia Ireneusz K. Korpyœ 

œli, to wiadomo, dlaczego czêstochowski – bo w Czêstochowie, 

tworzony przez czêstochowskich twórców. Co 

prawda niekiedy spotkaæ mo¿na siê z uœmieszkiem, bo 

„rymy czêstochowskie” potocznie maj¹ dwuznaczne 

znaczenia (ale maj¹ swoj¹ prawie trzechsetletni¹ tradycjê 

i stanowi¹ cz¹stkê tzw. poezji dziadowskiej z prze³omu 

XVII i XVIII wieku). Na marginesie – obok 32 cz³onków 

naszego Towarzystwa istnieje grupa 8 – 10 twórców 

mieszkaj¹cych i tworz¹cych w Czêstochowie oraz 

okolicach… 

Ale nie tylko „Czêstochowa”, bo mamy przyjació³, 

którzy chc¹ na ³amach „Galerii” siê pokazywaæ. Trzeba 

dodaæ, ¿e s¹ to postacie nietuzinkowe, a nawet powiedzia³bym 

– wybitne. 

„Magazyn” czyli miejsce sk³adowania. W magazynach 

– tych przemys³owych czy sklepowych (teraz 

zwanych marketami, supermarketami) s¹ sk³adowane 

produkty na rega³ach… W naszym przypadku te rega³y 

s¹ nazywane „dzia³ami” (tyle, ¿e nie strzelaj¹) i zwieraj¹ 

np. felietony, prezentacje prozatorskie, prezentacje poetyckie, 

szkice, eseje, recenzje czy cykle, np. „Œwiat wg 

Sochy”, czy „Listy hrabiego Pocieja”… Rega³y z zasady 

maj¹ swoje pó³ki… Na najwy¿szych le¿¹ te najlepsze 

towary, ni¿ej towary popularne, ale te, które polubili 

odbiorcy i z chêci¹ po nie siêgaj¹ (np. do poezji Kazi- 


mierza Kowalczyka pisanej z rymem i rytmem), jeszcze 

ni¿ej to, co tworz¹ adepci… 

¯e „literacki” – bo tworz¹ i pisz¹ w nim literaci lub 

adepci literatury, a zespó³ redakcyjny dba, ¿eby to by³ 

poziom, za który nie powinniœmy siê wstydziæ. 

No i na koniec „galeria”. Potocznie to miejsce, gdzie siê 

wstawia i sprzedaje ró¿nego rodzaju dzie³a… Teraz trochê 

zdeprecjonowana przez ró¿ne galerie handlowe… Dlatego 

mo¿na powiedzieæ, ¿e to worek, w którym jest wszystko 

wymieszane… Tak jak w galeriach malarstwa, gdzie 

obok aktów wisz¹ krajobrazy, martwe natury czy przys³owiowy 

jeleñ na rykowisku lub jakieœ portrety (ostatnio w 

modzie s¹ „starzy ¯ydzi”, czy „podrabiani przodkowie”), 

koñskie g³owy czy s³ynne „u³any” wg Kossaka. 

W sobotê mówiono o tym, by wymieszaæ poszczególne 

rodzaje dzia³ów. I jeœliby wzi¹æ obrazowo galeriê z obrazami, 

np. aby obok „koñskiej g³owy” powiesiæ „akt” czy 

„starego ¯yda”. Jednak¿e w koñcu stanê³o, ¿eby dzia³y 

by³y dzia³ami, a czytelnik móg³ siêgaæ do tego, co go interesuje 

w danym momencie (chocia¿ móg³by to robiæ, korzystaj¹c 

ze spisu treœci). Ale „vox populi… g³os ludu… 

Istot¹ spotkania sta³a siê jednak strona edytorska. Od 

korekty po technikê druku. Ale… Ale… 

Sprawa w tym, ¿e czasopismo nasze jest czasopismem 

wolontariuszy… Przygotowywanym przez wolontariuszy, 

redagowanym przez wolontariuszy, a nawet na pewnym 

etapie by³o drukowane i przygotowywane do introligatorni 

na zasadzie wolontariatu. Przez piêæ lat istnienia czasopismo 

otrzyma³o jeden grant z Urzêdu Marsza³kowskiego. 

Jego wartoœæ to ledwie oko³o 1/6 wartoœci tego, co „aleje 

3” dostawa³y na rok przy wydaniu 4 numerów… Dlatego 

te¿ uwa¿am, ¿e najwa¿niejszy jest dialog, wspó³praca. I po 

prostu wzajemna adoracja. 

Mam zaufanie do osób, którym zaproponowa³em wspó³pracê 

w sk³adzie redakcji. Spotka³em ich w ró¿nym czasie, 

w ró¿nych miejscach. Tak mi siê zdarzy³o poznaæ W³adys³awa 

E. Piekarskiego, Bogdana Knopa, Izabelê Ko³dej-Ptak, 

dra Jana £¹czewskiego, Piotra G³owackiego, Olgê Wiewiórê 

czy Ireneusza K. Korpysia (z tych, ktorych zaproponowa³em 

w sk³ad zespo³u redakcyjnego). Nazwiska mo¿na 

mno¿yæ. Z ró¿nych miejsc i okresów. Szko³a œrednia, „miniGaleria’, 

zwi¹zki zawodowe, czy ju¿ samo Towarzystwo. 

Mamy ró¿ne doœwiadczenia literackie oraz ¿yciowe. 

£¹czy nas literatura. Istotne s¹ mosty pomiêdzy ludŸmi. 

Moim zdaniem istotniejsze s¹ dzia³ania i spotkania zespo³u 

redakcyjnego oraz wspó³pracowników redakcji a nie obszerne, 

monumentalne wizje tego, jak ma byæ czy manifesty. 

Gwoli przypomnienia rzadko w zespole, który siê spotka³, 

wyg³aszane by³y manifesty... Chocia¿ w okresie „banalistów 

czêstochowskich”(Bruszewski, Pruzel, ¯uberek – 

zwi¹zanych pocz¹tkowo z „Lamp¹ Bo¿¹”) uknute zosta³o 

nawet pojêcie „manifestologia”, która mia³a byæ pocz¹tkiem 

nauki pisania manifestów (nie tylko literackich). 

Dlatego z zadowoleniem i wielkim uznaniem przyj¹- 

³em wizjê elektronicznej wersji „GALERII” zaprezentowanej 

przez Rafa³a Sochê, ale zaraz doda³em, ¿e nie bêdzie 

jej, jeœli nie zadbamy, ¿eby dok³adaæ do niej to, co uznamy 

za wa¿ne. A szczególnie wa¿ne w ¿yciu Towarzystwa. 

Œwiadom jestem niedoskona³oœci edytorskich, dlatego 


WYDARZENIA 

ca³¹ powag¹ przyj¹³em deklaracjê Olgi Wiewióry (Aleksandry 

Keller), Piotra G³owackiego, Barbary Strzelbickiej, 

¿e pomog¹ oprócz udzia³u w pracach zespo³u w korekcie 

tekstów, chocia¿ uwa¿am, ¿e sam autor powinien zadbaæ 

tak¿e o bezb³êdnoœæ swego tekstu a zauwa¿one b³êdy 

korygowaæ na etapie redakcyjnym (wydruku próbnego). 

Wreszcie strona techniczna. „Robimy” czasopismo na 

zasadzie wolontariatu. Na programach, których u¿yczaj¹ 

cz³onkowie Towarzystwa. Opieramy siê na ich technicznych 

umiejêtnoœciach, przeto chwa³a im… Ale trzeba myœleæ, 

¿eby kszta³ciæ wolontariuszy, którzy bêd¹ to umieli 

robiæ w przysz³oœci. Trzeba pozyskaæ œrodki na odpowiednie 

oprogramowanie i sprzêt. Trzeba znaleŸæ miejsce na 

biuro. Robiæ to lepiej, ale zarazem kontynuuj¹c treœci i tradycjê 

„GALERII”. Rozwijaæ poziom graficzny przy zachowaniu 

jego ascetycznoœci, bowiem nale¿y dbaæ o to, by 

nie nast¹pi³ przerost formy nad treœci¹. Czêstochowa i œrodowisko 

zna takie przyk³ady i na pewno nie napawaj¹ 

dum¹. Nie jest to miejsce na „dowalanie” tym, którzy je 

tworzyli i tworz¹… 

I sprawy bie¿¹ce, czyli dotycz¹ce najnowszego numeru 

GALERII – 23 numeru… Przypada mi go zamykaæ, a 

zarazem otwieraæ nowy etap w tworzeniu czasopisma… 

Tematem przewodnim jest „Rok W³adys³awa Seby³y”. Jemu 

poœwiêcamy notkê biograficzn¹, przypominaj¹c jego zwi¹zki 

z K³obuckiem i Czêstochow¹… Przypominam o istnieniu 

grupy jego imienia i ogólnopolskim konkursie, który 

potem zosta³ przeniesiony z K³obucka do Czêstochowy i 

sta³ siê Ogólnopolskim Konkursem Poetyckim im. Haliny 

Poœwiatowskiej (po drodze zgin¹³ gdzieœ W³adys³aw Seby- 

³a, bo na pocz¹tku by³y oba nazwiska w nazwie konkursu). 

Po latach K³obuck odnowi³ konkurs poetycki. Zakoñczy³a 

siê jego kolejna edycja. Prezentujemy laureata z trzech 

kolejnych lat zwi¹zanego z Towarzystwem – Ireneusza K. 

Korpysia – i jego wyró¿nione wiersze. 

Tradycyjnie - to ok³adka. Bohaterk¹ jest Olga M. B¹kowska, 

a na ostatniej stronie kadry z piêciolecia (ci¹g dalszy 

nast¹pi)... Na koniec format... Powrót do formatu sprzed 

piêciu lat... 

Zbigniew Wo³czyñski 

Reprodukcja czarno - bia³a obrazy Zas³u¿onego Artysty 

Rosyjskiej Fedaracji Witalija Smagina (Irkuck). 


5

6 

WYDARZENIA 

ROK W£ADYS£AWA SEBY£Y 

ród³o:http://img.naszemiasto.pl/grafika2/nowy/6d/b0/ 

4f6302e3cb117_k5.jpg 

W³adys³aw Seby³a, autor takich tomików wierszy jak 

„Œmieræ szczuro³apa" czy „Koncert egzotyczny", zosta³ ustanowiony 

przez sejm RP jednym z patronów roku 2012. 

Poeta zgin¹³ 72 lata temu w Charkowie. 

Czes³aw Mi³osz pisa³ o Sebyle w „Traktacie poetyckim": 

„Ostatni wiersz epoki by³ w druku./A jego autor, 

W³adys³aw Seby³a,/Lubi³ wieczorem wyj¹æ z szafy skrzypce/K³ad¹c 

futera³ przy tomach Norwida./Haftki munduru 

wtedy mia³ rozpiête /(Bo na kolei pracowa³, na Pradze). 

/W tym swoim wierszu, jakby testamencie,/ Do Œwiatowida 

przyrówna³ ojczyznê./Zbli¿a siê do niej œwist i werbli 

trzask/ Od równin wschodu i równin zachodu/ A ona 

œni o brzêku swoich pszczó³,/O popo³udniach w hesperyjskich 

sadach. /Czy za to strzel¹ w ty³ g³owy Sebyle/ I 

pochowaj¹ go w smoleñskim lesie?". Noblista odbieraj¹c 

literackiego Nobla, wymieni³ nazwisko Seby³y, publicznie 

podnosz¹c kwestiê polskich literatów zamordowanych 

przez NKWD. 

W³adys³aw Seby³a urodzi³ siê 6 lutego 1902 r. w K³obucku 

ko³o Czêstochowy, ale rodzina wkrótce przenios³a 

siê do Sosnowca, gdzie przysz³y poeta siê wychowywa³. 

Szczêœliwe dzieciñstwo przerwa³a œmieræ matki. Ojciec 

o¿eni³ siê po raz drugi, ale stosunki W³adys³awa i jego 

brata z macoch¹ okaza³y siê bardzo trudne. M³odszy z 

braci opuœci³ rodzinny dom ju¿ w wieku 14 lat, W³adys³aw 

zrobi³ to dopiero po maturze. Z usposobienia wra¿liwy 

i introwertyczny Seby³a zacz¹³ pisaæ wiersze jako 

oœmiolatek. By³ wszechstronnie uzdolniony, malowa³, gra³ 

na skrzypcach i fortepianie, komponowa³. 

Ironi¹ losu jest fakt, i¿ Seby³a - zdeklarowany pacyfista 

- trzy razy zak³ada³ mundur i walczy³. Po raz pierwszy 

jako nastolatek, w 1919 roku, kiedy wspólnie z wiêkszoœci¹ 

kolegów ze swojej klasy wzi¹³ udzia³ w pierwszym 

powstaniu œl¹skim. Aby walczyæ sfa³szowa³ œwiadectwo 

urodzenia, dodaj¹c sobie dwa lata. W 1920 r. wzi¹³ udzia³ 

jako ochotnik w wojnie z bolszewick¹ Rosj¹. Maturê zda³ 


dopiero w 1921 r., potem rozpocz¹³ studia na Wydziale 

Mechanicznym Politechniki Warðszawskiej, ale po roku 

przeniós³ siê na polonistykê na UW. Podczas studiów zarabia³ 

jako urzêdnik Pocztowej Kasy Oszczêdnoœci. 

Seby³a jako poeta zadebiutowa³ stosunkowo póŸno, a 

jego kariera zamknê³a siê w okresie ledwie jednej dekady. 

Rozg³os zdoby³ tomikami „Pieœñ szczuro³apa" (1930) i „Koncert 

egzotyczny" (1934). W 1938 roku ukaza³y siê „Arkusz 

poetycki nr 6" i „Obrazy myœli", które przynios³y Sebyle 

miano poety katastroficznego. W tym samym roku Polska 

Akademia Literatury odznaczy³a go Z³otym Wawrzynem Akademickim. 

Od 1924 r. zwi¹zany z ko³em literackim „Z³ocieñ", 

od 1927 r. Seby³a nale¿a³ do grupy „Kwadryga”. 

Przez pewien czas prowadzi³ równie¿ w³asn¹ audycjê 

w polskim radiu, która budzi³a spore emocje. Jeden z recenzowanych 

poetów poczu³ siê na tyle dotkniêty, i¿ wytoczy³ 

Sebyle proces. S¹d skaza³ pisarza na dwa tygodnie aresztu 

w zawieszeniu i grzywnê w wysokoœci 50 tys. z³otych. Seby³a 

przyjaŸni³ siê z Karolem Szymanowskim i Czes³awem 

Mi³oszem, w jego domu czêstymi goœæmi byli Konstanty 

Ildefons Ga³czyñski, Stanis³aw Ryszard Dobrowolski i Krzysztof 

Kamil Baczyñski. Seby³a jest jednym z bohaterów powieœci 

„Wspólny pokój" Zbigniewa Uni³owskiego, gdzie 

wystêpuje jako Brocki. 

Wojciech Bonowicz, który przygotowa³ w zesz³ym roku 

wydanie wyboru poezji Seby³y we wroc³awskim Biurze 

Literackim (tomik „Dialog w ciemnoœci"), podkreœla we 

wstêpie, ¿e wiersze Seby³y wywar³y wp³yw na wczesn¹ 

twórczoœæ Mi³osza i Baczyñskiego, inspirowa³ siê nim te¿ 

Gajcy. „Najmocniej przejmuj¹ mnie te jego wiersze, w 

których Seby³a jest najbardziej enigmatyczny. Szczytowym 

osi¹gniêciem jest tu cykl Osiem nokturnów: wizja 

œwiata zmêczonego istnieniem, zapadaj¹cego siê w nienasycon¹ 

czerñ, w nicoœæ. Co rusz dobiega zeñ jakiœ krzyk, 

p³acz - bezradna zapowiedŸ nadci¹gaj¹cego nieszczêœcia. 

Katastrofizm Seby³y jest stosunkowo ma³o ekspresyjny, 

ale za to totalny: katastrofa jest zasad¹ œwiata. Na tym tle 

przejmuj¹co brzmi¹ jego modlitwy i antymodlitwy: "Ojcze 

nasz, którego nie ma..." - pisa³ Bonowicz. 

Jako podporucznik rezerwy Seby³a zosta³ zmobilizowany 

28 sierpnia 1939 r. z przydzia³em do 13. Pu³ku 

Piechoty "Dzieci Krakowa" z Pu³tuska w sk³adzie 8. Dywizji 

Piechoty Armii "Modlin". Odkomenderowany do 

wzmocnienia Korpusu Ochrony Pogranicza w Hancewiczach 

ko³o £uniñca, dosta³ siê po 17 wrzeœnia 1939 r. do 

niewoli radzieckiej. Internowany w obozie oficerskim w 

Starobielsku, w kwietniu 1940 r. zosta³ rozstrzelany przez 

NKWD w Charkowie. W 2007 r. poeta zosta³ mianowany 

poœmiertnie porucznikiem. 

„Tragiczna œmieræ Seby³y zdeterminowa³a potoczny 

odbiór jego twórczoœci. Ca³y eschatologiczny patos zosta³ 

ujêty w nawias katyñskiego mêczeñstwa. Tymczasem 

Seby³a zas³uguje na czytanie i poza kontekstem narodowej 

martyrologii, jako poeta uniwersalny i sugestywny" - 

podsumowuje Wojciech Bonowicz. 

P.B., Ÿród³o: instytutksiazki.pl 



DWA RAZY NA MARGINESIE ROKU SEBY£Y 

Grupa literacka im. W³adys³awa Seby³y 

Grupa Literacka im. W³adys³awa Seby³y powsta³a 

w listopadzie 1972 roku (a nie jak w 

swoim szkicu napisa³a Wioletta Grzegorzewska 

zamieszczonym w Aleja 3).W sk³ad grupy pocz¹tkowo 

wchodzili: Longin Kowasz, Jan Lipiñski, 

Maksymilian Sieradzki oraz Leszek Wierzchowski. 

W miêdzyczasie uzupe³nili jej sk³ad Jan 

Musia³ek i Adam Wojtala. Uby³ Leszek Wierzchowski. 

Prezesem grupy zosta³ Jan Lipiñski. 

Jedynym ¿yj¹cym z tej grupy jest Maksymilian 

Flawiusz Sieradzki 

Patronat nad ni¹ przyj¹³ Wydzia³ Kultury Urzêdu 

Powiatowego w K³obucku. Prawdopodobnie 

pierwszym oficjalnym wyst¹pieniem by³ wieczór 

poetycki poœwiêcony patronowi grupy. 

Przeprowadzono tak¿e konkurs na utwór literacki 

poœwiêcony W³adys³awowi Sebyle. To leg³o 

u podstaw pomys³u organizacji ogólnopolskiego 

konkursu i konfrontacji poetyckich. Grupa 

organizowa³a wieczory w Lipiu, K³obucku, 

Czêstochowie, Wrêczycy. Twórcy zrzeszeni w 

Grupie posiadali w swoim dorobku wiele publikacji 

(m. innymi: Tygodniku Kulturalnym, Zielonym 

Sztandarze, Kamena, Prometeju, Nadodrze, 

Student, G³os M³odzie¿y, Nasz Klub), co sta³o siê 

powodem do czynienia starania o bardziej ambitne 

zadokumentowanie swego istnienia. W roku 

1974 ukaza³ siê poetycki Almanach grupy, którego 

recenzjê przygotowa³ Edward Zeman i Alfred 

Ligocki. Grupa by³a bardzo aktywna. Na 

spotkania zapraszano wybitnych krytyków jak i 

poetów. Goœcili w K³obucku m.in.: Jacek Kajtoch, 

Tadeusz Mocarski, Tadeusz Œliwiak, Tadeusz 

Bochenek, Czes³aw Œl¹zak, Alfred Ligocki. 

Systematycznie ukazywa³y siê wzmianki w prasie 

o poczynaniach Grupy: „Nad Wart¹”, „¯yciu 

Literackim”, „Kamenie”, „Podgl¹dach”, „Wieczóorze”, 

„¯yciu Czêstochowy”, „Trybunie Robotniczej”. 

Za spraw¹ Edwarda Zemana w almanachu 

poezji i prozy „M³ody Œl¹sk Literacki”, który nak³adem 

Wydawnictwa „Œl¹sk” ukaza³ siê w 1975 

roku, zosta³y opublikowane wiersze lidera grupy 

Jana Lipiñskiego (oprócz wierszy J. Lipiñskiego 

w tym¿e almanachu ukaza³y siê tak¿e 

wiersze Tadeusza Gierymskiego z Klubu Nauczycielskiego 

i opowiadanie Jerzego Wawrzaka z 

grupy „PROFILE”). 


SZKICE, ESEJE, RECENZJE 

W miêdzyczasie nawi¹zano ³¹cznoœæ i œcis³y 

potem kontakt z Klubem Nauczycielskim w Czêstochowie, 

który reprezentuj¹ tacy poeci jak Krystyna 

i Tadeusz Biskup, Tadeusz Gierymski, Janusz 

Szmidla. Z czasem weszli oni w sk³ad Grupy. 

W almanachu laureatów ogólnopolskich Jarmarków 

Poezji o Laur Prometeja znalaz³y siê nagrodzone 

wiersze cz³onków Grupy, a w lipcu 

1976 s¹ drukowane w „Prometeju”. 

Jednak¿e najwa¿niejszym osi¹gniêciem Grupy 

jest organizacja Konkursu Poetyckiego i Konfrontacji 

Poetyckich (pierwszy w 1972 roku, ale 

ju¿ w 1973 roku dostaje przymiotnik „Ogólnopolski”), 

który po latach „zaw³aszczy” Czêstochowa 

i nada mu imiê Haliny Poœwiatowskiej (od 

1979), a ten z kolei stanie siê jedn¹ z najwa¿niejszych 

i najstarszych imprez literackich adresowanych 

dla mi³oœników poezji w Polsce trwaj¹cy 

do dzisiaj (z przerw¹ na „stan wojenny”). 

W dwa lat póŸniej grupa rozwi¹zuje siê, a 

w³aœciwie przekszta³ca siê w Korespondencyjny 

Klub M³odych Pisarzy przy ZW ZSMP w Czêstochowie 

zyskuj¹c w ten sposób pomoc finansow¹ 

i mo¿nego protektora. Motorem tych poczynañ 

jest Jan Lipiñski. 

Jan Lipiñski w po³owie lat osiemdziesi¹tych 

wyje¿d¿a z Czêstochowy i wraca w rodzinne strony, 

gdzie publikuje i umiera w 2003 roku. 

W³adys³aw E. Piekarski 

„Z czêstochowskiej 

ziemi na 

literacki 

Parnas”, 

Antologia 

wierszy 

W³adys³awa 

Seby³y, Jerzego 

Lieberta, 

Haliny 

Poœwiatowskiej, 

Ludmi³y 

Mariañskiej. 

Wstêp i wybór 

wierszy: 

El¿bieta 

Hurnikowa, 

Wydawca: 

Muzeum 

Czêstochowskie,Czêstochowa 

2006. 


7

8 


Z zainteresowaniem i nadziej¹ zabra³em siê 

za lekturê rozmowy Mariana Panka z Tadeuszem 

Gierymskim wydrukowanej w „Aleje 3”. Znam 

jednego i drugiego trochê... 

Doczyta³em do miejsca, w którym jest zdanie: 

„Z Janem Lipiñskim, którego ju¿ nie ma w 

Czêstochowie, zorganizowaliœmy konfrontacje 

poetyckie i konkurs poetycki im. H. Poœwiatowskiej”... 

Tadeusz Gierymski w chwili, gdy to piszê, 

prawdopodobnie nie ma pojêcia, ¿e Jan Lipiñski 

nie ¿yje od kilku lat.... 

W innym miejscu Tadeusz Gierymski w 

przeds³owiu towarzysz¹cym „wydanemu przez 

OPK Gaude Mater w Czêstochowie almanachowi 

„Czarno - bia³e rysunki” pisze: „W 1972 r. Jan 

Lipiñski (zamieszka³y wówczas w K³obucku) za- 

³o¿y³ Grupê Literack¹ im. W³. Seby³y, która organizowa³a 

pierwsze Konfrontacje Poetyckie o charakterze 

regionalnym. Rok póŸniej mia³y one ju¿ 

zasiêg ogólnopolski. W roku 1979 towarzysz¹cy 

im konkurs poetycki zostaje nazwany imieniem 

Haliny Poœwiatowskiej. Z okazji Konfrontacji zaczêto 

wydawaæ zespo³owe almanachy miejscowych 

twórców i arkusze autorskie.” Jeszcze gdzie 

indziej czytam: „Grupa Literacka im. W³adys³awa 

Seby³y powsta³a w listopadzie 1972 roku. Patronat 

nad ni¹ przyj¹³ Wydzia³ Kultury Urzêdu Powiatowego 

w K³obucku. Poniewa¿ posiadano w 

swoim dorobku wiele publikacji (m.in.: w Tygodniku 

Kulturalnym, Zielonym Sztandarze, Kamenie, 

Prometeju, Nadodrzu, Studencie, G³osie M³odzie¿y, 

Naszym Klubie) poczyniono starania o 

bardziej ambitne zadokumentowanie swego istnienia. 

W sk³ad grupy pocz¹tkowo wchodzili: Longin 

Kowasz, Jan Lipiñski, Maksymilian Sieradzki 

oraz Leszek Wierzchowski. W miêdzyczasie uzupe³nili 

jej sk³ad Jan Musia³ek i Adam Wojtala. Uby³ 

Leszek Wierzchowski. Na spotkania zapraszano 

wybitnych krytyków jak i poetów. Goœcili w K³obucku 

m.in.: Jacek Kajtoch, Tadeusz Mocarski, Tadeusz 

Œliwiak, Tadeusz Bochenek, Czes³aw Œl¹zak, 

Alfred Ligocki. W miêdzyczasie nawi¹zano 

³¹cznoœæ i œcis³y potem kontakt z Klubem Nauczycielskim 

w Czêstochowie, który reprezentuj¹ tacy 

poeci jak Krystyna Biskup, Tadeusz Gierymski, Janusz 

Szmidla. Weszli oni w sk³ad Grupy. W klubie 

tym goœcili tak¿e m.in. Edward Zyman i Alfred Ligocki, 

który przygotowa³ recenzjê celem wydania 

almanachu grupy. Systematycznie ukazywa³y siê 

wzmianki w prasie o poczynaniach Grupy, m.in.: 


Mity i przeinaczenia... albo na marginesie 

w „Nad Wart¹”, „¯yciu Literackim”, „Kamenie”, 

„Podgl¹dach”, „Wieczorze”, „¯yciu Czêstochowy”, 

„Trybunie Robotniczej”. W almanachu „M³ody 

Œl¹sk Literacki”, który nak³adem Wydawnictwa 

„Œl¹sk” uka¿e siê w przysz³ym roku, wykorzystane 

zostan¹ wiersze Tadeusza Gierymskiego i Jana 

Lipiñskiego. Jak wieœæ niesie jeden z cz³onków 

Grupy winien niebawem (1976 r.) zaprezentowaæ 

siê indywidualnym tomikiem nak³adem Wydawnictwa 

„Œl¹sk”. Jedno z nazwisk winno tak¿e 

znaleŸæ „siê w almanachu laureatów ogólnopolskich 

Jarmarków Poezji o Laur Prometeja. Numer 

lipcowy „Prometeja” przyniesie wiersze Grupy.....*” 

- Tekst ten znaleziony w postaci niepodpisanego 

maszynopisu w Almanachu Grupy im. 

Seby³y - jest to prawdopodobnie tekst napisany 

przez Jan Lipiñskiego, który nie móg³ siê przebiæ 

z niektórymi informacjami do prasy. 

To prawdopodobnie leg³o u podstaw jego 

decyzji o powrocie do Krosna i tak siê sta³o na 

pocz¹tku 1980 roku. Zreszt¹ sama postaæ Jana 

Lipiñskiego wydaje siê byæ warta w tym momencie 

przypomnienia. Urodzony w 1940 roku 

w Kroœnie n/Wis³¹. Z zawodu technik elektroradiologii. 

Wiele lat pracowa³ w K³obucku w Zespole 

Opieki Zdrowotnej. W latach 1972-1974 

przewodniczy³ grupie poetyckiej im. W³adys³awa 

Seby³y. Wspó³organizator Ogólnopolskich 

Konfrontacji Poetyckich Czêstochowa-K³obuck, 

które potem stan¹ siê Ogólnopolskim Konkursem 

Poetyckim im. Haliny Poœwiatowskiej i towarzysz¹cych 

mu Konfrontacji jej imienia (najstarszy, 

najbardziej masowy i najbardziej presti- 

¿owy ogólnopolski konkurs poetycki). Pisa³ wiersze, 

fraszki i aforyzmy. Publikowa³ je m.in. w 

„Tygodniku Kulturalnym”, „Karuzeli”, „Kamenie”, 

„Prometeju”, „Studencie”, „Sigmie”, „Nadodrzu”, 

„Zielonym Sztandarze”,”Nowym Medyku”, „S³u¿bie 

Zdrowia”, „Nad Wart¹”, „Trybunie Robotniczej” 

oraz w almanachu „M³ody Œl¹sk Literacki” 

„Spektrum”. Ok. 1980 r. wróci³ do stron rodzinnych 

(do Krosna), gdzie publikuje wiersze, aforyzmy, 

fraszki. Po wydanym w Czêstochowie „U 

progu: [wiersze]” w Kroœnie ukazuj¹ siê jego: 

„Drobiny” [arkusz poetycki] (1983), „Wchodzê 

w twoje jarzmo” [wiersze] (1983), w Rzeszowie 

„Obrêcze ognia:” [poezje] (1986), Mam ten gest: 

[aforyzmy] 1996 czy w Krakowie „Wszystko dla 

idei!” (1989). Prócz tego w edycjach zbiorowych 

takich jak Almanach £ódzkiej Grupy Unii Polskich 

Pisarzy Medyków, Antologi „Fraszki pol- 


skie”, w Antologi „Ksiêga aforystyki polskiej XXI 

wieku: potêga myœli” ukazywa³y siê jego wiersze 

i aforyzmy i fraszki. By³ cz³onkiem ZLP, a 

tak¿e cz³onkiem Unii Polskich Pisarzy Medyków. 

Zmar³ w 2003 roku. 

Jego œmieræ przesz³a w Czêstochowie niezauwa¿ona, 

a podczas Konfrontacji nawet nie 

wspomniano o tym, ¿e odszed³ ten, dziêki któremu 

owe Konfrontacje zaistnia³y. 

Byæ mo¿e, dlatego, ¿e mit twórcy konfrontacji 

zaw³aszczy³ sobie ktoœ inny ni¿ on. Dzisiaj jak 

mi wiadomo ¿yj¹ jeszcze cz³onkowie Grupy Poetyckiej 

im. W³. Seby³y i niektóre fakty s¹ do 

sprawdzenia. 

Jeden ze znanych mi cz³onków tej grupy powiedzia³, 

¿e w tamtym czasie dobrze by³o dopisywaæ 

do listy zas³u¿onych „zas³u¿onych z klucza”, 

a takim w tamtych latach by³ Tadeusz Gierymski. 

Tadeusz Gierymski jest dziœ zas³u¿onym 

z racji wieku. Jeœli ktoœ uwa¿nie czyta³ informacje 

o Grupie Poetyckiej im. W³. Seby³y to zauwa¿y, 

¿e nie pada tam wœród cz³onków grupy 

nazwisko „Gierymskiego” i to jest grzech tworzenia 

mitu lub przeinaczeniu (nie nazywaj¹c tego 

inaczej)... 

Gdzie indziej czytamy „Na pocz¹tku roku 

1972 w K³obucku zaczyna dzia³aæ GRUPA LITE- 

RACKA IM. W£. SEBY£Y. Prezesem grupy zosta³ 

Jan Lipiñski. Pierwszym oficjalnym wyst¹pieniem 

by³ wieczór poetycki poœwiêcony patronowi grupy. 

Przeprowadzono tak¿e konkurs na utwór literacki 

poœwiêcony W³adys³awowi Sebyle. Grupa 

organizowa³a wieczory w Lipiu, K³obucku, Czêstochowie, 

Wrêczycy. Wspólnie z Klubem Nauczycielskim 

w Czêstochowie by³a inicjatorem Ogólnopolskich 

Konfrontacji Poetyckich organizowanych 

w K³obucku. PóŸniej Grupa zwi¹za³a siê z 

czasopismem „Nad Wart¹”.” Zatem mo¿na stwierdziæ, 

¿e wspó³organizatoratorem by³ Klub Nauczycielski, 

a nie Tadeusz Gierymski. Grupie 

Literackiej im. W³. Seby³y prezesowa³ w tym 

czasie Jan Lipiñski, a Klubowi Nauczycielskiemu 

Tadeusz Biskup... 

Zas³ug¹ Tadeusza Gierymskiego odnoœnie 

Konfrontacji jest jego d³ugoletni udzia³ w pracach 

jury konkursu jako jego etatowy sekretarz... 

„Z drugiej strony coroczne Konfrontacje Poetyckie 

uros³y do wa¿nego wydarzenia w ¿yciu kulturalnym 

miasta, tym bardziej, ¿e im towarzyszy³ 

Ogólnopolski Konkurs Poetycki, od 1979 r. 

nazwany imieniem Haliny Poœwiatowskiej. Od tej 

pory rok rocznie œci¹gaj¹ do Czêstochowy m³odzi 

twórcy z ca³ego kraju. Zaproszeni s¹ te¿ starsi, 

uznani pisarze, krytycy, artyœci. Z okazji Kon- 



frontacji teksty literackie wydawane bywaj¹ wspólnie, 

w postaci almanachów.” - przeczyta³em w 

innym opracowaniu. 

I tak Konfrontacje, które w zamiarze mia³y 

promowaæ poetyck¹ Czêstochowê wraz z okolic¹, 

sta³y siê Konfrontacjami, które s¹ „pokazówk¹” 

dla ca³ego kraju i coraz bardziej marginalny 

jest niestety udzia³ twórców z regionu w 

Konfrontacjach. Nie mówi¹c o tym, ¿e nie znajduje 

zrozumienia potrzeba wprowadzenie kategorii 

regionalnej (dla twórców z Ziemi Czêstochowskiej) 

w Konkursie Poetyckim im. H. Poœwiatowskiej. 

I tak mity przenikaj¹ siê z przeinaczeniami. 

W³adys³aw E. Piekarski, Czêstochowa 2003 

Przypisy: 

*) Bibliografia Jana Lipiñskiego 

Publikacje ksi¹¿kowe: 

U progu: [wiersze] / Jan Lipiñski. - Czêstochowa: Zarz¹d 

Wojewódzki ZSMP, 1976. - 12 s. ; 21 cm 

Drobiny [arkusz poetycki] / Jan Stanis³aw Lipiñski. - 

Krosno KDK 1983 

Wchodzê w twoje jarzmo [wiersze] / Jan Stanis³aw Lipiñski. 

- Krosno, Korespondencyjny Klub M³odych Pisarz 

Pogórze, 1983 

Obrêcze ognia: poezje / Jan Stanis³aw Lipiñski; oprac. 

graf. Zbigniew Hibsz. - Rzeszów: KAW, 1986 – 37, [3] s.; il.; 

20 cm 

Mam ten gest: [aforyzmy] / Jan Stanis³aw Lipiñski. - Rzeszów: 

”Raf”, 1996 . – 35 s.; 15 cm 

Wszystko dla idei! Jan Stanis³aw Lipiñski; z rysunkami 

Zygmunta Pytlika. - Kraków; Krosno: „Miniatura” nak³. Wydzia³u 

Kultury Urzêdu Wojewódzkiego, 1989. – 47 s. : il.; 12 

cm 

Publikacje w edycjach zbiorowych: 

Aforyzmy / Jan Lipiñski // Spektrum - Almanach £ódzkiej 

Grupy Unii Polskich Pisarzy Medyków 1978 red. J. Poradecki 

s.103-105 

Antologia: „Fraszki polskie” oprac. Józef Bu³atowicz, 

Kêty, Antyk 2002 

Antologia „Ksiêga aforystyki polskiej XXI wieku: potêga 

myœli” oprac. Danuta i W³odzimierz Mas³owscy, Katowice, 

Videograf II Sp. z o.o 2002 

pomnik; swat; wesele; [wiersze] / Jan Lipiñski // w M³ody 

Œl¹sk Literacki. Almanach poezji i prozy; Wydawnictwo 

„Œl¹sk” 1975 s. 57-59 

*** (ponios³y mnie chmury); W têtnicach moich; [wiersze] 

/ Jan Lipiñski //. - Spektrum - Almanach £ódzkiej 

Grupy Unii Polskich Pisarzy Medyków 1978 red. J. Poradecki 

s.101-102 

Wiersze. Konfrontacje. Czêstochowa 1978 s. 20-21 

Wiersze. Almanach poezji m³odych. Czêstochowa 1982 

r s.20 -23 

[wiersze] Poetycka Czêstochowa (wraz z okolicami) 

1945-2005 Cz. 2 / red. W³adys³aw Edward Piekarski. - 

Czêstochowa 2006 (w druku) 

Publikacje prasowe: 

Aforyzmy / Jan Lipiñski // Kamena. - 1975, nr 10, s. 16 

Czas przemijania; Pytam; Droga: [wiersze] / Jan Lipiñski 

// Nad Wart¹. - 1973, nr 6, s. 6 


9

10 


Droga; Nic daremnym nie by³o w tej drodze: [ wiersze] / 

Jan Lipiñski // Tygodnik Kulturalny. - 1973, nr 29, s. 7 

Gdzie siê dwóch bije...; Na ¿yciowy teatr; A szkoda; Wieñczonemu: 

[wiersze] / Jan Lipiñski // Student. - 1973, nr 10, s. 

16 

Granica [wiersz]. / Jan Lipiñski // G³os Nauczycielski. - 

1971, nr 29, s. 12 

Muzyka : [wiersz] / Jan Lipiñski // Nadodrze. - 1972, nr 

17, s. 8 

Myœli nieczyste: [aforyzmy] / Jan Lipiñski // Informator 

Kulturalny Województwa Czêstochowskiego. - 1981, nr 1, s. 

13-16 

Myœli podkasane / Jan Lipiñski // S³u¿ba Zdrowia. - 


Myœli takie sobie / Jan Lipiñski // G³os Nauczycielski. - 


O pomnikach; Nagrobek utalentowanego; Myœli: [wiersze] 

/ Jan Lipiñski // S³u¿ba Zdrowia. - 1976, nr 20, s. 6 

Pewnik; Firmowy znak; Przestroga; Gdzie siê dwóch 

bije...; Kto daje i odbiera; Na chirurga: [wiersze] / Jan Lipiñski 

// S³u¿ba Zdrowia. - 1973, nr 32, s. 6 

Pod Mokr¹: [wiersz] / Jan Lipiñski // Nad Wart¹. - 1972, 

nr 4, s. 3 

Pomnik: [wiersz] / Jan Lipiñski // S³u¿ba Zdrowia. - 


Przyczyna; Pewnik: [wiersz] / Jan Lipiñski // Barwy. - 


Pytanie; O Ewie; O pomnikach: [wiersze] / Jan Lipiñski // 

Barwy - 1979, nr 2, s. 16 


Z³udzenie; Erotyk; Do przyjació³; Moja poezja; Fraszki : 

[wiersze] / Jan Lipiñski // Informator Kulturalny Województwa 

Czêstochowskiego.- 1978, nr 3, s. 13-15 

Znak firmowy; Teatr; Wieñczonemu: [wiersze] / Jan Lipiñski 

// Nadodrze. - 1973, nr 10, s. 16 

*** (znów ci, których dzieli);*** (moja rzeka umiejscowiona 

w przestrzeni): [wiersze] / Jan Lipiñski // Nad Wart¹. 

- 1977, nr 12, s. 6 

Ponadto w niektórych bibliografiach podaje siê, ¿e 

publikowa³ m.in. w „Karuzeli”, „Prometeju”, „Studencie”, 

„Sigmie”, „Zielonym Sztandarze”,,,Nowym Medyku”, „Trybunie 

Robotniczej”, lecz nie dokumentuje siê tytu³ami i 

datami. 

Opracowania i wybrane teksty o twórczoœci autora: 

Literaci zwi¹zani z Ziemi¹ Czêstochowsk¹ S³ownik Bibliograficzny 

/ Halina Swaton // Kwartalnik Metodyczny 

WiMBP im. dr W³. Biegañskiego Nr.1-2(37-38) 1985 

Proza. / Tadeusz Gierymski // Informator Kulturalny 

Województwa Czêstochowskiego 1981 nr 1. 

S³ownik biobibliograficzny twóræow literatury zwi¹zanych 

z Ziemi¹ Czêstochowsk¹ (wraz z okolicami) / W³adys³aw 

Edward Piekarski, Zbigniew Stañczyk // Wydawnictwo 

„Wikstan” Czêstochowa 2006. 


Od Autora 

Jest to fragment przygotowywanej do druku ksi¹¿ki 

pt. „Czêstochowskie grupy i grupki literackie XX i pierwszej 

dekady XXI wieku”. 

Pomnik W³adys³awa Seby³y w K³obucku - 

g³az z tablic¹ upamiêtniaj¹cy W³adys³awa Seby³ê, poetê, ¿o³nierza Wrzeœnia`39, wiêŸnia Starobielska. 

Zgin¹³ w Piatichatkach w kwietniu 1940 roku. G³az ods³oniêty w 80 rocznicê jego urodzin. 


JERZY HUTEK 

Militaryzacja sumieñ 

Jerzy Hutek - fotografia udostêpniona przez Autora. 

Od kilku lat wszyscy, bez wyj¹tku, jesteœmy poddawani 

wielkiej obróbce sumieñ. I choæ ma³o kto zwraca 

na to uwagê, powoli acz systematycznie s¹czy siê do 

naszych mózgów i serc potworna propaganda wojny 

czyli zabijania bliŸniego. Przesadzam? Nie myœlê ¿e tak – 

jak mawia zaprzyjaŸniona ze mn¹ Angielka. 

Zwróæmy uwagê, ¿e w naszych domowych telwizorach 

codziennie na kilku kana³ach Discovery, ale nie tylko 

na Discovery, pokazywane s¹ filmy i programy o 

uzbrojeniu czyli o narzêdziach uœmiercania. Oto co i rusz 

jakiœ facet postury wykidaj³y pokazuje nam nowe karabiny, 

rêczne granatniki przeciwpancerne, informuj¹c nas 

tkliwie, ¿e demonstrowane urz¹dzenie: „likwiduje cel 

przy pierwszym strzale”. Ale nie mówi, ¿e tym celem 

jest cz³owiek czyli bliŸni, czyli ka¿dy z nas. Dla niedowiarków 

nastêpuje demonstracja. Prezenter-wikidaj³o zasadza 

siê do karabinu i strzela do du¿ych betonowych 

bloczków, które rozbryzguj¹ siê na kawa³ki. ¯eby zaœ 

przekonaæ upartych pacyfistów, wikidaj³o-prezenter strzela 

do arbuza, z którego zostaje jedynie œmieszny kawa- 

³eczek. 

Nastêpnego dnia mamy program o po¿ytkach p³yn¹cych 

z u¿ycia ma³ej rakietki i zaraz widzimy jak to 

maleñstwo wystrzelone z helikoptera przebija masywny 

czo³g - jak wyka³aczka przebija kandyzowan¹ wisienkê.Wtedy 

prowadz¹cy program uœmiecha sie dwuznacznie 

i mówi, ¿e je¿eli w czo³gu s¹ jacyœ ¿o³nierze, to 

oczywiœcie zostan¹ unieszkodliwieni. Zwróæmy uwagê: 

nie zabici, nie zmasakrowani ale unieszkodliwieni... 

S¹ te¿ programy zajmuj¹ce siê rankigiem najlepszych 

czo³gów, ³odzi podwodnych, samolotów, torped i wielu 

innych fajnych zabawek za miliardy. 

Ostatnio mo¿na by³o obejrzeæ na Discovery najnowszy 

film o wojnie polsko - niemieckiej 1939 roku. Ale 


FELIETONY 

jego autorzy nie skupili siê na niemieckiej agresji, nie 

interesowa³a ich potwornoœæ niemieckich bombardowañ 

polskich miast i wsi. Skupili siê na strategii i taktyce. I 

opowiadali jakie to manewry wykonywali Niemcy a jakie 

Polacy. Beznamiêtnie, spokojnie, jakby to by³ film o 

wojnach punickich albo o wojnie tzrydziestoletniej. 

S¹ zatem programy o zabijaniu ale nie ma ¿adnego 

programu jak chroniæ siê przed kul¹, rakietk¹, helikopterem 

czy bomb¹ penetruj¹c¹. 

Dlaczego tak? Bo chodzi o to, ¿eby œwiat przesta³ baæ 

siê wojny. Mo¿ni tego œwiata chc¹, aby zwyk³y cz³owiek 

wojny siê nie ba³ a nawet polubi³ j¹. To dlatego Amerykanie 

ostro cenzuruj¹ zdjêcia, filmy i teksty o tym jak 

zostaj¹ okaleczeni lub zabici ich ¿o³nierze w Iraku i Afganistanie. 

Wojna staje siê powoli dobrowolnym zajêciem 

fajnych ch³opaków, którzy za ma³e pieni¹dze daleko od 

domu gotowi s¹ zabijaæ i gin¹æ w obronie interesów amerykañskich 

koncernów. 

To siê nazywa militaryzm, a telewizje s¹ jego s³ugusami. 

Czy czyni¹ to za pieni¹dze czy ze zwyk³ej g³upoty 

jest ju¿ spraw¹ drugorzêdn¹. 

Najwy¿sza ju¿ pora zakazaæ propagandy militaryzmu. 

Czas, aby pos³owie (najpeweniej lewicy) wnieœli pod 

obrady Sejmu ustawê zakazuj¹c¹ propagandy zabijania, 

tak jak zakazana jest propaganda alkoholu, papierosów, 

narkotyków i p³atnego seksu. 

Jerzy Hutek 

Fotografia: Monika Psiuk 


11

12 

PREZENTACJE PROZATORSKIE 



Œwiat³a i highweje (2) 

Pierwszy poranek w Pensylwanii by³ pe³en niespodzianek. 

Wsta³em ze wszystkimi o szóstej rano, ale tych „wszystkich” 

by³a ma³a garstka, tylko trzech ojców i trzech braci. 

By³em wiêc siódemk¹, magiczn¹ cyfr¹. Czy mia³o to coœ 

oznaczaæ? Zwiastowaæ? Podczas rozmyœlania w ma³ej kapliczce, 

przerobionej z jednej z szeœciu sypialni farmerskiego 

domu, rozwa¿a³em znaczenie tego symbolu. Z Apokaplisy 

œw. Jana pamiêta³em siedem koœcio³ów, do których Aposto³ 

adresowa³ swój tajemniczy dokument; siedem pieczêci, którymi 

ksiêga zosta³a zapieczêtowana; siedem darów Ducha 

œw., które mog¹ upiêkszyæ nasze wnêtrze; siedem cnót teologicznych, 

do których scholastycy do³¹czyli wiarê, nadziejê 

i mi³oœæ; siedem grzechów g³ównych, ³¹cznie z pych¹, chciwoœci¹, 

gniewem i lenistwem i siedem sakramentów Koœcio³a, 

z których piêæ nacechowa³o ju¿ moje ¿ycie: chrzest, 

bierzmowanie, sakarament o³tarza, sakrament pokuty i kap³añstwo. 

Przeorem klasztoru by³ ojciec Stanis³aw Nowak, brat ojca 

Ludwika Nowaka, genera³a zakonu. Nie mog³em sobie wyobraziæ 

wiêkszego kontrastu miêdzy rodzeñstwem. Ojciec 

Stanis³aw, starszy od swego brata o siedem lat, drobnej budowy 

i niskiego wzrostu by³ w porównaniu ze swoim bratem 

ma³¹ kruszynk¹. Lekko przygarbiony, ze szpakowatymi w³osami, 

wygl¹da³ jak œredniowieczny asceta ¿ywcem wyjêty z 

koœcielnego drzeworytu. Budz¹c zarazem sympatiê i nieokreœlony 

lêk jednoczeœnie promieniowa³ czymœ, co maj¹ w 

sobie potencjalni kandydaci na o³tarze. Ojciec Ludwik, jego 

brat, by³ prawie dwukrotnie wy¿szy. Zbudowany atletycznie, 

z potê¿n¹ wyd³u¿on¹ g³ow¹ na mocnym karku i bardzo 

charakterystyczn¹ górn¹ warg¹, przykrywaj¹c¹ szcz¹tkow¹ 

doln¹ szczêkê te¿ odznacza³ siê ascetycznym wygl¹dem, 

ale inaczej. Gêste siwe ³uki brwiowe i stalowy, przenikaj¹cy 

na wylot wzrok budzi³y respekt i trudno by³o z nim prowadziæ 

dyskusje na tematy zwi¹zane z Koœcio³em, paragrafami 

regu³ zakonnych lub wiar¹. By³ twardy i apodyktyczny. 

Moim idea³em, gdy by³em jeszcze ministrantem na Jasnej 

Górze, sta³ siê ich trzeci brat, Euzebiusz. By³ zupe³nym 

przeciwieñstwem obu braci. Na jego twarzy b³¹ka³ siê zawsze 

przyjazny uœmiech. Pomaga³ bliŸnim, potrafi³ znaleŸæ 

krzepi¹ce s³owo dla ka¿dego. Kiedy podczas fatalnej wycieczki 

do Oporowa utopi³ siê w tamtejszym jeziorze, w 

klasztorze przez kilka tygodni trwa³a ¿a³oba, a wielu ojców 

i braci nie mog³o pogodziæ sie z kapryœnym wydarzeniem 

losu. Oboje z matk¹ p³akaliœmy po nim jak po bliskim i 

kochanym krewnym. 

Tymczasem mój pierwszy dzieñ w Pensylwanii nabiera³ 

tempa i mog³em po raz pierwszy rzuciæ okiem na miejsce, w 

którym siê nagle znalaz³em. By³a to ma³a dolinka, zagospodarowana 

przed laty przez amerykañskiego farmera Moylana (Gery) 

Chew. Jego przodkowie brali udzia³ w rewolucji i wielce zas³u- 

¿yli siê dla Filadelfii. Posiad³oœæ w powiecie Bucks County rozwi- 

Tadeusz Chabrowski - fotografia udostêpniona przez Autora. 

ja³a siê w miarê jak „Geremu” przybywa³o potomstwa. Kilka 

zabudowañ by³o rozproszonych tu i tam, na u¿ytek œrednio 

zamo¿nego gospodarstwa. Teraz w szeœciopokojowym domu 

by³ego w³aœciciela mieszka³ ojciec przeor, ojciec Micha³ Zembrzuski 

i ojciec Piotr Zagrodzki. Ten ostatni by³ kap³anem z diecezji 

krakowskiej i podczas wojny wywieziono go do obozu w Dachau. 

Po wyzwoleniu obozu wyjecha³ do USA, pracowa³ w 

Nowym Jorku, a potem zamieszka³ w charakterze oblata w 

Doylestown. 

Dwaj bracia, Kazimierz i Marek, przyjechali za ojcem 

Micha³em z Wêgier, odbywszy przedtem dwuletni¹ kwarantannê 

w Rzymie. Brat Marek pe³ni³ funkcje koœcielnego, organisty 

i domowego chowu mechanika. Od razu zauwa¿y- 

³em, ¿e pali³ po cichu papierosy, ale swojej s³aboœci nie próbowa³ 

maskowaæ przede mn¹. Czasami zbiera³o mu siê na 

dowcipy, z których sam œmia³ siê najg³oœniej. Mieszka³ z bratem 

Kazimierzem w s¹siednim domku, w którym mieœci³a 

siê te¿ przyklasztorna kaplica. Wszystkich, z wyj¹tkiem ojca 

Micha³a, spotyka³em tu po raz pierwszy. Stara³em siê zamieniæ 

z ka¿dym kilka s³ów i bardzo chcia³em sprawiæ jak najlepsze 

wra¿enie. 

Nowe okolicznoœci z miejsca przypad³y mi do gustu. To, 

¿e trzeba by³o chodziæ do jednego budynku na obiad, a jeszcze 

do innego na modlitwy, a jeszcze do trzeciego, by odprawiæ 

Mszê œwiêt¹, powodowa³o, ¿e mniej mi ci¹¿y³a monotonia 

¿ycia klasztornego. To absolutna rozkosz - wczesnym 

porankiem przejœæ dwieœcie czy trzysta metrów po 

œwie¿ym powietrzu, dotkn¹æ butem œniegu i spojrzeæ w niebo 

jak dnieje – myœla³em. 

Do ojca przeora musia³em siê zg³osiæ po habit i ksiê¿owski 

wystrój. Rano na rozmyœlaniu by³em w cywilnym ubra- 


niu. Ojciec Stanis³aw nie móg³ siê nadziwiæ, ¿e przyjecha³em 

bez habitu i bez osobistego baga¿u. Wypytywa³ na ró¿ne 

sposoby, jak to siê sta³o, ¿e nie zapakowa³em do walizki 

tuniki, szkaplerza i kaptura. W koñcu, marszcz¹c srogo czo³o, 

powiedzia³: 

- Mnich bez habitu, to tak jak zaj¹c w polu bez sierœci. 

Nie mia³em ochoty psuæ mu nastroju, spuœci³em po sobie 

uszy. Wkrótce mia³em siê dowiedzieæ, ¿e materia³ na 

habity w Stanach by³ tkany z cienkiej syntetycznej nitki zmieszanej 

z bawe³n¹. Taki habit by³ lekki, ³atwy do prania i noszenia. 

Wk³ada³o siê go tylko do mszy jak albê, podczas 

wspólnych modlitw w chórze i podczas posi³ku w refektarzu, 

ale te¿ nie zawsze. Ojciec przeor nie mia³ ¿adnego habitu 

w zapasie, skierowa³ mnie do brata Kazimierza. 

Ten okaza³ siê prawdziwym mnichem, umia³ szybko 

ustosunkowaæ siê do potrzeby bliŸniego. 

- U¿yczê ojcu jeden z moich habitów, za dwa, trzy dni 

Mary uszyje ojcu nowy. 

Zaskoczony jego ¿yczliwoœci¹ i bezpoœrednioœci¹, spyta³em: 

- A kto jest Mary? 

- Ach, to nasza kucharka, która gdy trzeba, umie te¿ szyæ 

i reperowaæ bieliznê – wyjaœni³. 

Przymierzy³em habit brata Kazimierza, ale bêd¹c niemal 

o g³owê od niego wy¿szy, wygl¹da³em w nim kuso i zabawnie. 

Podczas obiadu zwrócono na to uwagê i sta³em siê przedmiotem 

krotochwilnych dowcipów. Bawi³o mnie takie obmacywanie 

jêzykiem. By³em dla nich kimœ nieznanym, próbowali 

dopasowaæ mnie do siebie, nie zdawali sobie sprawy, 

¿e za tydzieñ lub dwa, kiedy oswojê siê z sytuacj¹, bêdê 

tryska³ w ich kierunku równie zabawanymi ripostami. Jako 

poeta mog³em dobrze napl¹taæ w rozmowach prowadzonych 

przy stole. 

Po obiedzie pozna³em bli¿ej kucharkê Mary. By³a Irlandk¹ 

z pochodzenia, dobrze ju¿ po piêdziesi¹tce, z twarz¹ i d³oñmi 

usianymi piegami i rudymi w³osami. Zwróci³em uwagê 

na jej szkliste oczy, wygl¹da³y jak po nieprzespanej nocy. 

Uœmiecha³a siê czêsto, darz¹c nas intensywn¹ kobiec¹ sympati¹. 

Sprawia³a wra¿enie, jakby ka¿dym z nas by³a zauroczona. 

By³a pierwsz¹ Irlandk¹, któr¹ spotka³em. Nie wiedzia³em 

jeszcze, dlaczego zwróci³em przede wszystkim uwagê na 

jej pochodzenie, a nie na to, ¿e urodzi³a siê w Ameryce i 

mówi poprawnie po angielsku. 

Chcia³em zobaczyæ jak najwiêcej z tego, co woko³o naszego 

„klasztoru” siê dzia³o, wiêc jeszcze tego samego dnia 

pojecha³em na ochotnika z bratem Markiem na pocztê. 

JeŸdzi³ starym gruchotem, granatowym fordem z 1952 

r., który musia³ ci¹gle reperowaæ i dolewaæ do niego oleju. 

Do Doylestown, powiatowego miasteczka Bucks County, 

by³o oko³o czterech mil. Poczta mieœci³a siê przy Broad Street, 

g³ównej ulicy, blisko stacji kolejowej, z której w ci¹gu 

godziny i siedmiu minut mo¿na by³o dojechaæ do Filadelfii. 

Po odbiór korespondencji poszliœmy z du¿ym workiem jak 

po m¹kê lub ziemniaki. Czêœæ listów, gazet, czasopism, reklam 

by³o upchniêto w skrytce pocztowej, (P.O. Box 151) 

a po paczki i listy polecone trzeba by³o zg³osiæ siê do urzêdnika 

w okienku. 

W powrotnej drodze zahaczyliœmy o centrum handlowe 

w Doylestown. Tam brat Marek zaopatrzy³ siê w paczkê 

Marlboro, ¿yletki i wazelinê do r¹k. W samochodzie wypali- 



liœmy po papierosie. Mój towarzysz by³ wyraŸnie zadowolony, 

¿e „puszczam dymka” i ¿e machorka z Cowboyem przypad³a 

mi go gustu. 

Worek z napisem US Mail, który przywieŸliœmy ze sob¹ 

by³ tym razem zape³niony tylko do po³owy. Teraz nale¿a³o 

dokonaæ selekcji korespondencji, polegaj¹cej na tym, ¿e 

wszystkie personalne listy do ojców i braci sz³y do ojca przeora, 

a listy zaadresowane na sanktuarium do pani Heleny. Ta 

mia³a je przejrzeæ i wyj¹æ z nich pieni¹dze przeznaczone na 

msze œwiête, na klasztor i na inne wznios³e cele. 

Nastêpn¹ noc przespa³em ju¿ w domku farmerskim, w 

którym mieszkali koledzy z Polski, ojcowie Bazylii i Leon. 

Nie by³o ich jednak w domu, bo oboje zastêpowali przebywaj¹cych 

na wakcjach proboszczów w polskich parafiach w 

Shenandoah. Mieli pojawiæ siê z powrotem dopiero w poniedzia³ek 

lub we wtorek. Taka forma zatrudnienia zakonników, 

którzy nie maj¹ w³asnych parafii, jest czêsto praktykowana 

w Koœciele katolickim. Mog¹ zarobiæ w ten sposób na 

swoje utrzymanie. 

Dom, w którym spa³em teraz sam, sta³ na uboczu, strze- 

¿ony przez piêæ du¿ych drzew, trzy dwudziestometrowe 

k³uj¹ce œwierki i dwa rozlo¿yste graby. Ze wzglêdu na podmok³y 

teren i czêste deszcze do g³ównego wejœcia poprowadzono 

œcie¿kê wy³o¿on¹ p³askimi p³ytami z kamienia. Pod 

oknami ros³y krzewy, których nie potrafi³em zidentyfikowaæ. 

W pokojach panowa³ pó³mrok i wiejska cisza, przerywana 

tylko bzykaniem grzejnika upuszczaj¹cego z rur nadmiar pary. 

Pod³ogi by³y wys³ane grubymi dywanami, w których gromadzi³ 

siê kurz. W ca³ym domu unosi³ siê md³awy zapach baraniej 

we³ny. 

Mia³em idealn¹ okazjê, ¿eby sprawdziæ jak to jest, kiedy 

siê siedzi i nic nie robi. Kiedy mo¿na zmusiæ swoje lenistwo 

do leniuchowania. Kiedy w oderwaniu od tego, co pozostawi³em 

za sob¹ w kraju, mog³em próbowaæ dostosowaæ siê 

do czegoœ nowego, zupe³nie nieokreœlonego, co by³o zwyk³¹ 

ludzk¹ kropl¹ potu kilku osób, do których przyjecha³em. 

Takiego stanu doskona³ej pró¿ni nie by³em jednak w stanie 

osi¹gn¹æ. 

Po kilku minutach mrocznej i bezdusznej ciszy moja 

wyobraŸnia, pozostawiona samej sobie, zaczê³a reagowaæ 

na szmery za oknem. P³oszy³y j¹ szelesty koszul ludzi dawno 

umar³ych, którzy kiedyœ tu mieszkali. Usiad³em w drewnianym 

fotelu, oszo³omiony zwyk³ym faktem, ¿e œciany które 

powinny mnie os³aniaæ, by³y mi obce. Mog³em mruczeæ lub 

wydzieraæ siê na ca³y g³os w ich drêtwym towarzystwie, nie 

unios³yby kotary, nie uchyli³y okna. Podbieg³em do drewnianych 

drzwi i z ca³ej si³y waln¹³em je piêœci¹ na wysokoœci 

mojej g³owy, tak dla zabawy, dla zaczepki, ¿eby spróbowa³y 

siê ze mn¹ podroczyæ. Skrzypnê³y w zawiasach, ale bez wiêkszego 

entuzjazmu do rozmowy ze mn¹. 

Przypomnia³em sobie powiedzenie Wittgensteina: Widzisz 

to, co chcesz zobaczyæ. I zacz¹³em sam z siebie œmiaæ 

siê, g³oœno, coraz g³oœniej. Okaza³o siê, ¿e rzeczywistoœæ, która 

mnie otacza³a, by³a cicha, uk³ada³a siê bezszelestnie do 

snu. To tylko mój umys³ by³ niespokojny, poszukiwa³ optycznych 

iluzji, ³owi³ zwidy, szuka³ cieni, których nie by³o. 

Tadeusz Chabrowski 


13

14 


WOJCIECH KAJTOCH 


Listy z Moskwy (3) 

Wojciech Kajtoch - foto Marek Lasyk. 

18.03.1986 

Przez ostatnie kilka dni wiod³em bardzo spokojny tryb 

¿ycia: gotowa³em, czyta³em ksi¹¿ki Strugackich (w sumie 

jakieœ 300 stron po rosyjsku), a gdy mi siê nudzi³o, 

szed³em pogadaæ do znajomych Rosjan itd. Wielce tu 

wspó³czuj¹ naszym przygodom z zaproszeniami i wyjazdami 

(rozpuœci³em ozór, gdzie mog³em). Mo¿e na skutek 

tego rozpuszczenia, a mo¿e na skutek wy¿szych decyzji 

oznajmiono nam, ¿e mo¿emy jednak was zaprosiæ. [...] 

A propos - wiesz jak nas nazywaj¹? - "dekabryœci"', bo 

siedzimy tu i ani wyjechaæ, ani zaprosiæ. 

Ze zdrowiem jest lepiej. Warzê sobie kaszki, kupi³em 

owsiankê, gotujê miêsiwo, staram siê nie denerwowaæ. 

W wyniku czego mnie nie boli. Ze zdenerwowaniem 

niestety tak znowu dobrze nie jest. Ci¹g³e wisi sprawa 

ksi¹¿ki. Byliœmy ostatnio u P. (by³ tam równie¿ W., Misiorny 

i jeszcze jeden goœæ z Polski. W. uderzy³a do g³owy 

sodowa woda po wyborze na wiceprezesa. Trudno - by³ 

ch. i ch. pozostanie. Tylko Antolek pozosta³ z utartym 

nosem, myœla³, ¿e W. to nadal jego kumpel z redakcji i 

bêdzie z nim normalnie, nie "oficjalnie” rozmawia³). Sprawa 

stanê³a na takim punkcie, ¿e niestety wycofaæ siê nie 

mogê. Trzeba bêdzie rzecz robiæ na podstawie materia³u 

moskiewskiego... Za to poszerzy³a siê formu³a - sprawa 

ma byæ bardziej ogólna, ot, opis, jak tu ludzie ¿yj¹. Zaplanowa³em 

zrobiæ dwa du¿e reporta¿e po 20 stron. O 

polonistyce moskiewskiej i o takiej spó³dzielni fotograficznej, 

gdzie wprowadzaj¹ w ¿ycie tzw. "eksperyment 

ekonomiczny". W zwi¹zku z tym przygotowujê sobie listê 

¿¹dañ dla P. I tak w tym roku za Strugackich siê nie 

(trzeci fragment powieœci epistolarnej) 

wezmê. 

No i có¿ - po trzytygodniowym "drzemaniu" budzê 

siê do ¿ycia. Trzeba zadzwoniæ do znajomych, zrobiæ 

notatkê do "Pisma...", ruszyæ wszystkie sprawy. Zamierzam 

ruszyæ z kopyta, bo liczê na to, ¿e za³atwisz mi 

ma³y urlopik. 

I to na razie tyle. Przepraszam za zwiêz³oœæ, ale zale¿y 

mi na czasie, list wysy³am ekspresem. 

22.03.1986 

Ano wszystko wraca do normy. Przez ten tydzieñ przeczyta³em 

powieœæ Strugackich, zadzwoni³em do wszystkich 

znajomych, z którymi przerwa³em kontakty, pobada³em siê 

w poliklinice, sporo obcowa³em towarzysko, poszukuj¹c 

kontaktów, no i uda³o mi siê przekonaæ siebie do koniecznoœci 

robienia tych reporta¿y i u³o¿yæ plan postêpowania. 

Ale zacznijmy od pocz¹tku: 

1) Sprawy naszych kontaktów maja siê nastêpuj¹co. 

Otó¿ wiadomoœæ o mo¿liwoœci zaproszenia do Moskwy 

okaza³a siê fa³szywa, niestety odmówiono nam jednak i 

to z zaznaczeniem, ¿e do koñca roku akademickiego to 

niemo¿liwe? Natomiast ju¿ ok. 25 kwietnia bêdê w domu 

i to na ca³e dwa tygodnie. [...] Dowiedzia³em siê tak¿e, ¿e 

mam mo¿liwoœæ krótkich wyjazdów piêciodniowych (w 

czasie wolnym od nauki)! Tylko, ¿e koszt jednego wyniesie 

ok. stu rubli (trzeba wtedy lecieæ samolotem). List 

zatem znowu wyœlê ekspresem. Przypominam równie¿ 

o sprawach handlowych 

2) Co jest z tymi reporta¿ami. Otó¿ zaznaczy³em Ci 

w poprzednim liœcie, ¿e wymiganie siê okaza³o siê niemo¿ebnym. 

Kiedy w trakcie rozmowy z W. i P. bardzo, 

bardzo delikatnie b¹kn¹³em, ¿e jestem chory i dopóki siê 

nie wyleczê nie bêdê móg³ jeŸdziæ, a wyleczê siê nieprêdko 

- gêba P. przybra³a na mgnienie oka taki wyraz, 

który mo¿na porównaæ chyba tylko z wyrazem mordy 

wœciek³ego buldoga. Uczciwszy, ¿e parê zdañ wczeœniej 

dowiedzia³em siê oficjalnie, ¿e rzecz za³atwiono na szczeblu 

wydzia³u Kultury KC i ambasady (wiêc i ministerstwa) 

nie pozosta³o mi nic innego, ni¿ dodaæ, ¿e mogê 

przecie¿ braæ udzia³ w imprezie nie wyje¿d¿aj¹c z Moskwy. 

No i co zrobiê: po pierwsze napiszê o tutejszej 

polonistyce, potem o takiej ma³ej spó³dzielni fotograficznej, 

o najm³odszych poetach z pomoc¹ B. (zaniepokojony 

moim przed³u¿aj¹cym siê milczeniem, przys³a³ mi w 

koñcu karteczkê z zapytaniem, co siê dzieje) mo¿e te¿ 

uda mi siê pojechaæ do fabryki "Kamazów" (wielkie ciê- 

¿arówy) na Bia³orusi. Pozna³em bowiem jednego in¿yniera, 

który studiuje u nas zaocznie. 

Popatrz jaki to typ - pochodzi z Kaukazu, na wsi siê 


urodzi³. W rodzinie ich by³o szeœcioro - trzy siostry i trzech 

braci. Matka by³a córk¹ znanego wioskowego ku³aka, a 

ojciec przekonanym komunist¹ - jako 12-letniego, g³oduj¹cego 

ch³opaka spotka³ tego ojca w polu oddzia³ czerwonych 

partyzantów i odstêpuj¹c przed ko³czakowcami 

po prostu z sob¹ wzi¹³. Wróci³ on potem do rodzinnej 

wioski. Przeprowadza³ kolektywizacjê, wsi¹k³ w 37-mym. 

Maksym opowiada³ mi, jak ¿yje przeciêtny in¿ynier - 

tj. on. Maj¹c lat 24 o¿eni³ siê. ¯ona by³a na pierwszym 

roku. Ukoñczy³ wkrótce politechnikê, od razu dosta³ skierowanie 

do zak³adu pracy i pokój w „obszcze¿iti”. Potem, 

po trzech miesi¹cach zakwaterowanie w „rodzinnym" 

hotelu (¿ona przenios³a siê na wydzia³ zaoczny). 

Po trzech latach - dwupokojowe mieszkanie. ¯yj¹ sobie 

spokojnie z dwójk¹ dzieci, zarabiaj¹ razem ok. 350 - 400 

rubli. ¯onka jest dyrektorem przedszkola. Maksym ostatnio 

zacz¹³ pisaæ do gazety zak³adowej, potem napisa³ 

sztukê, no i studiuje w Instytucie. 

Chce napisaæ wielk¹ powieœæ o historii swojej rodziny. 

Zosta³a w wiêkszoœci na wsi, na Kaukazie - s¹ lekarzami, 

nauczycielami itd. Opowiada³ bardzo ciekawe rzeczy. 

Np. jak siê u nich buduje domy (ko³choz daje materia³ 

i maszyny praktycznie za darmo, a potem rodzina 

w 6-8 ch³opa w ci¹gu paru miesiêcy stawia piêtrowego 

murowañca), albo jak wygl¹da praca w takim „Kamazie", 

jak to zak³ad organizuje sobie gospodarstwo rolne, buduje 

w ko³chozach domy (poniewa¿ ludzie masowo odchodziliby, 

teraz proponuje siê wszystko - ³¹cznie z domem, 

krow¹, dzia³k¹), wykorzystuj¹c ludzi zbêdnych w 

produkcji. Potem - jakie by³y u nich porz¹dki przed Gorbaczowem 

(np. wystarczy³o wykonaæ tylko finansowy 

plan produkcji, bez przestrzegania asortymentu; ³atwo 

sobie wyobraziæ skutki) i jak jest teraz. No i obieca³, ¿e 

jak przyjadê, to nie tylko mi wszystko na miejscu poka- 

¿e, ale i ugoœci kaszk¹ i gotowanym miêsem. Napali³em 

siê do wyjazdu. 

Prócz tego pozna³em drugiego interesuj¹cego faceta, 

z Nalczika, z Kaukazu. Pracuje tam w ministerstwie kultury 

i sztuki, równie¿ da³ adres i obieca³ wiele rzeczy 

pokazaæ. Jakoœ to mo¿e pójdzie? Ju¿ dziœ zaczynam konkretn¹ 

pracê, nad pierwszym reporta¿em - bêdê ods³uchiwa³ 

co ciekawsze fragmenty nagranej dyskusji ze studentami. 

3) Zrobi³em sobie te¿ dalsze plany. Po pierwsze mam 

coraz to wiêcej nowych ksi¹¿ek Strugackich. Kosztuje 

mnie to grosze (wymieniam na powieœci historyczne, 

zakupione w "Kni¿noj ³awkie"), no i czytam te ksi¹¿ki 

praktycznie bez trudnoœci jêzykowych. Bardzo mnie to 

cieszy. Tylko, czy zd¹¿ê potem zebraæ pozosta³y materia³? 

Nie wiem. W poniedzia³ek zaproponujê P., ¿eby czêœæ 

prac czysto technicznych wykona³a za mnie biblioteka 

Zwi¹zku, (bibliografia wycinki...). Je¿eli to wyjdzie, mogê 

byæ dobrej myœli. Ostatnio dosta³em wiadomoœæ o nowych 

kilku ksi¹¿kach. W tym o komplecie czasopisma "Znanje- 

Si³a", z którym mia³em kiedyœ tyle przygód. Ubi³em równie¿ 

trochê interesów z kolegami, których ksi¹¿ki zostan¹ 

przet³umaczone w Polsce. Zaproponowa³em, ¿e w zamian 

za komplet ksi¹¿ek i wa¿niejszych wycinków prasowych 

s³u¿ê artyku³em ogólnym, albo nawet s³owem wstêpnym 

(o ile uda siê za³atwiæ z wydawnictwem). Zobaczymy i to. 



Natomiast mam pewien, niepokoj¹cy sygna³ z "Literatury 

Radzieckiej”. Moja interpretacja jednego z opowiadañ 

(Rasputina) siê nie spodoba³a. Ale to przecie¿ nie moja 

wina, ¿e goœæ opowiada w gruncie rzeczy historiê spróbowania 

jab³ka, i naprawdê nie moja to wina, ¿e oni tutaj 

"walcz¹ z religi¹"? To niech cholera dobieraj¹ inne opowiadania. 

Ale to na razie tylko przypuszczenia. Zobaczê w 

poniedzia³ek, kiedy zadzwoniê. Ale chyba na pewno chodzi 

o to. Kiepsko i z Wysockim. 

I co tam dalej? 

Przede wszystkim w Moskwie piêkna pogoda. S³oñce 

œwieci ju¿ ca³y tydzieñ, zimowe rzeczy zatem wypra- 

³em i z³o¿y³em w szafie i przeszed³em na ubiór wiosenno-letni. 

W³osy mi wyros³y jeszcze bardziej, zapuœci³em 

têgie bakenbardy, mówi³, mi Pietia K., ¿e wygl¹dam jak 

angielski marynarz z XVIII wieku. Zdrowie œrednio - k³opotów 

z ¿o³¹dkiem i bólów w¹troby ostatnio (jak na pocz¹tku 

zaznaczy³em) - nie mam. Za to trochê boli mnie 

gard³o. 

Rozchwieruta³o siê i poczucie czasu. Ja zwykle œpiê 

w dzieñ, a pracujê b¹dŸ gadam w nocy. Np. ostatni¹ spêdzi³em 

na szeœciogodzinnej dyskusji z Baszyrowem: najpierw 

o teorii wiersza, potem o wymienianiu siê ksi¹¿kami, 

co jest tutaj ca³¹ sztuk¹, i pasj¹. Baszyrow opowiada³ 

z rozanielon¹ gêb¹, jak to w domu siedzi sobie w pokoju 

obstawionym ksi¹¿kami (ma samych s³owników 40 tomów 

- jego ¿ona zajmuje siê artystycznym robieniem na 

drutach i mo¿e zarobiæ ok. 1000 rubli miesiêcznie, jest 

wiêc za co kupowaæ ksi¹¿ki) i od czasu do czasu sobie je 

przestawia. Na koñcu przeszliœmy do roli jednostki w historii 

i zastanowiliœmy siê, czy Polska by³aby w stanie spolonizowaæ 

Ukrainê, jeœli by nie by³o rozbiorów. Prócz tego 

ostatnio znajomi (zw³aszcza zaocznicy wykorzystuj¹ mnie 

w roli psychoterapeuty. Przychodz¹, zwierzaj¹ siê, a ja 

psia koœæ muszê s³uchaæ, bo przecie¿ nie wypada mi przerwaæ 

dyskusji. I tak, siê ¿yje powoluteñku. Bardzo zmartwi³em 

siê wiadomoœci¹ o podwy¿ce cen, bo obliczy³em, 

¿e braknie Ci do pierwszego dwa tysi¹ce z³otych. Niezbyt 

to - w naszej sytuacji – pocieszaj¹ce. 

26.03.1986 

Piszê do Ciebie o dosyæ dziwnej porze (jest 3-cia w 

nocy) i list jest w nietypowej kopercie — ale tak siê z³o¿y³o, 

¿e jutro dam go panu W., ¿eby go z sob¹ zabra³, a zaczyta- 

³em siê nieco. Innych nierosyjskich kopert nie posiadam. 

Co nowego - ano niewiele. Niedzielê spêdzi³em nad 

reporta¿em o studentach. Rzuci³em na papier to, co mia- 

³em na taœmie, u³o¿y³em sobie spis problemów do dodatkowego 

rozstrzygniêcia, zadzwoni³em póŸniej we wszystkie 

miejsca, gdzie powinienem, poumawia³em siê. Prócz tego 

przeczyta³em nastêpn¹ powieœæ Strugackich. Pokupowa- 

³em tak¿e nieco ksi¹¿ek, odebra³em pieni¹dze. Postanowi- 

³em od³o¿yæ na ksi¹¿eczkê 100 rubli, w wyniku czego na 

jedzenie pozostanie mi 60, co powinno starczyæ, bo niewiele 

w ogóle jem. 

Bra³em te¿ udzia³ w tzw. knigoobmienie. Ksi¹¿ek tutaj 

drukuj¹ - w stosunku do potrzeb - niewiele. Spekulacja jest 

zabroniona, wiêc wiara na potêgê wymienia posiadane 

wydania. Zauwa¿y³em na wystawie ksi¹¿kê Strugackich, 

której nie mia³em, wszed³em tam, gdzie siê odbywa ów 


15

16 


proceder razem z przyjació³mi i siê zaczê³o. Powoli wyci¹gasz 

z teczki posiadane dobra i proponujesz sprzedawczyni. 

Ta krêci g³ow¹ - dodajesz jeszcze. Potem siê nie zgadzasz 

- to ona spuszcza z tonu, a wko³o stoj¹ kibice i doradzaj¹: 

„Riebiata, czto¿ wy die³ajetie! Wied’ nie odin magazin 

w Maskwie!” (to, jeœli robisz g³upstwo), albo uœmiechaj¹ siê, 

jeœli g³upstwo robi sprzedawczyni. Przy okazji pozna³em siê 

z jednym typkiem – knigolubem. S¹dzê, ¿e do koñca tego 

roku akademickiego bêdê mia³ zebrane wszystkie wa¿niejsze 

ksi¹¿ki Strugackich. 

Wyjaœni³a siê te¿ sprawa w "Literaturze Radzieckiej". Nic 

powa¿nego, nie kapnêli siê, tylko jedna z redaktorek nie 

zna³a tradycji Rousseau i nie rozumia³a, w czym rzecz w 

przeciwstawieniu Natury i Kultury. 

Ze zdrowiem nieŸle. Co prawda ciê¿ko prze¿y³em znowu 

zjedzenie œwie¿ej bu³ki, ale oby³o siê bez bólu. 

27.03.1986 

W ci¹gu ostatnich dwu dni odby³em dwa wa¿ne rozmowy 

po których uzyska³em jasnoœæ co do swojej sytuacji. 

Po pierwsze z lekarzem. Otó¿ po bardzo dok³adnym 

obmacaniu mnie i bardzo dok³adnym wypytaniu siê o 

historie moich wszystkich chorób stwierdzi³, co nastêpuje. 

Po pierwsze mam zapalenie woreczka ¿ó³ciowego 

(cholecistid - w tej chwili w stadium chronicznym chyba, 

bo nie boli). Po drugie jest jakiœ stan zapalny w w¹trobie, 

bo jest powiêkszona. A - cholera - wszyscy mówili, ¿e 

nie. Po trzecie naznaczy³ mi olbrzymi¹ iloœæ ró¿nych dziwnych 

badañ (np. ultradŸwiêkami) i zaproponowa³ pobyt 

w szpitalu celem przeprowadzenia dok³adniejszych. Ma 

to trwaæ do jakiœ trzech tygodni i chyba siê zdecydujê w 

maju, bo po raz pierwszy ktoœ potraktowa³ mnie powa¿nie. 

[...] Tak wiêc "¿yciowy" program pobytu siê okreœli³. 

Po prostu bêdê siê leczy³. 

Co do programu "merytorycznego" te¿ uzyska³em jasnoœæ. 

Gada³em mianowicie z P. Uœwiadomi³em mu mój stan zdrowia, 

a przede wszystkim dowiedzia³em siê, ¿e na reporta¿ach 

zale¿y stronie polskiej i ¿e to jest w ogóle nasz pomys³. Oczywiœcie 

zmienia to sytuacjê. Nasi nie p³ac¹, wiêc mog¹ mnie w 

d. poca³owaæ. Przy czym s¹dzê, ¿e Zygmuntowi W. bêdzie 

³atwo wyt³umaczyæ, ¿e nie jestem dziennikarzem, a krytykiem. 

W dodatku jeœli zale¿y na tym stronie polskiej, to ca³kiem inaczej 

wygl¹da sprawa honorarium, mo¿liwoœci druku itd. Z czystym 

sumieniem zatem sprawê olewam i biorê siê za Strugackich, 

których sprzedaæ mi bêdzie ³atwiutko. 

Szkoda tylko, ¿e traci³em miesi¹c czasu na choroby (to 

niestety by³o niezale¿ne) i korowody. Ju¿ za to, ¿e nie porozmawiano 

ze mn¹ normalnie i po ludzku, i za to, ¿e w³aœciwym 

rozmówc¹ by³ P. nale¿y siê im ca³usek tam, gdzie 

"me plecy szlachetne swoje miano trac¹". Pytanie. Czy P., 

mówi¹c wprost, kto jest tu pomys³odawc¹ - nie k³ama³? Otó¿ 

nie s¹dzê. W trakcie rozmowy bowiem zaproponowa³em 

aby „w zamian" w czasie, gdy ja bêdê pracowa³ nad reporta¿ami, 

udzielono mi pomocy przy wykonywaniu czysto 

technicznych przygotowañ do pracy nad Strugackimi (bibliografia, 

wycinki) – P. siê nie zgodzi³. Gdyby mu zale¿a³o, 

to by siê zgodzi³. 

I to by by³o najwa¿niejsze. Prócz tego podziêbi³em siê 

trochê, koñczê czytaæ ju¿ pi¹t¹ (jak wyliczy³em) powieœæ 


Strugackich w oryginale, czyli mogê powiedzieæ, ¿e nabra³em 

ju¿ o nich zielonego pojêcia. O ile tylko bêdê siê 

dobrze czu³, od poniedzia³ku zacznê pracê w bibliotece. 

Wynika st¹d, z tego wszystkiego, jeszcze jedno. Poniewa¿ 

nie bêdê robi³ tych reporta¿y, mogê spokojnie uznaæ 

swój czas za mniej naprê¿ony. A wiêc - mogê przyjechaæ 

do domu na d³u¿ej. (Oczywiœcie pod warunkiem, ¿e znajdziesz 

lekarza, który potwierdzi telegram, albo - gdy ju¿ 

bêdê na miejscu - da zaœwiadczenie, ¿e jestem chory, gwoli 

przed³u¿enia normalnego pobytu). Walerek siedzi w Warszawie 

ju¿ drugi tydzieñ, dlaczego nie braæ z niego przyk³adu? 

02.04.1986 

Dzisiaj przyjecha³ Walerek i przywióz³ listy. Bardzo 

dziêkujê i od razu odpowiadam. 

A wiêc po pierwsze rozpraszam swoje w¹tpliwoœci. 

Pijê ma³o, z chwil¹, gdy siê dowiedzia³em, ¿e choroba ma 

pod³o¿e somatyczne - w ogóle. To¿ i z paleniem. Wcale 

nie jestem samobójc¹. Szkoda, ¿e nie dowiedzia³aœ siê o 

instrumenty. Poda³em nawet, gdzie mo¿na spytaæ. W ten 

sposób zmuszony jestem ryzykowaæ. Ale s¹dzê, ¿e na 

pewno nie stracê. 

A teraz, co porabiam. 

Je¿eli chodzi o zdrowie, to z w¹trob¹ i ¿o³¹dkiem raczej 

bez zmian, tyle tylko, ¿e zrobi³em ju¿ wiêksz¹ czêœæ 

badañ. W ogóle czujê siê nieŸle, ale trudno inaczej, skoro 

trzymam bardzo œcis³¹ dietê. Ciekawym, co by by³o, gdybym 

zacz¹³ jeœæ normalnie. Natomiast przeziêbi³em siê i 

siedzê w domu zamiast chodziæ do biblioteki. W pi¹tek 

idê do dentysty. 

Praca idzie jako tako. Znowu zdoby³em dwie ksi¹¿ki 

Strugackich (jednej nie ma nawet biblioteka Lenina) i nagromadzi³em 

ju¿ tyle wiedzy, ¿e mogê przystêpowaæ do konkretnej 

roboty. Okreœli³em sobie t³o (tj. ksi¹¿ki i artyku³y, 

które gwoli stworzenia sobie obrazu trzeba by przejrzeæ, 

aby móc Strugackich z czymœ porównaæ), na którym trzeba 

rozpatrzeæ ich m³od¹, jeszcze nieoryginaln¹ twórczoœæ. Martwiê 

siê, bo ksi¹¿ek i artyku³ów wypada przejrzeæ z piêtnaœcie, 

ale liczê, ¿e czêœci nie dostan¹, jak i nie dostaj¹ ¿¹daj¹cy 

literatury sprzed 1954 roku. Na szczêœcie ju¿ póŸniej to 

Strugaccy zaczêli wodziæ rej i œci¹gano z nich - wiêc dalej 

nad "t³em" pracowaæ nie bêdzie trzeba. Granic¹ jest rok 1964ty. 

Szkoda tylko, ¿e zapewne nie zd¹¿ê zebraæ ca³ego materia³u 

przed wakacjami (wtedy bym w wakacje zacz¹³ pisaæ). 

Przeklête choroby. W ogóle to prawdziwa ironia losu. ¿eby z 

chwil¹, gdy sta³em siê jêzykowo zdolny do pracy i wytworzy³em 

sobie jakiœ obraz - trzeba by³o chorowaæ, traciæ czas 

itd. Przeœladuje mnie widmo takiego rozwoju wypadków: 

zapoznajê siê ze wszystkim, co mi potrzeba, wszystko wiem, 

ale nie zd¹¿y³em zebraæ materia³u - a tu wypada wracaæ do 

Polski i ca³a mêka idzie na marne... Tfu... odpukaæ w niemalowane. 

Z innej beczki i dziedziny! Znów by³em u C. Poprosi- 

³em j¹ o uzupe³nienie niektórych wiadomoœci do reporta- 

¿u. Da³a mi ksi¹¿kê, dwie nadbitki, obieca³a ksi¹¿kê Ch., 

który po zapoznaniu siê z moim przegl¹dem nie zgodzi³ 

siê co prawda z moimi tezami nt. wymowy swojego artyku³u, 

ale ksi¹¿kê mi przygotowa³. Biedaczka choruje - ale 

przyczyna choroby mi zaimponowa³a. Pracowa³a po dwa- 


naœcie godzin dziennie i przemêczy³a siê. Te¿ bym cholera 

tak chcia³. Przygotowa³em sobie ankietê do przeprowadzenia 

wœród studentów (Przyda³o siê to abecad³o socjologii). 

A w ¿yciu? Ano znowu mnie poobra¿ano. WyobraŸ 

sobie: jest w Moskwie pieciu cudzoziemców - s³uchaczy 

W£K, z tego chodzi do ksiêgarni Zwi¹zku Pisarzy ZSRR 

jeden (czyli ja) i specjalnie wymyœlono, ¿e bêd¹ nas (tj. 

mnie) obs³ugiwaæ bez prawa wejœcia na zaplecze (ono 

tylko dla cz³onków zwi¹zku Pisarzy ZSRR). A niech ich 

szlag trafi z tym przyzwyczajeniem do reglamentacji. 

Antolek chleje jak zwykle. W czasie w ostatnich dniach 

by³o go trudno spotkaæ trzeŸwym. Walerek przyniós³ 

wieœci, ¿e wieœæ o jego pijañstwie dotar³a do Warszawy, 

ale Antolek nie wierzy. Ja natomiast zyskujê s³awê filozofa 

i psychoterapeuty. W wolnych chwilach rozprawiam o 

¿yciu, ludziach i mi³oœci, wplataj¹c w to od czasu do czasu 

wiadomoœci z dziedziny socjologii i psychologii spo- 

³ecznej. Jest to zgodne z moim melancho-lijnym nastrojem. 

Du¿o rozmawiam z Baszyrowem. Bardzo mi pomaga. 

Bez niego nie mia³bym ani jednej ksi¹¿ki Strugackich. 

W ten sposób równowa¿y sam jeden tworz¹ce siê we 

mnie poczucie z³oœci. O k...! Powinno byæ tak, ¿e na drugi 

dzieñ po przyjeŸdzie na moim biurku zjawiæ siê winny 

wszystkie ksi¹¿ki Strugackich i pe³ne teczki wycinków. 

No, ale s¹siedzi myœl¹, ¿e jak siê ma tyle, a tyle si³y ¿ywej 

i sprzêtu, to mo¿na sobie pozwoliæ na indolencjê i lekcewa¿enie. 

12.04.1986 

To ju¿ zapewne ostatni list przed moim przyjazdem 

(25-ego chyba bêdê) niestety nie bêdzie to przyjazd tak 

d³ugi, jakby siê wydawa³o. Mówiono o 15-tym maja, a 

teraz mowa o 6-tym. Mam jednak nadziejê, ¿e jakoœ przed- 

³u¿ê. Jakieœ zwolnienie, wszystko jedno, jaki papier – byle 

z piecz¹tk¹. W istocie przyjazd tak krótki nie pozwoli mi 

za³atwiæ ¿adnych spraw w kraju, a te siê zapewne zbieraj¹. 

Na razie wyzdrowia³em z grypy, zacz¹³em chodziæ na 

zajêcia, na których smacznie œpiê. Chodziæ jednak trzeba. 

Wszyscy zaczêli tak olewaæ, ¿e w koñcu postanowiono 

zwo³aæ zebranie celem uzdrowienia sytuacji. No i odby³ 

siê cyrk, w czasie którego znany z pijackich "tygodniówek” 

sekretarz naszego „POP” nawo³ywa³ do wzmo¿enia 

dyscypliny, znany donosiciel i "deszowyj podchlibywatiel” 

wyg³osi³ samokrytykê pt. "Ja ¿yjê na rachunek 

robotnika i ch³opa", rektor wrza³ gniewem i podjêto uchwa- 

³ê. Oczywiœcie wszystko to nic nie da - no bo nikomu siê 

nie chce na zajêcia chodziæ. 

Ale tydzieñ min¹³ przede wszystkim na sporach 

"mieszkaniowych”. Donosi³em Ci, ¿e wymieni³em pokój 

z nijakim Wiktorem Paw³owiczem. Teraz okaza³o siê, ¿e 

nie by³ to jego pokój, tylko nijakiego S., by³ego górnika 

w kopalni z³ota, sybiraka i doœæ wziêtego prozaika. Sukinkot 

pok³óci³ siê z ¿on¹, która wyrzuci³a go z mieszkania 

w Moskwie, gdzie mieszkali i za¿¹da³ swojego pokoju, 

który mu by³ tak cholernie potrzebny, ¿e ¿yczy³ siê 

przenieœæ natychmiast, po czym trzeci¹ dobê ju¿ nie zachodzi. 

Oczywiœcie ja nie mia³em zamiaru siê przenosiæ, 



ale przysz³o (do pokoju obok) na miejsce o - ¿e siê tak 

wyra¿ê - ni¿szym standardzie. 

Mo¿na sobie wyobraziæ, jak to prze¿y³a moja ambicja. 

Ma³o co siê nie pochorowa³em ze z³oœci. Mia³em do 

wyboru albo rozpocz¹æ robienie wielkich skandali, które 

i tak nic by nie da³y, bo skurwiel Paw³owicz oszuka³ mnie 

autentycznie, albo siedzieæ cicho. Wybra³em przenosiny, 

ale gêby nie zamkn¹³em, tylko wszêdzie, gdzie mogê, 

rozg³aszam "kto podliec", na co mam niezbite argumenty. 

Po drugie, dokona³em zakupu: mianowicie maszyny 

dziewiarskiej marki "Siewierianka" za dwieœcie rubli. Mam 

sp³aciæ d³ug (po¿yczy³em te dwieœcie rubli.) „w naturze", 

przy czym jeszcze mi siê sprawa - jak s¹dzê - op³aci. Na 

wszelki wypadek - je¿eli sama nie masz ochoty robiæ 

swetrów itp. - szukaj kupca. Nie powinno byæ k³opotów 

ze zbytem, bo jest to narzêdzie pracy. 

Nastêpnie dalej poszukujê ksi¹¿ek Strugackich. Jutro 

mam otrzymaæ nastêpn¹, a dalszych 8 mam przyobiecane. 

Do wakacji zatem bêdê posiada³ komplet jego twórczoœci. 

Pozwoli mi to przeczytaæ ich twórczoœæ jednym 

ci¹giem w czasie wakacji i napisaæ szkic do "Literatury 

Radzieckiej", o którym zamierzam porozmawiaæ w poniedzia³ek. 

Ze zdrowiem jako tako. Skoñczy³a siê grypa, zaczê³y 

zêby. Wyniki analiz s¹ pozytywne (na ogó³). Mo¿e jeszcze 

przed wyjazdem przypisz¹ mi kuracjê. Mo¿e obejdzie siê 

bez szpitala w maju? ¯yczy³bym tego sobie gor¹co, bo przez 

maj i czerwiec mam szansê zebraæ w Lenince materia³y 

rozproszone po czasopismach (przynajmniej w zakresie, w 

którym mam bibliografiê). 

Wiêcej wydarzeñ konkretnych nie by³o, ale w ogóle 

moje samopoczucie nie jest doskona³e. Wiosna, wiosna... 

Zmêczenie jest wielkie, co nie pozwala mi normalnie 

pracowaæ. Np. skonspektowa³em pó³ ksi¹¿ki Rewicza, a 

drugiej po³owy za cholerê nie mogê zakoñczyæ. Bo tu 

zmêczenie, tu chandra, tu awantura o pokój, która po¿ar- 

³a mi si³ sporo. Dalej k³opoty z kole¿kami: Walerkowi 

sperma na mózg uderza i mêczy mnie wielce pikantnymi 

opowieœciami, Antolek ostatnio siê uspokoi³, mniej 

pije (zaniepokoi³y go wieœci z Warszawy) - za to z wrodzon¹ 

sobie przenikliwoœci¹ orzek³, ¿e go Walerek w 

Warszawie podpierdoli³. 

No i ostatnia "deseczka do trumny". Czy wyobra¿asz 

sobie, ¿e w ambasadzie nadal nie ma naszych pieniêdzy?! 

Od trzech miesiêcy powinny przychodziæ z Warszawy 

przekazy na pieni¹dze do wyp³acenia dla nas. A 

nie przychodz¹. Radca W. przy nas telefonowa³ w tej 

sprawie - ale echa z ministerstwa nadal brak. To przechodzi 

ludzkie pojêcie. 

Wojciech Kajtoch 


17

18 


EL¯BIETA JEZIOROWSKA - WRÓBEL 

El¿bieta Jeziorowska-Wróbel - fotografia Ireneusz K. Korpyœ. 

Nie zna³am swojej matki, tej biologicznej oczywiœcie. 

Wprawdzie nie wypad³am sroce spod ogona jak to mówi¹ 

z³oœliwi, ale z tego o czym poinformowano mnie póŸniej 

wynika³o, ¿e by³am podrzutkiem. Podrzutkiem, którego 

ktoœ zapakowa³ do kosza po ziemniakach i najspokojniej 

w œwiecie postawi³ pod koœcielnymi drzwiami. ZnaleŸæ 

mnie mia³a gospodyni ksiêdza proboszcza, ponoæ dobra 

i litoœciwa kobieta. I chocia¿ bardzo chcia³a zatrzymaæ mnie 

przy sobie, to z racji przepisów prawa nie by³o to mo¿liwe. 

Trafi³am wiêc do Domu Dziecka. Stamt¹d w wieku 

piêciu lat zabra³o mnie ma³¿eñstwo w œrednim wieku. 

Ona by³a lekarzem, on in¿ynierem. Aby nie wzbudzaæ 

niezdrowych sensacji, a tym samym unikn¹æ niepotrzebnych 

komentarzy i plotek, tu¿ po mojej adopcji przenieœli 

siê z ma³ej miejscowoœci, w której mieszkali, do niewiele 

wiêkszego miasteczka. 

Dorastaj¹c miewa³am dziwaczne sny, w których wci¹¿ 

by³am g³odna. W snach zakrada³am siê do du¿ej kuchni, 

¿eby wy¿ebraæ kromkê chleba z d¿emem. By³a tam mi³a 

kobieta w bia³ym fartuchu, która bra³a mnie na kolana, przytula³a 

i g³aska³a po g³owie ka¿dorazowo powtarzaj¹c, ¿e mam 

piêkne anielskie w³osy. Nigdy nie widzia³am ¿adnego anio- 


Z y t a 

(fragment powieœci) 

³a, oprócz tych na koœcielnych malowid³ach, ale skoro tak 

mówi³a, to musia³a byæ tego pewna. 

Moja przyszywana matka, któr¹ do pewnego czasu 

uwa¿a³am za najprawdziwsz¹ z prawdziwych, by³a kobiet¹ 

wyj¹tkowej urody;i dobroci. Chucha³a na mnie i 

dmucha³a. A mój tatulo, jej prawowity ma³¿onek, uszczêœliwia³ 

mnie a¿ do znudzenia, spe³niaj¹c wszystkie moje 

zachcianki. 

- Zytuniu - przemawia³ do mnie piêknie, najczulej jak 

tylko potrafi³, uœmiechaj¹c siê przy tym s³odko.- Chcesz 

do zoo? A mo¿e na ³ódeczki pojedziemy, albo na karuzelê? 

No, gdzie? 

On szepta³, pyta³} a ja przewraca³am swoimi b³êkitnymi 

oczkami, marszczy³am piegowaty nosek i kombinowa³am 

jakby tu najszybciej uciec spod tej jego mêcz¹cej 

kurateli. 

- Daj jej spokój - matka zawsze wiedzia³a kiedy mi 

przyjœæ z pomoc¹ - Nie widzisz, ¿e Zytunia zmêczona? 

Mo¿e Zytunia chce siê po³o¿yæ? Mo¿e chce odpocz¹æ? - i 

kucaj¹c przed tatulem wspiera³a siê d³oñmi o jego kolana 

na których trzyma³ mnie kurczowo obejmuj¹c, i uœmiecha³a 

siê wyrozumiale . 

- O, tak, zmêcona - sepleni³am cudacznie, chocia¿ ju¿ 

doskonale opanowa³am sztukê poprawnej wymowy. 

- Ciê spaæ - rzuca³am niedbale i przeci¹ga³am siê sennie. 

Zwykle w takiej sytuacji tatulo uwalnia³ mnie z objêæ 

a ja ziewaj¹c, niby to od niechcenia, tak na wszelki wypadek, 

drepta³am do swojego pokoju. Sz³am spokojnie, 

ale mia³am ochotê biec, uciekaæ jak najdalej od tego miodu, 

s³odzonych s³ówek i czasem mêcz¹cych pieszczot, 

którymi mnie zasypywali. 

Moi rodzice byli jedyni w swoim rodzaju. Oboje mocno 

kocha³am i nie wyobra¿a³am sobie ¿ycia bez nich tym 

bardziej, i¿ jeszcze wówczas nie mia³am bladego pojêcia, 

¿e matka nie jest moj¹ prawdziw¹ matk¹, a ojciec nie jest 

ojcem z krwi, i koœci. Do g³owy by mi nie przysz³o, ¿e 

urodzi³a mnie inna kobieta, sp³odzi³ inny mê¿czyzna, ¿e 

byæ mo¿e nigdy ich nie poznam, i nie zobaczê. Mo¿e 

nawet nie dowiem siê kim byli, jakimi otaczali siê ludŸmi, 

co lubili, jak ¿yli i gdzie. 

Patrz¹c na to z jednej strony, to dobrze, bo na co 

by³aby mi znajomoœæ z kimœ takim kto nosi³ mnie pod 

sercem przez dziewiêæ miesiêcy a póŸniej wpakowa³ do 

zafajdanego kosza po ziemniakach. Z drugiej zaœ strony 

trochê ¿al, bo brak znajomoœci prawdziwej matki w ka¿dym 

mo¿e zasiaæ niepokój i pustkê, której niczym nie da 

siê zape³niæ. Ale gdyby nie fakt, ¿e poinformowano mnie, 

i¿ nie jestem prawdziwym dzieckiem moich rodziców, 


¿adnej pustki nigdy bym nie odczu³a. A tak có¿, sta³o siê. 

Co tam, niezbadane s¹ wyroki boskie i widaæ by³o mi 

pisane poznaæ prawdê, bo wraz z up³ywem czasu moja 

psotna pamiêæ skutecznie zaciera³a czas pobytu w bidulu, 

jedynie sygnalizuj¹c mi o nim w snach do których nie 

przywi¹zywa³am zbytniej wagi. 

Patrz¹c z perspektywy lat moje dzieciñstwo uzna³am 

za bardzo udane. Niczego mi nie brakowa³o, zawsze mia- 

³am ³adne zabawki, kolorowe sukienki i bluzeczki, posiada³am 

rower i ³y¿wy, a wakacje spêdza³am w wielu ciekawych 

miejscach. Dzieciaki z okolicy mówi³y o mnie 

"bogaczka- tupaczka", bo na ka¿de tupniêcie nog¹ dostawa³am 

co chcia³am . 

Spokojnie, bez zbytniego wysi³ku przesz³am podstawówkê 

a ¿e by³am pojêtna, i jak mawia³ tatulo inteligentna 

ponad przeciêtnoœæ, ³agodnie przebrnê³am najlepszego 

ogólniaka w naszym miasteczku. I to w³aœnie po wielkiej 

fecie na czeœæ zdanej matury matka i tatulo, uznawszy, 

¿e ju¿ nadesz³a odpowiednia pora, obwieœcili mi tê 

piorunuj¹c¹ wiadomoœæ. 

- Zyto - g³os matki by³ powa¿ny jak nigdy dot¹dmusimy 

ci coœ powiedzieæ.- Matka usiad³a obok mnie na 

kanapie i ujê³a za rêkê. Z drugiej strony przysiad³ tatulo. 

- Zyto ...- odezwa³ siê i g³os mu siê za³ama³. 

- Bo¿e kochany, o co chodzi? - wytrzeszczy³am oczy.- 

Co siê sta³o ? Nigdy tak do nie mówiliœcie. Zawsze by³am 

Zytuni¹. 

-To prawda, Zyto - matka mocno podkreœli³a moje 

imiê.- By³aœ, ale teraz jesteœ ju¿ doros³a, wiêc.... 

-Akurat, doros³a - pomyœla³am.- Nagle, tak z dnia na 

dzieñ wydoroœla³am? Co tu jest grane? 

- A wiêc - ci¹gnê³a matka, mocno œciskaj¹c moj¹ d³oñ 

-powinnaœ wiedzieæ, ¿e my...- urwa³a nagle jakby coœ j¹ 

przydusi³o, zamruga³a powiekami i ku mojemu zaskoczeniu, 

rozp³aka³a siê. 

- My nie jesteœmy twoimi prawdziwymi rodzicami, 

wziêliœmy ciê z Domu Dziecka - w sukurs matce natychmiast 

przyszed³ tatulo i to bez w¹tpienia trudne dla niego 

wyznanie wyrzuci³ z siebie jednym tchem. 

- Co takiego? - zerwa³am siê z kanapy jak oblana wrz¹tkiem. 

- Z Domu Dziecka? - sta³am przed nimi patrz¹c og³upia³ym, 

baranim wzrokiem. Nagle oboje wydawali mi 

siê tacy bezradni, malutcy, skuleni w sobie jak biedne 

sierotki z bidula na porannym apelu, które w tym samym 

momencie, jako ¿ywe, stanê³y mi przed oczyma.- 

A wiêc moje senne wêdrówki do wielkiej kuchni nie 

by³y wytworem wyobraŸni, one istnia³y naprawdê! - 

pomyœla³am z niedowierzaniem.- I ta kobieta, zapewne 

jedna z kucharek, tak¿e nie by³a tworem sennych majaczeñ. 

- Zyto, usi¹dŸ, proszê - matka po chwili milczenia 

odzyska³a g³os, wziê³a g³êboki oddech i otar³a ³zy rozmazuj¹c 

ca³y, tak pieczo³owicie wykonany, makija¿. Ba, kto 

by w takiej chwili zwraca³ na to uwagê. Ani tatulo, ani ja 

nie mieliœmy g³owy do takich dupereli. I kogo niby mia³a 

obchodziæ teraz twarz mojej matki, bardziej przypominaj¹ca 

oblicze dzikiej Indianki ni¿ eleganckiej damy. 

- Zyto - tatulo wsta³ i zupe³nie nieoczekiwanie zapyta³ 

- czy ty nas za to nie znienawidzisz? 



- O, nie! - pomyœla³am. - Tego, jak dla mnie, zbyt 

wiele! 

- Powiedz, Zyto - tatulo patrzy³ mi prosto w oczy, 

dr¿¹c na ca³ym ciele. 

- Mamo, tatulo, ja nie rozumiem... ja...i jak to tak, przecie¿...- 

be³kota³am coœ bez ³adu i sk³adu, i nie wiedz¹c co 

ze sob¹ pocz¹æ, usiad³am a raczej opad³am z g³oœnym klapniêciem 

na pod³ogê. Mocno walnê³am w ni¹ poœladkami, 

ale, o dziwo, nawet nic mnie nie zabola³o. 

Oboje natychmiast znaleŸli siê obok mnie. Otulili ramionami 

o ma³o nie udusiwszy na œmieræ z tej czu³oœci. 

Trwaliœmy tak wtuleni w siebie dobre kilka minut. 

Matka pochlipywa³a, tatulo wzdycha³ a ja wyci¹ga³am 

g³owê najwy¿ej jak mog³am, bo zaczê³o brakowaæ mi 

powietrza . 

Wreszcie matka przesta³a p³akaæ a tatulo wzdychaæ, a 

ich rêce przypomnia³y sobie o w³asnych cia³ach i mog³am 

wstaæ. Podnios³am siê, ale nogi wci¹¿ mi dr¿a³y i 

by³y jakieœ dziwnie chwiejne, miêkkie w kolanach i w 

ogóle do niczego. Po przejœciu dwóch kroków usiad³am 

na krzeœle. Tak na wszelki wypadek, ¿ebym czasem 

powtórnie nie grzmotnê³a na te swoje cztery litery. Po 

chwili tatulo, najszybciej jak móg³, opowiedzia³ mi jak 

trafi³am pod ich dach. I wszystko sta³o siê jasne. Ale mnie 

drêczy³o jedno pytanie: - dlaczego tak d³ugo zwlekali z 

tym wyznaniem? Zapyta³am wiêc o to. 

- Baliœmy siê - odpowiedzieli jednoczeœnie . 

- Baliœcie siê? Czego? - stara³am siê zachowaæ spokój, 

ale wszystko we mnie dr¿a³o, trzês³o siê i dygota³o jak 

zimne nó¿ki niesione na talerzyku przez energicznego 

kelnera. Cia³o dr¿a³o, serce wali³o niczym pneumatyczny 

m³ot a w g³owie hucza³o jak po du¿ym kieliszku alkoholu, 

który uda³o mi siê wypiæ na balu maturalnym, oczywiœcie 

w szkolnej toalecie. 

- Baliœmy siê, ¿e tego nie zrozumiesz, ¿e mo¿e bêdziesz 

siê buntowa³a - z rozbrajaj¹c¹ szczeroœci¹ wyzna³ 

tatulo. 

- I ¿e przestaniesz nas kochaæ, bo przecie¿ jesteœmy 

obcy...- szybko doda³a matka i rozrycza³a siê jak syrena 

stra¿ackiego samochodu pêdz¹cego do po¿aru. Bucza³a 

tak przez dobre kilka minut i ani ja, ani tatulo nie mieliœmy 

odwagi jej przeszkadzaæ. Trudno, taka jej wola. Chce 

p³akaæ, niech p³acze. Wreszcie przesta³a. Makija¿ do reszty 

sp³yn¹³ po jej g³adkich policzkach i wygl¹da³a przeokropnie, 

przypominaj¹c mi teraz niejak¹ Florciê mieszkaj¹c¹ 

nieopodal, która nie stroni³a od niczego co mia³o 

procenty. Wprawdzie matka ró¿ni³a siê od niej pod ka¿dym 

wzglêdem, ale teraz twarz mia³a równie opuchniêt¹ 

jak owa Florcia, mocno zaczerwienione oczy i napêcznia³y 

nos. 

El¿bieta Jeziorowska-Wróbel 


19

20 


MAREK MACULEWICZ 

Cynamon 

Pewnego popo³udnia, gdy wraca³em spokojnie z pracy 

swoim autem œredniej klasy, zapika³a mi znajomym 

pikniêciem moja nieod³¹czna komóreczka. Puœci³em nerwowo 

kierownicê, aby j¹ wydostaæ z futeraliku na pasku. 

Zacz¹³em siê trochê miotaæ, ale spokojnie... mój samochód 

œredniej klasy zna drogê do domu. Tylko pro forma 

chwyci³em z powrotem kierownicê, kiedy mój silny pojazd 

stratowa³ kosz na œmieci. "Ka¿demu siê mo¿e zdarzyæ" 

- pomyœla³em z wyrozumia³oœci¹ i odczyta³em komunikat 

na wyœwietlaczu komóreczki. "Kup cynamon!" - 

brzmia³ rozkaz od mojej ¿ony. 

Po drodze mia³em jeszcze chyba ze siedem super i 

hipermarketów, wiêc problemu nie widzia³em najmniejszego. 

Postanowi³em zatrzymaæ siê w pierwszym lepszym, 

bo w koñcu i tak wszêdzie jest to samo. 

Kiedy ju¿ wkroczy³em z tym obszernym wózkiem 

na jasno oœwietlon¹ halê sklepu, uœwiadomi³em sobie, ¿e 

chyba zbyt du¿y wzi¹³em œrodek transportu po to, ¿eby 

kupiæ zaledwie tak¹ ma³¹ paczuszkê z przypraw¹. "Có¿, 

taka jest si³a odruchów" - oceni³em i bez g³êbszego namys³u 

ruszy³em miêdzy rega³y. 

Zanim siê zd¹¿y³em rozpêdziæ, zagadnê³o mnie drobne 

dziewczê z kucykami, czêstuj¹c plasterkami boczku 

nabitymi na wyka³aczki. Chwyci³em wyka³aczkê odruchowo 

i przytka³em sobie usta t³ustym plastrem. Jaszcze 

go nawet dobrze nie pogryz³em, gdy m³odzieniec w czerwonym 

kombinezonie la³ mi ju¿ jakiœ ciemny, mocno 

gazowany napój do zaskoczonych i bezradnych ust, jednoczeœnie 

wstawiaj¹c ca³¹ zgrzewkê dwulitrowych ciemnych 

napojów do mojego wózka; plus pó³ litra gratis. 

Plastykowy kubeczek chrzêœci³ mi jeszcze miêdzy zêbami, 

gdy uœmiechniêta blondyneczka w miniówce pakowa³a 

mi miêdzy wargi powid³a firmy "D¿emmy ciotki 


Marek 

Maculewicz - 

fotografia z 

Facebooku 

wykorzystana 

za zgod¹ 

Autora. 

Emmy", a stwór w kszta³cie kangura la³ ju¿ we mnie napoje 

firmy "Sami we dwoje". Nie mia³em ju¿ nawet si³y, 

by pchaæ pe³en ró¿nych towarów wózek, ale jakiœ instynkt 

samozachowawczy zacz¹³ mi podpowiadaæ, aby 

koniecznie wyrwaæ siê z tej matni. Z trudem, bo z trudem, 

ale zacz¹³em biec. Najpierw powoli, jak ¿ó³w ociê- 

¿ale... To chyba cytat, ale w³aœnie tak siê czu³em. 

Gdy czo³o zrosi³ mi pot, to dziewczêta z dzia³u drogeryjnego 

spryskiwa³y mnie rewelacyjnymi antyperspirantami; 

gdy dosta³em zadyszki, poczu³em w tchawicy rzeœki 

zefirek najskuteczniejszych inhalatorów; gdy w koñcu 

w trakcie tej panicznej ucieczki pogubi³em buty, dwaj 

przystojni osi³kowie wstawili mnie w modne, spiczaste i 

lœni¹ce pantofle renomowanej marki, razem ze skarpetkami, 

te¿ spiczastymi. 

By³em u kresu si³, gdy w oddali zamajaczy³y mi kontury 

boksów kasowych. Pojawi³a siê szansa i nadzieja na 

rych³y fina³ tej nierównej gry. Wówczas jednak ró¿owy 

królik zagra³ bardzo ostro: pod³o¿y³ mi nogê, a ja wyci¹gn¹³em 

siê jak d³ugi na œliskiej posadzce. Wszyscy pozostali 

przebierañcy dopadli mnie ju¿ wtedy w parterze 

bezbronnego i poszli na ca³oœæ. Pingwiny karmi³y mnie 

ró¿nosmakowymi lodami, czapla przymierza³a garnitury, 

motyle balsamowa³y mi skórê, a kret penetrowa³ otwory. 

Na szczêœcie te ró¿owe króliki okaza³y siê nie takie 

z³e do koñca, bo to w³aœnie one otworzy³y mi jak¹œ klapkê, 

chyba gdzieœ w okolicach grzbietu i zainstalowa³y mi 

tam komplet najnowszej generacji baterii "Super ekstra 

hi fi plus granda banda power". Dziêki tej energii zdo³a- 

³em siê jakoœ pozbieraæ. 

Jednak kiedy przepakowywa³em swoje jak zwykle 

obfite zakupy z wózka marketowego do baga¿nika mojego 

auta œredniej klasy, nagle przeszy³ mnie lêk. Wœród 

sterty barwnie popakowanych towarów zacz¹³em rozpaczliwie 

poszukiwaæ ma³ej zielono-z³otej torebeczki... z 

cynamonem. Tym razem mia³em du¿o szczêœcia: by³a 

pomiêdzy zestawem kina domowego a kompletem gumowych 

mebli kuchennych z gratisowym dodatkiem 

papierowego czajnika i patelni. 

Poczu³em ulgê, bo skoro jednak kupi³em cynamon, 

to ¿ona bêdzie musia³a mi wybaczyæ, ¿e znowu zrobi³em 

debet na koncie. 

Marek Maculewicz 

Marek Maculewicz - osoba niezwykle spokojna i skromna 

(a¿ do przesady) poinformowa³a nas, ¿e przysporzy³a 

nam splendoru poprzez uzyskanie wyró¿nienia na Festiwalu 

Literatury Niezale¿nej w Krakowie (2 - 3.06.2012). 

Wyró¿niony tekst to "Cynamon", bêd¹cy fragmentem jego 

najnowszej ksi¹¿ki pt. „Zapiski barmana”. A co do „Zapisków 

bramana” - trzeba myœleæ nad ich upublicznieniem. 


- Rybko moja – powiedzia³ i zamilk³, bo wcale nie 

s³ucha³ tej paplaniny, wiedzia³ jedynie, ¿e ton jej g³osu 

zdradza zdenerwowanie. 

- Znów ma jakieœ pretensje. Pragnie uwagi, jak znudzona 

kotka. Bêdzie prychaæ i d¹saæ siê póki nie ofiarujê jej swego 

zainteresowania – myœli sobie, przechylaj¹c wolno ciê¿k¹ 

szklankê whisky. 

Tylko, ¿e on te¿ ma ju¿ tego doœæ. Jej fryzura, choæ 

zadbana, przesta³a mu siê podobaæ. Perfumy, których 

u¿ywa, mdl¹ go, tyle razy ju¿ wdycha³ je, kiedyœ namiêtnie, 

teraz macha rêk¹ przed nosem, staraj¹c siê odepchn¹æ 

zbyt znajomy, pretensjonalny aromat poza zasiêg swego 

powonienia. Czuje niemoc w ca³ym ciele. Kompletny 

bezw³ad. Brzêczy mu w uszach, zniecierpliwienie siêga 

zenitu, by znów opaœæ leniwie na fotel, który zajmuje 

ca³ym brzemieniem swego mêskiego autorytetu. 

Kolejna furiatka chce go mieæ dla siebie, zamkn¹æ w 

dusznym pokoju, podstawiaæ papkê z warzyw i chudego 

miêsa, podawaæ kapcie, opowiadaæ o zakupach i 

sprzeczkach s¹siadów. Cholera, ile¿ mo¿na zajmowaæ siê 

takimi bzdurami? Patrzeæ maœlanymi, psimi oczyma, w 

których pochwa³a wiernoœci trwa tylko tê s³odk¹ sekundê, 

kiedy jej samej wydaje siê, ¿e potrafi, chce oddaæ siê 

jedynie jemu. Jakie¿ to wszystko przebrzmia³e, wyolbrzymione 

w swych proporcjach, a¿ do wyja³owienia sensu 

bycia razem. 

- Dlaczego mnie nie s³uchasz? Ignorujesz? Czujê siê 

taka samotna. Nikt mnie nie rozumie – p³acze, lamentuje, 

ha³aœliwie rzuca swoj¹ godnoœæ pod jego nogi. Potrzebuje 

czuæ siê zdradzona i wykorzystana, a on wie o tym 

doskonale. Przecie¿ ca³y czas jej w tym pomaga. Pomaga 

jak umie najlepiej. Litoœciwy jest. Jest. 

Ju¿ mnie nie kochasz! - krzyczy, wyrzuca mu. Kolejny 

paroksyzm obejmuje jej wiotkie jeszcze cia³o. 

Robi³a wra¿enie zadumanej. Na jej bladej, zmêczonej 

twarzy b³¹dzi³y cienie niepewnoœci. Jeszcze nie wiedzia³a 

co siê z ni¹ stanie. Jeszcze nie próbowa³a zapanowaæ 

nad sytuacj¹, która wymusi³a na niej zastanowienie 

i chwilow¹, byæ mo¿e, pokorê. Niby coœ mówi³a, co chwilê 

jakiœ dŸwiêk wydobywa³ siê z jej w¹skich ust, które coraz 

mocniej têskni³y za, nieod³¹cznym niegdyœ, papierosem. 

Niby s³ucha³a argumentów, które jej przedstawia³, 

szczegó³owo, analitycznie, t³umacz¹c jak dziecku, ¿e tak 

bêdzie lepiej, ¿e przecie¿ nie mo¿na tak ¿yæ. Potakiwa³a 

w odpowiednich momentach, wiêc pojmowa³a co chce 

jej oznajmiæ. Owszem, jest œwiadoma tego, co siê dzieje 


We dwoje 

Biedna ma³a Su 



- Znalaz³eœ sobie kogoœ! Wiem to, nie myœl, ¿e jestem 

taka g³upia! - oznajmia, przekonana, ¿e zna jego myœli i 

uczynki. Wszystkie. Pomaga mu w rachunku sumienia, 

pierze brudy. To dobra kobieta. 

A przecie¿ on nie jest winny temu, ¿e takie sceny 

wydaj¹ mu siê nadmuchanymi tragediami, przy ca³ej swojej 

banalnoœci, powtarzalnoœci, kolejne staj¹ siê kalkami poprzednich. 

I tak do ob³êdu. 

- Jakie to smutne – ocenia. 

- Dlaczego milczysz? Móg³byœ przynajmniej mieæ odwagê 

siê przyznaæ! - wypowiada kolejne zdanie, które 

zna na pamiêæ, gatunkow¹, pokoleniow¹ – przecie¿ matka 

dobrze j¹ wychowa³a. 

- Wiesz, ¿e kocham tylko ciebie – odpowiada jej. Widzi 

jak jej oczy robi¹ siê wielkie, lekko tylko zaskoczone. 

Drgaj¹ce ramiona opadaj¹ z rezygnacj¹. Zakoñczy³a na 

dziœ swoj¹ bataliê. Zaraz przybli¿y siê, by j¹ uœciskaæ, 

mocno przytrzymuj¹c w pasie, wtuliæ w siln¹ pierœ, udobruchaæ. 

Potem uœmiechnie siê lekko zak³opotana i pójdzie 

do kuchni przygotowaæ wykwintn¹ kolacjê z winem. 

Wieczorem bêdzie oczekiwa³a namiêtnoœci i czu- 

³ych s³ów. 

- Jest tylko sob¹ – zamyœla siê on. - Zawsze i wci¹¿ 

tylko sob¹. Kobiet¹. Tak¹ sam¹ jak inne. 

No wiêc g³aszcze jej poœladki, przykryte wytart¹, domow¹ 

sukienk¹. Ten gest one uznaj¹ za znaczenie przez 

faceta swego terytorium. Czuje siê jego w³asnoœci¹, jest 

bezpieczna. 

- Kochanie – szepcze czule. - No, idŸ po wino, a ja 

zrobiê nam coœ pysznego – proponujê, a on uœmiecha 

ironicznie. Zak³ada marynarkê, siêga po kapelusz. Przy 

drzwiach ogl¹da siê jeszcze czy niczego nie zapomnia³. 

Nie. Nie ma tu ju¿ niczego, co chcia³by ze sob¹ zabraæ. 

Niczego nie zostawi³. Idzie. 

wokó³, co dzieje siê z ni¹ sam¹. Przecie¿ nie ma pretensji, 

cieszy siê, ¿e tak siê o ni¹ troszcz¹, pragn¹ jej dobra. 

Wszak musi wreszcie wyzdrowieæ, zgadza siê, jak najbardziej. 

No có¿, dalej¿e, dalej, pakujcie moje rzeczy, 

myœli z pewnoœci¹. Albo nie, albo zastanawia siê jak tam 

bêdzie. Czy bêd¹ dla niej mili, czy siê zaaklimatyzuje, 

dostosuje do wymogów leczenia? Jest rozs¹dna i pragmatyczna, 

tylko ostatnio miewa³a te swoje napady, dziwne 

stany, kiedy niemo¿liwoœci¹ by³o dogadaæ siê z ni¹, 

uspokoiæ, powstrzymaæ przed robieniem g³upstw. Biedna 

ma³a Su, taka zagubiona w tym wszystkim, taka zdezorientowana. 

Tam jej wszystko jeszcze raz pouk³adaj¹ 


21

22 


na nowo, wska¿¹ odpowiednie metody terapii, u³o¿¹. 

Biedna ma³a. Tak. 

- S³yszysz mnie Su? Kochanie co ci jest? Skarbie odpowiedz, 

przecie¿ wszystko rozumiesz. 

Pokaza³ nam trochê inn¹ stronê ludzkiej natury. Trochê 

inaczej patrzy³ na nas ni¿ inni, oczami wype³nionymi 

nami, nie naszymi brakami, ale Nami. Coœ podszeptywa- 

³o z nieznanego dot¹d miejsca w naszej g³owie, ¿e jemu 

mo¿emy zaufaæ. W³aœnie jemu, nikomu innemu. Pe³en 

by³ natchnienia, prawdziwego, autentycznego zachwytu 

¿yciem, witalnoœci¹, moc¹ cz³owieka. To udziela³o siê 

wszystkim, wszyscyœmy pragnêli zatkn¹æ sporne miejsca 

w duszy takim spoiwem, które ³agodzi³o niepokój, 

pozwalaj¹c walczyæ z wrogim nastawieniem, z obezw³adniaj¹c¹ 

moc¹ zaprzeczania jedynym ideom, jakie by³y 

rzeczywiœcie coœ warte. On potrafi³ pokazaæ nam jak to 

zrobiæ. Chcia³ byœmy pod¹¿yli jedynym s³usznym szlakiem 

– szlakiem wiary, w siebie, w swoje si³y, rozwój, 

œwiadomoœæ kierowania w³asnym losem. Powiedzia³ kiedyœ: 

„Nie bójcie siê strachu, on te¿ stanowi o waszym cz³owieczeñstwie. 

Jedyne co prawdziwe i s³uszne, to nie ulegaæ 

mu, pamiêtaj¹c przy tym, ¿e bez niego bylibyœmy 

zaledwie mechanicznymi wytworami determinizmu, jaki 

natura wykazuje, tak samo jak my, dzia³aj¹c na swoj¹ 

niekorzyœæ.” 

Iwona Urbañczyk - fotografia udostêpniona przez 

Autorkê. 


Nauczyciel 

W przestworzach 

Nie podchodŸ do tej komody! Nie wolno! Czemu 

tak dziwnie patrzysz? Co masz w rêku? Przecie¿ ojciec 

zabroni³ ci go ruszaæ, pamiêtasz? Jeszcze zrobisz sobie 

krzywdê. Nie b¹dŸ szalona. Nie b¹dŸ szalona. Zooooostaw 

Suuuuuuu... 

A wiêc akceptowaliœmy wszystko, co siê z nami dzia³o. 

Poznawaliœmy siebie, rozmawiaj¹c o wszystkich zmianach, 

jakie u siebie dostrzegliœmy. By³y pierwsze odkrycia 

i duma, z myœli, ¿e dorastamy, ¿e widzimy, czujemy 

coraz wiêcej. By³a cicha, acz namiêtna wspólnota wszelkich 

porywów, które zagoœci³y w naszych duszach, odk¹d 

on pojawi³ siê miêdzy nami. Nie by³o za to w¹tpliwoœci, 

tego czegoœ, co mog³oby nas uratowaæ na czas. 

Tego jednego nie by³o. 

Potem ju¿ wszystko sta³o siê mêtne. Z ka¿dym kolejnym 

dniem, morze krwi uœwiadamia³o nam, ¿e uwierzyliœmy 

na œlepo, pêdz¹c na z³amanie karku w czeluœæ 

bez dna. Jak barany, jak otêpione swêdem spalenizny, 

szakale. Nasze stado dokona³o tej rzezi. Sk¹pa³o siê w 

ludzkim lamencie i ¿alu. Kiedyœmy, przera¿eni, zaczêli 

ogl¹daæ nasze zbroczone win¹ d³onie, on rozp³yn¹³ siê 

jak sen, znikn¹³ w podziemiach swej jamy. Mówili, ¿e 

zgin¹³ z w³asnej rêki. Tak mówi¹. Zostawi³ nas z ca³¹ 

ogromn¹ spuœcizn¹ pokolenia zabójców, byœmy na stosach 

koœci budowali lepszy œwiat. By³ dobrym nauczycielem 

¿ycia. Najlepszym. 

Sine cienie œcieli³y siê na jego wychudzonych ¿ebrach. 

Ranki zawsze by³y najgorsze. Spod porzuconego, pierwszym 

uniesieniem dnia, przeœcierad³a wystawa³y jego 

zwiotcza³e cz³onki. Niemal¿e czu³ jak umiera, stara³ siê 

walczyæ o ka¿dy oddech, choæ przecie¿ jeszcze wieczorem 

wydawa³o mu siê, ¿e takie ¿ycie nie ma sensu. Studiowa³ 

w³asn¹ niemoc, wciela³ siê w ni¹ coraz intensywniej 

i czulej, odszukuj¹c w niej nadrzêdny motyw swego 

istnienia. 

Mia³ napiêt¹ skórê. ¯aglami roz³o¿one p³aty bia³awego 

okrycia koœci emanowa³y w pó³mroku upiorn¹ podobizn¹ 

zw³ok. Mia³y fakturê roztopionej œwiecy. Zwisa³y, 

gdy opada³o mu ramiê, gdy niezdolny by³ ju¿ nawet 

okryæ siê, cuchn¹cym starym potem i wczorajszym p³aczem, 

rêcznikiem. I jakby w obronnym odruchu, znów 

przymkn¹³ powieki, z ca³ych si³, jak potrafi³ najmocniej. 

- To ja - powtarza³ w myœlach – To moje cia³o. Jak to 

mo¿liwe? Jak to siê sta³o? - Przecie¿ nie chcia³ skakaæ, 

namówili go. On tylko ba³ siê ich drwin, ich odrzucenia. 

¯aden z nich nie przyszed³ go odwiedziæ. Oni ¿yj¹, 

planuj¹ sw¹ przysz³oœæ, kochaj¹, nienawidz¹, marz¹. A 

on? On jest. Jedynie jest. 

W po³udnie szeroko otworzy³ oczy, wytrzeszczy³ je, 

³api¹c wyostrzonym spojrzeniem ca³¹ bladoœæ czterech 


œcian, które przytrzymywa³y jego odruchy antyprzestrzenne. 

Zbli¿a³y siê do niego odrapane, schorowane emalie, 

przygwa¿d¿a³y do zmiêtej poduszki. Powoli uczy³ siê siebie, 

boj¹c siê wci¹¿, codziennie trac¹c wczeœniejsze z³udzenia, 

odpychaj¹c wszelkie myœli, które zakotwicza³y o 

tamto ¿ycie. Otworzy³ usta, zach³ysn¹³ siê powietrzem 

jak ryba porzucona przez morze, drgn¹³. Walczy³. Nad¹³ 

siê, a¿ ca³y poczerwienia³, niby ze wstydu jakiegoœ, ostat- 

PIOTR G£OWACKI 

Piotr G³owacki - fotografia ze zbiorów Autora. 

Aster czêsto myœla³ o tym co go spotka³o od ca³ego 

szkolnego œrodowiska, ale przecie¿ nie tylko od niego. 

Niemal wci¹¿ powraca³ w myœlach i analizowa³ wszelkie 

fakty. Chodzi³ do zawodowej szko³y z liczn¹ rzesz¹ 

uczniów i kadry. Rozmyœla³ i rozmyœla³, dlaczego prosta 

rzecz potrafi³a wywo³aæ tak wrogie i jakby skoordynowane 

reakcje jego bezpoœredniego otoczenia, nie tylko jego 

tak¿e dalszego, które z pozoru powinno siê cechowaæ 

wiêkszym obiektywizmem. Sk¹d ten mur jednoœci i niechêtnego 

nastawienia? Zatem jakaœ zwyk³a prozaiczna 

wrêcz szko³a w tym mieœcie, rutynowy cykl zajêæ i œwi¹t...a 

jednak. 

Na elewacji budynku tej¿e szko³y zainstalowany by³ 

dwa lata temu kwadratowy niedu¿y nie wiêcej ni¿ piêædziesi¹t 

na piêædziesi¹t centymetrów zegar elektryczny. 

Kiedy go zainstalowano dyrektor wspomnia³ o tym na 

akademii otwieraj¹cej nowy rok szkolny, w sposób podnios³y 

i dumny mówi³ o organizacyjnym wyzwaniu i wkraczaniu 

cywilizacji, jej nieuchronnoœci i jej pomocy w egzekwowaniu 

skrupulatnej dyscypliny dnia nauki i pracy, 

ca³odobowego, œcis³ego harmonogramu zajêæ. Nie trzeba 

dodawaæ, i¿ p³ynne oratorskie pe³ne rutyny wyst¹pienie 


Lekcja 


nim odruchem wolnej woli, si³y, która nie pozwala³a mu 

tak rozpaczaæ, oderwa³ od siebie ca³¹ aparaturê. 

Jedna ³za zalœni³a na nieruchomej rzêsie. Jedna ona 

¿egna³a siê z wykrzywionym grymasem policzkiem ch³opca. 

Okno pobiela³o, powiêkszy³o siê do rozmiarów nieba. 

Sp³ynê³o na niego lekkim ca³unem œwiat³a. Mocno objê³o. 

Unios³o. 

Iwona Urbañczyk 

dyrektora przyjête by³o burzliwymi, jak zwyk³o siê okreœlaæ, 

rzêsistymi oklaskami. 

Rzecz w tym, ¿e przychodz¹c co dziennie rano do 

szko³y od d³u¿szego czasu zdecydowana wiêkszoœæ 

uczniów, kadry i personelu musia³a widzieæ stan zegara, 

który wskazywa³ wci¹¿ godzinê za piêtnaœcie siódma. 

Astera znu¿y³o ju¿ to ci¹g³e obci¹¿enie, bior¹ce siê z drêczenia 

samego siebie dlaczego nikt poza nim tego nie 

tylko, ¿e nie widzi ale i nie reaguje. Nie chcia³ d³u¿ej 

ulegaæ powszechnemu mniemaniu jakoby wszyscy byli 

próbowani poprzez sondowanie ich cierpliwoœci i granic 

mo¿liwoœci psychicznego wycofania poprzez rezygnacjê 

z asertywnoœci. Mia³ w g³owie tezy o spo³eczeñstwie 

obywatelskim, rozumia³ je w ten sposób, ¿e wszystko 

mo¿na powiedzieæ i bêdzie to rzeczowo analizowane w 

debacie, by wybraæ konkluzjê najlepsz¹ z mo¿liwych. 

Oczywiste, ¿e ta mia³aby byæ, a dyskurs obywatelski mia³ 

siê dalej potoczyœcie i narracyjnie snuæ raz wielo - innym 

razem przy ogólnej zgodzie jedno-nurtowo. Wirusem takiego 

spo³eczeñstwa by³oby zatem jak mniema³ obywatelskie 

niepos³uszeñstwo, jakaœ anarchia i destrukcyjnosabota¿owe 

sobiepañstwo. To wszystko s³ysza³ od œrodowiska 

gazety, ale tak¿e od ojca Piotra wci¹¿ rozprawiaj¹cego 

o uniwersalnych wartoœciach etyki i dodatkowo 

transcendencji, o Bogu, wierze, wartoœciach pañstwa... Sam 

uwa¿a³, ¿e ma to wszystko bardzo powa¿nie traktowaæ i 

nie umia³ inaczej. Co gorsza dla niego. Jak siê mia³o okazaæ. 

W³¹czy³ telewizor, pojawia³ siê stopniowo obraz nieruchomej 

twarzy i beznamiêtny dŸwiêk g³osu prezentera: 

na drodze 342 ko³o Œwiecia rozbi³ siê samochód, rozszarpa³o 

kilka osób w tym jednego Polaka, w Szczelinie 

ko³o Czarnej poci¹g zderzy³ siê z ciê¿arówk¹, w Sanocku 

pod K³obuckiem cysterna zabi³a rowerzystê i spowodowa³a 

po¿ar gaszony przez piêæ jednostek...Z trudem musia³ 

odci¹gaæ siê od migotliwego ekranu, by zebraæ siê do 

lekcji. Przed oczami mia³ jednak te¿ nieruchom¹ tarczê 

zegara szkolnego. Pewnie dlatego, ¿e je¿eli czeka³ na 

coœ w telewizji zawsze dominowa³y, odliczaj¹ce ostatnie 

chwile do celebracji spektaklu, wskazówki. 

- Aster! Odezwa³a siê matka czuwaj¹ca zazwyczaj, by 


23

24 


syn odrobi³ lekcje, teraz jedynie powiedzia³a, pora na sen. 

Po zabiegach w ³azience, odczu³ b³ogoœæ mo¿liwoœci 

wyci¹gniêcia siê wzd³u¿ ³ó¿ka. Najpierw gwa³townie odczu³, 

¿e spada. PóŸniej b³¹dzi³ po niekoñcz¹cych siê korytarzach, 

bieg³, bez wytchnienia ucieka³ w lesie i bezgranicznych 

dziwacznie pokrzywionych perspektywicznie 

przestrzeniach. Patrzy³y na niego twarze, jedne uœmiecha- 

³y siê do niego, jednak o wiele liczniejsze zimne i obce 

z³orzeczy³y mu i puszcza³y siê za nim w nie do opanowania 

gonitwê. Przenika³a go groza i œmiertelny lêk. Koszmarny 

harmider, pandemonium koñczy³y siê nad ranem 

tym samym, znajomym g³osem matki. - Aster œniadanie. 

Tego dnia postanowi³ w koñcu i jak mniema³ po prostu 

poinformowaæ w³adze szko³y o nienormalnej sytuacji 

z zegarem. Jego klasa mia³a lekcjê z wychowawczyni¹ i 

poinformowa³ uczniowskie gremium i jego liderkê o tym, 

¿e jest zdziwiony dlaczego szkolny zegar jest zepsuty od 

chyba ju¿ kilkunastu miesiêcy. I ¿e w zwi¹zku z tym 

z³o¿y³ podanie w sekretariacie z proœb¹ o jego naprawê. 

Reakcja pani Adeli zaskoczy³a go ca³kowicie, nie tylko, 

¿e poczu³ siê nieswojo ale nawet poni¿ony i upokorzony. 

Niemal wrzeszcza³a na niego. 

- Jakim prawem œmiesz wtr¹caæ siê do nie swoich 

spraw, pomin¹³eœ drogê s³u¿bow¹ bo najpierw, jak coœ, 

to powinieneœ porozmawiaæ ze mn¹ i to na osobnoœci. A 

ty smarkaczu od razu wyje¿d¿asz z problemem do zajêtego 

dyrektora, który ma powa¿niejsze sprawy na g³owie 

i wywlekasz wszystko na forum klasowym. Tego 

tolerowaæ nie bêdziemy. 

Tym wprowadzeniem zainspirowa³a do wypowiedzi 

kolegów. 

- Proszê pani odzywa³ siê g³os po g³osie, on zawsze 

jest taki, ¿e musi mieæ swoje zdanie. Nam to nie odpowiada, 

ci¹gle siê dochodzi, denerwuje nas jego ci¹g³a ingerencja 

niemal we wszystko. 

Zapad³a wspólna decyzja – musimy go ukróciæ, musimy 

coœ z nim zrobiæ. 

W domu Aster niczym nie móg³ siê zaj¹æ, ba³ siê kolejnych 

reakcji, przepe³nia³ go niepokój. Niczym nie móg³ 

sobie wyt³umaczyæ w³asnej odmiennoœci ale jeszcze bardziej 

jej budz¹cej niechêæ i nienawiœæ percepcji u innych. W najlepszym 

razie spotyka³o go groteskowe niezrozumienie. On 

bra³ wszystko na powa¿nie, œmiertelnie powa¿nie. Rozumia³, 

¿e do takiego stawiania sprawy jakie reprezentowa³ swoj¹ 

postaw¹ zachêcano go na lekcjach przysposobienia do ¿ycia 

w spo³eczeñstwie i rodzinie, w domu, na religii. Pyta³ siê co 

tak naprawdê ró¿ni go od innych, ¿e w koñcu bez takiego 

zamiaru wywo³ywa³ czasami wrêcz agresjê. A czêsto te¿ kierowano 

pod jego adresem jakiegoœ rodzaju groŸby o ró¿nym 

stopniu zawoalowania. 

- Demokracja szkolna, zwróci³ siê do Astera dyrektor 

nazajutrz w swoim gabinecie i przy asyœcie wicedyrektorki 

i wychowawczyni, jest dobrem najwy¿szym, przyznaje ona 

bowiem tak¿e prawa i uczniom, ale ty jej nadu¿y³eœ. Twoje 

zachowanie po raz kolejny obra¿a kadrê, tak byæ nie mo¿e, 

tego nie mogê tolerowaæ. Je¿eli podnosisz problem zegara 

to mo¿e najpierw zainteresowa³byœ siê sytuacj¹ szko³y, która 

ma bardzo niski bud¿et i musi oszczêdzaæ. Dozorcy praktycznie 

nie ma, pracuje jedynie na pó³ etatu, ma zmieniony 

zakres obowi¹zków i choruje na serce. 


Aster gotowa³ siê w sobie, nie mia³ si³ tego s³uchaæ ale 

te¿ duszna atmosfera wyssa³a ca³¹ przestrzeñ, tak, ¿e prawie 

zablokowa³a mo¿liwoœæ wydobycia z siebie i usytuowania 

w niej jakiegoœ s³owa, wiedzia³, ¿e jest przegrany 

nie rozumia³ tylko dlaczego. 

- Musisz pamiêtaæ w³¹czy³a siê wicedyrektorka, ¿e w 

szkole nie jesteœ tylko ty i ¿e nie mo¿esz swoim zachowaniem 

i wypowiedziami szkalowaæ dobrego imienia nas 

wszystkich i naszej instytucji. 

Gorycz przepe³ni³a go ca³kowicie kiedy Gazeta Wasza jednoznacznie 

pochwali³a dyrekcjê i zgodne zachowanie uczniów, 

a nawet poda³a kajaj¹ce siê s³owa, które mia³ sam wypowiedzieæ. 

Zastanawia³ siê jak enigmatycznie dzia³a ta gazeta, skoro 

nikt z nim nawet o tym wszystkim nie rozmawia³. 

Mija³y miesi¹ce. Uczucie pogr¹¿enia zmienia³o siê u 

Astera w przykr¹ do zniesienia obojêtnoœæ, poczucie odepchniêcia. 

Jak móg³by myœleæ o porozumieniu z otoczeniem, 

kiedy zabroniono mu mówiæ, wrêcz jakby to by³o 

mo¿liwe nawet zabroniono by mu myœleæ. Zegar uparcie 

siê zatrzyma³...dziwne pomyœla³, ale ju¿ wiem, ¿e tylko 

dla mnie. A mo¿e to nie ten (w swej naturze martwy) 

przedmiot tylko refleksjê zatrzymano w miejscu, które 

ma uczyæ samodzielnego myœlenia, pamiêta³ przecie¿ te 

dydaktyczne slogany. . . 

Po tym wszystkim Aster jak tylko móg³ omija³ ludzi 

na chodniku, za ka¿dym razem schodzi³ im z drogi, a na 

przejœciach czeka³ a¿ ulica na chwilê ca³kowicie siê opró¿ni. 

I nigdy nie zagl¹da³ na strony szko³y, a tym bardziej do 

naszej klasy, maj¹c spokój i wytchnienie bez koniecznoœci 

ogl¹dania w istocie ponurych postaci o z pozoru tylko 

g³adkich fizjonomiach. 

Podczas nieobecnoœci syna matka nawykowo w³¹czy- 

³a telewizor, dobywaj¹cy siê tym razem srogi g³os oznajmia³, 

i¿ Front Globalnej Jednoœci Myœlenia musia³ izolowaæ 

kolejny przypadek groŸnego wirusa umys³u, tym razem u 

Astera K. Wiedzia³a ju¿ o innych takich przypadkach i o 

tym, ¿e nie ma w nich mo¿liwoœci odwo³añ w trybie administracyjnym. 

W najg³êbszych zakamarkach serca i swej 

pobo¿nej duszy liczy³a tylko na nieuchronnoœæ kary boskiej 

dla wszechnomenklatury Partii Poprawnych. 

Piotr G³owacki 

Autonota biograficzna Piotr G³owacki 

Urodzony w 1954 roku w Czêstochowie. Magister 

historii sztuki na Uniwersytecie Jagielloñskim. By³y pracownik 

Miejskiej Galerii Sztuki w Czêstochowie i by³y 

prezes Zachêty w Czêstochowie. Publikowa³ m.in. w 

MiniGalerii, Aleje 3, Zeszyty Artystyczno-Naukowe 

„Dyskurs” i Pismo Artystyczne „Format”. W „Galerii” 

opublikowa³ do tej pory recenzje ksi¹¿ek Aleksandry 

Keller i Konrada Ludwickiego oraz opowiadania. 



PREZENTACJE PROZATORSKIE - DEBIUTY 

JACEK RÊBACZ 

Rozmówki przy kuchennym blacie 

Ciach, ciach, ciach. 

Odsuwa³em rytmicznie palce przed ostrzem no¿a. 

Prawie jak jeden z tych kulinarnych geniuszy na ekranie 

TV. By³em z siebie dumny. Cebulka by³a za³atwiona. Teraz 

ogórek, pomidor, przyda siê te¿ rzodkiewka. Sa³ata 

ods¹cza³a siê w sitku. 

Czas oczekiwania mo¿na zabijaæ na ró¿ne sposoby. 

Tak¿e przy kuchennym blacie. Sposób równie dobry, jak 

ka¿dy inny. 

Z g³êbi mieszkania dolecia³ jakiœ rumor. 

Oczekiwanie dobieg³o koñca... 

Odetchn¹³em. Nienawidzê czekania na nieuniknione. 

Strzeli³em sobie ³yk kawusi. £ee...wystyg³a. Nie doœæ, 

¿e na czczo, to jeszcze zimna. 

Do kuchnie wesz³a moja lepsza po³owa. Bardzo zamaszyœcie. 

Dla dociekliwych pozosta³a do rozwi¹zania 

kwestia, gdzie spêdzi³a noc. W zoo, czy po prostu na 

leœnej polanie. Z jednej strony w³osy wskazywa³y na atak 

nietoperza, z drugiej coœ najwyraŸniej uwi³o sobie w nich 

gniazdko.Nie nale¿a³em do dociekliwych. 

Ju¿ od dawna. 

Pod jednym z oczu pojawi³o siê coœ sinego. 

To te¿ ciekawe. Limo, czy pozosta³oœæ wyjœciowych 

barw ozdobnych. A mówi¹, ¿e te specyfiki robi¹ teraz 

wodoodporne. Nie bêdê siê m¹drzy³, nie znam siê na 

tym. Tak jak i na kobietach. 

- Chryste, ale mi siê chce piæ... - wymamrota³a przybyszka. 

- Te¿ siê cieszê, ¿e ciê widzê - pe³na kultura. 

Ogarnê³a na sobie podomkê, zakrêci³a siê wokó³ bez 

wyraŸnego celu. 

Zajrza³a do lodówki. Spojrza³a krytycznie na moj¹ 

partaninkê. Nala³a sobie wody do szklanki, przy okazji 

zraszaj¹c obficie, moj¹ ods¹czon¹ sa³atê. Nic to. Wyschnie. 

Czeka³em spokojnie na pierwszy etap. 

- S³uchaj, skocz do sklepu. Kup mi æwiartkê. 

Uuu...Tym razem obesz³o siê bez próbnych baloników. 

Przypuœci³a atak bezpoœredni. Sytuacja musia³a byæ 

krytyczna. 

Odsun¹³em sprzed oczu wielkie, miêsiste liœcie doniczkowej 

roœlinki. By³a tu potrzebna jak wrzód na dupie. 

Zabra³em siê do dziabania rzodkiewki. 

- Da³a ci Bozia nó¿ki? 

- Zobacz jak wygl¹dam, nie mogê tak wyjœæ na miasto. 

- Nie na miasto, tylko do sklepu na dole, poza tym 

przed paroma godzinami twój wygl¹d ci nie przeszkadza³. 

Pociera³a nerwowo usta. £yknê³a wody, skrzywi³a siê 

z obrzydzeniem. Jasne, nie na takie p³yny oczekiwa³ organizm. 

- To pójdziesz, czy nie? 

Spojrza³em na ni¹ niechêtnie. Co za upierdliwa baba... 

Poszed³em do lodówki. Wyj¹³em musztardê. Dijon. Popatrzy³em 

po pustawych pó³kach kuchennej szafki. Nie 

by³o Ÿle. Znalaz³em bazyliê, oregano, no i pieprz, rzecz 

Jacek Rêbacz - fotografia udostêpniona przez Autora. 

jasna. Wróci³em na swoje miejsce delektuj¹c siê pe³n¹ 

napiêcia cisz¹. Cisz¹ oczekiwania. 

Sypn¹³em po ³y¿eczce przyniesionego dobra do michy 

i zaprawi³em solidn¹ porcj¹ musztardy. Poliza³em 

³y¿kê. Mocna. Dobra. Do³o¿y³em, co sobie bêdê ¿a³owa³. 

- Nie. 

Szklanki zagra³y na suszarce, poruszone fal¹ uderzeniow¹, 

wzbudzon¹ przez zatrzaœniête drzwi kuchni. Spokojnie. 

To dopiero pierwsza runda. Na ci¹g dalszy nie bêdê 

musia³ d³ugo czekaæ. 

Nala³em trochê wody do miseczki. Mieszaj¹c zawziêcie 

z³apa³em ³yk kawy. Wystyg³a zupe³nie. 

O, ju¿ jest. 

Usiad³a na taborecie. Wysup³a³a papierosa z paczki. 

Zaci¹gnê³a siê g³êboko. Nie smakowa³ jej. Spogl¹da³a na 

mnie co i raz, macha³a nerwowo za³o¿on¹ na kolano nog¹. 

Czeka³em, z której mañki zaatakuje. 

- Wiesz co? Nie mogê ju¿ na ciebie patrzeæ - aha, 

czas na konkluzje estetyczne. 

- Popatrz sobie przez okno. 

- Rzygaæ mi siê chce, jak widzê ta twoj¹ œwiêt¹ gêbê. 

Pos¹g bez skazy. 

Myœla³by kto... 

Wyci¹gn¹³em z lodówki piersi. Kurze. £adne by³y, 

du¿e. Za du¿e. Po³o¿y³em je na desce. Wzi¹³em nowiutki, 

b³yszcz¹cy, ostry jak brzytwa, nó¿ do miêsa. S³onecz- 


25

26 


ne œwiat³o piêknie zagra³o na nierdzewnym ostrzu. Bez 

oporu rozcina³ miêciutkie tkanki. Podoba³ mi siê. 

Naprawdê dobry zakup.Razem z nim naby³em zgrabniutki, 

ma³y tasaczek. W³aœciwie, nie wiem po co. Ostatecznie 

nie æwiartowa³em tu wo³ów. Wisia³ sobie nad 

kuchenk¹ i mruga³ zalotnie. Z trudem oderwa³em od niego 

wzrok. Poci¹³em piersi na mniejsze kawa³ki. 

- ¯ebyœ czasami potrafi³ coœ z siebie wykrzesaæ. 

- Na przyk³ad? - pracowicie oblepia³em miêso swoj¹ 

marynat¹. 

Cholerny kwiatek pcha³ mi liœcie w oczy. Ma³a ta kuchenka. 

To nie oran¿eria, coœ bêdê musia³ zrobiæ z tym 

zielskiem. 

- Nie wiem. Coœ. Nie mogê tu ci¹gle siedzieæ, wygl¹daæ 

przez okno, jak sobie tego ¿yczysz. Jestem jeszcze 

m³oda, chcê ¿yæ! Chcê siê bawiæ! Oddychaæ pe³n¹ piersi¹... 

- Mo¿e spróbujesz iœæ do jakiejœ pracy? 

Gdyby spojrzenia mog³y zabijaæ, le¿a³bym ju¿ pod 

sto³em wij¹c siê w œmiertelnych skurczach. 

- To twoja jedyna propozycja? 

- Przynios³abyœ parê z³otych, móg³bym wiêcej z siebie 

wykrzesaæ - mówi³em ju¿ do pustego sto³ka. Koniec 

rundy drugiej. 

Powróci³a gdy zacz¹³em rozgrzewaæ na patelni oliwê. 

Extra virgin. A co! Jak szaleæ to szaleæ. 

S³ysza³em jak zajmuje swoje miejsce. Napi¹³em siê 

ca³y. Cholera, tyle lat, a nadal brak mi luzu i dystansu. Nie 

mog³em siê powstrzymaæ. 

- Gdzie by³aœ tym razem? 

Rozeœmia³a siê, doœæ obrzydliwie. Wyczu³em w jej 

rechocie spor¹ dawkê satysfakcji. Psiakrew, mia³em ju¿ 

nigdy nie zadawaæ tego pytania. To by³o silniejsze ode 

mnie. 

- Co ciê to obchodzi? 

- Trochê enigmatyczna odpowiedŸ - no có¿, brnijmy 

w to bagno dalej. 

- Tak samo mi odpowiedzia³eœ, gdy pieprzy³eœ t¹ 

zo³zê. 

- Jedyn¹ zo³z¹, jak¹ pieprzy³em przez ostatnie dwadzieœcia 

lat, jesteœ ty. Ale myœlê, ¿e chodzi ci o twoj¹ 

przyjació³kê - Bo¿enê. 

- O moj¹ przyjació³kê - kurwê. 

T³uszcz by³ ju¿ dobrze rozgrzany. 

- Wiesz co? Odk¹d zaczê³aœ opowiadaæ swoim kole- 

¿ankom o mê¿u nieudaczniku, wykazuj¹ zadziwiaj¹ce zainteresowanie 

moj¹ osob¹. 

Znów zaœmia³a siê paskudnie. 

- Mo¿e chc¹ sprawdziæ co mo¿na zdzia³aæ takim 

dwunastocentymetrowym instrumencikiem. 

Gor¹cy t³uszcz powoduje paskudne oparzenia. S³ysza³em, 

¿e takie rany mog¹ spowodowaæ œmieræ tylko z 

powodu szoku. Zwa¿y³em lekko patelniê w d³oni. 

Ka¿da kobieta wie, ¿e dotykaj¹c tego tematu ruszy 

faceta. Matki je tego ucz¹, czy jak? Ale ja z tych, którzy 

lubi¹ mieæ ostatnie s³owo. 

- Wola³abyœ, ¿eby wyros³a mi tam szyjka od butelki. 

Dopiero byœ sobie poci¹gnê³a. 

Kubek z fusami min¹³ mnie o cal. Rozbi³ siê o glazurê. 

Na szczêœcie szk³o wyl¹dowa³o daleko od patelni. 

- Pieprzony cham! 


Rundê erotyczno - seksualn¹ mieliœmy za sob¹. 

Delikatnie k³ad³em kawa³ki kurczaka na olej. Bosko 

pachnia³.Tym razem przerwa trwa³a d³u¿ej. 

Czas by³ na etap powrotu córki marnotrawnej. 

Spojrza³em k¹tem oka. Siedzia³a bez ruchu. Opar³a 

g³owê na d³oni. W³osy rozsypa³y jej siê na twarzy. Zrobi- 

³o mi siê jej trochê ¿al. Tylko trochê. Obróci³em piersi. 

Nabiera³y ³adnego z³ocistego koloru. 

- Proszê ciê, kup mi coœ, bo umrê. Nie mo¿esz tego 

zrozumieæ? 

Mówi³a cichutko, g³osem pe³nym skruchy. Boziu, 

gdybym jej tak dobrze nie zna³...Mo¿e bym siê da³ nabraæ. 

- Wiesz, ¿e nie. Czas ju¿ wyhamowaæ. 

- B³agam ciê. Napijê siê i idê spaæ. To ostatni raz, 

przysiêgam. Jutro ju¿ nawet nie pow¹cham. 

Chryste, chyba mia³a nawet ³zy w oczach. Zmarnowany 

talent. 

- Powiedz po prostu, ¿e nie masz kasy, a w "aptece" 

dro¿yzna. 

- Nie mam. 

- Na mnie nie licz. 

Wœciek³a siê. Zasycza³a zupe³nie jak mój kurczaczek 

po prze³o¿eniu na drug¹ stronê. 

- Nigdy nie mog³am na ciebie liczyæ! Dwadzieœcia 

zmarnowanych lat. Jak myœlisz przez kogo pijê? Na trzeŸwo 

twój widok jest zupe³nie nie do przyjêcia. 

Przykrêci³em gaz do minimum. Chocia¿ s³ysza³em 

to nie po raz pierwszy, zawsze udawa³o siê jej tym tekstem, 

zasiaæ we mnie ziarno niepewnoœci. W³aœciwie có¿ 

takiego jej da³em przez ten czas. Parê mi³ych chwil, parê 

radosnych chwil. Du¿o beznadziejnych momentów. 

- Czemu nic nie mówisz? Trafi³am w sedno? 

Chwila s³aboœci minê³a. Po¿al siê Bo¿e odkrywczyni. 

Te¿ zapali³em. Mmm... Ambrozja. Raptowne zerwanie 

z na³ogiem rzadko przynosi dobre efekty. W tym 

punkcie moja ¿ona na pewno przyzna³aby mi racjê. 

- I co? Spakujesz swoj¹ nieœmierteln¹ torbê i wyniesiesz 

siê do mamusi? Spierdalaj i nie wracaj - ku³a ¿elazo 

póki gor¹ce. 

Nie odzywa³em siê. Te ¿a³osne przedstawienia zaczyna³y 

mnie nudziæ. Du¿o ciekawsze by³y procesy zachodz¹ce 

na patelni. Obudzi³ siê we mnie duch eksperymentatora. 

Sypn¹³em szczypt¹ curry. Cejloñskiej. 

Ostrej. Ciekawe co z tego wyjdzie? Poczu³em siê trochê 

niczym chemik na przednówku wielkiego odkrycia. 

Rezultat najwiêkszych odkryæ zale¿y czêsto od znalezienia 

odpowiedniego katalizatora. Niektórzy twierdz¹, 

¿e uczucia to te¿ wynik chemicznych procesów. Mi³oœæ… 

I tu potrzebny jest przyspieszacz. Uœmiech, barwa g³osu, 

zapach skóry. Co kogo krêci.Jeszcze inni mówi¹, ¿e 

mi³oœæ i nienawiœæ mieszaj¹ siê w tej samej retorcie i 

tylko odpowiedni katalizator decyduje o tym, co sp³ynie 

do probówki. Co jeœli bêdzie nim etanol? 

Zanim znowu sobie posz³a, zd¹¿y³em siê spytaæ. 

- Bêdziesz jad³a? 

- ¯ebym chodzi³a z takim bêbnem jak ty? - zawaha- 

³a siê. - Mogê zjeœæ trochê tej sa³atki. 

Pokiwa³em g³ow¹. No w³aœnie, trzeba wreszcie wzi¹æ 

siê za sa³atê. Wyci¹gn¹³em j¹ z sitka i wymiesza³em z 

reszt¹ warzyw. Przeklêta kuchenna ozdoba znów mi prze- 


szkadza³a. Popatrzy³em na ni¹ ze z³oœci¹. W³aœciwie... 

Mia³a miêsiste zielone liœcie. Drobno posiekane wygl¹da³yby 

jak zielona papryka. Kotek s¹siadki, na³ogowy 

skubacz roœlinek, ledwo prze¿y³ kontakt z tym przedstawicielem 

egzotycznej flory. 

Zerwa³em kilka liœci, zacz¹³em je siekaæ swym piêknym, 

nowym no¿em. 

Zaszczypa³y mnie rêce. Powinienem za³o¿yæ rêkawiczki. 

Sok diffenbachi podra¿nia³ nawet skórê. Naprawdê 

trzeba byæ popapranym, ¿eby trzymaæ w kuchni truj¹ce 

roœliny. A mo¿e to znak... 

Zaci¹gn¹³em siê, a¿ do ostatniego pêcherzyka w p³ucach. 

Miodzio... 

Wrzuci³em posiekane listki do pó³miska z sa³at¹.Psiakrew, 

poczuje. Pokombinujmy... Winegret powinien tro- 

- Masz pan tu klucze! Nasze rzeczy zabierzemy w 

ci¹gu kilku dni. Cz³owieku! Tu siê nie da mieszkaæ! - grubasek 

niemal eksplodowa³. 

- Dobrze Jasiu, ¿e nie przela³eœ zadatku - równie korpulentna 

jak ma³¿onek po³owica krzykacza, mimo i¿ 

wyraŸnie wystraszona, nie zapomnia³a o praktycznej stronie 

zerwania umowy. 

- Wszystko siê tu sypie. Nawet pr¹du nie ma w ³azience, 

trzeba sobie przyœwiecaæ latarkami. 

Andrzej by³ znudzony. Podobna sytuacja powtarza³a 

siê za ka¿dym razem. 

- Przecie¿ mówi³em, ¿e mieszkanie jest do remontu. 

Meble s¹ stare, mo¿e je pan spokojnie wyrzuciæ. 

- Co mi pan tu z remontami! To, ¿e s¹ stare to ma³e 

piwo, gorzej, ¿e siê same ruszaj¹! Cz³owieku! Tu straszy! 

Tak, dobra, OK. Jêdrek zmêczony przymkn¹³ oczy. 

Nie s³ucha³ ju¿ t³uœciocha. Nie by³ zaskoczony. By³by nawet 

zdziwiony, gdyby siê wreszcie uda³o. Machinalnie 

schowa³ klucze do kieszeni. Zamkn¹³ drzwi za wystraszona 

par¹. S³ysza³ ich cichn¹ce kroki na schodach. Ciekawe 

dlaczego nie zjechali wind¹? Mo¿e jej te¿ siê bali. 

Nawiedzony blok z upiornym dŸwigiem osobowym...Wszed³ 

do pokoju. Wszêdzie widaæ by³o œlady 

niemal panicznej ucieczki. Rozbebeszone œpiwory na 

³ó¿ku, nie wypita kawa w szklankach, jakieœ pokruszone 

ciasteczka. W k¹cie dwie otwarte turystyczne torby. W 

kuchni by³o nie lepiej. Zaczêli chyba jeœæ œniadanie. Na 

stole le¿a³y jednorazowe talerzyki i sztuæce, otwarte konserwy 

i s³oik z ogórkami. 

Niez³y bajzel. 

Sprawa œwiat³a w ³azience rzeczywiœcie by³a irytuj¹ca. 

Ilekroæ zmienia³ ¿arówkê - przepala³a siê. Widaæ gdzieœ 

w instalacji by³o zwarcie. Para grubasów poradzi³a sobie 

zbieraj¹c z ca³ego domu lampki i ³¹cz¹c je istn¹ pl¹tanin¹ 

kabli i przed³u¿aczy. 

Andrzej ma³o siê nie zabi³ zahaczaj¹c o jeden z nich. 

Zacz¹³ sprz¹taæ. 

Mieszkanie faktycznie by³o zaniedbane. Mo¿e nie tyle 

zaniedbane, co wymagaj¹ce inwestycji. Problem le¿a³ w 


Mieszkanie 


chê zamaskowaæ ewentualny, niepo¿¹dany smak. Nala- 

³em obficie. Lubi³a jeœæ kwaœno. 

Mo¿e jeszcze j¹ trochê znieczulê... 

Wyci¹gn¹³em spod sto³u butelkê wina. Z tego wszystkiego 

zapomnia³em podlaæ nim swojego kurczaczka. 

- S³uchaj, nie chcê siê wiecznie k³óciæ. Mam tu trochê 

wina, chcesz? 

Na odzew nie musia³em czekaæ d³ugo. Us³ysza³em 

jak kolejny raz zwleka siê z wyra. 

Uœmiechn¹³em siê. Niech mi jeszcze raz powie, ¿e 

jestem pozbawiony inwencji. Dorzuci³em jeszcze trochê 

jadowicie zielonych listków do sa³atki. 

Smacznego. 

tym, ¿e Andrzej chcia³by raczej zarobiæ na nim parê groszy, 

ni¿ te grosze, na których mu zreszt¹ nie zbywa³o, w 

nie ³adowaæ. Meble pamiêta³y lata piêædziesi¹te, a w najlepszym 

przypadku tr¹ca³y nastêpn¹ dekad¹. 

Œciany pokrywa³y archaiczne, wzorzyste papierowe 

tapety, jakimœ cudem prezentuj¹c siê nie gorzej ni¿ w 

latach swej œwietnoœci. Andrzejowi to nie przeszkadza³o. 

Uwa¿a³ nawet, ¿e ów wystrój mia³ specyficzny styl. Bez 

przykroœci spogl¹da³ na ciê¿kie kredensy i komody, okr¹g³y 

stó³ na prawdziwie s³oniowych nogach. Nieco mniej 

sentymentu czu³ do ogromnej, rozchwierutanej szafy, 

ofornirowanej na wysoki po³ysk. To mieszkanie mia³o po 

prostu swój niepowtarzalny, naftalinowy charakter. Odziedziczy³ 

je po ciotce Leokadii. By³o to dosyæ zaskakuj¹ce 

wydarzenie. W³aœciwie nie by³a to jego prawdziwa ciotka. 

By³a dalek¹ kuzynk¹ babki, pi¹t¹ wod¹ po kisielu. 

Leokadia straci³a mê¿a i prawie ca³¹ rodzinê w powstaniu, 

jedyna córka umar³a m³odo. Osamotniona kobieta 

bardzo przywi¹za³a siê do przyszywanych krewnych. 

I vice versa. 

Jêdrek uwielbia³ przesiadywaæ u "ciotki Lodki". Spêdzi³ 

niezliczone godziny w mieszkaniu z widokiem na 

zielone wa³y i fosê Cytadeli. W³aœciwie nie powinien siê 

dziwiæ, ¿e trafi³ mu siê nieoczekiwany spadek. Kocha³ago 

jak w³asne dziecko, a po za nim chyba rzeczywiœcie 

nie mia³a komu zostawiæ swego ¿yciowego dorobku. 

Westchn¹³ ciê¿ko. 

Fajnie, ¿e ciotka o nim pamiêta³a, ale mia³ z tego 

powodu wiêcej k³opotów ni¿ po¿ytku. Próbowa³ wynaj¹æ 

lub sprzedaæ dar, ale wszystkie próby koñczy³y siê 

mniej wiêcej tak jak dzisiejsza. Nie bardzo wiedzia³ co o 

tym myœleæ. Coœ musia³o byæ na rzeczy, wszyscy chêtni 

po najwy¿ej kilku dniach lub nocach, uciekali gdzie pieprz 

roœnie. Niestety administrator nie chcia³ czekaæ na czynsz 

do czasu znalezienia podnajemcy. Andrzeja nie staæ by³o 

na utrzymywanie dwóch mieszkañ. 

Pozbiera³ dobytek niedosz³ych lokatorów w jedno 

miejsce. 

Poszed³ do kuchni. Wstawi³ wodê. Po¿yczy³ sobie 


27

28 


herbatê od uciekinierów. Zapali³ papierosa. Wróci³ do 

pokoju. Popatrzy³ na œciany obwieszone zdjêciami w 

ozdobnych ramkach. To by³o wszystko, co z pozosta³o 

ciotce z przesz³oœci. 

W honorowym miejscu na komodzie, sta³o zdjêcie mê¿a, 

tu¿ obok ich ukochanej córki, Magdy. Andrzej podniós³ fotografiê 

do oczu. Ta sama. Ogl¹da³ j¹ milion razy. £adna. 

Wróci³ do kuchni. W przedpokoju potkn¹³ siê o swoje w³asne 

buty. Jak zwykle zostawi³ je tam gdzie zdj¹³. Jeden z 

kawalerskich nawyków. Dla porz¹dku pchn¹³ je nog¹ pod 

œcianê. Siêgn¹³ do popielniczki. Papieros zgas³. Przyjrza³ mu 

siê z bliska. Nie zgas³. By³ zgaszony. Bardzo dok³adnie. Wrêcz 

po³amany. Co jest...Wczesne objawy mia¿d¿ycy? 

Pos³odzi³ herbatê. Podszed³ do okna. Popatrzy³ ma 

soczyst¹ zieleñ Cytadeli. 

Kiedy by³ ma³y lubi³ obserwowaæ wojskowe samochody, 

pojawiaj¹ce siê i znikaj¹ce w tunelu Bramy Pow¹zkowskiej. 

Kiedyœ na jej terenie znajdowa³ siê wysokiego 

szczebla sztab wojskowy. PóŸniej miano tu przenieœæ 

Muzeum Wojska Polskiego, ale jak zwykle te plany 

gdzieœ siê rozmy³y. 

Napi³ siê herbaty. Tfu! 

Skrzywi³ siê z obrzydzeniem. Cholera, jaka s³odka! Nie 

przypomina³ sobie by j¹ dwa razy pos³odzi³. Jednak skleroza. 

Odstawi³ szklankê na stó³. Diabli nadali! Uda³o mu siê 

rozlaæ trochê p³ynu na blat. 

Bezwzglêdnie musia³ zapaliæ.Wyplu³ ulepek do doniczki. 

Po chwili namys³u tak samo post¹pi³ z reszt¹ naparu. 

Mia³ nadziejê, ¿e fikus prze¿yje t¹ gor¹c¹ s³odycz. 

Coœ cicho stuknê³o w przedpokoju. Kogó¿ tam niesie? 

Nie spodziewa³ siê goœci. Od³o¿y³ papierosa na krawêdŸ 

doniczki. Wyjrza³. Nic nie by³o s³ychaæ. Mo¿e ktoœ 

za drzwiami... Nacisn¹³ klamkê. By³y zamkniête. Zdziwi³ 

siê. By³ prawie pewien, ¿e nie przekrêca³ zamka. Wyjrza³ 

przez wizjer. Klatka by³a pusta. Posta³ chwilê pod drzwiami. 

Wzruszy³ ramionami. Odwróci³ siê i os³upia³. Mog³o 

siê zdarzyæ, ¿e zamkn¹³ wejœciowe drzwi odruchowo, ale 

z ca³¹ pewnoœci¹ nie postawi³ butów tak schludnie w 

szafeczce. Nigdy tego nie robi³. 

Drgn¹³ nerwowo. K¹tem oka zarejestrowa³ jakiœ ruch. 

Jakby szybki cieñ odci¹³ na chwilê dop³yw œwiat³a wpadaj¹cego 

z pokoju na korytarz. 

Zamar³ na moment. Nas³uchiwa³. Nic. Oprócz szumu 

lodówki, st³umionego œpiewu ptaków za oknem i g³oœniejszego 

ni¿ zwykle stukotu serca, panowa³a zupe³na 

cisza. Nie by³o co tak staæ. Wkroczy³ ostro¿nie do pokoju. 

Wszystko wygl¹da³o normalnie. Chyba dostawa³ g³upawki 

z tego gor¹ca.Otar³ d³oni¹ czo³o. By³o nieludzko duszno. 

Skierowa³ siê w stronê balkonowych drzwi. Prawie do 

nich dochodzi³, gdy zahaczy³ o coœ stop¹. Polecia³ bezw³adnie 

do przodu. Na szczêœcie balkon by³ ma³y. Gdyby 

nie to, najbli¿sze tygodnie spêdzi³by u protetyka, a tak, 

przyj¹³ energiê zderzenia z barierk¹ na ³okcie. 

Przez chwilê zawis³ do po³owy wychylony na zewn¹trz. 

Psiakrew, wysoko. Malowniczo wygl¹da³by rozmazany 

na betonowym podjeŸdzie, otoczony klombami 

usianymi kolorowym kwieciem. Masuj¹c ³okieæ poszukiwa³ 

wzrokiem winowajcy. Znalaz³. Stary antenowy 

przewód. Sam go têdy poprowadzi³ ca³e wieki temu. 


Odbiór by³ tu zawsze kiepski, ale ciotka i tak rzadko ogl¹da³a 

telewizjê. Dostawa³ sza³u próbuj¹c uzyskaæ jakiœ w 

miarê przyzwoity obraz. 

Dziwne. By³ pewien, ¿e od³¹czy³ go od telewizora. 

Psiakrew, chyba naprawdê siê starza³. Dobra, co z t¹ herbat¹. 

Piæ mu siê chcia³o. Masuj¹c ³okieæ popatrzy³ na stó³... 

Przez moment mia³ zamiar za³o¿yæ buty i wyjœæ. Po chwili 

jednak postanowi³ podj¹æ wyzwanie. Rozlana herbata zosta³a 

pieczo³owicie wytarta, a szklanka sta³a na spodeczku 

u¿ycie którego nawet nie przysz³oby mu do g³owy. Gdzieœ 

znikn¹³ te¿ papieros zostawiony w doniczce. 

A, jest. Le¿a³ grzecznie obok brata bliŸniaka, w popielniczce. 

OK, trzeba bêdzie coœ z tym zrobiæ - pomyœla³. 

Postanowi³ nie wracaæ do domu. Robi³o siê póŸno, a 

do pracy mia³ st¹d nawet bli¿ej. Bezceremonialnie zepchn¹³ 

na pod³ogê œpiwory strachliwej pary. Znalaz³ poduszkê 

i parê koców. 

Zapadaj¹cy letni zmierzch pogr¹¿a³ w cieniu coraz 

wiêksze fragmenty pokoju. 

Przez chwile zastanawia³ siê, czy nie zostawiæ gdzieœ 

zapalonego œwiat³a, ale w koñcu postanowi³ po mêsku 

stawiæ czo³a nieznanemu. Zagrzeba³ siê w swoim bar³ogu. 

Myœla³, ¿e nie bêdzie móg³ usn¹æ, lecz ju¿ po chwili 

poczu³ jak ci¹¿¹ mu powieki. Na granicy snu us³ysza³ dobiegaj¹cy 

z ³azienki ha³as. 

Uœmiechn¹³ siê rozbawiony. Zna³ ten odg³os. By³o to 

uderzenie opadaj¹cej deski klozetowej. Nigdy jej nie 

opuszcza³. To kolejny z przywilejów kawalerskiego ¿ycia. 

Obudzi³y go szepty. Ws³uchiwa³ siê w nie, nie do koñca 

obudzony, oszo³omiony snem. Otworzy³ oczy. Obserwowa³ 

sufit przez pó³przymkniête powieki. P³ywa³y po nim 

niewyraŸne, ruchliwe cienie. Przez d³u¿sz¹ chwilê próbowa³ 

siê zorientowaæ gdzie jest. 

Aha, ju¿ wiedzia³... Zmarz³. 

Podci¹gn¹³ koc pod brodê. Od balkonu ci¹gn¹³ zimny 

podmuch. Andrzej zostawi³ otwarte drzwi przed snem; 

wtedy by³o duszno i gor¹co. Nie chcia³o mu siê wstaæ by 

je zamkn¹æ. Wiatr szarpa³ firank¹. Podfruwa³a niemal pod 

powa³ê. Podœwietlane ulicznymi latarniami, targane podmuchami 

liœcie, rzuca³y migotliwe refleksy na œciany. 

Zamkn¹³ oczy. Przetaczaj¹c siê leniwie na bok, spojrza³ 

przelotnie w kierunku balkonu. Zamar³. 

Firana przesta³a siê szarpaæ. Falowa³a lekko. Mimo 

hulaj¹cego wiatru zwisa³a ca³kiem pionowo. Dziwne... 

Zaniepokoi³ siê naprawdê, gdy zobaczy³ jak wybrzusza 

siê i uk³ada w sposób zupe³nie nienaturalny. Wygl¹da³a 

jakby ciasno opina³a cia³o ukrytego za ni¹ cz³owieka. 

Szepty zaczê³y siê wzmagaæ. Nie by³y ju¿ subtelne, raczej 

natarczywe i niepokoj¹ce. Stawa³y siê g³oœniejsze 

ni¿ odg³osy wiatru z zewn¹trz. Nagle a¿urowy materia³ 

uniós³ siê, jakby zsun¹³ siê po ukrytej pod nim sylwetce. 

Zimno sta³o siê wrêcz przenikliwe. Andrzej zdumiony 

obserwowa³ chmurkê pary wydobywaj¹c¹ mu siê z ust. 

Firanka opad³a, nie widzia³ jej teraz wyraŸnie. Mrugn¹³ 

oczami. W szczycie ³ó¿ka coœ sta³o. 

Ciemny, zwiewny kszta³t, stworzony z mglistych k³êbów, 

p³ywaj¹cych ³agodnie w zimnych podmuchach. 

Migotliwe œwiat³a ulicy przeœwieca³y przez niego, delikatnie 

przyæmione. Fantom zbli¿y³ siê posuwiœcie donóg 


Andrzeja. Sta³ przez chwilê, po czym zacz¹³ p³yn¹æ nad 

³ó¿kiem w jego stronê. Jêdrek nie by³ przestraszony, raczej 

by³ pewien, ¿e w³aœnie siwieje w skrajnym przera- 

¿eniu. Schowa³ twarz pod koc. 

Gdy po chwili wyjrza³, niemal wrzasn¹³ w panice. Tu¿ 

nad jego twarz¹ p³ywa³o i falowa³o...No w³aœnie... 

Coœ. Szara masa, k³êbi¹ca siê jak delikatnie wydychany 

dym papierosowy. 

Przymru¿y³ oczy. Nie, nie zdawa³o mu siê. Na granicy 

widzialnoœci b³yska³y w niej maleñkie, prawie niedostrzegalne 

ogniki. 

Nie wiedzieæ czemu te rozb³yski zupe³nie go uspokoi³y. 

By³o w nich coœ wyciszaj¹cego, rozkosznie koj¹cego. 

Niemal hipnotyzuj¹cego. 

Bezkszta³t powoli osun¹³ siê na niego. Ogarn¹³ go 

natychmiast nieznoœny ch³ód; czu³ jak szron osiada mu 

na brwiach i rzêsach. 

Zacz¹³ siê trz¹œæ. Naraz z lodowatej chmury wyp³yn¹³ 

ma³y, strzêpiasty kosmyk; palec. Przenikn¹³ przez materiê 

koca tak jakby jej nie by³o. Dotkn¹³ nagiego cia³a Andrzeja. 

Dla odmiany by³ gor¹cy. Nie ciep³ot¹ która parzy, 

ale tak¹ która jest bliska tej bolesnej granicy. 

Kontrast z dotychczasowym zimnem by³ tak du¿y, 

¿e Andrzej poderwa³ siê gwa³townie niczym ra¿ony pr¹dem. 

Gor¹cy punkt przesuwa³ siê po jego czole, dotkn¹³ 

policzków i muœniêciem skrzyde³ motyla przemkn¹³ po 

wargach. Rozpraszaj¹c ch³ód pope³zn¹³ w dó³ po napiêtym 

ciele, rozbudzi³ sutki, musn¹³ naprê¿one miêœnie klatki 

piersiowej, op³yn¹³ biodra. Ognik dotar³ do nóg, przemkn¹³ 

po wewnêtrznej powierzchni ud, pop³yn¹³ w górê 

i ...znikn¹³. Andrzej niemal jêkn¹³ w rozpaczy. Otworzy³ 

oczy. Dymny ob³ok rozb³yskiwa³ gwa³townie b³yskami o 

najprzeró¿niejszym natê¿eniu. Jêdrek nie wiadomo dlaczego, 

pewien by³, ¿e zjawa siê... œmieje. Momentami 

wydawa³o mu siê, ze zauwa¿a ledwo czytelne rysy twarzy, 

¿e spostrzega rozwiane misterne niczym pajêczyna 

w³osy. Uniós³ powoli rêkê. Chcia³ dotkn¹æ po³yskuj¹cej 

mgie³ki. Œwietliki rozbieg³y siê pospiesznie przed jego 

palcami. Pulsuj¹ce smugi zawirowa³y jak szalone w miejscu, 

gdzie wniknê³a w nie d³oñ Andrzeja. 

Znów us³ysza³ radosny chichot. Powróci³y chwilowo 

nieobecne, a mo¿e nie s³yszane w napiêciu szepty. 

Natrêtnie powtarza³y jedno s³owo. Ws³uchiwa³ siê w 

nie z niemal bolesnym natê¿eniem. A¿ zrozumia³. 

"Œpij, œpij, spij". Pos³ucha³. 

Pi³ porann¹ kawê analizuj¹c nocny sen. To znaczy 

mia³ nadziejê, ¿e to by³ sen. Zgl¹da³ podejrzliwie po k¹tach, 

ale w mieszkaniu panowa³ zupe³ny spokój. 

Psiakoœæ, co jest? Zmêczy³a siê zmora nieczysta? Odsypia? 

Zgasi³ papierosa, jednego z nielicznych, którego 

uda³o mu siê od wczoraj wypaliæ. Jedno by³o pewne. 

Palacze nie byli tu mile widziani. Trzeba siê by³o zbieraæ 

do roboty. Wsta³ od sto³u. Rozejrza³ siê, uœmiechn¹³ z³oœliwie 

i rozla³ resztkê kawy na jego blat. Gdy wychodz¹c 

zajrza³ do pokoju, radosny uœmiech zmieni³ mu siê na 

lekko kwaœny. W plamie rozlanej kawy le¿a³a dobrze 

nasi¹kniêta brunatnym p³ynem paczka jego fajek. Ha, 

jednak jest. 

Jak tak dalej pójdzie, nie zarobi nawet na palenie. 



Dociera³ ju¿ do koñca ulicy i mia³ wspinaæ siê po 

schodkach na wiadukt nad Dworcem Gdañskim, gdy 

zabrzêcza³ mu w kieszeni telefon. Spojrza³ na wyœwietlacz. 

Brak numeru. Zazwyczaj nie odbiera³ takich po³¹czeñ, 

ale… 

- S³ucham? 

- Dzieñ dobry panu - odezwa³ siê nieœmia³y kobiecy 

g³os. - Dzwoniê w sprawie pañskiego og³oszenia. Czy 

mo¿e jeszcze jest aktualne? 

Andrzej westchn¹³ zrezygnowany. Dlaczego to nie 

jakaœ tajemnicza nieznajoma zapraszaj¹ca go na szalone 

nocne harce. No có¿... 

- Jak najbardziej. Rozumiem, ¿e jest pani zainteresowana. 

Chodzi pani o wynajem czy kupno? 

- Chodzi mi pozyskanie tego lokalu na sta³e. Przepraszam 

za porê, ale 

by³am w okolicy i w³aœnie stojê pod pañskimi drzwiami. 

Moglibyœmy siê teraz spotkaæ? Proszê. Bardzo mi zale¿y... 

Andrzej skrzywi³ siê niechêtnie. 

- Spieszê siê do pracy. Nie moglibyœmy siê umówiæ 

po po³udniu? 

- Niestety póŸniej nie bêdê mog³a tu byæ. Obliguj¹ 

mnie bardzo wa¿ne obowi¹zki. Naprawdê, bardzo pana 

proszê... 

Andrzej zawróci³ zrezygnowany. 

- O.K. Bêdê tam za parê minut. Niech pani ³askawie 

poczeka. 

- Jestem panu bardzo wdziêczna. 

By³ z³y na siebie. Dlaczego zawsze tak szybko miêk³ 

w kontaktach z kobietami? Nie cieszy³ siê wielkim powodzeniem 

u p³ci przeciwnej. Nawet nie mia³ o to wielkich 

pretensji. Zdawa³ sobie sprawê, ¿e by³ nieciekawy zarówno 

wizualnie, jak i towarzysko. Ciut nie przystawa³ do 

teraŸniejszoœci. Guzik go obchodzi³y nowoczesne uk³ady 

wtrysku paliwa, w dupie mia³ wy¿szoœæ Visty nad XPkiem, 

polityków rozró¿nia³ z trudem, nawet nie wiedzia³ 

z jakich partii pochodzili. Jego noga nie posta³a w modnym 

klubie, nie wiedzia³ co to house, trance i inne tajemnicze 

terminy. Uwielbia³ za to Millera, Goodmana i Arti 

Shawa, tañczy³ rocka jak szatan, a motoryzacyjnym szczytem 

marzeñ by³ Chevrolet Bel Air. Có¿, urodzi³ siê nieco 

za póŸno. 

Na klatce schodowej nie by³o nikogo. Trochê siê zdenerwowa³. 

Kopniêta baba. Chcia³ iœæ, zobaczy³ jednak, ¿e 

drzwi do mieszkania by³y nie domkniête. Wszed³ ostro¿nie 

do œrodka. Nikogo. 

Oczekuj¹c w ka¿dej chwili morderczego ciosu, wsun¹³ 

siê do pokoju. Nikt nie chcia³ go napaœæ. 

- Tu jestem - ten sam ciep³y g³os. 

Drgn¹³ przestraszony. W ciemnym rogu pokoju sta³a 

m³oda kobieta. Uœmiecha³a siê nieœmia³o. 

- Przepraszam, ¿e pana przestraszy³am. Drzwi by³y 

otwarte, pozwoli³am sobie wejœæ. Wiem, ¿e to nie w porz¹dku... 

- Dobrze, dobrze, nic siê nie sta³o. Nawet cieszê siê, 

¿e to pani wesz³a, przynajmniej nikt niepo¿¹dany tu nie 

harcowa³ - tylko niby co mia³by r¹bn¹æ, pomyœla³. Podszed³ 

do dziewczyny. 


29

30 


- Nazywam siê Nowakowski, albo po prostu Andrzej. 

- Magdalena - nie us³ysza³ nazwiska. 

Jego wyci¹gniêta d³oñ zawis³a w powietrzu. W porz¹dku, 

nie ka¿dy lubi siê obœciskiwaæ. Zapad³a k³opotliwa 

cisza. 

Andrzej odchrz¹kn¹³ nerwowo. 

- Mo¿e chce pani obejrzeæ mieszkanie? 

- Trochê ju¿ widzia³am, ale chêtnie obejrzê je dok³adniej. 

Wysz³a z cienia, Andrzej spojrza³ na ni¹ z zaciekawieniem. 

Nie by³a osza³amiaj¹co efektowna, ale w oryginalny 

sposób ³adna i poci¹gaj¹ca. Niebanalna. Ubrana 

te¿ by³a niestereotypowo. Mia³a na sobie sukienkê! Kiecka 

by³a rozkloszowana do³em, górê mia³a zawi¹zana z 

ty³u szyi. Ca³a w piêkne bia³e grochy i tego¿ odcienia 

ko³nierzyk. Nagie ramiona okrywa³a rodzajem szala czy 

chusty. Na nogach nosi³a czó³enka o niebotycznych obcasach. 

Sz³a na nich pewnie, bez jednego zachwiania. 

Ciemne w³osy, u³o¿one w lekkie fale sp³ywa³y na ramiona. 

Cudo... 

Niespodziewanie poruszony Jêdrek oprowadza³ j¹ po 

mieszkaniu. Trzyma³a siê nieco z ty³u, wyraŸnie unikaj¹c 

jakiegokolwiek fizycznego kontaktu. Wcale mu to nie 

przeszkadza³o. By³a jak marzenie. W dodatku wszystko 

jej siê podoba³o, choæ zamiast obserwowaæ nabywany 

ponoæ lokal, wlepia³a wielkie piwne oczy w twarz Andrzeja. 

Podeszli do balkonu. Stali obok siebie. Popatrzy³ 

na ni¹ k¹tem oka. Wpatrywa³a siê w morze zieleni porastaj¹cej 

wa³y Cytadeli. Wydawa³o mu siê, ¿e dziewczyna 

zna ten widok doskonale, jakby by³ dla niej czymœ 

codziennym i œwietnie znanym. Co dziwne, jej twarz 

te¿ wyda³a mu siê znajoma. Nie wiedzia³ tylko sk¹d... 

Odwróci³a ku niemu g³owê. Nie uœmiecha³a siê ju¿. 

Sprawia³a wra¿enie osoby podejmuj¹cej ciê¿k¹ decyzjê. 

Nie ma siê co dziwiæ, pomyœla³. Cena nie by³a zbyt 

wygórowana, ale to jednak kupa forsy. Odezwa³a siê 

wyrywaj¹c go z zamyœlenia. 

- Przepraszam, ale chyba woda leje siê w ³azience. 

Sta³ przez chwilê z otwartymi ustami, tak absurdalna 

wyda³a mu siê ta uwaga. Ockn¹³ siê. Faktycznie s³ychaæ 

by³o szum wody wpadaj¹cej do wanny. Nie teraz, jêkn¹³ 

w duchu. 

- Niestety ci¹gle tu coœ nawala - zaj¹kn¹³ siê speszony. 

- Zamieœci³em w og³oszeniu informacjê, ze remont 

jest niezbêdny. Dlatego cena... 

- Tak, wiem - uœmiechnê³a siê jakoœ smutno. 

Jêdrek popêdzi³ do ³azienki. Zapali³ przedziwn¹ oœwietleniow¹ 

konstrukcjê grubasów. No, jeszcze brakowa³o 

¿eby zobaczy³a ten ba³agan...Wanna by³a prawie pe³na. 

Diabli nadali. Chcia³ wyci¹gn¹æ korek przy pomocy doczepionego 

doñ ³añcuszka, ale ten znikn¹³. Psiakrew. 

Jeszcze rano, gdy siê k¹pa³ na pewno tu by³. Rozejrza³ 

siê, a¿ w koñcu zniecierpliwiony podwin¹³ rêkaw koszuli.Zanurzy³ 

rêkê w wodzie. 

By³ pewien, ¿e nie zahaczy³ o przewód, ani nie potr¹ci³ 

pó³ki.Obserwowa³ niczym w zwolniony tempie jak 

lampka spada do wanny. Nie zobaczy³ przed oczami 

ca³ego ¿ycia. By³ tylko zdziwiony. 


Z niebytu wydoby³ siê bez ¿adnego uprzedzenia. 

Zwyczajnie nie by³o nic i nagle sta³ znów w ³azience. 

Otoczenie trochê rozmazywa³o siê, razi³o nadmiern¹ 

ostroœci¹ barw i szczegó³ów. By³o to tym bardziej dziwne, 

¿e oœwietlenie nie dzia³a³o i w³aœciwie powinno byæ 

zupe³nie ciemno. Pomyœla³, ¿e to musz¹ byæ skutki szoku. 

Nie co dzieñ cz³owieka trzepie pr¹d. 

Wtedy zobaczy³ mê¿czyznê zanurzonego ca³¹ górn¹ 

po³ow¹ cia³a w wannie. 

Nie rusza³ siê. Dziwne. Facet ma tak¹ sam¹ koszulê 

jak ja, spodnie...i buty - pomyœla³. Jeden zsun¹³ siê ze 

stopy. Nagle b³ysnê³a mu myœl. Utopi siê kretyn! Co on 

robi!? Chcia³ z³apaæ mê¿czyznê w pasie.Krzykn¹³ przestraszony. 

Jego d³onie wesz³y bez ¿adnego oporu w cia³o topielca. 

- Andrzej zostaw, nie mo¿esz podnieœæ samego siebie. 

Przynajmniej na razie. Odwróci³ siê zaskoczony. W 

drzwiach ³azienki sta³a dziewczyna z jego snów. Jej postaæ 

migota³a i nieco siê rozmazywa³a, zupe³nie jak otoczenie. 

Uœmiecha³a siê przepiêknie, choæ bez radoœci. 

- To przejdzie. Musisz siê przyzwyczaiæ do wielu 

rzeczy - jej g³os rozbrzmiewa³ gdzieœ w œrodku jego g³owy. 

DŸwiêk by³ nieskoordynowany z ruchem jej warg, 

niczym w pierwszych dŸwiêkowych filmach. 

Spojrza³ ponownie na nieruchomego mê¿czyznê. 

Nagle do g³owy przysz³a mu prosta, a tak trudna do zaakceptowania 

myœl. 

- Ja nie ¿yjê...- wypowiedzia³ j¹ na g³os. 

- Tak bêd¹ mówiæ ci, którzy przyjd¹ po cia³o - dziewczyna 

wpatrywa³a siê w niego intensywnie. - Popatrz 

jednak na mnie. Jestem taka ju¿ tyle lat... 

Andrzej dozna³ olœnienia. 

- Ju¿ wiem sk¹d ciê znam. Ty jesteœ Magd¹, córk¹ 

cioci Leokadii. T¹ ze zdjêcia. 

Uœmiechnê³a siê. 

- Nie odesz³am st¹d. Mama tak bardzo rozpacza³a. 

Musia³am przy niej zostaæ. Mieszka³yœmy tu razem, a potem 

ty zacz¹³eœ przychodziæ. By³eœ takim zabawnym dzieciakiem, 

patrzy³am jak dojrzewasz, jak dorastasz.Lubi³eœ tu 

bywaæ, prawda? Tylko, ¿e by³eœ inny ni¿ rówieœnicy, taki 

samotny. Pamiêtasz swoja niewidzialn¹ przyjació³kê? 

- To by³aœ ty? - zawsze k³ad³ swoje zabawy z ni¹ na 

karb dzieciêcej wyobraŸni. 

- Mhm...W koñcu wyros³eœ na takiego przystojniaka. 

Zakocha³am siê. Sta³o siê. Nie mog³am pozwoliæ, by 

ktoœ obcy tu zamieszka³, przesta³byœ siê tu zjawiaæ. Ja 

mogê istnieæ tylko tutaj. 

- Czy ty mnie zabi³aœ..?.- szepn¹³ cichutko. 

Nic nie odpowiedzia³a. Spuœci³a twarz. 

- Patrzy³am. Czeka³am, a¿ u³o¿ysz sobie ¿ycie, ale 

lata mija³y, a ty ci¹gle by³eœ sam. A ja wiem wszystko o 

samotnoœci....Wybacz... 

Znowu umilk³a. 

Mia³ wybaczyæ?! Jak œmia³a! Egoistka, morderczyni! 

Tyle tylko, ¿e... taka s³odka, taka dziewczêca, taka 

smutna. Taka wymarzona... 

Stali nieznoœnie d³ug¹ chwilê. Andrzej podszed³ do 

niej. Uj¹³ za d³oñ. Nie poczu³ jej dotyku, tylko rozkoszne 


ciep³o, takie jakie pozna³ poprzedniej nocy. Wyczuwa³ 

kszta³t, choæ inaczej ni¿ siê spodziewa³.. To doznanie 

by³o du¿o subtelniejsze. Œrodek d³oni promieniowa³ przyjemnym 

koj¹cym ciep³em. Palce by³y wyraŸnie ch³odniejsze. 

Ich rêce z³¹czy³y siê i stopi³y w bezcielesnym 

uœcisku. Unios³a g³owê. Czeka³a. Andrzej nie da³ jej tego 

Patryk dotar³ do ich ³aweczki. Strz¹sn¹³ z niej kilka 

martwych liœci. Usiad³. Zdj¹³ czapkê. Wiatr natychmiast 

zainteresowa³ siê jego w³osami. Mê¿czyzna przyg³adzi³ je 

niecierpliwie. Podmuch zostawi³ go w spokoju, poszuka³ 

³atwiejszej ofiary. Zakrêci³ zwa³ami jesiennego suszu w 

alejkach. Wpad³ miêdzy sêdziwe klony, szarpn¹³ bajecznie 

kolorowymi liœæmi. Zaszumia³y do siebie ostrzegawczo. 

Nic im to nie pomog³o. Pogodzone z losem bezg³oœnie 

spada³y pod nogi przechodz¹cych ludzi. 

Œcie¿kami spacerowa³o mnóstwo osób. Listopadowy 

ch³ód przegra³ tego dnia z ³agodnym blaskiem jesiennego 

s³oñca. 

Patryk rozejrza³ siê wokó³. Trochê dra¿ni³a go obecnoœæ 

tylu ludzi. Zawsze denerwowa³ siê przed spotkaniami 

z Mari¹. Po³o¿y³ obok siebie przyniesiony bukiet kwiatów. 

Kupi³ takie, jakie lubi³a, czerwono - ¿ó³te. Wszêdzie 

wokó³ pyszni³y siê, wcale nie jesiennymi kolorami: dalie, 

astry, chryzantemy. Komponowa³y siê idealnie z barwami 

liœci rozes³anych w alejkach. 

To by³ piêkny dzieñ. 

Niecierpliwie pstryka³ zapalniczk¹. Ci¹gle j¹ nosi³, choæ 

ju¿ od dawna nie pali³. 

Czasami siê przydawa³a. 

Jak zwykle zaskoczy³a go. Podskoczy³ przestraszony 

s³ysz¹c tu¿ ko³o ucha pe³en satysfakcji chichot. Spojrza³ 

w bok. Maria uœmiecha³a siê ze zwyk³¹ dla siebie doz¹ 

z³oœliwoœci. 

- Czeœæ - powiedzia³a tak, jakby widzieli siê wczoraj. 

- Przynios³eœ kwiaty, to mi³e... 

Patryk nic nie mówi³. Serce za³opota³o mu gdzieœ w 

gardle. Zupe³nie jak wtedy, gdy spotkali siê po raz pierwszy. 

I tak samo jak za ka¿dym, nastêpnym razem. 

- Nic siê nie zmieni³aœ - bezwiednie dotkn¹³ swych 

siwiej¹cych skroni. 

Wygl¹da³a bardzo szykownie i...seksownie. Niezmiennie 

filigranowa i drobniutka, podrygiwa³a z³¹czonymi nogami, 

jakby by³o jej zimno. Popatrzy³ na ni¹ z czu³oœci¹. 

Gdy ich córka by³a ma³a œmia³ siê, ¿e móg³by na ka¿dym 

rêku bujaæ jedn¹ z nich. 

Wiatr delikatnie porusza³ jej puszystymi, rudymi loczkami. 

Jak zwykle paradowa³a z go³¹ g³owa. Mówi³a, ¿e 

pod czapk¹ poc¹ jej siê w³osy. 

- Naprawdê? - ucieszy³a siê szczerze. Popatrzy³a uwa¿nie 

na Patryka. - Ty te¿ nie najgorzej siê trzymasz. 

Przesunê³a d³oni¹ po p³atkach kwiatów. 

- Jak ci siê wiedzie? 

- Nic nowego. Praca, dom, praca. Teraz, gdy Gabrysia 

siê wyprowadzi³a, to g³ównie praca. Za du¿y jest dla 


Gdziekolwiek 


d³ugo robiæ. Gdy ich usta spotka³y siê ze sob¹ zrozumia³, 

co to znaczystaæ siê z kimœ jednoœci¹. 

Oderwali siê od siebie niechêtnie. Trzymaj¹c siê za 

rêce weszli do pokoju. Byli u siebie w domu. 

mnie ten pa³ac. Taki pusty...Czujê siê w nim jak w rodzinnym 

grobowcu. 

Maria rozeœmia³a siê. 

- Nie przesadzaj. Sprzedaj go i kup sobie coœ mniejszego. 

Wiesz, ¿e nie bêdê ¿¹da³a swojej czêœci. 

Patryk równie¿ siê uœmiechn¹³. 

- Ca³y czas liczê, ¿e gdy pojawi¹ siê dzieci Gabi wróci 

do niego . 

Kobieta poruszy³a siê zaciekawiona. 

- Wiesz coœ? Bêdê babci¹? 

- Chyba ¿artujesz. Nic nie wiem. Od dawna niewiele 

mi mówi na swój temat. 

Tak sobie rozmyœlam. Ci¹gle mam nadziejê, ¿e ten 

dom siê wype³ni. To wielka chata dla wielkiej rodziny, 

nie dla samotnego, starego piernika. 

- Dlaczego sobie kogoœ nie znajdziesz ? - pozornie 

obojêtnym g³osem spyta³a Maria. 

Patryk rozeœmia³ siê na ca³y g³os. 

- Wyobra¿asz sobie mnie teraz podczas zalotów. Daj 

spokój, mój czas min¹³. 

Chyba nie wiedzia³bym ju¿, jak siê do tego zabraæ. 

- No, a z tym...wiesz…Cholera, zawsze mia³eœ nieograniczone 

potrzeby - spojrza³a na Patryka z figlarnym 

b³yskiem w oku. 

- Przygadywa³ kocio³ garnkowi - mrukn¹³ pod nosem 

dziwnie za¿enowany. - 

Przecie¿ s¹ filmy, gazety, internet. Jakoœ dajê sobie 

radê. 

- Œwintuch - zachichota³a Maria. 

Alejk¹ powolnie wêdrowa³a biednie odziana babina. 

Bezg³oœnie porusza³a wargami. 

Patryk pomyœla³, ¿e tylko ma³e dzieci i starcy rozmawiaj¹ 

z niewidzialnymi przyjació³mi. 

- Szkoda, ¿e nie mog³aœ byæ na œlubie Gabrysi. 

- Chcia³am. To nie takie proste. Nie zawsze mogê siê 

wyrwaæ. To tak strasznie daleko - pochyli³a g³owê, jakby 

nie chcia³a by widzia³ jej twarz. - Chcia³am siê z ni¹ zobaczyæ, 

ale odnios³am wra¿enie, ¿e nie ¿yczy sobie tego. 

Chyba boi siê takiego spotkania. 

Schyli³a g³owê jeszcze ni¿ej. 

- To boli. Nie rozmawia³am z ni¹ tyle czasu... 

Patryk poczu³ jak w jednym spazmatycznym skurczu 

œciska mu siê serce. 

- By³a taka ma³a gdy odesz³aœ. Chyba nigdy ci tego 

nie wybaczy³a. Bo¿e, ona nic nie rozumia³a... 

Maria poderwa³a twarz do góry. 

- Myœlisz, ¿e chcia³am ¿eby tak wysz³o!? To nie moja 

wina. Nikt inny, tylko ty wiesz o tym najlepiej! 

Patryk otar³ czo³o, zachcia³o mu siê p³akaæ. 


31

32 


- Wiem - wychrypia³. - To wszystko przeze mnie. 

- Tak! Przez ciebie! - Maria niemal krzyknê³a. 

Czu³ jak jedna, jedyna ³za sp³ynê³a mu z k¹cika oka. 

Jak zawsze poczucie winy przygniot³o go ciê¿arem nie 

do zniesienia. Us³ysza³ jej szept. 

- Przestañ, przecie¿ ch³opaki nie p³acz¹. 

- Nigdy mi nie wybaczysz, prawda! 

Znów musnê³a delikatnie kolorowe p³atki. 

- G³upi. Dawno ci wybaczy³am. Inaczej by mnie tu 

nie by³o. Zreszt¹ jakie to ma teraz znaczenie... 

Starowina zatrzyma³a siê dok³adnie naprzeciw nich. Z 

k¹cika pó³otwartych warg sp³ywa³a stru¿ka œliny. Patryk 

pomyœla³, ¿e staroœæ jest tym nieznanym, którego nie ma 

chêci odkrywaæ. 

Odwróci³ g³owê. Maria mia³a zamkniête oczy, wystawi- 

³a twarz na delikatne liŸniêcia listopadowego s³oñca. 

- Nigdy nie mówisz co u ciebie...Jak ci siê tam wiedzie? 

Otworzy³a jedno oko, wzruszy³a ramionami. 

- Po staremu, nie dzieje siê zupe³nie nic nowego i nie 

s¹dzê, ¿eby wiele siê zmieni³o. Myœla³am, ¿e bêdzie inaczej, 

ale oczekiwania nieczêsto siê sprawdzaj¹, prawda? 

Pokiwa³ g³ow¹. W przeciwieñstwie do obaw oczekiwania 

realizuj¹ siê rzadko. Znów poczu³ na sobie intensywne 

spojrzenie. Poszuka³ wzrokiem Ÿród³a. No, tak. 

Staruszka nadal wpatrywa³a siê w niego bez ruchu. 

Zez³oœci³a go. Pokaza³ jej jêzyk, wywróci³ oczy, a¿ ukaza- 

³y siê ich bia³ka. Zawarcza³ groŸnie. Babina drgnê³a wystraszona. 

Prze¿egna³a siê pospiesznie. Potykaj¹c siê odesz³a 

tak szybko, na ile pozwala³ jej wiek. 

- Wariacie, co robisz? - znów us³ysza³ beztroski chichot 

Marii. Uwielbia³ go. Kiedyœ dosta³by pewnie jeszcze, 

wcale nie subtelnego, kuksañca w ¿ebra. 

Wiele by da³, ¿eby go znowu poczuæ w boku. Nic z 

tego, nie dotknêli siê od wiadomego czasu. 

Pogoda zaczê³a siê zmieniaæ. S³oñce traci³o ¿ywoœæ 

blasku. Cienie rzucane przez przechodniów stawa³y siê 

coraz bladsze. Spojrza³ na Mariê. Nie œmia³a siê ju¿. Wygl¹da³a 

na smutn¹, zmêczon¹, samotn¹. Chcia³ j¹ obj¹æ, 

przytuliæ. Nie odwa¿y³ siê. 

- Kocham ciê...- jak¿e rzadko mówi³ jej to, gdy by³a 

obok na co dzieñ. 

Obrzuci³a go ³agodnym spojrzeniem. 

- Wiem - powiedzia³a krótko. Jej oczy dopowiedzia- 

³y resztê. - Muszê iœæ... 

- Ju¿? Tak prêdko? - wiedzia³, ¿e na nic nie zdadz¹ siê 

Œwiêta zawsze kojarzy³y mu siê z zapachami. Igliwie, 

grzyby i ciasto. Trzy aromaty, które mo¿e nie by³y 

kwintesencj¹ Bo¿ego Narodzenia, ale z pewnoœci¹ ich 

symbolem. Gdyby tak jeszcze sypn¹³ œnieg... 

Cichy puch, bez zawieruchy i zasp przez które nastêpnego 

dnia trzeba by siê przekopywaæ. Taki, w którym 

zdawa³o siê s³yszeæ dzwonki u sanek najbardziej 

wyczekiwanego ze œwiêtych. 

Nie by³ religijny. Bo¿e Narodzenie nie by³o dla niego 

prze¿yciem duchowym. 


Cicha noc 

jego protesty. Zawsze ucieka³a tak szybko. 

- Pozdrów ode mnie Gabi - g³os jej siê za³ama³ - 

Albo nie...Mog³aby to Ÿle zrozumieæ... 

W takich chwilach Patryk czu³, ¿e oddycha, chodzi, 

mówi, ale tak naprawdê jest martwy. 

- Pos³uchaj. Spotkamy siê u ciebie! 

Maria popatrzy³a na niego z niepokojem. Zmarszczy³a 

brwi. 

- Wybij sobie to z g³owy! - kontynuowa³a ³agodniej - 

Uwierz mi, takie decyzje Ÿle siê koñcz¹. Poczekaj jeszcze 

trochê... 

Patryk patrzy³ przed siebie, s³oñce zasz³o, zrobi³o siê 

zimno. Wiatr oœmielony zapad³¹ nagle szarówk¹ rozhula³ 

siê bezczelnie. 

- Czeœæ, b¹dŸ za rok, jak zwykle... 

Jej s³owa wyrwa³y go z zamyœlenia. Spojrza³ szybko 

w jej stronê.Nie by³o jej ju¿. Na deskach ³aweczki le¿a³ 

tylko pozostawiony bukiet i przywiany suchy liœæ. Ko³ysa³ 

siê lekko w podmuchach wiatru, jakby niepewny 

czy mo¿e tu zostaæ. 

Patryk dotkn¹³ d³oni¹ siedziska, chcia³ poczuæ œlad 

ciep³a pozostawiony przez cia³o Marii, ale drewno by³o 

zimne i wilgotne. Coœ zaszeleœci³o obok w krzakach. Patryk, 

pe³en nadziei, spojrza³ bystro w ich stronê. Zobaczy³ 

siedz¹c¹ s³upka wiewiórkê. Wpatrywa³a siê w niego 

czarnymi paciorkami oczu. Doœæ bezczelnie. Widaæ 

przyzwyczajona by³a do otrzymywania goœciny. Wiatr 

powiewa³ puszystymi rudymi w³oskami na jej kicie. Patryk 

uœmiechn¹³ siê do zwierz¹tka. Wiewiórka zniecierpliwiona 

zaskrzecza³a pogardliwie i prysnê³a miêdzy 

ga³êzie z niedoœcignion¹ sprawnoœci¹. Zniknê³a jakby 

nigdy jej nie by³o. Jak Maria... 

Podniós³ siê ciê¿ko z ³aweczki. Zatrzeszcza³a. Trzeba 

by³o by j¹ naprawiæ. Wspar³ siê na lasce. Od czasu wypadku 

mia³ problemy z chodzeniem. Nie móg³ te¿ ju¿ 

prowadziæ. I nie pi³... 

Po³o¿y³ chryzantemy na nagrobku. Wygrzeba³ z kieszeni 

zapalniczkê. Zapali³ ma³y znicz.Sta³ przez chwilê 

mijany przez odwiedzaj¹cych groby ludzi. 

S³oñce zupe³nie schowa³o siê za chmury. Dla niego 

zasz³o ju¿ dawno. Postawi³ ko³nierz p³aszcza. Przeci¹gn¹³ 

d³oni¹ po marmurowej p³ycie. 

Spotkaj¹ siê znów za rok. Tutaj lub gdziekolwiek indziej. 

To by³ czas wyciszenia, godzin mijaj¹cych w rytmie 

opadaj¹cych p³atków œniegu, tykania wielkiego œciennego 

zegara. Czas rozmów o niczym, trzaskania dziadka do 

orzechów i liczenia wyd³ubanych z ciasta rodzynek. 

Z zapachów zosta³o tylko igliwie. Œniegu nie by³o nawet 

na lekarstwo. Nie umia³ gotowaæ, a rozmawiaæ ju¿ nie 

mia³ z kim. 

Siedzia³ i patrzy³ w mrugaj¹ce spomiêdzy igie³ lampki. 

Œwiate³ka odbija³y siê tysi¹ckrotnymi iskierkami na 

wypolerowanych czaszach bombek. To dobrze. Dziêki 


temu nie musia³ patrzeæ na swe ¿a³osne odbicie. 

El¿bieta odesz³a dwa dni temu. Oby³o siê bez bezsensownych 

scen i szekspirowskich tyrad. Po prostu 

powiedzia³a, ¿e ma doœæ. Niczego konkretnego. Samotnych 

poranków bez niego, samotnych popo³udni z nim, 

wieczorów z telewizorem i nocy z marzeniami. Nie by³o 

go w nich... 

Nic nie odpowiedzia³. Nigdy nie wiedzia³ co ma robiæ 

w takich sytuacjach, a mo¿e zwyczajnie odebra³o 

mu mowê. Dalej by³o tylko gorzej. Znalaz³a faceta swojego 

¿ycia, zdecydowa³a siê odejœæ i wyjechaæ jak najdalej 

st¹d. Wtedy naprawdê go zatka³o. Chyba coœ wyczu- 

³a, bo g³os jej z³agodnia³. Szybko doda³a, ¿e nie ma do 

niego ¿adnych pretensji, nic od niego nie chce i zawsze 

bêdzie go pamiêta³a. 

Takie tam pierdo³y.Zosta³ sam na sam z Bo¿ym 

Narodzeniem. 

Œwiêta mia³y te¿ swoje gorsze strony. Porz¹dki. 

Oto coœ, co potrafi³o wyprowadziæ z równowagi 

nawet takiego stoika jak on.El¿bieta by³a pedantk¹. Samotne 

godziny w wielkim domu zabija³a bezustannym 

porz¹dkowaniem dobytku. Œwi¹teczny okres zwiêksza³ 

tylko natê¿enie prac .Udawa³o jej siê wci¹gaæ w nie równie¿ 

jego. Poddawa³ siê tym przykrym czynnoœciom ze 

zwyk³¹ dla siebie cierpliwoœci¹. Kocha³ j¹... 

Teraz myœla³, ¿e czasami widzia³ z³oœæ w jej oczach, 

jakby chcia³a, ¿eby siê sprzeciwi³, roz³o¿y³ na kanapie z 

gazet¹, albo nawet wys³a³ j¹ do diab³a... 

Nigdy siê to nie zdarzy³o, wiêcej, to sprz¹tanie wesz³o 

mu w krew. Szybko przyzwyczaja³ siê do nowych 

zadañ, cenili go za to w pracy.Wygl¹da³o na to, ¿e tylko 

w pracy... 

Zacz¹³ sprz¹taæ od pokojów. Beznamiêtnie œciera³ 

warstwy kurzu z pó³ek i rega³ów. Odk³ada³ niezliczone 

gad¿ety na bok. Nie wiedzia³ jeszcze czy je wyrzuciæ, 

czy mo¿e inaczej poustawiaæ. Po swojemu. 

Zdejmowa³ i odkurza³ ksi¹¿ki. Dziesi¹tki, a pewnie i 

setki romansów, które 

czyta³a niemal bezustannie. Dotyka³ ich, wdycha³ 

zapach jej perfum i kremu do r¹k.Œlad jej obecnoœci. 

Œlad przesz³oœci. 

Na korytarzu przy drzwiach sypialni zobaczy³ walizki. 

Jego nastêpca przyjecha³ po ni¹ pod wieczór. Wcale 

nie wygl¹da³ na macho, ani na herosa. Szczerze mówi¹c 

bardzo go to zabola³o. By³ o niebo mniej przystojny ni¿ 

siê spodziewa³,o dwa nieba mniej przystojny ni¿ on sam. 

Czeka³a ubrana do wyjœcia. Nie by³o d³ugich po¿egnañ. 

Wszystko potoczy³o siê bardzo szybko. Nie by³o 

te¿ specjalnie przykro. Ma³o przystojny facet zachowywa³ 

siê przyzwoicie, chyba nie czu³ siê komfortowo w 

tej sytuacji. Zabra³ jej podrêczn¹ torbê, po resztê baga¿u 

mieli przyjechaæ po œwiêtach. Pokrywa³ go ju¿ kurz. Star³ 

go machinalnie. 

Wszed³ do sypialni. Popatrzy³ na wielkie ma³¿eñskie 

³o¿e. Pokiwa³ g³ow¹. Pewnie za ma³o by³o tych uniesieñ. 

By³a œwietn¹ kochank¹. Tak myœla³. Czy on by³ równie 

dobry? Tak mu siê wydawa³o... Do przedwczoraj. 

Pog³aska³ idealnie naci¹gniêt¹ narzutê. Mia³ nadziejê, 

¿e tu tego nie... Zerwa³ j¹! 



Mo¿e powinno byæ tak, mo¿e powinien wykrzesaæ 

trochê wiêcej ognia. Sta³ przez chwilê nieruchomo. U³o- 

¿y³ wszystko z powrotem. Takby³o dobrze. Porz¹dnie 

Podszed³ do okna. Z domu naprzeciwko patrzy³a w 

jego stronê kobieta. Zna³ j¹ z widzenia, czêsto wygl¹da³a 

przez okno. Jad³a coœ. Przycisn¹³ nos do zimnej szyby. 

Ma³e br¹zowe kawa³ki. Chyba czekolada...Poczu³ g³ód. 

Nic nie zjad³, za to zacz¹³ sprz¹taæ kuchniê. Nie bêdzie 

œwi¹tecznych zapachów, bêdzie œwi¹teczny porz¹dek. 

Czyœci³ i polerowa³ lœni¹ce garnki, choæ nikt nie 

mia³by szansy znaleŸæ na nich œladu brudu. Wyciera³ je 

wpatruj¹c siê w zniekszta³cone odbicia w³asnej twarzy. 

Twarzy, któr¹ uczy³ siê ju¿ nienawidziæ. 

Wieczór zbli¿a³ siê posuwistymi krokami. Wróci³ do 

salonu, do œwiat³a swojej choinki. Wci¹gn¹³ g³êboko aromat 

drzewka. To jednak by³y œwiêta, trochê inne ni¿ 

dot¹d, ale zawsze. Przynajmniej w domu jest porz¹dek, 

El¿bieta by³aby zadowolona. Nagle przypomnia³ sobie o 

piwnicy...Skrzywi³ siê... 

Piwnica zawsze nale¿a³a do niego. El¿bieta ba³a siê 

panicznie paj¹ków i innych stworzeñ, które mia³y siê 

tam na ni¹ czaiæ. No trudno, trzeba by³o i tam przywróciæ 

³ad. A nazbiera³o siê kupê rupieci. 

Wyszed³ na zewn¹trz. Przez chwilê popatrywa³ w 

niebo. Ju¿ by³ chyba czas na pierwsz¹ gwiazdkê. W domu 

obok nadal œwieci³o siê œwiat³o. G³owê s¹siadki wci¹¿ 

widaæ by³o w oknie. Nie widzia³ st¹d, czy patrzy³a w 

jego stronê. Mo¿e te¿ by³a sama? Mo¿e zaprosiæ j¹ na 

wigiliê? Jak¹ wigiliê? Zaœmia³ siê w duchu szyderczo. 

G³êboko odetchn¹³ mroŸnym powietrzem. "Stille 

Nacht''... 

Wszed³ do gara¿u. St¹d te¿ mo¿na by³o zejœæ do 

piwnicy, a przy okazji zabraæ parê potrzebnych rzeczy. 

Znalaz³ kilka du¿ych foliowych worków, wzi¹³ te¿ siekierê. 

Niektóre graty trudno by³oby mu samemu wyrzuciæ 

w ca³oœci. Skrzywi³ siê, poczu³ wcale nie œwi¹teczny 

zaduch. Od czego by tu zacz¹æ? Chyba od najwiêkszych 

ramot.Odsun¹³ le¿¹cy w k¹cie stary dywan. 

Przez chwilê popatrzy³ prosto w nieruchome oczy 

El¿biety.... 

Potem spojrza³ na niego. Zwa¿y³ w rêku siekierê. 

To jednak by³ kawa³ ch³opa. Trzeba bêdzie zacz¹æ 

od niego. 

Jacek Rêbacz 

Nota biograficzna - Jacek Rêbacz 

Jacek Rêbacz – urodzi³ siê 1 marca 1964 roku. 

Od dzieciñstwa zwi¹zany jest z Warszaw¹. 

Skoñczy³ tam szko³ê podstawow¹ i technikum 

mechaniczne. Pracowa³ w ró¿nych zawodach, zawsze 

zwi¹zanych z przemys³em. Ostatnio zajmuje siê obs³ug¹ 

i programowaniem obrabiarek numerycznych. 

Od kilku lat pisze amatorsko. Stworzy³ kilkadziesi¹t 

opowiadañ, które publikowa³ wy³¹cznie na literackich 

portalach internetowych. Od ponad dwudziestu 

lat jest ¿onaty. Ma doros³ego syna. 



33

34 


MONIKA WOLDAÑSKA 

Monika Woldañska - fotografia udostêpniona przez Autorkê. 

Po raz kolejny spotka³a siê z nimi. Po raz kolejny w 

zadymionym miejscu, wype³nionym zapachem potu. Ilekroæ 

wchodzi³a, ³zawi³y jej oczy. Przeciera³a je zimn¹ d³oni¹, 

jak gdyby chcia³a oddaliæ ten obrazek wy³aniaj¹cy siê 

zza zas³ony dymu. Po raz kolejny zamówi³a szklankê ze 

sokiem i usiad³a. Leniwie b³¹dz¹c wzrokiem po otoczeniu, 

po znajomych twarzach pozwala³a swoim myœlom 

swobodnie przep³ywaæ. Mózg wyobra¿a³a sobie jako zagêszczony 

akwen, do którego wpuszcza³a wszystkie myœli. 

Ba³a siê, ¿e stanie siê zbyt zanieczyszczony. Jej wargi 

otwiera³y siê, gdy odpowiada³a na zadane pytania. Gwar 

g³oœnych rozmów, œmiechy. Uœmiecha siê do roziskrzonych 

oczu, poruszaj¹cych siê ust. Drobnymi ³yczkami 

dopija swój sok i rozgl¹da siê wokó³ siebie. Ma nadziejê 

Lubiê ten lokal. Jest w nim esencja sennej, leniwej 

atmosfery, która moim zdaniem - ka¿demu jest potrzebna. 

Mo¿e i nie ka¿demu. Albo i ka¿demu, tylko niektórzy 

nie zdaj¹ sobie z tego sprawy. Ale od pocz¹tku. To miejsce, 

ni bar, ni klub, ma wdziêczn¹ nazwê - Nicoœæ. Nicoœæ 

jest usytuowana z dala od wœcibskich oczu i uszu. Jest 

wciœniêta pomiêdzy wiej¹ce ch³odem kamienice, przeznaczone 

zreszt¹ ju¿ do rozbiórki. Nicoœæ na zewn¹trz 

wydaje siê nijaka. Wejœcie do niej prowadzi przez ma³e, 

pomalowane na czerwono drzwi. S¹ naprawdê ciasne, 

ka¿dy schyla g³owê przed wejœciem do œrodka. Pod sto- 


Pierwsze razy 

Nicoœæ 

na coœ nowego. S³yszy pytanie, odpowiada, czuje d³oñ 

na swoim udzie. Odwraca siê i widzi. Po raz kolejny. Przekrwione 

oczy, nienaturalnie wykrzywiony uœmiech. S³owa 

wyp³ywaj¹ z ust, mielone przez ruchliwy jêzyk. Zbli- 

¿a siê do niej w zwolnionym tempie. Wstaje z pust¹ 

szklank¹. Spaceruje pomiêdzy rozfalowanym t³umem, 

ludzkimi g³owami pochylaj¹cymi siê nad sto³ami. Do jej 

uszu docieraj¹ przyciszone dŸwiêki tr¹bki. Wola³aby perkusjê. 

Wariacje, napiêcia. Dygresje, pasa¿e. Pulsuj¹cy rytm. 

Dotyka palcami zimnego szk³a. Przegryza kostkê. Zimno 

chrupie, przenikaj¹c zêby. Wraca na swoje miejsce. Bierze 

udzia³ w rozmowie, przed oczami maj¹c obrazy Chagall’a. 

Nie zna siê na sztuce, ale jego malarstwo rozumia- 

³a. Czerwony akt. Ucho wychwytuje znajom¹ melodiê, 

bierze ciep³¹ d³oñ i lawiruje miêdzy sto³ami. Na œrodku 

sali pozwala cia³u dopasowaæ siê do muzyki. Czuje mokre 

d³onie na swojej talii. Zamyka oczy. Pozwala cia³u 

przywrzeæ szczelnie. Czuje w ustach jego miêtowy smak. 

Koniuszkiem jêzyka liczy swoje zêby. Stara siê odprê¿yæ 

i ws³uchaæ w g³os swojego rozs¹dku. Wie, ¿e po kolejnym 

razie ten g³os bêdzie cichszy. Przy swoim uchu czuje 

wargi. Urywane zdania, przechodz¹ce w nagl¹cy szept. 

Zak³ada na zmêczone cia³o p³aszczyk. W jego samochodzie 

czuje zapach leœnego odœwie¿acza. Z twarz¹ przy 

szybie, widzi surrealistyczny œwiat oczyma jej ulubionego 

malarza. Po raz kolejny wchodzi w cudz¹ przestrzeñ. 

Kroczy niepewnie, zaledwie stopami dotykaj¹c ziemi. 

Nauczy³a siê chodziæ na samych palcach, piêty odrywaj¹ 

j¹ od zimnej pod³ogi. Po raz kolejny zamyka oczy i poddaje 

siê natarczywym ¿¹daniom. Te ciep³e d³onie wdzieraj¹ 

siê do jej cia³a. Wydzieraj¹. Nad ranem powoli siê 

wybudza. Pod powiekami ma kolorowe krainy chagallowskiej 

baœni i mi³oœci. Czy moja dusza nadal jest œwiêta, 

myœli. Ta jedna myœl ko³acze siê niestrudzenie, a ona nadal 

nie otwiera oczu. Po raz pierwszy. 

pami zauwa¿ymy jeszcze jedn¹ z tych œmiesznych wycieraczek 

z napisem: "Witamy piêknie". Jakiœ dowcipniœ, 

dopisa³ pod s³owem piêknie - sennie. Jeœli spojrzymy w 

górê, zobaczymy napis z br¹zu. Nicoœæ. Okolica ponura, 

obdrapane klatki, nic karmi¹cego nasze poczucie estetyki. 

Bardzo wa¿ne jest pierwsze przekroczenie progu. Jeœli 

nas nie uderza obuchem w g³owê wyj¹tkowoœæ tego 

miejsca, najlepiej wykonajmy w ty³ zwrot. To siê czuje 

od pierwszej chwili. Atmosfery tego miejsca nie mo¿na 

opisaæ prostymi s³owami. Pewnie i by mo¿na, ale nie o to 

chodzi. Mo¿e spróbujê opisaæ na zasadzie skojarzeñ. At- 


mosfera tego miejsca to nic innego, jak faktura, substancja 

rodem z naszych snów. Sny s¹ zniekszta³cone, ziarniste 

i kliszowe. W snach uczestniczymy, jednoczeœnie jesteœmy 

jakby w oddali. W tym miejscu mo¿emy odnaleŸæ 

to wra¿enie snu. Nierealnoœci. Nicoœæ wype³nia gêste 

powietrze. I ten zapach. Zapach starych ksi¹¿ek i - 

wierzcie mi lub nie - œwie¿ego piernika. Wype³nia nozdrza 

i powoduje to oniryczne otêpienie. Ten ca³y lokal 

wype³nia ciep³o. Jak czasem przebudzacie siê w œrodku 

nocy, odkrywacie specyficzne ciep³o kokonu poœcieli. 

Wype³nia was wtedy rozrzewnienie i to mi³e uczucie 

przebywania we w³asnym ³ó¿ku, a nie poza nim. Tak 

samo jest w tym miejscu. Pojawiaj¹ siê czasem inni, ale 



Kobieta jest sztuk¹ piêkn¹ 

Raz w tygodniu wchodzi³ do muzeum, po ma³ych 

schodkach, które za ka¿dym razem liczy³. Czterdzieœci 

cztery. Przeskakiwa³ je po dwa, by nie straciæ cennego 

czasu, szybko, by dostaæ siê jak najprêdzej. Im bli¿ej by³ 

upragnionego miejsca, tym bardziej rozpiera³a go energia, 

wlewaj¹c mu w duszê ciep³e szczêœcie. Mia³ j¹ przed 

oczyma wyobraŸni, widzia³ j¹ wyraŸnie. Nie móg³ doczekaæ 

siê jej prawdziwej, namacalnej. Otworzy³ ciê¿kie drzwi, 

a do jego nozdrzy doszed³ zapach zakurzonych ciê¿kich 

zas³on i sztucznych roœlin. Wyj¹³ z kieszeni wczeœniej przygotowane 

drobniaki, rzuci³ na ladê i spojrza³ nagl¹co w 

kierunku ma³ego okienka. Siedz¹cy przed nim bileciarz 

by³ tu od zawsze, zakurzony i z mokrymi d³oñmi. Zawsze 

ten sam, z niebiesk¹ czapeczk¹ i staroœci¹ rozci¹gniêt¹ 

wokó³ niego jak pajêczyna. Znudzony, przeliczy³ 

pieni¹dze, leniwie przedar³ bilet i po³o¿y³ na ladzie, nie 

taksuj¹c nawet wzrokiem swojego klienta. Ten poczuwszy 

œliski papier w d³oni, uœmiechn¹³ siê szeroko. Sp³ynê- 

³a na niego szybko fala podniecenia i niecierpliwoœci. Wyprostowa³ 

siê i wolnym krokiem pod¹¿y³ znanym sobie 

korytarzem. Mija³ co tydzieñ te same oprawione rysunki, 

których treœci przyswoiæ nie móg³. Nie interesowa³y go. 

Korytarz by³ d³ugi, nie przedostawa³ siê do niego ¿aden 

promieñ s³oñca. Powietrze by³o ciê¿kie jak znienacka zrzucona 

mg³a. Nie móg³ siê doczekaæ. Automatycznie skrêci³, 

by zatrzymaæ siê po raz kolejny w toalecie dla mê¿czyzn. 

Potrzebowa³ jak zwykle dokonaæ ostatecznych 

poprawek. Wczeœniej, w swoim ma³ym mieszkaniu wyprasowa³ 

garnitur, ogoli³ siê dok³adnie, pokropi³ wod¹ lawendow¹ 

swoj¹ twarz i szyjê. Za³o¿y³ bia³¹ jak œnieg koszulê 

i b³êkitny krawat. Wyczyœci³ tak¿e buty, spluwaj¹c 

obficie œlin¹, tak jak go nauczy³ ojciec. By³ dobrym pucybutem. 

W ³azience w muzeum wyj¹³ swoj¹ kosmetyczkê, do 

której zapakowa³ grzebieñ i krem do r¹k o kokosowym 

zapachu. Namoczy³ swe kêdzierzawe w³osy wod¹ i energicznie 

zacz¹³ przeczesywaæ je do ty³u. Nie chcia³ wygl¹daæ 

na niesfornego ch³opczyka. Chcia³ poczuæ siê interesuj¹cym 

mê¿czyzn¹ i takie wra¿enie sprawiaæ. Przygl¹da³ 

siê uwa¿nie swojemu blademu odbiciu w lustrze i wykrzywia³ 

usta w mi³ym uœmiechu. Æwiczy³ to po raz kolejny, 

chc¹c wypaœæ dobrze w jej oczach. Wzi¹³ tubkê i wyci- 

nie odczuwa siê ich obecnoœci. Siedzimy w tym razem i 

wiemy. Wiemy, a zatem milczymy. Czasami mo¿na odnieœæ 

wra¿enie, ¿e istnienie jest czymœ lekkim i kosmicznym. 

Mo¿na palcami dotkn¹æ po¿¹danego przez nas spokoju, 

poczuæ harmoniê cia³a i duszy. Wype³niamy siê od 

zewn¹trz efemeryczn¹ substancj¹, która czyni z nas – 

wbrew pozorom - nie ulotnych lecz œwiadomych. To 

zniewalaj¹ce uczucie, wynieœæ siê na chwilê ponad brudne 

chodniki, budynki i przyziemnoœæ rozci¹gniêt¹ do granic 

mo¿liwoœci. Balansujemy na granicy - wierzcie mi lub 

nie – to wcale nie jest takie z³e. Polecam ka¿demu spróbowaæ 

przejœæ przez w¹skie drzwi Nicoœci... 

sn¹wszy krem, delikatnie rozsmarowywa³ go po ca³ej d³oni. 

Po czym wycisn¹³ drug¹ grudkê, i z t¹ sam¹ precyzj¹ 

namaœci³ drug¹ d³oñ. Chcia³ by zapach dobrze przenikn¹³ i 

wch³on¹³ siê w skórê. Zamkn¹³ oczy, delektuj¹c siê czekaniem, 

œwiadomoœci¹, ¿e zaraz przejdzie przez ostatnie drzwi 

i dotrze do niej. A ona bêdzie staæ uœmiechniêta, z kocim 

spojrzeniem, skierowanym prosto na niego. Ca³y tydzieñ 

czeka na ten moment, myœli o tym, stara siê u³o¿yæ nowe 

scenariusze, by jej w koñcu zaimponowaæ. Nie mo¿e jej 

siê znudziæ, tego by nie przebola³. Stara siê za ka¿dym 

razem wygl¹daæ inaczej, dodaje sobie jakiœ nowy szczegó³. 

Kupuje krawaty, kremy do r¹k z nowym zapachem, 

wtyka w kieszeñ œwie¿e kwiaty w nadziei, ¿e w koñcu 

jakiœ siê jej spodoba i go zauwa¿y. Chcia³by sprawiæ jej 

du¿o przyjemnoœci, tak by uœmiechnê³a siê do niego z 

sympati¹. Poprawi³ wystaj¹c¹ z ma³ej kieszonki konwalijkê. 

Taka subtelna i piêkna, pomyœla³. Rzuci³ ostatnie spojrzenie 

swojemu odbiciu i ruszy³ do swojej sali. Wkroczy³ 

bez poœpiechu, chc¹c sprawiaæ wra¿enie cz³owieka enigmatycznego. 

Rozgl¹da siê spokojnie wokó³, b³¹dz¹c wzrokiem 

ponad g³ow¹ przewodniczki i t³umem zwiedzaj¹cych. 

Poc¹ mu siê rêce, które œciska w kieszeni spodni. 

Zaraz j¹ zobaczy, oœlepi go piêkno i pos¹gowoœæ ca³ej jej 

postaci. Kiedy zobaczy³ j¹ pierwszy raz, wyda³a mu siê w 

ka¿dym calu dopracowana. Nigdy nie dozna³ takiego uczucia 

na widok kobiety. Odt¹d chcia³ ch³on¹æ ka¿dym zmys³em 

jej urodê i delektowaæ siê wyobra¿eniem o niej. 

Kroczy w pobli¿u, bacznie siê jej przygl¹da. Nie zauwa¿y³ 

¿adnej zmiany, odk¹d j¹ widzia³ ostatnim razem. 

Odetchn¹³ z ulg¹. Zastanawia siê co zrobiæ, by mog³a byæ 

skupiona tylko na nim, i byæ tylko dla niego. Wolnymi 

krokami okr¹¿a salê, zupe³nie ignoruj¹c wywieszone w 

niej eksponaty. Gdy zbli¿a siê w jej kierunku, serce zaczyna 

mu biæ jak oszala³e. Nie wie co powiedzieæ, co 

zrobiæ, przeczuwa, ¿e tak jak zwykle - stchórzy. Poczu³ 

jak sp³ywa na niego znu¿enie. Myœli, ¿e mo¿e kobieta 

powinna pozostaæ tylko marzeniem i nie mo¿na niszczyæ 

tej idei. Przemyka siê obok niej dyskretnie, zrzucaj¹c 

tu¿ za ni¹ przeznaczony dla niej prezent. Wychodzi w 

poœpiechu, biegn¹c przez d³ugi korytarz, wyrzucaj¹c po 

drodze krawat i krem do kosza. Biegnie przez ulicê, wymijaj¹c 

przechodniów. S³oñce mocno go oœlepia, zama- 


35

36 

PREZENTACJE POETYCKIE 

zuj¹c obraz bladolicej wybranki. Upada na gor¹cy chodnik, 

zrzucaj¹c z siebie mi³oœæ, któr¹ tyle czasu pielêgnowa³ 

i razem z ni¹ swoje szaleñstwo. 

Gasz¹ œwiat³a w jego w muzeum. Sprz¹taczka po raz 

ostatni ogarnia wzrokiem przestrzeñ. Podchodzi do rzeŸby 

kobiety i zauwa¿a kolejny kwiat. W jej gipsowych 

palcach tkwi kolejna wiêdn¹ca konwalijka. Bia³y uœmiech 

kobiety i jej bia³e oczy nie wyra¿aj¹ nic, poza obojêtnoœci¹ 

i marmurowym zimnem. 

MACIEJ SKALIK 


Erotyk miêdzy wersami 

noc skry³a wiatr w ramiona 

jak arkady bazyliki œw Piotra w Rzymie 

dŸwiêczne smyczki 

na zakoñczenie œwiata 

spokojne brzmienie wieczoru 

g³aszczê miêkkie w³osy 

przypominam sobie 

jak b³ogos³awiona mo¿e byæ chwila 

patrzê w górê 

chmury deszczem 

jak ³zami 

jak wdowim groszem 

Monika Woldañska 

Nota biograficzna - 

Monika Woldañska 

Monika Woldañska – ur. 09.08.1989 r. w Kaliszu. 

Studentka polonistyki na Politechnice Wroc³awskiej. 

Myœli i czuje poprzez poezjê, zw³aszcza Mirona Bia³oszewskiego, 

porusza j¹ cyniczna refleksja filozofii Emila 

Ciorana, szuka natchnieñ wokó³ siebie, w zielonej trawie, 

jesiennych liœciach, powiewie wiatru, czasem w 

ludziach. Najchêtniej kontempluje ciszê w towarzystwie 

rudego kota – Franka. 


Erotyk na ziarnku maku 

robisz siê ma³a 

malutka 

maluteñka 

pod moimi palcami 

nieistotne czy kwitniesz 

czy roœniesz jak ³odyga 

ale jakie dajesz odurzenie 

robisz siê czerwona 

jak piekielne sierpniowe 

s³oñce o zachodzie 

tylko mi nie mów 

¿e nie masz w g³owie 

tysi¹ca ziarenek 

na których siê spotykaliœmy... 

Maciej Skalik 


Przedwioœnie 

W chmurze, której przestraszy³y siê wróble 

i szpaki, od kilku godzin rozbrzmiewa³ Twój g³os: 

ws³uchiwa³em siê w bañki mydlane pêkaj¹ce na wietrze, 

wpatrywa³em w œciegi zdañ zszywane b³yskawicami, 

w pokaleczony do krwi jêzyk. 

Œwiêty Szymon S³upnik wyjaœnia³ w kazaniu 

wyg³aszanym w d¿d¿ystym powietrzu, ¿e w ten sposób 

na przedwioœniu u¿yŸniasz pola, lasy i powietrze, 

¿e ryby, jaszczurki, ¿ó³wie i rozgwiazdy 

bardzo dok³adnie odczytuj¹ z ruchu Twoich palców 

nastroje nieba, chwile Twojego wejœcia w morze. 

A co bêdzie jeœli nie u¿yŸnisz mojej wiary, 

uczuæ, które upijaj¹ siê mrocznym winem nastrojów 

przed domem z ceg³y dawno nie odnawianym? 

doœwiadczê g³odu, którgo nigdy nie zasyci ¿ycie, 

ka¿da rzecz, któr¹ dotknê bêdzie mniej wieczna, 

ni¿ Twoje zbawienie, motyl bêdzie bardziej szczeœliwy 

ni¿ moje sumienie. 

* * * 

Jeœli smieræ ma nadejœæ i odebraæ mi to, 

co ju¿ raz prze¿y³em, co by³o moje, 

to wolê, ¿eby moja pamiêæ b³¹dzi³a ze mn¹, 

gubi³a fragmenty z ¿ycia, znajdywa³a je 

pomylone z krzes³ami, ukryte w rozszerzonej 

Ÿrenicy kota, przykryte kapeluszem-budk¹, 

przylepione na œcianie, spadaj¹ce z ob³oku, 

- bym nie odszed³ na zawsze, 

przysypany rudym mrokiem nicoœci, 

jak ca³y nasz œwiat. 

Odistoczenie 

nawet nie wiem czy to by³a sala operacyjna 

czy klasztorna kaplica, czeka³em na cud 

uzdrowienia, zroœniêcie siê chrz¹stek krêgos³upa 

jedzonych przez raka, z chrz¹stakami nadziei i wiary, 

na pogodzenie szaleñstwa i rozs¹dku, 

na ciep³y deszcz ³aski, na nie ostudzon¹ jeszcze 

gwiazdê z nieba; ale cudu nie by³o, 

obudzi³em siê na cmentarzu Œw. Rocha, 

z hortêzj¹ œwie¿o zakopan¹ w nogach, 

z plikiem gazet pod g³ow¹, w zatêch³ych 

suterynach nierzeczywistoœci – odistoczony, 

obok pokaleczonych palców rêki bo¿ej, 

w któlestwie pêdraków i d¿d¿ownic. 




Tadeusz Chabrowski - fotografia udostêpniona 

przez Autora. 

Odciski palców 

Czy na moich marzeniach etnograf rozpozna 

odciski palców, oponê traktoru który przejecha³ 

mi po brzuchu, odarte liœcie ze skrzyde³ jak próbowa³em 

z dachu remizy odlecieæ do s³oñca? 

¯y³em jak kornik przyczajony pod kor¹, 

teraz kiedy muszê odejœæ wszyscy szukaj¹ œladów krwi 

na dnie rzeki, w której rozci¹³em sobie stopê o szk³o 

z butelki. 

Czemu a¿ tyle myœli rozproszonych w powietrzu, 

skoro ¿adna z nich nie potrafi wytrwaæ 

na d³ugo przy jednym przedmiocie. 

Mniemanie Kartezjusza, ¿e skoro myœlê, wiêc powiniem 

gdzieœ istnieæ, jest fa³szywe; 

istnieæ mo¿na tylko w swoim ciele, 

a cia³o jeœli nawet myœli, wybiera mi³oœæ i po¿¹danie, 

wbrew logice, cieszy siê, ¿e jest cia³em. 

Sen apokaliptyczny 

Przyt³umiaæ grzech, oddaæ wszystko czym siê jest 

- cnocie, wierzyæ w Boga na niebie piêæ razy 

ogromniejszego ni¿ s³oñce, krêciæ siê do oko³a osi 

w³asnego pêpka, migaæ oczami jak karetka pogotowaia 

i wierzyæ w meteory przypadków nawiedzaj¹ce 

od czasu do czasu ziemiê; 


37

38 


nagimi kolanami dotykaæ posadzkê w koœciele 

za ko³ob³êdne pytania o Pierwsz¹ Przyczynê, 

za zsypywanie do do³u wielkich marzeñ `i uczuæ 

przed œmierci¹ ob³askawiaæ ³by g³azów 

jeszcze niezbeszczeszczone, wybieraæ miêdzy prawd¹ 

a tym, co zostanie z rozsypanych prochów; 

potem do grobu ledwie przyklepanego ³opat¹ 

zaprzegn¹æ apokaliptyczne zwierzêta, 

¿eby rozwlek³y to, co przesta³o ju¿ istnieæ. 

* * * 

idê i nie chcê wiedzieæ dok¹d, 

jestem za stary, ¿eby pytaæ o drogê 

jeszcze 200 metrów, mo¿e kilometr 

i droga siê skoñczy, nogi oducz¹ siê chodziæ; 

rêce przestan¹ siê ko³ysaæ jak ga³êzie 

WOJCIECH GRABA£OWSKI 


Fotografia udostêpniona przez Autora. 

* * * 

Przychodzisz.... 

w sennej zjawie 

w têsknocie 

zamyœleniu 

promykiem s³oñca 

jasnym 

co b³ysn¹³ 

w cieniu 

uœmiechem 

zapachem 

wiatrem 

dotykiem d³oni 

gdy przychodzisz 

odarte z liœci; nie wiem ju¿, 

gdzie podzia³y siê s³owa 

które mia³em napisaæ w testamencie, 

co siê stanie na prawdê, jak minie mój ob³êd. 

* * * 

wybiæ szklane oko losowi, ¿eby metafizyczne 

oko lepiej widzia³o to, co ledwie dostrzegalne, 

¿eby œciana naprzeciwko zaczê³a siê cofaæ, 

bo nie rusza siê z miejsca, 

muszê przecie¿ dojœæ do mety 

gdzie na mnie niecierpliwie czekaj¹. 

gdy przymknê 

oczy........ 

przychodzisz 

i mówisz.... 

jestem 

Muzyka 

Tadeusz Chabrowski 

Czym jest ? 

Dlaczego pozwala odpocz¹æ ? U³adziæ myœli ? Oderwaæ 

je od codziennoœci ? Dlaczego cieszy ? 

Oparta na sekwencji oœmiu tonów (gama) pozwala 

je powielaæ, wêdruj¹c w górê i w dó³, a¿ do granic s³yszalnoœci. 

Mno¿yæ. Dzieliæ. Dodawaæ i odejmowaæ. Potêgowaæ. 

£¹czyæ. Wyznaczaæ i zmieniaæ rytm, tempo, intensywnoœæ, 

soczystoœæ, g³oœnoœæ, barwy, smaki. Potrafi 

dra¿niæ. Droczyæ siê. Zapisywaæ tajemnymi znaki. Pozwala 

wznosiæ konstrukcje niebywale piêkne i urzekaj¹ce. Solo 

i w zespole. 

Gasi pragnienie piêkna, ³adu, harmonii. 

Jest czysta. 

Pozwala wyraziæ wszystko. Zilustrowaæ wszystko. Pozwala 

tañczyæ. Porusza s³owo. 

S³ychaæ j¹ równie¿ wówczas, gdy jej nie s³ychaæ. Jest 

w ciszy w szumie i w ha³asie. W drewnie i w metalu. 

Jest mow¹ ludzi, ptaków, owadów, innych zwierz¹t, 

roœlin. Œwiata. Wszechœwiata. 

Czêsto tak¿e ich radoœci¹. 

Muzyka. 

Matematyka któr¹ s³ychaæ. 

Wojciech Graba³owski 


Konfesja 

Tak, nigdy ciê nie zapomnê... 

Dni przechodz¹, s³oñce wschodzi... 

Wczoraj, jutro i od œwiêta, 

W t³oku wiosen, w pustce miasta 

Zawsze ciê bêdê pamiêta³ 

Tak, nie wiem czy ciê nie zapomnê, 

Dni przechodz¹, s³oñce wschodzi... 

Dzisiaj, jutro i od œwiêta, w t³oku œwiata, w pustce lata 

Nie wiem... czy bêdê pamiêta³? 

Tak, wiem, ¿e ciê zapomnê, 

Dni odchodz¹, s³oñce wschodzi... 

Œwiêto dzisiaj, jutro Œwiêto, 

w t³oku piêkna, w pe³ni s³oñca 

Wiem ¿e nie bêdê pamiêta³ 

January 28, 2009 New York 

Modlitwa dla Ciebie 

Ojcze mój, 

Czy zawsze jesteœ nad nami... 

Czy zawsze bêdziesz z nami... 

Czy Wola Twoja mnie zbawi... 

Matko moja, 

Czy zdrowaœ Ty... 

Czyœ zawsze ³aski pe³na ... 

Czy owoc ¿ywota Twego siê zbawi... 

Ojcze mój, Matko moja, 

Czy odpuœcisz swe Winy. 

Czy zbawisz j¹ ode Z³ego ... 

Czy Twój Winowajca mnie zbawi... 

Stró¿u mój, 

Ty przy nim zawsze stój... 

Czy jestem zdolny do pomocy ... 

Obroniê Ciê od Z³ego ... 

Nie pragn¹c Niczego, ¯ywota wiecznego ... 

Amen 


October 3, 2009 New York 

GRZEGORZ KÊPIÑSKI 

10 wierszy zza Oceanu 

Oczy Boga 

Potrzebujê boskich oczu, 

aby ze szczêœcia nie oœlepn¹æ, 

aby widzieæ œwiat wielki 

z zamkniêtymi oczami 

Zazdroszczê oczu zakochanym, 

bo nie boj¹ siê nigdy 

œwiatu ca³emu kocham powiedzieæ 


Potrzebujê twoich oczu, 

ja sam niewiele widzê, 

bo œwiatu kochaæ niebo pomog¹ 


Okna 

Okna w Domu moim 

na palcach zliczyæ mogê, 

Wschód, Zachód, Po³udnie. 

Cztery na Niebosk³on... 

W nich siê Noc odbija, 

W nich Dzieñ siê rodzi, 

W nich Cienia Blaski, 

w nich Ogieñ i Woda... 


February 22, 2010 

Okna w Œwiecie moim 

ich zliczyæ nie mogê 

Trzy, Milion, Dwadzieœcia 

Parê na Niebosk³on... 

W nich siê Noc odbija, 

W nich siê Œwiat³o rodzi, 

W nich Blaski Cienia, w nich Ogieñ i Woda... 

Okna w Niebie moim, 

Ich liczyæ nie trzeba W Nich Dobre siê rodzi 

W Nich Zawiœæ umiera... 

August 15 2006 / April 15 2010, New York 


39

40 



rewolucja 

To noworoczne przyrzeczenie, 

trzynasto miesiêczny rok 

Tam rewolucja p³onie, tonie 

dwadzieœcia piêæ godzin mia³ dzieñ 

Prezenty odda³em czerni i bieli, 

jeden zosta³ dla dwa plus piêæ 

Czas p³onie, tonie, mi³oœæ szalona 

dwadzieœcia piêæ godzin ma dzieñ 

To noworoczne przyrzeczenie 

rewolucja bez koñca 

Czas szaleje, p³onie, mi³oœæ tonie 

dwadzieœcia piêæ godzin ma dzieñ 

Ty cicho jutro przyjdziesz, 

pomyjesz okna w moich snach 

December 31, 2010 New York 

Supermarket 

Wielkie strachy, Niebezpiecznie, 

Wojuj¹ wokó³...Wyprzeda¿... 

Pó³ki pe³ne, kupisz wszystko 

Zupy w puszkach, sztuczne kwiaty 

Co wybraæ gwóŸdŸ czy pomidorow¹, 

Coœ kupiæ trzeba! Przecena wielka! 

Czy wreszcie przyjdziesz, czy ciê poznam 

Tu na pó³ce stojê, mnie wybierz 

Za pó³ ceny, za pó³ darmo 

Ju¿ za tob¹ têskniê... 

Choæ nigdy ciê jeszcze nie spotka³em 

February 20, 2008 / 2012, New York 

Symetria 

upi³eœ siê, tak mi powiedzia³aœ 

œmiesznie, rozmaza³y nam siê wszystkie linie 

œmiesznie... symetria opuœci³a swe pozycje 

upi³eœ siê, tak mi powiedzia³aœ 

fakt, nie zauwa¿y³em drugiej dnia po³owy 

fakt... nie zauwa¿y³em, ¿e ods³oni³aœ drug¹ zas³onê 

upi³eœ siê, tak... marzysz, jak zwykle... œmieszne 

fakt, po drugiej stronie rozpocz¹³ siê nowy dzieñ 

fakt... po drugiej stronie, w symetrii z twoim poca³unkiem 

November 19, 2011, New York 

przedwioœnie 

czy jest ju¿ jaœniej 

chyba nie, to s³oñcu tak wypada 

ptakom cieplej bezmyœlnie œpiewaæ 

tak je nauczy³o ¿ycie w nieba szkole 

g³os podnosiæ, krzyczeæ, o nic nie prosiæ 

budziæ z cieni uœmiechy, zaspane marzenia, 

¿onkile, których jeszcze nie ma 

lecz ju¿ nas s³odko kusz¹ 

w przydomowych ogródkach 

March 8, 2011, New York 

Pta-Szyna 

Rankiem spa³em, snów szuka³em 

w œnie siê œmia³em, snom k³ama³em 

nie s³ysza³em zgie³ku ciszy... 

nie s³ysza³em, tej ptaszyny 

¿e dziœ jego urodziny 

Rano gra³em... potem spa³em, 

w œnie œpiewa³em, œni¹c kona³em 

to hipnoza... tak myœla³em, 

na czym gra³em? na wspomnieniach, 

na marzeniach, na zakrêtach, tam... zwalnia³em 

Kiedyœ wsta³em, póŸno wsta³em., 

czy ziewa³em? nie, kocha³em... 

œwiat kocha³em i w niebiosa polecia³em 

tak, pta-Szynê pokocha³em, 

tak, Anio³y przeklina³em... 

Hymn pta-Szyny, lot Pta-szyny... 

bez rodziny... narodziny !!!! 

(...dla Edwarda Stachury) 

February 8, 2012 / December 6, 2011 

Wizyta 

Zapomnia³em kluczy dzisiaj 

W poœcigu za tym co m¹dre 

Chcia³em czas pog³askaæ, 

Daæ sekundom wytchnienie... 

S³ysza³em, ¿e tak trzeba 

S³ysza³em dawno temu, 

Od gwiazd spadaj¹cych, 

Ze skrzyde³ anielskich... 

S³ysza³em, ¿e warto 

W podziwie znajdowaæ 

PrzyjdŸ wreszcie, 

Kluczy nie trzeba, 

Otwarte na oœcie¿. 

PrzyjdŸ proszê, a czasem... 

Nie pukaj... zostañ na zawsze 

Grzegorz Kêpiñski 


Pieœñ wêdrowca 

Wieczny wêdrowiec, 

ba - nawet tu³acz, 

wyruszam w³aœnie 

w kolejn¹ m¹ drogê. 

Dok¹d - powiedzieæ 

niestety nie mogê. 

Wieczny wêdrowiec, 

ba - nawet tu³acz, 

zmierzam do baœni, 

choæ uœmiech dojrza³y. 

Dok¹d? Ja nie wiem. 

Robaczek - zbyt ma³y. 

Illiada to bêdzie, 

czy te¿ Odyseja 

tor mego ¿ycia 

na nowo wci¹¿ 

zmienia. 

* * * 

dopad³ mnie strach 

na zakrêcie 

bojê siê 

klêczysz 

po mojej stronie 

w cieniu 

gotyckich ³uków 

uwznioœleni 

(jak czupryny drzew) 

a¿ po chmury 

milczymy 

zbyt wielu gada 

£amiesz granice 

i bariery 

boleœnie 

po skurcz miêsni 

leniwych wczoraj 

£amiesz co mo¿na 

i co siê da 

by wczeœnie 

Synkowi mówiê... 


25.6.2012 

Czêstochowa, 30.05.2012 


IZABELA KO£DEJ - PTAK 

Izabela Ko³dej-Ptak - fotografia udostêpniona przez Autorkê. 

radoœæ ¿ycia 

uj¹æ w d³onie 

szczup³e 

Mózg poety 

A jeœli nie ma poezji? 

Jeœli nie ma prozy? 

Jest tylko ...czyœciec 

zawieszony POMIÊDZY 

-chory stan umys³u, 

który ju¿ nie walczy, 

nie d¹¿y do nik¹d 

zawieszony w pró¿ni 

jak mucha 

wpleciona 

w pajêczynê 

nieruchoma 

Zamiast modlitwy-refleksja 

A jeœli nie ma SENSU 

to nasze ¿ycie? 

Przypadek najczystszy, jak 

woda Ÿródlana? 

Tylko parcie do przodu 

-œlepy, g³uchy LOS. 

Zaprzecz- Panie Bo¿ejeœli 

chcesz. 

20.06.2012 

21.06.2012 

Izabela Ko³dej- Ptak 


41

42 



Zdzis³aw Czop - fotografia udostêpniona przez Autora. 


¯yciorys 

W ogromie wszechœwiata jestem przecinkiem czasu 

Moje cia³o nie jest uszyte na miarê mojej wagi 

DŸwigam epokê dziejów i wszystkie wojny ludzkoœci 

Moje rêce ³¹cz¹ siê z korzeniami z których wyrastam 

Ci¹gle pojedynczy chocia¿ stanowiê naród 

Ci¹gle zapiêty w skórê zmieniam j¹ z porami roku 

Czujê proch w œlinie i ból przemijania gdy patrzê 

lustro 

Jestem dzieckiem mimo ¿e chodzê o lasce 

Jestem starcem z zamkniêt¹ dusz¹ dziecka 

Okreœlony w teorii ewolucji i statystykach urzêdów 

Niepowtarzalny a jednak powszechny 

Zamkniêty i otwarty jak przeczytana ksi¹¿ka 

J e s t e m 

Drzewo dzieciñstwa 

Gdy sp³onê³o drzewo 

Na dnie popio³u zosta³a drzazga 

Która by³a wiar¹ tego drzewa 

i si³¹ w walce z wiatrem 

Od drzazgi drzewo budowa³o swoje korzenie 

Od drzazgi rozros³y siê jego ga³êzie 

Teraz 

W upalne po³udnie 

Stojê w miejscu gdzie drzewo zakreœla³o kr¹g cienia 

Pochylam siê nad popio³em i szukam drzazgi 

Aby wbiæ j¹ w palec 

Aby pamiêæ o drzewie nosiæ stale 

Gdy drzewo ros³o ja ros³em cieniem wokó³ drzewa 

Gdy drzewo sp³onê³o – mój cieñ maleje 

Wo³anie do œciany 

Wo³am do œciany w imieniu w³asnym 

I mogê wo³aæ do œciany w imieniu cudzym 

S¹ tacy co uciekali od œciany w czasie egzekucji 

I s¹ ci co przeszli przez œcianê po egzekucji 

Mogê wo³aæ do œciany w jêzyku zmar³ych i zapaliæ 

œwieczkê 

I mogê wo³aæ do œciany w imieniu tych co ¿yj¹ 

Tych co w ogrodach œwiata oddychaj¹ 

Œciana jest przede mn¹ i za mn¹ 

Obok mnie 

PrzeŸroczysta i szklana 

Jak oddech dziecka widzialna i niewidzialna 

Ja 

Wspó³czesny Hiob 

Wo³am do œciany 

A œciana nie zna mojego imienia 

Ptak drzewo i chleb 

Poeto 

Jesteœ jak kobieta rodz¹ca 

Która nie zazna spokoju w bólu rodzenia 

Jak matka niechcianych dzieci 

Józefowi Kurylakowi 

Ca³e ¿ycie dŸwigasz siebie w garœci popio³u 

Twój g³os 

Jak w¹t³e nitki 

Coraz s³abiej zszywa niebo z ziemi¹ 

Odbija siê od murów z fotografiami zmar³ych 

I jako prawda 

Oblepiona b³otem i œmierci¹ echem powraca 

Tutaj jest woda która ciebie zrodzi³a 

Oto twój chrzest s³owa 

Pocz¹tek i koniec zwi¹zany w supe³ istnienia 

W tej wodzie obmyj rêce 

W tej wodzie obmyj palce i dotknij rzeczy 

I od pocz¹tku nazwij ptaka drzewo czy chleb 


Mój przyjaciel 

Wymyœli³em siebie z w³asnej potrzeby bycia 

Aby byæ wœród drzew i dotkn¹æ drzewa 

Aby o ostry kant drzewa skaleczyæ palec 

Aby dotkn¹æ ognia i poparzyæ palec 

Aby w bólu odkryæ piêkno istnienia 

W pejza¿u tylko chwilê jestem w œwietle promieni 

Omijam strefê cienia – noc wiêksz¹ od mojego 

wzrostu 

Jak bezdomny szukam swego domu miêdzy œcianami 

Tylko woda jest moim przyjacielem 

Zabiera mnie z sob¹ w odp³yw i odp³ywam 

Przed œcian¹ ostateczn¹ 

Przez œcianê ostateczn¹ przejdê sam 

Do niej doprowadzi mnie mój nienarodzony syn 

Moja nienarodzona córka bêdzie sz³a za mn¹ i nios³a 

zapalon¹ œwiêcê 

Bêdzie to o zmierzchu 

Kiedy zmêczone s³oñce ostatnimi promieniami ogrzeje 

moje cia³o 

A wszystkie dzwony œwiata bêd¹ dzwoni³y mszê 

¿a³obn¹ 

W garœci bêdê niós³ popió³ – czyli samego siebie 

A moje bezbarwne ¿ycie odbije siê jasnym cieniem 

w studniach 

Blask s³oñca po³¹czy siê z ciemnoœci¹ nocy w wiecznym 

ucisku 

Koniec stanie siê pocz¹tkiem a pocz¹tek stanie siê 

koñcem 

Mimo wszystko bêdzie to dzieñ radosny 

Za œcian¹ któr¹ przeniknê jak duch zostanie nie 

pewnoœæ 

Drugie wo³anie do Yeti 

Mierzê górê w Himalajach 

To jest góra Yeti 

Góra nade mn¹ 

wysoka 

i œlady Yeti 

nieobecne na œniegu góry 

- tylko 

odbite ma³e stopy ptaków 

A jednak 

mimo to wierzê 

¿e Yeti istnieje i s³yszy mnie 



Idê dalej w góry i szukam 

A wiêc 

to s¹ Himalaje 

góry zatrzymane w marszu do nieba 

W tych górach 

WO£AM 

Yeti mój bo¿e 

w czterech œcianach œnie¿nej ciszy 

- proszê o spowiedŸ 

Us³ysz mnie 

wiekuisty Yeti 

Tylko wy¿ej 

mog¹ byæ chóry anielskie 

milcz¹ce i g³uche na lawinê moich s³ów 

Wiatr 

wiatr wieje w plecy 

Na szczycie góry 

stan¹³em 

Jestem blisko nieba 

Ja nie nazywam siê Szymborska 

Nazywam siê Zdzis³aw Czop 

Przed tob¹ Yeti 

chcê siê wyspowiadaæ 

szczerze i ostatecznie 

na wieki wieków amen 

Noszê epokê dziejów 

i wszystkie wojny ludzkoœci 

- Yeti 

Szekspira mam ze sob¹ 

Ludzie ludziom zgotowali ten los 

ale cz³owiek jest dobry 

Jesteœ moim bratem 

trochê przez ewolucjê innym 

ale bratem i zawsze zrozumiesz brata 

- Wœród 

g³uchych murów œniegu 

przystopujê z nogi na nogê na mrozie 

- Yeti ³uskê nam na grzbiecie z zimna 

Czy moj¹ siostr¹ jest ryba 

Czy ca³e ¿ycie œcieram ³uskê ryby z pleców 

i zapominam ¿e by³em ryb¹ - 

Nie s³ucha mnie 

i nie widzê jego zdziwionej miny 

- Maczugi w rêce nie mam 

ogona na siedzeniu 

i wielu innych rzeczy które 

mog³y mi przydarzyæ 

po drodze 

Na œniegu 

odcisn¹³em tylko swoje œlady cz³owieka 

Moja wyobraŸnia w Himalajach 

kreœli patykiem na œniegu 

twój kszta³t i owal twarzy 

Czujê twój zapach 

za ekranem telewizora 

gdy z nieodbytej wyprawy 

ogl¹dam reporta¿ 

Mam dowód 

- jesteœ ¿ywy 


43

44 


i dotykalny Yeti 

i widzia³y ciebie dzieci 

(poda³a telewizja info) 

Oni przyszli wczeœniej 


Lina kolorów 

Po spopieleniu cia³a 

po spopieleniu koœci i krwi 

s¹ we mgle 

we wiecznej mgle 

Mamo przecie¿ by³em grzeczny 

sk¹d ta mg³a i tylko mg³a 

nic nie widzê 

Pytam dziecko 

jaki by³ kolor ognia 

w czasie wojny ró¿ewicza 

Czy by³ ró¿owy jak odebrana i spalona 

dziecku lalka w p³omieniach cia³ 

Czy w wojnie by³ kolor niebieski 

siêgaj¹cy nieba z chórami anielskiego œpiewa 

br¹zowy szary fioletowy 

kolor z obrazów Beksiñskiego 

Kolor który jest w dotyku 

który pali siê na obrazach Goyi 

- saturn po¿eraj¹cy swoje dzieci - 

i popió³ tylko w d³oniach 

i posypmy g³owy popio³em 

- pamiêci¹ o tym dziecku 

Gdy dwoma rêkami 

czepiam siê nieba w warkoczu 

koloru dymu nie znam 

Od sadzy w powietrzu 

uchroñ mnie 

œwiêty Michale Archaniele 

- Od szatana 

wiecznej niewoli ognia i piek³a na ziemi 

Od mojej rêki po¿¹dliwej i jej ognia 

od cia³a mojego po¿¹dliwego 

… ani ¿adnej rzeczy która jego jest … 

W pokorze - wspinam siê 

po linie warkocza dymu 

bli¿ej i bli¿ej nieba 

- przede mn¹ zmarli uchwyceni 

coraz bli¿ej i bli¿ej 

s¹du ostatecznego 

Posypcie g³owy swoim cia³em 

mówi œwiêty Piotr 

otwieraj¹c bramy czyœca 

Prochem jesteœ 

i w proch siê obrócisz 

ale Pan siê odnowi 

w dniu ostatecznym 

wspinam siê 

po linie kolorów 

coraz wy¿ej 

i wy¿ej 

i nie czujê lekkoœci ziemi 

Mówmy o Bogu 

Teraz 

Kiedy milczymy 

Mo¿emy porozmawiaæ o Bogu 

Po drugiej stronie œciany jesteœ - 

siedzimy odwróceni do siebie - 

Ty patrzysz na po³udnie - 

ja patrzê w odwrotn¹ stronê 

na ¿ycie doczesne 

Ja w rêce mam kamieñ 

ty trzymasz kawa³ek chleba - 

Czy szatan 

zamieni³ mój chleb 

w z³ocisty kamieñ 

aby zdenerwowaæ ciebie 

Rzeszów. 30.03.2012 r. 

Œwiêtej pamiêci 

Ksiêdza pra³ata Mariana Pi¹tkowskiego 

Patrz 

Pogoda jest wredna - 

Jak siwy Bóg wstanie 

deszcz zmieni w pogodê dla bogaczy 

Ola ma œlubnego Jasia 

Ola œpi z Tadeuszem 

I chwali Boga 

Powiedz o córce 

Czy Bóg mi³osierny 

bêdzie dla niej krzy¿em mi³oœci 

czy mi³oœci¹ krzy¿a 

Bóg ostoj¹ jej i b³ogos³awieñstwem 

Przez Krzy¿ Chrystusa 

W Bogu Ojcu 

Z Duchem Œwiêtym 

Amen. 

Có¿ mo¿na 

powiedzieæ na koniec wiersza 

Jest œciana 

a w œcianie szczelina œwiat³a - 

warkocz œwiat³a sp³ywaj¹cy na ziemiê 

IdŸ do nas przez to œwiat³o 


Genesis 

To jest proch 

z mojej koœci i z mojej krwi 

Pochylam siê nad swoim cia³em 

i mówiê do prochu by³eœ moj¹ twarz¹ 

by³eœ ruchem mojej rêki 

Ca³e ¿ycie chodzi³em z tob¹ 

jak z narzeczon¹ któr¹ poœlubi³em przy œmierci 

Wo³am wiecznoœæ ustami których nie mam 

proch w modlitwie sk³ada rêce 

- stwórz mnie 

Bo¿e od ziarenka 

od wapna moich koœci 

od iskierki z moich oczu 

W œwiêtej komunii z Tob¹ po³¹cz 

wodê z moim prochem 

z prochu 

stwórz moj¹ krew 

i koœci i ¿ebro w³ó¿ w miêkkie moje cia³o 

Oto cz³owiek powiedz 

Na obraz mój i podobieñstwo 

ulepiony na nowo z prochu rajskiego drzewa 

Wiosenna rosa wówczas 

opadnie na moje spopielone koœci 

i obmyje mnie z grzechu ziemi 

pierworodnego 

obmyje 

moj¹ ¿onê Ewê 

i jab³ko które trzyma w d³oni 

W wiosennym rajskim powiewie 

poczujê oddech w p³ucach 

lekki i b³ogos³awiony jak przy porodzie 

dotknê swojej rêki 

poczujê smak i zapach 

zrobiê krok w przód 

i ¿ycie powstanie 

z kolan 

na wieki wieków Amen 

Rozwiejê swój proch na wietrze 

i zapomnê ¿e kiedyœ by³em prochem 

i zgrzeszy³em 

To jest ogieñ 

który bada³eœ Heraklicie 

dotkn¹³eœ ognia 

i nie poparzy³eœ palców 

Heraklit odwraca g³owê 

Wiersz z Heraklitem 


w moj¹ stronê 

Wtedy - 

mu mówiê 

W objêciach ognia 

wielbiê noc jak cia³o mojej ¿ony 

Zgorszy³ siê 

Przepraszam 

wracam do wiersza 

- szczerze wyznajê 

dotkn¹³em ognia mój bracie 

i czujê swój proch w palcach 

jakbym przemin¹³ 

W kropli wody ze chrztu 

topiê siê ca³y z cia³em i dusz¹ 

Kropl¹ wody ze chrztu 

obmywam z prochu 

swoje kolana i resztê cia³a 

i modlê siê od przeznaczenia 

od przemijania 

uchroñ mnie 

Wieczny 

Mówiê sobie 

wyniki lekarskie 

s¹ dobre 

to nieprawda ¿e umrê 

w czasie bli¿ej nieokreœlonym 

Z dnia na dzieñ 

z nocy na noc 

wstajê z ³ó¿ka 

prostujê koœci 

przy otwartym oknie 

- oto zwyciê¿y³em noc 

jestem teraz jestem 

pójdê do pracy 

i zjem kanapkê 

Wyznania Tomasza Morusa 

Tower, noc przed œmierci¹ 

pukam 

do œciany 

gdzie s¹ drzwi 

czy bêd¹ otwarte 

gdy jako duch 

wyjdê i stanê 

przed Bogiem 

Kiedy Bóg 

mnie powo³a 

na wiecznoœæ nawet 

przez œciêcie g³owy 

bez g³owy stanê przed 

Nim w niebie 

samym tu³owiem 

powiem jestem 

G³owê 

na tacy zaniosê 



45

46 


na o³tarz wieczny 

A przy podniesieniu cia³a i krwi 

skapnie kropla z mojej krwi 

do krwi Chrystusa 

do kielicha ofiary 

za zbawienie oprawców 

i kata 

Widzê przez kraty nocy 

moj¹ œmieræ jutrzejsz¹ 

- Panie 

g³owê mi zetn¹ 

a Ciebie ukrzy¿owali 

Ja Tomas More 

w œcianach wiêzienia 

w krzyczê cicho do nieba 

g³osem bez wody 

i mury pêkaj¹ 

\Modlê siê 

za Henryka VIII 

coraz ciszej i ciszej modlê siê 

a¿ do szeptu 

a¿ do ruchu tylko warg 

G³os na wodzie 

za murami 

cichnie i cichnie 

jakbym 

by³ ju¿ g³uchy na œwiat 

i odp³ywa³ dalej i dalej 

Wo³am jeszcze córkê 

zamkniêtymi ustami 

Odchodzê - 

- moja Ma³gorzato 

prowadŸ mnie œlepego córko 

do œwiat³a za œcian¹ 

Gdzie jest okno moja córko 

- kwadrat b³êkitny 

widzê po zamkniêciu oczu 

Z otwartymi oczami œpiê tej nocy 

czuwam przy œmierci 

Kraty i tylko kraty 

w œcianie 

By³em królowi wierny 

W rêce czujê 

uœcisk Henryka 

- Bóg jest 

a król to tylko proch 

proch po spaleniu grzechu 

prochem z prochu proch siê rodzi 

i prochem jest mój król 

na posypanie g³owy wiecznoœci 

Ja twój ojciec 

moja córko Ma³gorzato 

- Tomasz Morus 


do raju pukam z wiêzienia 

tu i teraz pukam do drzwi 

Przysz³aœ córko 

na ostatni¹ godzin¹ 

aby mnie pocieszyæ 

realna jak duch 

przeniknê³aœ mury wiêzienia 

Ty jesteœ pierwsza 

Za tob¹ id¹ w ¿a³obie 

pod Tower 

bezrobotni ch³opi 

- ziemiê im odebrano 

a za nimi ich owce id¹ 

wielkie stado owiec Anglii 

W procesji ¿a³obnej owce 

ogon za ogonem 

za sob¹ id¹ pos³uszne 

Wed³ug niewiernych 

id¹ na wieczn¹ rze¿ 

w marszu do nieba 

wraz ze mn¹ 

nie by³o krzes³a 

na którym usi¹dê 

nie by³o miejsca 

przy stole 

szymanowicz 

jak zwykle m³ody 

patrzy z lustra 

Miejsce przy stole 

nie zabiorê wam niczego 

ani ¿adnej rzeczy która wasz¹ jest 

nigdy mnie nie by³o 

tylko wymyœli³em siebie 

na chwilê 

aby was trochê zdenerwowaæ 

Odchodzê przez zamkniête drzwi 

POETA O SOBIE 

Rzeszów, 31.03.2012 

Zdzis³aw Czop 

Urodzi³em siê w 1963 r. Jestem autorem jednego 

tomiku poetyckiego „Nie ma mnie” wydanego przez 

Oficynê Konfraterni Poetów w Krakowie w roku 1991 

i laureatem konkursów poetyckich m.in. otrzyma³em 

II nagrodê w XVI Ogólnopolskim Konkursie im. Haliny 

Poœwiatowskiej. Drukowa³em w pismach ogólnopolskich 

(Res Publica, Poezja dzisiaj i innych). 




MA£GORZATA FRANC 

PRZEZ DOLINÊ CIENIA 

„Chocia¿bym chodzi³ ciemn¹ dolin¹, 

z³a siê nie ulêknê, bo Ty jesteœ ze mn¹.” 

Psalm 23 za Bibli¹ Tysi¹clecia 

Po drodze 

Po drodze 

czasem przez kamienie 

rzucane czêsto 

ciê¿k¹ rêk¹ 

i pogmatwanym 

trosk strumieniem 

który omija³ losu dary 

p³ynê³o ¿ycie 

tak jak rzeka 

a w wodzie ciemnej 

lub przejrzystej 

mo¿na siê by³o 

jeszcze przejrzeæ 

nim up³yw czasu 

zmieni³ wszystko. 

I nie zabrak³o 

gromkiej wrzawy 

w m³odoœci cudnych 

trudnych latach 

kiedy siê œmiech ze ³zami 

brata³ w wojennym 

zgie³ku i poœpiechu 

we wszystkim tym 

co bez grzechu 

tylko w bolesnym 

skurczu wspomnieñ 

nigdy nie da³o siê 

zapomnieæ. 

Po drodze 

trwa³ej jak ze spi¿u 

gdy tamte lata odp³ynê³y 

i serce bi³o jakby 

s³abiej ramiona 

giê³y siê ku ziemi 

a przecie¿ kwiaty, 

te w ogrodzie 

które od œwiêta 

i na co dzieñ 

przyozdabia³y zwyk³e 

chwile choæ ¿y³y krótko 

jak motyle piêkne i jasne 

Pamiêci mojej Babci 

Fotografia Autorki - foto E. Grzebielucha. 

niby lœnienie które 

za chwilê czas odmieni³. 

Wszystko to by³o 

jak po drodze 

która tajemne 

daje znaki by zmyliæ sens 

dla niepoznaki gdy 

tu jesteœmy tylko 

chwilê która wygl¹da 

jak z³udzenie 

i walka pró¿na bo 

z tym cieniem 

¿adne uk³ady 

nie pomog¹ i ju¿ kroczymy 

tamt¹ drog¹ której 

bieg nigdy siê nie zmieni 

spacerem przez Dolinê Cieni. 

Nad krawêdzi¹ 

Tej wiosny 

przysz³o nam stan¹æ 

nad krawêdzi¹ 

i zmierzyæ siê 

z nieskoñczonoœci¹ 

Nikt nie obiecywa³, 

¿e to bêdzie proste. 

Jednak nie 

nie byliœmy 

na to przygotowani bo 

14.06.2012r. 


47

48 



czas wtedy tylko rani³ 

i nie by³o ju¿ 

nadziei ¿e los 

jeszcze coœ odmieni 

Tej wiosny 

przysz³o nam stan¹æ 

nad krawêdzi¹ 

Jesteœmy tam ci¹gle 

Sami … 

Droga bez powrotu 

Pora nigdy 

nie jest dobra 

czasu zawsze 

jest za ma³o 

nikt z nas nigdy 

nie jest gotów 

do tej drogi 

bez powrotu. 

Ale kiedyœ 

ruszyæ trzeba 

Z tym biletem 

w jedn¹ stronê 

tamt¹ drog¹ 

bez powrotu 

gdy to co tu 

ju¿ stracone. 

Nie ma 

dzisiaj ani jutra 

na tej drodze 

14.06.2012 r. 

bez powrotu 

tylko ciemna 

zimna pustka 

w której nic 

ju¿ siê nie zmieni. 

Tu i tam 

wci¹¿ siê krêcimy 

poœród nag³ych 

¿ycia zwrotów 

by siê znaleŸæ 

w jednej chwili 

na tej drodze 

bez powrotu. 

W ukryciu 

Kiedy chowam twarz 

w d³oniach w ukryciu 

myœlê czy siê jeszcze spotkamy 

gdzieœ kiedyœ w innym ¿yciu. 

I w ukryciu sp³ywaj¹ 

³zy po policzkach 

gdy ju¿ wiem ¿e nie wrócisz 

i nigdzie nie wysz³aœ. 

Do ogrodu jest ca³y w deszczu 

na spacer dziœ nie ma s³oñca 

i tak ju¿ pewnie zostanie w ukryciu 

na zawsze i do koñca. 

14.06.2012 r. 

14.06.2012 r. 

Ma³gorzata Franc 

Krajobraz nadbajkalski - reprodukcja czarno-bia³a obrazu olejnego Witalija Smagina (Irkuck) 

- Zas³u¿onego Artysty Federacji Rosyjskiej. 


EL¯BIETA GOLA 

Na jedn¹ literê 

El¿bieta Gola - fotografia udostêpniona przez Autorkê. 

Czart 

Cieñ czarnow³osej czeka³, 

cierpliwy czart czarowa³, 

ciska³ czupryn¹, 

czerpa³ cudze ciep³o 

cudzo³o¿¹c codziennie. 

Ci¹gle coœ czymœ ciekawi³o, 

czas czasami cyka³... 

Czy ceni³ ciszê? 

Czy czeka³ cudu? 

Czart, czy czort? 

Doping 

Dla doskona³ego dnia: 

dwanaœcie duplikatów 

dobrej duszy! 

Du¿o delikatnych dŸwiêków, 

dziesiêæ dziwacznych dañ. 

Drobnych detali dwoistoœæ. 

Dysputy, dawne dywagacje, 

dzieñ do dnia. 

Do dna, do dna! 

Doros³ych doping. 

Feta 

Fantazja Filemona, 

fochy Funi - 

familiarna fuzja 

filuternych futrzaków. 


Fanfaronada Feliksa, 

fantasmagoria Fiony - 

fatalny filmowy fast-food. 

Fortepianowe fortissimo, 

furia falban 

feeria fioletów, 

full fidryga³ków 

fanatstyczna feta! 

Pary¿anka 

Pod p³askim parasolem 

ponêtna pary¿anka 

pieœci³a pekiñczyka. 

Pudrowa³a policzki, 

puszy³a pukle, 

polerowa³a paznokcie. 

Ponad poezjê 

przedk³ada³a ponadczasow¹ prozê. 

Preferowa³a pogawêdki 

pe³ne pikanterii, 

ponadto 

pos¹gow¹ postaæ 

pewnego przystojnego poligloty. 

Paradowa³a po pla¿y, 

pasiaste parawany 

przykrywa³y 

podnieconych pomys³ami. 

Powa¿ne panny 

przyci¹ga³y przenikliwych. 

Pêd powietrza 

porywa³ panamy, 

przewraca³ podchmielonych. 

Pamiêæ przypomina³apiêkno 

przemija. 

Teraz 

Tak trudno 

tesknotê t³umiæ, 

tylko tulipany tuliæ. 

T³umacz¹c tekst 

toczyæ tezy, 

teoretyzowaæ. 

Ty tokujeszteraz 

tak trzeba... 


El¿bieta Gola 


49

50 


WIES£AWA MACHURA 


Z cyklu: Legendy krakowskie 

Obraz M. Piotrowskiego „Œmieræ Wandy” - ilustracja 

z ksi¹¿ki „Dzieje Polski” z 1909 roku. 

¯YWIA - WANDA 

Przyjmuj¹c zaproszenie 

Od Popielidów - Krak 

Gra³ ze swym przeznaczeniem 

Choæ wcale nie zna³ kart 

Dziewczyna w³osy mia³a 

Jasne jak piasek pla¿ 

W oczach - zielone chochliki 

Co cukrowa³y œwiat? 

Krak - choæ ju¿ w sile wieku 

Poprosi³ o jej rêkê 

A ¯ywia - dumna z siebie 

¯e prze³ama³a - wdziêkiem 

Jego dotychczasow¹ 

Niechêæ do ma³¿eñstwa 

Z radoœci¹ siê zgodzi³a 

Uznaæ w nim swego mê¿a 

Kraków - nie mniej szczêœliwy 

Od zakochanej pary 

Przywita³ ich gromkimi 

Wesela wiwatami 

Tutaj te¿ - w tym grodzie ¯ywia otrzyma³a 

Jak gdyby drugie imiê? 

"Wened¹" nazwana 

Od miana swego rodu 

Potem - krócej - "Wend¹" 

Ostatecznie zosta³a 

Dla Krakowa - Wand¹ 

Mi³oœæ podszy³a b³êkitem 

Codzienne zwyk³e czynnoœci 

Dnie i miesi¹ce stroj¹c 

W swe suknie rzadkiej piêknoœci 

A¿ zazdroœæ gryŸæ poczê³a 

Zawistne serca z³ych mocy 

Z ich podszeptu - koñ ksiêcia 

Tak nieszczêœliwie skoczy³ 

Do jamy zamaskowanej 

Ga³êziami i liœæmi 

¯e przygniót³ jeŸdŸca ciê¿arem 

Pêk³y w dwóch miejscach koœci 

Guœlarz Zych nogê opatrzy³ 

Ob³o¿y³ ³upkami z dêbiny 

I aby wygnaæ z³e moce 

Okadzi³ rannego dymem 

¯ywia czuwa³a nad mê¿em 

Czuwa³ i ca³y Wawel 

Krak nie traci³ nadziei 

Wydawa³o siê, ¿e... 

Niespodziewana gor¹czka 

W trzynastym dniu choroby 

Odjê³a ksiêciu przytomnoœæ 

Œmieræ - jeszcze tej samej doby 

Czarnym ¿a³oby szalem 

Opasa³a miasto 

Z rozpacz¹ w sercu i ¿alem 

Zaczêto budowaæ stos 

Obyczaj nakazywa³ 

By obok Kraka - na stosie 

Stanê³a tak¿e Wanda 

Dru¿yna jego, psy, konie 

Lecz ¯ywia, zwo³awszy Radê 

Zapoznaje wszystkich 

Ze swym postanowieniem 

"Nie umrze wiêcej nikt" 

¯yciem swym, bowiem lepiej 

Ni¿ œmierci¹ bez celu 

S³awiæ bêd¹ Kraka 

W przysz³ym pokoleniu 

Skromny pogrzeb ksiêcia 

Wzbudzi³ zrozumia³e 

Wœród swoich i obcych 

Zainteresowanie 

Rydygier z ciekawoœci 

Przyby³ do Krakowa 

A zobaczywszy Wandê 

Gwa³townie pokocha³ 

Namiêtnoœæ desperack¹ 


Myœl¹ go natchnê³a 

Odmowa bêdzie znaczyæ 

¯e jedynie - si³a 

(Zbrojne zajêcie miasta) 

Zwyciê¿y oporn¹ 

Rada - jednomyœlnie 

G³osuje za zgod¹ 

Prosz¹c ¯ywiê, by rêkê 

Odda³a Niemcowi 

Zapewniaj¹c tym samym 

Spokój Krakowowi... 

Ale Wanda przerywa 

Miasta bezpieczeñstwo 

Nie ucierpi: Rydygier 

Nie bêdzie zwyciêzc¹ 

Zniknie powód najazdu 

Gdy i jej nie stanie 

Ona zaœ chêtnie ¿ycie 

Za mi³oœæ oddaje 

Za mi³oœæ, jak¹ Kraków 

Przypis odredekcyjny na podstawie Wikipedii: 


Darzy³ j¹ przez lata. 

A tak¿e udowodni 

¯e na stosie Kraka 

Nie stanê³a nie z braku 

Odwagi, czy si³y, lecz by zwyczaje okrutne 

W ludzkie siê zmieni³y 

Noc rozkaza³a gwiazdom 

Przebraæ siê w suknie nowe 

"Mo¿e Wanda - czu³a na piêkno 

Zaniecha swych postanowieñ?” 

Ksiê¿yc w³o¿y³ koszulkê 

W której mu bardzo do twarzy 

"Popatrz Wando, dziœ pe³nia 

Czy nie chcesz trochê pomarzyæ?" 

Wis³a szepnê³a: „Córeczko 

Jesteœ jeszcze tak m³oda 

Moje ramiona - to spokój, lecz 

Ÿyciem jest niepogoda" 

Wies³awa Machura 

Z kopcem w Mogile zwi¹zana jest legenda o Wandzie, m³odej i piêknej w³adczyni Krakowa (czêsto podaje siê, ¿e 

by³a córk¹ samego Kraka). Wed³ug jednej wersji legendy Wanda, która s³ynê³a ze sprawiedliwoœci i m¹droœci, 

wzbudzi³a mi³oœæ Rydygiera, niemieckiego ksiêcia. Og³osi³, ¿e je¿eli Wanda nie przyjmie jego rêki – on napadnie 

Kraków. Wanda, nie chc¹c nara¿aæ miasta na niebezpieczeñstwo, wybra³a œmieræ zamiast ma³¿eñstwa z ksiêciem 

(wed³ug innej wersji, Rydygier odst¹pi³ od swego zamiaru, zaœ Wanda musia³a z³o¿yæ ofiarê dziêkczynn¹ bogom i 

oddaæ swe ¿ycie). Rzuci³a siê w toñ Wis³y, a cia³o jej znaleziono w³aœnie w Mogile. Chc¹c uczciæ bohaterstwo 

ksiê¿niczki, naród usypa³ jej wysoki kurhan. W 1890 roku postawiono na nim pomnik zaprojektowany przez samego 

Jana Matejkê. 

Panorama Urbino - 

Transferred from it.wikipedia; transferred to Commons by User:Wikinade using Commons Helper. Autor:Original 

uploader was Pietro il Grande at it.wikipedia 

Wp³ynê³a oferta udzia³u w projekcie przygotowywanym przez Prowincjê Pesaro Urbino – W£OCHY w ramah 

Programu UE Kultura 2007-2013. G£ÓWNE CELE: utworzenie europejskiej sieci "pejza¿y artystycznych i literackich" 

jako miêdzynarodowej trasy innowacji kulturowych i krajobrazowych, testowania nowych narzêdzi promocyjnych dla 

wielu dzie³ sztuki. Cele szczegó³owe programu s¹ nastêpuj¹ce: promowanie ponadnarodowej mobilnoœci osób pracuj¹cych 

w sektorze kultury; wsparcie dla ponadnarodowego obiegu dóbr kultury i dzie³ oraz wyrobów artystycznych, a 

tak¿e promocja dialogu miêdzykulturowego. 

Myœlê, ¿e mo¿na by zastanowiæ siê nad powy¿sz¹ ofert¹ i zobaczyæ, co do niej mo¿emy wnieœæ oprócz pejza¿y 

jurajskich i zespo³u klasztornego z Jasnej Góry. 



51

52 




Ireneusz K. Korpyœ - laureat III nagrody - fotografia udostêpniona przez Autora. 

WIERSZE NAGRODZONE 

NA VI OGÓLNOPOLSKIM KONKURSIE POETYCKIM 

erotyczny traktat o materializmie 

g³óg pachnie do granic wytrzyma³oœci 

zrywaj¹ siê synapsy 

zrywa siê jêzyk 

do metafory 

œmia³ej 

która œlin¹ upada 

na jej kolana 

dziêcio³ w parku 

rozbi³ g³owê 

a ja zszywam zerwane synapsy 

klêcz¹c przed konfesjona³em 

jej wcielonego cia³a 

materia przeros³a ducha 

* * * 

upaœæ w pokusie 

ze skrzyd³ami z³o¿onymi w geœcie wyczekiwania 

i o potêpienie 

b³agalnym g³osem modlitwy 

do jednej jedynej bogini 

choæby wiara plemienna 

i zup nie by³o 

b³ogos³awieni 

g³odni grzechu 

IM. W£ADYS£AWA SEBY£Y 


otwarci na nuty sfer nadziemskich b³ogos³awieni 

g³oœni pieszczotami 


a niebo posi¹dzie 

kto upada 

upaœæ ni¿ej 

pod stopy 

którym w swej pysze pragnê rozwi¹zaæ rzemyki 

i upaœæ z anio³em rozbitym o owoc leszczyny 

w ramiona które b³ogos³awi¹ 

sacrum 

od S³oñca i Ksiê¿yca 

tam gdzie wróble relikwie gubi¹ 

symbol œwi¹t 

czasu œwiêtego 

i na powrót 

powroty pokusy trzeszcz¹cej 

* * * 

oddaj mi biodra 

ale usta zachowaj 

one mi³oœæ zwiastuj¹ 

b¹dŸ dzika 

œlad plemienia œwiêtej wiary 

tu rozchodzisz siê i schodzisz 


pod powiekami i w mojej g³owie 

gryŸ do krwi 

i wydrap zawziêcie 

swoje imiê na korze skóry 

w miejscu nie odwiedzanym 

przez przyk³adne dziewczêta 

omijamy koœcio³y 

zbyt wiele ich 

ws¹czy³o siê nam 

w krwioobieg 

nocny egzorcyzm 

os³abi sumienie 

upite krwi¹ 

i dok³adnie zaprojektowanymi ruchami 

oddawaj siê po kawa³ku 

co noc 

ca³ej ciê nie zechcê 

a¿ zatrut¹ krew 

wys¹czysz 

z poœwiêconej ¿y³y 

* * * 

dotykam Ciê metafor¹ 

zbyt wulgarn¹ 

abym usta 

sk³ada³ w ofierze na krzy¿u 

groŸnie pomrukuj¹ mury 

Bo¿e poetów 

który str¹casz ptaki 

wybaczam ¿e palcem 

wyganiasz mnie z koœcio³a 

podpalam œwiece na swoim o³tarzu 

z woskiem 

topi¹ siê sumienia tak ciê¿kie 

jak mury z ziemi 

i sufit z nieba 

wznios³em kaplicê 

dla Twojej chwa³y 

chropowaty dym piór 

nie zaskarbi wdziêcznoœci 

jak¹ cieszy³a siê ofiara Abla 

tak blisko 

dr¿¹ mury zabytkowego koœció³ka 

w którym ko³ysa³em siê 

do którego zabroni³eœ mi wchodziæ 

czujê Twój dotyk 

gdy mnie wyganiasz i str¹casz 

jak nisko upaœæ mo¿na spadaj¹c z ziemi? 


Bo¿e któremu zbudowa³em kaplicê 

z metafory zbyt odwa¿nej 

by pozostaæ niewinnym 

dotknij mnie 

i str¹æ dotykiem przedwczesnym 

w stronê politeizmu 

pozwoli³em tobie na wiêksz¹ 

rozwi¹z³oœæ jêzyka 

œlina wspó³istoczy siê 

z bia³ym cia³em hostii 

œwiêtoœci przybywa 

w uniesieniu 

promieni nowo odpalonej œwiecy 

rozlewasz wino na o³tarzu 

s³owem 

popl¹tanym i grzesznym 

chwalisz Pana 

i nadal œlinisz hostiê cia³a 

Pan ociera rozmok³¹ pierœ 

odchodzi 

na tacy obfita ofiara 


szeptem 

i poœwiêcanymi ustami 

czekasz na kolejnego Boga 

a¿ uginaj¹ siê mury 

od modlitw 

i poœciel przed hosti¹ rozstêpuje siê 

Morze Czerwone wysycha - efekt globalizacji 

POETA O SOBIE 

Ireneusz K. Korpyœ 

Ireneusz K. Korpyœ – 22 V 1982 r. Ukoñczy³ studia wy¿sze 

w zakresie: historii, teologii, zarz¹dzania i marketingu oraz 

filozofii. Nauczyciel akademicki na stanowisku asystent w 

Instytucie Filozofii Socjologii i Psychologii Akademii im. 

Jana D³ugosza w Czêstochowie. Cz³onek Literackiego 

Towarzystwa Wzajemnej Adoracji „Li-TWA”cz³onek 

Janowskiego Klubu Literackiego. 

Publikowa³ w pismach o zasiêgu lokalnym, ogólnopolskim 

oraz miêdzynarodowym. Jego wiersze ukazywa³y siê 

równie¿ w antologiach i wyborach poezji. Jest autorem 

bajki dla dzieci „Imiê dla Pajacyka” (Czêstochowa 2002), 

ksi¹¿ek poetyckich: „Pocztówki z Czêstochowy” (Czêstochowa 

2006), „Antyerotyki” (Czêstochowa 2008), „Traktat o 

piêknie i naiwnoœci” (Czêstochowa 2008), „niesakralne 

przechadzki z bogami” (Czêstochowa 2011), opracowañ 

krytyczno-literackich „Szkice czêstochowskie 2007 – 2008” 

(Czêstochowa 2009). 


53

54 



Mojemu ulubionemu poecie 

Jerzemu Harasymowiczowi 

w przededniu kolejnej rocznicy œmierci 


JEJ PANTOFEL 

Ty 

Dla swojej Barbary 

Sk³ada³eœ 

Wyszukane rymy 

Wprost do gwiazd 

Wznosi³eœ 

Cerkwi peany 

Piórem malowa³eœ 

Poematu zawilce 

I w nowe szaty 

Ubiera³eœ irysy 

Ty jeden 

Posadzi³eœ j¹ 

Na diamentowym 

Tronie metafor 

W z³ote warkocze 

Wplata³eœ 

Bukowe liœcie 

A £emków domy 

Schowa³eœ 

W jej turkusowe oczy 

Nawet jej pantofel 

Napisa³eœ 

Zgubiony kiedyœ 

W b³ocie 

IDZIE ŒWIÊTY JERZY 

Przez bieszczadzk¹ po³oninê 

Kroczy Œwiêty Jerzy 

Pok³ony mu bij¹ 

Dziewanny 

Barwinków zastêpy 

K³aniaj¹ siê 

Brzuchate cerkwie 

I ³emkowskie domy 

Srebrzyste jod³y 

Sêkate klony 

Jaskó³ki ma 

We w³osach 

Na nogach 

Traw sanda³y 

W kieszeniach 

Poezjê 

I rude kasztany 

Dorota Nowicka - fotografia udostêpniona przez Autorkê. 

A w krzewie ja³owca 

Gdzieœ w oddali 

S³owik cicho œpiewa 

Ruski bóg 

Otwiera 

Ikonostas nieba 

TAK MI SZKODA 

Za szaro - burym woalem mgie³ 

Stoj¹ rzêdem 

Rosochate wierzby 

Prastare lipy 

¯a³oœnie nuc¹ strofy 

Harasymowiczowskich wierszy 

Ju¿ dawno sp³onê³y 

Bukowe lasy 

Opad³y kiœcie 

Purpurowych jarzêbin 

Wyblak³y ³¹ki 

Pe³ne macierzanki 

I kopu³y ³emkowskich cerkwi 

Odjecha³ wóz wêdrownej pieœni 


Tak mi szkoda - Panie Jerzy 

¯e ju¿ nigdy 

Nie napiszesz 

Tak piêknych wierszy 

JU¯ NIE PRZYJDZIE 

Perlistych kropel 

Szkliste korowody 

Sun¹ po twarzy Barbary 

Jak wêdrowna karawana 

Barbara niegdyœ m³oda 

Rozeœmiana 

Dzisiaj jest smutna 

Zadumana 

Na biurku przywiêd³e 

Stoj¹ s³oneczniki 

W glinianym 

Starym dzbanie 

Biblioteki ch³ód 

I zwiêd³e kwiaty 

Przypominaj¹ 

Z bliskimi rozstanie 

Ju¿ nie odwiedzi jej 

Œwiêty Jerzy 

Nie przyniesie 

Nasturcji ani dzwonków 

Mo¿e ze smokiem 

Toczy boje 

W Krainie 

Wiecznych £owów 

SPOTKAJMY SIÊ 

Spotkajmy siê mi³y w wierszu 

Jak kiedyœ Jerzy i Barbara 

Mo¿e i nas tak¿e skryje 

Grabina s³ów zielona 

Bo taki nam pisany los 

Taka ju¿ od niebios wola 

Przed ludzkich oczu sztyletem 

Musimy siê dziœ schowaæ 

Mo¿e i nam siê uda jakoœ 

Przechytrzyæ rytm i rym 

Bia³¹ kartkê wywieœæ w pole 

Z³¹ dolê rozbiæ w py³ 

Spotkajmy siê w wierszu mi³y 

Bo tak nam tylko wolno 

Bêdziemy razem spacerowaæ 

Poezji œcie¿k¹ poln¹ 


IKONA 

Z oszronion¹ g³ow¹ w chmurach 

Z sêkatym kosturem lat u nogi 

Szed³ górami wêdrowiec - poeta 

Szuka³ poezji co nieopatrznie 

Wymknê³a mu siê spod pióra 

W oczy zagl¹da³ pêkatym cerkwiom 

W ³emkowskich domów ponure sienie 

Spotkanym ludziom patrz¹c prosto w serca 

Pyta³ g³oœno sam siebie 

Czy czasem jej tu nie ma 

Lecz zamiast garœci niepos³usznych wierszy 

Co atramentu granatowym kleksem siê rozprys³y 

W bibliotece wiejskiej obok t³ustych tomów 

Dziewczynê ujrza³ z warkoczem pszenicznym 

Porcelanow¹ twarz¹ - madonny 

I gdy zapatrzy³ siê w ni¹ jak w cudo 

Odzian¹ w s³oneczników z³otych wota 

Pomyœla³ wielce zadziwiony 

Czy to zaiste - kobieta jest 

Czy mo¿e tylko - ikona 

Zakocha³ siê w niej poeta 

Jak soból jary w m³odej dziewczynie 

Konwalii tak œwie¿ej jak majowy poranek 

Na ziemi i w niebie œlubuj¹c sw¹ mi³oœæ 

O rêkê jej prosi³ buki stare 

W bezsenne noce 

Sk³ada³ czu³e dla niej rymy 

Dniem pod stopy rzuca³ kwiatów poematy 

Lecz gdy ksiê¿niczka bucik w lesie zgubi³a 

Z innej bajki ksi¹¿ê znalaz³ go - niestety 

I jak to zwykle w poetów ¿yciu bywa 

Szczêœcie z mi³oœci¹ nie idzie w parze 

Sercem poety wzgardzi³a Barbara 

Nie spod znaku lutni kochanka wybra³a 

Lecz - Eskulapa 

A choæ miêdzy nimi 

W œrodku mroŸnej zimy 

Drzewo mi³oœci kwiatem zakwit³o 

Nie pojê³a za mê¿a Jerzego Barbara 

Za ¿onê Barbary nie wzi¹³ Jerzy 

Barbara na zawsze 

Ikon¹ zosta³a 

Œwiêtym na wieki pozosta³ - Jerzy 


Dorota Nowicka 


55

56 


BARBARA STRZELBICKA 

Barbara Strzelbicka -fotografia udostêpniona przez 

Autorkê. 

artysta to cz³owiek 

jak ka¿dy 

musi chodziæ do pracy 

bo wy¿yæ ze sztuki 

mog¹ zaledwie nieliczni 


Fotografia udostêpniona przez Autorkê 

PORTRET ARTYSTY 

artysta musi jeœæ 

idzie rano po bu³ki 

czasem po miêso 

i tylko wolno mu zapomnieæ 

ile czego ma kupiæ 

nie zap³aciæ 

zostawiæ 

zgubiæ 

jak to artyœcie 

¿eby podró¿owaæ 

artysta kupuje bilet 

albo paliwo 

palcem na mapie wyznacza trasê 

co zajmuje mu du¿o czasu 

bo miêdzy przesiadkami 

skrzy¿owaniami 

i zjazdami z autostrady 

myœli o kosmosie 

artysta p³aci rachunki 

za mieszkanie pr¹d 

i wywóz nieczystoœci 

kupuje te¿ ubranie 

bogaci przedsiêbiorcy 

rzadko zostaj¹ mecenasami 

sztuki 

a jeœli ju¿ 

to artyœci i tak 

szybko trwoni¹ pieni¹dze 

za portret kochanki 

albo za zredagowanie pamiêtników 

artyœcie psuj¹ siê zêby 

wyrodnieje krêgos³up 

ubywa sprawnoœci 

powinien wiêc dbaæ o siebie 

uprawiaæ sport 

chodziæ do dentysty 

przyjmowaæ lekarstwa i suplementy 

mo¿e tak¿e 

pogr¹¿yæ siê w bezczasie 

zostaæ dziwakiem 

albo 

uporczywie szukaæ 

innej drogi 

DEMIURG 

w zagraconym pokoju 

z ma³ym oknem 

bo s³oñce 

mo¿e zniekszta³ciæ obraz œwiata 

na monitorach 

palcem 

zmienia konstelacje 

bo tylko on zna has³o 

stwórca 

dostarcza informacji 

monitoruje zainteresowanie 

bada poziom satysfakcji 

przeprowadza ankiety i sonda¿e 

analizuje 

podejmuje dzia³ania naprawcze 

by produkt by³ 

najwy¿szej jakoœci 

wychodzi na krótko 

gdy brakuje budulca 

którym mo¿e byæ wszystko 

przyciête migawk¹ 

do potrzeb 

reszta jest odpadem 

jego kolega po fachu 

choæ nieœmiertelny 

stworzy³ tylko banalny œwiat 

do którego maj¹ dostêp 

amatorzy 

Barbara Strzelbicka 


AGNIESZKA Z£OTA 

Agnieszka Z³ota - fotografia Ireneusz K. Korpyœ.. 

Cogito 

Rozproszone jak fotony - myœli 

próbujê skupiæ w wi¹zkê œwiat³a 

uduchowiæ materialnoœci¹ obmierz³e 

zd³awiæ te, które tê¿ej¹ niechciane 

utopiæ w ³y¿ce zachwytu 

kroplê esencji cogito 

na po³y dwuznaczne 

sprecyzowaæ 

Konwalie 

Przeczyste dzbanuszki 

otoczone aureol¹ zawstydzenia 

krystalicznie doskona³e w swej skromnoœci 

roztopione w bieli œnie¿nego zachwytu 

pogr¹¿one w refleksji 

odmawiaj¹ brewiarze w cichoœci serca 

na skraju lasu 

wznosz¹ tajemne modlitwy do demiurga 


Ma³gosi Franc 

Agnieszka Z³ota zosta³a oz³ocona przez Prezydenta 

Miasta Czêstochowy z³otymi w postaci stypendium na napisanie 

kolejnego tomiku poezji. „Kawa³ki” najnowszego 

tomiku poczytaæ mo¿na na stronach GALERII 22 i 23 oraz 

o jej poezji w „Glosie” Kazimierza Kowalczyka na str. 77. 

by zes³a³ dla nich kilka kropel rosy 

z roztopionej duszy Wszechœwiata 


Poza obiegiem 

W rozszarpanym sercu 

rozdeptanym przez s³owa ciê¿kie jak dzia³a 

krew wylewa siê 

i brudzi buty oprawców 

przedsionki skapitulowa³y 

prawa komora podda³a siê ca³kiem 

lewa broni³a siê lawin¹ erytrocytów 

jak desantem wojska 

leukocyty przesz³y do konspiracji 

a p³ytki krwi na darmo usi³uj¹ 

zabliŸniæ krwawi¹c¹ ranê 

w koñcu zosta³y pojmane do niewoli 

krew s¹czy siê poza obiegiem 

zmieniaj¹c barwê na b³êkitn¹ 

ponoæ szlachetniejsz¹ 

zupe³nie jak u œlimaków 

*** œni¹cy o wszechœwiecie 

U stóp nocy 

ptaki œpiewaj¹ psa³terze 

koty mrucz¹ brewiarze 

a cz³owiek œpi uko³ysany… 

melodi¹ oswojonych dŸwiêków 

utkanych krzy¿ykami gwiazd 

na kanwie znu¿onych sfer nieba 

w¹t³y, niebaczny - œni¹cy o wszechœwiecie 

***w atelier 

W koronach drzew 

mieszkaj¹ nimfy leœne 

przy akompaniamencie ³agodnego wiatru 

graj¹ce na harfach 

utkanych z nici babiego lata 

a my niedoroœli 

stoimy pod drzewem jak dzieci 

czekaj¹c na bilet 

w postaci spadaj¹cego liœcia 

nic nie s³yszymy 

a w atelier na górze 

nieustanny koncert 

tylko dla wtajemniczonych 

Agnieszka Z³ota 


57

58 


RYSZARD „SIDOR” SIDORKIEWICZ 

Ryszard „Sidor” Sidorkiewicz - fotografia udostêpniona 

przez Autora. 

NUD¥ EGZYSTENCJI PODYKTOWANA 

ODPOWIED NORWIDOWI 

ani proza ¿ycia 

ani poezja œmierci 

DRAMAT 

z kur¹ w rosole 


Czy pisaæ prozê, czy wiersze? 

C. K. Norwid 

- Niech ³za siê w okach krêci! 

NIEUSTAJ¥CY TURNIEJ JEDNEGO WIERSZA 

Mateuszowi Marsza³kowi 

jeden autor 

z emocji 

ogryza paznokcie 

jeden s³uchacz 

s³uchaj¹c 

je s³one paluszki 

jednoosobowe jury 

ci¹gle obraduje 

i dopóki 

nie ma rozstrzygniêcia 

i nie ma laureata 

jest sens 

SNY O POTÊDZE 

W CZÊSTOCHOWIE ŒNIONE 

zasn¹³em i mnie budz¹ 

powiedzmy 

po trzech latach 

(takie sny siê zdarzaj¹ 

zw³aszcza w Mieœcie Cudów) 

no wiêc budz¹ mnie wybudzaj¹ 

tytu³ami gazet: 

PIWOWARSKI MA NOBLA! 

WYLÊ¯A£EK – OSCARA!! 

POSPIESZALSKI MA GRAMMY!!! 

LITERAT K. – TALENT!!!! 

mój Bo¿e, myœlê sobie 

a gdybym spa³ d³u¿ej? 

to Irek Bieleninik… 

to pi³karze Rakowa… 

huta… województwo… 

to TO! i to TAMTO! 

. . .nie wolno budziæ poetów! 

oby œnili wiecznie!!! 

LIMERYK Z PRZYPISEM 

poetessê z Chorobowa 

od trzech dni nie boli g³owa! 

lekarz lecz¹c j¹ ze stresu 

zaleci³ zmianê adresu 

teraz mieszka ko³o Zdrowia * 

Ryszard „Sidor” Sidorkiewicz 

* I, jak donosi brukowa prasa, pisze coraz gorsze wiersze. 

Ale czy to w ogóle mo¿liwe? 

Krajobraz jurajski - foto z archiwum Galerii. 




HAIKU PRZEZ „CH” 

s³owa - Jerzy Nawrocki 

rysunek - Dominik Nawrocki 

loop&button 

Tylko niechêæ do angielszczyzny mo¿e t³umaczyæ 

tak pokrêtne t³umaczenie tych drobiazgów. 

O wiele trafniej by³oby nazywaæ je haiku 

przez „u”, ale wspomniane ju¿ uprzedzenia, 

poprawnoœæ (czy jak kto woli – korektnoœæ) 

polityczna, niechêæ do epatowania i jeszcze inne 

wzglêdy zdecydowa³y, ¿e bêdzie „ch”, a nie „u”. 

Dwóch m³odych autorów (w tym jeden 

m³ody duchem) o tym samym nazwisku, wiêc 

pewnie ze sob¹ spokrewnionych, tworzy dobran¹ 

spó³kê. Niestety jeden tworzy, a drugi nie 

nad¹¿a, a haiku bez rysunku, to jest zaledwie 

haiku – no mo¿e huiku czytane z angielska, ale 

dla prawdziwego chaiku (jak i dla chuiku) potrzebny 

jest rysunek. Dlatego ta próbka jest tak 

skromna, choæ w zanadrzu czekaj¹ nieprzebrane 

zapasy tej oryginalnej sztuki poetycko-graficznej. 

Bogdan Knop – w lipcu 2012 r. 


59

60 



Wiersze dla starszych i sentymentalnych 


I. 

Z cyklu: miniatury o zwyczajnej mi³oœci 

¯onie 

Jeszcze co najlepszego i jeszcze co czyste, 

To do nas przywêdruje, jeszcze w nas zagoœci, 

Wbrew porywom niechêci i wbrew ludzkiej z³oœci, 

Nic siê nie zakoñczy³o – to jest oczywiste. 

Za oknami widoki – znu¿one, te same, 

One siê mog¹ znudziæ, lecz nie Twoje oczy, 

Ciep³e i oprawione w mego serca ramê, 

To co, ¿e czas ucieka... tak siê ¿ycie toczy. 

Powracam do tej bramy, z której widaæ okno 

Z tw¹ twarz¹ rozeœmian¹ poœród pelargonii, 

Nie na d³ugo, na chwilê bo deszcz mnie przegoni, 

Ulew¹ a wspomnienia nawet w bramie mokn¹. 

A jak¿esz wówczas la³o, d³ugie czarne w³osy, 

Wykrêca³aœ starannie z ciep³ej, letniej burzy 

W tej bramie stoj¹c ze mn¹, po kostki w ka³u¿y, 

Za nic maj¹c wichurê i grzmotów odg³osy. 

II. 

Kazimierz Kowalczyk - fotografia z 

zak³adu fotograficznego Wiœniewscy. 

III. 

Tamten srebrny pierœcionek, z oczkiem koralowym, 

By³ jak zapowiedŸ jutra. To dla mnie? – spyta³aœ, 

Szeptaliœmy co wieczór serdeczne rozmowy, 

I tliæ siê w nas poczê³a iskiereczka ma³a. 

I rozgorza³a z iskry mi³oœæ taka œwie¿a, 

Niczym s³oñce po burzy, niczym bia³a chmurka, 

Która zorzy porannej przysz³oœæ sw¹ powierza, 

A tamten Twój pierœcionek nosi m³odsza córka. 

IV. 

Ten maj by³ taki ciep³y a sesja za pasem, 

Kiedy Twe oczy wziê³y seledyn od wiosny 

To wtedy napisa³em pierwszy list mi³osny, 

Pisa³em i targa³em na wyœcigi z czasem. 

Bo jakich tu s³ów u¿yæ, by nie deptaæ tego, 

Co jeszcze nie nazwane a ju¿ s³odkie takie, 

Kiedy dr¿¹cy niepokój najlepszym koleg¹ 

A Twe usta dziewczêce zapytania znakiem. 


V. 

MroŸny wieczór – bajkowy, ca³y w p³atkach œniegu, 

Có¿ jest w tym banalnego? Takim go pamiêtam. 

I nas dwoje wtulonych – od z³ych oczu zbiegów, 

Roz¿alonych rozstaniem. Zbli¿a³y siê œwiêta. 

Lecz zanim st¹d odejdê w swe rodzinne strony, 

To wiedz, ¿eœ moim szczêœciem i moim ratunkiem, 

Za wszystkie skarby œwiata nie chcê innej ¿ony, 

Ty, zamknê³aœ mi usta d³ugim poca³unkiem. 

VI. 

Zw¹tpienie jak gor¹czka, znienacka przychodzi, 

I w³azi nieproszone przez serce do g³owy, 

I same z sob¹ co noc prowadzi rozmowy, 

A zw¹tpienie przejœæ musz¹ ponoæ wszyscy m³odzi. 

Mnie dopad³o w chorobie a w szpitalu Ciebie, 

I wyrok nam pisa³o skazuj¹cy, twardy, 

I deptaæ nas poczê³o s³owami pogardy, 

Jesteœcie do niczego i ju¿ nie dla siebie. 

VII. 

Ostatni dzieñ i wyjazd z „ziemi obiecanej”, 

Czas min¹³ nieuchronnie i tak beznamiêtnie 

A wczoraj by³a radoœæ i by³o odœwiêtnie, 

A dziœ smutek witaj¹ oczy zap³akane, 

Bo ten œwiat Twój odje¿d¿a³, skry³ siê za zakrêtem 

Zosta³o nieco spalin w powietrzu lipcowym, 

I Twoje przekonanie – co z oczu to z g³owy. 

Nie z mojej i nie z serca, choæ by³o pêkniête. 

VIII. 

Pokocha³em poci¹gi, nawet te obskurne, 

I te w czapkach œniegowych i te w deszczu strugach, 

Wozi³em nimi przysz³oœæ, to¿ serce nie s³uga, 

Choæ czasem bywa œlepe, naiwne i durne, 

Tê troskê udawan¹ i z³ego pomruki, 

Zostawi³em na zawsze gdzieœ tam na rozjazdach, 

Bo uwierzy³em w szczêœcie zapisane w gwiazdach, 

I mia³em gdzieœ „¿yczliwych” i te ich nauki. 

IX. 

Nie przesz³o Ci przez usta s³owo zniechêcenia. 

„Uwierz mi, dobrze bêdzie, bo dobrze byæ musi”, 

Tak mówi³aœ gdy inni pozostali g³usi, 

Na moje ciche proœby z ¿yciowego cienia, 

I trwa³aœ przy mnie stale i dziœ to doceniam, 

Znam Twe zak³opotania gdy skubiesz paznokcie, 

I ciê¿ar poœwiêcenia a¿ po same ³okcie, 

Dostrzegalny gdy oczy mru¿ysz ze zmêczenia. 



X. 

Dostrzegalnym siê zrobi³ pergamin na d³oniach, 

A oczy nam oplot³a zmartwieñ pajêczyna, 

I ka¿dy przesz³y k³opot posrebrza³ na skroniach, 

Lecz radoœæ w nas zosta³a, niczym z czasu kpina. 

Pozostaniesz na zawsze ta sama i m³oda, 

Ze swoj¹ ¿yw¹ wiar¹ i z ciep³ym uœmiechem, 

Zanurzonym w dobroci i w ¿ycia przygodach, 

Mnie na chwile zw¹tpienia, wnuczce na pociechê. 

XI. 

Gdybym mia³ tyle z³ota, co Ty masz dobroci, 

Któr¹ mi okazujesz stale i na nowo, 

I która aureol¹ œwieci nad Tw¹ g³ow¹, 

To bym nam resztê ¿ycia kupi³ i oz³oci³. 

Gdybym mia³ tyle srebra co Ty cierpliwoœci, 

Która sta³a siê œwiêt¹ jeszcze za ¿ywota, 

Która nie wzdycha ciê¿ko, nie grzêŸnie w k³opotach, 

To bym nim bez wahania drogi Ci wymoœci³. 

XII. 

Ta ³awka na balkonie jest nasz¹ przystani¹, 

Na niej œciel¹ nam spokój majowe wieczory, 

Tylko z niej mo¿na s³yszeæ ³¹kowe nieszpory, 

Na niej sadza nas mi³oœæ i wytchnienia anio³. 

Jak statki poszarpane przez burze i szkwa³y, 

Chcemy na niej odpocz¹æ, zostawiæ frasunek, 

By mieæ si³y pop³yn¹æ dzieciom na ratunek, 

Bo nie straszne nam ¿ycie i podwodne ska³y. 

XIII. 

Co byœ chcia³a Kochanie ju¿ za to, ¿e jesteœ. 

Czym¿e Ci wynagrodzê te wszystkie z³e sprawki, 

Mo¿e Ciê ca³ym sob¹ os³oniê przed deszczem, 

Mo¿e ksiê¿yc Ci œci¹gnê, ot tak dla zabawki. 

Albo têczy ukradnê wszystkie jej kolory, 

By zrobiæ z nich dla Ciebie diadem cesarzowej, 

I z wielkim namaszczeniem w³o¿yæ Ci na g³owê, 

Wiem co powiesz – przestañ pleœæ, pewnie 

jesteœ chory. 

XIV. 

Mocno wierzysz w anio³y, w ich dobr¹ opiekê. 

Choæby jednego wieziesz z odpustu, co roku, 

Takiego drewnianego o pobo¿nym wzroku, 

Który nie ma nic z ducha, bardziej jest cz³owiekiem. 

I stoj¹ w d³ugim rzêdzie te rzeŸbione œwi¹tki, 

Niczym niebiañskie chóry w œpiewaniu zastyg³e. 

W swym œwiêtym majestacie, piêkne, bia³oskrzyd³e, 

Strzeg¹ Twojego domu w niedzielê i w pi¹tki. 


61

62 



XV. 

Córki, choæ ju¿ doros³e, to m³ode dziewczyny, 

W krwi których p³ynie mi³oœæ tylko im oddana, 

Czuwaniem przy ³ó¿eczkach do bia³ego rana, 

Dalej trzeba je tuliæ jak ma³e ptaszyny. 

Bo ktoœ je srodze zawiód³ a œwiat bywa pod³y, 

I wcale nie podobny do mamy i taty, 

Zamiast pochwa³ i kwiatów œlepo daje baty, 

Wystarczy siê przytuliæ – to lepsze ni¿ mod³y. 

XVI. 

Nikt nam wiary nie dawa³ a wzruszenie ramion, 

By³o gorzk¹ prognoz¹ naszych szans na ¿ycie, 

W s³owach bliskich nie by³o dobrej woli znamion, 

A ich czyny pali³y jak po twarzy bicie. 

Prawie im siê uda³o pchn¹æ nas na rozdro¿e, 

Brak³o im wyobraŸni, brak³o ¿yczliwoœci, 

Nie pytaj¹c nikogo, kto nam pomóc mo¿e, 

Broniliœmy jak ¿ycia raz danej mi³oœci. 

XVII. 

Samotna grusza w polu trwa na posterunku, 

Wbrew wichrom i zamieciom strze¿e prawa miedzy, 

Niez³omna dziêki sile i ¿yciowej wiedzy 

Liczy tylko na siebie bo znik¹d ratunku. 

Byliœmy jak to drzewo, œwiadomi swej roli, 

Uk³adaliœmy ¿ycie powoli, z mozo³em, 

Na przekór ¿yczliwoœci tych z miedzianym czo³em, 

Nie pytaj¹c nikogo czy zechce pozwoliæ. 

XVIII. 

Kochanie, mamy wiosnê – któr¹? Zliczyæ trudno, 

Ona nas po³¹czy³a w zamierzch³ej przesz³oœci, 

Przez to jest dla nas tak¹ jedyn¹ i cudn¹, 

Wpisanym w nasz¹ pamiêæ symbolem mi³oœci, 

I choæ czasem przychodzi w szaroburym szalu, 

Powa¿na, bez uœmiechu, ze zmarszczonym czo³em, 

Bo ju¿ drugi raz z rzêdu witam j¹ w szpitalu, 

To rozczuli nas bzami i œwi¹tecznym sto³em. 

XIX. 

Wnuki to s¹ iskierki przez los zapalone, 

W sam¹ porê bo lêki le¿¹ ze znu¿enia, 

Pierwsze pe³ne s¹ obaw, drugie zniechêcenia, 

I drêcz¹ nas wmawianiem, ¿e wszystko stracone. 

A tu nic nie stracone, œwieci nowym blaskiem, 

¯ywy p³omieñ radoœci iskierk¹ wzniecony, 

I znowu sens ¿ywota wieszcz¹ srebrne dzwony, 

Dziêkuj¹ce z serc g³êbi za tê wielk¹ ³askê. 

XX. 

Gdzieœ tam w mg³ach rzedniej¹cych majaczy ta brama, 

I ku s³oñcu wystawia potê¿ne kontury, 

Ka¿dy przez ni¹ przejœæ musi w niej koñczy siê dramat 

Lub komedia ¿ywota – akcentem ponurym. 

Co dzieñ bli¿ej nam do niej, lecz nie ma poœpiechu, 

I myœli nie przes³ania cieñ ostatecznoœci, 

Nawet tam mnie rozpoznasz po ciep³ym uœmiechu, 

Nawet tam nie s¹ w stanie zniszczyæ tej mi³oœci. 

Kazimierz Kowalczyk 

Czêstochowa, 20-30 marca 2012 r., w Szpitalu Hutniczym. 

Fotografia: Monika Psiuk 

Od autora 

To s¹ ostatnie „Wiersze dla starszych i sentymentalnych”. 

Wiem, ¿e wiersze te zyska³y sobie grono czytelników, 

które t¹ informacj¹ mo¿e poczuæ siê zawiedzione. Có¿, 

wszystko co wymyœlili ludzie, ma swój pocz¹tek i koniec. 

Mo¿e kiedyœ Literackie Towarzystwo Wzajemnej Adoracji 

„Li-TWA” podejmie decyzjê o zebraniu „Wierszy dla 

starszych i sentymentalnych” w jeden tomik. Mo¿e... 

Mocno liczê na to, ¿e Redakcja GALERII pozwoli 

mi na publikowanie nowego, sta³ego, poetyckiego bloku, 

pocz¹wszy od numeru 24. Mo¿e bêdzie mniej lirycznie 

i sentymentalnie, ale na pewno bêd¹ to wiersze z rymem, 

rytmem i konsekwentnie stosowan¹ œredniówk¹. 

Tak sobie marzê, by ten nowy blok poetycki mia³ 

przynajmniej tylu czytelników, co „Wiersze dla starszych i 

sentymentalnych”. 

K³aniam siê Pañstwu. 


Czêstochowa, dnia 21 czerwca 2012 r. 


AGATA GROCHOWSKA 

Niepodleg³a 

Letni¹ por¹ w czerwonej sukience 

Bia³ym wiankiem spowite me skronie 

Matka ludów w dostatki obfita 

Obcym kol¹ca w oczy 

Nadesz³a jesieñ z drzew spada³y liœcie 

Pchane przez wichry z trzech stron wiej¹ce 

Pad³am na ziemiê daremne me ¿ale 

Szary wór okry³ me ramiona 

Zimow¹ por¹ spêtana lodem 

Dr¿a³am przeszyta zimnem zapomnienia 

Krzycza³am – g³usi 

Wo³a³am – drwina 

Spoczê³y nade mn¹ trzy ciê¿kie kamienie 

Lecz przysz³a wiosna – trzaskiem pêkaj¹cej kry 

Na b³oniach rozkwit³y pierwiosnki 

Znów mogê upleœæ wianek zwyciêstwa 

Przyozdobiæ poorane czo³o 

Pamiêæ Niepamiêci 

Pamiêtam jasne ³¹ki 

kwiaty pachn¹ce ¿ycia szczêœciem 

morze blasku s³oñca 

zalewaj¹ce ziemiê swoj¹ ¿yciodajn¹ wolnoœci¹ 

w lesie gnij¹cym samotnoœci¹ 

widzê tylko szare drzewa 

wygl¹daj¹ce jak pochylone p³acz¹ce duchy 


PREZENTACJE POETYCKIE- DEBIUTY 

Agata Grochowska - fotografia udostêpniona 

przez Autorkê.. 

s³yszê stukot butów morderców 

strza³y pistoletu 

przeszywaj¹ gwa³townie stêch³e powietrze 

las samotnoœci cierpienia œmierci niesprawiedliwoœci 

widzê czarny dó³ 

st¹d nie ma ucieczki 

s³yszê strza³ 

i ciszê 

jedyn¹ towarzyszkê ostatnich chwil ¿ycia 

grób 

wielki samotny 

poœród nieczu³ego lasu 

na nim wyrosn¹ drzewa 

Agata Grochowska 

Nota biograficzna 

Urodzona w 1997 roku. 

Uczennica Gimnazjum Dwujêzycznego nr 59 im. 

Tadeusza Reytana w Warszawie. Mi³oœniczka ka¿dej 

dobrej ksi¹¿ki - od klasycznej, polskiej poezji, po 

krymina³y swojej imienniczki - Agaty Christie. Jak ka¿da 

m³oda osoba, Agata marzy o dalekich podró¿ach, 

poznawaniu ciekawych miejsc i ludzi. Dlatego uczy siê 

trzech jêzyków obcych. 

Jej pierwsze powa¿ne próby poetyckie zosta³y nagrodzone 

w konkursach „Katyñ - Prawda i Pamiêæ”(wiersz 

„Pamiêæ Niepamiêci”, 2011 r.) i „Niepodleg³a” (organizator: 

Muzeum Niepodleg³oœci w Warszawie, wiersz 

„Niepodleg³a”, 2011 r.) 

W bie¿¹cym roku, cykl liryków opartych na wspomnieniach 

swojego dziadka – lwowiaka, przyniós³ Agacie 

specjalne wyró¿nienie w konkursie „Kresowe Portrety”. 


63

64 

PREZENTACJE POETYCKIE- DEBIUTY 

JUSTYNA LANDER 

*** 

Dziewczynka stoj¹ca przede mn¹ 

w lustrze, ma w oczach 

³zy nieœwiadomoœci 

- kocha lalki 

Dziewczyna stoj¹ca przede mn¹ 


³zy rozczarowañ 

- kocha lalki 

Kobieta stoj¹ca przede mn¹ 


³zy nieustaj¹cego niespe³nienia 

- kocha lalki 

Staruszka stoj¹ca przede mn¹ 


³zy przeklêtego mijania 

- Kocha lalki. 

*** 

potrzaska³y mi siê myœli 

rozsypa³y s³owa 

z rzês sp³ywa poranna rosa 

Dzieñ zaczyna siê ... 

Dzieñ siê zaczyna ... . 

*** 

skry³am siê za kolor b³êkitu 

nadci¹gaj¹ce zewsz¹d z³o, 

- zaczerwieni³o moj¹ szyjê. 

*** 

bezgwiezdna noc 

daleko za horyzontem 

fruwaj¹ce anio³y 

licz¹ ile pozosta³o jeszcze 

minut, godzin 

dni 

mo¿e, zanim jej nadgarstek 

zapragnie purpury 

spe³ni¹ trzy ¿yczenia 

*** 

Puste szk³o, 

lustro, 

nastêpna kolejka, ¿yletka 

mój facet zlizuj¹cy œlinê z jêzyka 

przypadkowo spotkanej dziewczyny noc, 

deszcz - on chocia¿ œwiece i ja 

jeszcze raz 

Puste szk³o, 

lustro, 

nastêpna kolejka ¿yletka 

mój facet r¿n¹cy przypadkowo spotkan¹ 

dziewczynê 


noc, 

deszcz - on chocia¿ 

œwiece i chyba ja 

i raz jeszcze 

Puste szk³o, 

lustro, 

nastêpna kolejka ¿yletka 

mój facet doznaj¹cy orgazmu 

w przypadkowo spotkanej dziewczynie œwit, 

deszcz - on chocia¿ 

wypalone œwiece i 

schowana do kieszeni 

¿yletka 

*** 

siedzê w pajêczynie 

utkanej z gwiazd 

czekam a¿ paj¹k 

wstrzyknie mi jad 

potem bêdzie mnie gryz³ 

powoli, powoli 

to nic - to przecie¿ nie boli 

min¹³ czas i drugi czas 

teraz jestem 

jedn¹ z pajêczych gwiazd 

*** 

D³ugi, jasny korytarz 

sale i ³ó¿ka 

nad ka¿dymi drzwiami 

przybity do krzy¿a 

Jezus 

patrzy na pod³¹czonych 

do kroplówek 

grzeszników 

*** 

Spojrza³a na mnie CZYSTOŒÆ 

z litoœci wyci¹gnê³a 

silne d³onie i 

wydosta³a z dna skoñczenia. 

Otulaj¹c b³êkitnym p³aszczem z nieba, 

zak³adaj¹c kapelusz ze s³oñca 

i buty z trawy 

zawiesi³a na mojej szyi naszyjnik 

z pope³nionych b³êdów. 

Teraz jestem gotowa na spotkanie z ¿yciem. 

Justyna Lander* 

* Wiersze rekomendowane przez Mariana Panka. 


Maria Panek: Drogi Andrzeju, wszyscy wiemy, ¿e 

jesteœ wspania³ym rozmówc¹, niezwyk³ym gawêdziarzem, 

jurajskim – czêstochowskim Saba³¹. Masz w sobie 

dar przyci¹gania swoim, jak¿e swoistym sposobem 

opowiadania historii z ¿ycia wziêtych. Czy jest to dar 

od Pana Boga czy te¿ umiejêtnoœæ oparta na dociekliwym 

zmyœle obserwacji, logice myœlenia, Twoim ludycznym 

charakterze osobowoœci po³¹czonym z warsztatem 

pisarza, który potrafi „wyjmowaæ” z ¿ycia i formowaæ 

istotne „pointy” pokazuj¹ce nasz¹ ma³oœæ i wielkoœæ. 

Jak rodzi siê – opowiadacz, pisarz? 

Andrzej Kalinin: W³aœciwie nie wiem jak na to pytanie 

odpowiedzieæ. Wydaje mi siê, ¿e literatura oparta 

jest w ogóle na opowiadaniu wszystkiego tego, co jest w 

nas i tego co dzieje siê wokó³. Jest jednak coœ w tym 

pytaniu prawdziwego skoro Jowita Pieñkiewicz, znany 

krytyk literacki i teatralny napisa³a kiedyœ w „Odrze” wroc³awskiej, 

¿e Kalinin jest ostatnim po Melchiorze Wañkowiczu 

pisarzem opowiadaj¹cym. Je¿eli tak jest rzeczywiœcie, 

to wynika to zapewne z faktu i¿ wszystko co od 

najm³odszych lat czyta³em i s³ysza³em by³o w³aœnie litera- 


WYWIADY, ROZMOWY 

ROZMOWY NIEKONTROLOWANE 

ROZMOWA ANDRZEJA KALININA 

Z MARIANEM PANKIEM 

Andrzej Kalinin w zaciszu swojego pokoju - foto W³adys³aw E. Piekarski. 

tur¹ narracyjn¹, piêknie opowiadaj¹c¹ o tym co by³o i co 

bêdzie, zarówno ku pokrzepieniu serc jak i wiedzy tej o 

ludziach i œwiecie. 

Dziœ, szczególnie na spotkaniach z m³odzie¿¹ w szko- 

³ach, gdy mówiê o swoich fascynacjach czytelniczych podkreœlam 

te¿ tezê o nieprzemijaj¹cym i niezast¹pionym 

znaczeniu ksi¹¿ki w naszym ¿yciu, zarówno w sensie wychowawczym, 

estetycznym jak i edukacyjnym. Ja pochodzê 

z domu gdzie ksi¹¿ki czyta³o siê na g³os. Mama co 

wieczór siada³a ko³o pieca, a my dzieci wokó³ i zaczyna³o 

siê ca³e takie kulturalne misterium. Nigdy potem w ¿yciu 

nie ogl¹da³em tak piêknych i jedynych w swoim rodzaju 

filmów jakie wówczas wytwarza³a moja wyobraŸnia. W 

tamtych czasach nie by³o przecie¿ telewizora, a radio mieli 

tylko nieliczni. Z kinem by³o podobnie: prawdziwi Polacy 

do kina nie chodzili. To g³oœne czytanie ksi¹¿ek by³o wiêc 

ca³¹ nasz¹ kultur¹: teatrem, szko³¹, wychowaniem, patriotyzmem. 

Ja na przyk³ad wczeœniej jeszcze nim nauczy³em 

siê pisaæ i czytaæ obcowa³em ju¿ z literatur¹ piêkn¹. Ksi¹¿ka 

by³a najwa¿niejsza i do dziœ wiem, ¿e nic nie jest w 

stanie jej zast¹piæ. 


65

66 


Pytasz mnie jak rodzi siê pisarz opowiadacz? OdpowiedŸ 

w³aœciwie jest jedna. Z czytania dobrych ksi¹¿ek, 

takich jakie tworzyli kiedyœ wielcy pisarze, choæby: Sienkiewicz, 

¯eromski, Kraszewski, Balzak, Haszek, Cronin, 

To³stoj, Hemingway i inni. 

Ju¿ na koniec, dla zrekapitulowania tego tematu, 

dodam jeszcze, ¿e ju¿ w czasach dzisiejszych kiedy prowadzi³em 

w „Gazecie Czêstochowskiej” „K¹cik Literacki”, 

przyniós³ mi do redakcji swoj¹ ksi¹¿kê jeden z czytelników 

z proœb¹ o recenzjê. Przeczyta³em. By³a koszmarna. 

Spyta³em go wiêc co ostatnio czyta³? 

Odpowiedzia³, ¿e nic, bo woli pisaæ ni¿ czytaæ (sic!). 

O! I taka jest nasza wspó³czesna literatura. Z niewielkimi 

wyj¹tkami oczywiœcie. 

M.P: Jesteœ laureatem literackiej nagrody Czes³awa 

Mi³osza. Noblista by³ u Ciebie w domu, w Kusiêtach. 

Jest tablica. ZdradŸ pewne jeszcze nieznane kulisy spotkania 

- oprócz tych wa¿nych ju¿ znanych, opowiedz 

równie¿ o tamtych. Co dla Ciebie jest ujmuj¹cego w 

postaci i poezji Mi³osza? Ró¿nie o jego karierze literackiej 

mówiono… 

A.K.: Czes³awa Mi³osza pozna³em osobiœcie dopiero 

w drzwiach swojego domu w Kusiêtach. By³em ju¿ wtedy 

laureatem Jego Nagrody literackiej. Pan Czes³aw nie 

móg³ niestety osobiœcie wrêczyæ mi nagrody na uroczystej 

gali w „Domu Literatury” w Warszawie, gdy¿ rozchorowa³a 

siê Jego ¿ona Corell. Sk³ada³ mi gratulacje przez 

telefon i wtedy zapowiedzia³, ¿e gdy przyjedzie do Polski 

to na pewno siê spotkamy. Gdy w maju zjecha³ do Krakowa, 

jego brat Andrzej Mi³osz zatelefonowa³ do mnie z 

informacj¹, ¿e Noblista jest ju¿ w kraju. Zadzwoni³em wiêc 

do niego, On zaœ jeszcze raz pogratulowa³ mi nagrody i 

zapewni³, ¿e chêtnie pozna mnie osobiœcie. Gdzie wiêc i 

kiedy siê spotkamy? 

Nie wiem, co mnie wtedy podkusi³o, ale powiedzia- 

³em tak: 

- Panie profesorze (bo tak kazano mi go tytu³owaæ), 

a gdyby Pan tak zechcia³ przyjechaæ do mnie, do Kusi¹t? 

W s³uchawce zapad³a cisza. 

Bo¿e wielki, dotar³o wtedy do mnie - „Co ja zrobi- 

³em? Zamiast natychmiast osobiœcie stawiæ siê u wielkiego 

Noblisty Mistrza w Krakowie, mam - mizerny debiutant 

z Kusi¹t - czelnoœæ zaprosiæ go do siebie na wieœ”... 

a tu nagle s³yszê: 

- W³aœciwie to czemu nie? 

No i tak zaczê³a siê nasza znajomoœæ. Kusiêta mia³y 

wtedy swoje wielkie kilka godzin. 

Sta³o siê wtedy tak, ¿e kierowca autobusiku, którym 

jecha³ Czes³aw Mi³osz wraz z prezydentem Czêstochowy, 

Tadeuszem Wron¹ pomyli³ drogi i zamiast skrêciæ w 

stronê Kusi¹t, pojecha³ na wprost, gdzie drogê zamyka³ 

kolejowy szlaban. Stanêli wtedy i bezradnie rozejrzeli 

siê wokó³. Akurat z leœnego duktu wyje¿d¿a³ jakiœ cz³owiek 

furmank¹ za³adowan¹ drzewem. By³ to, jak siê 

póŸniej okaza³o, pan Jakubowski, mieszkaniec pobliskiego 

Odrzykonia. Jego wiêc zapytano o drogê: 

- Wie pan mo¿e, jak dojechaæ st¹d do Kusi¹t? 

- To zale¿y do których Kusi¹t, nowych czy starych? 

- Do pana Kalinina. 


- A, tego pisarza. 

- Tak. 

- To musicie zawróciæ i zaraz za górk¹ bêdzie jego 

dom. Stoi tam teraz samochód policyjny, bo dzisiaj do 

niego ma przyjechaæ drugi taki wielki pisarz z Ameryki, 

Czes³aw Mi³osz siê nazywa. 

Wtedy otworzy³y siê boczne drzwi autobusiku z jad¹cymi 

goœæmi i wychyli³ siê z nich pan Czes³aw Mi³osz. 

- To w³aœnie jestem ja – powiedzia³. 

Pan Jakubowski post¹pi³ wtedy krok do przodu, zdj¹³ 

czapkê z g³owy i nisko, po staropolsku pok³oni³ siê Nobliœcie. 

- Witamy pana na naszej ziemi jak naj³adniej potrafimy 

– powiedzia³. - Witamy. 

Tê piêkn¹ scenê zapamiêtaæ musia³ równie¿ Czes³aw 

Mi³osz, skoro w parê lat potem przypomnia³ mi j¹ na jubileuszu 

swojego 90 – lecia w krakowskiej siedzibie Stowarzyszenia 

Pisarzy Polskich. 

Pierwsza wizyta by³a taka ca³kowicie oficjalna. Druga 

zaœ by³a ju¿ zupe³nie prywatna. Noblista chcia³ zobaczyæ 

tablicê na moim domu upamiêtniaj¹c¹ Jego tu pobyt. 

Poszliœmy potem zwiedziæ ruiny zamku w Olsztynie. 

By³em, przyznajê, i jestem do dziœ zachwycony Mi³oszem, 

jego wiedz¹, erudycj¹ i twórczoœci¹. 

Tak siê z³o¿y³o, ¿e ja te¿ dwa lub trzy razy by³em w 

domu Pañstwa Mi³oszów w Krakowie, bowiem w tym 

mieœcie mieszka pan Jerzy Kuliœ, pisarz i poeta, który 

jednoczeœnie jest w³aœcicielem kawiarenki „Jama Michalika”, 

a tak¿e w³aœcicielem domu wczasowego „Fortuna” 

w Krynicy. Przez kilka lat w paŸdzierniku lub listopadzie 

robi³ on tam „Zjazdy pisarzy wschodu i zachodu”. By³em 

na nie zapraszany i raz nawet przywioz³em tam swoim 

samochodem z Krakowa Czes³awa Mi³osza. 

Pogrzeb Noblisty odby³ siê na Ska³ce w Krakowie. 

Uczestniczy³em w nim oczywiœcie. Powiedzia³em nawet 

kilka s³ów po¿egnania w imieniu laureatów jego nagrody. 

By³ to bowiem cz³owiek, który wyró¿niaj¹c moj¹ 

ksi¹¿kê, odmieni³ tym ca³e moje ¿ycie. 

M. P.: Ciekawi mnie jak Ty, cz³owiek bywa³y, zapoznany 

z ró¿nymi œrodowiskami, widzisz Czêstochowê 

z bliska i jurajskiej dali. Co siê wed³ug ciebie obecnie 

„dzieje” wa¿nego w Naszym Mieœcie? Postaw szerok¹ 

swoj¹ diagnozê o mo¿liwych powik³aniach w rozwoju 

b¹dŸ niedorozwoju cywilizacyjnym tego szczególnego 

na mapie Polski miasta. Dlaczego my, czêstochowianie, 

mamy ci¹gle „pod górkê”, a nigdy „z górki”. Mo¿e 

siê mylê? 

A.K.:Z nasz¹, czêstochowsk¹ kultur¹ (tak mi siê 

wydaje) wcale nie jest gorzej ni¿ w ca³ej Polsce. Wszêdzie 

bowiem panuje taki marazm twórczy i artystyczny 

z wyraŸnymi tendencjami zni¿kowymi. W telewizji na 

przyk³ad wa¿niejsza jest ogl¹dalnoœæ niŸli poziom artystyczny 

widowisk czy koncertów. Teatry goni¹ za 

udziwnieniami formy i treœci, a muzyka ta tak zwana popularna, 

z wyj¹tkiem filharmonii, to jeden wielki wrzask i 

³omot. Brakuje piosenek do s³uchania, z dobrym tekstem i 

muzyk¹. Zapomniano zupe³nie ju¿ o kabaretach literackich 

(bo to za trudne) czy wieczorach poetyckich. Kultura 


sta³a siê taka permanentnie plebejska i masowa. Ka¿dy 

teraz przecie¿ mo¿e nagraæ sobie p³ytê ze swoimi piosenkami, 

wydaæ ksi¹¿kê, czy w zaprzyjaŸnionej knajpie wywiesiæ 

w³asne malunki. 

Oczywiœcie takie udogodnienia nie s¹ z³e, z t¹ tylko ró¿nic¹, 

¿e kiedyœ istnia³ taki naturalny podzia³ na sztukê - tê 

artystycznie wysok¹ i tê zwyczajn¹ zwi¹zan¹ z folklorem 

miejskim czy wiejskim. 

Trzeba by³o byæ twórc¹ wysokiej próby, ¿eby zostaæ 

artyst¹. 

Piszê o tym wszystkim z pewnej odleg³oœci czasowej. 

Jestem ju¿ przecie¿ stary grzmot i ten wspó³czesny 

œwiat kultury wcale jakoœ nie pasuje do moich wyobra- 

¿eñ o wysokiej sztuce. 

Myœlê, ¿e za jakiœ czas wszystko to wróci do normy i 

powróci moda na dobre, estetyczne wzorce. Telewizja 

zacznie wartoœciowaæ programy. Teatry znów bêd¹ graæ 

dla zwyczajnych ludzi, a piosenki bêd¹ do s³uchania i 

œpiewania. Bo prawdziwa sztuka i tak zwyciê¿y. 

M.P.: Likwidacja „aleji 3” - pisma wa¿nego dla wielu 

czytelników, opiniotwórczego, z siedemnastoletni¹ 

tradycj¹ wydawnicz¹, buduj¹cego literack¹ historiê naszego 

artystycznego, kulturalnego i inteligenckiego œrodowiska 

– jest œwiadectwem g³upoty, obskurantyzmu i 

politycznej niemocy obecnych w³adz miasta. Tendencyjna 

polityczna „znieczulica” i niechêtne spojrzenia 

na sprawy kultury wy¿szej opartej o niebanalne sprawdzone 

wartoœci, ukazuj¹ce szerok¹ panoramê kulturowych 

odniesieñ, uwik³añ osobistych i wspólnych losów 

czêstochowian (równie¿ obecnych w tym piœmie) jest 

nie tylko zauwa¿alne, a te¿ bez w¹tpienia programowe 

dla dzisiejszych „sterników” ¿ycia publicznego. Postawiono 

na zabawê i artystyczne dzia³ania „frytkowej” 

m³odzie¿y. Proszê odnieœ siê do tych moich konstatacji. 

A.K:Trochê ju¿ na ten temat napisa³em powy¿ej. 

Musi min¹æ moda na to, co nazywamy frytkow¹ kultur¹ 

masow¹. Zaœ z pismami typu „aleje 3” czy nasza „Galeria” 

sprawa wygl¹da kiepsko, bo nikomu ze sterników 

naszej lokalnej kulturalnych nie zale¿y, ¿eby miejscowi 

twórcy mieli swoje artystyczne forum. Dla po¿ytku czytelników 

równie¿. 

Jeœli mimo wszystko w Czêstochowie istnieje taki 

periodyk w postaci „Galerii” to jest to w³aœciwie zas³uga 

niesamowitego W³adka Piekarskiego. Gdyby nie On, 

który w pojedynkê i uparcie zabiega o finanse na ka¿dy 

kolejny numer pisma, a swój dom zamieni³ w redakcjê, 

pakowniê i centrum dystrybucyjne, to w³aœciwie nikt z 

czêstochowskich twórców nie móg³by zaistnieæ publicznie. 

Kultura taka wy¿szych lotów nie jest teraz w modzie. 

M.P.:Oczekujê od Ciebie szczeroœci „a¿ do bólu”. 

Pytanie jest proste. Jaki wp³yw na Twoj¹ twórczoœæ mia³y 

kobiety? Opowiadaj jak chcesz – ze szczegó³ami, b¹dŸ 

uogólniaj i syntetyzuj. 

A.K:Nie mia³y ¿adnego. W ¿yciu napisa³em jeden tyl- 


WYWIDY, ROZMOWY 

ko wiersz mi³osny do swojej obecnej ¿ony, bo nie chcia³a 

jakoœ potraktowaæ na serio moich amorów i ten wiersz odczytany 

w trakcie Jej imienin w obecnoœci rodziny dopiero 

j¹ z³ama³. 

A brzmia³ on tak: 

Trzy razy ksiê¿yc obróci siê zadkiem 

Jeœli mnie mi³a zostawisz przypadkiem 

Jeœli mnie zmienisz na innego ch³opa 

Bo w³aœnie taka najdzie ciê ochota 

To ja siê zemszczê, zobaczysz 

Wstydu Ci narobiê 

Donosicielem tajnym zostanê jak czyni ju¿ wielu 

Albo siê zapiszê do PZPR-u 

I po nocach bêdê Ciê straszy³ 

w ZOMO-skim mundurze 

I pa³ê milicyjn¹ trzymaæ bêdê w górze 

A¿ tym wszystkim tak Ciê omamiê 

W sposób doskona³y 

¯e per towarzysze bêdziesz mówiæ 

Do taty i mamy 

A ludzie na twój widok szeptaæ bêd¹ szpetnie 

Zobacz: to przez ni¹ facet zidiocia³ doszczêtnie. 

Tak Ciê za³atwiê, zobaczysz Kasiu moja z³ota 

Jeœli bêdziesz mnie chcia³a zamieniæ na innego ch³opa. 

No i poskutkowa³o. Ma³¿eñstwem jesteœmy ju¿ prawie 

30 lat 

MP: Jesteœ znawc¹ teatru, prozy, poezji, muzyki, 

malarstwa. Jakie zjawiska w przemianach tych muz 

inspiruj¹ Ciê w twoje twórczoœci pisarskiej. Myœlê, ¿e 

jeœli nie znajduje u Ciebie wspó³czesnego przestrzennego 

jêzyka obrazów jego ró¿norodnych monta¿y to 

widzê, ¿e odnalaz³eœ istotny „sposób” na styl swojej 

narracji . Jest to wed³ug mnie umiejêtne i barwne pokazywanie, 

wyœwietlanie przemian duchowych i intelektualnych 

twoich literackich bohaterów w swoim historycznym 

czasie. Robisz z tego rozwoju, przemiany 

ró¿nych postaci, znakomity pisarski majstersztyk. Znakomite 

przyk³ady mo¿na znaleŸæ w „Ze sztambucha 

Widok z podwórka Andrzeja Kalinina w Kusiêtach - foto 

W³adys³aw E. Piekarski. 


67

68 

WYWIDY, ROZMOWY 

starego komucha” . Opowiedz nam trochê o tych warsztatowych 

stylistycznych praktykach. Jakie „aury” i wydarzenia 

towarzyszy³y powstawaniu Twoich kolejnych 

ksi¹¿ek. Sk¹d przychodzi³y pomys³y? Czy te tematy by³y 

jak „imperatyw kategoryczny”? 

A.K:Nie potrafiê na to odpowiedzieæ. W pytaniu jest 

w³aœciwie wszystko to, o czym mnie samemu nie wypada 

mówiæ. 

M.P: Opowiedz o swoim dzieciñstwie, m³odoœci, 

zainteresowaniach literatur¹. Jak stawa³eœ siê pisarzem? 

Na jakich autorach siê wychowa³eœ? Jak ich twórczoœæ 

postrzegasz po latach? Co teraz czytasz? Czy czytasz 

poezjê? 

A.K: Moje dzieciñstwo przypad³o na czasy okupacji 

niemieckiej i pierwsze lata po wojnie. Okres bardzo biedny 

i tragiczny. Mój ojciec jako ¿o³nierz wrzeœnia by³ najpierw 

w sowieckim ³agrze a potem w armii gen. Andersa. 

Zosta³ ciê¿ko ranny w bitwie pod Monte Cassino. 

Przez ca³y czas wojny moja mama pochodz¹ca ze starego, 

ziemiañskiego rodu Woynarowskich, pieczêtuj¹cego 

siê herbem „Strzemiê”, utrzymywa³a rodzinê, co jakiœ 

czas wyprzedaj¹c ró¿ne, rodzinne precjoza, obrazy, czy 

mniej u¿ywan¹ garderobê. Nie wystarcza³o to oczywiœcie 

na jakieœ normalne ¿ycie, bieda wiêc doskwiera³a 

bardzo. Pomimo to dom by³ bardzo patriotyczny. Pamiêtam, 

¿e moja babka Woynarowska zaraz po napaœci 

Niemców na Polskê w 39 roku, ubra³a czarn¹ sukniê, tê 

sam¹, jak¹ nosi³a jej matka, na znak ¿a³oby po upadku 

powstania styczniowego. Ojciec zaœ W³odzimierz Kalinin, 

walczy³ w obu polskich wojnach, a za tê z bolszewikami 

w 20 - tym roku, otrzyma³ od Marsza³ka Pi³sudskiego 

Krzy¿ Walecznych, na rewersie którego widnieje napis: 

Polska Swojemu Obroñcy. Powie ktoœ, ¿e wielu legionistów 

otrzyma³o wtedy takie odznaczenia. To prawda. 

Ale to dla mojego ojca mia³o znaczenie wyj¹tkowe. 

Dosta³ je przecie¿ wnuk carskiego genera³a, ciemiê¿cy i 

zaborcy. Dowodzi to, jak bardzo pogmatwane s¹ historie 

nas, Polaków. Medal ów wisi teraz wraz z innymi 

rodzinnymi pami¹tkami na takiej specjalnej macie w 

moim domu w Kusiêtach. 

Mówi³em ju¿, ¿e ksi¹¿ki u nas w domu czyta³o siê od 

zawsze. Do dziœ zreszt¹ tak jest. W ró¿nych te¿ okresach 

¿ycia mia³em swoje ulubione ksi¹¿ki. 

Gdy patrzê teraz na nie œciœniête na pó³kach mojej 

domowej biblioteki, myœlê sobie, ¿e do wielu z nich nie 

zd¹¿ê ju¿ zajrzeæ powtórnie, a pomimo to nie chcia³bym 

siê z nimi rozstawaæ. Ka¿dej z nich coœ tam przecie¿ 

zawdziêczam, a niektóre w znacznym stopniu 

ukszta³towa³y mój umys³, osobowoœæ i charakter. ¯ywiê 

wiêc dla nich szacunek najwiêkszy, podobnie zreszt¹, 

jak do ich autorów, tych zw³aszcza, którzy potrafili mn¹ 

zaw³adn¹æ. Do nich to czujê do dziœ coœ w rodzaju mi³oœci 

dozgonnej. To przecie¿ dziêki nim, wyprawia³em siê 

w m³odoœci na dzikie pola. W czterdzieœci dni objecha- 

³em œwiat dooko³a. By³em w klubie pana Pickwicka, 

kolegowa³em z czterema muszkieterami, zna³em dobrze 

doktora Judyma i Lorda Jima. I móg³bym tak godzinami. 


Do dziœ przecie¿ wêdrujê tak samo, tyle ¿e z coraz innym 

pisarzem, z którym zaprzyjaŸni³em siê, czytaj¹c 

akurat jego ksi¹¿kê. W ten sposób zawsze obraca³em 

siê w najlepszym towarzystwie nieœmiertelnych, których 

stworzy³a literatura i intelekt ludzi. 

Dotyczy to równie¿ poezji. Mam tak¹ manierê wyniesion¹ 

jeszcze z dzieciñstwa, ¿e wiersze czytam na 

g³os. A gdy wiersz swoim brzmieniem, piêknem i muzyk¹ 

mnie urzeknie, to czytam go od nowa po raz wtóry 

i wtóry. St¹d ca³¹ masê wierszy tych dawnych i tych 

nowych znam na pamiêæ. Z tych wspó³czesnych to wiersze 

Ludmi³y Marjañskiej na przyk³ad albo Ewy Lipskiej 

lub Sidorkiewicza Ryœka. Móg³bym tak wymieniaæ i wymieniaæ. 

Znam przecie¿ wielu znakomitych poetów. 

MP: Powiedz krytycznie, jak postrzegasz nasz¹ „Galeriê” 

i dlaczego nic w niej obecnie nie publikujesz? 

A.K: Ale¿ publikujê, jeœli mam co. A „Galeria” wymaga 

tylko dobrej korekty, no i forsy, ¿eby fotografie 

by³y ostre i kolorowe. 

MP: Jakie masz plany twórcze? Nad czym obecnie 

pracujesz? Co bêdziesz wydawaæ czy niedawno wyda³eœ? 

A.K: Jesieni¹ ubieg³ego roku ukaza³a siê ksi¹¿ka o 

moim rodzinnym Jêdrzejowie pt: „Opowieœci o œwicie i 

zmierzchu”. Historia jej powstania te¿ jest bardzo ciekawa. 

Otó¿ czas jakiœ temu w³adze Jêdrzejowa zaprosi³y 

na œwiêto swojego miasta ich zdaniem, najwybitniejszych 

jêdrzejowian, którzy wyjechali ju¿ z tego miasta i gdzieœ 

tam w Polsce lub œwiecie osi¹gnêli znacz¹ce sukcesy. 

I zjecha³o sporo takich w³aœnie. Wiêkszoœæ oczywiœcie 

ju¿ na emeryturze, ale byli wœród nich: by³y sêdzia Trybuna³u 

Stanu RP, dwóch ambasadorów, dwóch by³ych rektorów 

z politechniki we Wroc³awiu i Krakowie. Trzech 

profesorów Akademii Medycznych, Dyrektor URSUSA w 

Warszawie i pewien pisarz, cz³onek PEN Clubu. 

Okaza³o siê wtedy, ¿e wiêkszoœæ z nich pochodzi z 

rocznika tego tu¿, tu¿ powojennego. Z najwiêkszej biedy. 

Ale kiedy póŸniej, po czêœci oficjalnej, poszliœmy 

sobie na wódkê, zaczê³y siê wspominki. Okaza³o siê wtedy, 

¿e mimo wszystko by³ to najpiêkniejszy czas naszego 

¿ycia. Dziewczyny by³y wtedy naj³adniejsze, m³odoœæ 

najpiêkniejsza, a ¿ycie najciekawsze. 

I wtedy rzuci³ ktoœ myœl, ¿eby to wszystko opisaæ. 

Dla naszych dzieci, dla wnuków. 

O, i to jest myœl - poparli projekt inni. 

A najlepiej zrobi to Andrzej – zdecydowali. 

No i dziêki temu powsta³a moja ostatnia ksi¹¿ka. 

Podobno siê czyta. 

Z Andrzejem Kalininem rozmawia³ Marian Panek. 


RAFA£ SOCHA 


Epizod XI: 

Bardzo porz¹dni ludzie 

Przy podpisywaniu umowy o wynajem mieszkania, 

na samym pocz¹tku naszej warszawskiej przygody, w³aœciciel 

kawalerki postawi³ sprawê jasno: 

– Na s¹siadów nie powinniœcie narzekaæ. Starsi ludzie, 

stateczni, dzieci maj¹ doros³e, w dodatku ju¿ siê 

wyprowadzi³y. 

– Aha. 

– Psa tylko trzymaj¹ – uzupe³ni³. – Ale grzecznie, z 

kultur¹. Nigdy nie by³o ¿adnych problemów. 

– Wspaniale – orzek³em zadowolony, po czym 

uœmiechn¹³em siê szeroko do kredensu, p³ytek oraz jasnozielonej 

gipsówki w kuchni, fizycznie oddzielaj¹cej 

nas od z³otych obywateli. 

– A i ci drudzy te¿ okej – kontynuowa³ wskazuj¹c 

rêk¹, tym razem jakoby przedstawiaj¹c lokatorów spod 

numeru piêædziesi¹tego pi¹tego, tu¿ zza brzoskwiniowej 

œciany pokoju. – Bardzo porz¹dni ludzie. 

– Rewelacja – cieszyliœmy siê g³oœno. – Super sprawa. 

Mi³y gospodarz zmieni³ temat i zacz¹³ nawijaæ o czymœ 

innym. Do zagadnienia wiêcej nie wracaliœmy – ani w 

dalszej czêœci negocjacji, ani póŸniej, po zawarciu umowy. 

Dopiero gdzieœ tak w po³owie paŸdziernika, czyli 

po up³ywie oko³o dwóch tygodni od wprowadzenia siê, 

s³owa wynajmuj¹cego kawalerkê stanê³y mi – o ile mo¿na 

tak powiedzieæ – ¿ywo przed uszami. Powód by³ 

irytuj¹cy: regularne nawiercanie i obt³ukiwanie œciany 

pokoju. 

Chocia¿, przyznam szczerze, z samego pocz¹tku nie- 

ŒWIAT WED£UG SOCHY 

Rafa³ Socha - fotografia ze 

zbioru Autora. 

przyjemne dŸwiêki uzna³em po prostu za przykry incydent. 

Nie pamiêtam teraz dok³adnie, jak to siê wszystko 

zaczê³o, potoczy³o siê jednak szybko i ju¿ bardzo nied³ugo 

od zamieszkania w sto³ecznym bloku przy ulicy 

Hirszfelda doceniæ mog³em w pe³ni zalety prowincji i 

zabudowy jednorodzinnej, jednorazowy zaœ „wyskok” 

przeobrazi³ siê (o zgrozo!) w cykliczne „zjawisko”. O 

¿adnym wypadku przy pracy nie mog³o byæ mowy, a 

pod koniec miesi¹ca rzecz ca³¹ rozpatrywaæ ju¿ mo¿na 

by³o tylko i wy³¹cznie w kategoriach denerwuj¹cej regu³y. 

W dni robocze plan wierceñ i t³uczeñ wygl¹da³ nastêpuj¹co: 

wzglêdna cisza do piêtnastej-szesnastej, walenie 

i borowanie startowa³o dopiero w godzinach poobiednich. 

Natalka, jak przysta³o na pó³rocznego wtedy 

niemowlaka, akurat przymierza³a siê do drugiej drzemki, 

jednak bardzo trudno by³o j¹ przekonaæ, aby ignorowa³a 

natarczywe odg³osy zza œciany. Nieraz zd¹¿y³a ju¿ 

usn¹æ, a tu tajemniczy majsterkowicz wkracza³ do akcji, 

uruchamia³ te swoje m³oty, przecinaki i skrzecz¹ce elektronarzêdzia, 

no i siê bidulka budzi³a z histerycznym p³aczem. 

Byliœmy bezsilni. Nieznoœny jazgot trwa³ zwykle 

oko³o dwóch godzin, póŸniej nastêpowa³a przerwa. Niestety 

myœl, ¿e to ju¿ koniec, ¿e na dzisiaj doœæ, ¿e b³oga 

cisza zapanuje do wieczora – jak to w ¿yciu czêsto bywa 

– okazywa³a siê zdradliwa, naiwna i wielce ¿yczeniowa, 

gdy¿ po kilkudziesiêciominutowej przerwie wszystko 

wraca³o do normy. Krótkotrwa³a ulga, jak¹ nam ³askawie 

serwowano, w obliczu nowych dzia³añ nabiera³a znacze- 


69

70 


nia przys³owiowej ciszy przed kolejn¹ burz¹. Wiercenia 

i uderzenia wraca³y ze zdwojon¹ natarczywoœci¹. Wyobra¿a³em 

sobie wówczas, i¿ enigmatyczny operator – 

po spo¿yciu posi³ku regeneracyjnego – przybywa pod 

nasz¹ œcianê z wœciek³ym zamiarem spalenia nadmiaru 

przyjêtych kalorii. Spala³ je znów przez dwie godziny, nieraz 

nawet d³u¿ej, a czasem si³ starcza³o zaledwie na godzinkê 

czy pó³torej. Tu akurat nie by³o regu³y. Ogólnie – co 

muszê obiektywnie przyznaæ – wyrabia³ siê przed dwudziest¹ 

drug¹, choæ Nateczka czêsto bywa³a ju¿ wtedy po 

k¹pieli, my zaœ – wbrew zdrowemu rozs¹dkowi – próbowaliœmy 

uk³adaæ j¹ do snu. 

Weekendowy schemat przedstawia³ siê zupe³nie inaczej: 

w soboty ha³asy startowa³y oko³o po³udnia, trwa³y 

dobre trzy godziny, potem mniej wiêcej godzinna pauza, 

póŸniej znów – przez jakieœ dwie-trzy godziny – zajad³e 

nawalanie w co siê tylko da³o, póŸniej znów nastêpowa³a 

godzina wzglêdnego luzu i na koniec tradycyjna, 

zwyczajowa, nocna seria, bardzo czêsto przeci¹gaj¹ca 

siê do samej dwudziestej drugiej. Natomiast niedziele 

znacz¹co odbiega³y od sobót i by³y w tym wszystkim 

chyba najbardziej osobliwe: ³omot zaczyna³ siê ju¿ o siódmej 

rano (skoro œwit!), trwa³ do dziesi¹tej-jedenastej, póŸniej 

zapada³a b³oga cisza i... I kiedy wydawa³o siê, ¿e tak 

ju¿ bêdzie do koñca dnia, ¿e nie tylko obiad, ale i kolacjê 

w komfortowej atmosferze sobie zjemy – szaleñcze 

zmagania z materi¹ znowu powraca³y. Oko³o siedemnastej-osiemnastej 

wytrwa³y zuch od przecinaków i wiertarek 

ponownie wkracza³ na stanowisko i walczy³ ju¿ do 

zwyciêstwa. Na szczêœcie niektóre weekendy spêdzaliœmy 

poza Warszaw¹, tote¿ w¹tpliwa przyjemnoœæ obcowania 

z harcami z³otej r¹czki odpada³a, jednak „zjawisko” 

trwa³o na tyle d³ugo (praktycznie do po³owy grudnia), 

¿e przytoczony schemat i tak doskonale zaobserwowa³em, 

przetrawi³em i przeanalizowa³em. 

A przy okazji, chc¹c nie chc¹c, czêsto zastanawia³em 

siê nad sensem tych wierceñ, stuków i trzasków. Tu ju¿ 

nawet nie chodzi o to, ¿e sam jestem budowlañcem i 

jakieœ tam zboczenie zawodowe popycha mnie w stronê 

rozmyœlañ nad technologi¹ zastosowan¹ przez upierdliwego 

majsterkowicza. Technologia jak technologia, 

generalnie przebieg prac sugerowa³ remont, chocia¿ 

wiercenie miejsce w miejsce otworu przy otworze, w 

odstêpach w³aœciwie kilkucentymetrowych, naprawdê 

by³o postêpowaniem doœæ nieszablonowym. Mo¿e siê 

wiert³a facetowi ³ama³y, mo¿e wiertaki pali³y, mo¿e co 

rusz trafia³ na prêty zbrojeniowe, mo¿e ten peerelowski 

¿elbet – wbrew stereotypowym opiniom – okazywa³ 

siê jednak wyj¹tkowo opornym materia³em... Ró¿nie 

sobie duma³em. Ba, przez jakiœ czas rozwa¿a³em nawet 

opcjê, czy koleœ nie prowadzi tam za œcian¹ jakiegoœ 

hobbystycznego zak³adu œlusarskiego. Szczegó³, ¿e na 

szóstym piêtrze i w budynku mieszkalnym, ale z boku i 

„na s³uch” tak to trochê wygl¹da³o... Nast¹pi³ bowiem 

etap nieznacznego oddalenia siê ha³asów. To znaczy 

fachowiec „zszed³” jakoby ze œciany oddzielaj¹cej go od 

nas i pracowa³ na nastêpnej, mo¿e dzia³owej, a mo¿e tej 

z oknami, chocia¿ przecie¿ równie dobrze móg³ mieæ 

tam porozstawiane szlifierki, ostrzarki, spawarki, tokarki 

czy gwintownice. 


Ano móg³... O rety! Myœl o zak³adzie œlusarskim definitywnie 

odrzuci³em dopiero wtedy, kiedy zaczê³y siê 

problemy z brudem w windzie – któregoœ dnia ze zdumieniem 

odkryliœmy, ¿e jest dokumentnie uwalana wapnem, 

resztkami gruzu, a na pod³odze poniewieraj¹ siê 

strzêpy worków po klejach i suchych mieszankach tynkarskich. 

Na klatce, tu¿ obok naszych drzwi, nie wiadomo 

sk¹d stanê³y sobie raptem spróchnia³e, odrapane, 

zwichrowane, stare meble kuchenne i beztrosko przebywa³y 

tam przez blisko tydzieñ. PóŸniej wyl¹dowa³y 

przed blokiem, przy domofonie, zawadza³y trochê przy 

wchodzeniu do budynku. W koñcu ktoœ zacz¹³ pisaæ 

desperackie listy – ni to upomnienia, ni to odezwy – i 

przyklejaæ je w windzie na lustrze. Publiczna korespondencja 

adresowana by³a do „szanownego pana s¹siada” 

i, z grubsza rzecz ujmuj¹c, apelowa³a o „zachowanie czystoœci” 

oraz o „sprz¹tanie po sobie”. Pomog³o œrednio. 

Winda po jakimœ czasie niby nieco wy³adnia³a, staroœwieckie 

graty przed wejœciem sta³y jednak – najpierw w deszczu, 

póŸniej w œniegu – a¿ do Bo¿ego Narodzenia 2010. 

W sumie to siê nawet dok³adnie nie orientujê, kiedy ten 

archaiczny kredens wywieziono, boœmy wyjechali z 

Warszawy dzieñ przed wigili¹, a po Nowym Roku by³o 

ju¿ pusto i w miarê czysto. 

Ale po Nowym Roku radykalnie zmieni³o siê przede 

wszystkim co innego: miejsce wierceñ i uderzeñ zaj¹³ 

hiphopowy bit oraz awanturnictwo. Bardzo porz¹dni ludzie 

najwyraŸniej uporali siê z remontem i konsumowaæ 

poczêli wreszcie luksusy, w jakie swoje – z wielkim 

hukiem wymoszczone – gniazdko wyposa¿yli. Oczywiœcie 

nie mówiê tutaj, ¿e od razu non stop ktoœ rapowa³ 

zza œciany, a talerze t³uk³y siê co dnia. Bez przesady. Nasi 

s¹siedzi pewien rodzaj umiaru znali. Natarczywa muzyka, 

o ile jednostajne ³omotanie basu nazwaæ mo¿na muzyk¹ w 

sensie œcis³ym, pojawia³a siê g³ównie w weekendy – i to 

zwykle w pi¹tki oraz soboty (a w zasadzie w noce: z pi¹tku 

na sobotê oraz z soboty na niedzielê). Ekipa musia³a byæ 

rozrywkowa i towarzyska, bo gwarno robi³o siê ju¿ oko³o 

dwudziestej, g³osy siê mno¿y³y, stale ktoœ otwiera³ i zamyka³ 

nienaoliwione drzwi, s³ychaæ by³o dowcipkowanie, toasty, 

œmichy-chichy, gonitwy, przewracanie drobnych przedmiotów 

i takie tam – a¿ nad wszystkim nagle poczyna³ 

królowaæ monumentalny, wszechpotê¿ny, z ³atwoœci¹ przenikaj¹cy 

przez przegrody budowlane bit, maskuj¹c skutecznie 

dalsze szczegó³y imprezy. Byæ mo¿e wiêcej w 

kwestii owych detali powiedzieæ by mogli lokatorzy z do³u 

(przynajmniej dwukrotnie, z tego co siê orientujê, wzywano 

policjê – skutek by³ niestety krótkotrwa³y). Nas to w 

zasadzie – jak sobie t³umaczy³em – trafia³o odpryskiem, 

chocia¿ sen przychodzi³ ciê¿ko, a wzglêdna cisza zapada³a 

dopiero po szóstej rano. No i zdarza³o siê, ¿e nazajutrz nie 

bardzo by³o jak wjechaæ wózeczkiem do windy, bo bywa³a 

zarzygana. Za to awanturnictwo schematu ¿adnego nie 

posiada³o. Ktoœ wybucha³ po prostu i tyle. A to ch³opu 

baba nadepnê³a na odcisk, a to babie ch³op. Podniesione 

g³osy œrednio wyraŸnie do nas dociera³y, ju¿ lepiej da³o siê 

pos³yszeæ trzaskanie meblami, sprinty, brzdêk jakichœ metalowych 

misek lub t³uczenie talerzy. Zreszt¹ z tym akurat 

nie by³o a¿ tak Ÿle i tutaj a¿ tak bardzo bym nie narzeka³ – 

raz, dwa razy na miesi¹c, nieraz nawet rzadziej. Tylko te 


nieszczêsne „kurwy” i „chuje” lecia³y na bie¿¹co, co bywa- 

³o – szczególnie w bezpoœrednim s¹siedztwie brzoskwiniowej 

œciany naszego pokoiku – niesmaczne, zawstydzaj¹ce, 

¿enuj¹ce i po prostu uci¹¿liwe (choæ oczywiœcie do tego 

rodzaju folkloru tak¿e z czasem przywykliœmy). 

Kim byli zatem mi³oœnicy rapu i g³oœnej zabawy? Jak 

wygl¹dali? Czy poza w³asnymi czterema œcianami tak¿e 

zachowywali siê niekonwencjonalnie? W tym miejscu 

muszê przyznaæ, ¿e wiele o nich nie wiem. Na si³ê kontaktów 

nie szuka³em, tyle tylko, coœmy siê na klatce, w 

windzie czy przed blokiem minêli, uk³onili, pozdrowili... 

Ale i z tym ostatnim nie by³o wcale ró¿owo, bo lokatorzy 

spod numeru piêædziesi¹tego pi¹tego reagowali raczej 

mrukowato i oziêble. Zero wylewnoœci. Do s¹siadów 

odnosili siê gburowato, zarozumiale, wynioœle, w 

zasadzie zgodnie z porzekad³em: „wy¿ej sra, ni¿ dupê 

ma”. Mê¿czyzna mia³ lat oko³o czterdziestu. By³ szczup³ym, 

dystyngowanym, wysokim brunetem, choæ ju¿ 

lekko siwiej¹cym. Nosi³ œmieszne okularki w okr¹g³ych, 

drucianych oprawkach – coœ a la lenonki, ale o ogromnych 

œrednicach, takie w wersji XXL. Zawsze mia³ na 

plecach zabawny, jaskrawy, malutki plecaczek, lecz chodzi³ 

dostojnie, wrêcz majestatycznie (jakby po³kn¹³ kij 

od szczotki, co – w zestawieniu z owym plecaczkiem – 

œrednio do siebie pasowa³o). Nigdy siê nie uœmiecha³ i 

nigdy te¿ pierwszy nie mówi³ „dzieñ dobry”. Kobieta z 

kolei by³a od niego znacznie m³odsza, na oko przynajmniej 

o jakieœ piêtnaœcie lat, czyli w sumie gówniara... 

Ubiera³a siê wyzywaj¹co i tak¿e nie zwraca³a najmniejszej 

uwagi na otoczenie. Ona na „dzieñ dobry” czêsto 

nawet nie raczy³a odpowiadaæ, nie mówi¹c ju¿ o k³anianiu 

siê. Oboje chyba pracowali, ale gdzie i w jakim charakterze 

– tego nie rozgryz³em, nie mam pojêcia. Trudno 

te¿ powiedzieæ, czy formalnie byli ma³¿eñstwem, czy 

¿yli na koci¹ ³apê. W mieszkaniu bywa³a te¿ starsza pani, 

przypuszczalnie emerytka, która prowadza³a dwójkê 

dzieciaków – ch³opca i dziewczynkê. Ca³a ta trójka by³a 

stosunkowo najbardziej normalna i bezpoœrednia – uœmiechali 

siê, ¿artowali, doœæ ¿yczliwie zagadywali... Dzieciaki 

mia³y lat oko³o oœmiu, mo¿e dziesiêciu, i zazwyczaj 

przebywa³y pod nadzorem emerytki, choæ – jak napisa- 

³em – czêsto nam „z pola widzenia” znika³y, wiêc w³aœciwie 

nie wiem, czy na sta³e tam mieszka³y, czy bywa³y 

jedynie okresowo... W ka¿dym razie lokal u¿ytkowa³o 

w sumie piêæ postaci. 

A¿ na wiosnê kupili psa – du¿ego, co najmniej piêædziesiêciokilogramowego, 

rasowego owczarka kaukaskiego. 

Sk¹d takie bydlê wytrzasnêli, czy wczeœniej go gdzieœ 

poza miastem trzymali, czy faktycznie nowym by³ nabytkiem, 

czy osobnik ten by³ ju¿ w ogóle doros³y, czy 

dopiero „szczeniak” na przyuczeniu – nie mam pojêcia. 

W przeciwieñstwie do pañstwa zza kuchni, którzy mieli 

maleñkiego maltañczyka – bardzo porz¹dni ludzie postawili 

na wielkoœæ, masê i agresjê. Dystyngowany osobiœcie 

wyprowadza³ czworonoga. Z dum¹ kroczy³ za 

swoim pupilem, chocia¿ rzuca³o nim trochê, potê¿ne 

cielsko w jedn¹ albo drug¹ stronê ostro mu siê wyrywa- 

³o. Z pewnoœci¹ niez³¹ mia³ ch³opina gimnastykê, lecz 

facjata w okularkach niczego po sobie poznaæ nie dawa- 

³a i ca³y czas pozostawa³a niewzruszona. 



A pies cierpia³. Szczeka³, skomla³, drapa³ w drzwi, 

wy³ ca³ymi nocami... Mo¿e têskni³ za wolnoœci¹, za powietrzem, 

za górami, za Kaukazem... le znosi³ pobyt w 

betonowej klatce. Tu a¿ korci mnie, ¿eby odbiæ lekko w 

bok i strzeliæ wstawkê o marnym ¿ywocie psów w warunkach 

miejskich, lecz siê chyba wstrzymam i za bardzo 

nie poszalejê. Jeszcze by siê kto obrazi³... Powiem 

krótko: nic dobrego z tego nie wynika. Ani dla ludzi, ani 

dla zwierz¹t... Sk¹d siê to w ogóle wziê³o? Moda? Ambicje? 

Mi³oœæ? Akurat! No dobra, umówmy siê: ma³y piesek, 

taka „maskotka” – okej, tu bym nie polemizowa³... 

Jak siê o niego dba – ujdzie. Spoko. Ale takie „bydlê”? I 

jeszcze to uniwersalne wyprowadzanie „pod krzaczek”? 

Ktoœ kiedyœ, gdy byliœmy z Natk¹ przy huœtawkach, sprawê 

uj¹³ dosadnie: jedna wielka kloaka... Coœ jest na rzeczy. 

Baczn¹ uwagê na ten œmierdz¹cy problem zwróci- 

³em dopiero wtedy, kiedy siê Natalka chodziæ nauczy³a 

i, szczerze powiedziawszy, raptem wysz³o na jaw, ¿e na 

Ursynowie nie za bardzo jest gdzie pójœæ. Ma³ego dziecka 

nie ma po prostu gdzie zabieraæ... ¯eby sobie do woli 

pobiega³o – nie da rady... Wszêdzie ekskrementy! Nikt 

po swoim psie nie sprz¹ta, nikt siê tym nie przejmuje, 

nikogo to w ogóle nie rusza... Sprytnemu „w³aœcicielowi” 

wystarcza, ¿e pies siê wysra i ju¿, po problemie... 

Reszta niewa¿na... Skwerki, paski zieleni, w¹t³e trawniki, 

nawet boiska! Zgroza. Nati tak sobie do serduszka wziê- 

³a te moje uporczywe i rozpaczliwe ostrze¿enia, ¿e ju¿ 

póŸniej – gdy siê z kolei nieco lepiej mówiæ nauczy³a – 

przez d³ugi czas ka¿d¹ zieleñ kwitowa³a krótko: psie 

kupy! Nawet w ¯arkach, na naszej prywatnej, ogrodzonej, 

kameralnej posesji... Psie kupy! Widzia³a z auta pole 

czy las... Psie kupy! Ogl¹da³em mecz... Psie kupy! 

– Psie kupy? – pyta³em zdumiony. – Gdzie? 

– Tam! – mówi³a mi córcia i murawê z pi³karzami na 

ekranie pokazywa³a... Szok. 

Posiadacze owczarka mieli w zwyczaju wytrzepywanie 

przez okno – a nieraz z balkonu – rozmaitych 

rzeczy, w tym niestety te¿ jakiegoœ koca czy chodnika, 

na którym prawdopodobnie sypia³ czworonogi ulubieniec, 

bo siê okrutne k³aki z tego garœciami sypa³y, no i 

przy okazji do mieszkania nam wlatywa³y. Siadaliœmy 

sobie akurat – dla przyk³adu – do niedzielnego roso³ku, 

okna oczywiœcie szeroko pootwierane (lato w koñcu 

przysz³o), a tu leci sierœæ z wiaterkiem na stó³. Masakra. 

Raz waln¹³em piêœci¹, wkurzy³em siê nie na ¿arty i postanowi³em 

odpowiedzieæ piêknym za nadobne. Wyczeka³em 

trochê, wiaterek siê zmieni³, krêciæ pocz¹³ w 

drug¹ stronê. Gra³o. Z³apa³em szybko odkurzacz, wyskoczy³em 

na balkon, wyj¹³em ze œrodka worek wielorazowy 

i go sobie, jakby nigdy nic, bardzo dok³adnie 

opró¿ni³em. Kurz szed³ z tego jak cholera, odskoczy³em. 

Zaraz polecia³y nieœmiertelne „kurwy” i „chuje”, ale o to 

chodzi³o. Zemsta by³a s³odka. W kaszê sobie dmuchaæ 

nie pozwolê. 

Innym razem wracaliœmy z domu. Zaparkowaliœmy 

od ulicy Dereniowej, wyci¹gn¹³em fotelik i nios³em go z 

auta. Asia pilotowa³a Natkê. Na domofonie wklepaliœmy 

kod, weszliœmy do œrodka. Przy windzie czeka³a wymalowana 

paniusia od imprez, awantur i rapu. 

– Dzieñ dobry – przywitaliœmy siê grzecznie. 


71

72 


– ...dobry – b¹knê³a coœ nie do koñca zrozumia³ego i 

popatrzy³a wynioœle na ca³¹ nasz¹ trójkê. 

Winda zjecha³a na dó³, wrota siê uchyli³y. 

– Proszê – powiedzia³em uprzejmie. 

Ciasna winda ruszy³a ospale. 

– Naciskaæ, naciskaæ! – krzyknê³a Natalka. 

– Kochanie, niczego nie musimy ju¿ teraz naciskaæ – 

wyjaœni³a Asia. – Jedziemy na to samo piêtro. 

Nati nie spasowa³a. Chciwie wyci¹ga³a malutkie paluszki 

do okr¹g³ych przycisków, mamusia j¹ jednak skutecznie 

odsuwa³a i powstrzymywa³a. 

– Kiedyœ mi pani uciek³a na górê – podjê³a raptem 

lodowato gówniara – i musia³am czekaæ dziesiêæ minut 

na dole. 

– Proszê? 

– Dziecko ponaciska³o wszystkie przyciski – doda³a 

z wyrzutem. 

– S³ucham? 

– Dziesiêæ minut. 

– Kiedy to by³o? 

– Kiedyœ. 

– Niemo¿liwie, nic takiego nie mia³o miejsca... 

S¹siadka ju¿ siê nie odezwa³a. DŸwig w koñcu wjecha³ 

i rozpostar³ wrota, obra¿alska wylaz³a i skierowa³a 

siê do drzwi. Naturalnie o ¿adnym „do widzenia” nie 

by³o mowy. 

Te¿ wysiedliœmy, szczerze mówi¹c, lekko przymuleni. 

Có¿ to za bzdury? Sk¹d te rewelacje? Pomyli³a nas z 

kimœ? Czy co? Po pierwsze Nati, je¿eli ju¿, to na spacerki 

chodzi ze mn¹, a nie z Asi¹, bo Asia pracuje, a ja nie. Po 

drugie w weekendy chodzimy razem. A po trzecie moja 

¿ona nigdy by na coœ takiego nie pozwoli³a... 

Kilka dni póŸniej wyszed³em przed blok wyrzuciæ 

œmieci. Traf chcia³, ¿e w drodze od altany œmietnikowej 

zauwa¿y³em bezczeln¹ siksê. Do g³owy wpad³ mi pewien 

pomys³. Postanowi³em siê trochê zabawiæ, a natchnieniem 

by³o tutaj oczywiœcie bezpodstawnie rzucone 

oszczerstwo. 

– Dzieñ dobry! – œwisn¹³em w biegu, wyprzedzi³em 

czupirad³o i skoczy³em do wejœcia. Szybko wystuka³em 

kod, wbieg³em na pó³piêtro. Winda sta³a i czeka³a. S³ysza³em 

za sob¹ uchylanie drzwi i kroki na stopniach, tymczasem 

masywne blachy ju¿ siê powoli domyka³y. Wcisn¹³em 

po kolei wszystkie guziki. DŸwig ruszy³. Startowa³ 

i zaraz siê zatrzymywa³. Na szóstym przystanku hurtowe 

wciskanie odnowi³em, wysiad³em. Kabina pojecha³a 

jeszcze na siódme, a potem zaczê³a mozolny marsz 

w dó³. A na parterze pani sobie sta³a i czeka³a, i hipnotyzowa³a 

w¹ski wyœwietlacz, i pewnie wyg³asza³a g³oœno 

te swoje ¿yciowe maksymy na „k” i na „ch”. 

No dobra, tutaj przeginam... Poddajê siê. Do tego stopnia 

ma³ostkowy nie jestem. Nigdy nie by³em i pewnie nigdy 

nie bêdê, chocia¿ czasem przecie¿ a¿ siê prosi... Ale co 

tam. Z³oœliwie przycisków w windzie nie naciska³em, tak 

samo worka z odkurzacza na balkonie nie wypró¿nia³em. 

W sumie i bez tego daliœmy radê. Przetrwaliœmy. Przetrzymaliœmy 

nie tylko g³upie pomówienia, nie tylko psie k³aki, 

hiphopowy bit, wulgaryzmy, zak³ad œlusarski czy syf w windzie, 

lecz i wiele innych porywów ludzkiej fantazji te¿. Miesi¹ce 

p³ynê³y szybko, zrobi³a siê jesieñ, potem zima. Przy- 


witaliœmy rok 2012. I tylko czasem zastanawialiœmy siê po 

cichu z ¿on¹, jak to by by³o, gdybyœmy trafili – pos³uguj¹c 

siê skal¹ ocen sympatycznego w³aœciciela kawalerki – na 

ludzi „nieporz¹dnych”? Albo, co gorsza, na „bardzo nieporz¹dnych”? 

Skoro tutaj takie standardy i taka nomenklatura... 

Strach by³o myœleæ. 

W marcu nadszed³ kres warszawskiego „zes³ania”. 

Gratów, przez te pó³torej roku, nazwoziliœmy niema³o, 

tote¿ wyprowadzka nie stanowi³a operacji prostej. 

– Ju¿ koniec? – zagadn¹³ w windzie, przy którymœ 

tam kursie na parking, uprzejmy i dobroduszny mieszkaniec 

lokalu zza kuchni, tradycyjnie zje¿d¿aj¹c sobie z 

maltañczykiem na poobiedni spacerek. – Wyprowadzacie 

siê? 

– Tak – przyzna³em uczciwie. – Koniec. Nareszcie. 

¯ona zrobi³a wszystkie sta¿e. Uciekamy do naszego lasu. 

– Wam to dobrze... – rozmarzy³ siê mój rozmówca. – 

Te¿ bym tak chcia³. 

Uœmiechn¹³em siê i zarzuci³em lepiej torbê na ramieniu. 

S¹siad g³oœno westchn¹³: 

– Ciekawe kto tam teraz po was u pana Adama zamieszka? 

– Nie wiem – rzek³em zgodnie z prawd¹. – Ale na 

pewno jacyœ przyzwoici ludzie – pocieszy³em szczerze, 

chocia¿ mo¿e i trochê na wyrost. – Niech siê pan nie 

martwi, dobrze bêdzie. 

Facet odwzajemni³ siê raczej takim jakby lekko kwaœnym 

grymasem: 

– Byle nie tacy, jak ci spod piêædziesi¹tego pi¹tego. 

– A co? 

– Nic. Uchowaj nas, Panie Bo¿e, od takich lokatorów... 

W sumie nie wiedzia³em, co mam odpowiedzieæ. 

– Ale pan Adam mówi³, ¿e oni ca³kiem porz¹dni... – 

podj¹³em nieœmia³o. – A on chyba wie najlepiej... 

– Pan Adam ich w ogóle nie zna! 

– Jak to? 

– No przecie¿ kupili mieszkanie wtedy, jak wyœcie 

siê sprowadzili... Adam zna³ tych, co s¹siadowali wczeœniej! 

– Aha... – b¹kn¹³em oniemia³y. – No tak... No przecie¿... 

– mrucza³em po cichu, doznaj¹c nag³ego przyp³ywu 

olœnienia. – Co za zbieg okolicznoœci! – wypali³em 

wreszcie. 

Sympatyczny warszawiak obojêtnie wzruszy³ ramionami 

i szybko opuœci³ windê. PóŸniej zszed³ po króciuteñkim 

biegu, uchyli³ drzwi i, nim siê w ogóle po³apa- 

³em, zrêcznie wypuœci³ malutkiego psiaka na wczesnowiosenne 

powietrze ursynowskie. 

Rafa³ Socha 


Wiosna przysz³a w pe³nej krasie, odnajdujemy siê jakoœ 

po powrocie z Warszawy. Na szczêœcie. Natalka aklimatyzacjê 

dzielnie znosi, choæ mia³em spore obawy, jaka bêdzie 

jej reakcja. Z¿y³a siê przecie¿ z mieszkankiem na Hirszfelda, 

ze sto³ecznymi placami zabaw, z Zagrod¹ Ursynowsk¹, 

z gwarem miejskim czy choæby z widokiem samolotów 

znad Okêcia, które regularnie œledzi³a ka¿dego dnia... Wymieniaæ 

móg³bym d³ugo, w koñcu dla niej pó³torej roku to 

szmat czasu, szczególnie wzi¹wszy pod uwagê fakt, ¿e 

dopiero skoñczy³a dwa latka. Niemniej rodzinne strony 

córuni do gustu przypad³y. Mamy ciszê, spokój, przestrzeñ, 

piêkn¹ okolicê, jest gdzie spacerowaæ i gdzie biegaæ za 

pi³k¹, w czym akurat ostatnio mocno siê specjalizujemy. 

Z pocz¹tku chodziliœmy po najœciœlejszej okolicy, 

póŸniej po nieco dalszej. Ca³kiem blisko mamy te¿ przyszkolnego 

„Orlika”, a wiedzieæ trzeba, ¿e boisko szybko 

wygra³o rywalizacjê z placami zabaw, du¿o wiêksz¹ 

atrakcj¹ siê okaza³o, szczególnie w konfrontacji z huœtawkami. 

Natka ca³¹ drogê dzielnie w r¹czkach trzyma 

pi³kê, podje¿d¿amy wózeczkiem pod wysokie ogrodzenie, 

odpinam paski, malutka wyskakuje i biegnie „kibicowaæ”. 

Siadamy na ³aweczce, podziwiamy gimnazjalistów 

ganiaj¹cych za futbolówk¹. Jeœli nie jest to akurat 

lekcja wychowania fizycznego, kolokwializmy wiadomego 

rodzaju sypi¹ siê gêsto. Je¿eli mecz odbywa siê w 

ramach zajêæ, nauczyciel z regu³y temperuje emocjonalne 

zapêdy ambitnych grajków, a i ci siê co nieco kryguj¹. 

Kiedy mamy szczêœcie, na placu hasaj¹ wy³¹cznie 

uczniowie podstawówki i wtedy uszy a¿ tak bardzo nam 

nie wiêdn¹. A gdy ju¿ mamy furê szczêœcia, to sztuczn¹ 

murawê zastajemy pust¹ i wówczas Natalka z kibicki 

b³yskawicznie przeistacza siê w rasow¹ pi³karkê. Biegamy 

i biegamy, w tê i z powrotem, od jednej bramki do 

drugiej, kopiemy, kopiemy i kopiemy ten magiczny, 

wype³niony powietrzem worek ze skóry, co nie tylko 

doros³¹ czy ma³oletni¹ wyobraŸniê pobudza, ale i – jak 

widaæ – tê najbardziej dzieciêc¹ tak¿e. 

I w³aœnie przy tego typu zabawie raz nam pi³ka 

wpad³a w zaroœla. Nana tak j¹ jakoœ mocniej kopnê³a, 

nie trafi³a do bramki, tu¿ przy s³upku pos³a³a w g¹szcz za 

siatk¹. Cmokn¹³em z zachwytu, bo pod wielkim wra¿eniem 

si³y strza³u mojej dwuletniej futbolistki by³em. Pod 

tak wielkim, ¿e siê w sumie tylko troszeczkê zdziwi³em, 

odruchowo nurkuj¹c w chaszcze za pi³k¹, sk¹d u licha 

tutaj takie roœliny... Tak wysokie roœliny... Jakiekolwiek 

roœliny! Przecie¿ stró¿, woŸny czy choæby konserwator 

dogl¹daæ powinien regularnie szkolnego kompleksu i 

trawê wokó³ boiska na bie¿¹co wycinaæ, i szyszki z okolicznych 

sosen zbieraæ, i œció³kê grabiæ, i œmieci usuwaæ, 

wiadomo... A tu taki g¹szcz! 

Wlaz³em w sam œrodek kêpy osobliwych „bambusów”. 

Kiedy to uros³o? Nie wiem, nie zwróci³em uwagi. Zreszt¹ 

wiosna ma swoje prawa. Z obrzydzeniem pomyœla³em o 

kleszczach. Siêgn¹³em rêk¹ po pi³kê, wycofa³em siê, otrze- 


Epizod XII: 

Oleandry 


pa³em na wszelki wypadek. Wróci³em na p³ytê ze sztuczn¹ 

muraw¹, poda³em córci pi³eczkê, znów zaczêliœmy biegaæ. 

Zerka³em od czasu do czasu na tajemnicze roœliny i niedoparcie, 

z ka¿d¹ chwil¹, z ka¿d¹ minut¹ naszego kameralnego 

meczu uœmiecha³em siê coraz bardziej g³upawo... 

* * * 

Listy przebojów szturmowa³a nieod¿a³owana Nirvana 

(„Come As You Are” albo „Lithium”?), nosi³em poszarpane 

d¿insy, trampki i kraciaste koszule, a œwiat by³ ca³kiem 

inny. Bez komórek, bez Internetu. To ju¿ dwadzieœcia 

lat? Rety, jak ten czas leci... Liczê po cichu, dodajê, odejmujê. 

Zestawiam w g³owie jakieœ fakty... No tak, zgadza siê, 

dwadzieœcia. Dwie dekady. Wiosna 1992! 

Klasa pierwsza „a” wybra³a siê na trzydniow¹ wycieczkê 

do pewnej leœnej miejscowoœci na obrze¿ach dawnego 

województwa czêstochowskiego. Choæ nasz wychowawca, 

fajny nauczyciel i bardzo porz¹dny cz³owiek, niezbyt chêtnie 

rusza³ siê z m³odzie¿¹ poza mury placówki, od czasu do 

czasu czyni³ wyj¹tki i podopiecznym swoim ³askawie zezwala³ 

na wypady „integracyjne”. Dzia³o siê to z regu³y pod 

koniec roku szkolnego, tak „w nagrodê”, tak w podziêce za 

„wspó³pracê”, koñcem maja lub pocz¹tkiem czerwca, czyli 

tu¿ przed wakacjami. Za punkt docelowo-wypadowy obierano 

jakiœ oœrodek wypoczynkowy z domkami letniskowymi 

(harcerski, ¿eglarski, hutniczy), który by spe³nia³ dwa 

podstawowe kryteria – zlokalizowany wzglêdnie niedaleko 

Czêstochowy, acz od konwencjonalnej cywilizacji wystarczaj¹co 

daleko odsuniêty (najlepiej w lesie). Dziêki temu 

niewy¿yta m³odzie¿ licealna mog³a sobie w spokoju i w 

ciszy ca³oroczne stresy uczniowskie „odreagowywaæ”. Taka 

by³a strategia, taka by³a wizja naszego opiekuna i na taki 

uk³ad facet siê zgadza³, tote¿ opcjê tê zaakceptowaliœmy, a 

z czasem nawet polubiliœmy. Wilk by³ syty i owca ca³a. 

Najpierw pod szko³ê, gdzie rankiem, dwadzieœcia lat 

temu, w komplecie zgromadzi³a siê podekscytowana ekipa, 

dostojnie podjecha³ autobus typu „ogórek”, wypo¿yczony 

z miejscowego klubu sportowego „Skra”. Ochoczo 

wpakowaliœmy siê do œrodka, mieliœmy ze sob¹ plecaki i 

œpiwory. Podró¿ trwa³a oko³o godziny. Rozlokowano nas w 

kilku domkach, pokoje by³y trzyosobowe. Zamieszka³em z 

najlepszym kumplem licealnym, Arkiem, a tak¿e Stefanem 

M., który ¿y³ trochê w swoim œwiecie. Jak w podobnych 

sytuacjach czêsto bywa, goœæ nie mia³ siê po prostu do kogo 

przykleiæ, a ¿e nie zaprotestowaliœmy, to tak jakoœ samo z 

siebie wysz³o, ¿e Stefek skorzysta³ z okazji i „przylgn¹³” do 

nas skrzêtnie. 

Oko³o dziewi¹tej, rozpakowawszy siê i zapoznawszy 

z wnêtrzami „baraków”, gromadnie wylegano ju¿ na zewn¹trz. 

Wyszliœmy i my. Ciekawi okolicy zrobiliœmy rundkê 

po terenie tzw. oœrodka, jednak prêdko wysz³o na 

jaw, ¿e specjalnie nie ma tutaj czego zwiedzaæ. Najbardziej 

zaciekawi³o mnie boisko pi³karskie, lecz niestety 

nie by³o ono trawiaste (ani nawet nie betonowe), tylko 


73

74 


pokryte jakimœ osobliwie szarym, obficie pyl¹cym, przesuszonym 

piaskiem, a to ju¿ okrutnie zniechêca³o do grania. 

Oczywiœcie nie mówiê tu o sobie, bo ja siê na „nodze” 

wychowa³em, zahartowa³em, kolana zdziera³em od 

dziecka i brudzi³em na niejednym pod³o¿u, ale dla wygodnickich 

i rozpieszczonych kolegów, co preferowali 

przede wszystkim koszykówkê, gra w takich „okolicznoœciach” 

by³a nie do pomyœlenia. Pi³ka no¿na nigdy nie 

cieszy³a siê zreszt¹ zbytnim powodzeniem poœród „trauguciaków”, 

przynajmniej nie za moich czasów, tote¿ brak 

murawy dokumentnie grzeba³ jakiekolwiek szanse na 

sensowny mecz. Na palcach jednej rêki móg³bym zliczyæ 

zapaleñców, jak ja sk³onnych kopaæ pi³kê bez wzglêdu 

na warunki atmosferyczno-logistyczne, wiêc w „nogê” 

nie grywaliœmy, nad czym mocno bola³em, a czemu – 

szczerze mówi¹c – niema³o przys³ugiwa³ siê te¿ monotematyczny 

wuefista. Facet by³ typowym „betonem”, po 

zajêciach w szkole trenowa³ m³odzie¿ w klubie koszykarskim, 

wychodzi³ wiêc z za³o¿enia, ¿e sport to jest koszykówka 

i nic wiêcej. Nawet na zawody lekkoatletyczne 

wysy³a³ dryblasów i to nie byle jakich, tylko takich, którzy 

najlepsze dwutakty robili i najlepiej pi³kê do obrêczy 

pakowali, nie zaœ takich, którzy najszybciej biegali czy 

najdalej skakali, kto by sobie tym w ogóle g³owê zawraca³... 

A pi³ka no¿na? Fe, to ju¿ by³o zajêcie dla plebsu. 

Poza piaszczystym boiskiem oœrodek harcerski wyposa¿ony 

by³ jeszcze w kort tenisowy (dobry te¿ do grania 

w siatkê lub badmintona), huœtawki, murowane latryny, 

a tak¿e sto³ówkê, po³o¿on¹ w odleg³oœci kilkuset 

metrów od domków. Jadalnia posiada³a dach, lecz nie 

posiada³a œcian, a jej „zaplecze” stanowi³a niewielka kuchenka 

oraz dwa inne budyneczki gospodarcze, najpewniej 

pe³ni¹ce funkcjê czegoœ w rodzaju kameralnych sk³adzików. 

Tak siê tutaj harcerze urz¹dzili i taki te¿ stan rzeczy 

zastaliœmy. Bez wygód i bez fajerwerków, acz znoœnie, 

poœród drzew sosnowych, na sporym obszarze i, co 

najwa¿niejsze, z dala od murów II LO im. Romualda Traugutta 

w Czêstochowie. 

Szybko wiêc wyklarowa³ nam siê schemat „kursowania” 

po rozleg³ym, malowniczym terenie oœrodka: domki 

– boisko, boisko – kort tenisowy, kort tenisowy – sto³ówka, 

sto³ówka – domki. Nam, czyli ca³ej trójce z pokoju, 

lecz ju¿ gdzieœ tak oko³o po³udnia sami zostaliœmy z Arkadiuszem, 

bo Stefek siê gdzieœ zapodzia³. Z pola widzenia 

znikn¹³ po angielsku i odt¹d ³aziliœmy we dwóch, aczkolwiek 

stale napotykaj¹c i mijaj¹c kogoœ ze szkolnych 

„turystów” – a to na korcie, a to w okolicach boiska, a to 

przy domkach, a to po prostu gdzieœ tam miêdzy drzewami. 

Oko³o drugiej wychowawca poleci³ wzi¹æ talerze lub 

mena¿ki, ogólnie co kto mia³ pod rêk¹, i zajœæ do wspólnej 

sto³ówki na obiad. Z ogromnego kot³a serwowano 

grochówkê. Arek nie do koñca siê na tak¹ okolicznoœæ 

przygotowa³, tote¿ zosta³ zmuszony do zjedzenia – a 

w³aœciwie do wypicia – gor¹cej zupy polowej z pó³litrowego 

garnuszka, co oczywiœcie wzbudzi³o powszechn¹ 

weso³oœæ i póŸniej ju¿, przy ka¿dym kolejnym posi³ku, 

szeroko by³o komentowane. 

Po spo¿yciu poligonowo-harcerskiej strawy towarzystwo 

znów siê rozpierzch³o. Przemyliœmy talerze, wróci³ 


motyw kursowania tu i tam. Na boisku zastaliœmy dwie 

nieroz³¹czne postacie. Ch³opaki siê nie nudzi³y. 

– Co robicie? – spyta³em. 

– Gramy – odpar³ Asystent. 

– W co? 

– W bile – objaœni³ Szef. 

– Aha... 

Panowie trzymali w rêkach metalowe kule i rzucali 

nimi w kierunku jeszcze innej, znacznie mniejszej. Gra 

polega³a na tym, aby w³asn¹ bilê umieœciæ jak najbli¿ej 

tej malutkiej. 

– Graj¹ w kulki za stodo³¹ – krótko skomentowa³ Arek. 

Moja opinia nie by³a mo¿e a¿ tak sceptyczna, lecz i 

tak postaliœmy tam tylko chwilkê. Na korcie kilka osób 

gra³o w tenisa, usiedliœmy na „widowni”. Spostrzeg³em 

opart¹ o pobliskie drzewo gitarê akustyczn¹. Sta³a sobie 

porzucona, nikt siê ni¹ zbytnio nie interesowa³. Podnios³em 

siê wiêc, z nudów „przygarn¹³em” akustyka i powróci³em 

na swoje siedzisko. Instrument lekko podstroi³em 

i zacz¹³em brzd¹kaæ. 

– Umiesz graæ! – odezwa³y siê g³osy. 

Nie by³ to czas, w którym dysponowa³bym jakimœ ambitnym 

repertuarem, raczej dopiero zaczyna³em swoj¹ przygodê 

z muzyk¹. Zna³em parê riffów i mo¿e z dwadzieœcia 

akordów. Piosenki dopiero próbowa³em sobie uk³adaæ, absolutnie 

nie by³em pewien ich wartoœci, tote¿ publicznie 

niczego autorskiego nie œmia³em prezentowaæ. ¯e ju¿ nie 

wspomnê o wokalu... Jednak Arkowi i tak przypad³y do 

gustu zas³yszane dŸwiêki. 

– Poka¿ to jeszcze raz – poprosi³ raptem. 

– Co? – mrukn¹³em zaskoczony, bo nigdy nie wykazywa³ 

jakiegoœ szczególnego zainteresowania szarpaniem 

drutów, chocia¿ w domowym zaciszu s³ucha³ trochê punka. 

– Tamto. 

– Co? „Smells Like Teen Spirit”? 

– Nie, nie. To wczeœniejsze. 

Wróci³em do poprzedniego motywu i powoli zademonstrowa³em 

przyjacielowi klasyczne nutki z klasycznego „Smoke 

On The Water”. Gêba mu siê szeroko uœmiechnê³a, z³apa³ 

bakcyla. Przygra³em wiêc to samo jeszcze kilka razy, po 

czym Arek ambitnie zapragn¹³ muzykowaæ. Chocia¿ nigdy 

wczeœniej nie mia³ w rêkach gitary, dzielnie wzi¹³ ode mnie 

akustyka i po³o¿y³ niewprawne palce na gryfie. Ja te¿ siê 

uœmiechn¹³em. Mozolnie zacz¹³em instruowaæ kumpla, co i 

jak. Pod³apa³ na tyle, ¿e póŸniej d³ugo ³azi³ wokó³ kortu, 

dumnie naœladuj¹c Ritchie’go Blackmore’a. 

W miêdzyczasie zjawi³o siê kilka innych osób i zrobi- 

³o siê jeszcze weselej. W³aœciwie zapanowa³ nastrój biwakowo-piknikowy. 

Œmialiœmy siê, ¿artowaliœmy, wymyœlaliœmy 

g³upoty. Sielankowy klimacik tak naprawdê ubarwiony 

zosta³ jednak dopiero wejœciem Stefana. 

– Co on tam niesie? – paln¹³ ktoœ z lekkim wyprzedzeniem. 

Obejrzeliœmy siê w kierunku przylegaj¹cych do kortu, 

gêsto rosn¹cych drzew. Stefan drepta³ powoli, omija³ 

pnie i mia³ na sobie tylko bia³e majtki. W owiniêtych 

kolorow¹ tkanin¹ d³oniach trzyma³ coœ pod³u¿nego i wij¹cego 

siê ¿ywo. 

– W¹¿! – rozdar³a siê raptem któraœ z kole¿anek. – 


¯mija! 

Dziewczyny poderwa³y siê z „trybun”, odskoczy³y na 

bok i zaczê³y piszczeæ. Stefan przedefilowa³ miêdzy opustosza³ymi 

³aweczkami. Dumnie prezentowa³ zdobycz, 

któr¹ schwyci³ przez spodenki i koszulkê. 

– Co wy chcecie? – pyta³ g³upawo. – Przecie¿ to tylko 

zaskroniec... Nie gryzie... 

Panienki nie da³y siê przekonaæ. Zwiewa³y gdzie 

pieprz roœnie, zreszt¹ sam poczu³em siê nieswojo, kiedy 

mi tak Stefek zacz¹³ wymachiwaæ przed nosem gadzimi 

œlepiami. 

– Zabierz to – mrukn¹³ Arek i zas³oni³ siê lekko gitar¹. 

– IdŸ z tym. 

– Ale to nie ¿mija... 

– IdŸ z tym – powtórzy³ ostrzej. 

– Co tak œmierdzi? – b¹kn¹³ któryœ z ch³opków. – Co 

tak cuchnie? Zaskroniec? 

– No przecie¿ – potwierdzi³ radoœnie Stefan i pobieg³ za 

dziewczynami w stronê domków. – Czekajcie! – dar³ siê za 

nimi. – To nie ¿mija! Obejrzyjcie chocia¿! Piêkny okaz! On 

nie gryzie! 

Oko³o siódmej poszliœmy na kolacjê. W ogromnym 

kotle próbowano zagotowaæ wodê na herbatê, niestety 

sztuka ta d³ugi czas nie udawa³a siê, tote¿ po pó³godzinnym 

oczekiwaniu znakomita wiêkszoœæ spo¿y³a kanapki 

na sucho. Wróciliœmy do „baraków”. Kole¿anki, och³on¹wszy 

po incydencie z zaskroñcem, zaproponowa³y zmyœlnie, 

aby urz¹dziæ dyskotekê na pobliskiej polance. Przyniesiono 

magnetofon, podci¹gniêto przed³u¿acz, zaadoptowano 

miejsce i tak zapad³a szarówka, póŸniej nadszed³ 

wieczór. 

Ja z Arkiem wa³êsa³em siê dalej, to zagl¹daliœmy na 

klasow¹ imprezkê, to na boisko, to na sto³ówkê... Przechodz¹c 

po raz nie wiadomo który obok kortu, a by³o ju¿ 

zupe³nie ciemno, us³yszeliœmy osobliwy odg³os, coœ jak 

szarpanie za siatkê ogrodzeniow¹. Nie powiem, trochê 

siê wystraszy³em, chc¹c jednak zachowaæ image twardziela, 

zimno rzek³em do kumpla: 

– B¹dŸmy cicho, na pewno nas nie widzi. 

Mój towarzysz by³ niestety chyba jeszcze bardziej 

wystraszony. 

– Kurwa, co tam? – wypali³ nerwowo. 

– Cicho, uspokój siê – powtórzy³em. 

– ChodŸmy lepiej st¹d – mrukn¹³ posêpnie Arkadiusz. 

– IdŸ pierwszy, bo ja nic nie widzê. 

– Okej – rzek³em i powoli zacz¹³em iœæ, uwa¿nie 

wymijaj¹c kolejne drzewa. 

– O kurwa! – przerwa³ znów milczenie mój nieobliczalny 

kamrat. – Ale te gwiazdy ¿ó³te! 

Zmyliœmy siê spod kortu. Dyskoteka nied³ugo póŸniej 

dobieg³a koñca, wychowawca chodzi³ po „barakach” 

i sprawdza³, czy ju¿ grzecznie œpimy. Umyliœmy siê, wskoczyliœmy 

na prycze. Arek z pocz¹tku wypytywa³ mnie, 

ile mo¿e kosztowaæ gitara i jak¹ by by³o najlepiej zakupiæ, 

potem upewnia³ siê, czy mu udzielê pierwszych lekcji, 

czy pomogê na starcie, w koñcu zacz¹³ przeb¹kiwaæ, 

¿e za³o¿ymy zespó³ i bêdziemy wystêpowaæ. Stefanowi 

zebra³o siê raptem na osobliwe wynurzenia. 

– A s¹ tam u was w ¯arkach takie wiejskie festyny? – 

wtr¹ci³ g³ucho ze swojego ³o¿a. 



– Festyny? – zdziwi³em siê. 

– No. 

– Nie wiem. Chyba jakieœ s¹. Ale ja siê tym nie interesujê. 

– A macie tam targ? – dr¹¿y³ dalej. 

– Jest du¿y targ, ale w ¯arkach – wyjaœni³em rzeczowo. 

– Przecie¿ ty jesteœ z ¯arek... 

– No tak – potwierdzi³em. – Ale nie z Miasta, tylko z 

Letniska. 

Stefan chwilê myœla³. 

– Bo kiedy sobie idê przez ryneczek, to bardzo mi siê 

podoba, jak ruscy rozwijaj¹ dywaniki – rzuci³ bez zwi¹zku. 

– S³ucham? 

– Czujê siê jak król – kontynuowa³ rozpromieniony. – 

Rozwijaj¹ przede mn¹ te dywaniki i patrz¹ b³agalnie, ¿eby 

coœ tam kupi³... Bardzo to lubiê. 

Arek zacz¹³ chichotaæ. 

– A wiecie, ¿e ktoœ siê tu szwenda³ po nocy? – znów 

zagadn¹³ Stefan. 

– Gdzie, po domku? 

– Nie. Po oœrodku! 

– Powa¿nie? 

– No – mrukn¹³ nasz gadatliwy wspó³lokator. – Jak se 

sta³em przy korcie i obserwowa³em nietoperze, to ktoœ 

rzuca³ miêsem, a potem pieprzy³ coœ o jakichœ gwiazdach. 

– O gwiazdach? 

– No. ¯e s¹ ¿ó³te i tak dalej – przytoczy³ z³ot¹ myœl 

spod siatki. – Pewnie jakiœ miejscowy burak... Æwok siê 

pod sklepem napierdoli, a potem myœli, ¿e mu wszystko 

wolno, ³azi po lesie i mi nietoperze p³oszy! 

Teraz i ja zacz¹³em chichotaæ. 

– Nietoperze? – zagadn¹³em z niedowierzaniem. 

– No a jak? 

– To ty siê naprawdê tymi zwierz¹tkami tak interesujesz? 

Stefan trochê sprawê zbagatelizowa³, ale w sumie wychodzi³o, 

¿e siê „interesuje”. Od razu przypomnia³y mi siê 

nieustanne, z³oœliwo-przeœmiewcze docinki wychowawcymatematyka 

o „podgl¹daniu ¿ab” i „hodowaniu patyczaków”. 

Coœ by³o na rzeczy. Stefek mia³ naukowo-zoologiczne 

ci¹gotki, które w klasie o profilu matematyczno-fizycznym 

prezentowa³y siê raczej groteskowo. 

Na drugi dzieñ zbudzi³o mnie g³oœne lamentowanie 

Arkadiusza. Nie bêdê tu cytowa³ kwiecistej „³aciny”, któr¹ 

wylewa³ ciurkiem, niemniej sz³o o kleszcza. Pajêczak 

wkrêci³ mu siê w nogê i siedzia³ mocno. Jeszcze nie by³ 

„napity”, ale Arka okrutnie swêdzia³o, drapa³ siê i przeklina³ 

na ca³y domek. 

– Czekaj! Bez paniki! – tonowa³ Stefan. – Nie drap 

tego tak, bo go rozerwiesz i ci w skórze zostanie kawa- 

³ek! – przestrzega³ rozgor¹czkowanego kolegê. 

– To co mam, kurwa, zrobiæ? 

– Zostaw, wstrzymaj siê! Ja to wyci¹gnê! 

Arek siê trochê uspokoi³, chocia¿ patrzy³ z niedowierzaniem. 

Klasowy biolog wydosta³ siê ze œpiwora i zlaz³ 

ze swojej pryczy. Obejrza³ wnikliwie zaczerwienione 

miejsce, po czym z³apa³ kleszcza za odw³ok, jakoœ tak 


75

76 


dziwacznie zacz¹³ nim krêciæ w lewo i w prawo, a w 

koñcu szybko wyci¹gn¹³. 

– Jest! – oznajmi³ zadowolony. – Mam go! 

– Dziêki – sykn¹³ Arek i odetchn¹³ z ulg¹. 

– Nie ma za co – powiedzia³ Stefek, uwa¿nie ogl¹daj¹c 

paso¿yta. 

By³o po szóstej, z podwórka dobiega³y ju¿ jakieœ g³osy, 

poszliœmy siê umyæ. W drodze powrotnej Arek zatrzyma³ 

siê przed wejœciem do naszego „baraku”. 

– To w tamtych krzakach z³apa³em tego dziada – 

oœwiadczy³ wymachuj¹c rêk¹. 

– Jak to? 

– Wsta³em w nocy, ¿eby siê odlaæ – objaœni³. – Poszed³em 

za domek. Ciemno by³o, ledwo kontaktowa³em. I 

nie zauwa¿y³em, ¿e tam jest jakiœ taki lej... Noga mi siê 

zahaczy³a, potkn¹³em siê... I wpad³em w te pieprzone 

bambusy. 

– Bambusy? – zainteresowa³ siê Stefan. – Gdzie? 

– Tam – powtórzy³ Arek i zaprowadzi³ nas za domek. 

Teren faktycznie schodzi³ tutaj mocno w dó³, w dole zaœ 

ros³y bujne, dziwaczne, wysokie na co najmniej dwa metry 

chaszcze o szerokich, jasnozielonych liœciach i czerwonawych, 

³ukowato wygiêtych ³odygach. – Co to w ogóle 

jest? 

– Nie wiem – szczerze mrukn¹³ Stefek i zszed³ trochê 

bli¿ej egzotycznych roœlin. 

– Uwa¿aj na kleszcze – b¹kn¹³ Arek. 

Staliœmy tak sobie u góry we dwóch, samozwañczy 

naukowiec bada³ w dole roœliny, kiedy zbli¿y³ siê wychowawca 

z rêcznikiem i szczoteczk¹ do zêbów. Wy³oni³ siê 

zza œcianki, minê mia³ trochê podejrzliw¹, chocia¿ nie 

mam pojêcia, o czym tam sobie móg³ myœleæ i na czym 

chcia³ nas przy³apaæ. 

– Dzieñ dobry – przywitaliœmy siê ³adnie i krótko 

przedstawiliœmy panu profesorowi budz¹ce w¹tpliwoœci 

zagadnienie. 

– To nie ¿adne bambusy – uœmia³ siê serdecznie. – U 

nas bambusy nie wystêpuj¹. 

– Nie? 

– Nie. 

– A co? 

– Oleandry – powiedzia³ ze znawstwem godnym 

matematyka. – Widzia³em kiedyœ takie u teœciowej w 

ogródku. 

– Aha... – przyjêliœmy do wiadomoœci bez dalszego 

dopytywania, chocia¿ Stefek milcza³, duma³ i d³ugo drapa³ 

siê po g³owie. 

Jakiœ czas póŸniej, ju¿ po wakacjach, ju¿ w drugiej 

klasie, zgada³em siê raz ze Stefanem. Siedzia³ na œwietlicy 

przy ogromnej ksiêdze, ogl¹da³ ilustracje i sposobi³ siê 

najwyraŸniej do kó³ka biologicznego czy zajêæ fakultatywnych... 

Nie wiem. W ka¿dym razie, widz¹c w ksi¹¿ce 

egzotyczne liœcie, dosiad³em siê i zagadn¹³em sobie dla 

zgrywy: 

– Oleandry? 

Stefek spojrza³ na mnie groŸnie, bo mu chyba w g³owie 

jakiœ tok rozumowania leciutko zaburzy³em. 

– Jakie oleandry? – burkn¹³. 

– No te bambusy, w których wyl¹dowa³ Arek! 

– To nie s¹ ¿adne bambusy – wyjaœni³ klarownie. – 


Ani nie oleandry. 

– Nie? A co? 

– Rdestowiec ostrokoñczysty. 

Nieco siê zmiesza³em, lecz kumplowi prêdko przesz³a 

pocz¹tkowa z³oœæ. Chyba wyczu³ we mnie w miarê 

wdziêcznego s³uchacza i duszê jako tako bratni¹, bo zacz¹³ 

barwnie opowiadaæ. A w³aœciwie, jak na typowego pasjonata 

przysta³o, ¿ywo dzieliæ siê sw¹ fascynacj¹. Z wywodu 

wynika³o, ¿e rdestowiec to wyj¹tkowo inspiruj¹ca 

roœlina. Stefana najbardziej poci¹ga³a inwazyjnoœæ i ekspansywnoœæ, 

ale te¿ si³a ¿ycia oraz zdolnoœæ przetrwania 

w niekorzystnych warunkach, szczególnie w kontekœcie 

– jak mówi³ – „genetyczno-ewolucyjnym”. 

– Dlatego robiê eksperymenty – pochwali³ siê na 

koñcu. 

– Eksperymenty? 

– Tak. 

– Jakie? 

Mój rozmówca rozpar³ siê na twardym krzese³ku. Krótko 

mierzy³ mnie wzrokiem. 

– Ale nie powiesz nikomu? – zapyta³ dla pewnoœci. 

– No jasne. 

– Nic na razie nie chcê rozg³aszaæ. Dopiero pierwszy 

etap, wiesz jak jest, jeszcze by mnie ktoœ ubieg³, pomys³ 

przyw³aszczy³, plagiatorów nie brakuje... 

– Rozumiem. 

– Sam og³oszê wyniki, kiedy nadejdzie pora... 

– Jasne, wiadomo – zgodzi³em siê. 

Stefek rozejrza³ siê po szkolnej œwietlicy i trochê zni- 

¿y³ g³os. 

– Je¿d¿ê po parkach narodowych i rozwo¿ê rdestowca 

– objaœni³ zwiêŸle. 

– Powa¿nie? – mrukn¹³em zdumiony. – Jak to rozwozisz 

rdestowca? I dlaczego po parkach? 

– To jest bylina, wiêc pakujê do plecaka k³¹cza, wsiadam 

w poci¹g i ju¿, tyle... Rozumiesz? 

– Ale czemu po narodowych? 

– Bo to s¹ najbardziej dziewicze rejony. Tam s¹ najlepsze 

warunki i tam bêd¹ najlepsze efekty. 

– Efekty? Jakie? Czego? 

– A tego to ci ju¿ nie powiem, bracie... Zobaczysz. 

Dowiesz siê we w³aœciwym czasie. Wszyscy siê dowiedz¹... 

Na pewno wniosków i wyników nie bêdê trzyma³ 

w tajemnicy. 

– Musisz byæ szalony – paln¹³em trochê zniesmaczony. 

– Albo ciê zamkn¹, albo dostaniesz Nobla. 

– Nobla? – powtórzy³ g³upio. – Hm... 

– A co? 

– Nic. 

– Ty naprawdê jesteœ szalony! 

– Wiem – uœmiechn¹³ siê Stefan. 

Rafa³ Socha 



Glosa 5 


Glosy do ksi¹¿ek przeczytanych 

O tomiku poetyckim Agnieszki Z³otej 

pt. „Rachunek skupienia” 

Fotografia Ireneusz K. Korpyœ 

Piszê ju¿ pi¹t¹ glosê, a jak dot¹d nie wyjaœni³em, co 

to s³owo oznacza. Encyklopedia prawa (praca zbiorowa 

pod redakcj¹ prof. dr hab. Urszuli Kaliny – Prasznic, Wydawnictwo 

C. H. BECK Warszawa 2007, str. 207) przypisuje 

glosie dwojakie znaczenie. Po pierwsze, jest to odrêczny 

dopisek o charakterze wyjaœniaj¹cym lub komentuj¹cym, 

umieszczany na marginesach tekstów prawa 

rzymskiego i kanonicznego przez osoby dokonuj¹ce ich 

analizy (glosatorów). W drugim znaczeniu glosa stanowi 

opracowanie zawieraj¹ce dokonan¹ przez doktrynê analizê 

aktów stosowania prawa, g³ównie orzeczeñ s¹dowych, 

polegaj¹ce na ich krytycznej (pozytywnej lub negatywnej) 

ocenie. 

Przeprowadzanie analiz stosowania prawa w formie 

glos stanowi wspó³czeœnie jedno z zadañ prawoznawstwa, 

a zw³aszcza tzw. szczegó³owych nauk prawnych, 

zajmuj¹cych siê opracowywaniem i systematyzacj¹ obowi¹zuj¹cego 

prawa. 

Moje felietony w tym cyklu s¹ jakby w³aœnie glosami 

do ksi¹¿ek przeczytanych. Formu³a Towarzystwa zamkniêta 

w dwóch s³owach WZAJEMNA ADORACJA, pozwala 

mi jedynie na pisanie panegiryków na temat tego, 

co koledzy napisali, czyli tak jak o ¿yciu zmar³ych albo 

wy³¹cznie dobrze, albo wcale. Zachowuj¹c resztki trzeŸwoœci, 

smaku czytelniczego i sumienia staram siê wy³o- 


wiæ z publikowanych pozycji, te które zas³uguj¹ na szczególn¹ 

uwagê i na polecenie przeczytania tej¿e pozycji 

przyjacio³om, a trzeba Szanownemu Czytelnikowi wiedzieæ, 

¿e o trwa³oœæ sprawdzonych przyjaŸni dbam szalenie. 

Oczywiœcie, piszê glosy kierowany wy³¹cznie subiektywnymi 

kryteriami, bo przecie¿ w tych felietonach 

nie dokonujê analiz literackich i nie mog¹ byæ one, tzn. 

glosy, w ¿adnej mierze poczytywane i odbierane jako 

recenzje o ksi¹¿kach. 

Tyle tytu³em wyjaœnienia i niejako wstêpu. 

Z ca³ym szacunkiem dla plejady m³odych poetów 

publikuj¹cych swe wiersze na ³amach GALERII twierdzê, 

¿e twórczoœæ dwóch poetek b³yszczy jak brylanciki 

w s³oñcu. 

Pierwsza z nich - Pani Iwona Urbañczyk, która uprawia 

zarówno poezjê jak i prozê. W moim przekonaniu 

jej poezja jest zdecydowanie lepsza od pisanych opowiadañ, 

a mimo tego i jakby wbrew sobie albo za namow¹ 

osoby jej nieprzyjaznej, zdecydowa³a siê na opublikowanie 

tomu opowiadañ zatytu³owanego ÆMA. Poniewa¿ 

ta ksi¹¿ka nie doczeka³a siê jeszcze prezentacji i 

promocji, nie chc¹c „pobijaæ garów”, nic wiêcej na temat 

twórczoœci Pani Iwony Urbañczyk nie napiszê. Przynajmniej 

na razie. 

Druga, to Pani Agnieszka Z³ota, która w dniu 8 grudnia 

2011 r. zaprezentowa³a swój debiutancki tomik poetycki 

RACHUNEK SKUPIENIA. Te dwie m³ode dziewczyny maj¹ 

przynajmniej dwie cechy wspólne. Po pierwsze s¹ to twórczynie 

o bujnej a zarazem bardzo subtelnej wyobraŸni poetyckiej, 

a po drugie to kobiety o ujmuj¹cej, nieprzeciêtnej 

urodzie. Domyœlam siê, ¿e pojawi¹ siê g³osy, ¿e w tym, co 

piszê, jest zakamuflowany erotyzm a mo¿e nawet seksizm 

(modne s³owo). Niech siê pojawi¹… karawana idzie 

dalej. 

Rozwa¿ania o i nad tomikiem „Rachunek skupienia” 

wypada rozpocz¹æ od wiersza „Wybór anio³a”, który mnie, 

staremu pierdole, najbardziej przypad³ do gustu. Od ma- 

³ego moja ukochana babcia uczy³a mnie „Aniele Bo¿y, 

stró¿u mój” i czêœciej odnosi³o siê wra¿enie, ¿e ten anio³ 

zaniecha³ opieki nade mn¹ i tylko w niewyt³umaczalnych 

sytuacjach dopatrywa³em siê ingerencji dobrego 

ducha. („Chcia³oby siê rzec do niego… przyjacielu, zejdŸ 

na ten padó³ ³ez i rozpaczy z dobr¹ nowin¹… lecz jeœli 

nie jesteœ pewien swego, zostañ na wysokoœciach i przeœlij 

ludziom pozdrowienie; lecz on stoi na krawêdzi, ci¹gle 

siê waha, czy¿by zna³ ten œwiat tak dobrze jak ka¿dy 

z nas? To dziwne, bo nigdy go nie by³o, zawsze podchodzi 

do samej krawêdzi i zawsze tak samo siê zastana- 


77

78 


wia”). W ogóle anio³y maj¹ „wzrok niespodziewanie przenikliwy”. 

Za wiersz wrêcz programowy analizowanego tomiku 

uznaæ nale¿y „S³ucham Ciê Rabbi” a zw³aszcza s³owa 

– „Przyznajê… jestem cz³owiekiem wielkich w¹tpliwoœci 

jeszcze wiêkszych dylematów codziennie ucz¹cym 

siê pokory i dystansu szukaj¹cym innej perspektywy 

drugiego dna rzeczy tajemnicy bycia szczêœliwym…; Dlatego 

s³ucham Ciê Rabbi i us³yszeæ nie mogê w tej cywilizacji 

krzyku, w tym œwiecie zag³uszaj¹cym wszystko 

co warte uwagi.” 

Pani Agnieszko, wraz z up³ywem lat przekona siê 

Pani, jak prawdziwe to s³owa, s³owa przypisane istocie 

cz³owieczeñstwa na ka¿dy odcinek naszej wêdrówki po 

ziemskich drogach. W¹tpliwoœci a zarazem nadzieja, nie 

opuszczaj¹ ponoæ serca i duszy cz³owieka, i w ostatniej 

godzinie ¿ycia. 

Na ca³e szczêœcie z tomiku „Rachunek skupienia” 

emanuje m³odoœæ, m³odoœæ i jeszcze raz m³odoœæ. Przede 

wszystkim m³odoœæ jest romantyczna i je¿eli na dodatek 

m³ody cz³owiek ma przemo¿n¹ inklinacjê do wypisywania 

siê, to przelewa na papier wszystko to, czym 

jego serce ¿yje. Oczywiœcie, ¿e w tym przypadku nie 

chodzi o rozlew krwi. 

Nie ma m³odego, gor¹cego serca, w którym nie by- 

³oby buntu przeciwko zastanemu œwiatu i naturalnego 

pragnienia jego poprawienia. W wierszu „Ubrani w pozê” 

czytamy – „Ubrani w kostium wielkanocny niedzielni 

iluminatorzy stroj¹ odœwiêtne miny pe³ne patosu i kpiny 

czciciele umar³ych bo¿ków nie potrafi¹ inaczej wszêdzie 

robi¹ igrzyska w uwi¹d³ych laurów liœæ z uporem 

stroj¹c g³owy (…) Jak mo¿na tak ¿yæ nieautentycznie 

manekiny o teatralnych pozach przyszed³ czas na zmiany…”. 

ród³em owego buntu bywaj¹ m³odzieñcze rozczarowania, 

tak sugestywnie wskazane w wierszu „SpowiedŸ 

Eugeniusza de Rastignac” – „zostawi³em gdzieœ 

kawa³ki serca potargane myœli niedopowiedzenia, troski 

i nadzieje na wzajemnoœæ mentaln¹ na porozumienie i 

pojednanie(…) zostawi³em tam gdzie by³em kawa³ki 

serca kawa³ek za kawa³kiem nie wiem nawet kiedy nie 

wiem gdzie i po co wœród ludzi, miejsc i zdarzeñ w pogoni 

za szczêœciem i tym co najbardziej ulotne.” Poprawienie 

œwiata wed³ug autorki jest mo¿liwe i w wierszu 

„Inny œwiat” przekazuje Czytelnikom tak¹ oto receptê – 

„To jest mo¿liwe, gdy zmieni siê wszystko na samym 

pocz¹tku filozofowie bêd¹ rz¹dziæ duszami pasterzy a ci 

drudzy wypêdz¹ z miast poetów mo¿e wtedy ulegnie 

zmianie porz¹dek dziejowy je¿eli wrócimy do Ÿróde³ a 

st¹d dopiero do wiecznoœci… Potrzebny jest nam wstrz¹s 

dziejowy ewolucja mentalnoœci w kierunku wiêkszego 

samokrytycyzmu pog³êbienia œwiadomoœci g³êboko ukrytych 

w nas wad i sprzecznoœci a mo¿e radosny powrót 

do konformizmu?”. Czy w ten sposób mo¿na œwiat poprawiæ 

i naprawiæ, to ju¿ inna sprawa. Co prawda patrz¹c 

na mnie, trudno uwierzyæ w to, ¿e kiedyœ by³em m³ody, 

ale zarêczam, ¿e tak by³o. Nale¿ê do tych m³odych „w¹saczy”, 

którzy w 1980 r. zaczêli zmieniaæ rzeczywistoœæ, a 

nie by³o to ³atwe. Czy poprawiliœmy polsk¹ rzeczywistoœæ? 

M³ode pokolenie, próbuj¹ce rozpocz¹æ normalne ¿ycie, 

stawia mnie i moim rówieœnikom wiele zarzutów… 


Mimo m³odego wieku, Pani Agnieszka Z³ota dotyka 

tematu bardzo refleksyjnego, chêtnie podnoszonego 

przez poetów, którzy któryœ tam krzy¿yk nosz¹ na grzbiecie, 

a mianowicie procesu przemijania. A mo¿e jest to 

tematyka uniwersalna, zawsze aktualna, a naturalnym 

prawem m³odoœci jest pisanie o sprawach zasadniczych. 

Na pisanie wierszy o kamykach i przydro¿nej dzikiej 

ró¿y jeszcze przyjdzie czas. W „Twarz¹ w twarz” poetka 

tak ujmuje przemijanie – „twarz¹ w twarz naprzeciw 

s³oñca w rozkwit³ym kwiecie treœæ nikn¹ca blednie tysi¹cem 

p³atków z prêdkoœci¹ œwiat³a kwiat w pe³ni si³, 

wiêdnie bezwiednie zawstydzony odmiennoœci¹ jakoœci¹ 

p³atków dziwi siê sobie dostrzegaj¹c w mgnieniu 

oka przedwczesn¹ staroœæ”. Prawda, ¿e piêknie? Tematyka 

przemijania a zarazem inny zasadniczy temat do 

poetyckich, m³odzieñczych rozwa¿añ – tj. przyjaŸñ, znajduj¹ 

kontynuacjê w wierszu „Tak wielu umiera”… 

Tym, co mnie szczególnie ujmuje w „Rachunku skupienia” 

to liryka najwy¿szej próby. W przepiêknym wierszu 

poœwiêconym pamiêci Haliny Poœwiatowskiej poetka 

tak oto wprowadza nas w temat – „Ukryta w s³owach 

jak w drzew cieniu widzê to co niewidoczne mogê tylko 

milcz¹co przygl¹daæ siê istnieniu rejestrowaæ oczyma duszy 

pojedyncze wypadki wyprzedzaæ prognoz¹ dopiero 

co pisane przez scenariusze procesów biologicznych zachodz¹cych 

na przekór niepewnoœci losu niezmiennie”, a 

w wierszu „Zamkn¹æ w jednej d³oni kawa³ek nieba”… 

snuje takie oto marzenia – „(…)uchwyciæ s³oñce w pe³ni 

na gor¹cym uczynku w zenicie pozbieraæ gwiazdy do 

koszyka jak jagody przybieram smutn¹ szatê dziwnej melancholii 

promienie nadaremnie próbuj¹ siê wyzwoliæ z 

uœcisku mojej metafizycznej rêki czy to wypada ciemiê- 

¿yæ dogorywaj¹ce gwiazdy uk³adaæ z nich nowe byty naprzeciw 

boskim nakazom rozpadu?”. Przyk³adów ujmuj¹cej 

liryki, napisanej bardziej sercem ni¿ rêk¹ poetki mo¿na 

przytoczyæ rzeczywiœcie sporo. 

Czego brakuje mi w „Rachunku skupienia”? 

Wiersze Pani Agnieszki, celowo czy te¿ przypadkowo 

pozbawione s¹ elementów plastycznoœci. Co prawda 

w tomiku mo¿na znaleŸæ wiersz zatytu³owany „Pejza¿ 

liryczny”, ale przecie¿ jedna jaskó³ka wiosny nie czyni. 

Szkoda. ¯e plastycznoœæ nie przeszkadza wierszom, nie 

muszê nikogo przekonywaæ. Pobudza wyobraŸniê czytelnika 

i wrêcz „zmusza” go do snucia refleksji. Plastyczne 

wiersze s¹ zapamiêtywane. 

Nie bardzo lubiê pouczaæ. Moje córki, starsze od autorki, 

próbuj¹ z tym walczyæ, z ró¿nym skutkiem. Z reszt¹ 

jak pamiêtam z licealnych lat, wtr¹canie siê starszych do 

tego, co pisa³em doprowadza³o mnie wrêcz do „bia³ej 

gor¹czki”. Co oni tam wiedz¹, skoro zestarzeli siê i tyle. 

Przed jednym zamierzam jednak Pani¹ Agnieszk¹ przestrzec. 

Zaklinam wrêcz Pani¹ - proszê unikaæ nadmiernego 

nasycania wierszy tematyk¹ filozoficzn¹. Nazbyt 

filozoficznie i intelektualne wiersze czyni¹ z nich utwory 

hermetycznie zamkniête dla szerszego krêgu odbiorców. 

Kiedyœ publicznie wyrazi³em pogl¹d, ¿e na stu pisz¹cych 

wiersze tylko jedna osoba czyta wiersze innych 

poetów. Ca³a reszta je¿eli ju¿ coœ z poezji czyta … to 

tylko to, co sama raczy³a napisaæ. Ów specyficzny narcyzm 

bierze siê miêdzy innymi st¹d, ¿e wiersze z regu³y 


prze³adowane s¹ metaforami i tematyk¹, któr¹ jest w 

stanie odebraæ i zrozumieæ tylko autor i paru jego przyjació³. 

Obracam siê, z racji miejsca zatrudnienia, g³ównie 

wœród inteligencji technicznej, a dla in¿ynierów s³owo 

„filozof” ma podwójne znaczenie. Oczywiœcie z tym wyrazem 

wi¹¿¹ konkretnych filozofów. Jest nawet sporo 

osób z wy¿szym wykszta³ceniem technicznym, które 

znaj¹ pisma Platona, Arystotelesa, œw. Tomasza z Akwinu 

czy te¿ Monteskiusza. Ale te¿ dla in¿ynierów „filozof” 

to osoba kompletnie nieprzystosowana do rzeczywistoœci, 

osoba, która nie jest w stanie za³atwiæ najprostszej 

sprawy. O tym, ¿e i w tym œrodowisku jest zapotrzebowanie 

na czytanie wierszy przekona³em siê na w³asnej 

skórze. W posiadanie moich „Sonetów” i „Zeznania pod 

presj¹” wesz³o ponad trzydziestu in¿ynierów. Nie wszyscy 

to moi przyjaciele. Przypuszczam, ¿e wiersze przeczyta³a 

wiêkszoœæ z nich, bo te¿ telefonów z wyrazami 

aprobaty czy te¿ dezaprobaty by³o ponad dwadzieœcia. 

Pewnie, ¿e po ujawnieniu faktu pisania poezji, wiele 

kole¿anek i kolegów z pracy zmieni³o swój stosunek do 

mnie i coraz czêœciej jestem spostrzegany jako ekscen- 



tryk, ale fakt, ¿e wiersz „Manifest szarego cz³owieka” by³ 

czytany i komentowany przez robotników w czasie przerwy 

œniadaniowej, w zupe³noœci mi wynagradza z³oœliwe 

uwagi i opinie. Pani Agnieszko, je¿eli Pani zale¿y, a na 

pewno tak jest, ¿eby wiersze Pani znalaz³y szeroki kr¹g 

odbiorców, to nie mog¹ zag³êbiaæ zagadnieñ filozoficznych 

i egzystencjalnych. Ludziom i bez filozofii ¿yje siê 

bardzo trudno a chwila, kiedy decyduj¹ siê siêgn¹æ po 

tomik wierszy, powinna daæ im wytchnienie i przeniesienie 

do tego innego, lepszego œwiata. Gdy zapomnimy o 

tym, poezja umrze… 

W chwili, gdy w trakcie promocji pisa³a Pani dla mnie 

dedykacjê w egzemplarzu „Rachunku skupienia”, wyb¹ka³em 

pod nosem, ¿e widzê przed Pani¹ doskona³¹ przysz³oœæ 

artystyczn¹. Dziœ powtarzam to œmia³o i wyraŸnie. 

Ale aby tak siê sta³o, powinna Pani zwalczyæ w sobie 

wszystkie objawy chêci samouwielbienia. Narcyzmu w 

œrodowiskach akademickich jest bardzo du¿o, za to dobrych 

poetów niewielu, a Pani jest dobr¹ poetk¹. 


Reprodukcja czarno - bia³a 

akwareli Tomasza Rzepeckiego 

- czêstochowianina 

mieszkaj¹cego w Szwecji. 


79

80 


TOMASZ „AZTZENTY” BARAÑSKI 


WYIMAGINOWANE KRAJOBRAZY 

(W UPIORNIE NIEPRZYJAZNYM DLA 

Tomasz „Aztzenty „ Barañski - fotografia Ireneusz K. Korpyœ. 

Tharsis Montes, Olympus Mons, Valles Marineris, Vastitas 

Borealis, Planum Australe, Chryse Planitia, Syrtis 

Major, Elysium Planitia - czego s¹ to nazwy? – czy¿by 

jakiejœ baœniowej legendarnej krainy, która dawno gdzieœ 

zaginê³a w mroku dziejów, i z któr¹ wszystkie dobre 

wspomnienia odesz³y na zawsze. Albo znowu¿ gdzie to 

siê znajduje, czym s¹ takie okreœlenia jak? – czerwone 

pustynie, czapy polarne, „morza”, a nawet kana³y (jeœli 

idzie o kana³y, to rzecz dawno siê wyjaœni³a – by³y to 

zadziwiaj¹ce z³udzenia optyczne – co zreszt¹ ca³ej sprawie 

dodaje jeszcze wiêcej tajemniczoœci). Miejsce, o którym 

mowa to królestwo piasków – czy ju¿ wiesz? To 

planeta Mars! W³aœnie odnalaz³eœ d³ugo poszukiwan¹ 

krainê intryguj¹cych snów – MARS – s¹siad Ziemi i bliski 

krewny, ale to inny œwiat w sumie doœæ niegoœcinny, 

gdzie obok niskiej temperatury (jak na nasze potrzeby), 

obok przeogromnych ja³owych pustyñ, braku ¿yciodajnego 

tlenu w atmosferze, w której najwiêcej jest dwutlenku 

wêgla przy ciœnieniu stukrotnie ni¿szym ni¿ na 

naszej rodzimej planecie, braku szeroko dostêpnej wody, 

wystêpuj¹ jeszcze polarne czapy – choæ bia³e, to nie s¹ 

to jednak œnie¿ne lodowce ale tzw. suchy lód czyli zestalony 

dwutlenek wêgla i do tego jeszcze iœcie ksiê¿ycowe 

kratery. Ca³¹ powierzchniê Marsa mo¿na podzieliæ 

na kilka stref, ró¿ni¹cych siê od siebie rzeŸb¹ terenu. 

Jedn¹ z nich tworzy obszar gigantycznych – wygas³ych 

wulkanów tarczowych (wœród nich najwy¿szy Olympus 

Mons, dawniej Nix Olympica). Nastêpna to teren spêkañ 

i wielkich rozpadlin (ogromny kanion Valles Marine- 

CZ£OWIEKA ŒRODOWISKU) 

(poemat dygresyjny proz¹) 

ris ci¹gn¹cy siê do Pustyni Chryse. Potem mamy regiony 

licznymi kraterami (g³ównie po³udniowa czêœæ planety) 

i wreszcie g³adkie, pozbawione niekiedy ca³kowicie 

kraterów i innych formacji – tereny takie wystêpuj¹ 

przewa¿nie na pó³nocnej pó³kuli planety oraz czapy oko- 

³obiegunowe. … 7 – 6 – 5 – 4 – 3 – 2 – 1… urojony 

statek kosmiczny (czyli palec po mapie) z ludŸmi na 

pok³adzie l¹duje w marsjañskiej krainie zwanej przez 

Ziemian Meridianis Sinus (Zatoka Po³udnikowa) – dok³adnie 

w tym miejscu, gdzie równik przecina zerowy 

po³udnik. Kszta³t zatoki podobny jest nieco do g³ówki 

fajki, której cybuchem mo¿e byæ przylegaj¹ca Sabaeus 

Sinus. Nie s¹ to tylko puszczone wodze wyobraŸni gdy¿ 

obie formacje mo¿na obserwowaæ przez mniejsze teleskopy 

i stosunkowo ³atwo je rozpoznaæ. To klasyczna 

marsjañska pustynia, nawet obserwuj¹c Marsa z Ziemi 

wiemy o tym, ¿e to pustkowia, a to za przyczyn¹ tego, 

¿e w takich okolicach obserwowane s¹ najczêœciej ¿ó³te 

ob³oki, przypominaj¹ce chmury py³u i piasku, unoszone 

przez wiatr nad pustyniami. Kto pierwszy postawi nogê 

na piaskach Marsa (a kiedy bos¹ stopê), kto wznieci ob³oki 

¿ó³tego py³u poruszaj¹c siê marsjañskim ³azikiem? Znamy 

przecie¿ ziemskie pustynie i wiadomo, ¿e powierzchnia 

Marsa w tych rejonach ma bardzo podobne w³aœciwoœci. 

Pustynia tworzy siê wszêdzie tam, gdzie jest brak wody 

(pró¿no szukaæ tam „koralowych ostrowów burzanu”, wóz 

nasz nie zanurzy siê w zielonoœæ i jak ³ódka nie bêdzie 

brodziæ). Brak wody i roœlinnoœci powoduje, ¿e ska³y pustyni 

wietrzej¹, przewa¿nie w sposób mechaniczny, pêkaj¹c 

i rozkruszaj¹c siê wskutek wielkich zmian temperatury 

(50 st. C) – brak ochronnej warstwy chmur ma tu 

równie¿ swoje znaczenie. Brak wilgoci i substancji organicznych, 

pod wp³ywem których ska³y ulega³yby przemianom 

chemicznym zamieniaj¹c je w glebê - ale dziêki 

temu mo¿esz podziwiaæ rozkruszaj¹ce siê na piasek ska³y 

zachowuj¹ce swe œwie¿e, ¿ywe zabarwienie. Temu w³aœnie 

zawdziêczaj¹ pustynie swój wspania³y koloryt. Dodaj 

do tego wschód S³oñca, którego kr¹g jest tu mniejszy 

jakby o po³owê na tle do po³owy ró¿owego niebosk³onu, 

przechodz¹cego ku górze w zielonkawy i u samego szczytu 

mocno ju¿ zielonego (gdzie i w dzieñ widaæ gwiazdy). 

Ró¿owoœæ marsjañskiego nieba nie zale¿y wy³¹cznie od 

tego, ¿e ¿ycie ogl¹da siê tu przez ró¿owe okulary, ale 

przede wszystkim od wszechobecnego ró¿owego py³u. 

Ró¿owy py³ z kolei wywodzi siê od czerwonego koloru 

marsjañskich ska³, które pokryte s¹ tlenkiem ¿elaza czyli 

banaln¹ rdz¹. Hokus – Pokus – to samo sta³oby siê z Ksiê- 

¿ycem (znaczy poczerwienia³by) gdyby znalaz³o siê tam 

trochê wilgoci… 


REGION (PUSTYNIA) THARSIS 

Prócz statku kosmicznego przyda³by siê jeszcze wehiku³ 

czasu. W odleg³ej przesz³oœci powierzchnia Czerwonej 

Planety by³a aktywna geologicznie, wulkany z hukiem 

przekszta³ca³y du¿e obszary jej powierzchni. Jakiœ 

rodzaj wewnêtrznej aktywnoœci doprowadzi³ do powstania 

pêkniêæ i uskoków powierzchni wynosz¹c obszar 

Tharsis (gdzie znajduje siê najwy¿sza w ca³ym Uk³adzie 

s³onecznym góra, Olympus Mons) wiele kilometrów nad 

powierzchniê planety. Na Marsie woda wystêpowa³a wystarczaj¹co 

d³ugo i obficie, by wyrzeŸbiæ jego oblicze (chodzi 

o rozcapierzone koryta ró¿nych sp³ywaj¹cych w dó³ 

koryt rzek, Ÿróde³ czy rw¹cych potoków. Odnoœnie jeszcze 

samego „Olympusa” to wznosi siê on na wysokoœæ 

26 km ponad otaczaj¹cy go teren – Uwaga! Grupa ziemskich 

himalaistów ma przed sob¹ „najwy¿sze” wyzwanie 

w swym ¿yciu. Zdobywamy Olympus Mons (Górê Olimp) 

zwany tak¿e Nix Olympica co znaczy Olimpijski Œnieg. 

Skafandry zasuñ, he³my w³ó¿! – a ile potrzeba bêdzie tlenu 

w butlach – czeka nas nie lada wysi³ek… Mo¿e nie 

bêdzie tak Ÿle gdy¿ podstawa góry zajmuje powierzchniê 

wiêksz¹ ni¿ po³owa Polski przy czym zbocza jej nachylone 

s¹ pod tak niskim k¹tem, ¿e znajduj¹cy siê na jej 

zboczu obserwator nie zdawa³by sobie nawet sprawy z 

tego, ze znajduje siê na jakimkolwiek wzniesieniu. Mo¿e 

w³aœnie dopiero tam (gdy¿ Mars to miejsce cudów) uda- 

³oby siê spotkaæ yeti, o ile wczeœniej taki osobnik nie 

wpad³by do górnej czêœci krateru zwanego u wulkanów 

kalder¹, której œrednca jest równie potworny jak ca³a reszta 

i wynosi jakieœ okr¹g³e 70 km. Naturalnie na tym nie 

koniec, bo w Regionie Tharsis niedaleko opisanego ju¿ 

monstrum, po lekkim skosie w linii prostej znajduj¹ siê 

jeszcze trzy pomniejsze – lecz równie potwornie wielkie 

wygas³e wulkany olbrzymy. 

VALLES MARINERIS 

Gdy marsjañskie niebo przejaœni³o siê, naukowcy œledz¹cy 

na ¿ywo transmisjê z sondy „Mariner” zrozumieli, 

¿e obserwuj¹ chmurê py³u, osiadaj¹c¹ powoli na dnie 

doliny o równie olimpijskich rozmiarach, nosz¹cej obecnie 

– na czeœæ „Marinera 9” – nazwê Valles Marineris. 

Dolina ta stanowi nierówn¹, poszarpan¹ bliznê, zwan¹ 

tak¿e Wielkim Kanionem, a miêdzy nami jest to monstrualny 

(znowu) w¹wóz, ci¹gn¹c¹ siê przez prawie 4000 

km, o szerokoœci do 200 km i g³êbokoœci 6 km i jest 

wiêksza od wszelkich podobnych form na powierzchni 

Ziemi (Wielki Kanion Rzeki Colorado w USA , to przy 

Valles marineris po prostu rowek!). Doœæ powiedzieæ, ¿e 

zmieœci³yby siê w nim ca³e Góry Skaliste! 

KRATERY 

Wspomniany ju¿ „Mariner 9” zdo³a³ wskrzesiæ wiele 

marzeñ , uœmierconych przez odkrycia poprzednich sond. 

Statek potwierdzi³ te¿ czêœæ wyników, uzyskanych przez 

wczeœniejsze „Marinery”, czêœæ jednak podwa¿y³, w tym 

koncepcjê, ¿e Mars jest podobny do Ksiê¿yca. Gdyby 

podzieliæ Marsa na dwie czêœci lini¹ biegn¹c¹ pod k¹tem 

50 stopni wzglêdem równika planety, to na po³udnie od 

tej linii znajduj¹ siê pokryte kraterami stare obszary. Na 



pó³noc od tej linii wystêpuje niewiele kraterów. Traf chcia³, 

¿e pierwsze „Marinery” obserwowa³y po³udnie planety i 

widok ten zosta³ zgeneralizowany na ca³y glob tworz¹c 

fa³szywe wra¿enie Marsa ksiê¿ycopodobnego . A oto 

przegl¹d nazw niektórych kraterów, na pocz¹tek tych , 

które odnosz¹ siê do s³awnych podró¿ników – jak Kolumb 

czy Magellan, albo astronomów do XVIII w. – jak 

Ptolemeusz, Kopernik, Tycho Brahe i pó¿niejszych jak 

Galileo, Halley, Kepler, Antoniadi, Flammarion, Le Verrier, 

Lowell, Schiaparelli, Tichow. Fizyków i chemików: 

Becquerel, Curie, Huygens, Korolow, Newton, Rutherford, 

Sk³odowska. Pisarzy i malarzy: Rudaux, Wells. Geofizyków: 

Wegener, Chamberlin, Hutton. Biologów: Darwin, 

Huxley, Pasteur, Winogradski. 

NIECKA HELLAS 

Na po³udniowym wschodzie Marsa znajduje siê charakterystyczny 

l¹d – pustynia o owalnym kszta³cie zwana 

Hellas (Hellas Planitia) w dodatku nale¿y ona do nielicznych 

formacji widocznych zarówno z Ziemi, jak i na 

fotografiach otrzymanych z bliska za pomoc¹ sond kosmicznych. 

Wynika z tego niezbicie, ¿e jest to obiekt 

rzeczywiœcie istniej¹cy na Marsie, a nie tylko na mapach 

wykonanych w oparciu o obserwacje naziemne. Cech¹ 

charakterystyczn¹ tej pustyni s¹ diuny – wydmy piaskowe 

co te¿ powoduje nies³ychane wrêcz podobieñstwo 

do takich obszarów na Ziemi – zupe³nie jak rodzaj muzyki 

stworzonej przez Wolfganga Amadeusza Mozarta, 

która jest genialna w ka¿dej epoce, potwierdza te¿ s³usznoœæ 

niektórych za³o¿eñ, i¿ znane nam prawa fizyki obowi¹zuj¹ 

w ka¿dym miejscu w kosmosie – tyle ¿e pustynia, 

o której mowa zdaje siê byæ urokliwym idea³em w 

swoim rodzaju. I tu nale¿a³oby poszerzyæ nieco wiadomoœci 

na temat marsjañskich dolin w ogóle. Zielonkawa 

barwa ni¿ej po³o¿onych równin „mórz” i jej sezonowe 

zmiany by³y od dawna przedmiotem ró¿nych domys³ów 

i hipotez. W 1877 roku wysuniêto przypuszczenie, ¿e 

„morza” s¹ obszarami poroœniêtymi roœlinnoœci¹, która 

nadaje im specyficzny odcieñ. Sezonowe zmiany barwy 

i intensywnoœci „mórz” s¹ wobec tego wywo³ane zamieraniem 

i od¿ywaniem roœlin w wyniku zmiany pór 

roku. Gdyby¿ to jeszcze by³a prawda! S³ynna dolino 

Syrtis Major! Czerwieñ podszyta zgni³ozielonym cieniem 

zdaje siê krzyczeæ i szeptaæ, graæ na klawiaturach i graæ 

Debussy’ ego! Hej Echo, Echo! Nie leœne ale kamienne – 

w prawie zawsze mocno mroŸnych temperaturach i na 

dodatek przed terraformacj¹! Zatoko – te Twoje intryguj¹ce 

ska³y, ska³ki, okruszki, piaski i i³y – a¿ po o³owiany 

horyzont (który bli¿ej ma swój kres ni¿ ziemski) – kamienie 

(Miœ Yogi – czy jakoœ tak w tym stylu), które wyra¿aj¹ 

wiêksz¹ wolê ¿ycia (¿ycia schowanego) – ¿ycia ukrytego, 

wisz¹cego w tym rozrzedzonym duszno – morduj¹cym 

powietrzu – ni¿ wszystkie drzewa Amazonii. I choæ 

nie mogê tu liczyæ na to, ¿e schowam siê przed promieniowaniem 

jakichœ fa³szywych cz¹stek, albo, ¿e mo¿e 

dostanê w ³eb podczas niespodziewanego deszczu meteorów 

– to jednak czekam! Czekam na sygna³ z Centrali 

(z Centrali Lotów Ku Nieznanemu)! Planeto przysz³oœci 

ods³oñ swe zazdroœnie skrywane Tajemnice! Kierunek pro- 


81

82 


gramu „Life on Mars”, równa siê ¯ywe Tajemnice. 

CZAPY POLARNE 

NajwyraŸniejszymi, a za razem najbardziej nietrwa³ymi 

obiektami na powierzchni Marsa s¹ bez w¹tpienia bia- 

³e obszary oko³obiegunowe zwane czapami polarnymi. 

(Dorzuci³bym jeszcze i takie okreœlenie, i¿ s¹ one chyba 

najbardziej tajemniczym i dziwnym obszarem planety, a 

nawet to, ¿e optycznie s¹ one najpiêkniejsze). Samo zjawisko 

czap polarnych jest powszechnie znane w przypadku 

zdjêæ wykonanych naszej rodzimej planecie z 

kosmosu. Ze wzglêdu na ich jasny, bia³y kolor wyró¿niaj¹cy 

je od czerwono – pomarañczowego t³a zosta³y odkryte 

ju¿ w pierwszej po³owie XVIII w. Szybko te¿ stwierdzono, 

¿e wygl¹d i wielkoœæ czapy polarnej zale¿na jest 

od pory roku, która panuje aktualnie na danej pó³kuli 

Marsa. W zimie ma ona najwiêksze rozmiary, na wiosnê 

szybko siê zmniejsza, a w czasie lata jest ju¿ doœæ ma³a i 

adekwatnie z nastaniem jesieni zaczyna ponownie narastaæ 

osi¹gaj¹c maksimum w zimie. Ju¿ pocz¹tkowi obserwatorzy 

wyra¿ali opiniê, ¿e s¹ to zgromadzone przy biegunach 

Marsa masy lodu i œniegu. Z nich to – jak nastêpnie 

wnioskowano – mieli jakoby Marsjanie kana³ami odprowadzaæ 

wodê do obszarów równikowych, gdzie rzekomo 

znajdowa³y siê plantacje bujnej roœlinnoœci. (Problem 

„kana³ów” w³aœnie okaza³ siê chyba najbardziej poczciwym 

przyk³adem naiwnoœci w badaniach naukowych). 

Szybkoœæ topnienia (a w³aœciwie sublimacji gdy¿ dwutlenek 

wêgla , bêd¹cy g³ównym sk³adnikiem czap – oprócz 

niew¹tpliwie jakiegoœ ograniczonego udzia³u lodu wodnego 

– w³aœnie dwutlenek wêgla w postaci zamro¿onej 

okreœla siê jako „suchy lód” – poniewa¿ zamienia siê on 

w gaz bezpoœrednio z pominiêciem stanu ciek³ego – tak 

wiêc szybkoœæ tajania czap Marsa i ich rozmiary nie s¹ 

jednakowe. Notabene, odnoœnie jeszcze wody w warun- 



STANIS£AW CZYCZ - PISARZ 

Z OPOWIADAÑ MOJEGO OJCA 

Krzeszowice to moje rodzinne miasteczko. Niedu¿e, 

senne, ukryte w cieniu urokliwych jurajskich dolin. „Smutnawe 

Sorrento ale w blaskach s³oñca”. Swoista enklawa, 

cenna pere³ka tak pod wzglêdem turystycznym jak i 

historycznym, po³o¿ona w samym sercu Wy¿yny Krakowsko 

- Czêstochowskiej miêdzy t³ocznym i gwarnym 

Krakowem a szar¹ Trzebini¹ s³yn¹c¹ z wêgla oraz rafinerii. 

Dom rodzinny Profesorów Kazimierza Wyki i Wincentego 

Danka, miejsce wiecznego spoczynku przywódcy 

Powstania Listopadowego - genera³a Józefa Ch³opickiego. 

Cel wycieczek turystów i pielgrzymów. Niby 

nic, taka ma³a i zwyk³a mieœcina a jednak - niezwyk³a bo 

kach marsjañskich, to jeœli znajdzie siê ju¿ ona na powierzchni 

Czerwonej Planety ze wzglêdu na niskie ciœnienie 

atmosferyczne tu panuj¹ce oraz nisk¹ temperaturê 

bêdzie próbowa³a natychmiast zamarzn¹æ b¹dŸ wyparowaæ 

– aby „broñ Bo¿e” nie pozostaæ w stanie ciek³ym 

– ot taki regionalny folklor)- reasumuj¹c szybkoœæ 

tajania czap Marsa i ich rozmiary nie s¹ jednakowe. Wiêksza 

zwykle jest czapa po³udniowa, tworzy siê bowiem 

podczas d³ugiej mroŸnej zimy, gdy Mars jest w aphelium. 

Za to w lecie, które dla tej pó³kuli przypada w peryhelium 

orbity Marsa, czapa po³udniowa zmniejsza siê bardzo 

szybko i prawie zawsze topnieje. Czapka pó³nocna 

jest mniejsza, ale podczas stosunkowo ch³odnego lata 

topnieje powoli i prawie nigdy nie znika do koñca. 

S³uchaj¹c piosenki zespo³u „Europe” pt. „The final 

countdown” (koñcowe odliczanie) czekam na mój statek 

kosmiczny, który zabierze mnie na Marsa – jestem 

ju¿ „nad zrêbem planety (poœród gwiezdnej nocy)” , 

pamiêtaj¹c o tym aby do mojego niezbêdnika wzi¹æ jak 

najwiêcej batonów marki „Mars”. Hipotetyczny Zielony 

Ludziku – Marsjaninie czy¿ przez lepsz¹ od ziemskiej lunetê 

dostrze¿esz ten ma³y py³ek, jakim jestem ja i czy 

widzisz, ¿e macham do Ciebie przyjaŸnie rêk¹…?! I jeszcze 

coœ, dosz³y mnie s³uchy, ¿e Wy Marsjanie tkwicie w 

strasznym b³êdzie twierdz¹c, ¿e na Ziemi nie ma ¿ycia… 

- otó¿ jest ono, a to, ¿e Ziemia widziana z kosmosu jest 

b³êkitna – to podpisujê siê tutaj jako Niebieski Ludzik 

œpiewaj¹c: I’m Blue dabudi – dabudaj. 

P.S. Ju¿ widzê siebie jako pomocnika komandora 

pierwszej marsjañskiej bazy o dumnie brzmi¹cej nazwie 

MARS POWER. 

Tomasz „Aztzenty” Barañski 

matecznik i wylêgarnia wielu talentów. 

S³awa Przybylska, Anna Seniuk, Bo¿ena Targosz, Miko³aj 

Grabowski, Magdalena Zawadzka, Bogumi³ Kobiela… 

to zaledwie tylko niewielka czêœæ znanych osób 

zwi¹zanych bezpoœrednio i poœrednio z tym bardzo ciekawym 

aczkolwiek niepozornym na pierwszy rzut oka 

miejscem. 

To w³aœnie tu a nie gdzie indziej w przyleg³ym przysió³ku 

zwanym przez tutejszych mieszkañców GwoŸdŸcem 

nieopodal starej Sztolni przyszed³ na œwiat jeden z 

najoryginalniejszych i jednoczeœnie bardzo kontrowersyjnych 

twórców wspó³czesnej literatury. „Mistrz cierpie- 


nia”, „cz³owiek bez skóry”. Wirtuoz s³owa, akrobata i ¿ongler 

literackiej formy. Twórca nietuzinkowej, nowatorskiej 

poezji polifonicznej. Z zawodu technik elektryk. 

Dziwak i samotnik maj¹cy jednak¿e wielu znajomych i 

przyjació³. Schorowany, cierpi¹cy na ciê¿k¹ postaæ ³uszczycy 

oraz raka skóry, niezaradny ¿yciowo abnegat zapl¹tany 

w sieæ z czarnych oczek ciê¿kiej depresji. Prywatnie 

cz³owiek bardzo skromny, wrêcz zakompleksiony 

nie ³akn¹cy s³awy i zaszczytów, który do historii literatury 

wszed³ skandalem… Chc¹c wst¹piæ w szeregi Krakowskiego 

Oddzia³u Zwi¹zku Literatów Polskich jako swój 

prywatny dorobek literacki przedstawi³ wiersze „poety 

zakazanego” w owych czasach tj. Czes³awa Mi³osza. 

Stanis³aw Czycz - bo o nim tu mowa, autor „Anda”, „Berenais”, 

„Nim zajdzie ksiê¿yc”, „Pawany”. 

O istnieniu tego niepospolitego i szokuj¹cego form¹ 

pisarza pierwszy raz us³ysza³am bêd¹c jeszcze dzieckiem. 

Nie ze szkolnych podrêczników, gazet czy encyklopedii. 

Opowiedzia³ mi o nim, gdy by³am jeszcze ma³¹ dziewczynk¹ 

mój nie¿yj¹cy ju¿ ojciec, jeden z bohaterów krzeszowickiej 

opowieœci S. Czycza pt. „Nim zajdzie ksiê¿yc” 

– „Ramzes”. Kolega pisarza z m³odzieñczych lat a co za 

tym idzie jeden z towarzyszy wspólnych „posiadówek” 

w ówczesnej kawiarni „Turystyczna”, a tak¿e wypadów 

pod kapliczkê - „obronkê”, na stacjê kolejow¹ , do parku 

Potockich b¹dŸ po prostu, jak to siê mawia³o, w krzaki za 

miasto. 

Mój tato od urodzenia by³ mieszkañcem Krzeszowic. 

By³ malarzem pokojowym a zarazem malarzem artyst¹ 

samoukiem, twórc¹ piêknych olejnych pejza¿y. Cz³owiekiem 

znanym w swoim œrodowisku i bardzo lubianym 

jako tak zwana „z³ota r¹czka”. Cz³owiekiem prostym po 

zaledwie siedmiu klasach szko³y podstawowej ale bardzo 

zdolnym o du¿ej wiedzy i m¹droœci ¿yciowej. Mi³oœnikiem 

przyrody, ogrodnikiem i sadownikiem amatorem. 

By³ konstruktorem „domowej roboty” spawarek elektrycznych, 

pasjonatem i „zg³êbiaczem” historii naszego 

kraju, zw³aszcza dotycz¹cej II Wojny Œwiatowej, od którego 

to ju¿ w dzieciñstwie dowiedzia³am siê prawdy o 

zbrodni katyñskiej. Moim prywatnym ¿yciowym autorytetem, 

swego rodzaju nauczycielem. Dobrym i ³agodnym 

cz³owiekiem o go³êbim sercu. 

Bardzo mi³o wspominam te jak¿e mi³e i zarazem magiczne 

chwile, kiedy mój ojciec zabiera³ siê za malowanie 

kolejnego obrazu a w miêdzyczasiezabawia³ nas (mnie i 

troje mojego rodzeñstwa) opowiadaniem przeró¿nych weso³ych 

historyjek z czasów swojej m³odoœci, z których dowiedzia³am 

siê bardzo wiele o mojej rodzinnej miejscowoœci 

i ludziach w niej ¿yj¹cych. Koledzy mojego taty, podobnie 

jak i on sam, których sylwetki ukazane s¹ w ksi¹¿ce 

Czycza pt. „Nim zajdzie ksiê¿yc”, pod wieloma barwnymi i 

niepospolitymi pseudonimami pochodzili z niezamo¿nych 

rodzin. Byli zwyk³ymi m³odzieñcami z ogromnym poczuciem 

humoru i g³ow¹ pe³n¹ dowcipów oraz szalonych pomys³ów. 

Dla ¿artu a mo¿e i na powa¿ne za³o¿yli coœ w 

rodzaju stowarzyszenia b¹dŸ klubu, który nazwali „Klubem 

starego kawalera” (wiêkszoœæ z nich wst¹pi³a jednak i to po 

nied³ugim czasie w zwi¹zki ma³¿eñskie). Urz¹dzali oni przeró¿ne 

eskapady i wypady na ³ono natury. Spêdzali ze sob¹ 

mi³o czas, zabijaj¹c w ten sposób nudê i pustkê. Krzeszowi- 



Tablica na grobie rodzinnym Stanis³awa Czycza, 

Krzeszowice - zdjêcie z Wikipedii. 

ce w owym czasie to jest w latach piêædziesi¹tych i na pocz¹tku 

lat szeœædziesi¹tych przesz³ego wieku podobnie jak 

i dzisiaj by³y ma³¹ mieœcin¹ w której niestety brakowa³o jakichkolwiek 

atrakcji. Jedyn¹ rozrywk¹ dwudziestoletnich 

mê¿czyzn pozbawionych jakichkolwiek szerszych perspektyw 

i mo¿liwoœci by³a wiêc tylko wêdrówka po ulicach miasteczka 

oraz piêknego parku z okaza³ym, ale niestety zrujnowanym 

ju¿ doszczêtnie pa³acem hrabiów Potockich albo 

popo³udnia spêdzane w kawiarni „Turystycznej”, zapewne 

jedynej w Krzeszowicach, w której mo¿na by³o napiæ siê 

taniego wina. „Turystyczna” by³a wówczas czymœ w rodzaju 

centrum kulturalnego i literackiego Krzeszowic. M³odzi 

bardzo czêsto odwiedzali tak¿e dworzec kolejowy i z utêsknieniem 

spogl¹dali na poci¹gi jad¹ce w kierunku Krakowa 

lub Katowic, tam gdzie byæ mo¿e têtni³o lepsze oraz ciekawsze 

¿ycie ni¿ to jakie pêdzili w „zapad³ej” mieœcinie. Z 

wielk¹ melancholi¹ oraz nadziej¹ wypatrywali m³odych 

dziewcz¹t, odwiedzaj¹cych przygodnie Krzeszowice a co 

za tym idzie po prostu - mi³oœci… 

W swojej ksi¹¿ce „Nim zajdzie ksiê¿yc” Czycz w sposób 

bardzo serdeczny i ciut ironiczny ukaza³ realizm oraz 

prostotê tego karykaturalnego, prowincjonalnego miasteczka 

„K”, które nazywa³ przekornie Sorrento od nazwy 

piêknego w³oskiego kurortu. Przenosi czytelnika w 

bardzo barwny i niepospolity sposób w œwiat swojej m³odoœci. 

Ten rzewny a zarazem humorystyczny obraz wprowadza 

w zadumê oraz uœwiadamia szybkie i nieuchronne 

przemijanie ludzkiego ¿ycia a zw³aszcza dzieciñstwa i 

m³odych lat. Swoisty klimat krzeszowickiej opowieœci równie 

piêknie odda³ re¿yser pan Andrzej Barañski w nakrêconym 

przez siebie filmie z 1991 r. „Nad rzek¹, której nie 

ma” zrealizowanym na kanwie ksi¹¿ki „Nim zajdzie ksiê- 

¿yc” Stanis³awa Czycza. Opowiada on o dorastaniu czterech 

przyjació³, ich marzeniach o prze¿yciu wielkiej przygody 

i m³odzieñczej mi³oœci. Film widzia³am co najmniej 

piêæ razy. Muszê przyznaæ, ¿e za ka¿dym razem z jednakowym 

zainteresowaniem. Szczerze polecam, kto jeszcze nie 

widzia³, niech ogl¹dnie. 

Na pewno nie bêdzie on strat¹ czasu a mo¿e dostar- 


83

84 


czyæ wielu pozytywnych emocji i mi³ych wra¿eñ. Przede 

wszystkim pomo¿e odœwie¿yæ nasze w³asne mocno zakurzone 

ju¿ wspomnienia z m³odych lat tak bardzo cenne 

i czule pielêgnowane w naszych sercach. 

Stanis³aw Czycz by³ jednym z nich. Jednym z tych 

m³odych krzeszowiczan, wspó³towarzyszem spacerów 

oraz spotkañ, niejako obserwatorem i rejestratorem zdarzeñ. 

Jednym z tych, którym uda³o „wyrwaæ siê” z „Sorrento” 

i osi¹gn¹æ w ¿yciu coœ wiêcej - s³awê. Lecz nie tak 

od razu, ale po latach a wrêcz dopiero po œmierci pisarza, 

kiedy to wreszcie jego twórczoœæ zosta³a odkryta jakby 

na nowo. Doceniona i modna. Muszê nadmieniæ, ¿e ksi¹¿ki 

Stanis³awa Czycza rozchodz¹ siê obecnie jak przys³owiowe 

„œwie¿e bu³eczki” i znikaj¹ bezpowrotnie nawet z 

pó³ek bibliotek… Lecz pisarz tak naprawdê wcale nie 

dba³ o s³awê i rozg³os. Jeszcze za swojego skromnego i 

pe³nego cierpieñ ¿ycia robi³ wrêcz wszystko, aby o nim 

zapomniano... Czêsto wycofywa³ siê z ¿ycia towarzyskiego, 

a nawet przestawa³ pisaæ. Zmêczony, wiecznie drêczony 

ciê¿k¹ depresj¹ mawia³ - „No, audiencja skoñczona”. 

W moim rodzinnym miasteczku, tj. w Krzeszowicach, 

w miejscu, gdzie Czycz spêdzi³ ca³e swoje dzieciñstwo i 

m³odoœæ, gdzie póŸniej w doros³ym ju¿ ¿yciu tak chêtnie 

powraca³, aby pisaæ i odnajdywaæ potrzebny mu spokój 

oraz wytchnienie od krakowskiego gwaru, gdzie spoczê- 

³y na wieki jego prochy, w ostatnich latach modne sta³o 

siê tak zwane „Czyczowanie”, a sam twórca obrós³ w legendê. 

W rocznicê œmierci pisarza przypadaj¹c¹ na 29 

czerwca z inicjatywy Miejsko - Gminnej Biblioteki Publicznej 

organizowane s¹ uroczyste obchody tego zdarzenia 

w postaci wieczorów poetyckich, spacerów œladami 

pisarza oraz odczytów jego wierszy w plenerze - 

dworzec kolejowy, kapliczka „obronka”, park Potockich 

oraz „Czyczówka” - dom rodzinny pisarza w GwoŸdŸcu 

(na których goœciem honorowym jest jego ¿ona Pani 

Barbara Sommer - Czyczowa). Elementem wieñcz¹cym 

t¹ uroczystoœæ jest zapalanie zniczy na nagrobie znajduj¹cym 

siê na pobliskim cmentarzu i oddanie legendarne- 


mu literatowi nale¿nej czci. Wieczorem, ju¿ tylko w bardzo 

intymnym gronie najbli¿szych osób na starej Sztolni 

odbywa siê palenie ogniska. To czas na wspomnienia… 

W imprezie bierze udzia³ wiele znanych osób z krzeszowickiego 

œrodowiska jak równie¿ goœci. Uroczystoœæ staje 

siê popularna i nabiera wrêcz kultowego charakteru, a 

sam pisarz zaœ napawa coraz wiêksz¹ dum¹ i staje siê 

bohaterem naszego prowincjonalnego miasteczka. Niektórym 

marzy siê nawet postawienie pomnika pisarzowi 

na zrewitalizowanym niedawno krzeszowickim rynku zamiast 

repliki rzymskiego gladiatora skradzionej z parku 

Potockich. 

Kilka dni temu odby³o siê kolejne tj. II Czytanie Czycza. 

Przypada ono na 28.06.2012 r. PóŸniej tradycyjnie 

spacer z odrobinê zmienion¹ ni¿ w zesz³ym roku tras¹ i 

czytanie utworów poety. Tym razem odby³o siê na rynku 

a tak¿e w miejscu, gdzie kiedyœ znajdowa³a siê „Turystyczna”, 

pod krzeszowickim urzêdem miejskim i pod 

starym pa³acem w parku. Czytano tak¿e nad grobem pisarza 

oraz palono znicze. Spacer zakoñczy³ odczyt pod 

will¹ „Sorrento”, gdzie obecnie znajduje siê niedawno 

otwarta restauracja, której nazwê zaczerpniêto w³aœnie z 

opowiadañ krzeszowickich Czycza. Dnia 29.06. 2012 r. o 

godz. 15.00 w Kaplicy Zgromadzenia Ksiê¿y Misjonarzy 

w Nowej Wsi odby³a siê msza za duszê œp. S. Czycza a 

wieczorem tradycyjnie na GwoŸdŸcu obok starej Sztolni 

spotkanie przy ognisku. 

Koñcz¹c moj¹ krótk¹ notê o krzeszowickim pisarzu 

katastrofiœcie Stanis³awie Czyczu, cz³owieku nienawidz¹cym 

i boj¹cym siê œwiata, bohaterze z wielu ciekawych 

opowiadañ mojego taty, chcia³abym gor¹co zachêciæ do 

odwiedzenia Krzeszowic a przede wszystkim do wziêcia 

udzia³u w corocznym „Czyczowaniu”. Pozwoli ono lepiej 

zapoznaæ siê z t¹ jak¿e intryguj¹c¹ postaci¹ niekonwencjonalnego 

pisarza a przede wszystkim odkryæ na nowo 

jego twórczoœæ i zrozumieæ… Zapraszam! 

Dorota Nowicka 

Stanis³aw Czycz (ur. 6 kwietnia 1929 w by³ym GwoŸdŸcu k. Krzeszowic, zm. 29 czerwca 1996 w Krakowie) – polski 

poeta i prozaik. Uwa¿any za jednego z najbardziej oryginalnych polskich pisarzy XX wieku. 

Akt z archiwum W³adys³awa E. Piekarskiego. 


Za oknami przeraŸliwie nie-wiosenna wiosna. Stan 

rzeczy nijak siê ma do odtr¹bionego katastroficznie przez 

Amerykanów globalnego ocieplenia, ale przecie¿ statystyczny 

Kowalski nie odsuwa firanek, bo jego „oknem 

na œwiat” jest telewizor. Na wszelki wypadek media 

masowe nie przypominaj¹ ani o ociepleniu, ani o finansowych 

skutkach tej teorii, opartej (co ju¿ wiemy) m.in. 

na badaniach od A-Z sfa³szowanych i „dopasowanych 

do tezy”. P³aciæ za emisjê dwutlenku wêgla i tak bêdziemy, 

gdy¿ polscy politycy nie zaryzykuj¹ protestów innych, 

ni¿ dotychczasowe. Symbole niewiele kosztuj¹, a 

w kampanii wyborczej dobrze je bêdzie przypomnieæ. 

Elektorat i tak ju¿ w ocieplenie uwierzy³, a wszelkie oficjalne 

i mniej oficjalne informacje o pogodowych anomaliach 

(niezwyk³e opady gradu w Teksasie i w Chinach, 

wzmo¿ona aktywnoœæ sejsmiczna etc.) tylko potêguj¹ 

jego strach. I potwierdzaj¹ ostrze¿enia amerykañskich 

klimatologów (choæ równie dobrze mog¹ zwiastowaæ 

globalne och³odzenie lub byæ efektem przechodzenia 

Uk³adu S³onecznego przez galaktyczny równik, ale 

takie myœlenie przekracza pojemnoœæ zwojów mózgowych 

ogl¹dacza telewizyjnych obrazków – matryca „w³aœciwego” 

odbioru wydarzeñ zosta³a ju¿ wkodowana). 

Coraz wyraŸniejszy podzia³ na krêgi odbiorcze ma 

informacja. Ci, co wierz¹ mediom rz¹dowym (czy raczej 

korporacyjnym) – nie zechc¹ skorzystaæ z portali „offowych” 

(czyli „niszowych”, acz sama ta nazwa jest ju¿ 

obecnie naznaczona lekko pejoratywnie). Czytelnicy 

specjalistycznych blogów naukowych, politycznych lub 

sportowych wyœmiej¹ powierzchownoœæ ocen popularnych 

stron internetowych, gdzie iloœci b³êdów rzeczowych 

zaczynaj¹ dorównywaæ liczne b³êdy sk³adniowe 

i... ortograficzne! To zreszt¹ nie specjalnie dra¿ni internautów, 

a co za tym idzie – równie¿ redaktorów. Mniej 

pracy, mniej pieniêdzy na fachow¹ korektê a efekt – 

„ogl¹dalnoœæ”, przyci¹gaj¹ca reklamodawców – ten sam. 

Telewizji nie ogl¹dam od lat, tote¿ muszê wierzyæ 

na s³owo przyjacio³om – manipulacja staje siê tam podobno 

coraz bardziej nachalna i balansuje na granicy wiarygodnoœci, 

licz¹c, i¿ przekaz zostanie odebrany zgodnie 

z ¿yczeniem nadawcy. Jeœli w przeró¿nych kontekstach 

trzydzieœci razy w ci¹gu kilku godzin „przypomnimy” 

telewidzowi, i¿ pan X jest „cacy” zaœ pan Y „be” – 

to podczas najbli¿szych wyborów parlamentarnych i samorz¹dowych 

odda on g³os, jakiego oczekujemy, a co 

najwy¿ej ominie z daleka lokal wyborczy, bo nie lubi¹c 

pana X nie bêdzie mia³ zaufania równie¿ do pana Y. W 

dodatku dla ogl¹dacza telewizyjnych obrazków nie jest 

wcale obojêtnym, kto go do czegoœ namawia – przydatne 

tu s¹ „autorytety” w rodzaju aktorów seriali i „wybitnych 

dziennikarzy/dziennikarek”, którzy od lat stosuj¹ 

co prawda te same chamskie chwyty (niedopuszczanie 


LECH L. PRZYCHODZKI 

Zmienia siê definicja bytu 


rozmówców do g³osu, cytaty wyrwane z kontekstu, 

œmiech podczas wypowiedzi niewygodnych postaci ¿ycia 

politycznego czy kulturalnego), ale mog¹ siê pochwaliæ 

licznymi nagrodami i s¹ po prostu „celebrytami/celebrytkami”... 

Co w zasadzie telewidzom wystarcza, by zgodziæ 

siê z nimi, nim jeszcze zaczêli mówiæ/bredziæ... Nie 

znaczy to, i¿ TV odmó¿d¿a o ka¿dej godzinie i na ka¿dym 

kanale. Te o mniejszej ogl¹dalnoœci warto niekiedy 

odwiedziæ. 

Jeœli zauwa¿am, i¿ mass-media wp³ywaj¹ na zmianê 

obrazu œwiata, to jednoczeœnie zak³adaæ muszê, i¿ obraz 

ten jakiœ jednak jest, a walka toczy siê o zmianê hierarchii 

jego sk³adowych. Gorzej, gdy widzenie œwiata zostaje 

„sp³aszczone” poprzez eliminacjê niektórych elementów. 

Eliminacjê – w zamierzeniach „nadzorców” 

kultury masowej – definitywn¹. 

Od kilku co najmniej lat pomija siê w mediach oficjalnych 

milczeniem (tedy i nale¿nym szacunkiem) rocznicê 

napaœci hitlerowskich Niemiec na Polskê, czyli oficjalny 

pocz¹tek drugiej ze œwiatowych wojen. Ale ju¿ 

dwa tygodnie póŸniej, 17. wrzeœnia, nie wolno nam zapomnieæ 

o agresji ZSRR – ówczesnego sojusznika III 

Rzeszy na Kresy Wschodnie II RP. Wielu m³odych Polaków 

dopiero przy tej okazji dowiaduje siê, i¿ Hitler by³ 

jednak pierwszy a Armia Czerwona tylko nasz kraj dobi- 

³a. WyraŸne wzmocnienie akcentu rangi historycznej 

drugiego wydarzenia, w niewielkim stopniu skoordynowanego 

w tej wersji z agresj¹ hitlerowsk¹, zamazuje realia. 

Najpierw pó³gêbkiem lub wcale „za³atwia³o siê” w 

historiografii i szkolnictwie rolê Moskwy w tragedii Wrzeœnia, 

teraz to samo czyni siê z Berlinem. Zapewne w 

imiê „dobrze rozumianej” przyjaŸni polsko-niemieckiej, 

sk³adowej „wspólnego europejskiego domu”. Jakby na 

Bugu Europa (przynajmniej ta „cywilizowana”) siê koñczy³a... 

Niemcy dobrze rozumiej¹ tymczasem, i¿ bez Rosji 

o Europie jako ca³oœci - mówiæ trudno. Mo¿na ten kraj 

szanowaæ za dorobek kultury i nauki, mo¿na go nie cierpieæ 

za ³otrostwo przywódców – ale nie da siê go pomin¹æ, 

jeœli myœlimy o odbudowie duchowoœci kontynentu 

i prawdziwej normalizacji stosunków miêdzynarodowych. 

Tej wiedzy - znanej Brytyjczykom, Niemcom czy Francuzom 

- polskim elitom politycznym nadal brak. A gdy 

wymr¹ ju¿ ostatni uczestnicy walk z hitlerowskim agresorem 

– ³atwo bêdzie o 1. wrzeœnia 1939 r. „zapomnieæ” 

w ogóle, na rzecz obchodów 17. wrzeœnia, daty „prawdziwego” 

najazdu. Pro publico bono... 

Z tych samych, czysto politycznych powodów, massmedia 

skwapliwie pomijaj¹ inn¹ datê – 12. kwietnia – 

Œwiatowy Dzieñ Kosmonautyki. Nawet media „offowe” 

– w tym roku o locie Jurija Gagarina niemal zapomnia³y. 

Có¿, tworz¹ je g³ównie ludzie m³odzi... Historia podboju 

Kosmosu jest im równie obca, co podbojów Cesarstwa 

Rzymskiego. I na to m.in. licz¹ ci, co stoj¹ u steru medial- 


85

86 


nych korporacji. A „wykasowaniu” z naszej œwiadomoœci 

ulegaj¹ nie tylko fakty mniej lub wiêcej historyczne, ale 

równie¿ te, które dziej¹ siê w³aœnie w tej chwili, a z jakichœ 

wzglêdów „zas³uguj¹ce” na otoczenie „lasem milczenia”. 

Kilka lat temu poza „Infopolem” i www.cia.bzz.net 

nikt w polskojêzycznych mediach nie poinformowa³ o 

tym, ¿e w budynku Parlamentu Europejskiego w Strassbourgu 

run¹³ dach. 

Skala wydarzeñ istotnych, a z pe³n¹ premedytacj¹ 

przemilczanych w g³ównych mediach – roœnie. By nie 

szukaæ daleko – w 1990 r. na pó³nocy Mali wybuch³o 

powstanie Tuaregów. Potraktowane jak zwyk³a rebelia, 

bez wsparcia – upad³o. Tymczasem wznowienie walk 

w styczniu 2012 r. zakoñczy³o siê (niespodziewanie nie 

tylko dla rz¹du w Bamako – gdzie w miêdzyczasie odby³ 

siê przewrót wojskowy - ale i spo³ecznoœci miêdzynarodowej) 

pe³nym sukcesem! 6. kwietnia br. Ruch na Rzecz 

Narodowego Wyzwolenia Azawadu (MNLA) i islamiœci z 

Ansar Dine (Obroñcy Wiary) proklamowali w zdobytym 

Timbuktu utworzenie nowego pañstwa, obejmuj¹cego 

ziemie etnicznie tuareskie, pod nazw¹ Azawad. Teoretycznie 

przynajmniej Azawad nie ma zamiaru poszerzaæ 

swoich granic, bo „cudze” Tuaregów nie interesuje. Odbili 

te ziemie, które uznaj¹ od stuleci za wy³¹cznie swoje 

(oczywiœcie tylko w Mali, problem tuareski to równie¿ 

sprawa Nigru, Burkina Faso, Libii czy Algierii) i zamierzaj¹ 

gospodarzyæ tam na w³asn¹ rêkê. 

Zamierzaj¹, bo ustanowieniem Azawadu ze stolic¹ w 

Timbuktu naruszyli ustalony porz¹dek. Mogli Amerykanie 

zrujnowaæ Libiê, ale powstanie nowego kraju, opartego 

na granicach etnicznych, grozi lawin¹ podobnych 

walk w ca³ej Afryce, gdzie granice wytyczali w³adcy 

kolonialni, nie bior¹c pod uwagê niczego poza w³asnym 

interesem. Tote¿ chêtnych do dyplomatycznego uznania 

ekipy Bilala Ag al-Szarifa w Timbuktu wci¹¿ brak, za 

to s¹ tacy, którzy ju¿ gotowi udzieliæ Malijczykom pomocy 

w likwidacji secesji Azawadu. 

Na wszelki wypadek precedens tuareski mediów „nie 

interesuje”. Za wieœciami z daleka: (Tuaregs claim ‘independence’ 

from Mali 

http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/04/ 

20124644412359539.html, Jemal Oumar, Azawad declares 

independence 

http://www.magharebia.com/cocoon/awi/xhtml1/ 

en_GB/features/awi/features/2012/04/06/feature-03) 

pisz¹ o nim w RP g³ównie www.wolnemedia.net . 

Znacznie niebezpieczniejszy zakrêt prze¿y³y niedawno 

Chiny. Destabilizacja tego kraju, podobnie jak Rosji, 

jest Zachodowi na rêkê, zw³aszcza w przypadku decyzji 

o „prewencyjnej” wojence z Iranem, która nikogo zdziwiæ 

nie powinna. O ile jednak w przypadku wyborów 

prezydenckich w Rosji naciski i wsparcie opozycji przez 

USA by³y klarowne, to w Chinach mieliœmy do czynienia 

raczej z typow¹ walk¹ frakcyjn¹ pomiêdzy rz¹dz¹cymi. 

Usuniêto bowiem z Politbiura „staromodnego” ideowca, 

przyjaciela syna Mao, Bi Xilaia (Bo Xilana) (http:/ 

/monitorpolski.wordpress.com/2012/03/22/wydarzeniai-komentarze-22-marca-2012r), 

który da³ siê poznaæ 


wczeœniej jako osoba walcz¹ca z korupcj¹ i mafijnoœci¹ 

w Chongqing, gdzie wspólnie z szefem policji doprowadzi³ 

do skazania i rozstrzelania wielu mafijnych bossów i 

w prowincji Hubei. 

Czo³gi i armaty na ulicach Pekinu i Szanghaju pojawi- 

³y siê 14. marca. W ci¹gu tygodnia frakcja Bi Xilaia znalaz³a 

siê w aresztach domowych, choæ wojsko wspar³o 

odsuniêtego polityka. O areszcie domowym œwiadczy 

usuniêcie jego nazwiska z chiñskiego Internetu, zaœ samochody 

z rejestracjami z Syczuanu i Hubei/Hebei by³y 

w Pekinie kontrolowane z racji powi¹zañ Bi Xilaia. Link z 

tajwañskiej telewizji te¿ jest prób¹ oceny sytuacji na 

podstawie bardzo fragmentarycznych danych: http:// 

www.youtube.com/watch?v=diucpSF03d8 . 

Dopiero w tydzieñ po krakowskim bloggerze na tekst 

odwa¿y³ siê www.onet.pl . Z serwisu CNN przedrukowano 

tam komentarz Jaime A. FlorCruza, mieszkaj¹cego 

w Chinach od pocz¹tku lat 70. XX w. Tekst dotyczy³ 

bardziej reakcji chiñskich internautów na zwolnienie Bi 

Xilaia, ni¿ zawiera³ jakiekolwiek informacje o próbie zamachu 

stanu. 

I we w³aœciwy dla demokracji sposób publikacja tego 

przedruku „za³atwi³a sprawê”. Z ciszy medialnej komentarz 

CNN siê pojawi³ i w niej rozp³yn¹³. Blogger „monitorpolski” 

by³ znacznie szybszy w przekazie i dostarczy³ 

wiêkszej iloœci informacji. A oprócz niego kilka osób w 

Polsce po prostu wiedzia³o, ale ku temu trzeba mieæ w 

Chinach dobrych znajomych. 

Pytanie: ilu przeciêtnych internautów wie, czym jest 

Azawad i ilu s³ysza³o o marcowych przepychankach w 

Pekinie? 

Internet staje siê coraz wiêkszym œmietnikiem informacyjnym. 

Na zasadzie „Œpiewaæ ka¿dy mo¿e” – portali 

i blogów przybywa w ka¿dym kraju œwiata. Wszystkie 

serwuj¹ jakieœ informacje, mniej lub bardziej potrzebne 

(zale¿y jeszcze – komu?), mniej lub bardziej prawdziwe... 

W zasadzie niemal wszêdzie mamy te¿ do czynienia 

ze zjawiskiem cenzury lub, co gorsza, autocenzury 

przekazywanych treœci. Jak to ujmuje prof. Jadwiga Staniszkis, 

pisz¹c o polskim podwórku: „- System Tuska 

polega (...) na tym, ¿e w bardzo wielu obszarach, na 

niskich piêtrach systemu, od oœwiaty po lokalne firmy, 

ktoœ choæby podejrzewany o inne sympatie nie mo¿e 

funkcjonowaæ. Ka¿de dzia³anie sygnalizuj¹ce inn¹ ni¿ 

prorz¹dow¹ orientacjê jest karane, jest mocno ryzykowne. 

Boi siê wielu ludzi. Trzyma ich przy PO ca³y system 

zale¿noœci, koncesji (...).” (http://wiadomosci.onet.pl/kraj/ 

staniszkis-wlos-na-glowie-sie-jezy-od-rzucanychpo,1,5078813,wiadomosc.html 

) 

Dzia³anie, polegaj¹ce na publikowaniu informacji jest 

bardziej od innych niebezpieczne, bo... widoczne. I trudno 

siê go wyprzeæ. W dodatku jest te¿ mniej od innych 

lubiane, gdy¿ mo¿e zasiaæ w g³owach czytelników niema³y 

zamêt. 

St¹d cicha, acz narastaj¹ca walka o dominacjê w Sieci. 

Z jednej strony wyposa¿one w ka¿d¹ iloœæ potrzebnych 

pieniêdzy korporacje i s³u¿¹ce im rz¹dy (do czegoœmy 

doszli: rz¹dy ju¿ nie rz¹dz¹, a s³u¿¹), próbuj¹ce 

stworzyæ wygodne dla siebie prawo i blokowaæ te treœci, 


które zagra¿aj¹ ich interesom – z drugiej rosn¹ca armia 

niezadowolonych z dzia³ania oficjalnych mediów ludzi, 

których praca pozwala na zupe³nie inne „odczytanie” 

œwiata. Praca w dodatku w znacznej mierze wynikaj¹ca 

z pasji, a ta zawsze ma przewagê nad pieni¹dzem, którym 

op³acani s¹ zawodowi zdobywcy i przetwórcy informacji. 

Nie bez znaczenia pozostaje tu sprawa kosztów 

– druk jest drogi. Utrzymywanie witryny internetowej 

wymaga tylko minimalnych op³at. I uwalnia od nadzorowania 

ca³ego procesu produkcji, potrzebnego prasie. 

Stronê www potrafi poprowadziæ jeden zmotywowany 

cz³owiek. W przypadku „papieru” ten sam cz³owiek 

wyda co najwy¿ej ciekawy zine w niewielkim nak³adzie. 

Sieæ daje mo¿liwoœæ kontaktu nieograniczonego 

i to w u³amku sekundy. Jak dot¹d szybszy noœnik 

informacji spopularyzowany nie zosta³ (bo czy nie wymyœlono 

w miêdzyczasie lepszych, to inna historia). W 

dodatku dzia³a ju¿ przyzwyczajenie m³odszych pokoleñ 

do tego w³aœnie medium. Jeœli nie musz¹ - nie siêgn¹ 

one po podrêcznik, zajrz¹ do przestrzeni virtualnej. Internet 

nie wymaga te¿... wysi³ku fizycznego, co przy 

lenistwie wielu dzisiejszych nastolatków niekiedy decyduje. 

Nie ruszaj¹c siê z miejsca mo¿na zdobyæ wiedzê, 

ale te¿ zhakowaæ stronê konkurenta (w przypadku stron 

„niewygodnych” hackerów zastêpuj¹ funkcjonariusze 

ró¿nych s³u¿b), poprowadziæ prywatn¹ wojnê z nie lubian¹ 

osob¹ lub obejrzeæ zdjêcia z wszystkich kontynentów. 

Jak ka¿dy z tzw. epokowych wynalazków - Sieæ sta- 

³a siê w³asnoœci¹ „wszystkich”, wp³ywaj¹c na ich codziennoœæ. 

I to – wp³ywaj¹c w dwojaki sposób. Na poziomie 

zewnêtrznym – u³atwia komunikacjê z innymi ludŸmi, 

zdobywanie potrzebnych (albo i niepotrzebnych) informacji 

a tak¿e organizuje czas. 

Istotniejsze zmiany zachodz¹ w naszej œwiadomoœci. 

Rozleniwienie i wygodnictwo (tak¿e myœlowe – po co 

wysilaæ siê samemu, wystarczy przeszukaæ Net i skompilowaæ 

– z sensem lub nie – cudze, ju¿ wyra¿one pogl¹dy), 

ograniczenie zachowañ ryzykownych (ryzykujemy 

co najwy¿ej œci¹gniêciem programu wirusowego), 

zastêpowanie realnej dzia³alnoœci wielogodzinnymi „dyskusjami” 

na forach, bêd¹cych z punktu widzenia dyskutantów 

twórcz¹ wymian¹ myœli, z punktu widzenia zaœ 

ekonomicznych i politycznych decydentów – idealnym 

sposobem tak (nielegalnej zazwyczaj) kontroli spo³ecznych 

nastrojów, jak i ich kanalizowania (na podjêcie 

omawianych teoretycznie dzia³añ uczestnicy radosnych 

pogaduszek nie maj¹ ju¿ ani si³y ani czasu) – to cena, 

jak¹ p³acimy za uczestniczenie we wspó³czesnoœci. Ludzie 

pozbawieni dostêpu do Sieci stali siê – ca³kiem nagle, 

rewolucja elektroniczna to okres ostatnich kilkunastu 

lat – obywatelami zdecydowanie gorszej kategorii. 

W dodatku pozorna „obecnoœæ” wœród internetowych 

„przyjació³” skutkuje coraz wiêksz¹ alienacj¹ wobec ludzi 

z krwi i koœci. Virtualni staj¹ siê i ludzie i ich problemy. 

Rozmawiaj¹c „ze wszystkimi” realnie nie uczestniczymy 

w niczyim ¿yciu. W przypadkach skrajnych – 

nawet we w³asnym, bo nie starcza nam na to ¿adnej 

wolnej chwili... 



To wszystko ju¿ zauwa¿ono, niekiedy opisano. 

Przejdê teraz do najciemniejszej strony internetowego 

medalu. Œwiadomoœæ masowa nigdy nie stawia³a sobie 

poprzeczki zbyt wysoko. „Byt jest, niebytu nie ma” 

to przecie¿ „zawo³anie” kultury masowej Antyku. To, co 

widziano doko³a i czego siê ledwie domyœlano – „by³o”. 

Da³o siê doñ dotrzeæ zmys³owo, racjonalnie lub intuicyjnie. 

Joñska filozofia przyrody w rzeczywistoœci kszta³towa³a 

obraz œwiata znacznie mniej materialistyczny, ni¿ 

to dziœ interpretujemy. 

Sieæ doprowadza do sytuacji, kiedy coœ, co nie zaistnieje 

w przestrzeni virtualnej, nie ma w³aœciwie szans, 

by dotrzeæ do œwiadomoœci wiêkszoœci populacji ludzkiej. 

Powstania Azawadu wszak trudno „domyœliæ siê” z 

wysokoœci Bia³egostoku czy Kowna! A jeœli mass-media 

tê wiadomoœæ pomijaj¹ – pañstwo Tuaregów zwyczajnie 

„nie istnieje”. Jest... niebytem! Zarz¹dcy Netu posiedli 

tym samym moc Demiurgów – mog¹ powo³ywaæ do 

¿ycia i uœmiercaæ dok³adnie to, na co maj¹ ochotê. Iran z 

dnia na dzieñ staje siê „wrogiem ludzkoœci”, anomalie 

pogodowe zawsze œwiadczyæ bêd¹ o globalnym ociepleniu 

i niczym innym zaœ twórcy (nie zawsze wielcy) 

trafi¹ na pierwsze strony mediów jedynie popieraj¹c 

neoliberalny ³ad, serwowany przez korporacjonizm. Prywatnie 

mog¹ go nawet opluwaæ, to ju¿ nikogo nie obchodzi. 

Tej opcji wykreowany „byt” zwyczajnie nie pozwoli 

siê zrealizowaæ. 

Jeœli s¹ ju¿ znani, a napisz¹ cokolwiek nie po myœli 

bezkszta³tnego „porz¹dku œwiata” (za którym skryci s¹ 

ca³kiem konkretni ludzie) – jedn¹ decyzj¹ str¹ci siê ich, 

jak Grassa, do moralnego piek³a, ska¿e na niebyt... 

W niezauwa¿alny sposób zmienia siê definicja bytu 

– staje siê nim tylko to, co proponuj¹ nam mass-media. 

I nie jest wcale wa¿ne, czy dany fakt w ogóle mia³ miejsce. 

W TV lub Internecie mia³. To wystarczy biernym 

odbiorcom za kryterium prawdziwoœci, tak samego zaistnienia 

czegoœ, jak jego oceny! 

Œwiat zbli¿a siê do granicy, kiedy odró¿nienie fikcji 

od rzeczywistoœci stanie siê trudne, jeœli nie wrêcz niemo¿liwe. 

Spo³eczeñstwa uwierz¹ w swoje niewolnicze szczêœcie 

a naprawdê zadowoleni bêd¹ jedynie w³aœciciele 

mediów. 

Na szczêœcie wci¹¿ istnieje przeciwwaga – niezale¿ne 

Ÿród³a informacji. Póki nie zostan¹ zniszczone – mamy 

wybór. 

Gdy wyboru zabraknie – zawsze mo¿na powiedzieæ: 

„Przynajmniej próbowaliœmy!”. Ale najpierw trzeba próbowaæ! 

Lech L. Przychodzki 


87

88 

Z NOTATNIKA MA£GORZATY N - K 


MA£GORZATA NOWAKOWSKA-KARCZEWSKA 

EMIL ZEGAD£OWICZ 1888 – 1941 

Zwyk³ by³ mawiaæ, ¿e to jego utwory jak pianie koguta 

wabi¹ kobiety. 

Przystojny nie by³, ale „mia³, szelma, jakiœ swoisty 

wdziêk /…/ który elektryzowa³ panie”. Potrzebowa³, by 

pisaæ, ci¹gle nowych podniet (motorów) mi³osnych, seksualnych, 

nowych pochlebstw, st¹d ³atwo ulega³ namiêtnoœciom, 

a ka¿d¹ z muz mi³owa³, zwykle niezbyt d³ugo, 

„ponad ¿ycie i ponad œmieræ”. Gdzieœ obok by³a jeszcze 

wierna ¿ona, (Maria, Rysi¹ pieszczotliwie zwana, z 

Kurowskich) która utyskiwa³a gorzko „znosi³am egzaltacje 

ró¿nych bab” /…/ 

„Mi³uj¹ce opiekuñcze ³ono” /…/ to Stanis³awa Wysocka, 

s³awna, sporo starsza od Emila artystka „cudna, 

smuk³a, wysoka, królewska pani – o oczach jak czarne, 

parz¹ce gwiazdy” /…/ która zosta³a muz¹ i autork¹ sukcesów 

sztuk Zegad³owicza (np. „Lampki oliwnej”), gra³a 

w nich bowiem, zafascynowana talentem Lulana (takie 

nada³a mu imiê) g³ówne role. 

„Mil, jedyna wielka mi³oœæ mego opacznego ¿ycia” 

– wyznawa³a kolejna z pañ (Maria Wrzosek, mê¿atka, 

matka trojga dzieci). Urzeczona twórczoœci¹ Emila napisa³a 

pe³en podziwu list, a on zechcia³ poznaæ tak interesuj¹c¹ 

czytelniczkê. Spotkanie nast¹pi³o w willi Bajka, 

s¹siaduj¹cej z dworkiem poety w Gorzeniu i sta³o siê 

pocz¹tkiem mi³oœci, która mia³a byæ wieczna, a przetrwa³a 

ledwie trzy lata. 

„Szliœmy z oddali – cieniem – 

Spotkaliœmy siê p³omieniem - /…/ 

Unieœmiertelni³ poeta Marylê i w skandalizuj¹cej powieœci 

„Zmory” („otoczy³a go mocno ramionami i nogami 

– wsysa³a go we wrz¹ce , rozdrgane wnêtrznoœci 

/…/) i w tomie piêknych erotyków „Wrzosy”. 

Emil Zegad³owicz - foto ze zbiorów Wikipedii 

„Gdy mi nagle zarzucasz nogi na ramiona 

Wrz¹cej w ¿y³ach rozkoszy warem rozogniona 

Gdy rêce moje, wê¿e oszala³e ¿¹dz¹, 

Po udach Twych i brzuchu œlepe, gniewne b³¹dz¹ /…/ 

Jan Kuglin, typograf, wyda³ ów tomik ozdobiony rysunkami 

Maryli w iloœci piêciu egzemplarzy. „Przez wiele 

miesiêcy sk³ada³em i drukowa³em te „Wrzosy”, chc¹c 

uczciæ w ten sposób najg³êbsz¹, jak mnie Emil zapewnia³, 

mi³oœæ przyjaciela /…/ Potem z rezerw¹ ju¿ przyjmowa³em 

wynurzenia Emila o nowej mi³oœci, najg³êbszej, 

pierwszej, ostatniej”/…/ 

£asy na pochlebstwa Emil rych³o uleg³ wdziêkom 

m³odej atrakcyjnej, zaborczej, egzaltowanej do granic 

œmiesznoœci („jam Twoja podpa³ka i Twój podnó¿ek / 

…/) kolejnej mi³oœniczki swego talentu („nie myœl, ¿e 

Goethe by³ wiêkszy od Ciebie – o, nie, Eli, o – nie, ani 

trochê”). Teraz ona, Maria (Maura) Koszyc , by³a dla Eliczka 

„potê¿n¹ symfoni¹ poruszaj¹c¹ zmys³y i duszê” /…/ 

Szybko zdominowa³a Emila, (wzi¹³ z ni¹ pono nawet 

œlub w koœciele mariawitów) sta³a siê przyczyn¹, za 

spraw¹ swej niezbyt jasnej przesz³oœci, rozmaitych k³opotów 

pisarza, który nie potrafi³ wypl¹taæ siê z tego 

zwi¹zku. Wytrwa³a przy Elim do koñca, opiekowa³a siê 

nim w sosnowieckim szpitalu, gdzie chory na raka gruczo³ów 

limfatycznych umiera³ w mêczarniach, ¿egnaj¹c 

siê ze œwiatem ostatnim wierszem lirycznym 

„Mijaj¹ noce, dni, tygodnie 

Mijaj¹ lata, lat tysi¹ce. 

Nad moim prochem niezawodnie 

Graæ bêd¹ skrzypce wichrzej¹ce” 

Skrzypce to wspomnienie lat najwczeœniejszego dzieciñstwa 

(„Wychowa³em siê wœród kwiatów i muzyki”) 

na skrzypcach gra³ ukochany ojciec poety, Tytus Seweryn 

Karol. Rodzice Emila byli niezwyk³¹ par¹. Ojciec „romantyk 

czystej wody”, by³y ksi¹dz grekokatolicki „muzykowa³, 

pisa³ wiersze, hodowa³ kwiaty”. Po wielu perypetiach 

¿yciowych pojawi³ siê w Wadowicach, gdy mia³ 

ju¿ lat przesz³o szeœædziesi¹t. Pokocha³ z wzajemnoœci¹ i 

poœlubi³ m³od¹ nauczycielkê muzyki El¿bietê Kaiszarównê, 

córkê rodowitego Czecha. „Stworzyli œwiat poza 

œwitem, w którym dŸwiêki zakwit³y, a kwiaty gra³y”. 

Szczêœcie trwa³o krótko, otoczenie, nawet najbli¿si, nie 

zaakceptowali ich zwi¹zku. „Potoczy³y siê lata ciê¿kie, 

bardzo nawet ciê¿kie”. El¿bieta psychicznie za³amana, 

drêczona œmierteln¹ chorob¹, wróci³a do rodziców, synka 

widywa³a bardzo rzadko. Osieroconym dziewiêcioletnim 

Emilem (Tytus zmar³ nagle) zajê³a siê ciotka Wanda 

Kaiszarowa, która przez d³ugie lata stanowi³a swoist¹ 

osobliwoœæ dworu w Gorzeniu. Uwielbia³a plotki, rywalizowa³a 

o wzglêdy pisarza z ka¿d¹ kobiet¹, która pojawi- 

³a siê w jego pobli¿u, zw³aszcza z ¿on¹, na której temat 

bywalcom dworu opowiada³a niestworzone rzeczy. 


We dworze górzeñskim Emil spêdzi³ wiêkszoœæ ¿ycia, 

nazwano go nawet samotnikiem z Gorzenia. Tutaj, w 

¿ó³tym pokoju, którego okna wychodzi³y na bujn¹ zieleñ 

ogrodu, przy zarzuconej papierami sekreterze, pisa- 

³o mu siê najlepiej. Dworek, lata œwietnoœci dawno maj¹cy 

za sob¹, brzydki, nieprzytulny kupi³ ojciec Emila. 

Wymaga³ wiecznych remontów, ale przez pamiêæ ojca 

pisarz nie chcia³ go sprzedaæ. Ci¹gle szuka³ pieniêdzy, 

by ratowaæ rodzinn¹ posiad³oœæ, a popada³ w coraz wiêksze 

tarapaty („d³ugi mnie gniot³y”). Niewypa³em okaza- 

³a siê kilimiarnia, któr¹ za³o¿y³ we dworze, (mia³a tak¿e 

propagowaæ piêkno kultury beskidzkiej) podobnie hodowla 

królików. 

Wreszcie wyjecha³ do Poznania, gdzie, niew¹tpliwie 

dziêki Wysockiej, która re¿yserowa³a jego sztuki i gra³a 

w nich g³ówne role, zaczê³o mu siê nieŸle powodziæ. 

Na³o¿y³ jednak na siebie pêta zbyt wielu obowi¹zków 

(obj¹³ redakcjê tygodnika „Têcza”, by³ dyrektorem programowym 

radia). W rezultacie nie móg³ siê wywi¹zaæ 

ze wszystkiego, a zwierzchnoœæ wymaga³a systematycznoœci. 

Nie polubi³ Poznania, narazi³ siê poznaniakom swoim 

listem pasterskim podpisanym Jego Emilencja, w którym 

ostro skrytykowa³ mieszkañców grodu. Odp³acili mu 

pogardliwym mianem Galicjusza z Kongresówy. 

Stan ducha Zegad³owicza z czasów poznañskich dobrze 

prezentowa³, opatrzony celnym wierszykiem, 

przedstawiaj¹cy wychud³ego pisarza odzianego w kusy 

fraczek portrecik, wykonany przez rysownika W³. Roguskiego. 

„Emilu! Œwi¹tku bo¿y! 

W Têczowej chodzisz obro¿y 

I dusza Twa cicho jêczy /…/ 

Niewielu, jak stara Sewercia kucharka, potrafi³o dostrzec 

zalety charakteru Emila „by³ wylewny, szczodrobliwy 

dla ludzi, szanowa³ cz³owieka i to nie tylko uczonego, 

ale i prostego, ciemnego”. Takim cz³owiekiem by³ 

choæby Jêdrzej Wowro „ch³op niemrawy, sumiasty /…/ 

najszczerszy artysta polski”, uwieczniony w wierszach 

poety. 

„Wowro rzeŸbi – 

Snycerz bogów, beskidzki Wowro powsinoga 

Z kloca uzdajnego rzeŸbi swego Boga 

Smutnego beznadziej¹ jak wowrowe ¿ycie /…/ 

Inni, nawet d³ugoletni przyjaciele, nie potrafili zrozumieæ 

i zaakceptowaæ trudnego charakteru Zegad³owicza, 

skrajnych nastrojów, w które wpada³, poetyckiej 

natury, skomplikowanej wra¿liwoœci. Edward Kozikowski, 

wspó³za³o¿yciel grupy poetyckiej Czartak, nieraz, 

zirytowany postêpowaniem pisarza, ogranicza³ kontakty. 

Emil od dzieciñstwa boj¹cy siê samotnoœci, opuszczenia, 

lgn¹cy rozpaczliwie do ludzi, pisa³ wówczas „do 

Ciebie szed³em nie tylko z tym, co we mnie jak¹œ wartoœæ 

ma, lecz i z tym, co s³abe i niedo³ê¿ne. PrzyjaŸñ 

musi byæ bardziej ni¿ mi³oœæ rozumiej¹ca i krzepi¹ca.” 

Niewielu te¿ potrafi³o zrozumieæ i doceniæ twórczoœæ 

Zegad³owicza. Wedle krytyka Ko³akowskiego by³o to 

„potworne gadulstwo, blaga poetycka” /…/ a „wszystkie 

fikcje, metafizycznoœci czy religijnoœci zbyt wielkie zbu- 


Z NOTATNIKA MA£GORZATY N - K 

dzi³y obrzydzenie” /…/ Morcinek, wys³uchawszy fragmentu 

„Zmór” w wykonaniu autora, wyszed³ zdegustowany, 

oœwiadczaj¹c „zarêczam panu, ze ksi¹¿ki pañskiej 

do r¹k nie wezmê”. Tuwima wszak¿e zafascynowa³y 

„Motory”. Po skonfiskowaniu niemal ca³oœci nak³adu powieœci 

pisa³ do autora „cudowna, wyzwalaj¹ca ksi¹¿ka /…/ 

mog³eœ przecie¿, cudne moje Pr¹cie Xiê¿ycowe, wydrukowaæ 

sto pe³nych, niekastrowanych egzemplarzy 

dla przyjació³ i pewniaków”. 

Umiera³ Zegad³owicz chyba nie do koñca spe³niony, 

z ambitnych marzeñ niewiele zosta³o (fiasko Czartaka) 

dwór w Gorzeniu z³upili Niemcy. Czy zachowa³ w tych 

ostatnich chwilach szczyptê ironicznego humoru, z którego 

s³yn¹³ i pomyœla³, jak niegdyœ „a wszystko to g … 

guano amerykañskie”? Czy te¿ raczej z filozoficznym 

zdziwieniem skonstatowa³: 

„Wszystko – wiêc ¿ycie i œmieræ 

Na wadze odwa¿one – 

Godzina, minuta, sekunda – 

Zrównane, odmierzone /…/ 

Ma³gorzata Nowakowska-Karczewska 

Cytaty pochodz¹ z: 

Emil Zegad³owicz, „Wybór poezji”, PIW 1987. 

Emil Zegad³owicz, „Zmory”. 

Edward Kozikowski, „Portret Zegad³owicza bez ramy”, 

Ludowa Spó³dzielnia Wydawnicza, Warszawa 1966. 

Krystyna Koliñska, „Zegad³owicz. Podwójny ¿ywot 

Srebrempisanego”, Wydawnictwo Trio, Warszawa 1999*. 

* Krystyna Koliñska z domu Badora jest urodzona 

w Czêstochowie. 



89

90 

WYDARZENIA 



PIÊÆ LAT „CZÊSTOCHOWSKIEGO 

magazynu literackiego „GALERIA” 

i spotkanie z Siergiejem Ponomarenko 

Marek Maculewicz, Bogdan Knop i... Izabela Leszczyna z pierwszym egzemplarzem 

naszego czasopisma w rêku 

¿ycielskiego Literackiego Towarzystwa 

Wzajemnej Adoracji „Li-TWA” 

jeden z za³o¿ycieli Towarzystwa Zbyszek 

Stañczyk - podczas dyskusji jak 

ma wygl¹daæ przysz³e dzia³anie Towarzystwa, 

Zbyszek Wo³czyñski przypomnia³ 

o tym, jak¹ rolê odgrawa³a 

„miniGaleria”. Dla niektórych to by³a 

rzecz nieznana. Zbyszek Stañczyk 

siêgn¹³ na pó³kê i po³o¿y³ na stole 

oprawione archiwalne numery „miniGalerii”. 

Trwa³o kilkuminutowe 

ogl¹danie. Potem wszyscy byli ju¿ za 

tym, ¿eby „robiæ” takie czasopismo. 

Tylko ¿e wszyscy byli „za”, a praktycznie 

nikt nie zdawa³ sobie sprawy, 

jak to zrobiæ i sk¹d wzi¹æ kasê na 

przygotowanie i druk. Skoñczy³o siê 

na tym, ¿e bedziemy „robiæ”. Wszyscy 

rozeszli siê zadowoleni i tylko 

Wojtek Graba³owski (przepraszam, 

Wojciech - zróci³ mi na to uwagê Andrzej 

Kalinin, ¿e nie wypada pisaæ o 

doktorze per „Wojtek”) zapyta³: „W³adek, 

i znowu ty, bo nie widzê nikogo 

kto by to zrobi³”. Pamiêta³ przecie¿, 

¿e pracowa³em w Wydawnictwie 

„Dom Ksi¹¿ki”, gdzie przygotowa³em 

do wydania dwie ksi¹¿ki - poetyck¹ i 

publicystyczn¹. Mia³em te¿ do dyspozycji 

program, o który siê wzbogaci³em 

kilka lat wczeœniej i z którego 

dodatkowo nauczy³em siê korzystaæ 

(i do dziœ korzystam). 

W dwa - trzy tygodnie póŸniejnapisa³ 

do mnie jakiœ Wojciech Pestka, 

który zasugerowa³, ¿eby Towarzystwo 

uczestnicz³o w podjêciu delegacji 

Zwi¹zku Pisarzy Ukrainy. Po- 

To ju¿ piêæ lat minê³o, jak w majowy 

wieczór w Winiarni „Margaux” 

w d³oniach uczestników pojawi³ siê 

„czêstochowski magazyn literacki”, 

wtedy jeszcze jako „Li-TWA”. Jeszcze 

kilka tygodni przed tym spotkanie nawet 

nie myœlano o tym, nie by³o 

mowy, by wydawaæ czasopismo, w 

którym mogliby publikowaæ cz³onkowie 

Towarzystwa, chocia¿ w rozmowach 

w trakcie przygotowañ do powo³ania 

Towarzystwa zastanawiano 

siê, w jaki sposób zabezpieczyæ mo¿liwoœæ 

publikacji cz³onkom. Podczas 

spotkania w Miejskiej Bibliotece Publiczne 

im. W. Biegañskiego w Dziale 

Regionaliów, gdzie goœcinnoœci 

udzieli³ na spotkanie Komitetu Za³o- 

Spotkanie w piwnicach Margaux. Pierwszy po lewej stronie to Siergiej Ponomarenko. 

cz¹tkowo odnios³em siê sceptycznie 

do tego pomys³u bo byliœmy dopiero 

na etapie organizacyjnym... Brakowa³o 

wszystkiego... Ale nada³ mi 

kogoœ, kto móg³by wspomóc nas organiacyjnie 

i... finansowo. Pod¹¿y³em 

tym tropem i tak pozna³em Bogdana 

Knopa. Z drugiej strony szuka- 

³em innych sojuszników. Takim sta³a 

siê Izabela Leszczyna, a jej biuro wysup³a³o 

trochê grosza na podjêcie 


ukraiñskich goœci. Na marginesie dodam, ¿e zwróciliœmy 

siê o pomoc w podjêciu delegacji do Urzêdu Miasta Czêstochowy. 

Otrzymaliœmy odpowiedŸ „¿e miasto nie jest 

zaintersowane wspó³organizacj¹ pobytu delegacji”. 

Osoba, któr¹ mi poleci³ Wojciech Pestka, okaza³a siê 

bardzo kontaktowa i zainteresowana „literacko”(by³ po 

tzw „debiucie literackim” ksi¹¿k¹ prozatorsk¹). Przy jego 

pomocy i wsparciu dosz³o do spotkania, a ja ze swojej 

strony pokombinowa³em, ¿eby móc wydaæ coœ na kszta³t 

„miniGALERII”... Jeszcze w dniu przyjazdu delegacji a w³aœciwie 

wtedy, gdy oni odpoczywali, ja w drukarni „Gryf” 

zszywa³em pierwsze egzemplarze pierwszego numeru... 

Nie bez znaczenia by³a tu pomoc Wojtka Pestki, który 

zdoby³ i przet³umaczy³ „kawa³ki” tekstów goœci, którzy 

mieli nas odwiedziæ w ramach delegacji. Mnie przysz³o 

wygrzebaæ jeszcze trochê tekstów z moich archiwalnych 

zbiorów i u³o¿yæ to na kszta³t czasopisma... Uda³o siê tyle, 

¿e zastosowany papier zbyt ³atwo siê rozchodzi pod szywkami, 

a i klejenie by³o zbyt œwie¿e. Prosto z „Gryfa” przynios³em 

do piwnicy na Mirowskiej. Wszyscy byli zaskoczeni. 

A najbardziej nasi goœcie... Dwaj Siergieje, tylko ¿e 

jeden pisa³ siê jako Siergiej, a drugi jako Sierhej... Jeden 

nazywa³ siê Ponomarenko. Dodatkowo byli zachwyceni 

spotkaniem w Bibliotece WOM. 

Po piêciu latach nad polskim wydaniem ksi¹¿ki Sier- 

Siergiej Ponomarenko (w œrodku) pod obrazem Dudy 

Gracza podczas pierwszego spotkania w Czêstochowie. 

gieja Ponomarenki pracowa³a nasza kole¿anka - Alekasandra Keller albo Olga 

Wiewióra - jak kto woli. Zbieg³o siê to jakoœ tak, ¿e wypad³o to na maj i 

piêciolecie Towarzystwa, pieciolecie ukazania siê naszego czasopisma. 



WYDARZENIA 

Ok³adka ksi¹¿ki „Siódma œwieca”, której redaktorem jest 

Aleksandra Keller, a poni¿ej osobista dedykacja dla 

redaktorki od Siergieja Ponomarenki. 


91

92 



ROZMOWY NIEKONTROLOWANE 

Rozmowa z Kazimierzem Kowalczykiem 

o zasz³oœciach, przesz³oœci i o niezbyt 

odleg³ej przysz³oœci 

W³adys³aw E. Piekarski: Czy mo¿esz sobie wyobraziæ, 

¿e w tym roku mija 30 lat od pierwszego naszego 

spotkania? 

Kazimierz Kowalczyk: Mam poczucie uciekaj¹cego 

czasu. Rzeczywiœcie, spotkaliœmy siê ponad 30 lat temu, 

a w moim przypadku nale¿y dodaæ jeszcze, ¿e ponad 30 

kilogramów temu. Powiem Ci W³adku tak, ¿e wówczas 

nie by³o jeszcze na œwiecie mojej córki Marceliny, która 

protokó³owa³a obrady ostatniego Walnego Zgromadzenia 

naszego Towarzystwa. A jaki st¹d wniosek? Dzieci 

cholernie szybko siê starzej¹ a nam „piêknym i m³odym” 

pozosta³a jedynie kropka nad „i”. 

WEP: Drugie nasze spotkanie mia³o miejsce to za 

spraw¹ Ma³gorzaty Franc, która podes³a³a mi kilkanaœcie 

wierszy niejakiego Kazimierza Kowalczyka… Pocz¹tkowo 

zaintrygowa³o mnie nazwisko… Dochodzenie 

w tej sprawie i wskazanie przez Ma³gorzatê miejsca 

pracy uzmys³owi³o mi osobê… Ale mamy rozmawiaæ o 

literaturze… Wobec tego Twoje pocz¹tki? 

K.K.: W opinii moich nauczycieli ponoæ zawsze 

potrafi³em siê „wypisaæ”. Pisa³em wypracowania za kolegów, 

ale tylko od tych, których nie darzy³em szczególn¹ 

sympati¹, bra³em haracz. Z regu³y by³a to du¿a paczka 

(20 sztuk) „Sportów”. Pierwsza, gor¹ca mi³oœæ i pocz¹tki 

ruchu hippisowskiego sprawi³y, ¿e zacz¹³em pisaæ wiersze. 

Mia³em wtedy jakieœ 16 lat. W moim liceum by³ sprzyjaj¹cy 

ku temu klimat. Mieliœmy i kabaret, i teatrzyk poezji. 

Dla tych form m³odzie¿owej dzia³alnoœci pisa³em 

ró¿ne teksty. Na studiach by³o ju¿ gorzej. Kole¿anki i 

koledzy z roku za³o¿yli kabaret i sta³o siê coœ czego nie 

by³em w stanie zrozumieæ. Ci inteligentni, a przy tym 

doœæ dobrze ustosunkowani m³odzi ludzie, po drugim roku 

musieli zmieniæ kierunek studiów. By³em z szefem kabaretu 

umówiony, ¿e do kolejnej premiery napiszê parê 

rymowanych satyr. Opatrznoœæ czuwa³a jednak nade mn¹ 

a w tym przypadku przemówi³a ustami mojego starszego 

kolegi Janusza, który by³ synem sekretarza miejskiego 

partii i z tego tytu³u du¿o wiedzia³ o politycznych 

kulisach Uniwersytetu Œl¹skiego. Otó¿ pewnego wieczora 

odwiedzi³ mnie Janusz w moim pokoju w akademiku, 

sam mieszka³ dwa pokoje dalej. Zobaczy³, ¿e coœ piszê i 

zapyta³: list do dzio³chy piszesz, ja?. Piszê wiersz, takie 

tam drobiazgi do „szuflady”. Janusz zblad³ i szeptem do 

mnie – zgup³eœ chopie i to co³kiem. To Ty nie wiysz, ¿e 

Zdzis³aw Grudziñ (partyjnej pamiêci I sekretarz komitetu 

wojewódzkiego partii w Katowicach) pedzio³ na jednej 

naradzie na uniwersytecie – „na wydzia³ach historii i 

prawa ni bydom studiowaæ kabareciorze, poeci, przeœmiewcy, 

pederaœci i inni zboczyñcy”. Jak chcesz pisaæ 

Kazimierz Kowalczyk - fotografia Irekeusz K. Korpyœ 

to pisz, ale wczeœni czy poŸni ktoœ cie sypnie. Dobrze ci 

radza, dej sie pokój z tym pisaniem. Da³em sobie spokój. 

Ustosunkowany nie by³em a mój ojciec by³ murarzem i 

mia³ bardzo ciê¿k¹ rêkê. Da³em sobie spokój na d³ugie 

lata. Szkoda tylko, ¿e ¿aden wiersz z tamtych lat siê nie 

zachowa³. Mo¿e parê przechowuj¹ moi przyjaciele. 

Prze³omowy w tej kwestii by³ maj 2007 roku. Ciê¿ko 

zachorowa³em na zapalenie ¿y³. Ból nie do zniesienia i 

temperatura prawie na ca³y termometr. Nie mog³em spaæ 

i dla zabicia czasu zacz¹³em pisaæ wiersze „na komórce” i 

wys³a³em do przyjació³. Przypomnieli sobie, ¿e kiedyœ 

tam pisa³em i zaczêli mnie zachêcaæ aby robiæ to „na 

serio”. Pisa³em dalej takie sms-y ale te¿ d³u¿sze wiersze 

„do szuflady”. No i sta³o siê tak, ¿e najzupe³niej przypadkowo 

pozna³em Pani¹ Ma³gosiê Franc. Resztê ju¿ znasz. 

WEP: Zdajesz sobie sprawê, ¿e twoja poezja odbiega 

od wspó³czesnych sposobów „poezjowania”, ale w³aœnie 

taka poezja daje siê czytaæ? 

K.K.: Wiesz W³adku, ¿e gdybym powiedzia³, ¿e nie 

zdajê sobie sprawy z tego, co robiê, to nie by³oby sensu 

myœleæ o nich a nie o zdobywaniu pozycji w œrodowisku. 

To s¹ kwestie oceny i w najmniejszym stopniu nie nale¿¹ 

do mnie. Co zaœ siê tyczy uczucia, jak to jest byæ debiutantem 

po piêædziesi¹tce, to powiem tak: debiut wspominam 

jako wydarzenie okropne, jak maturê zdawan¹ 

przez dziadka poœród dziewiêtnastolatków. Mê¿czyzna 


po piêædziesi¹tce nie powinien robiæ takich g³upot, ale 

sta³o siê. Inni piêædziesiêciolatkowie robi¹ wiêksze g³upstwa, 

np. bior¹ sobie za ¿ony „osiemnastki”. 

WEP: Sakramentalnym pytaniem jest zawsze pytanie 

o mistrzów? Kto nim jest? Kim s¹? 

K.K.: Pytanie niby sakramentalne, niby krótkie, ale 

odpowiedŸ to temat na doœæ obszerny esej. Nie jest tajemnic¹, 

¿e od urodzenia cierpiê na nieuleczaln¹, ciê¿k¹ 

chorobê. To lata pobytu w szpitalach i przys³owiowego 

„przykucia do ³ó¿ka”. Nie potrafi³em i nie potrafiê traciæ 

czasu i w czyn wprowadzam pouczenie dane nam przez 

Miko³aja Reja – „a to mniej na pilnej pieczy, abyœ czyta³, 

kiedy tylko mo¿esz”. Czyta³em i przeczyta³em ca³kiem 

sporo a dom zagraci³em ksi¹¿kami. Ale do rzeczy i krótko. 

Mam dwóch mistrzów, po ksi¹¿ki których siêgam, 

gdy jest mi wyj¹tkowo Ÿle i gdy chcê ponownie uwierzyæ 

w cz³owieka, a s¹ nimi – Tadeusz Ró¿ewicz, gdy 

chodzi o poezjê i dramat, i Bohumil Hrabal, twórca nie 

za d³ugich utworów proz¹. To s¹ mistrzowie dla serca i 

duszy. Wiêkszy k³opot mam z wymienieniem mistrzów 

dla tego, co i jak piszê. Zawsze inspirowali mnie Skamandryci, 

zw³aszcza Tuwim i Iwaszkiewicz. Ostatnio co raz 

wiêcej uwagi poœwiêcam Konstantemu Ildefonsowi Ga³czyñskiemu 

i W³adys³awowi Broniewskiemu. W tym, co 

piszê, mo¿na znaleŸæ œlady inspiracji poezj¹ Federico 

Garcii Lorki, Bertolda Brechta i ca³ej plejady Rosjan od 

Jesienina, Achmatowej po Okud¿awê i Wysockiego. Przyznam 

siê, ¿e bardzo lubiê czytaæ poezjê pisan¹ przez 

kobiety. Panie, w odró¿nieniu od nas grubo ciosanych 

siekierk¹, obojêtnie co tworz¹, wiersz, obraz czy te¿ kompozycjê 

muzyczn¹, szalenie dbaj¹ o detale, a to sprawia, 

¿e ich utwory maj¹ swoist¹ miêkkoœæ i plastycznoœæ. Ujmuje 

mnie to - i to bardzo. Poetyki staram siê uczyæ od 

Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej, Kazimiery I³³akowiczówny 

i Haliny Poœwiatowskiej, ale s¹ to dla mnie 

wzorce niedoœcignione. Prozy czytam ma³o, ale staram 

siê siêgaæ po nowe ksi¹¿ki Gûntera Grassa, Umberto Eco 

i Mario Vargasa Llosy. 

WEP: Czy Twoje prawnicze wykszta³cenie przeszkadza 

ci w pisaniu, czy pomaga a mo¿e nawet inspiruje? 

Mo¿e zacznê od koñcowej kwestii. Z ca³¹ pewnoœci¹ 

wykszta³cenie prawnicze, a mo¿e w ogóle prawo, nie 

inspiruj¹ do pisania poezji, bo to przecie¿ proza ¿ycia, 

czêsto ¿ycia na przys³owiowym marginesie. Mam notatki 

do zbioru opowiadañ, które mog¹ w ca³oœci stanowiæ 

monodram. Inspiracj¹ w tym przypadku s¹ porady prawne 

udzielone przeze mnie ró¿nym osobom. Ale to przysz³oœæ, 

mo¿e niezbyt odleg³a. Wpierw powinienem dokoñczyæ 

pisanie dwóch rozpoczêtych ksi¹¿ek poetyckich. 

Wykszta³cenie prawnicze przygotowuje do kreatywnego 

myœlenia i dzia³ania a zatem pomaga w pisaniu. 

Wis³awa Szymborska, Zbigniew Herbert czy Czes³aw Mi- 

³osz je¿eli studiów prawniczych nie skoñczyli, to przez 

pewien czas prawo studiowali. Chcê Ci powiedzieæ, ¿e 

jednym z pierwszych egzaminów na wydziale prawa jest 

egzamin z logiki, a jej znajomoœæ w niczym nie przeszkadza, 

w pisaniu równie¿. 

WEP: Od prawie trzech lat jesteœ cz³onkiem Literackiego 

Towarzystwa Wzajemnej Adoracji „Li-TWA”. Jak siê w nim 

czujesz? Czy „adoracja” przeszkadza? A mo¿e prowokuje? 



K.K.: W Towarzystwie czuje siê dobrze. Jestem w 

wieku i w takiej sytuacji ¿yciowej, które nie zmuszaj¹ 

mnie do czegokolwiek. Je¿eli bycie w towarzystwie przestanie 

mi siê podobaæ – odejdê natychmiast. Na temat 

„adoracji” rozpêta³em w czasie ostatniego Walnego Zgromadzenia 

gor¹c¹ dyskusjê. Nie zmieni³em pogl¹du, ¿e 

wyraz „adoracja” w nazwie Towarzystwa szkodzi mu w 

ró¿nych aspektach, bardzo szkodzi. Przede wszystkim 

oœmiesza nas w oczach ludzi, którzy mog¹ byæ potencjalnymi 

sponsorami. Ale demokracja ma swoje prawid³a i tê 

kwestiê uwa¿am za zakoñczon¹. Przynajmniej na dziœ. 

WEP: Jesteœ po dwu promocjach. Czy uczestniczy- 

³eœ w wieczorach, spotkaniach autorskich, ¿eby mieæ 

odniesienie do formu³y odbywanych spotkañ „robionych” 

przez Towarzystwo? Czy w ogóle to formu³a wg Ciebie 

jest do przyjêcia? 

K.K.: Nie mam takiego odniesienia, bo poza promocjami 

Towarzystwa nie uczestniczê w innych promocjach, 

wieczorkach i spotkaniach autorskich. Do tych promocji, 

które organizowa³a „Li – TWA”, zastrze¿eñ nie mam. Przy 

promocji powinniœmy siê jednak kierowaæ dwoma kardynalnymi 

zasadami. Po pierwsze, to czy promocja w 

ogóle powinna siê odbyæ, powinien decydowaæ autor i 

nikt inny; a po drugie je¿eli ju¿ Towarzystwo zdecyduje 

siê na zorganizowanie promocji, to winno to uczyniæ w 

sposób jawny i transparentny, bez dzielenia cz³onków na 

równych i równiejszych. 

WEP: Publikujesz w „czêstochowskim magazynie literackim 

GALERIA”. Jak odbierasz formu³ê magazynu 

mimo mankamentów edytorskich? WeŸ od razu pod 

uwagê to, ¿e robimy ten magazyn na zasadzie wolontariatu, 

bez anga¿owania zawodowych informatyków... 

i ju¿ od piêciu lat. 

K.K.: GALERIA powinna byæ naszym „oczkiem w 

g³owie”. Skoro rozpropagowa³em to czasopismo w ró¿nych 

miastach i regionach Polski, to chyba nie muszê 

wyjaœniaæ, jak odbieram formu³ê GALERII. Wiele œrodowisk 

GALERII nam zazdroœci, bo jest ona namacalnym, 

realnie istniej¹cym dowodem na to, ¿e w Czêstochowie, 

poza „rymami czêstochowskimi”, jest autentycznie œrodowisko 

literackie i funkcjonuj¹ ró¿norakie formy ¿ycia 

literackiego. Niestety, docieraj¹ do mnie sygna³y, ¿e owe 

„mankamenty edytorskie” obni¿aj¹ rangê i markê pisma. 

Jestem zdania, ¿e mo¿e lepiej wydaæ w ci¹gu roku mniej 

numerów, ale uczyniæ to starannie, bez „literówek” i nieczytelnych 

fotografii. Przymiotnik „literacki” i nobilituje, i 

zobowi¹zuje. 

WEP: Od kwietnia jesteœ cz³onkiem w³adz Towarzystwa, 

od maja wiceprezesem Zarz¹du! Wiesz, ¿e wielkie 

nadzieje wi¹¿e Towarzystwo z Twoim wejœciem 

w sk³ad w³adz, ¿e odpowiedzialnoœæ za wszystko, która 

do tej pory spada³a na mnie, w czêœci przejdzie na Ciebie. 

Sam podzielam te¿ takie nadzieje. A Ty ? Nadzieje, 

czy rozczarowanie? 

K.K.: Powiem, ¿e przera¿asz mnie tym, co mówisz. 

Nie wiem w oparciu o jakie przes³anki cz³onkowie Towarzystwa 

wi¹¿¹ z moj¹ skromn¹ osob¹ a¿ takie nadzieje. 

Skoro zosta³em obdarzony zaufaniem to zrobiê wszystko, 

aby tego zaufania nie zawieœæ, a za to, co zrobiê albo te¿ 

czego nie zrobiê, nie mam zamiaru przerzucaæ odpowie- 


93

94 


dzialnoœci na kogokolwiek. W³adys³aw, wszystko czego 

siê podejmê, staram siê wykonywaæ w sposób profesjonalny, 

w którym nie ma miejsca na nadziejê czy rozczarowanie, 

bo tu naczelna dewiza zamyka siê w powiedzeniu 

– „widzia³y ga³y, co bra³y”. Na razie moje dzia³ania s¹ 

takie, jakie sobie za³o¿y³em. Z pocz¹tku pracy administracyjno 

– prawnej bêdzie bardzo du¿o, ale trzeba j¹ 

konsekwentnie wykonaæ, nawet kosztem czasu, który 

powinienem przeznaczyæ na pisanie tego, co ju¿ rozpocz¹³em. 

WEP: Zauwa¿asz, ¿e wiele ze swojej „kanclerskiej” 

w³adzy w Towarzystwie staram siê pozbyæ i przekazaæ 

w ró¿ny sposób cz³onkom Zarz¹du, cz³onkom Towarzystwa? 

Wychodzi to niezbyt dobrze, a niekiedy groteskowo? 

Jak to widzisz? 

K.K.: Model zarz¹dzania sprawami Towarzystwa na 

razie siê krystalizuje, a w jakim kierunku pójdzie, to najbli¿szy 

rok poka¿e. Polacy nie bardzo przepadaj¹ za „kanclersk¹” 

w³adz¹, bo lubi¹ byæ dobrze poinformowani i mieæ 

mo¿liwoœæ „sprawdzenia” w³adzy. Dlatego przestrzegam 

Ciê i dalej to czyniê, przed „kancelerzowaniem”. Upieranie 

siê przy tym zawsze bêdzie rodziæ podejrzenia o najgorsze, 

a przecie¿ nam wszystkim zale¿y na tym, abyœmy 

byli postrzegani jako organizacja transparentna, realizuj¹ca 

szczytne cele, któr¹ nale¿y popieraæ i wspieraæ 

w ka¿dy dozwolony prawem, sposób. A ¿e czasem wychodzi 

to groteskowo… to s¹ nieuniknione koszty wprowadzenia 

„nowego”. 

WEP: Przyk³adam du¿¹ wagê do tego, ¿e wiele obowi¹zków 

zwi¹zanych z „czêstochowskim magazynem 

literackim GALERIA” przejmie Redaktor Naczelny – Zbyszek 

Wo³czyñski, ¿e technicznym przygotowaniem magazynu 

zajmie siê Olga Wiewióra, a stron¹ internetow¹ 

(któr¹ uwa¿am za swoj¹ pora¿kê) powracaj¹cy do 

¯arek (czyli jakby do Czêstochowy) Rafa³ Socha. Jakie 

jest twoje zdanie w tej kwestii. 

K.K.: Dok³adnie takie same. 

WEP: Kolejnym etapem jest sprawa Wydawnictwa 

Literackiego „Li-TWA” i zasad publikacji. Rada Programowa? 

K.K.: Jak wiesz i jak wiedz¹ pozostali cz³onkowie 

Zarz¹du i szefowa Komisji Rewizyjnej, przygotowa³em 

projekt zasad publikacji i promocji w Wydawnictwie Literackim 

„Li – TWA”. Liczê na uwagi do tego projektu. 

Na razie ¿adne uwagi do mnie nie trafi³y. Mo¿e to dobry 

projekt albo w ca³oœci nadaj¹cy siê do kosza. Tak sobie 

t³umaczê powsta³¹ sytuacjê. Na cierpliwoœci z regu³y siê 

nie traci. Namiêtne dyskusje s¹ i bêd¹ na temat Rady 

Programowej Wydawnictwa. Osobiœcie przywi¹zuje do 

tego kolegialnego cia³a du¿e znaczenie i nadziejê, bo to 

winna byæ niejako wizytówka naszego Towarzystwa. W 

sk³ad Rady Programowej powinny wejœæ osoby nie z racji 

wieku, dorobku artystycznego i czy te¿ przynale¿noœci 

do zakonu „ojców za³o¿ycieli”. To nie jest praca w 

„uznaniu zas³ug”. Dobór cz³onków Rady programowej 

powinien siê dokonywaæ wg nastêpuj¹cego kryterium. 

Po pierwsze, nie wyobra¿am sobie, aby w sk³ad Rady 

wesz³a osoba „nieoczytana”, nie posiadaj¹ca rozleg³ej wiedzy 

o literaturze, dziel¹ca gatunki literackie na lepsze i 

gorsze a twórców na „s³usznych” i „nies³usznych”. Po dru- 


gie, winny to byæ osoby, które ju¿ zd¹¿y³y siê daæ poznaæ 

jako wytrawni lub uzdolnieni krytycy literaccy. Czego 

oczekujê od Rady Programowej ? Zachowañ obiektywnych 

i odwa¿nych. Obiektywnych, to znaczy podejmowania 

decyzji bez jakichkolwiek uprzedzeñ, wg jedynie 

merytorycznej oceny opiniowanego utworu. Odwa¿nych 

na tyle by powiedzieæ autorowi „szkoda czasu i 

at³asu” i ¿e „Li – TWA” jego utworu nie wyda. Pisaæ ka¿dy 

mo¿e, ale niekoniecznie literaturê. Pozostaje zawsze pisanie 

podañ i donosów, które je¿eli napisane s¹ dobrze 

te¿ mog¹ byæ utworami literackimi. Mo¿e to, co teraz 

powiem jest z³amaniem podstawowej zasady Towarzystwa, 

ale przynajmniej jedna trzecia wydanych pozycji 

nie powinna wyjœæ poza szufladê autora. Mniejsza o tytu- 

³y i nazwiska. Oczywiœcie mam swoich kandydatów do 

Rady Programowej, nawet takich, których nie darzê szczególn¹ 

sympati¹. Siebie w sk³adzie Rady Programowej absolutnie 

nie widzê. Nie jestem krytykiem literackim a 

bycie obiektywnym przychodzi mi z najwiêkszym trudem. 

WEP: I kolejny temat – wsparcie przy konstruowania 

wniosków o dofinansowanie. Konkursy - z tym jest 

to sporo papierkowej roboty i potrzeba umiejêtnoœci 

w ich pisaniu. Dlatego siêgam po doœwiadczonego w tej 

materii Piotra G³owackiego – by³ego prezesa czêstochowskiej 

„Zachêty” i twórcy „Konduktorowni”. Zreszt¹ 

siêgam te¿ po pomoc, rekomendowanego przez Ciebie, 

Tomasza Szyji. Myœlisz, ¿e to dobre dzia³anie? 

K.K.: To bardzo dobre dzia³anie. Cz³owiek nie jest 

orkiestr¹ symfoniczn¹ i sam nie jest w stanie wykonaæ 

np. IX Symfonii Ludwiga van Beethovena a d¹¿enie 

do profesjonalizmu zawsze jest i bêdzie chwalebne. W 

tych dzia³aniach mo¿esz na mnie liczyæ. 

WEP: Omówiliœmy wszystko po trosze, a nie zapyta- 

³em Ciê, co dalej z Twoim pisaniem. W tym numerze 

zamykasz swoj¹ wierszowan¹ rubrykê „Wiersze dla starszych 

i sentymentalnych”! Co dalej? Trochê wiem na ten 

temat, ale Ty to najlepiej sam opowiesz. 

K.K.: Formu³a „Wierszy dla starszych i sentymentalnych” 

wyczerpa³a siê. Wiem, ¿e wiersze te podoba³y siê, 

szczególnie paniom i one mog¹ byæ tym faktem rozczarowane. 

Jestem sentymentalny, ale tylko do pewnego 

stopnia. Ostatni cykl „Wierszy dla starszych i sentymentalnych” 

poœwiêcam ¿onie. Ma ona ze mn¹ krzy¿ pañski, 

bo charakter mam wyj¹tkowo trudny i wredny. Co dalej? 

A to zale¿y od Redakcji GALERII. Mam dla niej propozycjê 

otwarcia sta³ego bloku poetyckiego. Je¿eli moja propozycja 

zostanie przyjêta to ju¿ w numerze 24 GALERII 

uka¿e siê „Kazimierza „Stolorza” Kowalczyka Zak³ad Przetwarzania 

i Utylizacji S³ów i Myœli „Stara Wierszownia”. Nawet 

mam ju¿ przygotowanych 16 (szesnaœcie) wierszy. 

Jakie wiersze mam zamiar tam zamieszczaæ? Takie jakie 

dotychczas, tzn. z rymami i z rozpoznawalnym rytmem, 

osi¹ganym przez konsekwentne stosowanie œredniówki. 

S¹ to i bêd¹ wiersze oœmio -, dziewiêcio -, jedenasto – i 

trzynastosylabowe; przynajmniej po dwa w ka¿dej serii, 

czyli w ka¿dym numerze GALERII. Bêd¹ ballady, fraszki, 

satyry, takie sobie powiastki filozoficzne... no i niestety 

sonety. Jako w³aœciciel Zak³adu zapraszam do wspó³pracy 

innych wierszokletów. Zak³adam bowiem przekszta³cenie 


Zak³adu w spó³kê z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ moraln¹. 

Zak³adam równie¿ œwiadczenie us³ug poetyckich dla 

ludnoœci. Chcesz wys³aæ teœciowej rymowane ¿yczenia, po 

przeczytaniu których bez w¹tpienia trafi do szpitala na 

kardiologiê – nie ma sprawy. Zamierzasz w poetycki sposób 

donieœæ do urzêdu skarbowego na s¹siada z³odzieja – 

masz jak w banku. Chcesz szwagra, zawodowego moczymordê, 

oœmieszyæ przed ca³¹ dzielnic¹ - przygotujê dla 

Ciebie kilkanaœcie egzemplarzy stosownej satyry. Zrobi siê, 

a Ty co najwy¿ej rozkleisz j¹ na s³upach, np. w trakcie 

kampanii wyborczej. Chcesz wiersz mi³osny czy mowê 

pogrzebow¹ – nie ma problemu. I mnie siê nale¿y chocia¿by 

niewielka dawka adrenaliny. Wiesz W³adku, w tym 

co robi nasze œrodowisko, jest œmiertelna powaga. Co m³odszy 

twórca, to tym bardziej nadêty. Jak balon startuj¹cy w 

zawodach Gordona Benetta. 

S¹dzê, ¿e uda mi siê przekonaæ Redakcjê GALERII, 

by Kazimierza „Stolorza” Kowalczyka Zak³ad Przetwarzania 

i Utylizacji S³ów i Myœli „Stara Wierszownia” zagoœci³ 

na sta³e na ³amach redagowanego przez Ni¹ pisma. 

Liczê, ¿e mnie w tych staraniach poprzesz. 

WEP: Kiedy kolejny tomik? Kiedy wreszcie napiszesz 

podanie o przyjêcie do zwi¹zku twórczego SPP czy ZLP? 

Bo wedle mnie to jakby nobilitacja twórcza, a przy tym 

ma³y kroczek, ¿eby mo¿na by³o stworzyæ drugi zwi¹zek, 

któryby móg³ zabiegaæ o wsparcia dla dzia³añ twórczych? 

K.K.:Chcia³bym bardzo, aby do koñca roku skoñczyæ 

pisanie „Rapsodii hiszpañskiej”. Spore fragmenty „Rapsodii” 

znane s¹ nie tylko Tobie. W tej kwestii podj¹³em 

zobowi¹zania wobec Seniora Marco Hernandeza, w³aœciciela 

„La Haciendy”. Wiesz, ¿e z zamiarem napisania tej 

ksi¹¿ki noszê siê od dawna. Pomys³ jej napisania powsta³ 

w czasie, gdy jeszcze nie zna³em Seniora Hernandeza. 

Motywy mojej decyzji te¿ Ci s¹ znane – atencja do „Concierto 

de Aranjuaniez” Joaquina Rodrigo i niek³amany zachwyt 

kultur¹ Hiszpanii. 

Mam „rozgrzebane” dwie ksi¹¿ki „Notes z bazgro³ami” 

ma ju¿ 20 (dwadzieœcia) wierszy, g³ównie ballad i 



tekstów, które pisane s¹ z myœl¹, ¿e zostan¹ piosenkami. 

Pozosta³o mi do napisania jeszcze drugie tyle utworów 

poetyckich, no i czêœæ druga, tj. opowiadania – monogram, 

o których ju¿ wspomnia³em. Do tych opowiadañ 

sporz¹dzi³em sporo notatek. Opowiadania bêd¹ mieæ 

wydŸwiêk satyryczny a ca³oœæ jest pomyœlana jako sceniczna 

komedia. Drug¹ z owych „rozgrzebanych” ksi¹- 

¿ek to „Herody”, bêd¹ce drug¹ czêœci¹ „wydanej w drugim 

obiegu” Pastora³ki. Dopiero teraz zda³em sobie sprawê, 

¿e Herody s¹ wszechstronnie drugie, widocznie maj¹ 

pecha, ale materia³ów do „Herodów” mam sporo. Je¿eli 

dobry Pan Bóg i sponsorzy pozwol¹, to te dwie ksi¹¿ki 

chcia³bym wydaæ w 2013 roku. 

Oczywiœcie, chcia³bym pozostaæ wierny GALERII. 

Obok inkryminowanego wy¿ej „Zak³adu”, chcia³bym 

kontynuowaæ „Glosy do ksi¹¿ek przeczytanych”. Pracujê 

nad trzema glosami. Autorów i tytu³ów nie zdradzê, bo 

ma byæ to niespodzianka, zapewniam, ¿e mi³a. Moim 

marzeniem jest pisanie do GALERII felietonów o muzyce 

klasycznej, cos na kszta³t prywatnej listy przebojów 

tej muzyki i o ciekawostkach z ¿ycia najwiêkszych trzydziestu 

kompozytorów. Marzenia czasem siê spe³niaj¹….. 

Jak widzisz plany mam ambitne niczym harcerz, a 

przecie¿ dalej pracujê jako radca prawny. Jest to zajêcie, 

które nie pozwala na „obijanie gruch”. 

Wiesz, kiedy napisa³em pierwszy w ¿yciu wiersz, to 

w mojej m³odzieñczej, „robaczywej” g³owie zrodzi³o siê 

marzenie o byciu cz³onkiem Zwi¹zki Literatów Polskich. 

To marzenie od¿y³o i nie ukrywam, ¿e chcia³bym zostaæ 

cz³onkiem ZLP. Wiem, ¿e wspierasz mnie duchowo w 

tych zamiarach. W³adku, jak tylko „Rapsodia hiszpañska” 

przejdzie chrzest promocji, to na drugi dzieñ z³o¿ê podanie 

o przyjêcie do ZLP. Wci¹¿ mam w¹tpliwoœci czy spe³niam 

merytoryczne przes³anki do przyjêcia mnie do tej 

elitarnej organizacji. Przyjêcie do ZLP by³oby „wykonaniem” 

ostatniego „planu ¿yciowego”. 

WEP: Znasz œrodowisko od trzech lat. Twoja gradacja, 

twoi liderzy? 

K.K.:A mia³em cich¹ nadziejê, ¿e to pytanie nie pad- 

Kazimierz Kowalczyk w otoczeniu cz³onków Literackiego Towarzystwa Wzajemnej Adoracji Li-TWA” podczas spotkania na 

Miêdzynarodowym Dniu Pisarza - fotografia Ireneusz K. Korpyœ. 


95

96 


nie. Gradacja wi¹¿e siê z dzieleniem ludzi, z zaliczaniem 

ich do okreœlonego „stopnia”, a skoro jest gradacja to jest 

i degradacja. Wiesz, ¿e bywaj¹ ludzie gorsi od bydl¹t? 

Czy widzia³eœ zwierzê, które siê samo degraduje? Ja nie 

widzia³em. Za to ludzi, którzy siê sami degraduj¹ jest sporo. 

Sam ich znasz osobiœcie. Z drugiej strony jest mnóstwo 

takich, a nawet partie ca³e, które z gradacji ludzi 

uczynili dla siebie zajêcia „zawodowe”. Wyniki ich dzia- 

³añ s¹ g³oœne i namacalne. Mamy „prawdziwych Polaków” 

i „zaprzañców” patriotów pierwszej i drugiej kategorii 

„obroñców krzy¿a” i „wrogów wiary”. Pomys³owoœæ tych 

ludzi nie zna granic i w nied³ugim czasie dowiemy siê o 

kolejnych „odkrytych” podzia³ach. Pal diabli, gdyby robili 

to na przys³owiowy w³asny rachunek. Niech sobie dziel¹ 

jak tylko chc¹. Ale wg nich jedynie bycie „prawdziwym 

Polakiem” daje legitymacjê do ubiegania siê o mandat 

spo³eczny. Nieszczêœcie Polaków polega na tym, ¿e zaufali 

ludziom, którzy za jedyn¹ kwalifikacjê legitymuj¹c¹ 

do sprawowania w³adzy uznali i uznawaj¹ antykomunizm. 

Daleki jestem od wychwalenia jakiegokolwiek sytemu 

totalitarnego ale chocia¿by do sprawowania mandatu radnego 

w zapyzia³ej gminie wymagaæ nale¿y czegoœ wiêcej 

ni¿ bycie antykomunist¹. Œwiat kroczy szybko do przodu, 

potrzebni nam s¹ fachowcy, którzy powyje¿d¿ali za 

granicê, a pozostali wszelkiej maœci „niezast¹pieni” i tkwi¹ 

w okopach, które sami wykopali. Ja nie do¿yjê tego, ale 

moje dzieci, je¿eli w ogóle bêd¹ istnieæ emerytury, otrzymaj¹ 

te œwiadczenia, gdy osi¹gn¹ 70 (siedemdziesi¹ty) 

rok ¿ycia i to w wymiarze g³odowym. A gdzie wówczas 

bêd¹ „prawdziwi Polacy”. Przypuszczam, ¿e odrodz¹ siê 

tradycyjne kierunki salwowania siê, czyli Pary¿ i Londyn. 

Dlatego wszelkie gradacje ludzi wywo³uj¹ we mnie natychmiastow¹, 

siln¹ alergiê. Zalegalizowana gradacja zamyka 

zak³ady pracy a otwiera bramy kacetów, ³agrów 

czy innych „produktów” ludzkiej pogardy. Tych ludzi nic 

nie jest w stanie czegokolwiek nauczyæ. Mam nadziejê 

W³adku, ¿e pytaj¹c mnie o gradacjê, mia³eœ na myœli zwyczajne 

ludzkie sympatie i antypatie. 

Nasze Towarzystwo pod tym wzglêdem niczym 

szczególnym siê nie wyró¿nia. Oczywiœcie s¹ osoby, które 

darzê sympati¹ i to z regu³y z wzajemnoœci¹. Ale wiesz 

równie¿, ¿e nie wszyscy cz³onkowie Towarzystwa, delikatnie 

mówi¹c mnie lubi¹. Ja wiem, które to osoby, ale 

ani z nich, ani z braku sympatii z ich strony „nic sobie nie 

robiê”. Moje ¿ycie towarzyskie jest ubogie, bo nie jestem 

„towarzysko atrakcyjny”. Mam kilku wypróbowanych 

przyjació³ i jest to kr¹g praktycznie od wielu lat zamkniêty. 

Jak ju¿ powiedzia³em, je¿eli w Towarzystwie zacznie 

siê Ÿle dziaæ, wówczas odejdê natychmiast. Jestem zodiakalnym 

lwem i rzeczywiœcie mam osobowoœæ lwa samotnika. 

Lubiê chodziæ w³asnymi œcie¿kami i niezwykle 

ceniê sobie prywatnoœæ. Jestem duchowym eremit¹. Jak 

w naszym Towarzystwie przebiegaj¹ linie podzia³u, to 

najlepiej widaæ w czasie promocji. W ka¿dym b¹dŸ razie 

uprawnione jest stwierdzenie, ¿e z wzajemn¹ adoracj¹ w 

naszym Towarzystwie jest tak sobie. Nie jest to adoracja 

powszechna ani do koñca autentyczna. Mam nadziejê, 

¿e nie nale¿ysz do tych, którzy darz¹ mnie dobrze skrywan¹ 

antypati¹ i ¿yczliw¹ niechêci¹. 

WEP: Stan mojego zdrowia jest taki jaki jest… Nic 


siê nie poprawia… Chce powróciæ do mojego wczeœniejszego 

postanowienia o „przekazaniu” albo „abdykacji” 

z obowi¹zków Prezesa… Chcê to zrobiæ w listopadzie 

lub grudniu. Bo tak gdzieœ planowaliœmy Walne Zebranie... 

Widzisz szansê trwania Towarzystwa beze mnie 

lub z moim ograniczonym uczestnictwem w ¿yciu Towarzystwa. 

Stwarzamy albo jak ktoœ woli uk³adamy 

dzia³ania Towarzystwa w sposób bardziej sformalizowany 

i mo¿e pora, aby ktoœ robi³ to wszystko zamiast 

mnie… 

K.K.: Powiem tak, ¿e cz³onkiem Zarz¹du zosta³em 

na Twoj¹ proœbê i je¿eli uznasz, ¿e moja obecnoœæ w 

Zarz¹dzie jest konieczna, to zostanê. Podj¹³em siê tej funkcji, 

bo mia³em poczucie spe³nienia misji uporz¹dkowania 

spraw administracyjno – prawnych. Ale te czynnoœci zostan¹ 

zakoñczone najpóŸniej do koñca wrzeœnia 2012 r. 

Po tej dacie moje uczestnictwo w pracach Zarz¹du nie 

bêdzie mia³o wiêkszego uzasadnienia i na serio rozwa¿ê 

kwestiê dalszego bycia wiceprezesem i cz³onkiem Zarz¹du. 

Bez wspó³pracy z Tob¹ i z Panem Bogdanem 

Knopem nie widzê mo¿liwoœci pracy w Zarz¹dzie. Zd¹- 

¿y³em siê zapoznaæ ze zdolnoœciami organizacyjnymi poszczególnych 

cz³onków Zarz¹du. ¯yczê Ci W³adys³aw, i 

sobie te¿ ¿yczê, by to zdrowie i si³y, które w nas jeszcze 

zosta³y, wystarczy³y na pe³nienie powierzonych funkcji 

do koñca kadencji. Tak nam dopomó¿ Bóg. Amen. 

Pytania Kazimierzowi Kowalczykowi zadawa³ 

W³adys³aw E. Piekarski. 



JAN £¥CZEWSKI 

Jan £¹czewski - foto Eugeniusz Grzebielucha 


HISTORIA W GALERII 

KRÓTKI ZARYS DZIEJÓW CZÊSTOCHOWY 

( w 630 rocznicê przybycia paulinów do Czêstochówki) 

Pierwsza zapisana data dotycz¹ca Czêstochowy pochodzi 

z roku 1220, czyli niespe³na 8 wieków temu. Jest 

to dokument, w którym biskup krakowski Iwo Odrow¹¿ 

przyznaje w³asnoœæ i prawo pobierania dziesiêciny z kilku 

wsi (w tym w³aœnie Czêstochowy) kanonikom regularnym 

z Mstowa. Na prze³omie XIII i XIV wieku ustali³a 

siê równie¿ struktura administracyjna terenu: Czêstochowa 

znalaz³a siê w powiecie lelowskim województwa krakowskiego. 

Bêd¹c parê lat temu w Niemczech zwiedza- 

³em muzeum w Duisburgu. Wisi tam mapa Niemiec i 

czêœciowo ziem s¹siaduj¹cych z XVI wieku, na której zaznaczony 

jest Mstów i Lelów. Nie ma Czêstochowy. 

Prawa miejskie otrzyma³a Czêstochowa pomiêdzy 

rokiem 1356 (wystêpuje w dokumencie, jako wieœ) a 

1377 r., w którym wymieniona jest, jako miasto. Dokument 

lokacyjny zagin¹³. O ile wieœ Czêstochowa znajdowa³a 

siê na zachodnim brzegu rzeki Warty (i pozosta³a 

tam, jako wieœ Zawodzie) to miasto zosta³o lokowane na 

przeciwnym brzegu (dzisiejszy Stary Rynek.) Po sprowadzeniu 

z Wêgier przez ksiêcia W³adys³awa Opolczyka 

w 1382r. zakonu paulinów i cudownego obrazu Najœwiêtszej 

Marii Panny rozwinê³a siê pod klasztorem osada zwana 

Now¹ Czêstochow¹ lub Czêstochówk¹. A¿ do pocz¹tków 

XIX wieku obie miejscowoœci konkurowa³y ze sob¹ 

jako miejsca obs³ugi pielgrzymów. Czêstochówka by³a 

miastem prywatnym Jasnej Góry a Czêstochowa miastem 

królewskim. 

Okres od po³owy XV do po³owy XVII wieku by³ dla 

Czêstochowy - tak jak dla ca³ego kraju - okresem rozkwi- 

tu .Wed³ug zachowanych ksi¹g tzw. rewizyjnych w Czêstochowie 

by³o: 

w roku 1564 w 1569 w 1631 

domów 

w mieœcie 218 249 378 

piekarz 19 20 23 

gorzelników 9 31 

rzeŸników 14 14 

ponadto w 1631 r. by³o szewców 10; kuœnierzy 3, 

praso³ów (handlarzy soli) 4 

„Potop" lat 1655 - 1660 doprowadzi³ miasto do upadku, 

pomimo, ¿e obrona klasztoru ws³awi³a Czêstochowê. 

S³awê w Polsce i œwiecie zawdziêcza³a Czêstochowa 

klasztorowi na Jasnej Górze, zw³aszcza gdy w 1656 roku 

klasztor opar³ siê wojskom szwedzkim („Potop"), a dowódc¹ 

nie by³ ¿aden genera³, lecz przeor paulinów Augustyn 

Kordecki. Jasna Góra nie jest wprawdzie tematem 

niniejszego szkicu, lecz ¿aden tekst mówi¹cy o Czêstochowie 

nie mo¿e pomin¹æ jej ca³kowicie zw³aszcza w 

2011 roku - roku, w którym minê³o równo 300 lat od 

zapocz¹tkowania pieszych pielgrzymek z Warszawy w 

1711 r. Pielgrzymowano , oczywiœcie w sposób czêœciowo 

zakonspirowany, nawet w latach hitlerowskiej okupacji. 

Tradycja pieszych pielgrzymek zosta³a zapocz¹tkowana 

w sierpniu 1626 r. a pierwszym miastem, które 

uzna³o, ¿e w ten sposób podziêkuje Marii za uratowanie 

miasta przed jego zdobyciem i zniszczeniem przez protestanckie 

wojsko duñskie - w okresie wojny trzydziestoletniej 

- by³y Gliwice nie nale¿¹ce wówczas do Rzeczypospolitej, 

lecz - wraz z ca³ym Œl¹skiem - do monarchii 

habsburskiej. Jest to m.in. dowód jak silny i trwaj¹cy przez 

stulecia by³ zwi¹zek ziemi œl¹skiej z Polsk¹ i jak wa¿n¹ 

rolê odgrywa³a w tym powi¹zaniu Czêstochowa. Drugim 

miastem, które zorganizowa³o piesz¹ pielgrzymkê by³, 

we wrzeœniu 1626 r. Kalisz. 

W 1792 r. (drugi rozbiór Polski) Czêstochowa znalaz³a 

siê pod zaborem pruskim do roku 1806 gdy - w wyniku 

zwyciêskiego powstania powsta³o Ksiêstwo Warszawskie, 

a w 1815 r. Królestwo Polskie. 

W 1826 r. dosz³o do zespolenia dwóch obok siebie 

istniej¹cych miast: Starej i Nowej Czêstochowy. Projekt 

opracowa³ w latach 1823-26 in¿ynier Jan Bernhard. Wytyczona 

zosta³a ulica Najœwiêtszej Marii Panny oraz œw. 

Barbary i trzy place: podjasnogórski oraz Biegañskiego i 

Daszyñskiego((dzisiejsze nazwy). Dzisiejsza Aleja NMP, 

która ³¹czy³a oba miasta by³a wówczas poln¹ drog¹. Dlatego 

podzielono j¹ na 142 parcele pod zabudowê. Rozdawano 

je miejscowym i zagranicznym osobom w wieczyst¹ 

dzier¿awê z obowi¹zkiem wybudowania domu 


97

98 


murowanego i co najmniej jednopiêtrowego w ci¹gu 

dwóch lat. Rada Administracyjna Królestwa uchwali³a 

specjaln¹ po¿yczkê dla inwestorów. O rozumie ówczesnych 

w³adz miasta œwiadczy fakt, ¿e Aleje NMP - g³ówna 

ulica miasta, która liczy³a wówczas oko³o 6 tysiêcy 

mieszkañców (z ci¹¿¹cymi do Czêstochowy wsiami Zawodzie, 

Stradom, Kucelin oko³o 8 tys.) s³u¿y dziœ po 

prawie dwustu latach miastu, w którym ¿yje ponad æwieræ 

miliona osób. 

Wiek XIX to dla Czêstochowy okres dynamicznego 

rozwoju przemys³u bardzo ró¿norodnych bran¿ ze zdecydowan¹ 

przewag¹ w³ókiennictwa. W 1913 r. (a wiêc 

przed wybuchem I wojny œwiatowej) by³o w Czêstochowie 

(wed³ug wyliczeñ Henryka Roli) 75 ró¿nych zak³adów. 

Najwiêksze z nich to: (kolejnoœæ wed³ug liczby 

zatrudnionych) Czêstochowianka - 4210 pracowników; 

Pelcery - 2 000; Stradom - 2 000 ; Huta Czêstochowa - 

1854 ; Motte - 1800 ; Warta - 1500 osób. 

W pierwszej (przedrozbiorowej) Rzeczypospolitej 

Czêstochowa nale¿a³a do województwa krakowskiego. 

W Królestwie Kongresowym do gubernii piotrkowskiej. 

Po odzyskaniu niepodleg³oœci w 1918 r w³¹czono Czêstochowê 

do województwa kieleckiego, w którym by³a 

najwiêkszym miastem . By³a te¿ drugim po Bydgoszczy 

najwiêkszym prowincjonalnym (nie wojewódzkim) miastem 

w Polsce (dziœ jest najwiêkszym ). W !939 r. liczy³a 

139 tysiêcy mieszkañców. Oko³o 35 % ludnoœci stanowili 

¿ydzi, oko³o 5 % Niemcy i W³osi. W PRL Czêstochowa 

by³a najpierw w województwie kieleckim, potem 

katowickim. W latach 1975 - 1998 by³a stolic¹ woje- 


Prezydenci i komisarze miasta 

Czêstochowy w latach 1918 - 1939: 

Nadburmistrz Romuald Jarmu³owicz do 26 III 1919, 

Prezydent Aleksander Brandtke – Stê¿yñski 

27 III 1919 - 14 IX 1920, 

Prezydent Józef Marczewski 15 IX 1920 - 13 V 1927, 

Po. prezydenta Pawe³ Gettel 14 V1927 - 18 X 1927, 

Prezydent Romuald Jarmutowicz 19 X 1927 

- 6 XI1930, 

Komisarz Aleksander Bratkowski 7 XI 1930 

- 29 VI 1931, 

Komisarz Józef Mazur 30 V 1930 - 7 VIII 1933, 

Komisarz Jan Mackiewicz 18 VIII 1933 

- 30 III 1936, 

wództwa czêstochowskiego, a od roku 1998 znajduje 

siê w województwie œl¹skim. Tyle o miejscu naszego 

miasta w podziale administracyjnym Polski. Natomiast 

pod wzglêdem koœcielnym Czêstochowa od œredniowiecza 

a¿ do 1925 r . by³a w diecezji krakowskiej. W 1925 

r. papie¿ Pius XI bull¹ „Vixdum Poloniae Unitas” utworzy³ 

3 nowe diecezje w Polsce: katowick¹, ³uck¹ (na 

Wo³yniu) i czêstochowsk¹. Od 1975 jest ona archidiecezj¹. 

Po wybuchu I wojny œwiatowej w 1914 r. i zajêciu 

Czêstochowy przez wojsko niemieckie a jednoczeœnie 


ukszta³towaniu siê linii frontu na wschód od miasta, co 

przerwa³o kontakt z ziemiami „Kongresówki” dosz³o do 

o¿ywienia i zbli¿enia Czêstochowy z Górnym Œl¹skiem. 

W powstaniach œl¹skich walczy³o wielu Czêstochowian, 

wspomagano te¿ akcjê plebiscytow¹. Z Górnego Œl¹ska 

pochodzi³ te¿ pierwszy biskup czêstochowski Teodor 

Kubina. 

W 1928 r. w³¹czono do Czêstochowy Lisiniec, Stradom, 

Ostatni Grosz i Raków, powiêkszaj¹c znacznie obszar 

miasta. Brakowa³o jednak Czêstochowie - podobnie 

jak kilku innym miastom by³ego rosyjskiego zaboru - 

wielu urz¹dzeñ cywilizacyjnych i technicznych oraz budynków 

szkolnych. W 1924 r. zawarto umowê z amerykañsk¹ 

spó³k¹ „Ulen" o wybudowanie sieci wodoci¹gów 

i kanalizacji. Myœlano te¿ o sieci tramwajowej, czego jednak 

nie uda³o siê wybudowaæ. Pierwszy tramwaj ruszy³ 

dopiero w latach szeœædziesi¹tych., kiedy niektóre miasta 

w³aœnie ju¿ pozbywa³y siê tramwajów. W naszych 

czasach uruchomiono drug¹ liniê tramwajów miejskich. 

Jako ciekawostkê mo¿na podaæ, ¿e w 1928 r. by³o w 

Czêstochowie (wraz z powiatem) zarejestrowanych 

³¹cznie 113 samochodów i 19 motocykli. SpóŸniony w 

Polsce rozwój motoryzacji rozpocz¹³ siê w drugiej po³owie 

lat trzydziestych i zosta³ przerwany przez wybuch II 

wojny œwiatowej i okupacjê. Dla posiadaczy tych 113 


O EMERYTURACH 

samochodów by³o jednak a¿ 10 stacji benzynowych. 

Ka¿da z nich „winna byæ zaopatrzona w dzwonki umo¿liwiaj¹ce 

w ka¿dej porze wzywanie obs³ugi oraz napis 

wskazuj¹cy dok³adnie mieszkanie sprzedawcy". 

Okupacyjne losy Czêstochowy i jej mieszkañców 

zas³uguj¹ na osobny szkic, podobnie jak lata po II wojnie 

œwiatowej okreœlane czêsto jako PRL oraz czasy wspó³czesne. 

Niniejszy tekst zakoñczê kilku s³owami na temat 

herbu. God³o Czêstochowy to lew i kruk. S¹ to znaki 

pauliñskie: lew mia³ - wed³ug legendy - strzec œw. 

Paw³a pustelnika na pustyni a kruk codziennie przynosi³ 

mu w dziobie chleb. Wspó³czeœnie niektórzy historycy i 

sfragistycy na podstawie zachowanego herbu sprzed 

1382 r. (daty przybycia paulinów do Czêstochowy), na 

którym nie ma kruka a jest orze³ dowodz¹, ¿e taki by³ 

najstarszy herb miasta. Niew¹tpliwie maj¹ racjê co do 

wieku, jednak¿e or³a ma w herbie wiele miast w Polsce 

i innych krajach Europy, a kruk jest chyba jedynie w 

Czêstochowie - jest wiêc specyficznie czêstochowskim 

ptakiem i by³ w herbie miasta przez siedem wieków. 

Niech tak zostanie i stanowi dowód na wielowiekowe 

zwi¹zki naszego miasta z klasztorem jasnogórskim. 

KATARZYNA LANCKOROÑSKA 


Jan £¹czewski 

Wywodzi³a siê z arystokracji. 

Urodzona w Austrii dzieli³a ¿ycie pomiêdzy Rzymem (1929 - 1934 i po 1945 r.) a Lwowem (1934 -1945 ). By³a 

pierwsz¹ w Polsce kobiet¹, która napisa³a pracê habilitacyjn¹ z historii sztuki (na Uniwersytecie Jana Kazimierza we 

Lwowie) i pierwsz¹, która zrobi³a habilitacjê. Podczas II wojny œwiatowej zaanga¿owa³a siê w dzia³alnoœæ konspiracyjn¹, 

zosta³a aresztowana i wywieziona do obozu w Ravensbrück. Zosta³a zwolniona w kwietniu 1945 r. w wyniku licznych 

interwencji ró¿nych, tak¿e koronowanych, g³ów. W 1994 przekaza³a Polsce kolekcjê dzie³ sztuki: 37 obrazów (w tym 

dwa Rembrandta) otrzyma³ Zamek Królewski w Warszawie, natomiast 82 obrazy w³oskie, 220 rysunków Jacka Malczewskiego 

i ponad 200 ró¿nych zabytkowych obiektów Zamek Królewski na Wawelu. Mniejsze iloœci zosta³y przekazane 

tak¿e innym placówkom kulturalnym w Polsce. Zmar³a w Rzymie i spoczywa na cmentarzu Campo Verano. 


Stary ksi¹¿ê Otto von Bismarck, umieraj¹c w 1898 roku w wieku 83 lat nie móg³ przewidzieæ, ¿e jego dzie³o: 

przyznanie pracownikom niemieckiego przemys³u otrzymywania do koñca ich ¿ycia œwiadczeñ ze strony pracodawcy, 

zwanych emerytur¹ stanie siê w niemal 120 lat potem problemem nie tylko spo³ecznym, ale tak¿e politycznym we 

wszystkich niemal krajach Europy i obu Ameryk. 

Dlaczego chcê o tym w³aœnie napisaæ do „Galerii"? Po pierwsze - w³aœnie ukoñczy³em 78 lat a dyskusja w moim 

kraju - Polsce dotyczy g³ównie wieku przechodzenia na emeryturê. Rz¹d proponuje 67 lat dla mê¿czyzn i kobiet. 

Oznacza to, ¿e pobiera³bym œwiadczenia od 11 lat. Naprawdê przeszed³em na emeryturê w 1982 roku maj¹c lat 48. 

Mê¿czyzna przed piêædziesi¹tk¹ (czy kilka lat po niej) pobieraj¹cy emeryturê to dziwol¹g czy jakieœ monstrum. Ale tak 

by³o. I tak dalej byæ nie mo¿e. Oczywiœcie pracowa³em w dalszym ci¹gu, pobieraj¹c jednoczeœnie emeryturê. Nawet 

siê specjalnie nie wstydzê, bo tak postêpowali - musieli tak postêpowaæ - wszyscy. Poszkodowana by³a ojczyzna 


99

100 

Polska bo przecie¿ pieni¹dze nie rodzi³y siê w banku tylko by³y wynikiem pracy. 

¯ycia bez pracy nie wyobra¿am sobie. I dlatego podtrzymujê swój kontakt z „Galeri¹" i piszê . Piszê jako staruszek 

emeryt i bardzo sobie tê wspó³pracê z Redakcj¹ (du¿a litera w tym miejscu to wyraŸ du¿ego szacunku) ceniê. Jest to praca, 

która nie mo¿e byæ uznana jako zajêcie dla pieniêdzy chocia¿by dla tego, ¿e „Galeria „ nie p³aci”. Zamiast pieniêdzy jest 

jedynie satysfakcja, ¿e pracujê pomimo przejœcia na emeryturê. Nie rozumiem jednak, dlaczego ludzie tak bardzo siê do 

emerytury spiesz¹. 

Chyba traktuj¹ pracê nie jako dzia³alnoœæ twórcz¹ i wspó³pracê z Bogiem w dziele tworzenia, lecz raczej jako 

dopust Bo¿y i prawdziwe nieszczêœcie. Przykre to. 



JAK URATOWAÆ „POLSKI LWÓW” 

Na lwowskim portalu z¹&id.net ukaza³ siê artyku³ (autor 

Wo³odymyr Pawliw) pod tym tytu³em przet³umaczony 

nastêpnie na jêzyk polski i wydrukowany w „Kurierze 

Galicyjskim” w numerze 3 z 14 - 27 lutego 2012. 

Jego ton odstaje zdecydowanie od propagandy rz¹dz¹cej 

dziœ we Lwowie ultraprawicowej junty, która - gdyby 

jej w³adze centralne w Kijowie nieco nie mitygowa³y - 

gotowa by by³a z nienawiœci wyburzyæ wiêkszoœæ budynków 

miasta, które na terenie historycznego œródmieœcia 

w 90 % powsta³y w okresie rz¹dów polskich i zast¹piæ 

je pomnikami Stepana Bandery i ró¿nych mniej znanych 

„dzia³aczy” UON czy UPA, nie dopuszczaj¹c nawet 

do ods³oniêcia pomnika ku czci zamordowanych w 1941 

r. przez Niemców polskich profesorów lwowskiego uniwersytetu. 

Nie wiem wprawdzie, czy nie jestem nadmiernym 

optymist¹ i czy dojdzie do jakiejœ zmiany, czyli 

wstrzymania niszczenia polskoœci w Lwowie, ale jestem 

pewien, ¿e artyku³ m¹drego dziennikarza ukraiñskiego 

powinni poznaæ tak¿e Polacy. Wo³odymir Pawliw zaczyna 

od stwierdzenia, ¿e wszyscy Ukraiñcy rozumiej¹ (?), 

¿e „do 1990 roku Lwów nigdy nie by³ miastem ukraiñskim... 

Miasto rozwija³o siê w kierunku, jaki okreœlali jego 

gospodarze - Polacy, Austriacy i Sowieci”. Stwierdza te¿, 

¿e dzisiejsi mieszkañcy powinni siê pogodziæ „z nieprzyjemnym 

dla ukraiñskiego, narodowego patrioty faktem, 

¿e Ukraiñcy Lwowa nie zawojowali, nie wykupili, nie zdominowali 

w wyniku przyrostu naturalnego czy przejêcia 

Panorama Lwowa 

kluczowych posad i stanowisk - a otrzymali je w spadku 

po w³adzy sowieckiej”. Polski Lwów - pisze dalej autor - 

„to te¿ cz¹stka historii i kultury galicyjskich Ukraiñców, 

¯ydów czy Ormian” i „wszystkie ich osi¹gniêcia przed 

1939 rokiem nale¿¹ do „polskiego Lwowa”, który pokrywa 

siê z „europejskim Lwowem”, który móg³by dzisiaj 

przyci¹gn¹æ turystów ze œwiata i ich pieni¹dze. Ludzie z 

„zachodu” - pisze dalej autor „nie przyje¿d¿aj¹ do Lwowa, 

¿eby sfotografowaæ siê pod pomnikiem Bandery lub 

pospacerowaæ ulic¹ Bohaterów UPA”. Potrzebne jest jego 

zdaniem „przywrócenie miastu tego szczególnego, wypracowanego 

przez stulecia klimatu, jego niezafa³szowanej 

historii /.../tradycji przekazywanych z pokolenia w 

pokolenie”/…/. Wykreœlanie imion z lwowskiej historii i 

kultury, nazw ulic i placów, rujnowanie przedwojennych 

zabytków, gwa³cenie architektury idiotycznymi obrazkami 

i klimatyzatorami na fasadach, formowanie informacji 

turystycznej pod tytu³ow¹ nacjê jest niczym innym jak 

zacieraniem œladów tego prawdziwego, znanego w œwiecie 

Lwowa. /…/ tablice pami¹tkowe poœwiêcone pó³mitycznym 

„bojownikom za wolnoœæ Ukrainy” na kamienicach 

pozbawionych ich polskiej historii /…/bêd¹ jedynie 

znakami zniszczenia”.Wreszcie na zakoñczenie pisze autor: 

„Uwa¿am, ze musimy uratowaæ „polski Lwów" od 

bezwstydnej komercjalizacji i bezmyœlnej ukrainizacji. 

Dopóki jeszcze jest co ratowaæ”. 



Dzieñ zapowiada³ siê pogodnie, chocia¿ s³oñce okazywa³o 

wielk¹ opiesza³oœæ. Z Listwianki wybraliœmy siê na 

Grzbiet Nadmorski, wznosz¹cy siê tu¿ u Ÿróde³ Angary. Na 

tê górê mo¿na wejœæ spacerowym deptakiem. S¹ te¿ oznakowane 

szlaki dla turystów górskich. Wybraliœmy wygodniejsze 

wejœcie, ale na pewnej wysokoœci zeszliœmy na szlak 

wprawdzie wy³o¿ony p³askimi kamieniami jednak znacznie 

wê¿szy i bardziej stromy ni¿ trakt spacerowy. Po lewej 

stronie tego szlaku (id¹c w grê) rz¹d brzózek swoj¹ migotliw¹ 

zielonoœæ mia³ upstrzon¹ tasiemkami, apaszkami a nawet 

skrawkami kolorowych nitek. Jest tu bowiem tradycja, 

¿e w ten sposób wyra¿a siê pragnienie powrotu w te strony. 

Moje ¿yczenie te¿ tam zostawi³am wraz z odprut¹ od 

bluzy dresu metk¹ (nie mia³am nic godniejszego). 

Tym przyjaznym szlakiem weszliœmy na niewielk¹ 

naturaln¹ platformê (podobnie jak na Giewoncie), na której 

pod drewnianym zadaszeniem mo¿na by³o usi¹œæ przy drewnianym 

stole, odpocz¹æ i uzupe³niæ zu¿yte kalorie. Ale wspinaczka 

siê nie koñczy³a. Co wytrwalsi i odwa¿niejsi uczestnicy 

naszej eskapady weszli jeszcze na szpiczaste zakoñczenie 

góry zwane Kamieniem Czerskiego. Oczywiœcie 

zdoby³am ten Kamieñ z asekuracj¹ Jana „Hemingway’a”. 

Zaczê³o m¿yæ. Zejœcie ze szczytu mokrego od gêstniej¹cej 

m¿awki by³o dla moich trampek ryzykowne, ale nogi sobie 

poradzi³y. Zauwa¿y³am wœród naszej grupy troje Rosjan; 

pani¹ w towarzystwie dwóch mê¿czyzn. Byli ubrani wizytowo; 

pani w czarnym kostiumie, bia³ej bluzce, na nogach 

mia³a czó³enka na bardzo wysokich szpilkach! Jak ona wesz³a?! 

Wprawdzie deptakiem, ale co góra, to góra. A z powrotem?! 

Rosyjscy goœcie, bo nie turyœci, byli chyba rówie- 


OLGA M. B¥KOWSKA 

S Y B E R I A D A (3) 

Na szpilkach przy Kamieniu Czerskiego 

Olga M. B¹kowska na Kamieniu Czerskiego - fotografia 

udostêpniona przez Autorkê. 

NOTATKI Z PODRÓ¯Y 

œnikami w wieku oko³o 40-stu lat. Ze s³ów jakie do nas 

dobiega³y wynika³o, ¿e wspominali wydarzenia ze studenckich 

praktyk. W szampañskim nastroju spe³nili toast za spotkanie 

i pobyt nad Bajka³em. 

M¿awka gêstnia³a i powietrze robi³o siê „mleczne”. 

Gdy schodziliœmy zaczê³o padaæ. Odwa¿nie (acz nie rozwa¿nie) 

wzgardziliœmy nawet szlakiem turystycznym wybieraj¹c 

skróty. Spieszno nam by³o zejœæ przed ulew¹. Ale to 

siê nie uda³o. W naszym obuwiu, nie przystosowanym do 

takiej pogody w górach, zje¿d¿aliœmy jak po przys³owiowym 

maœle. Z podrêcznej torby Marioli – naszego pilota - 

sypa³y siê krakersy i zawijane w papierki miêtusy, gdy ona 

usi³owa³a podeprzeæ siê rêkami (bezskutecznie). „Zjechaliœmy 

z deptakowego” Grzbietu Nadmorskiego, (przez tubylców 

nazywanego po prostu Czerskim), ub³oceni, ale na 

drodze rzêsisty deszcz dok³adnie nas „wypra³”. Wodê mieliœmy 

i z góry, i z do³u, poniewa¿ lej¹ce siê z nieba potoki 

tworzy³y pow³okê wodn¹ na jezdni. Jak do zbawiennego 

raju, weszliœmy do zajazdu. Takich jak my by³o tam ju¿ bardzo 

wielu. Z trudem wcisnêliœmy siê jeszcze miêdzy ju¿ 

siedz¹cych (dziêki ich uprzejmoœci) na wielkich ³awach. 

Kapa³o z nas jak z parasoli po deszczu. Wypiliœmy grzañca 

i chyba coœ jeszcze na gor¹co. Szczêœliwym trafem wypatrzyliœmy 

jad¹cy do Irkucka autobus, który zatrzyma³ siê, by 

nas zabraæ, chocia¿ byliœmy poza przystankiem. Przemierzyliœmy 

nim „nasze” 65 km szos¹. 

W hotelu „Inturist” toast wzniesiony za mimo wszystko 

udan¹ wycieczkê, trunkiem nieco mocniejszym od szampana, 

bardzo dobrze nam zrobi³. 

Na mapie Azji, a szczególnie Syberii, w encyklopediach 

i w Internecie znajdujemy wiele miejsc geograficz- 

Olga M. B¹kowska pod opiek¹ - fotografia udostêpniona 

przez Autorkê. 


101

102 

NOTATKI Z PODRÓ¯Y 

nych nazwanych imieniem polskiego zes³añca Jana Czerskiego 

(1845- 1892) - za jego zas³ugi w wielu dziedzinach 

nauki o Syberii (m.in. geografii, geologii, zoologii, 

meteorologii, archeologii). W ³añcuchu górskim w pó³nocnej 

Jakucji znajduj¹ siê Góry Czerskiego. Tak nazywa 

siê te¿ pasmo górskie na Zabajkalu w rejonie Czyty. 

Najwy¿szy szczyt Gór Bajkalskich to Góra Czerskiego 

(2572 m. n.p.m.). Jego nazwisko nosi dolina rzeki Kandat 

u stóp Sajanu Wschodniego. Równie¿ jeden z najwy¿szyych 

szczytów Gór Chamar-Daban nazywa siê 

Szczytem Czerskiego. Jest to jedno z najbardziej uczêszczanych 

miejsc w turystyce nadbajkalskiej. O Kamieniu 

Czerskiego pisa³am wy¿ej. W pobli¿u Irkucka, na lesistym 

terenie nad Angar¹, znajduje siê skansen Syberii 

zwany Stanowiskiem Czerskiego. To osada z budownictwem 

wy³¹cznie drewnianym, stanowi¹cym piêkne zabytki. 

W Rosji nad Ko³ym¹ miasto nazywa siê Czerski. 

W rosyjskim atlasie samochodowym jest miejscowoœæ 

Czerskaja - w rejonie Iskowskoj Ob³asti. Nale¿y równie¿ 

wspomnieæ, ¿e nazwisko tego wielkiego Polana jest 

mianem ulic w kilku miastach Polski, a tak¿e na Litwie, 

Bia³orusi i w Rosji (m.in. w Moskwie). 


Olga M. B¹kowska 

Stary Irkuck - reprodukcja czarno - bia³a obrazu Zas³u¿onego 

Artysty Rosyjskiej Fedaracji Witalija Smagina 

(Irkuck). 

DLACZEGO IRKUCK? 

Czêstochowa podpisa³a umowê partnersk¹ z syberyjskim 

Irkuckiem. Prezydenci obydwu miast, Krzysztof 

Matyjaszczyk i Wiktor Kondraszow, podpisali stosowne 

porozumienie podczas Zgromadzenia Stowarzyszenia 

Miast Laureatów Nagrody Europy na oczach samorz¹dowców 

z Niemiec, Austrii, Polski, Rosji i Turcji. 

Irkuck jest jednym z najwiêkszych miast po³o¿onych 

we wschodniej Syberii. Wed³ug danych z 2011 roku liczy 

575 tys. mieszkañców. Miasto jest zarazem centrum administracyjnym 

obwodu irkuckiego. Nale¿y do najstarszych 

miast Syberii. Irkuck to tak¿e du¿y oœrodek akademicki 

i kulturalny. Funkcjonuj¹ tu 23 wy¿sze uczelnie 

cdn str.103 

Grzbiet Nadmorski 

Dwaj wielcy, 

z drzew wyciosani rycerze 

strzeg¹ - tu¿ u podnó¿a 

wejœcia na Kamieñ Czerskiego. 

Za nimi szlakiem 

w górê siê pniemy. 

W drodze powrotnej 

pewnie skrótem zejdziemy 

wœród sosen, modrzewi, 

które swe ig³y gubi¹ w rozpaczy 

z têsknoty za cedrem. 

On sw¹ obecnoœæ 

szyszkami znaczy. 

Spójrz, miejscami 

w ¿ywy kobierzec natury 

utkana trawa, 

w g³êbi z nagich korzeni 

wygodna, ustronna ³awka. 

Usi¹dŸmy na niej oboje, 

blisko przy sobie. 

Powiedz mi jakieœ 

¿yczenie swoje, 

wiesz, wszystko zrobiê... 

Trwajmy tak razem 

przez chwilê 

ciep³¹ jak s³oñce, 

by móc j¹ wspominaæ 

przez dni, miesi¹ce... 

ChodŸ... zejdziemy 

z Grzbietu Nadmorskiego 

do wód kryszta³u, 

co siê rozpoœciera 

tafl¹ Bajka³u. 

Spojrzymy w jego lustro, 

jak nam z sob¹ do twarzy. 

ChodŸ... 

Tu Ciebie nie ma ... 

niech mi siê marzy... 

OLGA MARIA 

B¥KOWSKA 

lipiec 1989 r. 



Do Radnych 

Wiele uczyniliœcie dla miasta, 

Szanowni Rajcowie; 

wszystkie spacerowe trakty 

pokryte droga kostk¹ brukow¹ 

nawet trotuar przed Teatrem. 

Czy mamy a¿ tak dobre czasy? 

Jeszcze nie ma bruku 

przed Filharmoni¹. 

To zaniedbanie, 

czy niewydolnoœæ miejskiej kasy? 

Trzeba ten b³¹d naprawiæ! 

Niech panie 

wszêdzie chodz¹ w adidasach, 

albo niech ³ami¹ obcasy. 

wrzesieñ 2011 r. 

Eligiusz hr. Pociej... 

Znam twórcê tej postaci 

to Zbyszko (nie z Bogdañca), 

a cz³owiek 

z hrabiowskim herbem 

- groteska. 

Có¿, karta mu nie sz³a. 

Ordynarii nie wyp³aci³, 

straci³ stadninê, pa³ac, 

rozleg³e posiad³oœci, 

w Pensjonacie ¿yæ mu przysz³o. 

W Pensjonacie Szczególnym. 

Tam zawar³ serdeczne 

i niebywale cenne znajomoœci; 

a to Cesarz Napoleon 

chêtnie z nim przestawa³, 

Cezar Pierwszy, Hamlet 

- chocia¿ oni nie jednacy - 

pocieszali go w z³ych chwilach. 

Byli tez inni, nawet Trojacy. 

Wszyscy siê bali pielêgniarzy 

i elektrycznych wstrz¹sów, 

ale lubili dom swego pobytu. 

S³u¿ebne robi³y co mog³y, 

mimo chwilowych d¹sów. 

Postaæ fikcyjna, nie tuzinkowa - 

budzi œmiech i wspó³czucie. 

Eligiusz hrabia Pociej... 

Mo¿na w szczególnym Pensjonacie 

¿ywota dokonaæ, 

gdy siê wszystko przetraci. 

Zbyszko, uda³ ci siê hrabia! 



Cisn¹³ s³owo 

zabola³o 

przecie¿ ból nie k³amie 

mo¿e to 

nie s³owo by³o 

mo¿e to by³ 

kamieñ 

S³owo... 


S³owo... 


Akt - reprodukcja czarno - bia³a obrazu Zas³u¿onego 

Artysty Rosyjskiej Fedaracji Witalija Smagina (Irkuck). 

cdn.ze strony 102 

(czêœæ z nich to filie), 107 instytucji kultury, m.in. filharmonia, 

teatry, muzea, sale koncertowe. Miasto stanowi 

jeden z najwiêkszych wêz³ów komunikacyjnych Rosji – 

Transsyberyjskiej Magistrali i Federalnej Drogi „Bajka³”.... 

Le¿y nad dwoma rzekami - Irkutem i Angar¹... Angara 

wyp³ywa z „Bajkalskiego Morza”. Dwadzieœcia lat temu 

nad Bajka³em i w Irkucku czêstochowianie zorganizowali 

plener malarsko-literacki, a tak¿e pojawiali siê w ró¿nych 

grupach turystycznych odwiedzaj¹cych region. Potem 

Czêstochowê nawiedzali malarze i pisarze z Irkucka. Zorganizowano 

wystawy w Muzeum Czêstochowskim i Galerii 

Anny Poœpiech. Ryszard „Sidor” Sidorkiewicz przet³umaczy³ 

kilkadziesi¹t wiersz, a Literackie Towarzystwo 

Wzajemnej Adoracji „Li-TWA” wyda³o tomik pt.: „Syberiada: 

wiersze poetów znad Bajka³u”. W ubieg³ym roku 

wróci³ z Irkucka zwi¹zany z Czêstochow¹ konsul generalny 

RP dr Krzysztof Czajkowski. 

W g³êbi numeru zaprezentowaliœmy reprodukcjê czarno 

- bia³ych obrazów Zas³u¿onego Artysty Rosyjskiej Federacji 

Witalija Smagina z Irkucka. 

wep 


103

104 

WYDARZENIA 


NOWY ZARZ¥D TOWARZYSTWA 

W³adys³aw E. Piekarski - Prezes Towarzystwa, Prezes 

Zarz¹du Towarzystwa. 

Kazimierz Kowalczyk - Wiceprezes Zarz¹du Towarzystwa 

- odpowiedzialny za sprawy organizacyjno - prawne. 

Bogdan Knop - Wiceprezes Zarz¹du Towarzystwa - 

odpowiedzialny za finasnse Towarzystwa. 

Izabela Ptak - Skarbnik Zarz¹du - znana w publikacjach 

jako Izabela Ko³dej - Ptak. 


Marian Panek - Cz³onek Zarz¹du 

Towarzystwa. 


Olga Wiewióra - Cz³onkini Zarz¹du 

Towarzystwa, publikuje pod pseudonimem 

Aleksandra Keller. 

OG£OSZENIE 

Literackie Towarzystwo Wzajemnej Adoracja „Li-TWA” poszukuje 

wolontariuszy, 

którzy chcieliby wspó³pracowaæ 

przy pracach redakcyjnych i technicznych w publikacjach: 

* Czêstochowska Biblioteczka Poetów i Prozaików 

* czêstochowski magazyn literacki GALERIA 

Poszukujemy szczególnie osób, które znaj¹ obs³ugê programów komputerowych tj. 

Corel Draw, Pohotoshop, Page Maker, 

a tak¿e podstawy korekty i redakcji oraz opracowañ plastycznych. 

Oferty prosimy przesy³aæ w formie CV na adres: 

galeria.piekarski@gmail.com 

Preferujemy z³oszenia studentów kierunków humanistycznych, 

plastycznych lub technicznych ze specjalnoœci¹ informatyka. 

W zamian za wolontariat oferujemy rekomendacje. 

Zbigniew Wo³czyñski - Cz³onek Zarz¹du 

Towarzystwa, Redaktor Naczelny 

„GALERII”. 

KOMISJA REWIZYJNA TOWARZYSTWA 

OLga Maria B¹kowska - Przewodnicz¹ 

Komisji Rewizyjnej Towarzystwa. 

Jan £¹czewski - Cz³onek Komisji. 

WYDARZENIA 

Tomasz „Aztzenty” Barañski - Cz³onek 

Komisji. 


105

106 

I ZNÓW HRABIA POCIEJ 


HRABIEGO POCIEJA CZUWANIE NAD 

SNEM REDAKTORA 

Redaktor przysn¹³, trzymaj¹c rêkê na biurku, w której 

œciska³ szklanicê z ostatkami merlota. Sama butelka sta³a 

trochê jakby poza zasiêgiem jego d³oni. Zapewne coœ œni³, 

bo od czasu do czasu wyrzuca³ z siebie: 

- Cholera, najlepiej uwaliæ siê na szpitalnym ³ó¿ku i 

le¿akowaæ sobie. A ty urywaj sobie g³owê, jak pogodziæ 

ogieñ i wodê… Wygodnictwo… ¯e mnie na stare lata siê 

jeszcze chce… - przerwa³ na chwilê, jakby s³ucha³ odpowiedzi 

interlokutora. 

Rozeœmia³ siê nie tylko twarz¹, ale tak¿e tym rechotem 

powszechnie znanym, a który wype³ni³ przestrzeñ. Zrazu, 

jak ucich³o jego rechotanie, przemówi³: 

- Ch³opie, chcieæ to mi siê chce, jeœli chodzi o panienki, 

ale wiesz, ¿e oczy ju¿ nie te… No, nie myœla³em, ¿eœ taki 

ma³o inteligentny… Wiesz, chodzi o tê cholern¹ mêskoœæ, 

która sprawnoœci¹ grzeszy i tylko miejsce w nogawce zajmuje… 

A jak co do czego, to zamiast prê¿yæ siê jak rekrut 

przed kapralem, to… Szkoda gadaæ. I œci¹gnij portki przed 

kobiet¹. A tu nic! Mo¿e poczuæ siê obra¿ona albo ¿e nie 

jest poci¹gaj¹ca na tyle, co by twoj¹ mêskoœæ na bacznoœæ 

postawiæ. Do tego ten cholerny wstyd, ¿e w gêbie jest siê 

silnym, a jak przyjdzie co do czego, to kaput. Nie dziwiê 

siê, ¿e niektórych nazywaj¹ erotumanami albo co gorzej 

tych, co siê za bardzo na temat rozgaduj¹, gêbojebcami … 

- Gdzie ja to o tych gêbojebcach s³ysza³em? A… Pamiêtam 

tyle, ¿e to nie by³o o gêbojebcach a o „g³azojebcach”. 

Genera³ Smagin nad Bajka³em o tym opowiada³. To by³ 

facet. Ale pechowiec. Cztery razy by³ kandydatem na lot w 

Kosmos i zawsze go coœ tam wyklucza³o… Mówi³, ¿e - nu 

tak „w³ast” zdecydowa³a. W koñcu po pi¹tym razie dali mu 

szlify generalskie i skierowali do „zakrytego goroda” jako 

dowódcê garnizonu… Kiedyœ, gdy spotkaliœmy siê z Wadimirem 

Tietienkinem – no, Narrator, który le¿akuje sobie w 

szpitalnym ló¿ku i ma w dupie wszystko, to go pozna³, ale 

w Polsce... 

– Ten W³adimir Tietienkin to taki genera³ wœród „chudo¿ników” 

– malarzy znaczy siê… 

- Nie, nie pokojowych. Artystysta malarz. Profesor w 

Irkuckim Instytucie Sztuki. Zas³u¿ony artysta Sowieckiego 

Sojuza, a tak¿e ju¿ potem Federacji Rosyjskiej… Jeden wspania³y 

obraz mam zawsze w pamiêci - „ró¿a” o wymiarach 

11 cenymetrów w kwadracie… Widzia³em go w Irkuckim 

Muzeum a potem Metropolitan Galery sobie go kupi³o… 

- Ale mia³o byæ o generale Smaginie… No, nie o Smaginie 

a o „g³azojebcach”. Ten¿e genera³, jak mieliœmy ju¿ dobrze 

w czubie na tak zwanym zasiedzie u wspomnianego 

ju¿ W³adimira, zaproponowa³ wyprawê w „Irkuck” na „dziewiuszki”. 

Chêtni byli wszyscy. Nawet licz¹cy wtedy ju¿ ponad 

siedemdziesi¹t pieæ lat W³adimir… I wtedy wkroczy³a 

do akcji gospodyni… 

Zamilk³ i jakby odruchowo uniós³ szklankê do ust. 

Opró¿ni³ j¹. I tylko dwa chrapniêcia da³y znaæ, ¿e to by³o w 

trakcie snu… - stukn¹³ piêœci¹ w blat biurka… 

- I wiesz, co ta baba powiedzia³a, ¿e my to wszyscy g³azojebcy… 

Popatrzeæ to jeszcze mo¿emy, a co do reszty to ju¿ chyba musia³by 

byæ dzisiaj mróz tak gdzieœ ko³o trzydzieœci stopni i kuœki pozamra- 

¿aæ… Tak powiedzia³a. 

- Kuœki pozamra¿aæ, ale doda³a do tego, ¿e i tak by nic nie by³o, bo 

w ruskich dziewczynach gor¹ca krew i rych³o by kuœki sflacza³y. 

- Siedzieli my tak przybici przez parê minut. Sztakany 


puste, ale owa gospodyni poczu³a siê winna naszego upokorzenia 

i nape³ni³a je… - znów zachrapa³. 

- Jak to siê skoñczy³o? Ano tak, ¿e opró¿niliœmy jeszcze 

kilka sztakanów. Genera³ zarz¹dzi³ inspekcjê w tajdze na 

ukrytym poligonie. No i pojechaliœmy… Najpierw na lotnisko. 

Potem wiertolotem. No, nie pamiêtam, ile to trwa³o, bo 

obudzi³em siê w gatkach przykryty jakimiœ niezbyt ³adnie 

pachn¹cymi skórami w wielkiej sali zbudowanej z grubych 

bali, gdzie w drugim koñcu sta³ du¿y stó³… Obok na taborecie 

le¿a³y moje ciuchy. Potem dowiedzia³em siê, ¿e byliœmy 

trzysta kilometrów od Irkucka w g³êbi tajgi… Ta impreza 

trwa³a piêæ dni… 

Poruszy³ siê niespokojnie. 

– Ano co myœlisz! Samogon by³ przedni. ¯adnych dup. 

Nikt nas nie wpêdza³ w kompleksy… Zreszt¹ na dworze 

temperatura wed³ug gospodyni W³adimira… Siki, zanim 

dotar³y do ziemi, zamienia³y siê w lód. Co prawda sika³o siê 

z werandy. Tak trzy metry nad ziemi¹… Œnieg nawet w tych 

miejscach nie robi³ siê ¿ó³ty, bo ponoæ jego tam by³o ze 

dwa metry… 

- £apê niedŸwiedzia próbowa³em. Nasz¹ golonkê przypomina³a 

w smaku, tyle ¿e t³ustsza i niepeklowana… 

Poruszy³ siê gwa³townie i zsun¹³ z fotela. Obudzi³ siê. 

Popatrzy³ jeszcze pó³przytomnie w ko³o… 

- Cholera, przysnê³o mi siê. Starzejê siê i trzeba… 

- Tak, trzeba siê merlota napiæ - doda³, siêgaj¹c po butelkê. 

Zamigota³ ekran. Pokaza³ siê znajomy znaczek. Klikn¹³. 

Na ekranie pojawi³ siê hrabia Pociej: 

- Jak siê spa³o? Nie chcia³em budziæ! A Narratora proponujê 

wyk¹paæ w przerêbli. Dobrze to ponoæ robi na depresjê 

albo te nowsze metody do komory kriogenicznej. Te¿ 

ponoæ pomaga… - uœmiechn¹³ siê zadowolony ze swojej 

rady. 

- Zapatrzywszy siê w oblicze Redaktora, nie zauwa¿y- 

³em jak mój limit czasowy przelecia³… Ostatnio wszyscy 

chc¹ rozmawiaæ z przesz³oœci¹… Pojemnoœæ serwerów tutejszych 

wymaga modernizacji. Ale tutaj jak i na ziemi, bo 

tak napisane przecie¿ „tak w niebie jak i na ziemi”. Brak 

œrodków… - ekran zamigota³ na ¿ó³to. 

- O cholera, ¿ó³t¹ kartkê mi dali… Muszê siê dowiedzieæ, 

za co. 

Znikn¹³ na moment. 

- Ju¿ wiem. Za „tutaj jak i na ziemi”. Nie wolno takich 

informacji st¹d przekazywaæ, bo niebo by straci³o autorytet 

i atrakcyjnoœæ… 

Widaæ by³o, ¿e jeszcze porusza wargami, ale w chwilê 

potem znikn¹³ z ekranu bez uprzedzenia. 

Redaktor poci¹gn¹³ ³yk merlota. Zrobi³o siê znowu spokojnie 

i mi³o... 

- Cholera, a mo¿e on ma racjê z t¹ przerêbl¹? Ale zima 

dobiero za jakieœ pó³ roku. 

Poduma³ chwilê. 

- A mo¿e jednak komora? 

- Komora, komora, komora... - powtarza³, dope³niaj¹c 

szklaneczkê. 

Zbigniew Wo³czyñski

galeria_nr_23 Galeria nr 23. - litwa.czest.pl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?