Identyfikacja i delimitacja obszarów problemowych/strategicznej ...

Identyfikacja i delimitacja obszarów 

problemowych/strategicznej gospodarczy województwa interwencji śląskiego 

w Polsce 

Analiza wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost 

Raport końcowy 

24 września 2009 r. 

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

OPRACOWANE DLA URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO PRZEZ: 

Instytut Badań Strukturalnych 

ul. Rejtana 15 lok. 24, 25 

02-516 Warszawa, Polska 

TEL. +48 22 629 33 82 

FAX: +48 22 395 50 21 

E-MAIL: ibs@ibs.org.pl 

www.ibs.org.pl 

Analiza wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy województwa śląskiego – Raport końcowy 

1

Analiza Analiza Analiza wpływu wpływu wpływu inwestycji inwestycji inwestycji w infrastrukturę 

społeczną społeczną na na wzrost wzrost gospodarczy 

gospodarczy 

województwa województwa śląskiego 

śląskiego 

Opracowanie dla Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego 

Spis Spis treści 

treści 

Streszczenie ................................................................................................................................................... 13 

Wstęp ............................................................................................................................................................ 19 

1 Metodologia badania ............................................................................................................................. 20 

1.1 Cele badania oraz pytania badawcze .................................................................................................. 21 

1.2 Statystyczna i ekonometryczna analiza danych .................................................................................. 23 

1.2.1 Źródła danych i podstawowe indeksy ............................................................................................. 23 

1.2.2 Wydatki inwestycyjne ..................................................................................................................... 23 

1.2.3 Model ekonometryczny .................................................................................................................. 24 

1.3 Meta-analiza literatury ........................................................................................................................ 24 

1.4 Badania jakościowe ............................................................................................................................. 25 

1.4.1 Ankietowe badanie Jednostek Samorządu Terytorialnego - CAWI ................................................. 25 

1.4.2 Pogłębione wywiady indywidualne IDI............................................................................................ 26 

1.4.3 Panel ekspercki – zogniskowany wywiad grupowy FGI ................................................................... 26 

1.4.4 Studia przypadków JST .................................................................................................................... 27 

1.5 Indeks rozwoju społeczno-ekonomicznego .......................................................................................... 27 

1.5.1 Komponent gospodarczy (Indeks Gospodarczy – IG) ...................................................................... 28 

1.5.2 Komponent zdrowia (Indeks Zdrowia – IZDROWIA) ....................................................................... 28 

1.5.3 Komponent kapitału ludzkiego (Indeks Kapitału Ludzkiego – IKL) .................................................. 29 

1.5.4 Komponent kapitału społecznego – (Indeks Kapitału Społecznego – IKS) ...................................... 29 

1.6 Indeks rozwoju infrastruktury społecznej (IRIS) ................................................................................... 29 

1.6.1 Procedura budowy indeksów .......................................................................................................... 30 

1.6.2 Zmienne uwzględnione przy konstrukcji indeksów syntetycznych ................................................. 31 

1.6.3 Interpretacja wskaźników ............................................................................................................... 33 

2 Przestrzenne zróżnicowanie województwa śląskiego ............................................................................ 35 

2.1 Zróżnicowanie rozwoju społecznego-gospodarczego w województwie śląskim ................................. 35 

2.2 Zróżnicowanie infrastruktury społecznej w województwie śląskim ..................................................... 40 

2.2.1 Indeks rozwoju infrastruktury społecznej IRIS ................................................................................ 40 

2.3 Komponenty infrastruktury społecznej województwa śląskiego ......................................................... 48 

2.3.1 Infrastruktura edukacyjna ............................................................................................................... 49 


2

2.3.2 Infrastruktura sportowo-rekreacyjna .............................................................................................. 57 

2.3.3 Infrastruktura mieszkaniowa........................................................................................................... 60 

2.3.4 Infrastruktura zdrowotna ................................................................................................................ 62 

2.3.5 Infrastruktura kulturalna ................................................................................................................. 67 

2.3.6 Infrastruktura pomocy społecznej .................................................................................................. 73 

2.3.7 Zróżnicowanie przestrzenne oraz ocena jakości i dostępności komponentów infrastruktury 

społecznej – wyniki badań jakościowych .................................................................................................... 76 

2.4 Inwestycje w infrastrukturę społeczną w latach 1999-2007 ................................................................ 81 

2.4.1 Inwestycje JST w infrastrukturę społeczną ogółem......................................................................... 82 

2.4.2 Inwestycje JST w poszczególne komponenty infrastruktury społecznej ......................................... 94 

2.4.3 Inwestycje niepubliczne ................................................................................................................ 105 

2.4.4 Rekomendacje dla władz publicznych ........................................................................................... 108 

3 Infrastruktura społeczna a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego – ustalenia teoretyczne i 

empiryczne................................................................................................................................................... 110 

3.1 Potencjalne kanały transmisji – ujęcie teoretyczne ........................................................................... 111 

3.2 Ustalenia empiryczne ........................................................................................................................ 114 

3.2.1 Wpływ infrastruktury społecznej na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów w Polsce ........... 116 

3.2.2 Czynniki decydujące o lokalizacji inwestycji prywatnych .............................................................. 116 

3.2.3 Prywatne a publiczne inwestycje infrastrukturalne ...................................................................... 121 

3.3 Podsumowanie .................................................................................................................................. 122 

4 Ocena efektywności inwestycji ............................................................................................................ 125 

4.1 Model i oszacowania ......................................................................................................................... 125 

4.2 Czynniki decydujące o efektywności inwestycji – wyniki modelu ...................................................... 128 

4.3 Ocena inwestycji ex post: oszacowania modelu ................................................................................ 129 

4.4 Ocena inwestycji ex ante – ekonometryczna analiza efektywności ................................................... 135 

4.5 Ocena inwestycji ex ante - klastrowa analiza popytu ....................................................................... 140 

4.5.1 Powiaty .......................................................................................................................................... 142 

4.5.2 Gminy ............................................................................................................................................ 146 

4.6 Podsumowanie i rekomendacje dla władz samorządowych .............................................................. 152 

5 Współfinansowanie inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej z funduszy strukturalnych Unii 

Europejskiej w perspektywie 2007-2013 ...................................................................................................... 154 

5.1 Kierunki inwestycji w perspektywie finansowej 2004-2006 ............................................................... 154 

5.2 Infrastruktura edukacyjna ................................................................................................................. 155 

5.2.1 Możliwości wsparcia ..................................................................................................................... 155 

5.2.2 Działania komplementarne ........................................................................................................... 155 

5.2.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań ............................................................... 156 

5.3 Infrastruktura ochrony zdrowia ......................................................................................................... 157 

Możliwości wsparcia ................................................................................................................................... 157 


5.3.2 Mechanizmy zapewnienia komplementarności wsparcia ............................................................. 158 

5.4 Infrastruktura pomocy społecznej ..................................................................................................... 159 


3



5.4.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności wsparcia ............................................................. 159 

5.5 Infrastruktura kulturalna, turystyczna i rekreacyjna ......................................................................... 160 



5.5.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności ............................................................................ 161 

5.6 Komplementarność a wdrażanie programów finansowanych z UE .................................................. 162 

5.7 Podsumowanie .................................................................................................................................. 164 

Wnioski i rekomendacje ............................................................................................................................... 166 

Bibliografia ................................................................................................................................................... 170 

Aneksy ......................................................................................................................................................... 174 

Aneks 1. Aneks statystyczny ........................................................................................................................... 174 

Aneks 2 Scenariusz wywiadu IDI jednostek samorządu terytorialnego .......................................................... 220 

Aneks 3 Scenariusz wywiadu IDI podmiotów niepublicznych ......................................................................... 227 

Aneks 4. Scenariusz I panelu ........................................................................................................................... 230 

Aneks 5. Scenariusz II panelu .......................................................................................................................... 233 

Aneks 6. Formularz kwestionariusza internetowego badania CAWI .............................................................. 236 


4

Spis wykresów 

Wykres 1. Indeks rozwoju społeczno ekonomicznego (IRSE) oraz jego składowe: indeks kapitału ludzkiego 

(IKL), indeks kapitału społecznego (IKS), indeks zdrowia (IZDROWIA), indeks gospodarczy (IG) w powiatach, 

uśredniony na poziom województw w 2007 roku .......................................................................................... 37 

Wykres 2. Wartość indeksu rozwoju społeczno-ekonomicznego w poszczególnych powiatach województwa 

śląskiego w 2007 roku .................................................................................................................................... 37 

Wykres 3. Wartość indeksu IRSE oraz poszczególnych składowych (IKL, IKS, IZDROWIA, IG) w powiatach 

ziemskich i grodzkich województwa śląskiego, w 2007 roku .......................................................................... 38 

Wykres 4. Wartości poszczególnych składowych indeksu IRSE w powiatach województwa śląskiego w 2007 

roku ............................................................................................................................................................... 39 

Wykres 5. Syntetyczny indeks rozwoju infrastruktury społecznej IRIS oraz indeksy składowe: indeks rozwoju 

infrastruktury edukacyjnej (IEDU), sportowo-rekreacyjnej (ISR), mieszkaniowej (IM), zdrowotnej (IZ), 

kulturalnej (IK), pomocy społecznej (IS) , w powiatach, uśredniony dla województw, w 2007 roku ............... 40 

Wykres 6. Wartości indeksu rozwoju infrastruktury społecznej IRIS oraz jego poszczególnych komponentów 

(IEDU, ISR, IM, IZ, IK, IS) w powiatach ziemskich i grodzkich w Polsce w 2007 roku (ważona średnia dla 

powiatów) ...................................................................................................................................................... 41 


(IEDU, ISR, IM, IZ, IK, IS) w powiatach ziemskich i grodzkich w województwie śląskim w 2007 roku .............. 42 

Wykres 8. Wzrost indeksu IRIS i jego poszczególnych składowych w latach 1999-2007 w województwie 

śląskim (średnia dla powiatów) ...................................................................................................................... 42 

Wykres 9. Względna zmiana indeksu rozwoju infrastruktury społecznej w powiatach woj. śląskiego w latach 

1999-2007 w relacji do początkowego poziomu infrastruktury ...................................................................... 43 

Wykres 10. Absolutna zmiana indeksu rozwoju infrastruktury społecznej w powiatach woj. śląskiego w latach 

1999-2007 w relacji do początkowego poziomu infrastruktury ...................................................................... 43 

Wykres 11. Zależność pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego a gęstością infrastruktury społecznej 

w powiatach woj. śląskiego ............................................................................................................................ 43 

Wykres 12. Relacja pomiędzy wysokością PKB per capita w 1999 roku a wartością indeksu syntetycznego IRIS 

w 1999 roku ................................................................................................................................................... 44 

Wykres 13. Relacja pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego w latach 1999-2007 a wysokością PKB per 

capita w 1999 roku ......................................................................................................................................... 44 

Wykres 14. Wartość wskaźnika syntetycznego IRIS w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku ........ 45 

Wykres 15. Wartość poszczególnych składowych indeksu IRIS w powiatach województwa śląskiego w 2007 

roku ............................................................................................................................................................... 46 

Wykres 16. 30 najlepiej wyposażonych w infrastrukturę społeczną gmin, w 2007 roku ................................. 47 

Wykres 17. 30 najgorzej wyposażonych w infrastrukturę społeczną gmin, w 2007 roku ................................ 47 


5

Wykres 18. Dynamika liczby przedszkoli w województwie śląskim i Polsce, rok 1999 = 100 .......................... 51 

Wykres 19. Dynamika odsetka przedszkolaków w grupie wiekowej 3-6 lat, w województwie śląskim i Polsce, 

rok 1999 = 100 ................................................................................................................................................ 51 

Wykres 20. Prognozy demograficzne Głównego Urzędu Statystycznego dla Polski (lewy wykres) i 

województwa śląskiego (prawy wykres), dla grup wiekowych: 0-4; 5-19; 20-24; 60 i więcej .......................... 54 

Wykres 21. Dynamika liczby studentów w woj. śląskim i całym kraju ............................................................ 55 

Wykres 22. Liczba studentów na 10 tys. osób w wieku 19-24 w poszczególnych województwach w 2007 roku. 

....................................................................................................................................................................... 55 

Wykres 23. Struktura studentów według typów szkół w Polsce (lewy wykres) i woj. śląskim (prawy wykres) 

w 2007 roku ................................................................................................................................................... 56 

Wykres 24. Liczba studentów (w tys.) na 10 tys. ludności wieku 19-24 w 2007 roku. ..................................... 56 

Wykres 25. Zmiana liczby klubów sportowych ............................................................................................... 58 

Wykres 26. Zmiana liczby ćwiczących ............................................................................................................. 58 

Wykres 27. Specjalistyczna aparatura medyczna przypadająca na 100 tys. mieszkańców. ............................. 64 

Wykres 28. Zmiana liczby bibliotek, czytelników i wolumenów na jedną bibliotekę w województwie śląskim 

(1999=100) ..................................................................................................................................................... 69 

Wykres 29. Zmiana liczby teatrów i miejsc na widowni (w procentach) w województwie śląskim w latach 

1999-2007 (1999=100 procent) ...................................................................................................................... 73 

Wykres 30. Zmiana dostępności do stacjonarnych ośrodków pomocy społecznej w województwie śląskim, 

1999=100 ....................................................................................................................................................... 75 

Wykres 31. Średnia ocena dostępności infrastruktury edukacyjnej ................................................................ 77 

Wykres 32. Średnia ocena jakości infrastruktury edukacyjnej ........................................................................ 77 

Wykres 33. Średnia ocena dostępności infrastruktury kulturalnej.................................................................. 78 

Wykres 34. Średnia ocena jakości infrastruktury kulturalnej .......................................................................... 78 

Wykres 35. Średnia ocena dostępności infrastruktury sportowo-rekreacyjnej ............................................... 79 

Wykres 36. Średnia ocena jakości infrastruktury sportowo-rekreacyjnej ....................................................... 79 

Wykres 37. Średnia ocena dostępności infrastruktury ochrony zdrowia ........................................................ 79 

Wykres 38. Średnia ocena jakości infrastruktury ochrony zdrowia ................................................................. 79 

Wykres 39. Średnia ocena dostępności infrastruktury pomocy społecznej ..................................................... 80 

Wykres 40. Średnia ocena jakości infrastruktury pomocy społecznej ............................................................. 80 


6

Wykres 41. Średnia ocena dostępności infrastruktury mieszkaniowej ........................................................... 81 

Wykres 42. Średnia ocena jakości infrastruktury mieszkaniowej .................................................................... 81 

Wykres 43. Łączne wydatki majątkowe per capita w województwach za okres 1999-2007 (w złotych) .......... 82 

Wykres 44. Dynamika wydatków majątkowych JST (w procentach), rok 1999=100 ....................................... 82 

Wykres 45. Łączne wydatki majątkowe per capita za okres 1999-2007 oraz łączne wydatki majątkowe z UE 

per capita za okres 2004-2007 w powiatach województwa śląskiego (w złotych) .......................................... 83 

Wykres 46. PKB per capita w 1999 roku (w tys. złotych) a skala łącznych wydatków majątkowych per capita w 

okresie 1999-2007 (w złotych), w powiatach województwa śląskiego ........................................................... 84 

Wykres 47. PKB per capita w 1999 roku (w tys. złotych) a skala łącznych wydatków majątkowych per capita w 

okresie 1999-2007 (w złotych), w powiatach w Polsce ................................................................................... 84 

Wykres 48. Odsetek wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną trafiający do powiatów grodzkich 

oraz 5 największych beneficjentów ................................................................................................................ 85 

Wykres 49. Struktura i dynamika wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną z Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, lata 2001-2007, w milionach złotych ........................................ 86 

Wykres 50. Skala i struktura wydatków majątkowych Urzędów Wojewódzkich na infrastrukturę społeczną, 

łączne wydatki per capita (w PLN) za okres 1999-2007 .................................................................................. 87 

Wykres 51. Struktura wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną Urzędów Wojewódzkich, łączne 

wydatki za okres 2000-2007 ........................................................................................................................... 87 

Wykres 52. Struktura i dynamika wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną Śląskiego Urzędu 

Wojewódzkiego w milionach złotych w latach 1999-2007 .............................................................................. 88 

Wykres 53. Łączne wydatki majątkowe gmin i powiatów per capita na inf. społeczną w latach 1999-2007 z 

podziałem na kategorie (średnia ważona na poziomie województw) ............................................................. 88 

Wykres 54. Procentowy udział wydatków majątkowych w poszczególne kategorie infrastruktury społecznej w 

wydatkach ogółem, łączne za okres 1999-2007 .............................................................................................. 88 

Wykres 55. Struktura oraz wysokość wydatków majątkowych w infrastrukturę społeczną JST województwa 

śląskiego, per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 .............................................................................. 89 

Wykres 56. Poziom PKB per capita w 1999 roku (w tys. PLN), a łączne wydatki majątkowe per capita (w PLN) 

w infrastrukturę społeczną w okresie 1999-2007, w powiatach województwa śląskiego ............................... 90 

Wykres 57. Poziom PKB per capita w 1999 roku (w tys. PLN) a łączne wydatki majątkowe per capita (w PLN) 

w infrastrukturę społeczną jako procent wydatków ogółem powiatów województwa śląskiego w okresie 

1999-2007 ...................................................................................................................................................... 90 

Wykres 58. Poziom indeksu rozwoju infrastruktury społecznej IRIS w 1999 roku, a inwestycje w infrastrukturę 

społeczną jako procent wydatków ogółem, powiatów województwa śląskiego w okresie 1999-2007 (w PLN) 

....................................................................................................................................................................... 90 


7

Wykres 59. Wydatki majątkowe na infrastrukturę społeczną (per capita) (w PLN) w latach 1999-2007, 

a zmiana (absolutna) indeksu IRIS, w powiatach województwa śląskiego ...................................................... 90 

Wykres 60. Struktura i skala wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną finansowanych z Unii 

Europejskiej, per capita, (w PLN) łącznie za okres-2004-2007, średnia z powiatów, w złotych ....................... 92 

Wykres 61. Struktura wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną finansowanych z Unii 

Europejskiej (w PLN), łącznie za okres 2004-2007, średnia z powiatów ......................................................... 92 

Wykres 62. Struktura i skala wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków UE na infrastrukturę 

społeczną w powiatach województwa śląskiego, per capita, łącznie za okres 2004-2007, w PLN ................... 93 

Wykres 63. Struktura wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną finansowanych ze środków UE w 

powiatach województwa śląskiego, łącznie za okres 2004-2007, w PLN ......................................................... 93 

Wykres 64. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę edukacyjną, za okres 1999-2007 ... 95 

Wykres 65. Skala inwestycji w infrastrukturę edukacyjną per capita w PLN w powiatach województwa 

śląskiego, łącznie za okres 1999-2007, a poziom infrastruktury edukacyjnej w 1999 roku .............................. 95 

Wykres 66. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę sportowo-rekreacyjną, za okres 

1999-2007 ...................................................................................................................................................... 97 

Wykres 67. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę mieszkaniową, per capita, łącznie za okres 1999-2007 

powiatów w Polsce a przyrost PKB per capita w powiatach ........................................................................... 98 

Wykres 68. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę mieszkaniową, per capita, łącznie za okres 1999-2007 

powiatów w województwa śląskiego a przyrost PKB per capita w powiatach ................................................ 98 

Wykres 69. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę mieszkaniową, za okres 1999-2007 

....................................................................................................................................................................... 99 

Wykres 71. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę zdrowotną, za okres 1999-2007 .. 101 

Wykres 72. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę kulturalną, za okres 1999-2007 .. 102 

Wykres 73. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę pomocy społecznej, za okres 1999- 

2007 ............................................................................................................................................................. 104 

Wykres 74. Całkowite wydatki na edukację oraz ochronę zdrowia i pomoc społeczną w mln złotych (lewa oś) i 

średnie wydatki per capita w zł (prawa oś) w latach 1999-2007 w Polsce .................................................... 106 

Wykres 75. Całkowite wydatki na edukację oraz ochronę zdrowia i pomoc społeczną w mln złotych (lewa oś) i 

średnie wydatki per capita w zł (prawa oś) w latach 1999-2007 w woj. śląskim. .......................................... 106 

Wykres 76. Wydatki prywatne na edukację w poszczególnych województwach w 2007 roku, per capita w zł. 

..................................................................................................................................................................... 106 

Wykres 77. Wydatki prywatne na ochronę zdrowia i pomoc społeczną w poszczególnych województwach w 

2007 roku, per capita w zł. ........................................................................................................................... 106 

Wykres 77. Bariery rozwoju przedsiębiorstw według wskazań przedsiębiorców .......................................... 118 


8

Wykres 78. Ocena jakości usług publicznych w poszczególnych kategoriach (wyższa wartość oznacza, że dane 

usługi są gorzej oceniane). ........................................................................................................................... 118 

Wykres 80. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w szkolnictwie wyższym. ........................ 156 

Wykres 81. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w zakresie ochrony zdrowia ................... 158 

Wykres 82. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w zakresie infrastruktury kulturalnej i 

turystycznej .................................................................................................................................................. 161 


9

Spis map 

Mapa 1. Zróżnicowanie indeksu IRIS w gminach województwa śląskiego w 2007 roku .................................. 47 

Mapa 2. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury edukacyjnej (IEDU) w gminach woj. śląskiego w 2007 

roku ............................................................................................................................................................... 49 

Mapa 3. Liczba km 2 przypadająca na jedno przedszkole w gminach woj. śląskiego w 2007 roku .................... 50 

Mapa 4. Liczba dzieci w wieku 2-6 przypadających na miejsce w przedszkolu w 2007 roku ............................ 50 

Mapa 5. Liczba km 2 przypadających na jedną szkołę podstawową w gminach woj. śląskiego w 2007 roku .... 53 

Mapa 6. Liczba uczniów przypadających na jedną szkołę podstawową w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 

....................................................................................................................................................................... 53 

Mapa 7. Liczba km 2 przypadających na jedno gimnazjum w gminach woj. śląskiego w 2007 roku ................. 53 

Mapa 8. Liczba uczniów przypadających na jedno gimnazjum w gminach woj. śląskiego w 2007 roku ........... 53 

Mapa 9. Indeks rozwoju infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (ISR) w gminach województwa śląskiego 

w 2007 roku ................................................................................................................................................... 57 

Mapa 10. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury mieszkaniowej (IM) ............................................... 61 

Mapa 11. Indeks rozwoju infrastruktury zdrowotnej w gminach województwa śląskiego w 2007 roku ......... 62 

Mapa 12. Liczba mieszkańców przypadających na jeden zakład opieki zdrowotnej ........................................ 66 

Mapa 13. Liczba mieszkańców na jednego lekarza ......................................................................................... 66 

Mapa 14. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury kulturalnej (IK) w gminach województwa śląskiego 

w 2007 roku ................................................................................................................................................... 68 

Mapa 15. Liczba mieszkańców przypadających na bibliotekę w gminach woj. śląskiego w 2007 roku ............ 69 

Mapa 16. Liczba kilometrów kwadratowych przypadających na bibliotekę w gminach woj. śląskiego w 2007 

roku ............................................................................................................................................................... 69 

Mapa 17. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury pomocy społecznej (IPS) w gminach województwa 

śląskiego w 2007 roku .................................................................................................................................... 73 

Mapa 18. Wydatki majątkowe na infrastrukturę edukacyjną w gminach województwa śląskiego, per capita 

(w PLN) łącznie za okres 1999-2007 ................................................................................................................ 94 

Mapa 19. Wydatki majątkowe na infrastrukturę sportowo rekreacyjną w gminach województwa śląskiego, 

per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 .............................................................................................. 97 

Mapa 20. Wydatki majątkowe na infrastrukturę mieszkaniową w gminach województwa śląskiego, per 

capita, (w PLN) łącznie za okres 1999-2007 .................................................................................................... 99 


10

Mapa 21. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę zdrowotną, per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 

..................................................................................................................................................................... 100 

Mapa 22. Wydatki majątkowe na infrastrukturę kulturalną, w gminach województwa śląskiego, per capita (w 

PLN), łącznie za okres 1999-2007 .................................................................................................................. 102 

Mapa 23. Wydatki majątkowe na infrastrukturę pomocy społecznej w gminach województwa śląskiego, 

per capita, łącznie za okres 1999-2007 (w PLN) ............................................................................................ 103 

Mapa 24. Efektywność ex ante inwestycji w poszczególne rodzaje infrastruktury ....................................... 136 

Mapa 25. Klastry powiatów w województwie śląskim. ................................................................................ 142 

Mapa 26. Klastry gmin w województwie śląskim. ........................................................................................ 146 


11

Spis tabel 

Tabela 1. Lista wskaźników użytych do konstrukcji indeksów rozwoju infrastruktury społecznej ................... 32 

Tabela 2. Korelacja pomiędzy poziomem PKB per capita i indeksem IRIS i poszczególnymi komponentami 

infrastruktury społecznej w 2007 roku w powiatach woj. śląskiego ............................................................... 44 

Tabela 3. Korelacja indeksu IRIS z poszczególnymi składowymi w poszczególnych powiatach woj. śląskiego w 

2007 r. ............................................................................................................................................................ 45 

Tabela 4. Szlaki turystyczne w 2008 (w km) .................................................................................................... 60 

Tabela 5. Liczba szpitali i łóżek szpitalnych w województwie śląskim ............................................................. 63 

Tabela 6. Liczba łóżek w szpitalach według specjalności na 100 000 mieszkańców w województwie śląskim i 

Polsce w 2007 roku ........................................................................................................................................ 64 

Tabela 7. Placówki pomocy społecznej w województwie śląskim ................................................................... 74 

Tabela 8. Oszacowania wpływu inwestycji na rozwój gospodarczy .............................................................. 127 

Tabela 9. Względna efektywność inwestycji ex post według rodzaju infrastruktury pomiędzy powiatami ... 131 

Tabela 10. Efektywność inwestycji ex post w poszczególnych powiatach. .................................................... 132 

Tabela 11. Względna efektywność inwestycji ex ante według rodzaju infrastruktury pomiędzy powiatami 138 

Tabela 12. Efektywność inwestycji ex ante w poszczególnych powiatach .................................................... 139 

Tabela 13. Stopień nasycenia infrastrukturą społeczną powiatów woj. śląskiego ........................................ 145 

Tabela 14. Stopień nasycenia infrastrukturą społeczną gmin woj. śląskiego ................................................ 148 


12

Streszczenie 

Streszczenie 

W części pierwszej raportu przedstawiono cele badania oraz 

metodologię wykorzystaną w trakcie jego realizacji. Podstawowym 

celem badania było zdobycie wiedzy na temat efektywności inwestycji 

w elementy infrastruktury społecznej, w kontekście stymulowania 

rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia 

społeczeństwa. Ten główny cel jest rozwijany przez następujące cele 

szczegółowe: ocena zróżnicowania przestrzennego wyposażenia gmin 

i powiatów w elementy infrastruktury społecznej, ocena efektów 

społeczno-gospodarczych interwencji w obszarze infrastruktury 

społecznej, wskazanie kanałów realizacji efektów społecznogospodarczych 

interwencji w obszarze infrastruktury społecznej oraz 

identyfikacja gmin i powiatów, w których zwrot z inwestycji jest 

największy (identyfikacja zapotrzebowania) – ocena obecnych i 

przyszłych kierunków interwencji. 

Najważniejszym metodami wykorzystanymi w trakcie badania są 

analizy statystyczne, prowadzone w oparciu o różne źródła danych 

(w szczególności BDR oraz RIO), model ekonometryczny, analizujący 

relację rozwoju gospodarczego i inwestycji w infrastrukturę 

społeczną, przegląd literatury oraz badania jakościowe, na które 

złożyło się 15 pogłębionych wywiadów bezpośrednich 

(12 z przedstawicielami JST, 3 z przedstawicielami prywatnych 

instytucji), dwa panele eksperckie (każdy z udziałem przedstawicieli 

Urzędu Marszałkowskiego oraz uczelni wyższych) oraz internetowe 

badania JST województwa śląskiego (na pełnej populacji, przy 

realizacji na poziomie 34,5 proc.). Oszacowania modelu 

ekonometrycznego umożliwiły ocenę względnej efektywność 

inwestycji ex ante w szerszym sensie w poszczególne rodzaje 

infrastruktury w poszczególnych powiatach. W uzupełnieniu 

opracowano 10 studiów przypadku JST, które syntezowały jakościowe 

metody badawcze. Wnioski z tych opisów uzupełniały opisy 

poszczególnych zagadnień. 

Ważnym narzędziem wykorzystanym w analizie są: indeks rozwoju 

społeczno-ekonomicznego (IRSE) oraz indeks rozwoju infrastruktury 

społecznej (IRIS), wraz ze składowymi dla poszczególnych 

komponentów infrastruktury. Indeksy te zostały opracowane dla 

realizacji niniejszego badania; umożliwiają one porównanie poziomu 

rozwoju i wyposażenia w infrastrukturę poszczególnych JST, a także 

śledzenie zmian w tym zakresie w okresie objętym badaniem, tj. 

w latach 1999-2007. 

Część druga traktuje o zróżnicowaniu poziomu rozwoju infrastruktury 

społecznej, a także skali inwestycji JST, sektora prywatnego 

Zasadniczymi celami badania były: 

ocena zróżnicowania 

przestrzennego wyposażenia gmin 

i powiatów w elementy 

infrastruktury społecznej, ocena 

efektów społeczno-gospodarczych 

interwencji w obszarze 

infrastruktury społecznej, wskazanie 

kanałów realizacji efektów 

społeczno-gospodarczych 

interwencji w obszarze 

infrastruktury społecznej oraz 

identyfikacja gmin i powiatów, 

w których zwrot z inwestycji jest 

największy (identyfikacja 

zapotrzebowania) – ocena obecnych 

i przyszłych kierunków interwencji. 


13

w infrastrukturę społeczną oraz wykorzystania środków z Unii 

Europejskiej. Analiza zróżnicowania przestrzennego rozwoju 

infrastruktury społecznej oraz skali wydatków inwestycyjnych została 

oparta na trzech wzajemnie uzupełniających się elementach: analizie 

indeksów syntetycznych (IRIS i jego składowych), danych 

statystycznych oraz wynikach badań jakościowych. Ponadto, w części 

tej opisano, w oparciu o indeks IRSE, sytuację społeczno-ekonomiczną 

gmin i powiatów województwa śląskiego 

Województwo śląskie, na tle innych regionów, charakteryzuje się 

dobrze rozwiniętą siecią infrastruktury społecznej. Średnia wartość 

indeksu rozwoju infrastruktury społecznej (IRIS) w powiatach 

województwa śląskiego kształtuje się na 4 miejscu w Polsce, ustępując 

tylko województwom: mazowieckiemu, łódzkiemu i podlaskiemu. 

W samym województwie śląskim widoczne są znaczne dysproporcje 

w stopniu nasycenia infrastrukturą społeczną, w szczególności 

obserwowane pomiędzy powiatami grodzkimi i ziemskimi. Jednakże, 

ze względu na małe znaczenie rolnictwa w gospodarce regionu 

i znaczne zurbanizowanie obszaru oraz fakt, że powiaty ziemskie są 

bliższe charakterystyką powiatom grodzkim niż w innych obszarach, 

różnice pomiędzy powiatami grodzkimi i ziemskimi są mniejsze niż 

w innych częściach Polski. Największe różnice występują w zakresie 

infrastruktury sportowo-rekreacyjnej oraz edukacyjnej, która ma 

kluczowe znaczenie z punktu widzenia budowania kapitału ludzkiego 

w lokalnych społecznościach. Najmniejsze natomiast – 

w infrastrukturze mieszkaniowej, która to, biorąc pod uwagę 

kategorie per capita i km2, jest lepiej rozwinięta w powiatach 

ziemskich aniżeli w grodzkich. 

Spośród JST najlepiej rozwiniętą siecią infrastruktury społecznej, 

(niemal w każdym elemencie) charakteryzują się duże miasta 

konurbacji śląskiej, a także Bielsko-Biała i Częstochowa. Widoczne są 

też różnice w rozwoju pomiędzy północną częścią (dawnym 

województwem częstochowskim) a centralną (katowickie). Ten 

element zróżnicowania był szczególnie mocno akcentowany przez 

ekspertów oraz przedstawicieli JST, biorących udział w badaniach 

jakościowych. Podkreślali oni, że zróżnicowanie w poziomie 

infrastruktury społecznej wynika z uwarunkowań gospodarczych 

i demograficznych - bogatsze i gęściej zaludnione obszary posiadają 

lepiej rozwiniętą sieć infrastruktury społecznej (również 

w kategoriach per capita). Uczestnicy badań jakościowych podnosili 

często kwestię podziału administracyjnego i uwarunkowań 

historycznych. Ich zdaniem, regiony dawnego województwa 

częstochowskiego są zaniedbywane przez władze Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. 

Analiza danych statystycznych dostarczyła dowodów na istnienie, na 

przestrzeni ostatnich lat, konwergencji w stopniu nasycenia 

infrastrukturą społeczną w JST województwa śląskiego, która była 

silniejsza w tym województwie niż w reszcie kraju. Jest to o tyle 

Województwo śląskie, na tle innych 

regionów, charakteryzuje się dobrze 

rozwiniętą siecią infrastruktury 

społecznej. 

Największe różnice występują 

w zakresie infrastruktury sportoworekreacyjnej 

oraz edukacyjnej, która 

ma kluczowe znaczenie z punktu 

widzenia budowania kapitału 

ludzkiego w lokalnych 

społecznościach. 

Spośród JST najlepiej rozwiniętą 

siecią infrastruktury społecznej, 

(niemal w każdym elemencie) 

charakteryzują się duże miasta 

konurbacji śląskiej, a także Bielsko- 

Biała, Częstochowa. 

Analiza danych statystycznych 

dostarczyła dowodów na istnienie, 

na przestrzeni ostatnich lat, 

konwergencji w stopniu nasycenia 


14

ważne spostrzeżenie, że w tym samym okresie stwierdzono 

dywergencję rozwoju gospodarczego - regiony bogatsze powiększyły 

dystans dzielący je od obszarów peryferyjnych. 

JST województwa śląskiego charakteryzują się stosunkowo dużymi 

nakładami inwestycyjnymi na infrastrukturę społeczną, choć 

w kategorii per capita zajmują dopiero piąte miejsce w kraju. W 

samym województwie największe środki przeznaczają regiony 

względnie bogatsze. Co ważne, jak wynika z analizy statystycznej, 

regiony bogatsze nie tylko przeznaczają większe środki w kategorii i 

per capita, ale też w relacji do wydatków ogółem. Oznaczać to może, 

że infrastruktura społeczna może być traktowana jako dobro 

wyższego rzędu, na które popyt rośnie wraz z bogaceniem się regionu. 

W analizie statystycznej nie stwierdzono natomiast, aby regiony 

uboższe w infrastrukturę społeczną przeznaczały więcej środków na 

jej rozwój. Zaobserwowano natomiast, że te regiony, które 

w badanym okresie inwestowały więcej od innych, charakteryzowały 

się również większym przyrostem wartości ogólnego indeksu rozwoju 

infrastruktury społecznej IRIS. W badanym okresie JST najwięcej 

środków przeznaczyły na rozwój infrastruktury edukacyjnej, w dalszej 

kolejności na infrastrukturę mieszkaniową, zdrowotną oraz sport 

i rekreację. Inwestycje w infrastrukturę kulturalną i pomocy 

społecznej stanowiły mniej niż 2 procent ogółu wydatków 

inwestycyjnych. 

Od 2004 roku dynamicznie zwiększa się udział środków z Unii 

Europejskiej przeznaczanych na inwestycje w infrastrukturę 

społeczną. Jednak w 2007 roku środki z Unii stanowiły znikomy 

procent ogółu wydatków JST województwa śląskiego na ten cel. 

Ponadto JST województwa śląskiego charakteryzują się mniejszym 

wykorzystaniem środków unijnych w finansowaniu inwestycji niż 

w innych województwach. 

Część trzecia podejmuje problematykę przekładania się inwestycji 

w infrastrukturę społeczną na rozwój gospodarczy i społeczny. 

Na podstawie przeglądu literatury za ugruntowany należy uznać 

pogląd, że infrastruktura społeczna może oddziaływać na poziom 

rozwoju gospodarczego przez redukcję kosztów transakcyjnych, 

wzrost produktywności kapitału prywatnego oraz wzrost akumulacji 

kapitału ludzkiego i społecznego. W wymiarze społecznym 

infrastruktura przyczynia się do zmniejszenia nierówności oraz 

wykluczenia społecznego, a także podnosić może poziom życia. 

Oznacza to, że infrastruktura oddziałuje głównie pośrednio, a efekty 

inwestycji mogą być znacznie oddalone w czasie i trudne 

do jednoznacznego skwantyfikowania. Rola inwestycji 

w infrastrukturę społeczną sprowadza się w tym ujęciu bardziej 

do zapewnienia zrównoważonego rozwoju oraz eliminowania barier 

rozwojowych: na wyższym poziomie rozwoju społecznogospodarczego 

tworzenie infrastruktury nie jest motorem wzrostu, 

infrastrukturą społeczną, w JST 

województwa śląskiego, która była 

silniejsza w tym województwie niż 

w reszcie kraju. 

…te regiony, które w badanym 

okresie inwestowały więcej od 

innych, charakteryzowały się 

również większym przyrostem 

wartości ogólnego indeksu rozwoju 

infrastruktury społecznej IRIS. 

W badanym okresie JST najwięcej 

środków przeznaczyły na rozwój 

infrastruktury edukacyjnej, 

w dalszej kolejności na 

infrastrukturę mieszkaniową, 

zdrowotną oraz sport i rekreację. 

…infrastruktura oddziałuje głównie 

pośrednio, a efekty inwestycji mogą 

być znacznie oddalone w czasie… 

…tworzenie infrastruktury nie jest 

motorem wzrostu, ale poważne 

braki w wyposażeniu 

w infrastrukturę społeczną mogą 

dalszy rozwój hamować… 


15

ale poważne braki w wyposażeniu w infrastrukturę społeczną mogą 

dalszy rozwój hamować. Dotyczy to w szczególności infrastruktury 

edukacyjnej oraz zdrowotnej, które wywierają największy wpływ 

na jakość kapitału ludzkiego. 

Badania jakościowe przeprowadzone w ramach projektu z jednej 

strony potwierdzają wnioski z przeglądu literatury, z drugiej 

dostarczają dalszego wglądu w postrzeganie wpływu inwestycji 

w infrastrukturę społeczną na sytuację gospodarczą przez ekspertów 

i praktyków. Z analizy studiów przypadków, a także rozmów 

z przedstawicielami JST wynika, że o inwestycjach decyduje 

w szczególności niskie początkowe wyposażenie w dany rodzaj 

infrastruktury, przy występujących równocześnie potrzebach ludności 

w tym zakresie. Jednocześnie sam wpływ inwestycji w infrastrukturę 

społeczną na wzrost gospodarczy w badanych JST jest trudny do 

zidentyfikowania w jednoznaczny sposób – jeżeli występuje dodatnia 

współzależność, to często jest ona słaba i wynika raczej 

z procykliczności wydatków niż z przyczynowości. Zdania ekspertów 

w tym obszarze są zbieżne z wynikami uzyskanymi w przeglądzie 

literatury. Za główne kanały transmisji rozwoju infrastruktury 

społecznej na wzrost gospodarczy uznano poprawę jakości kapitału 

ludzkiego, głównie za pośrednictwem infrastruktury edukacyjnej, do 

której pozostałe elementy infrastruktury są komplementarne, 

podnosząc jakość życia, a tym samym atrakcyjność danego terenu 

jako miejsca zamieszkania i pracy. Przedstawiciele samorządów 

podkreślali także wzrost atrakcyjności inwestycyjnej. Uczestnicy 

badań jakościowych zgadzali się również co do bezpośredniego 

wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną poprzez tworzenie 

nowych miejsc pracy w regionie. Zwracano również uwagę na to, że 

na terenie konurbacji śląskiej, również specjalizacja poszczególnych 

obszarów w zakresie komponentów infrastruktury społecznej może 

przynieść pewne korzyści. 

Czwarta część opracowania poświęcona jest problemowi oceny 

efektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną – zarówno tych, 

które miały miejsce w analizowanym okresie (ocena ex-post 

inwestycji z lata 1999-2007), jak i efektywności przyszłych inwestycji 

podejmowanych przy obecnie obserwowanych warunkach 

początkowych (efektywność ex-ante). Dla oceny efektywności ex-post 

wykorzystano oszacowania modelu ekonometrycznego, dla oceny 

ex-ante – zarówno wyniki modelu, jak i podejście oparte na obecnie 

obserwowanym nasyceniu inwestycjami, skorygowane o analizę 

skupień JST województwa śląskiego. 

W toku analiz ekonometrycznych wystąpił problem endogeniczności 

badanych efektów oraz braku pełnego zestawu zmiennych 

kontrolnych na niższym poziomie agregacji. W związku 

z koniecznością pracy na możliwie dużym zbiorze danych, model 

szacowano dla 357 powiatów w Polsce w latach 2000-2007, następnie 

wykorzystując jego oszacowania dla poszczególnych powiatów 

…o inwestycjach decyduje 

w szczególności niskie początkowe 

wyposażenie w dany rodzaj 

infrastruktury, przy występujących 

równocześnie potrzebach ludności 

w tym zakresie.. 

…za główne kanały transmisji 

rozwoju infrastruktury społecznej 

na wzrost gospodarczy uznano 

poprawę jakości kapitału ludzkiego, 

głównie za pośrednictwem 

infrastruktury edukacyjnej… 

Dla oceny efektywności ex-post 

wykorzystano oszacowania modelu 

ekonometrycznego, dla oceny exante 

– zarówno wyniki modelu, jak 

i podejście oparte na obecnie 

obserwowanym nasyceniu 

inwestycjami. 

W toku analiz ekonometrycznych 

wystąpił problem endogeniczności 

badanych efektów oraz braku 

pełnego zestawu zmiennych 


16

województwa śląskiego, z uwzględnieniem czynników 

charakterystycznych zarówno dla samych powiatów, jak 

i charakterystyk infrastruktury społecznej w ich otoczeniu. 

Restrykcyjne modele umożliwiające eliminację problemu 

endogeniczności wskazują na nieistotne statystycznie przełożenie 

inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy. Na 

potrzeby analizy przeprowadzono szacunki z wykorzystaniem mniej 

restrykcyjnej specyfikacji, w modelu panelowym z efektami stałymi. 

Na podstawie powyższych oszacowań można stwierdzić różną 

efektywność inwestycji w poszczególne rodzaje inwestycji przy silnej 

zależności ich efektywności od uwarunkowań wewnętrznych 

i zewnętrznych powiatów. Co istotne, stwierdzono silniejszą zależność 

od uwarunkowań wewnętrznych niż zewnętrznych. Wszystkie rodzaje 

infrastruktury, za wyjątkiem sportowo-rekreacyjnej, wykazują efekty 

skali – czyli zwrot z nich jest tym większy, im wyższy jest poziom 

nasycenia infrastrukturą. Jest to jednak zapewne efekt występującej 

w badanym okresie w województwie śląskim konwergencji między 

poziomem rozwoju infrastruktury oraz dywergencji w poziomie 

rozwoju gospodarczego poszczególnych powiatów. 

Ponieważ uzyskane wyniki nie eliminują problemu endogeniczności, 

czyli nieoczywisty jest w nich kierunek relacji przyczynowo-skutkowej, 

przedstawiono je w sposób relatywny, tj. jako względne oceny 

jednostki nakładu w poszczególne elementy infrastruktury, zarówno 

w porównaniu pomiędzy analizowanymi jednostkami (porównanie 

efektywność inwestycji w dany komponent pomiędzy powiatami 

województwa śląskiego), jak i pomiędzy komponentami (porównanie 

efektywności inwestycji w danym powiecie pomiędzy 

komponentami). Z porównań efektywności poszczególnych rodzajów 

infrastruktury usunięto infrastrukturę mieszkaniową ze względu na 

dominującą rolę sektora prywatnego – zarówno we własności 

zasobów jak i wartości inwestycji. 

Oszacowania modelu ekonometrycznego – przy poczynionych 

powyżej zastrzeżeniach – zostały także wykorzystane dla oceny 

względnej efektywności inwestycyjnej ex-ante, tj. oszacowania 

względnych zwrotów z jednostki inwestycji w warunkach 

początkowych takich, jakie występowały w powiatach w ostatnim 

roku objętym badaniem. Największą efektywnością ex-ante 

charakteryzuje się infrastruktura edukacyjna i kulturalna, a w ujęciu 

przestrzennym – inwestycje w powiatach grodzkich. 

W związku z wykazanym w toku badań jakościowych dużym znaczeniu 

kryterium popytowego w ocenie efektywności inwestycji, podjęto 

także ocenę efektywności ex-ante, przy wykorzystaniu miar nasycenia 

poszczególnymi komponentami infrastruktury. Podejście takie 

umożliwia również przeprowadzenie analizy na poziomie gmin, które 

ze względu na niewielki zakres dostępnych danych nie zostały objęte 

bezpośrednią analizą ekonometryczną. Ponieważ poszczególne JST nie 

kontrolnych na niższym poziomie 

agregacji. 

…można stwierdzić różną 

efektywność inwestycji 

w poszczególne rodzaje inwestycji 

przy silnej zależności ich 

efektywności od uwarunkowań 

wewnętrznych i zewnętrznych 

powiatów. 

Z porównań efektywności 

poszczególnych rodzajów 

infrastruktury usunięto 

infrastrukturę mieszkaniową ze 

względu na dominującą rolę sektora 

prywatnego… 

Największą efektywnością ex-ante 

charakteryzuje się infrastruktura 

edukacyjna i kulturalna, a w ujęciu 

przestrzennym – inwestycje 

w powiatach grodzkich. 

…porównanie nasycenia 

przeprowadzono nie dla całej 

populacji JST, ale odrębnie dla 

wyłonionych przy użyciu analizy 

skupień grup względnie 

homogenicznych… 


17

są porównywalne nie tylko ze względu na posiadaną infrastrukturę, 

ale także na potrzeby, porównanie nasycenia przeprowadzono nie dla 

całej populacji JST, ale odrębnie dla wyłonionych przy użyciu analizy 

skupień grup względnie homogenicznych powiatów (cztery grupy) 

oraz gmin (sześć grup). Ocena braków na poziomie gmin i powiatów 

w poszczególnych klastrach umożliwia ocenę efektywności dla 

konkretnych JST, ale wymyka się generalizacjom. Może być stosowana 

jako jedno z narzędzi do przybliżenia potrzeb mieszkańców. 

W piątej części opracowania podjęto problem komplementarności 

wsparcia z funduszy UE dla projektów inwestycyjnych 

w infrastrukturę społeczną i projektów z nimi związanych. W ujęciu 

ogólnym można stwierdzić, że organizacja programów pomocowych 

oraz kryteria wyboru projektów umożliwiają prowadzenie działań 

komplementarnych, chociaż wiele zależy tu od władz wdrażających 

poszczególne programy; w szczególności dotyczy to kryteriów naboru 

i wyboru projektów w trybie konkursowym. Należy podkreślić, że 

przyjęte rozwiązania w większości wypadków nie zapewniają 

automatycznej przewagi projektów komplementarnych do wcześniej 

lub równolegle realizowanych – nie jest to wadą, ponieważ 

komplementarność nie powinna być celem sama w sobie. Natomiast 

zapewnienie komplementarności korzystnej w wymiarze danego 

terenu leży po stronie zarówno władz wdrażających, jak 

i interesariuszy powiatowych lub gminnych – działania 

komplementarne powinny być bowiem elementem szerszej strategii 

rozwoju danego obszaru. W związku z tym nie wydaje się celowe 

zwiększanie wagi komplementarności w procesach decyzyjnych co do 

zasady, a raczej uruchamianie mniejszych, ściśle zdefiniowanych 

konkursów, które z założenia powinny być nastawione na 

zapewnienie komplementarności w konkretnym obszarze. Dotyczy to 

w szczególności obszaru pomocy społecznej, gdzie występują 

znaczące potrzeby inwestycyjne, które nie mogą być zaspokojone 

z funduszy UE. W związku z tym, realizacja projektów miękkich w tym 

zakresie powinna uwzględniać komplementarność z projektami 

realizowanymi z innych niż fundusze europejskie źródeł finansowania. 

…organizacja programów 

pomocowych oraz kryteria wyboru 

projektów umożliwiają 

prowadzenie działań 

komplementarnych… 

…komplementarność nie powinna 

być celem sama w sobie… 

…uruchamianie mniejszych, ściśle 

zdefiniowanych konkursów, które 

z założenia powinny być nastawione 

na zapewnienie komplementarności 

w konkretnym obszarze… 

…[w pomocy społecznej] występują 

znaczące potrzeby inwestycyjne, 

które nie mogą być zaspokojone 

z funduszy UE. 


18

Wstęp 

Wstęp 

W niniejszym raporcie podejmujemy problem wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na rozwój 

społeczno-ekonomiczny województwa śląskiego. Szeroko zdefiniowany problem badawczy 

uszczegóławiany jest przez następujące cztery problemy szczegółowe: 

1. Ocena zróżnicowania przestrzennego wyposażenia gmin i powiatów w elementy infrastruktury 

społecznej; 

2. Ocena efektów społeczno-gospodarczych interwencji w obszarze infrastruktury społecznej; 

3. Wskazanie kanałów realizacji efektów społeczno-gospodarczych interwencji w obszarze infrastruktury 

społecznej; 

4. Identyfikacja gmin i powiatów, w których zwrot z inwestycji jest największy (identyfikacja 

zapotrzebowania) – ocena obecnych i przyszłych kierunków interwencji. 

Analiza powyższych problemów, a także udzielenie odpowiedzi na szczegółowe pytania badawcze z nich 

wynikające (przedstawione w metodologicznej części raportu) stanowiły podstawowy kontekst, zarówno 

stosowanych w badaniu narzędzi badawczych, jak również sposobu prezentacji wyników. 

Raport składa się z pięciu części. W części pierwszej opisano pytania badawcze oraz zastosowaną 

metodologię. Szczegółowo zaprezentowano sposób konstrukcji wskaźników rozwoju społecznogospodarczego 

oraz wskaźników rozwoju infrastruktury społecznej, opracowanych na potrzeby 

niniejszego badania. 

Część druga stanowi szczegółowy opis poziomu rozwoju, wyposażenia w infrastrukturę społeczną oraz 

inwestycji w tym zakresie (również finansowanych ze środków UE) województwa śląskiego w latach 1999- 

2007. Zagadnienia te są analizowane zarówno przez porównanie województwa śląskiego do innych 

województw, jak też przez prezentację wewnętrznego zróżnicowania województwa, zarówno na poziomie 

powiatów, jak i gmin. 

W części trzeciej raportu uwaga poświęcona jest identyfikacji kanałów wpływu infrastruktury społecznej 

na rozwój. Punktem wyjścia jest analiza literatury z zakresu teorii ekonomii, uzupełniona o przegląd badań 

empirycznych (w tym również badań dla Polski) oraz studia przypadków. Zadaniem części czwartej jest 

ustalenie kontekstu dalszych analiz wpływu prowadzonych w rozdziale 5., również w kontekście wyników 

niniejszego badania w jego częściach jakościowych. 

Część czwarta podejmuje centralny problem badania, czyli kwestię faktycznego wpływu inwestycji 

w infrastrukturę społeczną na rozwój województwa śląskiego. W pierwszej kolejności omówiono w niej 

wyniki analizy ekonometrycznej, ze wskazaniem relatywnego wpływu inwestycji infrastrukturalnych na 

rozwój poszczególnych jednostek województwa śląskiego. Następnie, przy wykorzystaniu wyników analizy 

ekonometrycznej, sformułowano oczekiwania co do relatywnego wpływu przyszłych inwestycji 

w poszczególne komponenty infrastruktury dla poszczególnych powiatów województwa śląskiego. 

Uzupełnieniem analizy ekonometrycznej jest analiza popytowa (oparta na miarach nasycenia 

infrastrukturą i klasą JST), wskazująca obszary inwestycji na poziomie powiatów i gmin. 

Piąta część opracowania poświęcona jest analizie komplementarności inwestycji w infrastrukturę 

społeczną ze środków UE w perspektywie finansowej 2007-2013. Dokonano w niej identyfikacji źródeł 

finansowania infrastruktury społecznej oraz komponentów z nimi komplementarnych. Raport zwieńczony 

jest podsumowaniem i rekomendacjami z niego wypływającymi w zakresie polityki społecznogospodarczej. 


19

1 Metodologia Metodologia badania 

badania 

Przedmiotem niniejszego badania jest ocena oddziaływania infrastruktury społecznej na rozwój gmin 

i powiatów województwa śląskiego. 

W literaturze dotyczącej rozwoju regionalnego definicje infrastruktury społecznej obejmują różne 

zakresy znaczeniowe. Infrastruktura społeczna w pozytywnym sensie jest całokształtem 

cywilizacyjnych urządzeń i instytucji służących do zaspokajania psychicznych, społecznych i 

gospodarczych potrzeb ludzi (Mirowski 1996) 1 . W bardziej operacyjnej definicji GUS infrastruktura i 

usługi społeczne obejmują instytucje ochrony zdrowia, pomocy społecznej, edukacji, kultury, kultury 

fizycznej, turystyki, sportu, organy administracji publicznej, wymiar sprawiedliwości oraz gospodarki 

społecznej. 

Dla potrzeb niniejszego badania definicja GUS została zawężona poprzez wyłączenie z niej 

infrastruktury gospodarczej i organizacyjnej 2 . W oparciu o tak zarysowany zakres pojęciowy oraz 

możliwości operacyjne wynikające z dostępności danych zostało wyodrębnionych 6 komponentów 

infrastruktury społecznej wraz z ich podstawowymi składowymi: infrastruktura edukacyjna 

(przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazjalne, średnie, uczelnie wyższe); infrastruktura kulturalna 

(biblioteki, muzea, kina, teatry); infrastruktura zdrowotna (szpitale, łóżka szpitalne, specjalistyczny 

sprzęt medyczny, placówki ambulatoryjne, kadra medyczna, apteki); infrastruktura pomocy 

społecznej (placówki pomocy społecznej, żłobki 3 ); infrastruktura mieszkaniowa (mieszkania); 

infrastruktura sportowo-rekreacyjna (tereny zieleni; kluby sportowe; sekcje sportowe; szlaki 

turystyczne) 

Każdy komponent został poddany analizie w 3 wymiarach: został opisany zasób infrastruktury, jego 

zmiana w latach 1999-2007 oraz publiczne wydatki inwestycyjne na dany rodzaj infrastruktury. Ze 

względu na charakter badania, analiza została zawężona do mierzalnych wyników fizycznych. 

Ponadto, wykorzystano szereg metod ilościowych i jakościowych, które doprowadziły do 

porównywalnych wyników. Triangulacja metod badawczych, czyli odniesienie wniosków z analizy 

1 

W. Mirowski, Studia nad infrastrukturą wsi polskiej. Wyposażenie obszarów w infrastrukturę społeczną,. T. III. 

PAN Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Warszawa 1996 

2 

Infrastruktura gospodarcza składa się z 2 wymiarów: ekonomicznego (usługi dla działalności produkcyjnej 

takie jak np. giełdy) oraz technicznego (systemy transportowe, energetyczne, telekomunikacyjne i wodnosanitarne). 

Z kolei infrastruktura organizacyjna obejmuje zarządzanie jednostek samorządu terytorialnego (JST). 

3 

Żłobki zgodnie z polskimi przepisami zaliczane są do zakładów opieki zdrowotnej i podlegają kurateli 

Ministerstwa Zdrowia. W odróżnieniu jednak od innych zakładów opieki zdrowotnej nie świadczą usług osobom 

chorym, a w odróżnieniu od przedszkoli ich podstawową funkcją nie jest edukacja i uspołecznienie, a 

zapewnienie dzieciom opieki. Z tego powodu żłobki, zgodnie z metodologią GUS oraz wytycznymi Ministerstwa 

Pracy i Polityki Społecznej zostały zakwalifikowane do infrastruktury pomocy społecznej. Należy też dodać, że 

zgodnie z ustawą świadczeniach rodzinnych, która miała zreformować system ochrony zdrowia żłobki miały 

zostać wyłączone spod nadzoru resortu zdrowia. Ustawa jednak została zawetowana w 2009 roku przez 

prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a tym samym przepisy odnośnie funkcjonowania żłobków nie weszły w życie. 

Obecnie MPiPS przygotowuje projekt osobnej ustawy, której celem będzie m.in. wyłączenie żłobków z pod 

kurateli Ministerstwa Zdrowia. 


20

statystycznej do rezultatów wywiadów pogłębionych, studiów przypadków oraz ankiety CAWI 

pozwala stwierdzić, na ile osiągnięte wyniki są odporne na zmianę metody badawczej. 

Poniżej prezentujemy podstawowe cele i pytania badawcze oraz krótki opis wszystkich 

wykorzystanych narzędzi badawczych. W niniejszym rozdziale szczególną uwagę poświęcono opisowi 

tworzenia i interpretacji indeksów rozwoju społeczno-gospodarczego i rozwoju infrastruktury 

społecznej, opracowanych na użytek niniejszego badania i szeroko w nim wykorzystywanych. 

1.1 1.1 Cele Cele badania badania oraz oraz pytania pytania badawcze 

badawcze 

Głównym celem niniejszego badania jest zdobycie wiedzy na temat efektywności inwestycji 

w elementy infrastruktury społecznej w kontekście stymulowania rozwoju gospodarczego 

województwa śląskiego i poprawy jakości życia jego mieszkańców. Osiągnięcie tego celu jest 

możliwe dzięki realizacji czterech, logicznie ze sobą powiązanych, szczegółowych celów badawczych. 

Do każdego z nich przypisany został doprecyzowujący zestaw pytań badawczych. 

Cel szczegółowy 1 (CS1) 

Ocena zróżnicowania przestrzennego wyposażenia gmin i powiatów w elementy infrastruktury 

społecznej 

Pytanie badawcze 1.1 Jaki jest poziom zaopatrzenia poszczególnych gmin i powiatów 

w komponenty infrastruktury społecznej? 

Pytanie badawcze 1.2 Jak kształtowały się inwestycje w poszczególne komponenty 

infrastruktury społecznej w poszczególnych latach okresu 1999-2007 

w podziale na gminy oraz powiaty? 

Pytanie badawcze 1.3 Jak kształtował się w poszczególnych latach okresu 1999-2007 

poziom rozwoju gospodarczego poszczególnych gmin i powiatów? 

Pytanie badawcze 1.4 Jak kształtował się w poszczególnych latach okresu 1999-2007 

poziom rozwoju społecznego poszczególnych gmin i powiatów? 

Pytanie badawcze 1.5 Jaka jest aktywność sektora prywatnego w zakresie inwestycji 

w infrastrukturę społeczną? Czy skala tego zjawiska w województwie 

śląskim różni się od sytuacji obserwowanej w pozostałych częściach 

kraju? Jakimi przesłankami kierują się podmioty prywatne 

podejmując decyzje o inwestycjach w obszarze infrastruktury 

społecznej? 


Ocena efektów społeczno-gospodarczych interwencji w obszarze infrastruktury społecznej 

Pytanie badawcze 2.1 Jak wysoki jest zwrot z inwestycji w poszczególne obszary 

infrastruktury społecznej? Jaka jest oszacowana ex-ante efektywność 

poszczególnych kategorii inwestycji w infrastrukturę społeczną 

w przypadku poszczególnych gmin/powiatów? 


21

Pytanie badawcze 2.2 W jakim stopniu inwestycje w poszczególne obszary infrastruktury 

społecznej oddziałują na rozwój społeczno-gospodarczy 

poszczególnych gmin/powiatów? 

Pytanie badawcze 2.3 Jak różnią się pod względem siły oddziaływania na wzrost 

gospodarczy i rozwój lokalny inwestycje publiczne od prywatnych? 

Pytanie badawcze 2.4 Jak różnią się pod względem siły oddziaływania na wzrost 

gospodarczy i rozwój lokalny inwestycje publiczne JST od inwestycji 

współfinansowanych w ramach funduszy strukturalnych UE? 


Wskazanie kanałów realizacji efektów społeczno-gospodarczych interwencji w obszarze 

infrastruktury społecznej 

Pytanie badawcze 3.1 Jakie są mechanizmy (kanały) wpływu inwestycji w poszczególne 

obszary infrastruktury społecznej na wzrost gospodarczy i rozwój 

lokalny? 

Pytanie badawcze 3.2 Jakie czynniki zewnętrzne lub warunki początkowe mogą dodatkowo 

sprzyjać (w przypadku komplementarności) lub sprzeciwiać się tym 

efektom (w przypadku substytucyjności) 


Identyfikacja gmin i powiatów, w których zwrot z inwestycji jest największy (Identyfikacja 

zapotrzebowania) - ocena obecnych i przyszłych kierunków interwencji 

Pytanie badawcze 4.1 Jakie jest zapotrzebowanie na infrastrukturę społeczną (jej 

poszczególne elementy) w poszczególnych gminach oraz powiatach 

województwa śląskiego? 

Pytanie badawcze 4.2 W jakim stopniu inwestycje w infrastrukturę społeczną w latach 1999- 

2007 realizowane były faktycznie w powiatach, które inwestycji takich 

najbardziej potrzebowały? 

Pytanie badawcze 4.3 W jakim stopniu dotychczasowe dofinansowanie w ramach funduszy 

strukturalnych UE wspierało inwestycje w infrastrukturę społeczną 

w tych powiatach, które takiej pomocy faktycznie najbardziej 

potrzebowały? 

Pytanie badawcze 4.4 Jakie komponenty infrastruktury społecznej mają szanse na 

dofinansowanie z funduszy strukturalnych UE w latach 2007-2013? 

Które elementy interwencji są względem siebie komplementarne? 


22

Pytanie badawcze 4.5 Czym powinny kierować się władze lokalne przeprowadzając ocenę 

ex-ante poszczególnych inwestycji w infrastrukturę społeczną? 

1.2 1.2 Statystyczna Statystyczna i i ekonometryczna ekonometryczna analiza analiza danych 

danych 

1.2.1 Źródła danych i podstawowe indeksy 

Dane statystyczne, dotyczące infrastruktury społecznej, stanowiły punkt wyjścia do osiągnięcia 

większości celów szczegółowych projektu. Aby zapewnić ich porównywalność i spójność, dane 

uzyskane z Ministerstw Edukacji, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Finansów, 

Ministerstwa Zdrowia, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, BDR, GUS, 

kwestionariuszy JST, Systemu Informacji Oświatowej, Urzędu Marszałkowskiego Województwa 

Śląskiego oraz Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach zostały odpowiednio przetworzone – 

użyto wskaźników dostępności infrastruktury na kilometr kwadratowy i na mieszkańca. Dane zostały 

również znormalizowane tak, że wszystkie wartości indeksów mieszczą się w przedziale 0-1 – por. 

Rozdz. 1.6.1. 

W celu porównania poziomu infrastruktury społecznej, analizy jego zmienności w czasie 

i uwzględnienia w modelu ekonometrycznym, konieczne było zbudowanie wskaźników opisujących 

stan infrastruktury społecznej w każdym z sześciu badanych obszarów. Wskaźniki te opisane zostały 

szczegółowo w niniejszym rozdziale, a wyniki analiz prowadzonych z ich wykorzystaniem – w części 2. 

Na ich podstawie zbudowany został Indeks Rozwoju Infrastruktury Społecznej (IRIS), syntetyzujący 

wszystkie komponenty. Ponadto, utworzono złożone miary rozwoju gospodarczego, będące 

odzwierciedleniem uznanych wskaźników, takich jak PKB czy Indeks Rozwoju Społecznego HDI (ang. 

Human Development Index). Wszystkie dane wyrażane w złotych prezentowane są w raporcie w 

cenach stałych z 1999 r., chyba że zaznaczono inaczej. 

1.2.2 Wydatki inwestycyjne 

Wszelkie dane finansowe wyrażono w cenach z 1999 roku. Dane o wielkościach wydatków 

majątkowych gmin i powiatów, z rozbiciem na poszczególne ich rodzaje, są dostępne w Bazie Danych 

Regionalnych GUS, podobnie jak dane o dochodach JST, w tym o dochodach z PIT. W analizie na 

poziomie powiatów, wydatki powiatów ziemskich i odpowiednich gmin zostały zsumowane. Środki na 

inwestycje z Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego przekazywane są JST tylko w formie dotacji, zostały 

one uwzględnione w wydatkach JST na poziomie powiatów i gmin. W nakładach inwestycyjnych JST 

nie zostały natomiast uwzględnione wydatki Urzędu Marszałkowskiego (które nie miały charakteru 

dotacji), stąd wydatki majątkowe tej instytucji zostały przedstawione osobno (por. Rozdz. 2). Wydatki 

inwestycyjne we wszystkich powiatach i gminach na przestrzeni lat 1999-2007 korelują się 

z wydatkami majątkowymi w stopniu 0,999, a ponieważ dane dotyczące wydatków inwestycyjnych 

z podziałem na poszczególne kategorie wydatków są wyszczególniane przez Główny Urząd 

Statystyczny dopiero od 2007 roku, w niniejszym opracowaniu w analizach będą wykorzystywane 

wydatki majątkowe, jako niemal doskonałe przybliżenie wydatków inwestycyjnych. 

Wydatki finansowane i współfinansowane ze środków wspólnotowych zostały wyodrębnione na 

podstawie rozliczeń budżetów gmin i powiatów, znajdujących się na stronie internetowej 

Ministerstwa Finansów. Ich identyfikację umożliwiła 4-ta cyfra paragrafu, przypisywana zgodnie 


23

z Rozporządzeniami Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości finansowej z poszczególnych lat. 

Ta baza jest dostępna od 2004 roku, co jednak nie było znacznym problemem, gdyż od roku akcesji 

Polski do UE strumień środków europejskich stał się znacznie szerszy. 

Za inwestycje prywatne w infrastrukturę społeczną zostały uznane wydatki inwestycyjne podmiotów 

gospodarczych operujących w sekcjach N (Ochrona zdrowia i pomoc społeczna) i M (Edukacja) 

Polskiej Klasyfikacji Działalności (z 2004 roku). Ograniczenie opisu tylko do tych kategorii wynika z 

braku danych o innego rodzaju inwestycjach prywatnych. 

1.2.3 Model ekonometryczny 

Model ekonometryczny miał służyć ocenie wpływu inwestycji w poszczególne komponenty 

infrastruktury społecznej na rozwój gospodarczy. Oszacowano go dla lat 2000-2007 dla 357 powiatów 

– część powiatów wyłączono ze względu na niepełne bądź niewiarygodne dane. Pomimo prób, 

w wielu specyfikacjach modelu jako funkcji produkcji, panelowego na przyrostach, czy też specyfikacji 

dynamicznej, osiągano nieistotne bądź ujemne oszacowania wpływu inwestycji na wzrost. W związku 

z tym zdecydowano o estymacji mniej restrykcyjnego modelu opartego o poziom rozwoju 

gospodarczego oraz inwestycje w poszczególne rodzaje infrastruktury. Ponadto, do modelu włączono 

interakcje wydatków inwestycyjnych z komponentami indeksu IRIS oraz uwzględniono efekty 

przestrzenne. Do oszacowań użyto modelu typu fixed effects z włączonym trendem czasowym. Ze 

względu na dużą stabilność Indeksu Rozwoju Społeczno Ekonomicznego (IRSE) oraz dominującą rolę 

komponentu ekonomicznego w jego dynamice, jak również problemy z oszacowaniem 

przekonywujących parametrów modeli dla rozwoju gospodarczego, zrezygnowano z modelu 

opartego o szeroki wskaźnik rozwoju społeczno-ekonomicznego. 

Z powodu nieznacznego udziału inwestycji finansowanych ze środków wspólnotowych oraz wyników 

innych autorów, dotyczących nieistotności wpływu środków wspólnotowych na rozwój lokalny, 4 

zrezygnowano z prezentacji wpływu tego rodzaju inwestycji na rozwój gospodarczy. Nieistotność 

wpływu funduszy wspólnotowych na syntetyczną miarę rozwoju gospodarczego uniemożliwia szersze 

wnioskowanie o ich roli. 

1.3 1.3 Meta Meta-analiza Meta Meta analiza literatury 

Ten filar analizy ma na celu zaprezentowanie teoretycznych podstaw przyjętych twierdzeń oraz 

pokazanie utrwalonych w literaturze zależności pomiędzy infrastrukturą społeczną a poziomem 

rozwoju społeczno-gospodarczego. Jest teoretyczną podbudową dla odpowiedzi na pytania 

o przyczynowość i współzależność zjawisk gospodarczych. Pomaga wyciągnąć wnioski z modelu 

ekonometrycznego, a także zaobserwować pewne zależności w danych statystycznych. Z kolei analiza 

Dokumentów Programowych umożliwia odpowiedź na szereg pytań badawczych, przede wszystkim 

związanych ze wsparciem ze strony Funduszy Strukturalnych. Ta część badania składa się z dwóch 

etapów – w pierwszej kolejności opisana została literatura naukowa, mająca na celu identyfikację 

potencjalnych kanałów wpływu infrastruktury społecznej na rozwój społeczno-gospodarczy regionu 

(por. Rozdz. 3). Następnie przeprowadzono analizę Dokumentów Programowych, umożliwiającą 

4 Wiele badań empirycznych konkluduje, że środki europejskie nie przyczyniają sie do konwergencji w poziomie 

rozwoju gospodarczego ani przyśpieszenia rozwoju regionów objętych interwencją (Rodriguez-Pose, Fratesi, 

2003, Cappelen et al. 2002) 


24

zidentyfikowanie możliwości wsparcia infrastruktury społecznej ze środków unijnych i potencjalnych 

obszarów komplementarności (por. Rozdz. 5). 

1.4 1.4 Badania Badania jakościowe 

jakościowe 

Podstawowym celem badań jakościowych było zapewnienie kontekstu wynikom analiz 

statystycznych oraz podbudowa wnioskowania o przyczynowości. W przypadku rozbieżności, 

pomiędzy wynikami analiz ilościowych, a badaniami jakościowymi, podjęto próbę ich wyjaśnienia i 

odnalezienia przyczyn. Najważniejszą funkcją wywiadów CAWI i IDI była więc kontrola odporności 

wyciąganych wniosków, a także odnalezienie pewnych prawidłowości, które mogły wpłynąć na 

istotne z punktu widzenia badania interpretacje wyników. W największym stopniu wywiady te zostały 

wykorzystane w rozdziale 2, choć wnioski z tych badań zostały odnotowane również w innych 

częściach opracowania. Wyniki wywiadów IDI wykorzystano w dużym stopniu przy analizie studiów 

przypadków. Z kolei, celem badania FGI było wypracowanie efektywnych metod badawczych i 

zbadanie opinii ekspertów w tym zakresie. Wyniki tego badania posłużyły do oceny efektywności 

inwestycji, opisanej w rozdziale 4. Co więcej, uwagi zaprezentowane przez ekspertów, 

zgromadzonych w ramach panelu FGI i przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, 

ankietowanych w ramach wywiadów indywidualnych zostały uwzględnione przy budowie 

wskaźników syntetycznych i modelu ekonometrycznego. Zasadniczo, wyniki badań jakościowych 

potwierdziły wnioski analiz ilościowych. W przypadku rozbieżności, podjęto próbę ich wyjaśnienia. 

Ponadto, analizy jakościowe ujawniły szereg czynników, wpływających na interpretacje danych 

statystycznych – w kilku miejscach opracowania znalazły się stosowne zastrzeżenia. 

1.4.1 Ankietowe badanie Jednostek Samorządu Terytorialnego - 

CAWI 

Elektroniczne kwestionariusze JST skierowane zostały do wszystkich urzędów gmin, urzędów miast 

oraz starostw powiatowych województwa śląskiego, przy czym ich adresatami było kierownictwo 

tych jednostek (wójtowie, burmistrzowie, starostowie). Zaproszenie do wypełnienia ankiety zostało 

rozesłane do wszystkich JST na terenie województwa śląskiego, przy czym na ankietę CAWI 

odpowiedzieli respondenci z 13 spośród 19 powiatów grodzkich, 5 z 17 powiatów ziemskich, 16 z 49 

gmin miejskich, 31 z 96 gmin wiejskich i 5 z 22 gmin miejsko-wiejskich, w większości, zgodnie 

z zamierzeniem, przedstawiciele wyższej kadry zarządzającej jednostek. Łączna realizacja próby 

wyniosła 34,5 proc., co dla rozbudowanego badania internetowego o charakterze ilościowojakościowym 

uznać należy za wynik dobry i w pełni wystarczający do prowadzenia wnioskowania. 

Ankieta, w przeważającej części, składała się z zamkniętej kafeterii odpowiedzi ułatwiając analizę 

rezultatów. Kwestionariusz składał się z 4 części oraz wstępu, który miał za zadanie dostarczyć 

respondentowi ogólnych informacji o badaniu. W pierwszej części zawarto pytania, dotyczące stanu 

poszczególnych elementów infrastruktury społecznej pod względem ilościowym i jakościowym. 

W drugiej, poproszono respondentów o opis kilku inwestycji w infrastrukturę społeczną, 

najważniejszych z punktu widzenia rozwoju JST. Trzecia sekcja dotyczyła inwestycji podmiotów 

prywatnych w infrastrukturę społeczną, a czwarta ogólnego porównania prywatnej infrastruktury 

społecznej i publicznej interwencji w tym zakresie. W ostatniej części respondenci poproszeni zostali 

o diagnozę potrzeb i zaprezentowanie planów inwestycyjnych JST. Reasumując, ankieta miała 


25

w przeważającej części charakter jakościowy. Została wykorzystana przy studiach przypadków, 

a także posłużyła do uzupełnienia bazy danych statystycznych. Ponadto, ocena stanu infrastruktury 

została wykorzystana do diagnozy potrzeb regionu. 

1.4.2 Pogłębione wywiady indywidualne IDI 

Pogłębione wywiady indywidualne miały charakter jakościowy i posłużyły przede wszystkim analizie 

studiów przypadków. Sposób doboru próby był celowy. Jeszcze przed rozpoczęciem badania 

zdecydowano, że liczba przedstawicieli powiatów grodzkich, ziemskich i gmin wiejskich lub miejskowiejskich 

powinna być równa. Ponadto, przy doborze kierowano się dwoma kryteriami: maksymalną 

różnorodnością społeczno-gospodarczą w ramach każdej z wyszczególnionych grup oraz wysokimi 

wydatkami inwestycyjnymi na infrastrukturę społeczną. Taki sposób doboru próby jest powszechny 

i uzasadniony w przypadku badań jakościowych – z założenia bowiem ich celem nie jest zapewnienie 

reprezentatywności, ale zebranie szerokich informacji i doświadczeń ze zróżnicowanych źródeł. 

Z tego też powodu wyniki tego badania nie mogą być uogólniane na całą populację. Ze względu na 

długi czas odpowiedzi na ankietę CAWI, nie udało się zrealizować zamiaru oparcia doboru próby o to 

badanie. Niemniej dane statystyczne pozwoliły wybrać jednostki o wystarczającym poziomie 

zróżnicowania oraz aktywności w dziedzinie infrastruktury społecznej. 

Wywiady przeprowadzone zostały przez doświadczonych moderatorów w miejscu pracy 

respondentów. Ankietowani z kilkudniowym wyprzedzeniem otrzymali konspekt wywiadu, aby mogli 

się do niego przygotować. Badania skierowane były do dwóch grup odbiorców. Przeprowadzono 15 

wywiadów. W próbie znaleźli się pracownicy dwóch szczebli administracji samorządowej (po 

4 przedstawicieli powiatów grodzkich, ziemskich i gmin) oraz 3 reprezentantów podmiotów 

prywatnych. Wywiady z władzami JST obejmowały ocenę stanu infrastruktury społecznej, próbę 

oceny efektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną, określenie najważniejszych zadań 

inwestycyjnych stojących przed powiatem, a także wskazanie najważniejszych czynników, które 

wpływają na efektywność inwestycji w zakresie infrastruktury społecznej (lub jej komponentów). 

Ostatnim elementem była ocena skali zaangażowania podmiotów prywatnych w inwestycje 

w infrastrukturę społeczną, identyfikacja ewentualnych barier oraz ocena, czy inwestycje prywatne są 

komplementarne, czy substytucyjne do inwestycji publicznych. 

Drugą grupą respondentów byli przedstawiciele jednostek prywatnych – kadry kierowniczej 

niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej, pracownicy fundacji, zajmującej się edukacją na terenach 

wiejskich oraz prywatnego teatru z Katowic. Zostali oni wybrani w sposób celowy tak, żeby mogli 

przedstawić doświadczenia z różnych obszarów. W ramach tej grupy, badani proszeni byli o podanie 

powodów, dla których realizują inwestycje w obszarze infrastruktury społecznej, wskazanie 

ewentualnych barier, które powodują opóźnienie lub zaniechanie przedsięwzięć oraz porównanie 

wpływu inwestycji publicznych i prywatnych na infrastrukturę społeczną. 

1.4.3 Panel ekspercki – zogniskowany wywiad grupowy FGI 

Zogniskowany wywiad grupowy został przeprowadzony dwukrotnie z ekspertami zajmującymi się 

tematyką rozwoju regionalnego. Wzięli w nim udział zarówno pracownicy wyższego szczebla władz 

samorządowych województwa śląskiego, jak i przedstawiciele środowiska naukowego, zajmujący się 

rozwojem regionalnym i wykorzystaniem środków z funduszy strukturalnych UE. W każdym z paneli 

uczestniczyło 8 osób – reprezentanci wydziałów EFS, inwestycji, edukacji i nauki, zdrowia i polityki 

społecznej i rozwoju regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego oraz 

pracownicy Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu 


26

Śląskiego i Katedry Gospodarki Przestrzennej Akademii Ekonomicznej w Katowicach. 6 osób brało 

udział w obydwu dyskusjach. Panele odbyły się w odstępie miesiąca. 

Celem pierwszego spotkania była syntetyczna ocena stanu infrastruktury społecznej w województwie 

śląskim na tle kraju, identyfikacja potencjalnych kanałów oddziaływania poszczególnych 

komponentów na rozwój społeczno-gospodarczy regionu, ocena zaangażowania podmiotów 

prywatnych i próba wypracowania kryteriów, które pozwolą na ocenę efektywności inwestycji ex - 

ante. Drugi wywiad odbył się już po przeprowadzeniu pierwszych faz badania – uczestnikom 

zaprezentowano wstępne rezultaty, a także poproszono o zidentyfikowanie czynników wpływających 

na efektywność inwestycji w świetle wstępnych wyników badania. 

1.4.4 Studia przypadków JST 

Punktem wyjścia analizy studiów przypadków były indywidualne wywiady grupowe (IDI). Proces 

selekcji opierał się więc o jakość i kompletność informacji, uzyskanych w tym badaniu. Ponadto, 

wzięto pod uwagę dostępność ankiety CAWI dla wybranych przypadków, a także danych 

statystycznych. Intencją analizy poszczególnych studiów przypadków była konfrontacja wypowiedzi 

przedstawicieli JST z danymi statystycznymi i wynikami modelu ekonometrycznego, a także 

odniesienie tych informacji do realiów społeczno-gospodarczych w określonej JST. Ponadto, analiza 

studiów przypadków pozwoliła zidentyfikować pewne czynniki wpływające na efektywność inwestycji 

na danym obszarze. 

W każdym z 10 przypadków zanalizowano dane statystyczne, odnoszące się do JST i zestawiono je 

wypowiedziami przedstawicieli władz. Opisano strukturę nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę 

społeczną w badanym okresie, a także zidentyfikowano inwestycje, które przyczyniły się do wzrostu 

zarówno wskaźnika rozwoju infrastruktury społecznej, jak również pozwoliły na przyspieszenie 

wzrostu gospodarczego. W przypadku powiatów odniesiono się również do wyników oszacowań 

modelu ekonometrycznego i skonfrontowano je z nakładami inwestycyjnymi, co pozwoliło 

zidentyfikować istotne czynniki wpływające na efektywność inwestycji. Analizę każdego studium 

przypadku zakończyły przykłady dużych inwestycji, przeprowadzonych w badanym okresie. Wnioski 

ze studiów przypadku ilustrują rezultaty poszczególnych części raportu. 

1.5 1.5 Indeks Indeks rozwoju rozwoju społeczno społeczno-ekonomicznego 

społeczno ekonomicznego 

Indeks rozwoju społeczno-ekonomicznego (IRSE) został zbudowany na wzór powszechnie 

stosowanych kompleksowych indeksów rozwoju, takich jak wskaźnik rozwoju społecznego (ang. 

Human Development Index – HDI) czy wskaźnik jakości życia (ang. Quality-of-life Index, QLI). 

Ze względu na dostępność danych na odpowiednim poziomie dezagregacji, a także potrzebę 

uwzględnienia charakterystyk lokalnych, konstrukcja indeksu utworzonego na potrzeby badania różni 

się nieco od budowy tych dwóch powszechnie stosowanych wskaźników. Indeks Rozwoju Społeczno- 

Ekonomicznego został obliczony dla każdego powiatu w Polsce i składa się z czterech komponentów 

(gospodarczego, zdrowia, kapitału ludzkiego i kapitału społecznego), z których każdy ma jednakową 

wagę – ¼ 5 . 

5 Istotność każdego z wymiarów indeksu IRSE została zostanie wyjaśniona w osobnym rozdziale. 


27

1.5.1 Komponent gospodarczy (Indeks Gospodarczy – IG) 

W skład tej części IRSE wchodził wskaźnik produktu krajowego brutto per capita. Dane na temat 

produktu per capita dostępne są na poziomie podregionów. Z tego względu konieczne było obliczenie 

tej wielkości w mniejszych jednostkach na podstawie innych informacji. Metodologia, zgodnie z którą 

obliczono PKB per capita w powiatach i gminach, opiera się na dochodach JST z podatku PIT – na 

podstawie porównania danych o produkcie oraz różnych składnikach dochodów JST na poziomie 

podregionów uznano, że ten komponent budżetu najlepiej oddaje zmienność produktu. Przyjęto 

następującą procedurę obliczenia: 

1. Dla każdej gminy i powiatu obliczono udział poszczególnych JST w podatku PIT w każdym 

podregionie w każdym roku. 

2. Wskaźnik ten następnie pomnożono przez PKB podregionu – otrzymany wynik jest przybliżeniem 

PKB dla gmin i powiatów. 6 

W celu zachowania porównywalności wskaźnika PKB z innymi komponentami IRSE, otrzymane 

wartości zostały znormalizowane standardową procedurą min-max (por. Rozdz. 1.6.1), przy czym 

grupą referencyjną był w tym przypadku cały kraj. Oznacza to, że wskaźnik produktu krajowego 

przyjął wartość 0 w powiecie, w którym PKB per capita było najniższe w Polsce, a 1 tam, gdzie PKB 

per capita było najwyższe. W żadnym wypadku wartość 0 nie oznacza, że w danym powiecie nic nie 

wyprodukowano. 

1.5.2 Komponent zdrowia (Indeks Zdrowia – IZDROWIA) 

W skład tego indeksu wchodziły dwie zmienne: 

• Umieralność dzieci w wieku 0-4 lata 

• Umieralność osób w wieku 50-59 lat 

Jakość zdrowia w przypadku HDI i QLI mierzona jest oczekiwaną średnią długością życia. W badaniu 

zrezygnowano z tego wskaźnika, ze względu na jego małe zróżnicowanie i niską skuteczność 

w mierzeniu jakości infrastruktury społecznej – na przeciętną długość życia wpływa duża liczba 

czynników, niezwiązanych bezpośrednio z infrastrukturą społeczną. Umieralność dzieci stosunkowo 

dobrze przybliża jakość służby zdrowia na badanym terenie. Z kolei umieralność osób w wieku 50-59 

lat jest znacznie wyższa na terenach górniczych i poprzemysłowych. Jest to szczególnie ważne dla 

województwa śląskiego, gdzie tego typu obszary stanowią znaczną część powierzchni. Tym samym 

wzięcie pod uwagę tego wskaźnika pozwala na zróżnicowanie międzyregionalne i uchwycenie różnic 

pomiędzy poziomem zdrowia w powiatach. Oba wskaźniki zostały znormalizowane standardową 

procedurą min-max, po czym dla każdego powiatu obliczono średnią arytmetyczną. Następnie 

średnią jeszcze raz poddano transformacji min-max na poziomie powiatów, w skali całego kraju. Tak 

przygotowany indeks zdrowia mieścił się w przedziale i dzięki temu mógł być porównywany 

z innymi komponentami IRSE. 

6 Dla powiatów ziemskich przyjęto sumę z gmin na jego terenie. Udział gmin w podatku PIT zmieniał się 

w poszczególnych latach, jednak zastosowana procedura jest odporna na takie zmiany. Dla roku 2007, dla 

którego niedostępny był podział PKB na podregionach, zastosowano predykcję na podregionach na podstawie 

panelowego modelu typu fixed effects, którą odniesiono do poziomu krajowego z tego roku. 


28

1.5.3 Komponent kapitału ludzkiego (Indeks Kapitału Ludzkiego – 

IKL) 

Jakość kapitału ludzkiego była mierzona trzema wskaźnikami: 

• Udział osób z wykształceniem średnim w populacji 

• Udział osób z wykształceniem wyższym w populacji 

• Udział uczniów szkół średnich w populacji. 

W porównaniu do indeksu HDI, zrezygnowano ze współczynnika analfabetyzmu, ze względu na to, że 

99% ludzi w Polsce potrafi czytać i pisać, w związku z czym nie wpłynąłby on znacząco na wynik. 

Podobnie jak w przypadku Indeksu Zdrowia, wszystkie zmienne zostały poddane normalizacji minmax. 

Następnie obliczono średnią arytmetyczną, a tak otrzymany wskaźnik ponownie poddano 

transformacji min-max. Zapewnia to pełną porównywalność IKL z IZ oraz IG. 

1.5.4 Komponent kapitału społecznego – (Indeks Kapitału 

Społecznego – IKS) 

Indeks Kapitału Społecznego, zgodnie z literaturą przedmiotu 7 , mierzony jest średnią arytmetyczną 

dwóch zmiennych, poddanych uprzednio normalizacji min-max na poziomie kraju. Są to: 

• Liczba stowarzyszeń per capita 

• Frekwencja w referendum akcesyjnym do Unii Europejskiej 

Taki wybór zmiennych podyktowany jest z jednej strony dostępnością danych, a z drugiej potrzebą 

uwzględnienia stopnia zaangażowania społeczeństwa w inicjatywy obywatelskie. Frekwencja podczas 

referendum akcesyjnego oddaje ogólny poziom zaangażowania mieszkańców w życie publiczne. Jak 

zauważa szereg badaczy, w tym Robert Putnam (1993): „najważniejszą motywacją głosujących w 

referendum jest troska o sprawy publiczne (wsparta być może wyraźniejszym poczuciem 

obywatelskiego obowiązku)…, a więc udział w referendach daje stosunkowo „czystą” miarę 

zaangażowania obywatelskiego 8 . Tak obliczona średnia poddana została następnie transformacji minmax, 

a więc przyjmowała wartości z zakresu , podobnie jak pozostałe komponenty wchodzące 

w skład IRSE. 

1.6 1.6 Indeks Indeks ro rozwoju ro zwoju infrastruktury społecznej społecznej (IRIS) 

W celu syntetycznej oceny stanu infrastruktury społecznej zbudowano szereg wskaźników, mających 

na celu umożliwienie porównania wyposażenia w infrastrukturę społeczną pomiędzy JST 

w poszczególnych latach. Stworzono indeksy opisujące stan we wszystkich badanych obszarach 

infrastruktury społecznej oraz kompleksowy Indeks Rozwoju Infrastruktury Społecznej (IRIS). 

Zasadniczo, metodologia tworzenia wskaźnika była taka sama dla wszystkich komponentów 

infrastruktury społecznej. Pierwsza część niniejszego rozdziału opisuje procedurę budowy indeksu. 

W następnym podrozdziale przedstawione zostały zmienne, z których składają się poszczególne 

wskaźniki ze wskazaniem na źródło danych. Część trzecia ukazuje sposób interpretacji wskaźników, 

wraz z opisem syntetycznego Indeksu Rozwoju Infrastruktury Społecznej (IRIS). 

7 Szerzej na temat budowania indeksu kapitału społecznego patrz: R. Putnam (1993), S. Durlauf, M. Fafchamps, 

(2004); T. Feldman, S. Assaf (1999). 

8 R.Putnam (1993) s. 145. 


29

1.6.1 Procedura budowy indeksów 

Dla każdego wyróżnionego w projekcie rodzaju infrastruktury obliczono indeks poziomu jej rozwoju. 

Do jego konstrukcji użyto zmiennych opisujących stan i jakość infrastruktury – w odniesieniu zarówno 

do liczby mieszkańców, jak i powierzchni analizowanych jednostek. Osobne indeksy stworzono tylko 

dla zmiennych opisujących gęstość sieci infrastruktury. Indeksy następnie znormalizowano liniową 

transformacją typu min-max. Jej efektem było sprowadzenie wartości wszystkich wskaźników do 

przedziału , gdzie wartość 1 przypisana została regionowi/obszarowi o największej wartości 

danego wskaźnika w całym badanym okresie, zaś wartość 0 regionowi o wartości najmniejszej. 

Umożliwia to porównywalność indeksów między poszczególnymi JST, jak również ich ewolucję 

w czasie. 

W tym celu, dla wskaźników-stymulant wykorzystywany był następujący wzór: 9 

• oznacza wystandaryzowaną wartość wskaźnika dla regionu/obszaru w okresie 

• oznacza wyjściową wartość wskaźnika dla regionu/obszaru w okresie 

oznacza minimalną wartość wskaźnika w grupie regionów/obszarów 

w całym badany okresie 

• oznacza maksymalną wartość wskaźnika w grupie regionów/obszarów 

w całym badany okresie 

Z kolei dla wskaźników-destymulant wykorzystano transformację przeciwną: 

W następnym kroku, miarom składającym się na wskaźniki syntetyczne przypisane zostały wagi, 

określające skalę wpływu poszczególnych składników grupy wskaźników. Przyjęto założenie, aby 

proces wagowania nie opierał się na kryteriach arbitralnych, lecz był odzwierciedleniem 

przeprowadzonych prac analitycznych oraz miał swoje źródła w opracowanej na potrzeby niniejszego 

projektu bazie danych statystycznych. W celu określenia wektora wag dla każdego ze wskaźników 

syntetycznych, zastosowano procedurę opartą na metodzie głównych składowych (ang. principal 

component analysis). Składały się na nią następujące kroki: 10 

1. Identyfikacja tzw. czynników będących kombinacjami liniowymi wskaźników cząstkowych 

przy pomocy metody głównych składowych. Kryterium wyboru liczby czynników był warunek, 

aby odpowiadająca im wartość własna macierzy wariancji-kowariancji była większa od 

jedności, co z kolei oznacza, że wszystkie z wybranych czynników powinny tłumaczyć 

wariancję całego zbioru danych lepiej niż pojedyncze wskaźniki. 

9 Zastosowanie przeciwnej procedury dla stymulant oraz destymulant podyktowane było troską o zachowanie 

interpretowalności otrzymanych wyników. Przyjęto konwencję, w której wartości wskaźnika bliskie 1 świadczą 

o najbardziej korzystnych uwarunkowaniach wśród wszystkich badanych podregionów. 

10 Podobna procedura wykorzystywania jest m.in. przy budowie wskaźnika PMR (ang. Product Market 

Regulation) przez OECD (por. Nicoletti et al. 2000 oraz OECD 2008b). 


30

2. Rotacja otrzymanych czynników. 

3. Uproszczenie ładunków poszczególnych wskaźników cząstkowych, w celu eliminacji 

wskaźników wpływających na dane czynniki jedynie w skali marginalnej. 

4. Ostateczne wagi powstały w oparciu o wkład odpowiadających im wskaźników w wariancję 

całego zbioru danych. Najwyższa waga danego wskaźnika składowego oznacza, że 

w największym stopniu tłumaczył wariancję wśród wszystkich miar uwzględnionych 

w ramach danej grupy wskaźników. 

Powyższa procedura sprowadzała się do zastosowania następującego wzoru: 

Gdzie: 

• - oznacza ostateczną wartość wagi l-tego wskaźnika ; 

• - oznacza znormalizowany wkład l-tego wskaźnika do i-tej składowej, ; 

• - oznacza wkład i-tej składowej do wariancji zbioru danych tłumaczonej przez wszystkie k 

zidentyfikowanych składowych. 

• - oznacza funkcję charakterystyczną przypisującą 1, gdy kwadrat wkładu l-tego 

wskaźnika do i-tej składowej jest większy od 0.1 oraz 0 w przeciwnym przypadku 

Opisana powyżej procedura została przeprowadzona oddzielnie dla wszystkich grup wskaźników. Ich 

ostateczne wartości zostały obliczone przy wykorzystaniu addytywnej metody agregacji: 

Gdzie: 

• oznacza wartość wskaźnika syntetycznego dla powiatu/gminy i w momencie t 

• oznacza wagę wskaźnika k 

• oznacza znormalizowaną wartość wskaźnika 

dla powiatu/gminy i w momencie t 

( oznacza liczbę wskaźników cząstkowych składających się na wskaźnik syntetyczny) 

W ostatnim kroku, otrzymane wskaźniki syntetyczne poddano ponownej normalizacji do przedziału 

, co zagwarantowało jednolitą interpretację każdego z nich. 

Zgodnie z opisaną procedurą powstały wskaźniki rozwoju poszczególnych komponentów 

infrastruktury, ogólnej gęstości infrastruktury, jak również poszczególnych komponentów rozwoju 

społeczno-gospodarczego. 

1.6.2 Zmienne uwzględnione przy konstrukcji indeksów 

syntetycznych 

Przy budowie listy zmiennych wykorzystanych w badaniu wzięto pod uwagę dostępność danych 

statystycznych, zakres oddziaływania poszczególnych obiektów infrastruktury społecznej i jakość 

odpowiednich danych. Informacje o poszczególnych wartościach uzyskano z GUS, głównie w oparciu 

o Bazę Danych Regionalnych. W miarę potrzeb baza ta była uzupełniana danymi uzyskanymi 


31

z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej, Śląskiego Urzędu 

Wojewódzkiego czy Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. W szczególności na liście 

nie mogły zostać uwzględnione zmienne dostępne tylko na poziome podregionów i województw, jak 

np. teatry czy szkolnictwo wyższe. Pomimo tego, że nie znalazły się w indeksach, zostały szczegółowo 

omówione w Rozdz. 2. Listę uwzględnionych wskaźników prezentuje Tabela 1. 

Tabela 1. Lista wskaźników użytych do konstrukcji indeksów rozwoju infrastruktury społecznej 

Nazwa wskaźnika pa 11 pu 12 pc 13 pkm 14 

Infrastruktura ochrony zdrowia 

Łóżka ogółem na 10 tys. ludności P n/d n/d n/d 

Liczba przychodni ogółem (od 2004 Zakłady Opieki Zdrowotnej) B - + + 

Liczba praktyk lekarskich B - + + 

Liczba lekarzy B - + + 

Liczba szpitali 

Infrastruktura edukacyjna 

P - + + 

Liczba szkół ponadgimnazjalnych P - + + 

Liczba szkół podstawowych i gimnazjów B + + + 

Liczba pomieszczeń w szkołach ponadgimnazjalnych P - + + 

Liczba pomieszczeń w szkołach podstawowych i gimnazjach B + + + 

Liczba przedszkoli 

Infrastruktura mieszkaniowa 

B - + + 

Liczba mieszkań B - + - 

Powierzchnia mieszkań B - + - 

Liczba izb 

Infrastruktura pomocy społecznej 

B - + - 

Liczba domów pomocy społecznej B + + + 

Liczba miejsc w domach pomocy społecznej B + + + 

Liczba filii i oddziałów placówek pomocy społecznej 15 B + + + 

Liczba żłobków 16 B + + + 

Liczba miejsc w żłobkach 

Infrastruktura kulturalna 

B + + + 

Liczba kin B - + + 

Liczba miejsc w kinach B - + + 

Liczba bibliotek (wraz z filiami) B - + + 

Liczba woluminów w bibliotekach B - + + 

Liczba galerii P - + + 

Liczba występów B - + + 

Liczba muzeów P - + + 

Liczba oddziałów muzeów P - + + 

Liczba ekspozycji w galeriach 

Infrastruktura sportowa i rekreacyjna 

P - + + 

Powierzchnia parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej B - + + 

Liczba klubów sportowych łącznie z wyznaniowymi i UKS P - + + 

Liczba sekcji sportowych P - + + 

11 Poziom analizy, na którym uwzględniono zmienną, G-gminy, P-powiaty, B-gminy i powiaty. 

12 wskaźnik na użytkownika, „+” - uwzględniono, „ – ” - nie uwzględniono, n/d – nie dotyczy 

13 wskaźnik per capita, „+” - uwzględniono, „ – ” - nie uwzględniono, n/d – nie dotyczy 

14 wskaźnik na kilometr kwadratowy, „+” - uwzględniono, „ – ” - nie uwzględniono, n/d – nie dotyczy 

15 dla gmin województwa śląskiego wykorzystano dane o placówkach pomocy społecznej uzyskanej ze Śląskiego 

Urzędu Wojewódzkiego oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. 

16 Żłobki zaliczono do infrastruktury pomocy społecznej zgodnie z klasyfikacją GUS (por. przypis 3). 


32

Liczba trenerów P - + + 

Liczba instruktorów sportowych P - + + 

Liczba innych osób, prowadzących zajęcia sportowe P - + + 

Liczba obiektów sportowych w szkołach 17 G - + + 

Źródło: Opracowanie własne IBS 

Konstrukcja indeksów opierała się o wskaźniki per capita oraz na kilometr kwadratowy powierzchni. 

Indeksy dla gmin i powiatów oparte były o te same zmienne, o ile były one dostępne. W przypadku 

indeksu infrastruktury edukacyjnej na poziomie gmin nie uwzględniono szkół średnich, w indeksie 

infrastruktury zdrowotnej nie uwzględniono szpitali, a kulturalnej – muzeów, ze względu na 

niedostępność danych. Wynika to z większego zakresu oddziaływania tego typu placówek – znajdują 

się one niemal wyłącznie w miastach powiatowych oraz dostępności danych tylko na wyższym 

poziomie dezagregacji. 

Zakres oddziaływania uczelni wyższych obejmuje całe województwo (w niektórych przypadkach 

nawet większy obszar), w związku z czym nie prowadzono analizy szkolnictwa wyższego na poziomie 

powiatowym. Ze względu na duże korzyści wynikające ze skupienia infrastruktury edukacyjnej 

w stolicy województwa, większość tego typu placówek znajduje się w Katowicach. Włączenie edukacji 

na poziomie wyższym do analizy na tym poziomie dezagregacji nie dałoby rezultatów – w większości 

mniejszych miast powiatowych nie ma uczelni wyższych. Podobna sytuacja występuje w przypadku 

teatrów – ich siedziby znajdują się niemal wyłącznie w większych miastach. Obszar oddziaływania 

tych placówek obejmuje całe województwo – niejednokrotnie w mniejszych miejscowościach nie ma 

sceny teatralnej sensu stricte, występują jedynie zespoły objazdowe. Dlatego zdecydowano się na 

włączenie liczby występów do wskaźnika infrastruktury kulturowej (IK), stanowiącej zmienną 

zastępczą wobec liczby teatrów i lepiej odzwierciedlającej poziom rozwoju kultury na określonym 

obszarze. 

1.6.3 Interpretacja wskaźników 

Wszystkie wskaźniki – komponenty IRIS, zostały znormalizowane zgodnie z procedurą min-max. 

Grupą referencyjną był w tym przypadku zbiór wszystkich gmin lub powiatów województwa 

śląskiego. 

RAMKA 1. NORMALIZACJA MIN –MAX 

Transformacja indeksów typu min-max została przeprowadzona zgodnie z poniższym wzorem: 

• oznacza wystandaryzowaną wartość wskaźnika dla powiatu/ gminy i w okresie t 

• oznacza wyjściową wartość wskaźnika dla powiatu/ gminy i w okresie t 

• oznacza minimalną wartość indeksu w grupie referencyjnej w całym 

badanym okresie 

• oznacza maksymalną wartość indeksu w grupie referencyjnej w całym 

badanym okresie 

17 Dane o liczbie obiektów sportowych uzyskano z Kuratorium Oświaty w Katowicach oraz Ministerstwa 

Edukacji Narodowej. 


33

Procedura transformacji min-max powoduje, że indeksy zawsze przyjmują wartości pomiędzy 0 a 1, 

przy czym 0 oznacza, że dany powiat/gmina jest najsłabszy w zakresie danego komponentu 

infrastruktury, natomiast wartość 1 wskaźnik przyjmuje dla najlepszej JST. Nadmienić należy, że 

wartość 0 nie oznacza, że wartości wszystkich składowych wyniosły 0 – interpretuje się tę wartość 

jako najgorszą w województwie śląskim. Wartości indeksów są porównywalne w czasie oraz 

pomiędzy różnymi jednostkami samorządu terytorialnego, jednak, ze względu na różną zmienność 

indeksów dla poszczególnych komponentów infrastruktury, bezpośrednie porównywanie indeksów 

w zakresie różnych działów nie jest uzasadnione. 

Indeks Rozwoju Infrastruktury Społecznej (IRIS) jest średnią z sześciu indeksów dla danego rodzaju 

infrastruktury. Wszystkie komponenty są równoważne i ich zmiany w jednakowy sposób wpływają na 

indeks syntetyczny. Po obliczeniu średniej, również w tym przypadku została przeprowadzona 

transformacja min-max. Konsekwentnie, im wyższa wartość IRIS, tym lepsza sytuacja w zakresie 

wyposażenia w infrastrukturę społeczną. IRIS, ze względu na swoją konstrukcję jest w pełni 

porównywalny pomiędzy latami i powiatami/gminami, aczkolwiek, ze względu na oddzielną 

procedurę transformacji dla JST różnego szczebla, nie powinno się bezpośrednio zestawiać indeksu 

dla gminy i powiatu. W szczególność wartości dla tej samej gminy i powiatu grodzkiego mogą się 

różnić – wynika to zastosowanej skali oraz różnej dostępności danych. 


34

2 Przestrzenne Przestrzenne zróżnicowanie zróżnicowanie województwa województwa śląskiego śląskiego 

śląskiego 

Celem niniejszego rozdziału jest charakterystyka zróżnicowania przestrzennego infrastruktury 

społecznej w województwie śląskim oraz skali inwestycji w infrastrukturę społeczną. 

W części pierwszej rozdziału, stanowiącej wstęp do kolejnych, zostaną przedstawione powiązania 

pomiędzy rozwojem społeczno-gospodarczym a infrastrukturą społeczną. Część druga traktować 

będzie o zróżnicowaniu przestrzennym infrastruktury społecznej. W części trzeciej, zostaną opisane 

inwestycje w infrastrukturę społeczną zarówno JST jak i sektora prywatnego. Analiza danych 

statystycznych oraz indeksów syntetycznych zostanie ponadto uzupełniona o wnioski z badań 

jakościowych. Dane statystyczne dotyczące komponentów infrastruktury społecznej zostały 

przedstawione w tabelach zmieszczonych w Aneksie. 18 

2.1 2.1 Zróżnicowanie Zróżnicowanie Zróżnicowanie rozwoju rozwoju społecznego 

społecznego-gospodarczego społecznego gospodarczego gospodarczego w w województwie województwie województwie śląskim 

śląskim 

Analiza przeprowadzona w tym podrozdziale jest naturalnym wstępem do bardziej szczegółowych 

analiz infrastruktury społecznej. Powiązania pomiędzy rozwojem społeczno-ekonomicznym 

a infrastrukturą społeczną są dwustronne. Z jeden strony infrastruktura społeczna w sposób 

bezpośredni i pośredni wpływa na rozwój regionalny, poprzez wpływ na kapitał ludzki, kapitał 

społeczny, koszty transakcyjne etc. (co zaprezentowane zostanie w Rozdziale 3). Z drugiej strony, 

sama infrastruktura jest efektem wyższego poziomu rozwoju gospodarczego. Wraz ze wzrostem 

dochodu wzrasta zapotrzebowanie na lepszej jakości służbę zdrowia, infrastrukturę sportową czy 

wydarzenia kulturalne. Z tego powodu, analiza wpływu infrastruktury społecznej powinna zostać 

wpisana w szerszy aspekt społeczno-ekonomiczny. 

W niniejszym opracowaniu charakterystyka rozwoju społeczno-ekonomicznego gmin i powiatów 

województwa śląskiego bazuje na indeksie rozwoju społeczno-ekonomiczno (IRSE), który powstał 

specjalnie dla celów związanych z przedmiotowym projektem. Szczegółowy opis indeksu IRSE i jego 

składowych zawiera Ramka 2. 

Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego, mierzony indeksem IRSE, sytuuje województwo śląskie 

na 7 miejscu, nieznacznie powyżej przeciętnej w Polsce - patrz Wykres 1. oraz Tabela A.1., która 

została zamieszczona w aneksie. Na wysokość wskaźnika pozytywnie wpływają drugie najwyższe PKB 

per capita w Polsce (indeks gospodarczy - IG), a także relatywnie wysoki poziom wykształcenia 

społeczeństwa (indeks kapitału ludzkiego - IKL), natomiast pozycję województwa obniżają: relatywnie 

wysoka śmiertelność osób w wieku 50-59 (IZDROWIA), 19 która jest przede wszystkim wynikiem 

charakterystyk gospodarki regionu (duży udział przemysłu, znaczenie górnictwa) oraz niski wskaźnik 

kapitału społecznego (indeks kapitału społecznego - IKS). 

18 Wszystkie tabele z literą „A” w numerze tabeli zostały zamieszczone w Aneksie. 

19 Nie należy mylić indeksu zdrowia (IZDROWIA) z indeksem rozwoju infrastruktury zdrowotnej (IZ) opisanym 

w dalszej części opracowania. 


35

RAMKA 2 INDEKS ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO 

Indeks rozwoju społeczno-ekonomicznego (IRSE), zbudowany dla każdego powiatu w Polsce, składa 

się z czterech indeksów składowych mierzących cztery wymiary rozwoju społecznoekonomicznego 

20 : 

(1) produkt krajowy brutto per capita mieszkańców - indeks gospodarczy (IG); 

(2) jakość ochrony zdrowia mierzona umieralnością dzieci w wieku 0-4 lat oraz umieralnością osób 

wieku 50-59 - indeks zdrowia (IZDROWIA); 

(3) poziom kapitału ludzkiego mierzony udziałem osób z średnim i wyższym wykształceniem 

w społeczeństwie ogółem oraz udziałem uczniów szkół średnich w populacji - indeks kapitału 

ludzkiego (IKL); 

(4) poziom kapitału społecznego mierzony liczbą stowarzyszeń per capita oraz frekwencją wyborczą 

podczas referendum dotyczącego akcesji do Unii Europejskiej- indeks kapitału społecznego (IKS). 

Indeks wzoruje się na najczęściej stosowanych międzynarodowych indeksach mierzących poziom 

rozwoju społeczno-gospodarczego, takich jak Wskaźnik Rozwoju Społecznego (ang. Human 

Development Index, HDI), czy Wskaźnik Jakości Życia (ang. Quality-of-life Index, QLI). Jednakże, 

dostosowano go do charakterystyk lokalnych i potrzeb mierzenia zróżnicowania w poziomie rozwoju 

pomiędzy relatywne mniejszymi jednostkami terytorialnymi, jakami są powiaty czy województwa. 

Indeks gospodarczy (IG) bazuje na najszerzej stosowanej i najlepszej mierze dobrobytu 

materialnego, jaką jest PKB per capita. Identycznie skonstruowane są w tej części HDI i QLI. 

Indeks zdrowia (IZDROWIA) w HDI i QLI oparty jest na oczekiwanej długości życia. W ramach IRSE 

zdecydowano się na uwzględnienie czynników determinujących oczekiwaną długość życia, 

jednocześnie jednak w lepszy sposób pokazujących zróżnicowanie jakości infrastruktury społecznej 

(poprzez miarę umieralności dzieci do lat 4), a także zróżnicowanie charakterystyk gospodarek 

lokalnych, poprzez uwzględnienie umieralności osób w wieku 50-59 lat (która jest zdecydowanie 

wyższa w rejonach przemysłowych i górniczych). 

W indeksie kapitału ludzkiego (IKL) zrezygnowano ze stosowanego w HDI wskaźnika analfabetyzacji, 

gdyż w Polsce 99% osób potrafi czytać i pisać, pozostawiając wskaźnik skolaryzacji, najlepiej 

z dostępnych miar oddający poziom kapitału ludzkiego. 

Podobnie jak we Wskaźniku Jakości Życia, w ramach indeksu kapitału społecznego (IKS), 

uwzględniono czynniki charakteryzujące poziom kapitału społecznego. Dostępność danych 

umożliwiła uwzględnienie liczby stowarzyszeń per capita, obrazującej stopień zaangażowania 

społeczeństwa w inicjatywy lokalne. Frekwencja podczas referendum akcesyjnego oddaje natomiast 

ogólny poziom zaangażowania mieszkańców w życie publiczne. 

20 Każdy z indeksów składowych ma wagę równą ¼ w indeksie syntetycznym. Szerzej na temat metodologii 

tworzenia indeksów syntetycznych patrz część 1. 


36

Wykres 1. Indeks rozwoju społeczno ekonomicznego (IRSE) oraz jego składowe: indeks kapitału ludzkiego 

(IKL), indeks kapitału społecznego (IKS), indeks zdrowia (IZDROWIA), indeks gospodarczy (IG) w powiatach, 

uśredniony na poziom województw w 2007 roku 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS. 

IKL IKS IZDROWIA IG IRSE 

W samym województwie śląskim najwyższymi wskaźnikami IRSE w 2007 roku charakteryzowały się 

powiaty grodzkie: Bielsko Biała, Katowice, Gliwice i Tychy, najniższymi natomiast powiaty ziemskie: 

kłobucki, rybnicki, gliwicki, częstochowski, oraz powiat grodzki Świętochłowice - patrz Wykres 2. Jak 

zostanie wykazane w dalszej części raportu, właśnie te powiaty, które charakteryzują się wysokim 

poziomem rozwoju społeczno-ekonomicznego, a zwłaszcza wysokim PKB per capita, będą 

jednocześnie tymi, w których popyt na infrastrukturę społeczną jest największy. W efekcie te powiaty 

przeznaczają najwięcej środków na inwestycje w infrastrukturę społeczną (jako procent wszystkich 

wydatków) oraz posiadają najlepiej rozwiniętą sieć infrastruktury społecznej. Jest to ważna 

obserwacja, przede wszystkim w tym aspekcie, że nie zawsze wydatki inwestycje kierowane będą 

tam, gdzie gęstość infrastruktury społecznej jest względnie niska, ale przez te JST, które 

charakteryzują się wysokim poziomem rozwoju gospodarczego. 

Wykres 2. Wartość indeksu rozwoju społeczno-ekonomicznego (IRSE) w poszczególnych powiatach 

województwa śląskiego w 2007 roku 


0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

IRSE 

Świętochłowice 

kłobucki 

częstochowski 

gliwicki 

rybnicki 

SiemianowiceŚląskie 

Bytom 

raciborski 

lubliniecki 

PiekaryŚląskie 

zawierciański 

Chorzów 

wodzisławski 

Zabrze 

będziński 

RudaŚląska 

myszkowski 

żywiecki 

Mysłowice 

bieruńsko-lędziński 

bielski 

tarnogórski 

pszczyński 

Jastrzębie-Zdrój 

cieszyński 

Sosnowiec 

Jaworzno 

Rybnik 

mikołowski 

Żory 

DąbrowaGórnicza 

Częstochowa 

Tychy 

Gliwice 

Katowice 

Bielsko-Biała 


37

Wykres 3. przedstawia wartości poszczególnych składowych IRSE: indeksu kapitału ludzkiego (IKL), 

indeksu kapitału społecznego (IKS), indeksu zdrowia (IZDROWIA) i indeksu gospodarczego (IG), 

w kategoriach powiatów. 21 Przed przystąpieniem do szczegółowych analiz warto zwrócić uwagę na 

dwa aspekty. Po pierwsze, wpływ poszczególnych indeksów składowych na indeks syntetyczny jest 

różny 22 . Najmniejszą zmienność (wariancja równa 0,004) wykazuje indeks kapitału społecznego (IKS), 

który też z tego powodu w najmniejszym stopniu wpływa na zróżnicowanie całego indeksu IRSE. 

Największy wpływ mają za to: indeks kapitału ludzkiego (wariancja 0,0016) i indeks gospodarczy 

(0,0014), a w trochę mniejszym stopniu indeks zdrowia (0,0011). Po drugie, istotne jest 

zróżnicowanie wartości indeksów względem rodzaju powiatu. Jak pokazuje Wykres 3, przewaga 

syntetycznego indeksu w powiatach grodzkich wynika ze zdecydowanie wyższego PKB per capita 

i (pośrednio powiązanego z PKB) kapitału ludzkiego. Natomiast powiaty ziemskie w województwie 

śląskim charakteryzują się wyższymi wartościami indeksu zdrowia. 

Wykres 3. Wartość indeksu IRSE oraz poszczególnych składowych (IKL, IKS, IZDROWIA, IG) w powiatach 

ziemskich i grodzkich województwa śląskiego, w 2007 roku 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 


Powiaty ziemskie Powiaty grodzkie 

IRSE IKL IKS IZDROWIA IG 

Spostrzeżenia te potwierdzają szczegółowe wykresy poszczególnych składowych indeksu 

syntetycznego (Wykres 4). Osiem powiatów o najwyższej wartości indeksu kapitału ludzkiego, oraz 6 

powiatów o najwyższym poziomie PKB per capita (ale także 14 z pierwszych 15) - to powiaty grodzkie. 

Jednocześnie 7 najgorszych powiatów pod względem indeksu zdrowia stanowią również powiaty 

grodzkie. 

Najwyższy wskaźnik IRSE w powiecie grodzkim Bielsko Biała jest rezultatem bardzo wysokich 

wskaźników IKL (2 miejsce w wojewódzkie), IKS (2), IG (3) i relatywnie wysokiego IZDROWIA 

(9 miejsce w województwie, 3 wśród powiatów grodzkich) – zdecydowanie wyższego niż 

w zajmujących drugie miejsce Katowicach (przewodzących w IKL i IG). 

21 

Wartości liczbowe poszczególnych składowych indeksu IRSE w powiatach województwa śląskiego zawiera 

wspomniana wcześniej Tabela A.1. 

22 

Na wszystkich wykresach zachowano tą samą skalę, aby możliwe było łatwe porównanie poszczególnych 

wartości. 


38

Wykres 4. Wartości poszczególnych składowych indeksu IRSE w powiatach województwa śląskiego w 2007 

roku 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

IKL 

rybnicki 


gliwicki 

kłobucki 

bielski 

pszczyński 




lubliniecki 

RudaŚląska 

wodzisławski 

SiemianowiceŚląskie 

żywiecki 

mikołowski 

myszkowski 

raciborski 

Mysłowice 

cieszyński 


Żory 

Zabrze 

będziński 


Rybnik 

Jaworzno 

Bytom 

tarnogórski 

Chorzów 


Sosnowiec 

Tychy 

Katowice 

Gliwice 


Częstochowa 

IZDROWIA 

Chorzów 


Siemianowice … 

Mysłowice 

Bytom 

Katowice 

Sosnowiec 

kłobucki 

Ruda Śląska 

będziński 

Częstochowa 


Piekary Śląskie 

Zabrze 

Jaworzno 

Rybnik 

Dąbrowa Górnicza 


żywiecki 

tarnogórski 


Tychy 

wodzisławski 

gliwicki 

cieszyński 


raciborski 


Gliwice 

rybnicki 

lubliniecki 

pszczyński 

myszkowski 

mikołowski 

Żory 

bielski 


0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

IKS 

Zabrze 


Bytom 


RudaŚląska 

Sosnowiec 

raciborski 



wodzisławski 

gliwicki 

kłobucki 

Jaworzno 

mikołowski 

będziński 

SiemianowiceŚląsk… 

Mysłowice 

rybnicki 

Chorzów 


myszkowski 



Żory 

Tychy 

Rybnik 

lubliniecki 

tarnogórski 

pszczyński 

Gliwice 

bielski 

żywiecki 

Częstochowa 

cieszyński 


Katowice 

lubliniecki 

kłobucki 

raciborski 



myszkowski 

żywiecki 

gliwicki 

tarnogórski 

rybnicki 

cieszyński 

wodzisławski 

będziński 

bielski 

Bytom 

Zabrze 


Żory 


pszczyński 



Rybnik 

Chorzów 


Siemianowice Śląskie 

Jaworzno 

Sosnowiec 

Częstochowa 

mikołowski 

Ruda Śląska 

Gliwice 

Mysłowice 


Tychy 

Katowice 

Podsumowując, powiaty grodzkie, dzięki wyższemu poziomowi PKB per capita i wyższemu kapitałowi 

ludzkiemu, charakteryzują się wyższymi wskaźnikami rozwoju społeczno-ekonomicznego. 

Jednocześnie, powiaty o dużym udziale przemysłu i górnictwa mają niższy poziom indeksu 

zdrowotnego, w którym to dużo lepiej wypadają mniej zurbanizowane powiaty ziemskie. 

IG 


39

2.2 2.2 Zróżnicowanie Zróżnicowanie Zróżnicowanie infrastruktury infrastruktury społecznej społecznej społecznej w w woj województwie 

woj ewództwie śląskim 

śląskim 

Opis zróżnicowania infrastruktury społecznej opiera się na analizie indeksów syntetycznych, które 

zostały stworzone na potrzeby projektu, analizie statystycznej danych oraz analizie badań 

jakościowych, które dodatkowo zostały zamieszczone na końcu każdej części tego podrozdziału. W 

części pierwszej, wykorzystując indeks IRIS 23 , dokonano analizy zróżnicowania infrastruktury 

społecznej w województwie śląskim, w następnych częściach opisano zróżnicowanie przestrzenne 

poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej, tj. infrastruktury edukacyjnej, sportoworekreacyjnej, 

mieszkaniowej, zdrowotnej, kulturalnej, pomocy społecznej. 

2.2.1 Indeks rozwoju infrastruktury społecznej IRIS 

Województwo śląskie na tle innych regionów charakteryzuje się dobrze rozwiniętą siecią 

infrastruktury społecznej. Średnia wartość indeksu rozwoju infrastruktury społecznej (IRIS) 

w powiatach województwa śląskiego kształtuje się na 4 miejscu w Polsce (patrz Wykres 5), a lepsze 

wyniki osiągały jednie województwo mazowieckie, łódzkie i podlaskie. 

Niemal w każdej kategorii infrastruktury społecznej województwo śląskie zajmuje jedno 

z najwyższych miejsc w Polsce. Wartości indeksów składowych w tym województwie należą do 

najwyższych w przypadku infrastruktury edukacyjnej (drugie miejsce po województwie 

mazowieckim), sportowo-rekreacyjnej (drugie miejsce po województwie podlaskim), mieszkaniowej i 

pomocy społecznej (w obu trzecie miejsce po województwach mazowieckim i łódzkim), 

infrastrukturze zdrowotnej (4 miejsce) i kulturalnej (5 miejsce) - patrz Wykres 5 (oraz Tabela A.2). 

Wykres 5. Syntetyczny indeks rozwoju infrastruktury społecznej IRIS oraz indeksy składowe: indeks rozwoju 

infrastruktury edukacyjnej (IEDU), sportowo-rekreacyjnej (ISR), mieszkaniowej (IM), zdrowotnej (IZ), 

kulturalnej (IK), pomocy społecznej (IS) , w powiatach, uśredniony dla województw, w 2007 roku 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 


IEDU ISR IM IZ IK IS IRIS 

W kontekście porównań międzywojewódzkich warto przeanalizować kilka istotnych aspektów 

charakteryzujących infrastrukturę społeczną, które umożliwią pokazanie różnic województwa 

śląskiego na tle kraju. Wykres 6 przedstawia wartość indeksu syntetycznego i poszczególnych 

składowych indeksu w rozbiciu na powiaty grodzkie i powiaty ziemskie w Polsce. Powiaty grodzkie 

23 Szerzej na temat metodologii tworzenia indeksu IRIS oraz jego składowych, patrz: rozdział 1. 


40

charakteryzują się dużo lepszym wyposażeniem w infrastrukturę społeczną, co jest przede wszystkim 

efektem znacznej przewagi w zakresie infrastruktury edukacyjnej i sportowo-rekreacyjnej, 

a w mniejszym stopniu zdrowotnej i kulturowej. Takie różnice nie zaskakują. Powiaty grodzkie są 

często centrami lokalnymi, które jednocześnie „obsługują” obszary okoliczne i to w nich 

zlokalizowane są szkoły średnie i wyższe, szpitale specjalistyczne, infrastruktura sportowa 

przeznaczona do sportów wyczynowych czy instytucje kulturalne, jak teatry czy opery. Mniejszy 

wkład w zróżnicowanie indeksu syntetycznego ma infrastruktura pomocy społecznej, co wynika 

przede wszystkim z faktu, że ośrodek pomocy społecznej musi znajdować się w każdej gminie. 

Najmniejsze różnice występują w wypadku infrastruktury mieszkaniowej. Ta zależność nie zaskakuje, 

gdyż trudno oczekiwać, aby liczba mieszkań, powierzchnia i liczba izb różniła się znacznie pomiędzy 

regionami, jak i wewnątrz nich. 


(IEDU, ISR, IM, IZ, IK, IS) w powiatach ziemskich i grodzkich w Polsce w 2007 roku (ważona średnia dla 

powiatów) 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 


Powiaty ziemskie Powiaty grodzkie 

IRIS IEDU ISR IM IZ IK IS 

W samym województwie śląskim również występują silne dysproporcje w gęstości rozwoju 

infrastruktury społecznej pomiędzy powiatami grodzkimi i ziemskimi - patrz Wykres 7. Jednakże, ze 

względu na małe znaczenie rolnictwa w gospodarce regionu i znaczne zurbanizowanie obszaru oraz 

fakt, że powiaty ziemskie są bliższe charakterystyką powiatom grodzkim niż w innych obszarach, 

różnice pomiędzy powiatami grodzkimi i ziemskimi są mniejsze niż w innych częściach Polski. 

Ponownie jednak zauważyć można, że największe różnice występują w zakresie infrastruktury 

sportowo-rekreacyjnej oraz przede wszystkim edukacyjnej, kluczowej w punktu widzenia budowania 

kapitału ludzkiego w lokalnych społecznościach. 


41


(IEDU, ISR, IM, IZ, IK, IS) w powiatach ziemskich i grodzkich w województwie śląskim w 2007 roku 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 


Powiat ziemski Powiat grodzki 


Zmiany wartości indeksu IRIS i poszczególnych jego składowych w latach 1999-2007 w województwie 

śląskim przedstawia Wykres 8. Wartość całego indeksu wzrosła o 20%, co było rezultatem wzrostu 

wszystkich indeksów składowych, poza wyposażeniem w kulturę. 24 

Wykres 8. Wzrost indeksu IRIS i jego poszczególnych składowych w latach 1999-2007 w województwie 

śląskim (średnia dla powiatów) 

0,4 

0,35 

0,3 

0,25 

0,2 

0,15 

0,1 

0,05 

0 


IEDU ISR IM IZ IK IS 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Należy też dodać, że wzrost wartości indeksu IRIS (za wyjątkiem Bytomia) odnotowano we wszystkich 

powiatach. Największe relatywne przyrosty obserwowane były w powiatach słabiej wyposażonych 

w infrastrukturę społeczną (patrz Wykres 9). Co ciekawe jednak, również absolutne wzrosty wartości 

indeksu były większe w powiatach najbiedniejszych (Wykres 10), co może wskazywać, że 

24 Spadek indeksu kultury jest wynikiem spadku liczby kin i bibliotek, przy niewielkim wzroście liczby galerii 

i muzeów. 


42

najbiedniejsze obszary nadrabiają dystans w wyposażeniu w infrastrukturę społeczną. W rezultacie, 

jeżeli utrzymany zostanie zaobserwowany trend, dysproporcje wewnątrz województwa w zakresie 

rozwoju infrastruktury społecznej powinny maleć. 

Wykres 9. Względna zmiana indeksu rozwoju 

infrastruktury społecznej w powiatach woj. śląskiego 

w latach 1999-2007 w relacji do początkowego 

poziomu infrastruktury 

Przyrost indeksu IRIS w latach 1999-2007 w % 

225 

175 

125 

75 

25 

0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 

-25 

Wartość indeksu IRIS w 1999 roku 


Wykres 10. Absolutna zmiana indeksu rozwoju 

infrastruktury społecznej w powiatach woj. śląskiego 

w latach 1999-2007 w relacji do początkowego 

poziomu infrastruktury 

Przyrost indeksu IRIS w latach 1999-2007 

0,25 

0,20 

0,15 

0,10 

0,05 

0,00 

-0,05 

0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 


Analiza statystyczna ukazuje również zależności pomiędzy gęstością infrastruktury społecznej 

a rozwojem gospodarczym. Należy jednak pamiętać, że aby móc wyciągać wnioski o przyczynowości, 

niezbędne jest uzupełnienie analizy statystycznej o wyniki analiz jakościowych i ekonometrycznych - 

zostaną one zaprezentowane w dalszej części tekstu. Wykres 11 sugeruje, że powiaty 

charakteryzujące się lepszym wyposażeniem w infrastrukturę społeczną rozwijały się szybciej. 

Wykres 11. Zależność pomiędzy tempem wzrostu gospodarczego a gęstością infrastruktury społecznej 

w powiatach woj. śląskiego 

Wzrost PKB per capita w latach 1999-2007 w % 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 


0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 


Jednakże, jak pokazują dwa kolejne wykresy, ta korelacja nie musi oznaczać związku przyczynowoskutkowego. 

Przede wszystkim, relacja pomiędzy wyposażeniem w infrastrukturę społeczną 

a poziomem PKB per capita, a więc poziomem bogactwa rejonu, jest dodatnia, co pokazuje 

Wykres 12. Co więcej, w regionach bogatszych tempo wzrostu gospodarczego było zdecydowanie 


43

wyższe niż w regionach biedniejszych (Wykres 13), a więc występowało pogłębianie się dysproporcji 

w poziomie rozwoju gospodarczego. Z tego też powodu, jako że powiaty najbogatsze miały wyższe 

tempo wzrostu gospodarczego i jednocześnie cechują się wyższym poziomem rozwoju infrastruktury 

społecznej, także relacja pomiędzy indeksem IRIS i tempem wzrostu gospodarczego jest dodatnia. 

Wykres 12. Relacja pomiędzy wysokością PKB per 

capita w 1999 roku a wartością indeksu 

syntetycznego IRIS w 1999 roku 

Wartość IRIS w 1999 roku 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0,0 

0 5 10 15 20 25 30 35 

PKB per capita w 1999 roku 


Wykres 13. Relacja pomiędzy tempem wzrostu 

gospodarczego w latach 1999-2007 a wysokością 


Tempo wzrostu PKB per capita w latach 1999-2007 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

0 5 10 15 20 25 30 35 


Korelacja pomiędzy poziomem PKB per capita i indeksem IRIS w 2007 wynosi 0,52 (patrz Tabela 2). 

Spośród poszczególnych składowych, największa korelacja PKB per capita występuje z infrastrukturą 

kulturalną (0,68) i zdrowotną (0,57). Nie dziwi brak zależności z infrastrukturą mieszkaniową – 

mieszkania są dobrem podstawowej potrzeby, bez względu na wielkość dochodu. 

Tabela 2. Korelacja pomiędzy poziomem PKB per capita i indeksem IRIS i poszczególnymi komponentami 

infrastruktury społecznej w 2007 roku w powiatach woj. śląskiego 


Korelacja 0,52 0,42 0,43 0,00 0,57 0,68 0,34 


Powyższa część opisu skoncentrowała się na analizie zróżnicowania powiatów w województwie 

śląskim, pogrupowanych względem wybranego kryterium. W poniższej części zaprezentowane 

zostanie nasycenie infrastrukturą społeczną w poszczególnych powiatach i gminach województwa 

śląskiego. 

W województwie śląskim najwyższym stopniem rozwoju infrastruktury społecznej charakteryzują się 

powiaty grodzkie, które stanowią 16 z 17 powiatów o najwyższym poziomie rozwoju infrastruktury 

społecznej. Najwyższe wartości wskaźnika IRIS osiągnęły Chorzów, Świętochłowice i Katowice. 

Analogicznie, 15 z 17 powiatów o najniższym poziomie rozwoju infrastruktury to powiaty ziemskie, 

z których najgorzej wyposażone są powiat kłobucki, częstochowski i bieruńsko-lędziński. Wartości 

indeksu IRIS oraz jego składowych dla powiatów województwa śląskiego przedstawia Tabela A.2. 


44

Wykres 14. Wartość wskaźnika syntetycznego IRIS w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

kłobucki 



rybnicki 

żywiecki 

myszkowski 

pszczyński 

gliwicki 


Żory 

raciborski 

ubliniecki 

bielski 

Jaworzno 

mikołowski 

wodzisławski 

będziński 

tarnogórski 



Mysłowice 

cieszyński 

Rybnik 

Tychy 


Ruda Śląska 

Gliwice 

Zabrze 

Bytom 

Częstochowa 


Sosnowiec 


Katowice 


Chorzów 


IRIS 

Na kolejnych dwóch stronach przedstawiono wartości poszczególnych indeksów składających się na 

indeks syntetyczny IRIS. Na wszystkich wykresach zachowano tę samą skalę tak, aby możliwe było 

porównywanie wpływu poszczególnych składowych. Największy wpływ na zróżnicowanie indeksu IRIS 

ma infrastruktura zdrowotna, sportowo-rekreacyjna, kulturalna i edukacyjna (korelacje przedstawia 

Tabela 3). Ponownie, ze względu na małe zróżnicowanie, niewielkie jest znaczenie infrastruktury 

mieszkaniowej. 

Tabela 3. Korelacja indeksu IRIS z poszczególnymi składowymi w poszczególnych powiatach woj. śląskiego w 

2007 r. 

IEDU ISR IM IZ IK IS 

Korelacja 0,88 0,93 0,31 0,96 0,90 0,85 


Zróżnicowanie wskaźnika IRIS pomiędzy gminami województwa śląskiego jest oczywiście pochodną 

zróżnicowania na poziomie powiatów. Mapa 1. pokazuje, że najlepiej wyposażone pod względem 

infrastruktury społecznej są gminy konurbacji śląskiej oraz Bielsko-Biała i Częstochowa (patrz również 

Wykres 16). Niskie wartości wskaźnika osiągają przede wszystkim obszary położone na obrzeżach 

województwa, oddalone od głównych centrów rozwoju (patrz również Wykres 17). Wartości indeksu 

IRIS oraz jego składowych dla gmin województwa śląskiego przedstawia Tabela A.3. W kolejnych 

częściach zróżnicowanie przestrzenne komponentów infrastruktury społecznej zostanie omówione w 

szerszym zakresie. 


45

Wykres 15. Wartość poszczególnych składowych indeksu IRIS w powiatach województwa śląskiego w 2007 

roku 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

IEDU 

lubliniecki 


kłobucki 


gliwicki 

myszkowski 

żywiecki 

tarnogórski 

pszczyński 

raciborski 

bielski 

rybnicki 

cieszyński 


mikołowski 

będziński 

wodzisławski 

Jaworzno 


Mysłowice 

Żory 



Rybnik 

Tychy 

Ruda Śląska 

Gliwice 

Częstochowa 

Katowice 


Sosnowiec 

Zabrze 

Bytom 



Chorzów 

IM 

Żory 

Zabrze 


Jaworzno 

Tychy 

kłobucki 

pszczyński 


Rybnik 

Ruda Śląska 

Bytom 


żywiecki 

Mysłowice 

gliwicki 

lubliniecki 


raciborski 

bielski 

Gliwice 


wodzisławski 

rybnicki 

Częstochowa 


tarnogórski 

Sosnowiec 



mikołowski 

myszkowski 

Chorzów 


cieszyński 

Katowice 

będziński 

myszkowski 


gliwicki 

kłobucki 

rybnicki 



lubliniecki 

Bytom 

żywiecki 

raciborski 


pszczyński 

Jaworzno 

Żory 

będziński 

mikołowski 

wodzisławski 


Ruda Śląska 

Zabrze 

bielski 

cieszyński 

tarnogórski 

Mysłowice 

Rybnik 

Tychy 

Sosnowiec 


Częstochowa 

Gliwice 




Chorzów 

Katowice 


IK 

1 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

0,9 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

ISR 


kłobucki 


lubliniecki 

myszkowski 

żywiecki 

gliwicki 

cieszyński 

raciborski 

mikołowski 


rybnicki 

tarnogórski 

bielski 

pszczyński 

będziński 

wodzisławski 

Jaworzno 


Mysłowice 

Żory 


Tychy 



Rybnik 

Gliwice 

Ruda Śląska 

Bytom 

Sosnowiec 

Zabrze 

Częstochowa 

Katowice 



Chorzów 

IZ 

rybnicki 



gliwicki 

raciborski 

żywiecki 

pszczyński 

kłobucki 

Jaworzno 


lubliniecki 

będziński 

myszkowski 

mikołowski 

Żory 


tarnogórski 

bielski 

wodzisławski 

Mysłowice 

cieszyński 

Rybnik 

Ruda Śląska 


Tychy 


Gliwice 

Zabrze 

Bytom 

Częstochowa 



Sosnowiec 


Katowice 

Chorzów 

kłobucki 



Żory 

myszkowski 

rybnicki 

wodzisławski 

żywiecki 



pszczyński 

bielski 

Rybnik 

będziński 

mikołowski 

Tychy 

Mysłowice 

raciborski 

Częstochowa 

Ruda Śląska 

Jaworzno 

gliwicki 



tarnogórski 


Gliwice 

lubliniecki 

Sosnowiec 



cieszyński 

Bytom 

Zabrze 

Katowice 

Chorzów 

Uwagi: Indeksy na poziomie powiatów i gmin były budowane w oparciu o nieco inne zmienne oraz normalizowane w ramach powiatów lub 

gmin. Stąd wartości dla tej samej jednostki występującej jako powiat grodzki lub gmina miejska mogą się różnić. 

IS 


46

Mapa 1. Zróżnicowanie indeksu IRIS w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 


Wykres 16. 30 najlepiej wyposażonych 

w infrastrukturę społeczną gmin, w 2007 roku 

0,8 

0,7 

0,6 

0,5 

0,4 

0,3 

0,2 

0,1 

0 

Rydułtowy 

Mysłowice 

Zawiercie 

Ruda Śląska 

Tychy 

Lubliniec 

Racibórz 

Żywiec 

Wodzisław Śląski 


Wisła 

Lelów 

Szczyrk 

Brenna 

Tarnowskie Góry 

Gliwice 

Bytom 

Częstochowa 


Wilkowice 

Zabrze 

Czeladź 

Będzin 

Sosnowiec 

Ustroń 


Cieszyn 

Katowice 


Chorzów 

Wykres 17. 30 najgorzej wyposażonych 

w infrastrukturę społeczną gmin, w 2007 roku 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie GUS Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie GUS 

0,14 

0,12 

0,1 

0,08 

0,06 

0,04 

0,02 

0 

Miedźno 

Kroczyce 

Radziechowy-Wieprz 

Kozy 

Kobiór 

Kuźnia Raciborska 

Starcza 

Przystajń 

Porąbka 

Mstów 

Sławków 

Mykanów 

Ślemień 

Wręczyca Wielka 

Gilowice 

Wilamowice 

Ciasna 

Panki 

Miasteczko Śląskie 

Hażlach 

Bojszowy 

Jasienica 

Kruszyna 

Kalety 

Imielin 

Żarnowiec 

Chybie 

Boronów 

Węgierska Górka 

Toszek 


47

Zróżnicowanie rozwoju infrastruktury społecznej województwa śląskiego - analiza badań 

jakościowych 

Wnioski wynikające z badań jakościowych – FGI, IDI i CAWI są zgodne z ogólnym obrazem 

nierównomiernego rozwoju województwa śląskiego i powyższą analizą danych statystycznych. 

Większość obiektów, wymienionych przez uczestników badania FGI, poprawiających zasób 

infrastruktury społecznej, znajduje się w obrębie konurbacji śląskiej. Również w wywiadach 

indywidualnych IDI widoczna jest tendencja do wysokiego oceniania poziomu infrastruktury 

społecznej przez przedstawicieli JST w ramach konurbacji śląskiej. Oceny w mniejszych 

miejscowościach były wyraźnie niższe, co zgodne jest z wartościami indeksów syntetycznych 

omówionych powyżej. Tę prawidłowość potwierdzają też studia przypadków. W przeprowadzonych 

na podstawie wywiadów IDI analizach, widoczny jest ubogi zasób infrastruktury społecznej (za 

wyjątkiem mieszkaniowej) w gminach wiejskich i powiatach ziemskich. 

Dużo uwagi w badaniu FGI poświęcono przyczynom zróżnicowania wewnątrz samego województwa 

śląskiego w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej. Do pierwszej kategorii czynników 

różnicujących poszczególne regiony, przedstawiciele JST zaliczyli czynniki demograficzne i 

gospodarcze – okolice konurbacji śląskiej są lepiej wyposażone w infrastrukturę społeczną, ze 

względu na większą gęstość zaludnienia, a także poziom ogólnego rozwoju, wynikający z 

uwarunkowań historycznych. Podobne podłoże ma druga istotna przyczyna niewystarczającego 

rozwoju infrastruktury społecznej w niektórych obszarach (przede wszystkim północnych) 

województwa śląskiego. Wydaje się, że niższy poziom kapitału ludzkiego w północnej części 

województwa wynika z zaniedbań w zakresie rozwoju edukacji w okolicach Częstochowy. Ponadto, 

utrata przez to miasto statusu stolicy województwa po reformie administracyjnej w 1999 roku, jak 

wynika z wypowiedzi ekspertów w panelu FGI, przyczyniła się do deprecjacji znaczenia subregionu – 

znacznie trudniej bowiem jest okolicznym mieszkańcom ubiegać się o wsparcie inwestycji w Urzędzie 

Marszałkowskim. 

Nierównomierny poziom rozwoju województwa śląskiego wynika również z dawnej granicy pomiędzy 

województwami częstochowskim i katowickim oraz dużych dysproporcji pomiędzy gospodarkami 

tych dwóch obszarów. Ponadto, istotnym powodem różnic w wyposażeniu w infrastrukturę 

społeczną są strategie poszczególnych obszarów – w części przypadków władze miasta wspierają w 

większym stopniu rozwój przemysłu czy infrastrukturę transportową, gdyż takie są priorytety 

lokalnych władz. W badaniu CAWI zróżnicowanie rozwoju infrastruktury społecznej jest bardziej 

widoczne – oceny w zakresie poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej różnią się w 

zależności od gęstości zaludnienia na danym obszarze. W gminach wiejskich i miejsko-wiejskich 

gorzej niż w gminach miejskich oceniany jest zasób niemal wszystkich rodzajów infrastruktury. Tylko 

infrastruktura sportowo-rekreacyjna i pomocy społecznej jest oceniana mniej więcej tak samo, co 

potwierdzają wyniki analizy indeksu syntetycznego IRIS (por. Rozdz. 2.2.1). 

2.3 2.3 Komponenty Komponenty infrastruktury społecznej województwa województwa śląskiego 

śląskiego 

W niniejszym podrozdziale zostały opisane poszczególne komponenty infrastruktury społecznej, tj. 

infrastruktura edukacyjna, sportowo-rekreacyjna, mieszkaniowa, zdrowotna, kulturalna, pomocy 

społecznej. Każda z części składa się z omówienia indeksu syntetycznego 25 oraz prezentacji danych 

25 Wartości wszystkich indeksów (indeksu rozwoju infrastruktury edukacyjnej (IEDU), sportowo-rekreacyjnej 

(ISR), mieszkaniowej (IM), zdrowotnej (IZ), kulturalnej (IK), pomocy społecznej (IS)) na poziomie gmin zawiera 


48

statystycznych, które stanowią uzupełnienie opisu zróżnicowania przestrzennego infrastruktury 

społecznej. Podrozdział kończy analiza badań jakościowych. Dane statystyczne wykorzystane do opisu 

przestrzennego zróżnicowania komponentów infrastruktury społecznej zawierają tabele umieszczone 

w Aneksie. 

2.3.1 Infrastruktura edukacyjna 26 

Poziom rozwoju infrastruktury edukacyjnej w województwie śląskim należy ocenić wysoko. W kraju 

wyższe statystyki indeksu IEDU posiada tylko województwo mazowieckie. Samo województwo śląskie 

charakteryzuje się, w stosunku do innych komponentów infrastruktury społecznej, mniejszym 

zróżnicowaniem wewnętrznym, choć przewaga dużych miast jest wciąż istotna. Najwyższe wartości 

indeksu edukacji IEDU notowane są w gminach Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice, Zabrze, 

Sosnowiec, Bytom oraz Niegowa; najniższe występują wyłącznie w gminach wiejskich: Kobiór, 

Wielowieś oraz Przystajń. Ogółem w grupie 20 najlepszych gmin znajdują się jedynie 4 gminy 

wiejskie (pozostałe to gminy miejskie). Zróżnicowanie przestrzenne indeksu rozwoju infrastruktury 

edukacyjnej przedstawia Mapa 2. 

Mapa 2. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury edukacyjnej (IEDU) w gminach woj. śląskiego w 2007 

roku 


W dalszej części zostaną opisane komponenty infrastruktury edukacyjnej: (1) przedszkola; (2) szkoły 

podstawowe i gimnazjalne; (3) szkoły średnie (licea ogólnokształcące, szkoły policealne, szkoły 

zawodowe); (4) uczelnie wyższe. 

wspomniana już wcześniej Tabela A.3., zamieszczona w aneksie. Na temat metodologii tworzenia indeksów 

rozwoju poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej na poziomie gmin w województwie śląskim - 

patrz część 1. 

26 Dane statystyczne dotyczące infrastruktury edukacyjnej zostały zawarte w Tabeli A.4. oraz Tabeli A.5. 


49

Przedszkola 

Przedszkola 

W 2007 roku w województwie śląskim istniało 1576 27 przedszkoli, z czego 388 funkcjonowało przy 

szkołach podstawowych. Przedszkola w tym województwie są największe w kraju - na jedno przypada 

70 przedszkolaków, przy średniej dla kraju równej 52. 

Ze względu na to, że na terenach miejskich kobiety pracują zawodowo częściej niż na wsiach, popyt 

na przedszkola jest tam znacznie wyższy. Wysokie zurbanizowanie regionu znajduje odzwierciedlenie 

w tym, że pod względem powierzchni przypadającej na jedno przedszkole województwo śląskie 

osiąga najlepszy wynik w kraju (8 km 2 , przy średniej równej 18 km 2 ). Gęstość rozmieszczenia 

przedszkoli obrazuje Mapa 3. Duża dostępność przedszkoli, która jest jednocześnie skutkiem dużego 

popytu, przekłada się na wysoki (70 proc. w 2007 roku) odsetek liczby dzieci w wieku 3-6 lat 

poddanych wychowaniu przedszkolnemu. Dla Polski ta wartość nieznacznie przekroczyła 61 procent. 

Mapa 3. Liczba km 2 przypadająca na jedno 

przedszkole w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS 

Mapa 4. Liczba dzieci w wieku 2-6 przypadających na 

miejsce w przedszkolu 28 w 2007 roku 

W samym województwie śląskim dostępność do przedszkoli kształtuje się na dość zbliżonym 

poziomie (patrz Mapa 4). W prawie 80 procent gmin liczba dzieci na jedno miejsce w przedszkolu nie 

przekracza dwóch. Najmniejsza liczba dzieci na jedno miejsce w przedszkolu przypada w gminie 

Krzanowice (0,63 dziecka w wieku przedszkolnym), największa w gminie Istebnej (20), 29 Mszana (10) i 

27 Bez przedszkoli specjalnych. 

28 Miejsca w przedszkolach, z uwagi na brak odpowiednich danych, podane bez przedszkoli funkcjonujących przy 

szkołach podstawowych. 

29 Choć w gminie Istebnej funkcjonuje aż 6 przedszkoli przy szkołach podstawowych. 


50

Niegowa (4,45). Pod względem obszaru przypadającego na jedno przedszkole, pomiędzy gminami 

miejskimi i wiejskimi występują znaczne dysproporcje, co jest naturalną konsekwencją różnic w 

gęstości zaludnienia. Najkorzystniejszymi statystykami charakteryzują się gminy miejskie: 

w szczególności Chorzów (na jedno przedszkole przypada 1 km 2 ), Świętochłowice (1,3 km 2 ) i Zabrze 

(1,6 km 2 ). 

Z powodu zmian demograficznych od 1999 roku obserwowany jest stały spadek liczby dzieci zarówno 

w całym kraju jak i województwie śląskim (spadek o 22 procent). Powoduje to zmniejszenie 

zapotrzebowania na przedszkola, a w konsekwencji spadek ich liczby. Ze względu jednak na 

wzrastającą ich popularność oraz braki w infrastrukturze, spadek zapotrzebowania jest znacznie 

mniejszy niż wynikałoby to ze zmiany demograficznej. Odsetek przedszkolaków wśród dzieci w wieku 

3-6 w 2007 roku wyniósł w całym kraju 62 procent, w porównaniu do 51 procent w roku 1999. 

Zarówno poziom jak i dynamika są znacznie wyższe w przypadku terenów miejskich niż wiejskich. W 

tym okresie na terenach wiejskich odsetek wzrósł o 5 pp. do 40 procent, a na terenach miejskich o 14 

pp. do 78 procent. Spadek liczby przedszkoli oraz przedszkolaków w województwie śląskim jest 

zdecydowanie mniejszy niż na terenie całego kraju (por. Wykres 18), a odsetek przedszkolaków 

w tym województwie rośnie szybciej niż średnia dla kraju (z 57 do 70 w badanym okresie) – 

por. Wykres 19. 

Wykres 18. Dynamika liczby przedszkoli w 

województwie śląskim i Polsce, rok 1999 = 100 

105 

100 

95 

90 

85 

80 

75 

POLSKA 

ŚLĄSKIE 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Wykres 19. Dynamika odsetka przedszkolaków w 

grupie wiekowej 3-6 lat, w województwie śląskim 

i Polsce, rok 1999 = 100 

80% 

75% 

70% 

65% 

60% 

55% 

50% 

45% 

40% 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS. Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS. 

POLSKA 

ŚLĄSKIE 


51

Szkoły Szkoły podstawowe podstawowe i i gimnazjalne 

gimnazjalne 

W 2007 roku w województwie śląskim istniało 1170 szkół podstawowych i 656 gimnazja. 30 Oznacza 

to, że na jedną szkołę w tym województwie przypadało 220 uczniów, a na gimnazjum 239, co 

stanowiło odpowiednio drugi i szósty najwyższy wynik w kraju. Pod względem liczby pomieszczeń 

zarówno szkoły podstawowe, jak i gimnazja, należą do największych - stosunek liczby uczniów 

przypadających na jedno pomieszczenie wypada w obu kategoriach na 2 miejscu w Polsce. Gęstość 

sieci szkół podstawowych i gimnazjów, podobnie jak w przypadku innych kategorii infrastruktury 

edukacyjnej, również jest najwyższa - średnio jedna szkoła podstawowa przypada na 10,5 km 2 , 

a gimnazjalna na 18,8 km 2 . 

W samym województwie najgęstsza sieć szkół podstawowych występuje w największych miastach 

patrz - Mapa 5 . Do najlepiej wyposażonych gmin w szkoły podstawowe należą Świętochłowice (na 

jedną szkołę przypada obszar o powierzchni 1,8 km2), Chorzów (1,9 km2), Siemianowice Śląskie (2,1 

km2). Jednocześnie w miastach liczba uczniów przypadających na jedną szkołę podstawową jest 

największa - patrz Mapa 6. Niemal tak samo przedstawia się sytuacja pod względem sieci gimnazjów. 

Najlepiej wyposażone są gminy miejskie: Świętochłowice (na jedno gimnazjum przypada obszar 

o powierzchni 2,17 km2) oraz Chorzów (2,2), w tych gminach również gimnazja są największe - patrz 

Mapa 7 i Mapa 8. 

Pod względem zaangażowania sektora prywatnego w szkoły podstawowe i gimnazja województwo 

śląskie nie wyróżnia się na tle kraju. W 2007 roku jedna na 15 szkół 31 była w nim prywatna, podczas 

gdy średnia dla Polski wyniosła 14. Ze względu na to, że prywatne szkoły są mniejsze, tylko co 26 

uczeń województwa śląskiego uczęszczał do szkoły prywatnej. Warto zauważyć, że zarówno 

w przypadku powiatów ziemskich jak i grodzkich udział uczniów szkół prywatnych w stosunku do 

publicznych jest niższy w województwie śląskim od średniej dla kraju. Oznacza to mniejszą aktywność 

sektora prywatnego w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w opisywanym województwie. 

W porównaniu do szkół publicznych, w szkołach prywatnych występuje wyższa jakość infrastruktury – 

na jedno pomieszczenie przypada na 8 uczniów podczas gdy w publicznych aż 15. 

Pomimo przejściowych wahań związanych z wprowadzeniem reformy oświaty liczba szkół 

w województwie śląskim kształtuje sie obecnie na podobnym poziomie jak w 1999 roku. Daje się 

jednak zauważyć wyraźny spadek ich wielkości spowodowany spadkiem liczby uczniów. W oparciu 

o prognozy demograficzne można oczekiwać dalszego spadku zapotrzebowania na szkoły 

w najbliższych latach - patrz Ramka 3. 

30 Szkoły podstawowe i gimnazja dla dzieci i młodzieży, bez specjalnych. 

31 Podstawowych i gimnazjalnych łącznie. 


52

Mapa 5. Liczba km 2 przypadających na jedną szkołę 

podstawową w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 

Mapa 7. Liczba km 2 przypadających na jedno 

gimnazjum w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 


Licea Licea ogólnokształcące, ogólnokształcące, szkoły szkoły policealne policealne i i szkoły szkoły zawodowe 

zawodowe 

Mapa 6. Liczba uczniów przypadających na jedną 

szkołę podstawową w gminach woj. śląskiego w 

2007 roku 

Mapa 8. Liczba uczniów przypadających na jedno 

gimnazjum w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 

Województwo śląskie charakteryzuje się podobnym stopniem rozwoju sieci szkół średnich jak średnia 

w kraju. W roku 2007 roku w województwie śląskim było 279 liceów ogólnokształcących, 686 szkół 

zawodowych oraz 461 szkół policealnych. W 2007 roku na jedną szkołę średnią przypadało 178 osób 

w wieku 16-19 lat. Jest to wartość prawie równa tej dla całego kraju, która wyniosła 179. 

Województwo śląskie posiada najbardziej gęstą sieć szkół średnich – jedna przypada na 9 km 2 , przy 

średniej dla Polski na poziomie 25. Województwo śląskie ma znacznie gęstszą sieć szkół od średniej 

w kraju, zarówno w powiatach grodzkich jak i ziemskich, co świadczy o znacznym rozbudowaniu tego 

rodzaju infrastruktury na każdym poziomie urbanizacji. Ponieważ szkolnictwo średnie w znacznym 

stopniu skoncentrowane jest w gminach miejskich, a praktycznie nie występuje w gminach 


53

wiejskich, 32 opis wewnętrznego zróżnicowania województwa śląskiego w tej kategorii infrastruktury 

zostanie przeprowadzony na poziom powiatów. 

Najgęstsza sieć szkół średnich występuje w powiatach grodzkich: Chorzów (na jedną szkołę średnią 

przypada obszar o powierzchni 0,73 km 2 ), Zabrze (1,18 km 2 ), Bytom (1,19 km 2 ). Jednak pod względem 

wielkości, podział nie jest już tak czytelny. Największe szkoły średnie znajdują się w powiatach 

grodzkich Piekary Śląskie (239 uczniów na szkołę średnią), Ruda Śląska (219), ale także w powiatach 

ziemskich: myszkowskim (219) i mikołowskim (209). 

Tylko 3,5 proc. uczniów w województwie śląskim uczęszcza do szkół prywatnych w powiatach 

grodzkich, a w powiatach ziemskich jest to 2,5 krotnie rzadsze. Są to wartości prawie identyczne jak 

w województwie pomorskim (odpowiednio 3,45 i 1,59), ale kilkukrotnie niższe niż w opolskim czy 

świętokrzyskim (10,14 i 6,99). Warto zauważyć że wariancja jest zdecydowanie mniejsza w powiatach 

ziemskich (z wyjątkiem świętokrzyskiego), które charakteryzują sie znacznie mniejszymi poziomami 

zaangażowania sektora prywatnego. Na uwagę zasługuje większy udział uczniów szkół prywatnych w 

powiatach ziemskich niż grodzkich w Małopolsce, co jest możliwe przy ogólnie niskim udziale szkół 

prywatnych oraz stosunkowo wysokiej urbanizacji powiatów ziemskich. 

RAMKA 3. WPŁYW DEMOGRAFII NA INFRASTRUKTURĘ SPOŁECZNĄ 

Demografia z perspektywy inwestycji w infrastrukturę społeczną odgrywa ważną rolę. Przede 

wszystkim, jeśli chodzi o infrastrukturę edukacyjną, która jest silnie podatna na zmiany liczby osób 

w wieku szkolnym, ale też zdrowotną i pomocy społecznej. Osoby starsze w większym stopniu 

podatne są na choroby, tym samym popyt na usługi medyczne i pomoc społeczną będzie wzrastał 

wraz ze starzeniem się społeczeństwa. 

Wykres 20. Prognozy demograficzne Głównego Urzędu Statystycznego dla Polski (lewy wykres) i 

województwa śląskiego (prawy wykres), dla grup wiekowych: 0-4; 5-19; 20-24; 60 i więcej 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

0-4 5-19 20-24 60+ 

2007 2010 2015 2020 2025 2030 2035 

Źródło Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS. 

Prognozy dotyczące zmian ludnościowych są niemal identyczne dla województwa śląskiego jak i dla 

całego kraju. Główny Urząd Statystyczny przewiduje, że do 2015 roku liczba dzieci w wieku 0-4 będzie 

rosła. Oznacza to, że w najbliższych latach popyt na przedszkola i żłobki będzie się zwiększał, co 

wynika również (oprócz zmian demograficznych) ze zmiany stylu życia społeczeństwa, przede 

32 Przykładowo: na 279 liceów ogólnokształcących w województwie śląskim tylko 10, czyli mniej niż 4 procent, 

znajdowało się w gminach wiejskich. 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

0-4 5-19 20-24 60+ 

2007 2010 2015 2020 2025 2030 2035 


54

wszystkim z faktu, że coraz więcej kobiet podejmuje zatrudnienie. Jednak od roku 2015 liczba dzieci 

w wieku 0-4 roku ma się zmniejszać. W efekcie w 2035 roku w województwie śląskim ich liczba ma 

być mniejsza o 28,5 procent niż w roku 2007. 

Liczba dzieci w wieku 5-19, a więc młodzieży szkolnej ma się również obniżać, przy czym 

w województwie śląskim nieznacznie mocniej niż w całym kraju. GUS prognozuje, że w 2015 roku 

w województwie śląskim liczba osób w wieku 5-19 będzie niższa o 18 procent od tej z 2007 roku, 

a w 2035 niższa aż o 31 procent. Jeżeli chodzi o ludność w wieku 20-24, to w 2015 roku liczebność tej 

grupy zmniejszy się w województwie śląskim o 30 procent, a w 2035 aż o 43 procent. 

Jednocześnie będzie rosła liczba osób mających 60 lat i więcej. W 2015 roku osób powyżej 60 roku 

życia przybędzie w województwie śląskim o 24 procent, a w 2035 roku będzie ich więcej prawie 

o połowę w stosunku do 2007 roku. 

Szkoły Szkoły wyższe 

wyższe 

W 2007 roku w województwie śląskim były 44 szkoły wyższe, na których studiowało 198 tys. 

studentów. W porównaniu do roku 1999 wzrosła zarówno liczba uczelni jak i studentów - 

odpowiednio o 63 i 25 proc. Warto jednak zauważyć, że od 2005 roku obserwowany jest spadek 

liczby studentów, a liczba uczelni ustabilizowała się. Jest to konsekwencja zmiany demograficznej 

i podobne tendencje są obserwowane na poziomie całego kraju, choć w przypadku województwa 

śląskiego spadek liczby studentów jest wyraźnie silniejszy (por. Wykres 21). Z jednej strony jest to 

skutkiem mniejszej liczby studentów na 10 tys. mieszkańców w wieku 19-24 lata, a z drugiej - zmiany 

demograficznej. Warto zauważyć, że mieszkańcy województwa śląskiego wyjeżdżają studiować do 

innych województw, przez co nasileniu ulegają konsekwencje zmiany demograficznej. Potwierdza to 

fakt, że największa wartość tego wskaźnika jest obserwowana w województwach o najlepiej 

rozwiniętej sieci uczelni wyższych (mazowieckie, małopolskie - por. Wykres 22). 

Wykres 21. Dynamika liczby studentów w woj. 

śląskim i całym kraju 

160 

150 

140 

130 

120 

110 

100 

90 

80 

ŚLĄSKIE POLSKA 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 


Wykres 22. Liczba studentów na 10 tys. osób 

w wieku 19-24 w poszczególnych województwach 

w 2007 roku. 

Pod względem rodzaju studiów województwo śląskie wyróżnia się wysokim udziałem studentów na 

wyższych szkołach technicznych, ekonomicznych i medycznych. Zdecydowanie mniejszą rolę niż w 

innych regionach pełnią uniwersytety (por. Wykres 23). Stąd wydaje się, że część studentów 

8 000 

7 000 

6 000 

5 000 

4 000 

3 000 

2 000 

1 000 

0 


55

wybierających kierunki uniwersyteckie udaje się do innych ośrodków akademickich. Jednak duży 

udział studentów szkół technicznych i ekonomicznych powinien pozytywnie oddziaływać na rozwój 

regionu. 

Wykres 23. Struktura studentów według typów szkół w Polsce (lewy wykres) i woj. śląskim (prawy wykres) 

w 2007 roku 

akademie 

wychowania 

fizycznego 

3% 

akademie medyczne 

1% 

wyższe szkoły 

pedagogiczne 

6% 

pozostałe 

25% 


ekonomiczne 

21% 

uniwersytety 

28% 


techniczne 

16% 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 

akademie 

wychowania 

fizycznego 

2% 

akademie medyczne 

4% 


pedagogiczne 

7% 

uniwersytety 

18% 


ekonomiczne 

30% 


techniczne 

27% 

Ze względu na dostępność danych oraz korzyści skali występujące w przypadku uczelni wyższych, 

wskaźniki ich dotyczące zostaną zaprezentowane tylko w podziale na podregiony. W podregionie 

katowickim studiuje więcej osób niż liczy grupa wiekowa 19-24, 33 natomiast w podregionach 

częstochowskim i gliwickim ten wskaźnik przewyższa średnią dla Polski. Wynika stąd, że uczelnie 

skupione w tych właśnie regionach przyciągają studentów z województwa i to w nich 

skoncentrowana jest infrastruktura uczelni wyższych. Ze względu na wspomniane korzyści skali 

i aglomeracji występujące w przypadku uczelni wyższych, nie należy postulować wyrównywania tych 

nierówności, ale inwestowanie w najbardziej prężne ośrodki. 

pozostałe 

12% 

Wykres 24. Liczba studentów (w tys.) na 10 tys. ludności wieku 19-24 w 2007 roku. 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 


33 W statystykach GUS nie ma możliwości policzenia liczby osób, które mieszkają na danym terenie, ale tego nie 

zgłosiły, co jest szczególnie częste wśród studentów. Stąd liczba studentów może przewyższać liczbę osób 

w wieku 19-24 lata. 


56

2.3.2 Infrastruktura sportowo-rekreacyjna 

Analiza indeksu rozwoju infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (ISR) wskazuje na znaczne 

zróżnicowanie pod względem rozwoju infrastruktury sportowo-rekreacyjnej w gminach 

województwa śląskiego. Można to tłumaczyć przede wszystkim faktem, że na terenach wiejskich 

praktycznie nie występują parki, których powierzchnia jest ważnym elementem decydującym 

o wartości wskaźnika. Liczba szkolnych obiektów sportowych, choć wypada korzystnie w gminach 

wiejskich w kategorii per capita, wyraźnie ustępuje gminom miejskim pod względem liczby obiektów 

przypadających na km 2 . Należy jednak zwrócić uwagę, że oprócz gmin miejskich konurbacji śląskiej, 

część gmin wiejskich notuje wysokie wartości indeksu ISR (np. Lipowa, Ornontowice, Olsztyn). 

Najwyższymi wartościami tego wskaźnika charakteryzują się jednak przede wszystkim gminy 

konurbacji śląskiej: Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec. Zróżnicowanie 

przestrzenne indeksu ISR w gminach województwa śląskiego obrazuje Mapa 9. 

Mapa 9. Indeks rozwoju infrastruktury sportowo-rekreacyjnej (ISR) w gminach województwa śląskiego 

w 2007 roku 


W dalszej części, opis indeksu ISR zostanie uzupełniony o analizę statystyczną komponentów 

infrastruktury sportowej: (1) kluby; (2) trenerzy, (3) szkolne obiekty sportowe oraz infrastruktury 

rekreacyjnej: (1) parki, (2) zieleńce, (3) obszary zieleni osiedlowej, (4) szlaki turystyczne. 

Infrastruktura Infrastruktura sportowa 

sportowa 

Analizę zróżnicowania infrastruktury sportowej utrudnia brak jednolitej bazy danych obiektów 

sportowych, zarówno dla całego kraju, jak i samego województwa śląskiego. Z tego powodu 

zróżnicowanie przestrzenne obiektów infrastruktury sportowej zostało przybliżone liczbą klubów 


57

sportowych 34 oraz liczbą obiektów sportowych należących do szkół podstawowych, gimnazjalnych 

i ponadgimnazjalnych. 35 

Biorąc powyższe pod uwagę, można stwierdzić, że poziom nasycenia infrastrukturą sportową 

kształtuje się w województwie śląskim poniżej przeciętnej w kraju. Wynika to z przeciętnej, 

w porównaniu z innymi województwami, liczby obiektów sportowych w szkołach oraz z niewielkiej 

liczby klubów, która w województwie śląskim kształtuje się znacznie poniżej średniej w Polsce. 

Kluby sportowe 

W 2007 roku funkcjonowało w województwie śląskim 1088 klubów sportowych, co oznacza, że na 

jeden klub przypadało 4 277 mieszkańców (w Polsce 2 935 osób). Niewielka liczba klubów nie jest 

nadrabiana ich wielkością. Liczba ćwiczących, personelu szkoleniowego oraz sekcji sportowych 

przypadająca na jeden klub jest tylko nieznacznie wyższa niż przeciętnie w kraju. W 2007 roku na 

jeden klub w województwie śląskim przypadało: 80 ćwiczących (w Polsce 70), 4 osoby prowadzące 

zajęcia 36 (w Polsce 3,5), 2 sekcje sportowe (w Polsce 2,2). 

Wykres 25. Zmiana liczby klubów sportowych Wykres 26. Zmiana liczby ćwiczących 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

śląskie Polska 

1999 2000 2001 2002 2004 2006 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

śląskie Polska 

1999 2000 2001 2002 2004 2006 

W samym województwie śląskim najmniejszą liczbą mieszkańców przypadającą na jeden klub 

sportowy charakteryzują się powiaty ziemskie: raciborski (2089 osób na jeden klub), pszczyński 

(2148), lubliniecki (2390). Ogólnie pierwsze dziewięć miejsc pod tym względem zajmują powiaty 

ziemskie, a 5 ostatnich - powiaty grodzkie. Pod względem liczby km 2 przypadających na jeden klub 

sportowy, naturalnie najwyższe miejsca zajmują powiaty grodzkie: Chorzów (na jeden klub przypada 

obszar o powierzchni 1,5 km2), Częstochowa (2,19), Zabrze (2,28). Dane dotyczące liczby klubów 

przedstawia tabela A.6. 

Od początku dekady liczba klubów, zarówno w Polsce jak i w województwie śląskim, zwiększa się. 

Jednocześnie województwo śląskie charakteryzuje się mniejszymi przyrostami liczby klubów niż 

w reszcie kraju. Od początku dekady w województwie śląskim i całym kraju zwiększa się również 

liczba ćwiczących w klubach sportowych. Przyrost liczby ćwiczących jest niemal równy przyrostowi 

klubów. 

34 

Najniższy poziom agregacji statystyk dotyczących klubów sportowych, które prowadzi Główny Urząd 

Statystyczny, to poziom powiatów. 

35 

Dane na ten temat zostały przekazane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. 

36 

Do osób prowadzących zajęcia w klubach sportowych zaliczani są: trenerzy, instruktorzy, inne osoby 

prowadzące zajęcia. 


58

Obiekty sportowe w szkołach 

Pod względem liczby obiektów sportowych w szkołach, jak zostało już nadmienione, województwo 

śląskie charakteryzuje się wskaźnikami na poziomie średniej w kraju. Na jeden szkolny obiekt 

sportowy przypada 638 mieszkańców, przy średniej dla całego kraju równej 628. Województwo 

śląskie wyróżnia się natomiast dużą liczbą basenów. Jeden basen przypada na 70 000 mieszkańców, 

natomiast dla Polski wartość ta jest ponad dwukrotnie wyższa. 

W samym województwie śląskim, podobnie jak w przypadku klubów sportowych, liczba szkolnych 

obiektów sportowych (na mieszkańca) jest wyższa w obszarach wiejskich. Najmniejszą liczbą 

mieszkańców na jeden obiekt sportowy charakteryzują się gminy wiejskie: Lipowa (na jeden obiekt 

przypada 192 mieszkańców), Olsztyn (223), Rudziniec (230). Natomiast pod względem liczby km 2 

najwyższe miejsca zajmują gminy miejskie: Świętochłowice (na jeden obiekt przypada 0,19 km2), 

Chorzów (0,21), Siemianowice Śląskie (0,32). Szczegółowe dane dotyczące szkolnych obiektów 

sportowych, z podziałem na kategorie, zostały zawarte w Tabeli A.7. 

Infrastruktura Infrastruktura rekreacyjna 

rekreacyjna 

W niniejszym opracowaniu za podstawową miarę oceny jakości infrastruktury rekreacyjnej przyjęto 

powierzchnię terenów zieleni: parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej oraz długość szlaków 

turystycznych. 

W województwie śląskim na jeden hektar obszaru zieleni przypada 493 mieszkańców i po 

województwie warmińsko-mazurskim jest to najniższy wynik w Polsce. Ta korzystna relacja to skutek 

przede wszystkim dużego udziału gmin miejskich w gminach ogółem - parki powstają przede 

wszystkim w miastach. 

W samym województwie śląskim największą powierzchnią terenów zieleni charakteryzują się gminy 

miejskie: Katowice (1058 hektarów), Chorzów (726) i Sosnowiec (571). 

Województwo śląskie charakteryzuje się również najwyższym udziałem procentowym powierzchni 

terenów zieleni w całkowitej powierzchni. Tereny zieleni w tym województwie stanowią 0,77 procent 

całkowitej powierzchni, czyli ponad czterokrotnie więcej niż wynosi średnia krajowa. Pod względem 

udziału obszaru terenów zieleni w całkowitym obszarze województwa śląskiego najkorzystniejszymi 

wskaźnikami charakteryzują się gminy miejskie: Świętochłowice (24 procent obszaru gminy zajmują 

tereny zielone), Chorzów (22 procent), Siemianowice Śląskie (9), Czeladź (8), Katowice (6), Sosnowiec 

(6). W 121 gminach województwa udział terenów zieleni jest mniejszy niż 1 procent. Szczegółowe 

dane prezentuje Tabela A 8. 

Od początku dekady powierzchnia terenów zieleni w województwie śląskim, podobnie jak w całym 

kraju, utrzymuje się niemal na niezmienionym poziomie. W porównaniu z rokiem 1999, powierzchnia 

terenów zieleni w województwie śląskim zmniejszyła się o 1 jeden procent, w Polsce natomiast 

wzrosła o niecałe 5 procent. 

Pod względem długości szlaków turystycznych województwo śląskie zajmuje drugie, po 

województwie małopolskim, miejsce w Polsce. 37 W 2008 roku w województwie śląskim istniało 6 464 

km szlaków turystycznych, z czego 4198 km stanowiły szlaki piesze, narciarskie 241 km, rowerowe 

37 Dane dotyczące szlaków turystycznych Główny Urząd Statystyczny podaje tylko na poziomie województw 


59

1 792 km, konne 5 km oraz inne 227 km. Szczegółowe dane dotyczące szlaków turystycznych 

prezentuje Tabela 4. 

Tabela 4. Szlaki turystyczne w 2008 (w km) 

województwo razem piesze narciarskie rowerowe konne kajakowe inne 

małopolskie 8598 4669 219 1226 2308 - 176 

śląskie 6464 4198 241 1792 5 - 227 

zachodniopomorskie 6207 3442 - 2458 185 122 - 

dolnośląskie 6032 5716 14 168 0 0 133 

kujawsko-pomorskie 5551 6937 - 1467 0 362 286 

lubuskie 5343 2679 - 1961 565 - 64 

wielkopolskie 4955 2872 - 2083 0 - - 

podlaskie 4287 3158 - 1001 0 128 0 

mazowieckie 3896 3226 - 629 40 - 0 

lubelskie 3829 3322 - 448 59 73 0 

pomorskie 2867 2587 - 280 0 - 0 

świętokrzyskie 2544 997 - 890 7 - 325 

warmińsko-mazurskie 2504 1694 - 838 17 280 - 

podkarpackie 2349 2126 - 104 0 - 120 

łódzkie 1765 1151 - 506 92 - 16 

opolskie 1003 681 - 195 0 - 127 


2.3.3 Infrastruktura mieszkaniowa 

Województwo śląskie pod względem poziomu rozwoju infrastruktury mieszkaniowej nie jest silnie 

zróżnicowane, zarówno w stosunku do pozostałych kategorii infrastruktury społecznej, jak i innych 

regionów kraju. Jak zostało wskazane we wcześniejszych podrozdziałach, indeks infrastruktury 

mieszkaniowej (IM) w gminach województwa śląskiego charakteryzuje się najmniejszą zmiennością 

spośród innych komponentów indeksu IRIS. Wynika to z faktu, że gminy miejskie posiadają 

korzystniejsze wskaźniki liczby mieszkań na km 2 , ale za to gorsze wskaźniki dotyczące przeciętnej 

wielkości mieszkań. Analizując wartości indeksu IM (patrz Mapa 10) można zauważyć, że stan 

infrastruktury mieszkaniowej w województwie śląskim charakteryzuje się zróżnicowaniem nie tyle w 

wymiarze podziału gmin na różne kategorie (miejskie - wiejskie), co wewnątrz tych kategorii. Wśród 

10 gmin o najwyższej wartości wskaźnika IM jest aż 7 gmin wiejskich (Brenna, Koszarawa, 

Bobrowniki, Jaworze, Olsztyn, Poraj oraz Wilkowice) i jedynie 3 gminy miejskie (Szczyrk, Ustroń 

i Wisła). Natomiast wśród 10 gmin o najniższej wartości indeksu - aż 8 gmin to gminy wiejskie, a 

tylko 2 miejskie. 

Poniżej opisane zostało zróżnicowanie infrastruktury mieszkaniowej w województwie śląskim oraz w 

odniesieniu do pozostałych województw w oparciu o trzy wskaźniki: (1) liczbę mieszkań, (2) liczbę izb, 

(3) liczbę metrów kwadratowych mieszkania. 

Na tle innych województw województwo śląskie cechuje się dobrą sytuacją w zakresie infrastruktury 

mieszkaniowej. Świadczy o tym najlepszy w kraju wskaźnik liczby mieszkań na km 2 (137) oraz jeden 

z lepszych (po województwie łódzkim i mazowieckim) wskaźników liczby osób na jedno mieszkanie 

(2,76). Mieszkania w województwie śląskim są jednak przeciętnie mniejsze (jeśli chodzi 


60

o powierzchnię i liczbę izb) niż w pozostałych województwach. Statystyczne mieszkanie posiada 3,6 

izb i powierzchnię 66,8 m 2 , podczas gdy średnia dla Polski wynosi, odpowiednio 3,7 izb i 70 m 2 . 

Mapa 10. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury mieszkaniowej (IM) 


W samym województwie śląskim, jak zostało wskazane powyżej, gminy miejskie, w porównaniu do 

gmin wiejskich, charakteryzują się zdecydowanie wyższym wskaźnikiem liczby mieszkań na km 2 

i niższym wskaźnikiem liczby osób na jedno mieszkanie. Jednocześnie, mieszkania w gminach 

wiejskich są przeciętnie większe. Pod względem liczby mieszkań na km 2 najlepsze statystyki notują 

gminy miejskie: Świętochłowice (1 686 mieszkań na km 2 ), Chorzów (1 524), Siemianowice Śląskie 

(1 197), natomiast w kategorii wielkości mieszkań przodują gminy wiejskie: Bojszowy (113 m 2 ), 

Godów (112) i Krzyżanowice (111). Oceniając dostępność mieszkań pod względem liczby 

mieszkańców na jedno mieszkanie, najwyższe miejsce zajmują gmina Chorzów (2,2 mieszkańca na 

jedno mieszkanie), Brenna (2,3), Katowice (2,34) oraz Koszarawa (2,34). Szczegółowe dane na temat 

infrastruktury mieszkaniowej w województwie śląskim zostały zawarte w Tabeli A.9. 

Jak wskazała analiza studiów przypadków, tak korzystne wartości wskaźników liczby mieszkań per 

capita i per km 2 w Chorzowie i Katowicach wynikają w większym stopniu z trwającego od drugiej 

połowy lat 80. spadku liczby ludności w tych miastach aniżeli aktywności inwestycyjnej. Ocena 

przedstawicieli JST z Katowic i Chorzowa dotycząca infrastruktury mieszkaniowej, uzyskana w 

wywiadach IDI potwierdza te spostrzeżenia – jest ona stosunkowo dobra. 

Od początku dekady rośnie zarówno liczba mieszkań jak i ich powierzchni. Jednocześnie z każdym 

rokiem obniża się liczba mieszkań komunalnych, co odzwierciedla fakt, że budowa mieszkań 

w województwie śląskim (jak i w całym kraju) spoczywa w coraz większym stopniu na inicjatywie 

prywatnej. W latach 1999-2007 liczba mieszkań komunalnych w województwie śląskim zmniejszyła 

się o 15 procent i w efekcie mieszkania komunalne stanowią obecnie w województwie śląskim 

12 procent ogółu mieszkań. Należy też zwrócić uwagę, iż zmniejsza się powierzchnia terenów 

przeznaczonych pod zabudowę (od roku 2005 spadek o 34 procent), w tym pod zabudowę 


61

mieszkaniową (od roku 2005 spadek o 25 procent). Oznaczać to może w przyszłości trudności 

w budowie nowych mieszkań. 

2.3.4 Infrastruktura zdrowotna 

Wewnątrz województwa śląskiego stan infrastruktury zdrowotnej jest zróżnicowany, choć mniej niż 

w innych kategoriach infrastruktury społecznej. Nie może natomiast dziwić fakt, że infrastruktura 

zdrowotna jest lepiej rozwinięta w dużych miastach niż na wsi, gdyż to w miastach najczęściej 

budowane są specjalistyczne szpitale posiadające duże zasoby kadry medycznej i sprzętu 

medycznego. Do gmin, które cechują się najwyższą wartością indeksu rozwoju infrastruktury 

zdrowotnej należą: Cieszyn, Świętochłowice, Chorzów, Katowice oraz Siemianowice Śląskie. 

Najgorszą sytuację w tym zakresie wykazywały przeważnie gminy wiejskie i miejsko-wiejskie, przede 

wszystkim: Jejkowice, Kuźnia Raciborska, Lyski, Pawonków i Kroczyce. Zróżnicowanie przestrzenne 

indeksu IZ prezentuje Mapa 11. 

Mapa 11. Indeks rozwoju infrastruktury zdrowotnej w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 


W dalszej części zróżnicowanie infrastruktury zdrowotnej wewnątrz województwa śląskiego oraz 

w odniesieniu do innych województw zostanie opisane w oparciu o 6 kategorii: (1) liczbę szpitali, 

(2) liczbę łóżek szpitalnych wg specjalności zabiegowych, (3) liczbę specjalistycznego sprzętu 

medycznego (4) liczbę zakładów opieki zdrowotnej, (5) kadrę medyczną oraz (6) liczbę aptek. 


62

Szpitale 

Szpitale 

Szpitale 38 

W 2007 roku w województwie śląskim istniało 105 szpitali, w których znajdowało się 25 798 łóżek. 

Szpitale w województwie śląskim są gęściej rozmieszczone niż przeciętnie w kraju i posiadają średnio 

więcej łóżek. Na 1000 km 2 przypada 8,5 szpitala (w Polsce 2,4), natomiast na jeden szpital 247 łóżek 

(w Polsce 233). Oznacza to, że na jedno łóżko szpitalne w 2007 roku w województwie śląskim 

przypadało 179 mieszkańców czyli o 17 procent mniej niż przeciętnie w kraju. Pod tym względem 

województwo śląskie wypada najlepiej w Polsce. 

W województwie śląskim na 105 wszystkich szpitali, 20 szpitali było niepublicznych, czyli 19 procent 

ogółu i jest to odsetek zbliżony do średniej w kraju, która wynosi 23 procent (patrz Tabela 5). 

Liczba szpitali w województwie śląskim od początku dekady, w odróżnieniu od całego kraju, 

zmniejsza się. Związane jest to przede wszystkim z dużym spadkiem liczby szpitali publicznych, gdyż 

liczba szpitali niepublicznych rośnie. Od 1999 roku zlikwidowanych zostało 26 szpitali publicznych, 

a w ich miejsce w tym czasie powstało 17 szpitali niepublicznych. Szpitale niepubliczne charakteryzują 

się jednak mniejszą liczbą łóżek, tak iż ogólna liczba łóżek szpitalnych w województwie śląskim 

spadła. 39 W 1999 roku na jedno łóżko szpitalne przypadało 158 mieszkańców, a w 2007 roku 

179 mieszkańców. 

Tabela 5. Liczba szpitali i łóżek szpitalnych w województwie śląskim 

Źródło: Dane GUS. 

Rok Liczba szpitali publicznych Liczba szpitali 

niepublicznych 

Liczba łóżek szpitalnych 

(ogółem) 

1999 111 3 30188 

2000 111 3 29038 

2001 110 4 28450 

2002 109 4 27963 

2003 105 4 27498 

2004 98 10 27313 

2005 88 16 26764 

2006 86 20 26607 

2007 85 20 25978 

Województwo śląskie posiada również rozbudowaną infrastrukturę szpitalnych oddziałów 

specjalistycznych. Szczególnie dużą liczbę łóżek przypadających na 100 tys. mieszkańców 

w porównaniu z resztą kraju zawierają śląskie oddziały chorób wewnętrznych, rehabilitacyjne, 

neurologiczne, chirurgii urazowo-ortopedycznej oraz okulistyczne i otolaryngologiczne. Wielkość 

pozostałych oddziałów specjalistycznych nie odbiega istotnie od średniej w polskich województwach. 

Szczegółowe dane w tym zakresie zawiera Tabela 6. 

38 Główny Urząd Statystyczny dane dotyczące szpitali podaje tylko na poziomie województw. 

39 Na jeden szpital publiczny w województwie śląskim przypada 238 łóżek, natomiast na szpital niepubliczny 

przypada łącznie 49 łóżek. Podkreśla się przy tym, że szpitale niepubliczne świadczą usługi wyższej jakości 

aniżeli publiczne. Szerzej na ten temat patrz: I. Rudawska, Opieka zdrowotna, aspekty rynkowe i marketingowe, 

Warszawa 2007. 


63

Tabela 6. Liczba łóżek w szpitalach według specjalności na 100 000 mieszkańców w województwie śląskim i 

Polsce w 2007 roku 

Specjalności zabiegowe Specjalności zachowawcze 

Oddziały woj. śląskie Polska oddziały woj. śląskie Polska 

chirurgiczne 58 55 chorób wewnętrznych 91 69 

położniczo-ginekologiczne 49 46 rehabilitacyjne 48 29 

chirurgii urazowoortopedycznej 

40 25 neurologiczne 29 18 

okulistyczne 16 9 gruźlicy i chirurgii płuc 27 21 

otolaryngologiczne 14 11 pediatryczne 27 28 

urologiczne 11 9 kardiologiczne 20 19 

intensywnej terapii 8 7 onkologiczne 11 11 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie Biuletynu statystycznego Ministerstwa Zdrowa 2008. 

Szpitale województwa śląskiego są również na tle kraju dobrze wyposażone w specjalistyczną 

aparaturę medyczną. Przyjmując stan na 31.12.07 w ich posiadaniu znajdowało się między innymi: 

• 134 aparatów rentgenowskich (średnia w Polsce 60,5 40 ) oraz 122 analizatory biochemiczne 

stosowane w diagnostyce medycznej (średnia w Polsce 53); 

• 37 tomografów komputerowych (średnia w Polsce 16,4) oraz 10 rezonansów magnetycznych 

(średnia w Polsce 3,75 ); 

• 12 akceleratorów liniowych stosowanych w radioterapii nowotworów (średnia w Polsce 5). 

Szczegółowe dane na temat liczby poszczególnych aparatów medycznych przypadających na 100 tys. 

mieszkańców w województwie śląskim na tle kraju ilustruje Wykres 27. 

Wykres 27. Specjalistyczna aparatura medyczna przypadająca na 100 tys. mieszkańców. 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

woj. śląskie 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie na podstawie biuletynu statystycznego Ministerstwa Zdrowia 2008. 

40 Tj. średnia liczba aparatów rentgenowskich z pozostałych województw w Polsce. 

Polska 


64

Zakłady Zakłady opieki opieki zdrowotnej zdrowotnej 41 

Zakłady opieki zdrowotnej, zarówno w Polsce jak i w województwie śląskim, są w znacznym stopniu 

w posiadaniu sektora prywatnego. Z 1 902 zakładów opieki zdrowotnej w województwie śląskim 

1 641 stanowiły zakłady niepubliczne, czyli 86 procent ogółu (w całym kraju odsetek ten wynosi 

76 procent). Oznacza to, że na jeden zakład opieki zdrowotnej przypada w województwie śląskim 

2 451 mieszkańców (przeciętnie w Polsce 2 755 mieszkańców). Podobnie jak w przypadku 

pozostałych obiektów infrastruktury zdrowotnej, także zakłady opieki zdrowotnej w województwie 

śląskim są najgęściej rozmieszczone - na jeden zoz przypada 6,5 km2 (średnia w Polsce to 22,6km2). 

Zakłady Opieki Zdrowotnej w gminach województwa śląskiego nie się rozłożone równomiernie - patrz 

Mapa 12. Najbardziej miarodajny wskaźnik stopnia nasycenia placówkami - liczba mieszkańców 

przypadających na jeden zakład opieki zdrowotnej, nie wskazuje jednak na dominację konkretnej 

kategorii gmin. Wśród najlepszych gmin pod względem wartości wskaźnika (tj. gmin, które 

charakteryzują się najmniejszą liczbą mieszkańców na zakład opieki zdrowotnej) znajdują się zarówno 

gminy wiejskie: Goczałkowice Zdrój (na jeden zoz w tej gminie przypada 900 osób), Miedźna (1 112), 

Krupski Młyn (1 161) i Herby (1 162) jak i miejskie: Wodzisław Śląski (1 091), Lubliniec (1 340), Żywiec 

(1 338) i Tarnowskie Góry (1 385). Sześć gmin w 2007 roku nie posiadało ani jednego zakładu opieki 

zdrowotnej: Mierzęcice, Jejkowice, Świnna, Ślemień, Łękawica i Lipowa. Szczegółowe dane na temat 

zakładów opieki zdrowotnej zostały przedstawione w Tabeli A.10. 

41 Zgodnie z Ustawą z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej i późniejszymi zmianami oraz 

definicją podawaną przez GUS - zakładem opieki zdrowotnej jest wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i 

środków majątkowych, utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia 

(…).Zakładem opieki zdrowotnej jest m.in: (1) szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjnoopiekuńczy, 

sanatorium, prewentorium, hospicjum stacjonarne, inny niewymieniony z nazwy zakład 

przeznaczony dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielenia całodobowych lub całodziennych świadczeń 

zdrowotnych w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu; (2) przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia, 

ambulatorium, (3) pogotowie ratunkowe, (4) medyczne laboratorium diagnostyczne, (5) pracownia protetyki 

stomatologicznej i ortodoncji, (6) zakład rehabilitacji leczniczej, (7) żłobek, (8) ambulatorium albo 

ambulatorium z izbą chorych jednostki wojskowej, Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biura 

Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, jednostki organizacyjnej Służby Więziennej, (9) stacja 

sanitarno-epidemiologiczna, (10) wojskowy ośrodek medycyny prewencyjnej, (11) jednostka organizacyjna 

publicznej służby krwi. 

Ponieważ w niniejszym raporcie żłobki nie są zaliczane do infrastruktury zdrowotnej nie wchodzą one w skład 

zakładów opieki zdrowotnej. Dodatkowo ponieważ dane dotyczące szpitali GUS podaje tylko na poziomie 

województw, niemożliwe jest ich wydzielenie z kategorii zakładów opieki zdrowotnej. 


65

Mapa 12. Liczba mieszkańców przypadających na 

jeden zakład opieki zdrowotnej 


Mapa 13. Liczba mieszkańców na jednego lekarza 

Wskaźnik policzony łącznie dla wszystkich gmin wiejskich, wszystkich gmin miejskich i wszystkich 

gmin miejsko-wiejskich wskazuje na nieznaczną przewagę gmin miejskich (przeciętnie na jeden 

zakład opieki zdrowotnej przypada 2 281 mieszkańców), przed miejsko-wiejskimi (2 621) i wiejskimi 

(2 737). Wskazuje to na relatywnie lepszą sytuację w miastach, co jednak, jak zostało zaznaczone 

powyżej, nie wyklucza wysokich wartości wskaźnika w niektórych gminach wiejskich. 

Należy też zwrócić uwagę, iż od początku dekady obserwuje się zarówno w całym kraju, jak 

i województwie śląskim, wzrost liczby zakładów opieki zdrowotnej, przy czym jednocześnie następuje 

zmniejszanie się udziału sektora publicznego. W 1999 roku w województwie śląskim publiczne 

zakłady opieki zdrowotnej stanowiły 64 procent ogółu placówek, natomiast w 2007 roku zaledwie 

16 procent. 

Kadra Kadra medyczna 

medyczna 

W województwie śląskim w 2007 roku pracowało 10 471 lekarzy, 1 551 dentystów, 25 353 

pielęgniarek i 2 593 położne. W przeliczeniu na mieszkańca, statystyki województwa śląskiego 

dotyczące kadry medycznej kształtują się w przypadku lekarzy i pielęgniarek nieznacznie powyżej 

średniej w kraju, natomiast w przypadku lekarzy dentystów i położnych - nieznacznie powyżej. Na 

jednego lekarza w województwie śląskim przypada 444 osób (w Polsce 487), na lekarza dentystę 

3 001 osób (w Polsce 2 948), na pielęgniarkę 184 osoby (w Polsce 209), na położną 1 795 (w Polsce 

1 777). 

W samym województwie śląskim najlepszymi statystykami pod względem liczby lekarzy 

charakteryzują się powiaty grodzkie: Katowice (na jednego lekarze przypada 198 mieszkańców), 

Bielsko-Biała (275), Gliwice (286), Częstochowa (298) i Bytom (357) - najgorszymi - powiaty ziemskie: 

rybnicki (3 214), częstochowski (1 143) i bieruńsko-lędziński (1 042) - patrz Mapa 13. Również 


66

w pozostałych statystykach dotyczących kadry medycznej przeważają powiaty grodzkie. Szczegółowe 

dane na ten temat zawiera Tabela A.11. 

W porównaniu z 1999 rokiem, liczba personelu medycznego zmniejszyła się, zarówno 

w województwie śląskim, jak i w całym kraju. Liczba lekarzy w województwie śląskim zmniejszyła się, 

w porównaniu z 2007 rokiem, o 15 procent (w Polsce o 11), liczba lekarzy dentystów zmalała 

o 11 procent (w Polsce o 2 procent), pielęgniarek o 2 procent (w Polsce o 7 procent), wzrosła 

natomiast w województwie śląskim liczba położnych - o jeden procent (w Polsce liczba położnych 

zmniejszyła się o 5 procent). 

Apteki 

Apteki 

Apteki 42 

Sieć aptek w województwie śląskim jest słabiej rozwinięta od reszty kraju. Liczba mieszkańców 

przypadająca na jedną aptekę w województwie śląskim kształtuje się na jednym z najwyższych 

poziomów w Polsce. Na jedną aptekę w województwie śląskim przypada 3 732 osób (przeciętnie 

w Polsce 3 245). Liczba magistrów farmacji zatrudnionych w aptekach jest na poziomie średnim 

w kraju. W jednej aptece pracuje przeciętnie 2 mgr farmacji. 

W województwie najgęstsza sieć aptek występuje w gminach miejskich. Najmniejszą liczbą 

kilometrów kwadratowych na aptekę charakteryzują się gminy miejskie: Chorzów (1,1), Siemianowice 

Śląskie (1,3), Świętochłowice (1,3), Sosnowiec (1,5), Katowice (1,6). Pod względem liczby 

mieszkańców na aptekę najwyższymi i najniższymi wartościami charakteryzuję się gminy wiejskie, 

gminy miejskie pozostają w środku stawki. Najmniej osób na aptekę notują gminy wiejskie Popów 

(1 514), Dąbrowa Zielona (2 078), Goczałkowice Zdrój (2 099) oraz gmina miejska Szczyrk (1 936), 

najwięcej osób na aptekę przypada natomiast w gminach wiejskich: Hażlach (9 973), Lipowa (9 817), 

Lyski (9 013) oraz gminie miejskiej Pszów (14 011). Szczegółowe dane na temat aptek w gminach 

województwa śląskiego zawiera Tabela A. 12. 

Od początku dekady obserwuje się wzrost liczby aptek, zarówno w województwie śląskim jak i na 

poziomie całego kraju. W latach 1999-2007 liczba aptek w województwie śląskim zwiększyła się 

o ponad 26 procent, natomiast w całym kraju o ponad 44 procent. 

2.3.5 Infrastruktura kulturalna 

Sieć infrastruktury kulturalnej w województwie śląskim, podobnie jak w innych regionach jest 

najgęstsza w gminach miejskich, które w większości przypadków pełnią rolę centrów kulturowych dla 

okolicznych miejscowości. Najwyższe wartości indeksu rozwoju infrastruktury kulturalnej notują 

gminy turystyczne: Ustroń i Wisła, na czwartym miejscu znajduje się Brenna, a na szóstym Wilkowice. 

Tak wysoka pozycja tych gmin jest rezultatem przede wszystkim niewielkiej liczby ludności (wskaźniki 

liczone są per capita), co w sytuacji istnienia infrastruktury kulturalnej zwiększa atrakcyjność 

turystyczną tych gmin (takiej jak muzea czy kina). Trzecie miejsce zajmują Katowice, a piąte 

Świętochłowice. Najgorzej wyposażone w infrastrukturę kulturalną są gminy w dawnym 

województwie częstochowskim. Najniższe wartości wskaźnika zanotowano w gminach Mykanów, 

Olsztyn i Przystajń. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury kulturalnej obrazuje Mapa 14. 

42 Do kategorii apteki zostały zaliczone również punkty apteczne. 


67

Mapa 14. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury kulturalnej (IK) w gminach województwa śląskiego 

w 2007 roku 


W dalszej części zróżnicowanie infrastruktury kulturalnej wewnątrz województwa śląskiego oraz 

w odniesieniu do innych województw zostanie opisane w oparciu o 5 kategorii: (1) biblioteki; 

(2) kina; (3) muzea; (4) teatry; (5) galerie. 

Biblioteki 

Biblioteki 

Na jedną bibliotekę w województwie śląskim przypada 5 583 mieszkańców (w Polsce 4490) i jest to 

drugi po województwie pomorskim wynik w kraju. Jednakże biblioteki województwa śląskiego, 

podobnie jak inne kategorie obiektów infrastruktury społecznej są najgęściej rozmieszczone w kraju. 

Średnio na jedną bibliotekę w województwie śląskim przypada 14,7 km 2 (w Polsce 36,8). W gminach 

miejskich wskaźnik ten wynosi 7,3 (średnio w Polsce 7,2), natomiast w gminach wiejskich 23,9 

(średnio w Polsce 41,56) i jest to najlepszy wynik w kraju. 

W samym województwie śląskim najgęściej rozmieszczone są biblioteki w Świętochłowicach (na 

jedną bibliotekę przypada obszar o powierzchni 1,8 km 2 ), Siemianowicach Śląskich (2,3) i Chorzowie 

(2,36), a analizując szerzej - najgęściej rozmieszczone biblioteki są w gminach miejskich konurbacji 

śląskiej i innych dużych miastach województwa. Gęstość zaludnienia w obszarach miejskich 

powoduje, że automatycznie liczba mieszkańców przypadających na bibliotekę w gminach miejskich 

jest zdecydowanie większa niż w gminach wiejskich. Najmniej osób przypadających na jedną 

bibliotekę notują gminy: Krupski Młyn (1 116 mieszkańców na bibliotekę), Mierzęcice (1 222), Lelów 

(1 292), a najwięcej gminy miejskie: Bytom (16 796), Wisła (11 320), Żywiec (10 710), Ruda Śląska 

(10 372). Szczegółowe dane na ten temat prezentuje Mapa 15 oraz Mapa 16, a także Tabela A. 13. 


68

Mapa 15. Liczba mieszkańców przypadających na 

bibliotekę w gminach woj. śląskiego w 2007 roku 

Mapa 16. Liczba kilometrów kwadratowych 

przypadających na bibliotekę w gminach woj. 

śląskiego w 2007 roku 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych GUS 

Od 1999 roku w województwie śląskim, podobnie jak w innych województwach, corocznie zmniejsza 

się liczba bibliotek. W opisywanym województwie procentowy spadek liczby bibliotek równy był 

spadkowi liczby mieszkańców, co oznacza, że proporcja liczby bibliotek na mieszkańca została 

zachowana. Jednocześnie od początku dekady zwiększają się zasoby wolumenów bibliotek. 

Od 2003 roku w gminach województwa śląskiego odnotowuje się spadek liczby czytelników, który 

jest silniejszy niż wynika ze zmian demograficznych. W ten sposób relacja liczby bibliotek do liczby 

czytelników w każdej kategorii gmin miejskich ulega poprawie. 

Wykres 28. Zmiana liczby bibliotek, czytelników i wolumenów na jedną bibliotekę w województwie śląskim 

(1999=100) 

120 

115 

110 

105 

100 

95 

90 

85 

80 


zmiana liczby czytelników zmiana liczby bibliotek ogółem 

zmiana liczby wolumenów na bibliotekę 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 


69

Kina Kina i i multipleksy 

multipleksy 

Kina w Polsce budowane są praktycznie tylko w miastach. Ponad 67 procent kin znajduje się 

w gminach miejskich, a tylko 3,7 procent w gminach wiejskich. Województwo śląskie pod względem 

rozmieszczenia kin różni się od innych województw tylko nieznacznie. W 2007 roku 87 procent kin 

w nim funkcjonujących znajdowało się w gminach miejskich, natomiast w gminach wiejskich istniały 

tylko 3 kina. Od początku dekady coraz ważniejszym uzupełnieniem tradycyjnych kin stają się 

multipleksy, które ze względu na swoją wielkość budowane są tylko w dużych miastach. 43 

Dostępność do kin w województwie śląskim kształtuje się powyżej średniej w kraju. Na jedno kino 

przypada o 26 procent mniej mieszkańców niż w pozostałych regionach kraju. Natomiast biorąc pod 

uwagę liczbę mieszkańców na jedno miejsce na widowni, województwo śląskie wypada tuż za 

województwem mazowieckim. Należy przy tym zaznaczyć, iż statystyki lepsze od średniej w Polsce 

notują wszystkie kategorie gmin w województwie śląskim. 

W 2007 roku w województwie śląskim kina posiadało 39 gmin województwa śląskiego, z czego tylko 

w 12 gminach znajdowało się więcej niż jedno kino. Mieszkańcy gmin miejskich mogą korzystać 

łącznie z 53 kin i 8 multipleksów, w których znajduje się ponad 55 tys. miejsc na widowni, z czego 

ponad 17 tys. miejsc przypada na multipleksy 44 . Natomiast na 96 gmin wiejskich, w 2007 roku tylko 

3 posiadały kina (Koszęcin, Godów, Lubomia). Najwięcej kin usytuowanych jest w gminie Katowice 

(8 kin), Rybnik (5) i Gliwice (3). Szczegółowe dane dotyczące kin w województwie śląskim prezentuje 

Tabela A.13. 

Mieszkańcy województwa śląskiego charakteryzują się jednym z największych współczynników 

korzystania z kin. W 2007 roku śląskie kina (razem z multipleksami) odwiedziło łącznie ponad 

7 milionów 600 tysięcy widzów. Oznacza to, iż statystycznie na jednego mieszkańca województwa 

śląskiego przypadło ponad 1,6 wyjść do kina, co stanowi drugi (po województwie mazowieckim, a na 

równi z województwem małopolskim i wielkopolskim) wynik w kraju. Należy też zwrócić uwagę, iż od 

początku dekady rośnie ogólna liczba osób odwiedzających kina i multipleksy, przy czym dynamika 

odwiedzających kina i multipleksy jest większa w województwie śląskim niż w kraju. W porównaniu 

z 2003 rokiem, liczba odwiedzających kina w województwie śląskim wzrosła o 75 procent, a w Polsce 

w tym samym okresie wzrost wyniósł 39 procent. 

Od początku dekady w zmianach struktury i rozmieszczenia kin w Polsce można zauważyć dwie 

tendencje. Z jednej strony systematycznie spada liczba kin, przede wszystkich w gminach wiejskich, 

z drugiej natomiast zwiększa się ich wielkość (mierzona liczbą miejsc na widowni i liczbą ekranów). 

Dodatkowo w dużych miastach coraz większy udział widowni zyskują multipleksy, które wypierają 

z rynku mniejsze tradycyjne kina. 

W latach 1999-2007 ogólna liczba kin (nie licząc multipleksów) obniżyła się w Polsce o 27 procent. 45 

Największe spadki wystąpiły w gminach wiejskich, w których liczba kin zmniejszyła się o ponad 

43 W 2007 roku sześć województw nie posiadało na swoim terytorium żadnego multipleksu. 

44 Główny Urząd Statystyczny statystyki dotyczące multipleksów podaje tylko na poziomie województw. 

45 W latach 1999-2007 liczba kin w Polsce obniżyła się o 186 obiektów. Natomiast w tym czasie wybudowano 41 

multipleksów. 


70

51 procent. Tej tendencji towarzyszy jednak zwiększenie liczby miejsc. Mimo spadku liczby kin, liczba 

mieszkańców przypadająca na jedno miejsce na widowni spadła o 15 procent. Jeżeli dodamy liczbę 

miejsc na widowni w multipleksach, wtedy spadek ten wyniesie ponad 41 procent. W rezultacie na 

jedno miejsce w kinie przypada w Polsce 111 osób (wobec 183 w 1999 roku). 

Powyżej opisany kierunek zmian występuje również w województwie śląskim, jednak z mniejszym 

natężeniem. W latach 1999-2007 liczba tradycyjnych kin zmniejszyła się o 8 obiektów (spadek 

o 8 procent), jednakże w tym samym czasie wybudowano 8 multipleksów. Należy zwrócić uwagę, iż 

liczba kin w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, w przeciwieństwie do całego kraju, nie uległa 

tak znacznym zmianom. Obecnie w gminach wiejskich są 3 kina (w 1999 roku były 4), natomiast 

w gminach miejsko-wiejskich jest 5 kin (w 1999 roku było 7). Podobnie jak w pozostałych 

województwach, w województwie śląskim zwiększyła się znacząco liczba miejsc na widowni i sal 

przypadających na jedno kino. Stąd mimo zmniejszenia liczb kin, liczba mieszkańców przypadająca na 

jedno miejsce na widowni w województwie śląskim w porównaniu do 1999 roku zmniejszyła się o 42 

procent, a po uwzględnieniu miejsc w multipleksach, spadek wyniósł ponad 60 procent. W 2007 roku 

na jedno miejsce w kinie przypadały 83 osoby. 

Muzea 

Muzea 

Sieć obiektów muzealnych, w porównaniu z innymi elementami infrastruktury kulturalnej, jest 

w województwie śląskim zdecydowanie najsłabiej rozwinięta. Należy jednak dodać, że województwo 

śląskie szybko zmniejsza dystans w stosunku do innych województw. 

W 2007 roku istniały w województwie śląskim łącznie 64 muzea w 34 gminach. Najwięcej muzeów 

znajdowało się gminach miejskich: Gliwice (7 muzeów), Częstochowa (5), Katowice (4), 

Bielsko-Biała (4). Oznacza to, iż na jedno muzeum w tym województwie przypada ponad 77 tysięcy 

mieszkańców, czyli o 50 procent więcej od średniej krajowej, a ponad dwukrotnie więcej niż na 

przykład w województwie małopolskim. Szczegółowe dane na temat liczby muzeów zawiera 

Tabela A.13. 

Należy jednak dodać, że od roku 1999 liczba muzeów w województwie śląskim wzrosła o ponad 53 

procent (najwięcej w gminie miejskiej Gliwice, gdzie przybyło 5 muzeów), podczas gdy w kraju wzrost 

wyniósł prawie 14 procent. Zwiększeniu liczby muzeów towarzyszy jednak duży spadek liczby 

odwiedzających muzea. W województwie śląskim od początku dekady liczba odwiedzin muzea spadła 

o 40 procent (z 1,6 miliona zwiedzających do 699 tysięcy). W Polsce spadek był mniejszy i wyniósł 27 

procent (z 20,4 miliona zwiedzających do 16,1). 

Galerie Galerie Galerie i i salony salony sztuki sztuki 46 

Pod względem dostępności do galerii i salonów sztuki województwo śląskie charakteryzuje się 

statystykami na poziomie średniej w kraju. Na jedną galerię w województwie śląskim przypada 137 

tysięcy mieszkańców, podczas gdy w Polsce wskaźnik ten wynosi 130 tysięcy. Na poziomie średniej 

krajowej kształtują się również wskaźniki dotyczące wystaw i ekspozycji przypadających na jedną 

galerię sztuki. W województwie śląskim na jedną galerię w 2007 roku przypadało 13 ekspozycji i 12 

wystaw(w Polsce odpowiednio: 13 ekspozycji i 12 wystaw). Znacznie gorzej wypada województwo 

46 Najniższym poziomem agregacji statystyk dotyczących galerii i salonów sztuki prowadzonych przez GUS jest 

poziom powiatów. 


71

śląskie pod względem liczby zwiedzających. Na 100 mieszkańców w 2007 roku, średnio tylko 6 

odwiedziło galerie sztuki, natomiast w Polsce 9. 

W 2007 roku w województwie śląskim 16 powiatów posiadało przynajmniej jedną galerię sztuki, 

z czego cztery to powiaty ziemskie (bielski - 3 galerie, mikołowski - 2, tarnogórski - 3, żywiecki - 1), 

spośród powiatów grodzkich najwięcej galerii znajdowało się w powiecie Katowice (5 galerii), 

Częstochowa (4), Bielsko Biała (4), Chorzów (3), Gliwice (2). W pozostałych powiatach grodzkich: 

Bytom, Dąbrowa Górnicza, Jastrzębie Zdrój, Ruda Śląska, Rybnik, Sosnowiec, Tychy funkcjonowała 

tylko jedna galeria. 

Od początku dekady w województwie śląskim, jak i w całym kraju, odnotowuje się wzrost liczby 

galerii sztuki, jak i samych zwiedzających. W województwie śląskim w okresie 1999-2007 liczba galerii 

sztuki zwiększyła się z 21 do 34 (w Polsce z 215 do 294), natomiast liczba zwiedzających wzrosła z 

217 do 278 tysięcy (w Polsce z 2,4 miliona do 3,4 miliona). 

Teatry Teatry i i instytucje instytucje muzyczne 47 

W 2007 roku istniało w Polsce łącznie 184 teatrów i instytucji muzycznych. Oznacza to, że na jeden 

teatr przypada ponad 207 tys. osób. Województwo śląskie charakteryzuje się statystykami 

podobnymi do przeciętnej w kraju. W 2007 roku istniały 23 teatry, co oznacza, że na jeden teatr 

przypadało 205 tys. osób. 

Teatry województwa śląskiego charakteryzują się większą liczbą miejsc niż przeciętnie w Polsce oraz 

są gęściej rozmieszczone. Na jeden teatr w województwie śląskim przypada 457 miejsc - 20 procent 

więcej od średniej w Polsce. Natomiast na 10 000 km2 przypada ponad 17 teatrów (w Polsce 5,8). 

Mieszkańcy województwa śląskiego uczęszczają do teatrów w wymiarze porównywalnym do 

mieszkańców innych województw. 48 Należy natomiast zwrócić uwagę, że teatry województwa 

śląskiego charakteryzują się większą aktywnością (mierzoną liczbą wystawianych 

spektakli/koncertów) niż przeciętnie w kraju. 49 

W okresie 1999-2006 liczba teatrów w województwie śląskim podlegała niewielkim wahaniom i 

kształtowała się w przedziale 23-25 teatrów. W 2007 roku w województwie śląskim liczba teatrów 

i/lub instytucji muzycznych zmniejszyła się o 4 (spadek o 16 procent). Należy jednak zaznaczyć, że 

spadkowi liczby obiektów nie towarzyszył odpowiedni spadek liczby miejsc na widowni w tych 

instytucjach. Pomiędzy rokiem 2006 a 2007 liczba miejsc na widowni w teatrach i/lub instytucjach 

muzycznych spadła z 10 256 do 9 614 miejsc (spadek o 6,2 procent). Oznaczać to może, że likwidacji 

uległy najmniejsze obiekty. Zmiany liczby teatrów i miejsc na widowni w województwie śląskim 

obrazuje Wykres 29. 

47 Ponieważ Główny Urząd Statystyczny w swoich statystykach nie rozróżnia teatrów i innych instytucji 

muzycznych (oper, filharmonii), tylko prowadzi zbiorcze dane pod jedną kategorią : „Teatry i instytucje 

muzyczne” w dalszej części tekstu mowa będzie tylko o „teatrach” jednak w rozumieniu obejmującym również 

instytucje muzyczne. Statystyki GUS odnośnie tej kategorii infrastruktury społecznej prowadzone są tylko na 

poziomie województw, stąd niemożliwa jest analiza na poziomie powiatów czy gmin. 

48 W województwie śląskim, w 2007 roku, na 100 mieszkańców przypadało 29 widzów (w Polsce 26). 

49 W województwie śląskim, w 2007 roku, na jeden teatr przypadało średnio 301 przedstawień (w Polsce 274) 


72

Wykres 29. Zmiana liczby teatrów i miejsc na widowni (w procentach) w województwie śląskim w latach 

1999-2007 (1999=100 procent) 

130 

120 

110 

100 

90 

80 

70 

60 

zmiana liczby teatrów 

zmiana liczby miejsc na widowni 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 


2.3.6 Infrastruktura pomocy społecznej 

Dysproporcje w rozwoju infrastruktury społecznej wewnątrz województwa śląskiego, obok 

infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, należą do największych. Wynika to przede wszystkim z faktu, 

że obszary wiejskie posiadają gorzej rozwiniętą sieć obiektów pomocy społecznej oraz na ich obszarze 

nie powstają żłobki. Najwyższe wartości indeksu rozwoju infrastruktury pomocy społecznej IPS 

w 2007 roku odnotowały gminy miejskie Cieszyn, Lubliniec, Chorzów, Ustroń oraz gminy miejskowiejskie: 

Żarki i Skoczów. Zróżnicowanie przestrzenne nasycenia infrastrukturą społeczną 

przedstawia Mapa 17. 

Mapa 17. Zróżnicowanie indeksu rozwoju infrastruktury pomocy społecznej (IPS) w gminach województwa 

śląskiego w 2007 roku 


73


W dalszej części do opisu zróżnicowania rozwoju infrastruktury pomocy społecznej zostaną 

wykorzystane dane dotyczące: (1) placówek pomocy społecznej oraz (2) żłobków. 

Placówki Placówki Placówki pomocy pomocy społecznej 

społecznej 

społecznej 

W województwie śląskim znajduje się obecnie 786 placówek pomocy społecznej (ich podział 

rodzajowy prezentuje Tabela 7). Oznacza to, że statystycznie na jedną placówkę przypada 5 921 

mieszkańców (9 wynik w kraju) i obszar o wielkości 15,9 km2. 

Najwięcej placówek pomocy społecznej znajduje się w Częstochowie (64 placówki), Katowicach (51), 

Bielsku-Białej i Gliwicach (po 32) oraz Sosnowcu (28), podczas gdy 40% gmin posiada tylko jedną 

placówkę. Najniższy wskaźnik liczby mieszkańców na jedną placówkę notują gminy: Dąbrowa Zielona 

(831 osób na jedną placówkę), Włodowice (882), Lubomia (1140), Bojszowy (1352) oraz Irządze 

(1430). Najgorzej prezentują się pod tym względem gminy o względnie wysokiej liczbie mieszkańców 

i tylko jednej placówce pomocy społecznej (Rydułtowy, Jasienica, Bieruń, Pyskowice, Wręczyca 

Wielka, Radzionków), w których wskaźnik ten przekracza 17 000. Na poziomie powiatów najlepiej 

wypadają: powiat lubliniecki (3 186), cieszyński (3 357), miasto Częstochowa (3 846), bieruńskolędziński 

(4018) oraz miasto Chorzów (4 210), najgorzej miasta-powiaty: Jastrzębie Zdrój (15 657), 

Zabrze (11 816), Dąbrowa Górnicza (11 709), Żory (10 335) oraz Siemianowice Śląskie (10 232). 

Szczegółowe dane na ten temat patrz Tabela A. 14. 

Tabela 7. Placówki pomocy społecznej w województwie śląskim 

RODZAJ PLACÓWKI Liczba placówek 

Powiatowe centra pomocy rodzinie 36 

Ośrodki pomocy społecznej 167 

Placówki opiekuńczo-wychowawcze całodobowe 83 

Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego 153 

Domy pomocy społecznej 93 

Placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle 

chorym lub w podeszłym wieku 

Ośrodki adopcyjno – opiekuńcze 11 

Placówki świadczące pomoc osobom bezdomnym 185 

Środowiskowe domy samopomocy 39 

RAZEM 786 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. 

Od początku dekady liczba placówek stacjonarnej pomocy społecznej (ośrodków pomocy społecznej) 

rośnie, zmniejsza się natomiast ich wielkość - liczba miejsc na placówkę maleje. Ponieważ przyrost 

liczby placówek jest większy niż spadek liczby miejsc w każdej placówce, ogólna liczba miejsc, a więc 

i dostępność w placówkach, zwiększa się. Wzrostowi liczby placówek towarzyszy niemal identyczny 

przyrost klientów, co może sugerować, iż braki w infrastrukturze stanowią poważny czynnik 

ograniczający dalszy przyrost klientów. 

19 


74

Wykres 30. Zmiana dostępności do stacjonarnych ośrodków pomocy społecznej w województwie śląskim, 

1999=100 

160 

150 

140 

130 

120 

110 

100 

90 

80 

70 

zmiana liczby miejsc w placówkach ogółem 

zmiana liczby pacjentów 

zmiana liczby placówek i filii 

zmiana liczby miejsc na jedną placówkę 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 


Żłobki łobki łobki 

Żłobki w Polsce powstają tylko w miastach. W 2007 roku nie istniał żaden taki obiekt na wsi. 

W województwie śląskim w 2007 roku funkcjonowało 55 żłobków w 30 gminach miejskich i 1 gminie 

miejsko-wiejskiej, w których łącznie było 2 643 miejsc. Oznacza to, że w miastach województwa 

śląskiego na jedno miejsce w żłobku przypada ponad 55 dzieci (o ponad 23 więcej niż przeciętnie w 

kraju). 

Najwięcej żłobków posiadają gminy miejskie: Katowice (8), Sosnowiec (4), Zabrze (4) oraz Gliwice (4), 

Dąbrowa Górnicza (3), Tarnowskie Góry (3), Bytom (2), Bielsko-Biala (2), Cieszyn (2), Częstochowa (2), 

w pozostałych 21 gminach istniał tylko jeden żłobek. Szczegółowe dane na ten temat zawiera Tabela 

A.14. 

Od 2004 roku w województwie śląskim powstały zaledwie 4 nowe żłobki. W najbliższych latach 

należy również oczekiwać wzrostu zapotrzebowania na żłobki - to w wyniku zwiększania się liczby 

dzieci w wieku 0-3 50 oraz zmiany stylu życia i pracy ludzi młodych (przede wszystkim wzrost 

aktywności zawodowej kobiet). 

50 Patrz prognozy demograficzne w rozdziale dotyczącym infrastruktury edukacyjnej. 


75

2.3.7 ZróŜnicowanie przestrzenne oraz ocena jakości i dostępności 

komponentów infrastruktury społecznej – wyniki badań 

jakościowych 

Z panelu FGI i rozmów IDI wynika, że ocena zróżnicowania w nasyceniu infrastrukturą społeczną 

zależy od wybranego komponentu infrastruktury społecznej. Należy też dodać, że opinie ekspertów 

uczestniczących w panelu dyskusyjnym oraz ankietowanych przedstawicieli JST w wielu miejscach 

odbiegają od zaprezentowanej powyżej analizy statystycznej. 

Zdaniem ekspertów, nasycenie infrastrukturą edukacyjną na poziomie przedszkolnym w 

województwie śląskim jest niewystarczające – subiektywne odczucie uczestników panelu różni się od 

danych statystycznych, które wskazują na stosunkowo dobry stan tej infrastruktury. W przypadku 

szkół podstawowych również sytuacja nie przedstawia się najlepiej, choć zdania dyskutantów w tym 

zakresie były podzielone. Wnioski z analizy statystycznej są zbieżne ze zdaniem panelistów – liczba 

uczniów przypadających na jedno pomieszczenie w szkołach podstawowych i gimnazjach należy w 

województwie śląskim do najwyższych w Polsce. Zarówno jakość jak i dostępność infrastruktury szkół 

ponadgimnazjalnych oraz uczelni wyższych jest stosunkowo dobra – to stwierdzenie dyskutantów nie 

jest potwierdzane przez dane statystyczne, które ukazują, że infrastruktura ta jest rozwinięta w 

przeciętnym stopniu. Rozbieżności te zauważyli uczestnicy badania po prezentacji wyników w czasie 

drugiego spotkania. 

W czasie omawiania infrastruktury sportowo-rekreacyjnej zwrócono uwagę na dysproporcje w 

stopniu jej rozwoju pomiędzy poszczególnymi powiatami. W szczególności zwrócono uwagę na 

nieefektywne inwestycje w Skoczowie i zbyt małe nakłady na infrastrukturę turystyczną w powiecie 

żywieckim. Ponadto, podkreślono niski poziom rozwoju infrastruktury turystycznej w obrębie 

konurbacji, niemniej ogólnie jej stan jest stosunkowo dobry. 

Infrastruktura mieszkaniowa jest budowana głównie ze środków prywatnych i nasycenie tym 

komponentem jest stosunkowo wysokie. Problemem jest w tym przypadku zbyt wysoka cena lokali, 

uniemożliwiająca młodym ludziom ich zakup. Eksperci zwrócili uwagę na konieczność wspierania 

budownictwa, zapewniającego pierwsze domy dla tej części społeczeństwa, której nie stać na 

samodzielne mieszkanie, a jednocześnie nie kwalifikuje się ona do wsparcia komunalnego. Ponadto, 

podkreślono konieczność rewitalizacji centrów śląskich miast i spowodowania by stały się one 

atrakcyjne dla potencjalnych inwestorów. 

Nasycenie infrastrukturą społeczną w województwie śląskim jest, zdaniem ekspertów, na 

przeciętnym poziomie – z jednej strony istnieje dużo placówek pomocy społecznej, a z drugiej ze 

względu na znaczną liczbę ludności i starzenie się społeczeństwa, wciąż brakuje miejsc dla wszystkich 

potencjalnych klientów. Ponadto, znaczne są potrzeby w zakresie wspierania centrów integracji 

społecznej, na co brakuje środków w budżetach JST. 

Zdaniem panelistów, stan infrastruktury ochrony zdrowia w województwie śląskim jest dobry, co 

potwierdzają dane statystyczne. Dyskutanci przywołują przykłady siemianowickiego Centrum 

Leczenia Oparzeń i Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, jako placówek o międzynarodowej 

renomie. Jednocześnie wskazują na potrzebę rozbudowywania bazy lokalowej i sprzętowej placówek 

ochrony zdrowia. 


76

Ocena dostępności i jakości infrastruktury społecznej - analiza naliza naliza wyników wyników badania 

CAWI 

CAWI 

Poniższa część prezentuje oceny przedstawicieli JST województwa śląskiego dotyczące dostępności i 

jakości infrastruktury społecznej, którzy uczestniczyli w badaniu CAWI 51 . Respondenci, stan oraz 

dostępność infrastruktury społecznej, mogli ocenić w skali od 1 do 5 (1- najgorzej; 5 - najlepiej). 


Ogólna dostępność infrastruktury edukacyjnej na terenie województwa śląskiego oceniana jest 

bardzo dobrze (średnio 4,1 w skali 1-5), przy czym jej jakość oceniana jest nieznacznie gorzej (średnio 

3,5). Co ciekawe, ocena nie jest zróżnicowana w zależności od rodzaju gminy – reprezentanci gmin 

wiejskich, miejskich i miejsko wiejskich oceniają dostępność odpowiednio na 4,1;4,1 i 4,2 punktu, a 

jakość na 3,5; 3,7 i 3,8 punktu. Heterogeniczność ocen widoczna jest dopiero na poziomie 

poszczególnych typów szkół – dostępność do szkół wyższych w gminach miejskich jest oceniana 

znacznie wyżej (2,5) niż na terenach wiejskich (1,7) i gminach miejsko-wiejskich (1,4). Znacznie wyżej 

od szkolnictwa wyższego oceniana jest dostępność do pozostałych typów szkół, niemniej również w 

tych przypadkach wyższe noty występują na terenach miejskich – odpowiednie wskaźniki wynoszą: 

• dla przedszkoli 4,1 wobec 3,6 dla gmin wiejskich i 3,4 dla gmin miejsko-wiejskich 

• dla szkół podstawowych 4,6 wobec 4,4 dla gmin wiejskich i 4,4 dla gmin miejsko-wiejskich 

• dla gimnazjów 4,6 wobec 4,3 dla gmin wiejskich i 4,2 dla gmin miejsko-wiejskich 

• dla szkół ponadgimnazjalnych 3,5 wobec 3,3 dla gmin wiejskich i 2,2 dla gmin miejskowiejskich 

Wykres 31. Średnia ocena dostępności infrastruktury 

edukacyjnej 

szkoły wyższe 

szkoły 

ponadgimnazjalne 

przedszkola 

gimnazja 

gminy miejskie 

gminy wiejskie 

gminy miejsko-wiejskie 

szkoły podstawowe 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie wyników badania CAWI 

W przypadku infrastruktury edukacyjnej jakość oceniana jest znacznie gorzej niż dostępność, 

zwłaszcza w przypadku edukacji na niższych szczeblach - szkół podstawowych i gimnazjów. Wskazuje 

to na konieczność inwestycji w modernizację szkół, a nie w ich powiększanie. 

51 Szerzej na temat metodologii badania CAWI patrz rozdział 1.4.1. 

Wykres 32. Średnia ocena jakości infrastruktury 

edukacyjnej 


szkoły 

ponadgimnazjalne 

przedszkola 

gimnazja 






77


Ogólna ocena jakości i dostępności infrastruktury kulturalnej w województwie śląskim jest na 

zbliżonym - przeciętnym poziomie we wszystkich JST (bez względu na ich rodzaj). Kształtuje się ona 

odpowiednio w gminach miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich na poziomie 3,6 wobec 3,6 i 3,4 - w 

przypadku dostępności i 3,6 wobec 3,4 i 3,4 - w przypadku jakości. Istotne różnice występują 

natomiast, gdy ocenie podlegają poszczególne komponenty infrastruktury kulturalnej. 


kulturalnej 

teatry 

biblioteki 

kina 



kulturalnej 

W gminach miejskich o wiele lepiej oceniana jest (w porównaniu do innych komponentów) 

dostępność do kin i teatrów. Wynika to z faktu, że zarówno domy kultury jak i biblioteki istnieją 

również na terenach wiejskich, natomiast kina w miastach powiatowych zaspokajają najczęściej 

potrzeby mieszkańców okolicznych obszarów. Potwierdza to analiza danych, uzyskanych od 

przedstawicieli tego szczebla administracji samorządowej – w powiatach grodzkich, dostępność 

infrastruktury w zakresie wszystkich 4 komponentów jest większa niż w powiatach ziemskich. 

Ponadto, widoczna jest wyższa dostępność kin w gminach miejsko-wiejskich niż w wiejskich, podczas, 

gdy w zakresie pozostałych trzech komponentów wskaźnik jest podobny. Niska dostępność teatrów 

wynika z wojewódzkiego zasięgu oddziaływania tych placówek – pomimo, że teatr znajduje się w 

najbliższym mieście wojewódzkim, percepcja jego dostępności jest niewielka. 

Infrastruktura sportowo-rekreacyjna 

gmina miejska 

gmina wiejska 

gmina miejsko-wiejska 

domy kultury 

Infrastruktura sportowo-rekreacyjna jest jedyną kategorią, w której nie występują znaczne różnice w 

ocenie pomiędzy jednostkami miejskimi i wiejskimi, a niektóre elementy są nawet nieznacznie lepiej 

oceniane na wsi, jak np. jakość boisk i klubów sportowych. W zakresie dostępności infrastruktury 

sportowej gminy miejsko-wiejskie charakteryzują się taką samą średnią wartością oceny, jak miejskie 

(3,8), ale w przypadku oceny ogólnej, przeważają gminy miejskie ze średnią oceną 3,6 wobec 3,4 w 

miejsko-wiejskich i 3,3 w wiejskich. Dziwić może niska ocena dostępności infrastruktury rekreacyjnej 

na terenach wiejskich – najprawdopodobniej wynika to z podanych w kwestionariuszu wskazówek 

(infrastruktura rekreacyjna to parki, ścieżki rowerowe itd.), niemniej przypomnieć należy, że na 

terenach wiejskich znajduje się więcej lasów, jezior i innych obiektów, pełniących funkcję 

substytucyjną wobec infrastruktury stricte rekreacyjnej w miastach. 

teatry 

biblioteki 

kina 




domy kultury 


78


sportowo-rekreacyjnej 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 


Infrastruktura zdrowotna 


sportowo-rekreacyjnej 

Zarówno pod względem dostępności jak i jakości infrastruktura zdrowotna oceniana jest raczej 

dobrze (3,5), przy czym występują dość znaczne dysproporcje w ocenie pomiędzy obszarami 

miejskimi i wiejskimi. Największe różnice występują w ocenie jakości i dostępności do szpitali, nieco 

mniejsze zaś w przypadku przychodni i aptek. W przypadku szpitali różnica pomiędzy oceną 

dostępności przez przedstawicieli gmin miejskich (2,8), a gmin wiejskich (2,0) czy miejsko-wiejskich 

(1,6) jest znaczna. W przypadku aptek różnice nie są aż tak duże, choć również w tym przypadku 

sytuacja w miastach jest lepsza niż na wsi. 


ochrony zdrowia 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

sportowa 

rekreacyjna 

ogólnie 

szpitale 

przychodnie 

apteki 

ogólne 



ochrony zdrowia 

Taki rozkład ocen jakości i dostępności infrastruktury zdrowotnej wskazuje, że najważniejszym 

wyzwaniem jest poprawienie dostępu do szpitali na terenach wiejskich. Zaznaczyć jednak należy, że 

nie musi się to odbywać poprzez budowę nowych placówek – wydaje się, że lepszym rozwiązaniem 

będzie usprawnienie systemu ratownictwa i transportu medycznego z obszarów wiejskich do szpitali 

w miastach. 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

sportowa 

rekreacyjna 

ogólnie 

szpitale 

przychodnie 

apteki 

ogólne 


79


Jakość i dostępność infrastruktury pomocy społecznej jest oceniana w województwie śląskim na 

poziomie średnim (3,1), przy czym nieco lepiej oceniane są pod tym względem obszary miejskie. 

Różnice wynikają przede wszystkim z bardzo niskiej oceny dostępności żłobków na obszarach 

wiejskich – co wynika z faktu, że żłobki powstają tylko w miastach. 


pomocy społecznej 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 



pomocy społecznej 

Na wykresach widać wyraźne różnice pomiędzy dostępnością standardowych ośrodków pomocy 

społecznej, a żłobków, aczkolwiek dostępność tych drugich, również w powiatach grodzkich jest 

bardzo niska. Może to dowodzić konieczności rozbudowywania tego typu infrastruktury, zwłaszcza 

biorąc pod uwagę zmiany trybu życia ludności i coraz częstsze podejmowanie pracy przez kobiety. 

Ogólnie, zróżnicowanie ocen pomiędzy miastem i wsią w przypadku infrastruktury pomocy 

społecznej jest mniejsze niż w ocenach innych komponentów infrastruktury społecznej. 


żłobki 

ośrodki pomocy 

społecznej / centra 

pomocy rodzinie 

Infrastruktura mieszkaniowa spośród pozostałych komponentów infrastruktury społecznej jest 

nagorzej oceniana przez przedstawicieli JST uczestniczących w badaniu CAWI - średnia ocena jakości 

infrastruktury mieszkaniowej wyniosła zaledwie 2,8 w 5 stopniowej skali. Oznaczać to może, że 

pomimo dobrych wskaźników opisujących rozwój infrastruktury mieszkaniowej w województwie 

śląskim w porównaniu do innych województw (patrz pkt. 2.3.3.) wciąż istnieją znaczne niedobory 

mieszkaniowe. Z badań CAWI wynika przy tym, że niedobory mieszkaniowe są znacznie większe na 

obszarach wiejskich niż w miastach. We wszystkich JST najniżej oceniana jest natomiast dostępność i 

jakość mieszkań komunalnych. 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

ogólnie 0 

żłobki 

ośrodki pomocy 

społecznej / centra 

pomocy rodzinie 

ogólnie 


80


mieszkaniowej 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

mieszkania komunalne 

pozostała infrastruktura 

mieszkaniowa 

ogólnie 



mieszkaniowej 

2.4 2.4 Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę społeczną społeczną w w latach latach 1999 1999-2007 

1999 2007 

W niniejszym podrozdziale zostały opisane wydatki inwestycyjne w infrastrukturę społeczną JST oraz 

sektora prywatnego. Część pierwsza traktuje o wydatkach inwestycyjnych JST ogółem, w części 

drugiej szczegółowej analizie zostały poddane wydatki w poszczególne komponenty infrastruktury 

społecznej. Część trzecia prezentuje wydatki sektora prywatnego. W części czwartej zostały 

przedstawione rekomendacje dla władz publicznych, w tym władz samorządowych odnośnie wzrostu 

zaangażowania sektora prywatnego w inwestycje w infrastrukturę społeczną. Podobnie jak w 

poprzednim podrozdziale, analiza danych statystycznych została uzupełniona o wyniki badań 

jakościowych (IDI, FDI, CAWI). 

W wydatkach inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną wyróżniono sektor publiczny oraz sektor 

prywatny. Dane dotyczące wydatków sektora publicznego (Jednostek Samorządu Terytorialnego) 

zostały zagregowane na poziomie powiatów - tzn. wydatki powiatów składają się z wydatków 

poszczególnych powiatów oraz gmin do nich należących. 

Ponieważ pieniądze na inwestycje z Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego przekazywane są JST tylko 

w formie dotacji, zostały one uwzględnione w wydatkach JST na poziomie powiatów i gmin. Podobnie 

w wydatkach JST zostały uwzględnione wydatki inwestycyjne finansowane (i/lub współfinansowane) 

z Unii Europejskiej. W nakładach inwestycyjnych JST nie zostały natomiast uwzględnione wydatki 

Urzędu Marszałkowskiego (które nie miały charakteru dotacji), stąd wydatki majątkowe tej instytucji 

zostały przedstawione osobno 52 . 

W tekście zostały opisane osobno wydatki finansowane ze środków z Unii Europejskiej. W Bazie 

Danych Regionalnych GUS, dane, które są dostępne, dotyczą tylko projektów realizowanych przez 

52 W dalszej części opracowania, jeżeli nie zostanie wyszczególnione inaczej, gdy mowa będzie o wydatkach JST, 

należy przez to rozumieć wydatki powiatów oraz gmin, które wchodzą w ich skład. Należy też dodać, iż wydatki 

majątkowe samych powiatów na infrastrukturę społeczną są dość niewielkie - średnio w województwie śląskim 

w okresie 1999-2007 stanowiły one mniej niż 25 procent wydatków całkowitych gmin na tę kategorię 

infrastruktury. 

5 

4,5 

4 

3,5 

3 

2,5 

2 

1,5 

1 

0,5 

0 

mieszkania komunalne 

pozostała infrastruktura 

mieszkaniowa 

ogólne 


81

JST. Oznacza to, że w opisywanych statystykach dotyczących wydatków JST nie ma informacji 

o wydatkach inwestycyjnych, których dokonały przedsiębiorstwa prywatne lub organizacje społeczne. 

Wydatki inwestycyjne we wszystkich powiatach i gminach na przestrzeni lat 1999-2007 korelują się 

z wydatkami majątkowymi w stopniu 0,999, a ponieważ dane dotyczące wydatków inwestycyjnych 

z podziałem na poszczególne kategorie wydatków są wyszczególniane przez Główny Urząd 

Statystyczny dopiero od 2007 roku, w niniejszym opracowaniu w analizach będą wykorzystywane 

wydatki majątkowe, jako niemal doskonałe przybliżenie wydatków inwestycyjnych. Jeżeli zaś chodzi 

o wydatki z Unii Europejskiej, to wszystkie wydatki prezentowane w niniejszej publikacji dotyczą 

wyłącznie kategorii wydatków inwestycyjnych. Stąd pojęcia wydatków inwestycyjnych i majątkowych 

będą w niniejszym opracowaniu używane zamiennie. Wyodrębnienie wydatków finansowanych ze 

środków europejskich na podstawie sprawozdań budżetowych nie pozwala stwierdzić z jakiego 

programu operacyjnego dane środki pochodziły (szerzej patrz Rozdz. 1). 

Wszystkie kategorie wydatków, aby wykluczyć czynnik wzrostu cen i tym samym zwiększyć 

porównywalność wyników, zostały podane w cenach stałych z 1999 roku. 

2.4.1 Inwestycje JST w infrastrukturę społeczną ogółem 

Wydatki Wydatki majątkowe 

majątkowe 

W okresie 1999-2007 Jednostki Samorządu Terytorialnego w Polsce przeznaczyły łącznie na wydatki 

majątkowe ponad 111 miliardów złotych, 53 co oznacza, że przeciętnie na jednego mieszkańca na 

inwestycje w tym okresie przeznaczono 2 907 złotych. Wydatki majątkowe powiatów województwa 

śląskiego per capita kształtują się na poziomie poniżej przeciętnej w kraju. W tym okresie wyniosły 

one łącznie ponad 12 miliardów 900 milionów złotych, czyli 2 703 złotych per capita. Należy jednak 

zaznaczyć, że od 2004 roku wartość inwestycji majątkowych finansowanych przez JST 

w województwie śląskim znacznie wzrosła, a dynamika była wyższa niż w całym kraju (por. Wykres 43 

i Wykres 44). 

Wykres 43. Łączne wydatki majątkowe per capita w 

województwach za okres 1999-2007 (w złotych) 

4500 suma łącznych wydatków majątkowych per capita 

4000 

3500 

3000 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem 


0,22 

0,2 

0,18 

0,16 

0,14 

0,12 

0,1 

WYKRES 44. Dynamika wydatków majątkowych JST 

(w procentach), rok 1999=100 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

całkowite wydatki majątkowe - Polska 

całkowite wydatki majątkowe - woj. śląskie 

całkowite wydatki z UE w Polsce 

wydatki majątkowe z UE w woj. śląskim 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

53 Jak zostało już wspomniane, wszystkie kategorie wydatków w niniejszym opracowaniu zostały podane 

w cenach stałych z 1999 roku. 


82

Duża dynamika przyrostu inwestycji majątkowych w województwie śląskim to w znacznej mierze 

zasługa rosnącego wykorzystania środków unijnych. W latach 2004-2007 ilość wykorzystanych 

środków z Unii Europejskiej na wydatki inwestycyjne zwiększyła się prawie 6-krotnie. Wydatki 

majątkowe JST w województwie śląskim finansowane ze środków unijnych wyniosły w 2004 roku 

137 milionów złotych, co stanowiło 11 procent wszystkich wydatków majątkowych, a w 2007 roku - 

1 784 milionów złotych, co stanowiło już 36 procent całkowitych wydatków majątkowych. 

W samym województwie śląskim najwyższe łączne wydatki majątkowe per capita w okresie 

1999-2007 zanotowały powiaty grodzkie: Rybnik, Katowice i powiat ziemski bieruńsko-lędziński 

i jednocześnie te JST charakteryzowały się wysokimi inwestycjami w infrastrukturę społeczną (szerzej 

patrz podrozdział niżej). Jeśli chodzi o wydatki majątkowe, finansowane ze środków Unii Europejskiej, 

najwyższe ich poziomy per capita za okres 2004-2007 odnotowały powiaty grodzkie: Rybnik i Ruda 

Śląska (Wykres 45). 

Wykres 45. Łączne wydatki majątkowe per capita za okres 1999-2007 oraz łączne wydatki majątkowe z UE 

per capita za okres 2004-2007 w powiatach województwa śląskiego (w złotych) 

6000 

5000 

4000 

3000 

2000 

1000 

0 


suma całkowitych wydatków majątkowych per capita 

suma całkowitych wydatków majątkowych z UE per capita (prawa oś) 

Bytom 



Mysłowice 

tarnogórski 

Chorzów 


Sosnowiec 

Jaworzno 

myszkowski 

gliwicki 

będziński 

kłobucki 

Częstochowa 

Jastrzębie Zdrój 

Dąbrowa-Górnicza 

bielski 

Zabrze 

Tychy 

raciborski 



rybnicki 

żywiecki 


wodzisławski 

cieszyński 

lubliniecki 

Żory 

mikołowski 

Gliwice 

Ruda Śląska 

pszczyński 


Katowice 

Rybnik 

Należy też pamiętać, że co do zasady regiony bogatsze, zarówno w województwie śląskim, jak 

i w całym kraju, przeznaczają więcej środków (per capita) na inwestycje (w kategorii per capita) (patrz 

Wykres 46 i Wykres 47), w tym na inwestycje w infrastrukturę społeczną. W następnych częściach 

wydatki majątkowe w infrastrukturę społeczną zostaną poddane szczegółowej analizie. 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 


83

Wykres 46. PKB per capita w 1999 roku (w tys. 

złotych) a skala łącznych wydatków majątkowych 

per capita w okresie 1999-2007 (w złotych), 

w powiatach województwa śląskiego 

Łączne wydatki majątkowe per capita w okresie 

1999-2007 

6000 

5000 

4000 

3000 

2000 

1000 

0 

0 5 10 15 20 25 30 35 

PKB per capita w 1999 roku (w tys. złotych) 


Wydatki Wydatki majątkowe majątkowe w w infrastrukturę infrastrukturę społeczną 

społeczną 

Wykres 47. PKB per capita w 1999 roku (w tys. 

złotych) a skala łącznych wydatków majątkowych 

per capita w okresie 1999-2007 (w złotych), 

w powiatach w Polsce 

Łączne wydatki majątkowe per capita w okresie 

1999-2007 

8000 

7000 

6000 

5000 

4000 

3000 

2000 

1000 

0 

0 5 10 15 20 25 30 35 40 


Jednostki Samorządu Terytorialnego województwa śląskiego charakteryzują się stosunkowo 

wysokimi wydatkami majątkowymi na infrastrukturę społeczną. W okresie 1999-2007 łącznie na ten 

cel JST tego województwa (gminy i powiaty) przeznaczyły 4 582 milionów złotych, czyli 959 złotych 

per capita i pod tym względem zajmują piąte miejsce w kraju (patrz Wykres 53). Jednocześnie, 

wydatki majątkowe na infrastrukturę społeczną w województwie śląskim w latach 1999-2007 

stanowiły 35 procent wszystkich wydatków majątkowych, czyli na poziomie zbliżonym do średniej. 54 

W wydatkach JST środki z budżetu centralnego (Śląski Urząd Wojewódzki) na rozbudowę 

infrastruktury społecznej w województwie śląskim wyniosły łącznie 673 milionów złotych (za okres 

1999-2007). Dodatkowo Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego na ten cel przeznaczył łącznie 

515,5 milionów złotych (za okres 2001-2007). Szerszy opis wydatków z budżetu tych urzędów zawiera 

Ramka 4 i Ramka 5. 

54 Udział wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną w JST poszczególnych województw za okres 1999- 

2007 kształtował się od 28 procent w województwie mazowieckim do 37 procent w województwie 

zachodniopomorskim - średnia w Polsce wyniosła 32 procent. 


84

RAMKA 4 WYDATKI MAJĄTKOWE NA INFRASTRUKTURĘ SPOŁECZNĄ URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO 

Wydatki inwestycyjne Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego na infrastrukturę społeczną 

w latach 2001 -2007 55 wyniosły łącznie 515,5 mln zł, czyli 107 złotych na jednego mieszkańca co 

plasuje to województwo na 6 miejscu w kraju. 

WYKRES 48. Odsetek wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną trafiający do powiatów grodzkich 

oraz 5 największych beneficjentów 

1 

0,95 

0,9 

0,85 

0,8 

0,75 

0,7 

0,65 

0,6 

0,55 

0,5 

udział powiatów grodzkich udział 5 największych beneficjentów 

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS oraz Sprawozdań z wykonania budżetu województwa śląskiego za lata 

2001-2007 Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. 

Wydatki na infrastrukturę społeczną w województwie śląskim charakteryzują się wysokim stopniem 

koncentracji przestrzennej. W analizowanym okresie 84,6 procent środków trafiło wyłącznie do 

powiatów grodzkich, wśród których największymi beneficjentami okazały się powiaty: Chorzów 

(26,2 procent łącznej wysokości wydatków), Rybnik (18,2 procent), Bielsko-Biała 

(10,6 procent), Katowice (7,8 procent) oraz powiat Częstochowa (5,8 procent). Do pozostałych 

powiatów grodzkich, które otrzymały środki należały powiaty: Bytom, Sosnowiec, 

Jastrzębie Zdrój, Tychy, Zabrze, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie oraz Gliwice. Pozostałe miasta 

na prawach powiatu nie otrzymały żadnych środków z Urzędu Marszałkowskiego Województwa 

Śląskiego w latach 2001-2007. Należy jednak zwrócić uwagę, że od roku 2004 wyraźnie maleje udział 

powiatów grodzkich w otrzymywanych środkach (na rzecz powiatów ziemskich) na inwestycje 

z Urzędu Marszałkowskiego. W 2007 roku powiaty grodzkie otrzymały 65 procent środków na 

inwestycje w infrastrukturę społeczną. Jednocześnie zmniejsza się udział 5 powiatów - największych 

55 Zawężenie analizy wydatków Urzędu Marszałkowskiego do lat 2001-2007 wynika z braku dostępnych 

odpowiednich danych. Główny Urząd Statystyczny publikuje co prawda zbiorcze dane dotyczące wydatków 

majątkowych Urzędów Marszałkowskich, jednak bez wyszczególnienia Jednostek Samorządu Terytorialnego do 

których trafiają środki. Z tego powodu, aby móc dokładnie oszacować wartość inwestycji w infrastrukturę 

społeczną jakie trafiły do poszczególnych JST województwa śląskiego, IBS dokonał dokładnej analizy 

sprawozdań z wykonania budżetu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i na tej podstawie 

sporządził bazę danych wydatków majątkowych tej instytucji z podziałem na gminy i powiaty oraz ze względu 

na poszczególne kategorie wydatków w infrastrukturę społeczną. Dzięki temu można zobaczyć jak dużo 

środków trafiło do danej gminy lub powiatu i na jaką kategorię infrastruktury społecznej. Z uwagi jednak, że 

sprawozdania z wykonania budżetu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego są dostępne od roku 

2001, analiza wydatków majątkowych tej instytucji została zawężona do lat 2001-2007. 


85

eneficjentów wsparcia z Urzędu Marszałkowskiego (patrz Wykres 48). 

WYKRES 49. Struktura i dynamika wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną z Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, lata 2001-2007, w milionach złotych 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS oraz Sprawozdań z wykonania budżetu województwa śląskiego za lata 

2001-2007 Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego 

Większość funduszy, które trafiały do gmin w powiatach ziemskich była w omawianym okresie 

kierowana do nielicznej grupy gmin (5 gmin o najwyższym udziale przyjęło 47 procent środków 

kierowanych do powiatów ziemskich), wśród których należy wymienić gminę Koszęcin (19 procent 

łącznej sumy wydatków, które trafiły do gmin powiatów ziemskich), gminę Cieszyn (9 procent), gminę 

Tarnowskie Góry (7 procent), gminę Wilkowice (6 procent) oraz gminę Ustroń (6 procent). Warto 

dodać, że taka koncentracja wydatków inwestycyjnych wynika przeważnie z obecności w danej 

gminie jednego obiektu lub instytucji, które były beneficjentem całego strumienia środków 

przypadających na dany obszar. 

Struktura przedmiotowa wydatków majątkowych w infrastrukturę społeczną Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego cechuje się dość dużą stabilnością w czasie - za 

wyjątkiem inwestycji w infrastrukturę kulturalną, której udział wzrastał regularnie z 1,9 procent w 

2001 r. do 24,2 procent w roku 2007 56 . Największą grupę stanowiły wydatki na infrastrukturę 

zdrowotną (przeciętnie 61 procent) oraz sportowo-rekreacyjną 57 (22,9 procent). Udziały pozostałych 

grup wydatków w latach 2001-2007 wynosiły odpowiednio: na infrastrukturę edukacyjną: 2,2 

procent, na infrastrukturę mieszkaniową - 1 procent oraz na infrastrukturę pomocy społecznej - 0,2 

procent. 

56 Wzrost wydatków majątkowych Urzędu Marszałkowskiego Katowicach w infrastrukturę kulturalną w okresie 

1999-2007 wynikał przede wszystkim ze zwiększenia nakładów inwestycyjnych na następujące obiekty: Teatr 

Rozrywki w Chorzowie, Teatr Śląski w Katowicach, Opery Śląskiej w Bytomiu, Filharmonii Śląskiej w Katowicach, 

Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej w Koszęcinie oraz Muzeum Zamkowego w Pszczynie. W 2007 roku 

inwestycje majątkowe przeznaczone na wyżej wymienione obiekty stanowiły 89 procent wydatków 

majątkowych poniesionych przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego w 2007 roku na infrastrukturę 

kulturalną. 

57 Zdecydowaną większość wydatków w tej grupie stanowiły wydatki inwestycyjne związane ze Stadionem 

Śląskim w Chorzowie. 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

zdrowotna sportowo-rekreacyjna kulturalna 

edukacyjna mieszkaniowa pomocy społecznej 


86

RAMKA 5. WYDATKI MAJĄTKOWE NA INFRASTRUKTURĘ SPOŁECZNĄ ŚLĄSKIEGO URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO 58 

Wydatki majątkowe w infrastrukturę społeczną, finansowane z budżetu Śląskiego Urzędu 

Wojewódzkiego latach 1999-2007 wyniosły one łącznie ponad 673 milionów złotych, czyli średnio 

143 złote na mieszkańca tego województwa. Kwota ta stanowiła prawie 6 procent całego budżetu 

Urzędu Wojewódzkiego w badanym okresie. 

WYKRES 50. Skala i struktura wydatków 

majątkowych Urzędów Wojewódzkich na 

infrastrukturę społeczną, łączne wydatki per capita 

(w PLN) za okres 1999-2007 

450 

400 

350 

300 

250 

200 

150 

100 

50 

0 

mieszkaniowa edukacyjna zdrowotna pomocy społecznej kulturalna sportowa 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych Ministerstwa Finansów 

WYKRES 51. Struktura wydatków majątkowych na 

infrastrukturę społeczną Urzędów Wojewódzkich, 

łączne wydatki za okres 1999-2007 

100% 

90% 

80% 

70% 

60% 

50% 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

mieszkaniowa edukacyjna zdrowotna pomocy społecznej kulturalna sportowo-rekreacyjna 

Struktura wydatków kształtuje się podobnie niemal w każdym Urzędzie Wojewódzkim w Polsce. 

Najwięcej środków na inwestycje przeznaczane jest na infrastrukturę zdrowotną - średnio 

(59 procent ogółu wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną), w dalszej kolejności na 

inwestycje w infrastrukturę edukacyjną (18 procent), pomocy społecznej (9 procent), kulturalną 

(8 procent), sportowo-rekreacyjną (6 procent) i mieszkaniową (niecały 1 procent) - patrz WYKRES 50 

i WYKRES 51. Śląski Urząd Wojewódzki, w porównaniu do przeciętnej w kraju, przeznacza więcej 

środków majątkowych na infrastrukturę sportowo-rekreacyjną (19 procent ogółu wydatków na 

infrastrukturę społeczną), a mniej na edukację (8 procent), pozostałe kategorie wydatków są na 

podobnym poziomie. 

Wydatki inwestycyjne w infrastrukturę społeczną Urzędów Wojewódzkich w Polsce charakteryzują 

się wyraźnym trendem spadkowym 59 - co również jest widoczne na przykładzie województwa 

śląskiego - patrz Wykres 52. W okresie 1999-2007 wielkość inwestycji majątkowych spadła w tym 

województwie o ponad 74 procent - z 114,1 milionów złotych w roku 1999 do 29,2 mln zł w roku 

2007. 

58 Ponieważ sprawozdania z wykonania budżetu centralnego nie uwzględniają kategorii przestrzennych, 

a jedynie przedmiotowe, niemożliwym było oszacowanie głównych beneficjentów, spośród JST, inwestycji 

dokonywanych przez Śląski Urząd Wojewódzki. 

59 Zmiana ta wynika w znacznym stopniu z przejmowania kompetencji Urzędów Wojewódzkich przez Urzędy 

Marszałkowskie. 


87

Wykres 52. Struktura i dynamika wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną Śląskiego Urzędu 

Wojewódzkiego w milionach złotych w latach 1999-2007 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

mieszkaniowa edukacyjna zdrowotna pomocy społecznej kulturalna sportowo-rekreacyjna 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie danych Ministerstwa Finansów. 

Można też zauważyć, już na poziomie średnich z województw, że powiaty i gminy w Polsce, spośród 

różnych komponentów infrastruktury społecznej, najwięcej inwestycji poczyniły w infrastrukturę 

edukacyjną (średnio 44 procent ogółu wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną), 

następnie w mieszkaniową (20 procent), sportowo-rekreacyjną (14 procent) i zdrowotną (11 

procent), natomiast najmniej w infrastrukturę kulturalną (6 procent) i pomocy społecznej (5 procent). 

W porównaniu do innych województw, JST województwa śląskiego przeznaczają relatywnie mniej na 

inwestycje w infrastrukturę edukacyjną (32 procent), więcej natomiast na infrastrukturę 

mieszkaniową (25 procent) i zdrowotną (17 procent). Wydatki majątkowe na kulturę, pomoc 

społeczną oraz sport i rekreację (16 procent) są na poziomie zbliżonym do przeciętnej w kraju (patrz 

Wykres 53 i Wykres 54). W dalszej części niniejszego rozdziału opis wydatków na poszczególne 

kategorie infrastruktury społecznej zostanie pogłębiony. 

Wykres 53. Łączne wydatki majątkowe gmin 

i powiatów per capita na inf. społeczną w latach 

1999-2007 z podziałem na kategorie (średnia 

ważona na poziomie województw) 

1400 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

edukacyjna mieszkaniowa 

sportowo-rekreacyjna zdrowotna 

kulturalna pomocy społecznej 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS 

Wykres 54. Procentowy udział wydatków 

majątkowych w poszczególne kategorie 

infrastruktury społecznej w wydatkach ogółem, 

łączne za okres 1999-2007 

100% 

90% 

80% 

70% 

60% 

50% 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

edukacyjna mieszkaniowa sportowo-rekreacyjna zdrowotna kulturalna pomocy społecznej 


88

W samym województwie śląskim, podobnie jak w innych regionach Polski, występują znaczne 

dysproporcje, zarówno w skali jak i strukturze wydatków (patrz Wykres 55). W okresie 1999-2007 na 

wydatki majątkowe w infrastrukturę społeczną najwięcej środków per capita przeznaczyły powiaty 

grodzkie: Rybnik, Chorzów oraz powiaty ziemskie: pszczyński i bieruńsko-lędziński natomiast najmniej 

- również powiaty grodzkie: Piekary Śląskie, Bytom i Sosnowiec. 

WYKRES 55. Struktura oraz wysokość wydatków majątkowych w infrastrukturę społeczną JST województwa 

śląskiego, per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 


0 

zdrowotna pomocy społecznej sportowo-rekreacyjna 

mieszkaniowa kulturalna edukacyjna 


Bytom 

Sosnowiec 

tarnogórski 


myszkowski 

kłobucki 

będziński 




lubliniecki 

Częstochowa 


Jaworzno 

bielski 


żywiecki 

gliwicki 

Żory 


wodzisławski 

Mysłowice 

cieszyński 

Gliwice 

Zabrze 

Ruda Śląska 

mikołowski 

rybnicki 

Tychy 

raciborski 

Katowice 


pszczyński 

Chorzów 

Rybnik 

Analizując wydatki majątkowe w infrastrukturę społeczną, zarówno w JST województwa śląskiego, jak 

i całego kraju, można zauważyć trzy prawidłowości. Regiony bogatsze inwestują więcej 

w infrastrukturę społeczną, nie tylko w kategorii per capita, ale także relatywnie do swoich wydatków 

ogółem (patrz Wykres 56 i Wykres 57). Po drugie, nie można stwierdzić, żeby regiony uboższe 

w infrastrukturę społeczną inwestowały w nią więcej (zarówno w kategorii per capita jak i relatywnie 

do swoich wydatków) - patrz Wykres 58. Po trzecie, te powiaty, które decydowały się inwestować 

więcej w infrastrukturę społeczną, w latach 1999-2007 odnotowały większy przyrost syntetycznego 

indeksu rozwoju infrastruktury społecznej IRIS - patrz Wykres 59. 


89

Wykres 56. Poziom PKB per capita w 1999 roku 

(w tys. PLN), a łączne wydatki majątkowe per capita 

(w PLN) w infrastrukturę społeczną w okresie 1999- 

2007, w powiatach województwa śląskiego 

Łączne wydatki majątkowe w infrastrukturę 

społeczną per capita, w okresie 1999-2007 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

0 5 10 15 20 25 30 35 


Wykres 58. Poziom indeksu rozwoju infrastruktury 

społecznej IRIS w 1999 roku, a inwestycje 

w infrastrukturę społeczną jako procent wydatków 

ogółem, powiatów województwa śląskiego 

w okresie 1999-2007 (w PLN) 

Udział wydatków majątkowych w infrastrukturę 

społeczną w wydatkach ogółem w okresie 1999- 

2007 

2500 

2000 

1500 

1000 

500 

0 

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 


Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie GUS 

Wykres 57. Poziom PKB per capita w 1999 roku (w tys. 

PLN) a łączne wydatki majątkowe per capita (w PLN) 

w infrastrukturę społeczną jako procent wydatków ogółem 

powiatów województwa śląskiego w okresie 1999-2007 

Udział wydatków majątkowych w infrastrukturę 

społeczną w wydatkach ogółem w okresie 1999- 

2007 

0,12 

0,1 

0,08 

0,06 

0,04 

0,02 

0 

0 5 10 15 20 25 30 35 

PKB per capita w 1999 roku ( w tys. złotych) 

Wykres 59. Wydatki majątkowe na infrastrukturę 

społeczną (per capita) (w PLN) w latach 1999-2007, 

a zmiana (absolutna) indeksu IRIS, w powiatach 

województwa śląskiego 

Zmiana indeksu IRIS 1999-2007 

0,12 

0,1 

0,08 

0,06 

0,04 

0,02 

0 

0 500 1000 1500 2000 2500 

Wydatki majątkowe na infrastrukturę społeczną JST, per capita, łacznie za 

okres 1999-2007 


90

Wydatki Wydatki majątkowe majątkowe z UE 

Od 2004 roku, jak już wspomniano, coraz większe znaczenie w inwestycjach majątkowych, odgrywają 

środki z Unii Europejskiej 60 . Pomimo znacznego wzrostu nakładów, tę formę wsparcia na rozwój 

infrastruktury społecznej wykorzystuje wciąż niewiele JST. Ponadto, w stosunku do innych projektów 

finansowanych ze środków UE, inwestycje w infrastrukturę społeczną charakteryzują się bardzo 

niewielką skalą. 

W latach 2004-2007 na inwestycje w infrastrukturę społeczną ze środków UE, JST województwa 

śląskiego wydały łącznie ponad 103 miliony złotych, co stanowiło 7,5 procent wszystkich wydatków 

inwestycyjnych finansowanych ze środków unijnych w tym czasie, ale tylko 3 procent wszystkich 

wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną, które poniosły JST. Ta kategoria wydatków 

charakteryzuje się jednak dużą dynamiką. W 2004 roku JST województwa śląskiego na rozwój 

infrastruktury społecznej otrzymały łącznie z UE niecały milion złotych, a cztery lata później było to 

już ponad 46 milionów złotych 61 . 

W porównaniu do innych regionów, pod względem wykorzystania funduszy unijnych na rozwój 

infrastruktury społecznej, województwo śląskie zajmuje trzecie miejsce od końca w kraju. Dodać 

jednak należy, że wszystkie województwa o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego 

charakteryzują się niskimi wydatkami inwestycyjnymi per capita na infrastrukturę społeczną, 

finansowanymi z Unii Europejskiej - patrz Wykres 60. 

Oznacza to, że środki przekazywane w ramach UE trafiają, co do zasady, do regionów mniej 

zamożnych, a więc mających też słabiej rozwiniętą sieć infrastruktury społecznej. W latach 2004-2007 

powiaty ziemskie na inwestycje w infrastrukturę społeczną otrzymały łącznie 1 313 milionów złotych, 

czyli ponad 44 złote na mieszkańca, a powiaty grodzkie 343 miliony złotych - 26 złotych na 

mieszkańca. 

W skali całego kraju wciąż wiele regionów nie skorzystało z takiej formy pomocy. Przez lata 2004- 

2007 z tej formy wsparcia nie skorzystało 19 powiatów, a ponad 36 procent otrzymało w tym czasie 

mniej niż jeden milion złotych. 

Mimo różnej skali, struktura inwestowania środków unijnych na poziomie województw jest dość 

podobna - najwięcej pieniędzy trafia na rozwój infrastruktury kulturalnej (37 procent wszystkich 

środków na inwestycje w infrastrukturę społeczną finansowanych z UE), w dalszej kolejności na 

edukacyjną i sportowo-rekreacyjną (po 24 procent), w pozostałe kategorie inwestowanych jest 

przeciętnie mniej niż 15 procent ogółu środków - patrz Wykres 60 i Wykres 61. Warto zwrócić uwagę, 

że w przedmiocie wydatków inwestycyjnych, środki z Unii Europejskiej do pewnego stopnia 

60 Wydatki finansowane i współfinansowane ze środków wspólnotowych zostały wyodrębnione na podstawie 

rozliczeń budżetów gmin i powiatów, znajdujących się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. Ich 

identyfikację umożliwiła 4-ta cyfra paragrafu, przypisywana zgodnie z Rozporządzeniami Ministra Finansów w 

sprawie sprawozdawczości finansowej z poszczególnych lat. To źródło nie pozwala na identyfikację konkretnych 

programów, z których pochodziły środki. 

61 Należy pamiętać, że wszystkie wydatki w niniejszym rozdziale są podawane w cenach stałych z 1999 roku- 

patrz rozdział 1. 


91

uzupełniają nakłady inwestycyjne czynione z budżetu centralnego (Urzędów Wojewódzkich) oraz 

Urzędów Marszałkowskich, które w największym stopniu finansują inwestycje w infrastrukturę 

zdrowotną, a tylko w bardzo ograniczonym stopniu w infrastrukturę kulturalną. Na pozostałe 

komponenty infrastruktury społecznej struktura wydatkowanych środków z UE jak i budżetu 

centralnego i wojewódzkiego jest na zbliżonym poziomie - patrz Ramka 4 i Ramka 5 

WYKRES 60. Struktura i skala wydatków 

inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną 

finansowanych z Unii Europejskiej, per capita, 

(w PLN) łącznie za okres-2004-2007, średnia 

z powiatów, w złotych 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

kulturalna edukacyjna sportowo-rekreacyjna 

zdrowotna pomocy społecznej mieszkaniowa 


WYKRES 61. Struktura wydatków inwestycyjnych na 

infrastrukturę społeczną finansowanych z Unii 

Europejskiej (w PLN), łącznie za okres 2004-2007, 

średnia z powiatów 

100% 

90% 

80% 

70% 

60% 

50% 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

kulturalna edukacyjna sportowo-rekreacyjna 

zdrowotna pomocy społecznej mieszkaniowa 

W województwie śląskim struktura wydatków środków z UE na projekty związane z rozbudową 

infrastruktury społecznej jest zbliżona do pozostałych województw (patrz Wykres 61), z tą jednak 

różnicą, że przeciętnie JST tego województwa ze środków UE finansują intensywniej infrastrukturę 

edukacyjną (36 procent ogółu środków) i mieszkaniową (15 procent). 

Analizując średnie wydatki inwestycyjne powiatów finansowane z UE na poziomie województw 

należy mieć na uwadze, że w istocie struktura wydatków w samych powiatach jest dużo mniej 

zróżnicowana. W badanym okresie bardzo niewiele powiatów w Polsce przeznaczało środki z UE na 

więcej niż trzy kategorie infrastruktury społecznej - w województwie śląskim zaledwie 6 powiatów 

(bielski, tarnogórski, Bytom 62 , pszczyński, zawierciański, wodzisławski) przeznaczyło na więcej niż 

4 kategorie. 

Spośród powiatów województwa śląskiego, najwyższe wydatki majątkowe na infrastrukturę 

społeczną finansowane ze środków UE w latach 2004-2007 zostały poczynione w powiatach 

grodzkich: Sosnowiec, Chorzów, Rybnik oraz ziemskich: wodzisławskim i zawierciańskim, natomiast w 

trzech powiatach grodzkich: Katowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska i jednym powiecie ziemskim - 

mikołowskim, w ogóle nie uzyskano wsparcia inwestycyjnego z UE na rozwój infrastruktury 

społecznej (patrz Wykres 62 i Wykres 63). Powiaty ziemskie województwa śląskiego na inwestycje w 

infrastrukturę społeczną ze środków UE przeznaczyły łącznie w okresie 2004-2007 ponad 57 milionów 

złotych, czyli 29 złotych na mieszkańca, a powiat grodzkie 73 miliony złotych - 26 złotych na 

mieszkańca. 

62 Należy jednak pamiętać, że skala wydatków powiatu m. Bytom na infrastrukturę społeczną ze środków UE 

była znikoma i łącznie wyniosła mniej niż 2 złote na mieszkańca. 


92

WYKRES 62. Struktura i skala wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków UE na infrastrukturę społeczną 

w powiatach województwa śląskiego, per capita, łącznie za okres 2004-2007, w PLN 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Źródło: Opracowane własne na podstawie GUS 

WYKRES 63. Struktura wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną finansowanych ze środków UE 

w powiatach województwa śląskiego, łącznie za okres 2004-2007, w PLN 

100% 

90% 

80% 

70% 

60% 

50% 

40% 

30% 

20% 

10% 

0% 

mikołowski 

Katowice 


Ruda Śląska 

Mysłowice 

rybnicki 

Częstochowa 


kłobucki 

lubliniecki 

Tychy 



cieszyński 

Zabrze 

Jaworzno 

Gliwice 


myszkowski 

gliwicki 

bielski 

raciborski 

będziński 

Żory 


Bytom 


tarnogórski 

żywiecki 

pszczyński 


Rybnik 


wodzisławski 

Chorzów 

Sosnowiec 

Źródło: Opracowane własne na podstawie GUS 

edukacyjna zdrowotna pomocy społecznej kulturalna mieszkaniowa sportowa 

mikołowski 

Katowice 


Ruda Śląska 

Mysłowice 

rybnicki 

Częstochowa 


kłobucki 

lubliniecki 

Tychy 



cieszyński 

Zabrze 

Jaworzno 

Gliwice 


myszkowski 

gliwicki 

bielski 

raciborski 

będziński 

Żory 


Bytom 


tarnogórski 

żywiecki 

pszczyński 


Rybnik 


wodzisławski 

Chorzów 

Sosnowiec 

edukacyjna zdrowotna pomocy społecznej kulturalna mieszkaniowa sportowa 


93

2.4.2 Inwestycje JST w poszczególne komponenty infrastruktury 

społecznej 

Niniejszy podrozdział traktuje o wydatkach JST w komponenty infrastruktury społecznej. W każdej 

części zostaną omówione wydatki JST 63 oraz osobno wydatki finansowane ze środków Unii 

Europejskiej i Urzędu Marszałkowskiego 64 . Ostatni akapit każdej części traktować będzie o wynikach 

analiz jakościowych, przede wszystkim dotyczących badania internetowego CAWI. 

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę edukacyjną 

edukacyjną 

Inwestycje w infrastrukturę edukacyjną stanowią najważniejszą pozycję wydatków majątkowych na 

infrastrukturę społeczną niemal wszystkich JST w Polsce. Tak również jest w województwie śląskim, 

które przeznacza na inwestycje w infrastrukturę edukacyjną 32 procent ogółu środków na inwestycje 

w infrastrukturę społeczną i 11 procent całkowitych wydatków inwestycyjnych. Województwo śląskie 

wyróżnia się jednak tym, że zarówno per capita jak i relatywnie do ogółu wydatków majątkowych, 

przeznacza najmniej w Polsce na inwestycje w tę kategorię infrastruktury. 

Taki stan wynika zapewne z wysokiego nasycenia infrastrukturą społeczną, 65 średniej aktywności 

sektora prywatnego oraz niewielkiego udziału obszarów wiejskich - a właśnie na tych obszarach 

koncentrował się największy wysiłek inwestycyjny JST w ten rodzaj infrastruktury na przestrzeni 

ostatnich lat. Pod tym względem województwo śląskie nie wyróżnia się na tle kraju - najwięcej 

środków na rozwój edukacji przeznaczają JST z obszarów wiejskich. 

Mapa 18. Wydatki majątkowe na infrastrukturę edukacyjną w gminach województwa śląskiego, per capita 

(w PLN) łącznie za okres 1999-2007 


63 

Jak zostało wskazane wcześniej, w wydatkach JST zawierają się wydatki Urzędu Wojewódzkiego oraz z Unii 

Europejskiej. Niemniej jednak wydatki z Unii Europejskiej zostaną opisane oddzielnie. 

64 

Wydatki z Urzędu Marszałkowskiego dotyczą lat 2001-2007. 

65 

Wartość indeksu rozwoju infrastruktury edukacyjnej od 1999 roku kształtuje się na 2 miejscu w kraju - tuż za 

województwem mazowieckim. 


94

Przez lata 1999-2007 JST województwa śląskiego na inwestycje w infrastrukturę edukacyjną 

przeznaczyły łącznie 1 471 milionów złotych, z czego 942 miliony złotych wydały powiaty ziemskie 

(481 złotych per capita), a powiaty grodzkie 528 milionów złotych (187 złotych per capita). Pod 

względem wydatków per capita największe środki na inwestycje przeznaczyły powiaty ziemskie: 

pszczyński (946 złotych per capita), bieruńsko-lędziński (764) i rybnicki (730) - patrz Wykres 64. 

Zróżnicowanie przestrzenne wydatków inwestycyjnych gmin województwa śląskiego na 

infrastrukturę edukacyjną przedstawia Mapa 18. 

Wykres 64. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę edukacyjną, za okres 1999-2007 

1000 

900 

800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 


Bytom 

Częstochowa 




Sosnowiec 


Jaworzno 

Chorzów 

Zabrze 

Żory 

Katowice 

tarnogórski 


mikołowski 

myszkowski 

Mysłowice 

Gliwice 

Ruda Śląska 

raciborski 

będziński 

lubliniecki 

Rybnik 

wodzisławski 

bielski 

kłobucki 

Tychy 


gliwicki 

cieszyński 


żywiecki 

rybnicki 


pszczyński 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie GUS i MF 

Urząd Marszałkowski na rozwój edukacji przeznaczył łącznie 11,6 miliona złotych. Środki te trafiły 

w sumie do 16 powiatów, z czego 6 stanowiły powiaty grodzkie. Największymi beneficjentami 

w wartościach absolutnych były powiaty grodzkie: Bielsko-Biała (powiat ten otrzymał łącznie 4,7 

miliona złotych), Częstochowa (4), Katowice (1,3), Rybnik (0,6). 

Wykres 65. Skala inwestycji w infrastrukturę edukacyjną per capita w PLN w powiatach województwa 

śląskiego, łącznie za okres 1999-2007, a poziom infrastruktury edukacyjnej w 1999 roku 

Suma łącznych wydatków majątkowych per capita na 

inf. edukacyjną w latach 1999-2007 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

-200 

Źródło: Opracowanie własne IBS na podstawie GUS i MF. 

0 

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 

Wartość Indeksu EDU w 1999 roku 


95

Ze środków Unii Europejskiej w okresie 2004-2007 na wydatki inwestycyjne zostało przekazanych 

łącznie 48 milionów złotych, z czego ponad 27 milionów złotych zostało wydane przez powiat 

grodzki Sosnowiec. Oprócz Sosnowca znaczne środki z UE otrzymały również powiat m. Bytom (4 

miliony złotych), zawierciański (3), żywiecki (3). Łącznie ze wsparcia unijnego na rozwój tej kategorii 

infrastruktury skorzystało 17 powiatów województwa śląskiego. 

Wydatki w infrastrukturę edukacyjną charakteryzują się również tym, że w badanym okresie 

najwięcej środków per capita na jej rozwój przeznaczały te JST, które równocześnie posiadały 

najsłabiej rozwiniętą tę kategorię infrastruktury (czyli na ogół powiaty ziemskie) - patrz Wykres 65. 

Istotnych informacji dotyczących struktury realizowanych inwestycji dostarczyło badanie CAWI. Z 90 

przykładów inwestycji w infrastrukturę edukacyjną, które podali respondenci ankiety połowa 

dotyczyła budowy nowego elementu infrastruktury, a ok. 33% modernizacji poszczególnych 

elementów (najczęstszym przykładem jest termomodernizacja). Należy dodać, że tego typu remonty, 

pomimo oczywistego poprawiania warunków nauczania (co wymieniali często przedstawiciele JST w 

wywiadach indywidualnych IDI) nie wpływają na wartości wskaźnika IRIS (jego komponentu IEDU) . 

Warto zaznaczyć, że choć 90% przedstawicieli JST, którzy wypełnili ankietę CAWI, było w stanie podać 

przykłady inwestycji w infrastrukturę edukacyjną, to zaledwie 12% z nich potwierdziło uzyskanie 

dofinansowania ze środków unijnych. 

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę sportowo sportowo-rekreacyjną 

sportowo rekreacyjną 

W okresie 1999-2007 na inwestycje w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną JST województwa 

śląskiego przeznaczyły łącznie 745 milionów złotych (155 złotych per capita), co stanowiło 16 procent 

wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną i 6 procent wszystkich wydatków majątkowych 

JST województwa, czyli na poziomie przeciętnym w kraju. 

W województwie śląskim największymi wydatkami na infrastrukturę sportowo-rekreacyjną 

w badanym okresie charakteryzowały się powiat m. Chorzów (434 złote per capita), wodzisławski 

(383), m. Jastrzębie Zdrój (330) - patrz Wykres 66. Zróżnicowanie przestrzenne wydatków 

inwestycyjnych gmin województwa śląskiego na infrastrukturę edukacyjną przedstawia Mapa 19. 

Urząd Marszałkowski na inwestycje w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną przeznaczył 117,8 miliona 

złotych, z czego powiat m. Chorzów otrzymał aż 114 milionów złotych (przede wszystkim na 

modernizację i rozbudowę Stadionu Śląskiego). Oprócz Chorzowa, środki na rozwój infrastruktury 

sportowo - rekreacyjnej otrzymało jeszcze 6 powiatów: zawierciański (2,3 miliona złotych), powiat 

częstochowski 489 tysięcy oraz powiaty tarnogórski, cieszyński, lubliniecki, żywiecki - po 244 tysięcy 

złotych. 

Środki z Unii Europejskiej na inwestycje w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną w latach 2004-2007 

wykorzystało 9 powiatów: wodzisławski (14,6 miliona złotych), zawierciański (3,1 mln), pszczyński 

(800 tys.), bielski (446 tys.), raciborski (344 tys.), żywiecki (268 tys.), tarnogórski (26,5 tys.), m. Bytom 

(19 tys.), rybnicki (4,6 tys.). Podobne wnioski wynikają z badania CAWI. 83 procent badanych (58 

respondentów) było w stanie podać przynajmniej jeden przykład inwestycji w ten komponent 

infrastruktury, ale tylko 8 przykładów było współfinansowanych ze środków unijnych. Dodatkowo 

należy podkreślić, że zdaniem przedstawicieli JST ankietowanych w ramach badania IDI inwestycje w 

infrastrukturę sportowo-rekreacyjną w największym stopniu przyczyniają się do podniesienia jakości 

życia w regionie. 


96

Wykres 66. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę sportowo-rekreacyjną, za okres 

1999-2007 

500 

450 

400 

350 

300 

250 

200 

150 

100 

50 


Mapa 19. Wydatki majątkowe na infrastrukturę sportowo rekreacyjną w gminach województwa śląskiego, 

per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 


0 

kłobucki 


Ruda Śląska 

rybnicki 

będziński 

tarnogórski 

żywiecki 

raciborski 


Bytom 

Sosnowiec 


Zabrze 

lubliniecki 

myszkowski 


Jaworzno 


gliwicki 

cieszyński 

Częstochowa 

bielski 

Żory 

Gliwice 


Mysłowice 



Katowice 

Rybnik 

pszczyński 

mikołowski 

Tychy 


wodzisławski 

Chorzów 


97

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę mieszkaniową 

mieszkaniową 

Jednostki Samorządu Terytorialnego województwa śląskiego charakteryzują się stosunkowo 

wysokimi wydatkami inwestycyjnymi w infrastrukturę mieszkaniową. W okresie 1999-2007 na ten cel 

przeznaczyły łącznie 1 145 milionów złotych, czyli 24 procent ogółu inwestycji w infrastrukturę 

społeczną i 9 procent wszystkich wydatków majątkowych. 

Przed analizą aktywności inwestycyjnej poszczególnych JST, należy zwrócić uwagę na fakt, że 

w znacznym stopniu inwestycje w ten rodzaj infrastruktury zależą od PKB danego regionu - 

zamożniejsze społeczeństwo zgłasza popyt na większą liczbę mieszkań i o większym metrażu. Szybciej 

rozwijające się regiony przyciągają także pracowników z innych regionów. Ta zależność (pomiędzy 

wzrostem PKB a skalą inwestycji) jest wyraźnie widoczna, zarówno na poziomie kraju, jak i samego 

województwa śląskiego. Te same regiony, które odznaczały się największą dynamiką PKB w latach 

1999-2007, inwestowały również najwięcej w infrastrukturę mieszkaniową - patrz Wykres 67 

i Wykres 68. 

Wykres 67. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę 

mieszkaniową, per capita, łącznie za okres 1999- 

2007 powiatów w Polsce a przyrost PKB per capita 

w powiatach 

Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę 

mieszkaniową per capita, łączne za okres 

1999-2007 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

-0,4 -0,2 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 

Przyrost PKB 1999-2007 


Wykres 68. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę 

mieszkaniową, per capita, łącznie za okres 1999- 

2007 powiatów w województwa śląskiego a przyrost 

PKB per capita w powiatach 

Wydatki inwestycyjne na inf. mieszkaniową, per 

capita, łącznie za okres 1999-2007 

800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 

Przyrost PKB 1999-2007 

W badanym okresie, największe środki na inwestycje mieszkaniowe zarówno per capita jak i w 

kategoriach absolutnych (za wyjątkiem pojedynczych przypadków) przeznaczyły powiaty grodzkie: 

Zabrze (719 złotych per capita), Katowice (526), Gliwice (454) - Wykres 69. Zróżnicowanie 

przestrzenne wydatków inwestycyjnych gmin województwa śląskiego na infrastrukturę mieszkaniową 

przedstawia Mapa 20. 

Z Urzędu Marszałkowskiego na rozwój infrastruktury mieszkaniowej środki otrzymał tylko jeden 

powiat - Katowice (4,8 miliona złotych). Ze środków UE skorzystało łącznie 7 powiatów. Najwięcej 

pieniędzy otrzymał powiat m. Bielsko-Biała (8 milionów złotych), na kolejnych miejscach znalazły się 

powiaty: tarnogórski (4,5), m. Sosnowiec (4,4), będziński (1,1), raciborski (914 tysięcy złotych), m. 

Bytom (16 tys.), cieszyński (12 tys.) 

Niewiele ponad połowa przedstawicieli JST (54%), którzy odpowiedzieli na ankietę przesłaną w 

ramach badania CAWI, wymieniła przykłady inwestycji w infrastrukturę mieszkaniową. Najczęściej 

dotyczyły one budowy nowych obiektów lub adaptacji starych na potrzeby mieszkaniowe. Warto w 

tym miejscu wspomnieć o dofinansowywaniu Towarzystw Budownictwa Społecznego, które często 

wymieniane było jako źródło środków na inwestycje się w wywiadach indywidualnych IDI. 


98

Wykres 69. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę mieszkaniową, za okres 1999-2007 

800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

100 

0 


kłobucki 


Bytom 

żywiecki 

lubliniecki 

wodzisławski 

myszkowski 


Sosnowiec 

raciborski 

tarnogórski 

Jaworzno 

bielski 



Rybnik 


będziński 


pszczyński 

gliwicki 


cieszyński 


Mysłowice 

Częstochowa 

Chorzów 

Żory 

Tychy 

Ruda Śląska 

mikołowski 

rybnicki 

Gliwice 

Katowice 

Zabrze 


Mapa 20. Wydatki majątkowe na infrastrukturę mieszkaniową w gminach województwa śląskiego, per 

capita, (w PLN) łącznie za okres 1999-2007 



99

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę zdrowotną 

Województwo śląskie, jak zostało pokazane we wcześniejszych częściach opracowania, 

charakteryzuje się jednym z najwyższych poziomów rozwoju infrastruktury zdrowotnej - mimo to, na 

ten cel, w porównaniu do innych województw, przeznacza o wiele większą część środków. Przez lata 

1999-2007 JST województwa śląskiego przeznaczyły łącznie 4 582 miliony złotych, co stanowiło 17 

procent ogółu wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną i 6 procent wydatków 

majątkowych. 

W samym województwie środki na infrastrukturę zdrowotną inwestowane były przede wszystkim 

w dużych miejscowościach i/lub posiadających na swoim obszarze specjalistyczne szpitale, z usług 

których korzystają mieszkańcy okolicznych obszarów. Stąd zarówno w wartościach absolutnych, jak 

i per capita, dominują powiaty grodzkie. W latach 1999-2007 najwięcej środków na inwestycje 

przeznaczyły powiaty grodzkie: Rybnik (1068 złotych per capita), Chorzów (418), Ruda Śląska (360) 

oraz powiat ziemski raciborski (790) - patrz Wykres 70. Zróżnicowanie przestrzenne wydatków 

majątkowych gmin województwa śląskiego na infrastrukturę zdrowotną przedstawia Mapa 21. 

Mapa 21. Wydatki inwestycyjne na infrastrukturę zdrowotną, per capita (w PLN), łącznie za okres 1999-2007 


Na inwestycje w zdrowie Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego przeznacza największą część 

spośród pozostałych kategorii wydatków na inwestycje w infrastrukturę społeczną - patrz Ramka 4. 

W okresie 2001-2007 Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego na rozwój infrastruktury 

zdrowotnej przeznaczył łącznie 315,7 milionów złotych, czyli 61 proc. ogółu wydatków 

inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną. Najwięcej środków trafiło do powiatów grodzkich: 

Rybnik (95,7 miliona złotych), Bielsko-Biała (52), Częstochowa (25), Katowice (19), Sosnowiec (16). W 

sumie na rozwój infrastruktury zdrowotnej z Urzędu Marszałkowskiego środki otrzymało łącznie 25 

powiatów województwa śląskiego. 


100

Środki z Unii Europejskiej na inwestycje w infrastrukturę zdrowotną w okresie 2004-2007 wyniosły 

łącznie 4,1 miliona złotych i zostały wykorzystane przez 10 powiatów: zawierciański (2,8 mln złotych), 

m. Gliwice (629 tys.), m. Dąbrowa Górnicza (178 tys.), bielski (153 tys.), bieruńsko-lędziński (78 tys.), 

cieszyński (76 tys.), myszkowski (75 tys.), pszczyński (60 tys.), wodzisławski (52 tys.), tarnogórski (39 

tys.). 

Wykres 70. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę zdrowotną, za okres 1999-2007 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 


Bytom 

wodzisławski 


żywiecki 

rybnicki 


myszkowski 

kłobucki 

Tychy 

tarnogórski 

bielski 


będziński 


gliwicki 

Sosnowiec 

pszczyński 


lubliniecki 

Zabrze 

Żory 

Gliwice 


Częstochowa 



Katowice 

Mysłowice 

cieszyński 

Jaworzno 


mikołowski 

Ruda Śląska 

Chorzów 

raciborski 

Rybnik 

Jak wynika z badania CAWI większość inwestycji w infrastrukturę ochrony zdrowia poczynionych 

przez JST skierowanych było na podniesienie jakości usług przez już istniejące obiekty (szpitale, 

zakłady opieki zdrowotnej, przychodnie, etc.). Przede wszystkim dotyczyły one zakupu 

specjalistycznego sprzętu lub adaptacji pomieszczeń na potrzeby zabiegowe. Inwestycje sektora 

prywatnego z kolei, nakierowane były na budowę nowych obiektów. Dodatkowo 13 przedsięwzięć 

podjętych przez JST, wymienionych w badaniu CAWI, współfinansowanych było ze środków unijnych. 

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę kulturalną 

kulturalną 

kulturalną 

JST województwa śląskiego, pod względem wydatków inwestycyjnych na infrastrukturę kulturalną, 

nie wyróżniają się spośród innych województw. W okresie 1999-2007 na inwestycje w ten rodzaj 

infrastruktury przeznaczyły łącznie ponad 243 miliony złotych, czyli 51 złotych per capita, co 

stanowiło 5,3 procent całkowitych wydatków majątkowych na infrastrukturę społeczną i niecałe 2 

procent całkowitych wydatków majątkowych. 

Jak przedstawia Wykres 71, najwięcej środków na inwestycje w kulturę przeznaczyły powiaty 

grodzkie: Jaworzno (190 złotych per capita), Chorzów (140), Dąbrowa Górnicza (124), Częstochowa 

(118) i Rybnik (112). Zróżnicowanie przestrzenne wydatków majątkowych w gminach województwa 

śląskiego na infrastrukturę kulturalną przedstawia Mapa 22. 

Urząd Marszałkowski na rozwój kultury przeznaczył w badanym okresie łącznie 64 miliony złotych. 

Najwięcej środków otrzymały: powiat m. Chorzów (15,2 miliona złotych) oraz lubliniecki (14,5). 

W dalszej kolejności znalazły się powiat m. Katowice (13,8) i powiat m. Bytom (13,2). W sumie środki 

z Urzędu Marszałkowskiego otrzymało 10 powiatów. 


101

Wykres 71. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę kulturalną, za okres 1999-2007 

200 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Źródło: Opracowanie własne IBS podstawie GUS 

Mapa 22. Wydatki majątkowe na infrastrukturę kulturalną, w gminach województwa śląskiego, per capita 

(w PLN), łącznie za okres 1999-2007 


rybnicki 

Bytom 

mikołowski 




kłobucki 

gliwicki 

raciborski 

Tychy 


tarnogórski 

myszkowski 

Sosnowiec 

będziński 

bielski 

Ruda Śląska 


wodzisławski 

Katowice 

pszczyński 

Gliwice 

żywiecki 

cieszyński 


Mysłowice 

Żory 


Zabrze 

lubliniecki 


Rybnik 

Częstochowa 


Chorzów 

Jaworzno 

Dość znacznym uzupełnieniem polityki inwestycyjnej w ten rodzaj infrastruktury są środki unijne, 

choć dodać należy, że w porównaniu do innych województw, JST województwa śląskiego korzystają 

z tej formy pomocy w o wiele mniejszym zakresie. W okresie 2004-2007 na inwestycje w rozwój 

infrastruktury kulturalnej z UE trafiło łącznie do JST województwa śląskiego 39 milionów złotych, czyli 

8 złotych per capita (był to 3 wynik od końca w Polsce). Największym ich wykorzystaniem 

charakteryzował się powiat Chorzów - łącznie 13 milionów złotych, Rybnik (9), żywiecki (4,6), 

pszczyński (3,1). Łącznie środki z UE na rozwój infrastruktury kulturalnej otrzymało 17 powiatów 

województwa śląskiego. 


102

Inwestycje w infrastrukturę kulturalną były podawane przez 70% ankietowanych w ramach badania 

CAWI, a więc znacznie rzadziej niż w przypadku infrastruktury edukacyjnej, ale częściej niż np. w 

infrastrukturę mieszkaniową. Jedynie 14 z 70 JST poczyniło inwestycje na kwotę większą niż 1 mln zł. 

Najczęściej podawane przykłady inwestycji dotyczyły adaptacji lub remontu starego budynku (teatru, 

kina, muzeum). 

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę pomocy pomocy społecznej 

społecznej 

Inwestycje w infrastrukturę pomocy społecznej stanowią najmniejszą część wydatków 

inwestycyjnych na infrastrukturę społeczną zarówno JST województwa śląskiego jak i całego kraju. 

W okresie 1999-2007 na ten cel JST województwa śląskiego przeznaczyły łącznie 188 milionów 

złotych, czyli 39 złotych per capita, co stanowiło 4 procent ogółu wydatków majątkowych na 

infrastrukturę społeczną i 1,5 procent wszystkich wydatków majątkowych. 

W samym województwie największymi inwestycjami w ten rodzaj infrastruktury charakteryzują się 

powiaty grodzkie i gminy miejskie, gdzie znajduje się najwięcej obiektów infrastruktury pomocy 

społecznej. Nie może więc dziwić bardzo duże zróżnicowanie przestrzenne w skali inwestycji 

pomiędzy powiatami i gminami. Najwięcej środków per capita na inwestycje w infrastrukturę pomocy 

społecznej przeznaczyły powiaty grodzkie: Chorzów (264 złotych per capita), Katowice (119), Rybnik 

(80,7), Ruda Śląska (73,8), Gliwice (58) - patrz Wykres 72. Zróżnicowanie przestrzenne wydatków 

majątkowych w gminach województwa śląskiego na infrastrukturę pomocy społecznej prezentuje 

Mapa 23. 

Mapa 23. Wydatki majątkowe na infrastrukturę pomocy społecznej w gminach województwa śląskiego, 

per capita, łącznie za okres 1999-2007 (w PLN) 


Środki na inwestycje Urzędu Marszałkowskiego w infrastrukturę pomocy społecznej są również 

niewielkie. W badanym okresie Urząd Marszałkowski przeznaczył na ten cel 935 tysięcy złotych. 

Łącznie z tej instytucji środki trafiły do 9 powiatów: m. Katowice (314 tys.), raciborskiego (245), 


103

tarnogórskiego (216), bielskiego (92), m. Jastrzębie Zdrój (19), cieszyńskiego (14), m. Bielsko-Biała 

(11), pszczyńskiego (11), m. Częstochowa (9). 

Z Unii Europejskiej na inwestycje w ten rodzaj infrastruktury JST województwa śląskiego w latach 

2004-2007 otrzymały łącznie 234 tys. złotych i pieniądze te trafiły do 9 powiatów. Powiat 

m. Jaworzno otrzymał łącznie 86 tys. złotych, na dalszych miejscach znalazły się powiaty: 

m. Siemianowice Śląskie (82 tysiące), m. Zabrze (22), m. Częstochowa (16), zawierciański (6), 

Świętochłowice (4,5), m. Bytom (4), m. Mysłowice (1,8). 

Wykres 72. Wydatki majątkowe JST per capita (w PLN) na infrastrukturę pomocy społecznej, za okres 1999- 

2007 

300 

250 

200 

150 

100 

50 

0 


kłobucki 

żywiecki 

pszczyński 

raciborski 



wodzisławski 

Sosnowiec 

mikołowski 


bielski 

rybnicki 

Żory 

będziński 


lubliniecki 

Mysłowice 


Bytom 

Tychy 

cieszyński 

gliwicki 

Zabrze 

Jaworzno 

tarnogórski 



myszkowski 



Częstochowa 

Gliwice 

Ruda Śląska 

Rybnik 

Katowice 

Chorzów 

Badania internetowe CAWI potwierdzają niewielkie zaangażowanie inwestycyjne JST w tę kategorię 

infrastruktury. Z ponad 70 JST, które wypełniło ankietę, zaledwie 29 podało przykłady działań tego 

typu. Dodatkowo 70 procent respondentów wskazało, że inwestycje jakie zostały dokonane na 

terenie ich jednostek samorządowych nie przekraczało 1 miliona złotych. 

Inwestycje Inwestycje w w infrastrukturę infrastrukturę społeczną społeczną w w latach latach 1999 1999-2007 

1999 2007 - wyniki wyniki badań 

badań 

jakościowych 

jakościowych 

Przeprowadzone badania jakościowe w znacznej mierze potwierdziły wyniki analizy statystycznej. 

Przedstawiciele JST w wielu miejscach podkreślali, że spośród różnych komponentów infrastruktury 

społecznej, inwestycje w edukację traktują z największym priorytetem. Przykładami wspierania 

inwestycji w infrastrukturę edukacyjną przez miasto stanowić może kampus uniwersytecki 

w Rybniku, czy Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej Symfonia w Katowicach. 

Z wywiadów IDI wynika, że JST nie prowadziły znaczących inwestycji w infrastrukturę ochrony 

zdrowia, a większość dużych inwestycji, takich jak dokończenie budowy szpitala w Rybniku było 

finansowane ze środków Urzędu Marszałkowskiego. Ze środków gminnych i powiatowych pokrywano 

głównie koszty termomodernizacji budynków i zakupu wyposażenia. 

W zakresie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, z wywiadów IDI oraz studiów przypadków wynika, 

że w badanym okresie rozbudowywano nie tylko duże obiekty, lecz także podstawową infrastrukturę 

sportowo-rekreacyjną w szkołach. W Częstochowie zmodernizowano stadion żużlowy i piłkarski, 

w Pszczynie zaś wybudowano nową halę sportową. Ponadto, respondenci wspominali o boiskach 


104

przyszkolnych, wybudowanych w ramach programu Orlik, choć zostały one zbudowane dopiero w 

2008 roku. Niejednokrotnie okazywało się, że tego typu inwestycje stanowią dominującą część 

nakładów na infrastrukturę społeczną w badanych JST. 

Inwestycje w infrastrukturę kulturalną, wymieniane przez respondentów, a także pokazane 

w badaniu CAWI, dotyczą różnych jej działów, trudno więc zaobserwować w tym obszarze istniejące 

prawidłowości. Z badań jakościowych wynika, że inwestycje w ten komponent infrastruktury nie są 

najwyższe. Niewielka część badanych w ramach CAWI i IDI jednostek może pochwalić się 

inwestycjami o wartości wyższej niż 1 mln zł, a przeważająca ich część jest stricte modernizacyjna 

i nie powiększa zasobu infrastruktury. 

Inwestycje w infrastrukturę pomocy społecznej koncentrowały się na bieżących remontach 

i modernizacjach istniejących obiektów i nie odgrywały znaczącej roli. Wydatkowanie środków na ten 

cel skupiało się raczej na działaniach, nie na inwestycjach materialnych. 

W badanym okresie inwestowano w infrastrukturę mieszkaniową poprzez 3 kanały – Towarzystwa 

Budownictwa Społecznego, budowę mieszkań komunalnych oraz remonty istniejącej substancji 

mieszkaniowej. Największe nakłady na rozwój tego komponentu infrastruktury społecznej ponoszone 

są w miastach, w gminach nie ma bowiem takiego zapotrzebowania. Inwestycje w infrastrukturę 

mieszkaniową w nikłym stopniu były finansowane ze środków unijnych. 

Przez ekspertów, biorących udział w panelu FGI, został też dostrzeżony rosnący udział inwestycji 

finansowanych ze środków Unii Europejskiej, choć jak pokazała analiza statystyczna, w 2007 roku 

pozostawał on w wielu przypadkach bardzo niewielki. Eksperci podkreślili jednak, że w tych 

regionach, gdzie inwestycje były dokonywane, w sposób znaczący przyczyniły się do poprawy stanu 

infrastruktury społecznej. 

2.4.3 Inwestycje niepubliczne 

Inwestycje sektora prywatnego w infrastrukturę społeczną przybliżone zostaną dostępnymi w Banku 

Danych Regionalnych wydatkami ujętymi w sekcji M i N Polskiej Klasyfikacji Działalności, a więc 

odpowiednio wydatkami prywatnymi na edukację oraz na ochronę zdrowia i pomoc społeczną. Jak 

zostało wspomniane we wcześniejszych częściach - ograniczenie opisu wydatków sektora 

prywatnego do ww. kategorii wynika z braku dostępnych danych. Główny Urząd Statystyczny nie 

prowadzi statystyk odnośnie wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw w tych sekcjach PKD, które 

można byłoby zakwalifikować do obszaru infrastruktury społecznej. 

Wykres 73 ilustruje całkowite wydatki na edukację i ochronę zdrowia w Polsce w latach 1999-2007. 

Zauważyć można przede wszystkim bardzo duże fluktuacje wydatków. Wydatki na ochronę zdrowia i 

pomoc społeczną wykazują tendencję wzrostową, szczególnie w 2007 roku wzrosły niemal 

dwukrotnie, z niecałych 600 mln do niemal 1 mld złotych. Wydatki na edukację fluktuowały od 250 

do 380 mln zł, bez zauważalnego trendu. W województwie śląskim, przedstawionym na kolejnym 

wykresie, również zauważyć można znaczną zmienność wielkości wydatków prywatnych. Jednakże, 

trend w wydatkach na ochronę zdrowia i pomoc społeczną wydaje się jednoznacznie rosnący, 

szczególnie w latach 2003-2007, gdzie zaobserwowano ponad trzykrotny wzrost z 26 do 82 mln 

złotych. 


105

Wykres 73. Całkowite wydatki na edukację oraz 

ochronę zdrowia i pomoc społeczną w mln złotych 

(lewa oś) i średnie wydatki per capita w zł (prawa 

oś) w latach 1999-2007 w Polsce 

1200 

1000 

800 

600 

400 

200 

0 

Całkowite wydatki na edukację (lewa oś) 

Całkowite wydatki na ochronę zdrowia i pomoc społeczną (lewa 

oś) 

Wydatki prywatne na edukację (per capita) 

Wydatki na ochronę zdrowia i pomoc społeczną (per capita) 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Wykres 75. Wydatki prywatne na edukację 

w poszczególnych województwach w 2007 roku, per 

capita w zł. 

25 

20 

15 

10 

5 

0 


30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

Wykres 74. Całkowite wydatki na edukację oraz 

ochronę zdrowia i pomoc społeczną w mln złotych 

(lewa oś) i średnie wydatki per capita w zł (prawa 

oś) w latach 1999-2007 w woj. śląskim. 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Całkowite wydatki na edukację (lewa oś) 

Całkowite wydatki na ochronę zdrowia i pomoc społeczną (lewa 

oś) 

Wydatki prywatne na edukację (per capita) 

Wydatki na ochronę zdrowia i pomoc społeczną (per capita) 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 

Wykres 76. Wydatki prywatne na ochronę 

zdrowia i pomoc społeczną w poszczególnych 

województwach w 2007 roku, per capita w zł. 

Do porównań międzywojewódzkich użyteczne są dane wyrażone w wartościach per capita. Po 

pierwsze, we wszystkich latach - w wypadku edukacji i w niemal wszystkich latach - w wypadku 

ochrony zdrowia i pomocy społecznej, przeciętnie w Polsce wydawało się więcej niż w województwie 

śląskim. Jednakże, jak pokazują Wykres 75 i Wykres 76, zróżnicowanie pomiędzy województwami jest 

znaczne. Zdecydowanie więcej środków prywatnych na edukację przeznaczanych jest 

w województwie świętokrzyskim, co jest pochodną dużej liczby osób uczęszczających do szkół 

prywatnych. Województwo śląskie znajduje się w grupie regionów, w których wydaje się najmniej. 

Podobnie jest w wypadku wydatków prywatnych na ochronę zdrowia i pomoc społeczną. 

Zdecydowanie największe wydatki obserwowane są w województwie zachodniopomorskim, gdzie 

przekraczają 60 zł na osobę rocznie. W województwie śląskim są niemal 4-krotnie mniejsze i wynoszą 

17 zł, co plasuje województwo na 13 miejscu w Polsce. 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

20 

18 

16 

14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 


106

Inwestycje Inwestycje prywatne prywatne prywatne - wyniki badań badań jakościowych 

Inwestycje prywatne w zakresie infrastruktury edukacyjnej, zidentyfikowane przez respondentów, 

dotyczą głównie szkół policealnych oraz uczelni wyższych. W mniejszym stopniu wspierano oświatę 

na niższym poziomie edukacji. W badaniu FGI wskazano, że nasycenie prywatną infrastrukturą 

edukacyjną jest stosunkowo wysokie, niemniej jej jakość jest raczej niska. Ponadto, zwrócono uwagę 

na niższy, niż w przypadku uczelni publicznych, prestiż placówek prywatnych, istniejących na terenie 

konurbacji śląskiej. Podobne zdanie wyrażają przedstawiciele JST w wywiadach IDI, którzy jednak 

pozytywnie oceniają podmioty prywatne działające na ich terenie i ich wkład w rozwój infrastruktury 

społecznej. 

W badanym okresie powstało wiele podmiotów prywatnych, oferujących usługi z zakresu ochrony 

zdrowia, zarówno w ramach ubezpieczenia powszechnego, jak i odpłatnie. Przedstawiciele 

środowiska ekspertów, wypowiadający się w czasie dwóch paneli dyskusyjnych, zwracali uwagę na 

wyższą efektywność tego typu podmiotów i jakość usług, oferowaną przez te placówki. Badanie IDI 

ujawniło aktywność inwestorów, zarówno w sektorze lecznictwa zamkniętego, jak i otwartego. 

Istnieją zarówno duże szpitale specjalistyczne w miastach i małe gabinety lekarskie, należące do osób 

prywatnych. Zdaniem respondentów prywatna infrastruktura ochrony zdrowia dobrze uzupełnia 

usługi świadczone przez podmioty publiczne. Najważniejszym kanałem, przez który podmioty 

prywatne stały się znaczącym uczestnikiem rynku, były przekształcenia publicznych zakładów opieki 

zdrowotnej w zakłady prywatne. Z badania IDI wynika, że w znacznej części JST tego typu placówki 

zostały sprywatyzowane szybko, w niektórych wolniej, generalnie jednak z wyników ankiet wyłania 

się obraz skutecznej i zgodnej współpracy władz lokalnych z właścicielami tych obiektów. Jak wynika z 

wywiadów FGI, była to jedna z kluczowych przyczyn poprawy jakości usług po przekształceniach 

własnościowych w większości przypadków JST. 

Głównym komponentem infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, omawianym przez ekspertów w 

ramach badania FGI, jest infrastruktura turystyczna – w tym sektorze podmioty niepubliczne są 

najbardziej aktywne. Jak argumentowali eksperci, rozwój tego typu infrastruktury jest potrzebny, a 

województwo śląskie ma znaczący potencjał turystyczny, który jest obecnie nie w pełni wykorzystany. 

W badaniu IDI respondenci zwrócili uwagę przede wszystkim na komponent sportowy – pola 

golfowe, korty tenisowe. Ważnym inwestorem niepublicznym są kluby sportowe, które często są 

właścicielami obiektów. 

W obszarze infrastruktury kulturalnej i pomocy społecznej, zarówno respondenci w badaniu CAWI, 

jak i eksperci biorący udział w panelu, stwierdzili najmniejsze zaangażowanie inwestorów 

prywatnych. Według ankietowanych w badaniu IDI, inwestycje tego sektora w infrastrukturę 

kulturalną koncentrują się na budowie multipleksów, co zostało podkreślone we wcześniejszej części 

raportu. Jeśli chodzi o prywatne inicjatywy w zakresie sztuki scenicznej, eksperci podkreślili, że wiele 

z prywatnych teatrów, mimo dużej aktywności, nie posiada własnej sceny. W zakresie pomocy 

społecznej najaktywniejsze są fundacje, stowarzyszenia i organizacje przykościelne. Przypadki 

budowy prywatnych domów opieki społecznej wciąż są jednak bardzo rzadkie. Podobnie, w badaniu 

CAWI nie zdarzył się żaden przypadek inwestycji prywatnych w infrastrukturę pomocy społecznej. 

Głównym obszarem inwestycji prywatnych, wskazywanym przez respondentów w badaniu FGI, jest 

infrastruktura mieszkaniowa – podmioty prywatne są najważniejszym graczem na rynku 


107

nieruchomości, a lokale komunalne i dofinansowywane przez miasta w ramach TBS, stanowią 

margines. Również respondenci badania IDI przyznają, że ten komponent stanowi niejako naturalną 

sferę zainteresowania inwestorów. W analizowanych wywiadach często pojawia się stwierdzenie, że 

JST ułatwia podmiotom prywatnym budowę domów i lokalne władze głównie w ten sposób wspierają 

rozwój infrastruktury mieszkaniowej. Z perspektywy rosnącego zapotrzebowania na ten element 

infrastruktury ma to istotne znaczenie. 

2.4.4 Rekomendacje dla władz publicznych 

W oparciu o wypowiedzi respondentów badań jakościowych wystosować można szereg 

rekomendacji dla władz publicznych, których wdrożenie mogłoby potencjalnie zwiększyć 

zaangażowanie podmiotów prywatnych w obszarze infrastruktury społecznej. Większość z nich ma 

jednak charakter systemowy, co wiąże się z koniecznością zmian w prawie, a wiec jest skierowane 

przede wszystkim do władz centralnych. Dotyczy to takich zagadnień jak m.in. prawo podatkowe lub 

dokumenty programowe sektorowych programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy 

strukturalnych UE. Część rekomendacji można jednak skierować także do władz samorządowych – 

poniżej opisano je w podziale na poszczególne komponenty infrastruktury społecznej. 

W przypadku zwiększenia poziomu inwestycji podmiotów niepublicznych w obszarze infrastruktury 

zdrowotnej, rekomendacje skierowane są przede wszystkim do władz centralnych. Podstawowy 

problem stanowią obecnie niekorzystne z punku widzenia prywatnych przedsiębiorstw regulacje 

podatkowe – nie jest możliwe odliczenie podatku VAT przekazanego aparatowi skarbowemu przy 

okazji ponoszonych wydatków inwestycyjnych. Drugim czynnikiem istotnie hamującym inwestycje 

sektora prywatnego w obszarze służby zdrowia jest mniejszy, w porównaniu z publicznym zakładami 

opieki zdrowotnej, dostęp do źródeł finansowania. Placówki publiczne mogą bowiem często liczyć na 

oddłużenie, co w przypadku prywatnych przedsiębiorstw nie jest możliwe (Tomaszewski 2009). 

Podstawową rekomendacją dla władz samorządowych województwa śląskiego jest dalsze wspieranie 

przekształceń własnościowych w obszarze służby zdrowia. Zgodnie z wynikami przeprowadzonych w 

ramach niniejszego badania analiz, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej (współpracujące z 

Narodowym Funduszem Zdrowia) są zarządzane sprawniej oraz świadczą usługi lepszej jakości w 

porównaniu ze swoimi publicznymi odpowiednikami. 

Stosunkowo złożone jest także zagadnienie zaangażowania inwestycyjnego podmiotów 

niepublicznych w obszarze infrastruktury kulturalnej. W literaturze poświęconej zarządzaniu kulturą 

(np. Głowacki et al. 2009) wskazuje się na konieczność uczynienia w Polsce z mecenatu prywatnego 

pełnoprawnego źródła finansowania. Można w tym celu korzystać z bardzo szerokiego wachlarza 

instrumentów, niemniej większość z nich wymaga rozwiązań o charakterze systemowym, 

regulowanych ogólnokrajowym ustawodawstwem. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy 

rozwiązania powszechnie stosowane zagranicą – sponsoring korporacyjny, trusty i fundusze 

korporacyjne czy też indywidualne dotacje odpisywane ze zobowiązań podatkowych. W 

przedmiotowych opracowaniach (Głowacki et al. 2009) podkreśla się, że w Polsce docelowo powinno 

dążyć się do decentralizacji, w sposób, który uczyni z gminy najważniejszy podmiot zarządzający 

kulturą na poziomie lokalnym, czemu musi towarzyszyć zestaw odpowiednich instrumentów 

finansowych. Na obecnym etapie, najważniejszą rekomendacją dla władz samorządowych 

województwa śląskiego (szczególnie w dużych miastach) wydaje się wspieranie działalności 

kulturalnej podmiotów niepublicznych poprzez inicjatywy podobne do ogłaszanego co roku przez 

Urząd Miasta Katowic Konkursu Inicjatyw Kulturalnych. Dodatkowo, godne rozważenie jest 


108

przekazanie dodatkowego wsparcia dla prywatnych instytucji kultury, które potencjalnie mogą 

ubiegać się o dofinansowanie z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, np. w zakresie 

przygotowywania dokumentacji projektowej. 

W świetle przeprowadzonych analiz, rekomendacje odnoszące się prywatnych inwestycji w obszarze 

infrastruktury edukacyjnej należy podzielić na dwie części – dotyczącą oświaty oraz szkolnictwa 

wyższego. W pierwszym przypadku, w literaturze przedmiotu (np. Pawlak 2004) panuje przekonanie, 

że inwestycje sfery niepublicznej powinny mieć charakter jedynie wspomagający względem nakładów 

publicznych. Dodatkowo, zgodnie z wypowiedziami respondentów badań jakościowych, ogólna ocena 

szkół niepublicznych (szczególnie na obszarach miejskich) działających na terenie województwa 

śląskiego jest raczej niekorzystna. Placówki oświatowe tego typu, choć finansowane są przede 

wszystkim z czesnego, pobierają równolegle subwencję z budżetu samorządu, co często utrudnia 

lokalnym władzom oświatowym podnoszenie jakości kształcenia w szkołach, którymi zarządzają 

bezpośrednio. Wydaje się więc, że obecność podmiotów niepublicznych w obszarze edukacji powinna 

być dziś wspierana jedynie na terenach, gdzie działalność placówek publicznych nie jest możliwa – 

przede wszystkim na obszarach wiejskich. W przypadku szkół wyższych, wnioski z zrealizowanych 

badań są jednoznaczne. Wspomaganie podmiotów prywatnych w tym obszarze jest jak najbardziej 

wskazane, na obecnym etapie warto jednak skupić się działaniach dokonujących zmian przede 

wszystkim w wymiarze jakościowym (podnoszenie poziomu kształcenia) a nie ilościowym 

(zwiększanie liczby prywatnych szkół wyższych). 

W przypadku pozostałych komponentów infrastruktury społecznej, rola władz samorządowych jest 

jeszcze bardziej ograniczona. Zaangażowanie podmiotów prywatnych w obszarze infrastruktury 

mieszkaniowej jest uwarunkowane przede wszystkim mechanizmami rynkowymi. Niemniej, 

podniesienie poziomu niepublicznych inwestycji może być w pewnym stopniu wspierane przez 

władze samorządowe – na przykład poprzez usprawnienie procedur przekazywania gruntów pod 

zabudowę. Tę samą rekomendację wystosować można w kontekście pomocy przedsiębiorstwom 

gotowym rozwijać infrastrukturę rekreacyjną (hotele, prywatne klubu sportowe). Z kolei inwestycje 

związane z infrastrukturą pomocy społecznej wydają się być przede wszystkim domeną władz 

samorządowych, przez co zauważalne zwiększenie obecności sektora prywatnego nie wydaje się 

możliwe. 


109

3 Infrastruktura Infrastruktura społeczna społeczna a a poziom poziom poziom rozwoju rozwoju społeczno- 

społeczno 

gospo gospodarczego 

gospo darczego – ustalenia ustalenia teoretyczne teoretyczne i i i empiryczne 

empiryczne 

Celem przeglądu literatury jest wskazanie kanałów i wielkości wpływu infrastruktury społecznej na 

rozwój społeczno-ekonomiczny. Badania międzynarodowe mogą wskazać potencjalnie najistotniejsze 

elementy infrastruktury, które w największym stopniu realizują stawiane przed inwestycjami cele, 

takie jak zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu czy podniesienie jakości życia. 

Wpływ infrastruktury społecznej na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów jest niejednoznaczny. 

Wynika to z charakteru zrealizowanych inwestycji. Przykładowo, podniesienie poziomu nauczania 

w szkołach podstawowych, poprzez zwiększenie nakładów na edukację na tym szczeblu, wpływa na 

strefę gospodarczą w momencie wejścia pierwszych kohort na rynek pracy, a więc po kilku lub 

kilkunastu latach. Inwestycje w infrastrukturę sportową czy kulturalną, choć (najczęściej) 

zwiększające jakość życia na danym obszarze, nie są bezpośrednio widoczne w powszechnie 

stosowanych miarach obrazujących poziom jakości życia, takich ja HDI, czy używany w raporcie 

indeks rozwoju społeczno-ekonomicznego (IRSE), a także trudno wskazać ich bezpośrednie 

przełożenie na tempo rozwoju gospodarczego. Powyżej wymienione problemy powodują, że wpływ 

infrastruktury społecznej na rozwój społeczny i gospodarczy regionów jest zagadnieniem rzadko 

będącym bezpośrednim przedmiotem badań naukowych. 

W poniższej części przeanalizowane zostaną poszczególne czynniki składające się na inwestycje 

w infrastrukturę społeczną i mogące decydować o jej efektywności. Po pierwsze, nakłady na 

infrastrukturę społeczną są rodzajem publicznych inwestycji, a więc kanały oddziaływania tych 

inwestycji na rozwój gospodarczy będą w szczególności odpowiadały części kanałów wpływu 

infrastruktury społecznej, co będzie tematem pierwszej części rozdziału. Tam, gdzie jest to możliwe, 

wyróżniono specyficzne kanały różnych rodzajów infrastruktury społecznej (odpowiadające Celowi 

Szczegółowemu 3.1 i 3.2). W dalszej kolejności, przedstawiono najważniejsze wyniki empiryczne nt. 

wpływu inwestycji publicznych na rozwój społeczno-gospodarczy (CS 2.1, CS 3.1, CS 3.2, CS 4.5). 

W tym kontekście przeanalizowany zostanie również raport o wpływie inwestycji w infrastrukturę 

społeczną na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów w Polsce. Kolejna część poświęcona jest 

wnioskom dotyczącym wpływu infrastruktury społecznej na decyzje lokalizacyjne przedsiębiorstw, 

jako szczególnie istotnego kanału wpływu infrastruktury na rozwój gospodarczy (CS 1.5, CS 2.3). 

Dopełnienie przeglądu stanowi charakterystyka relacji inwestycji prywatnych i publicznych 

w obszarze ochrony zdrowia i edukacji, gdyż w tych obszarach interakcje między inwestycjami 

publicznymi a prywatnymi są szczególnie istotne, a dostępność literatury w pozostałych jest bardzo 

znikoma. 


110

3.1 3.1 Potencjalne Potencjalne kanały kanały transmisji transmisji – ujęcie ujęcie teoretyczne 

teoretyczne 

Wskazanie, w jaki sposób infrastruktura społeczna może potencjalnie wpływać na rozwój społeczny, 

jest kluczowe z punktu widzenia określenia obszarów i rodzajów inwestycji, które dają największe 

zwroty, a także umożliwia lepszą specyfikację modelu ekonometrycznego prezentowanego 

w późniejszym rozdziale. Literatura przedmiotu wyróżnia 4 podstawowe kanały wpływu 

infrastruktury społecznej na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego: 

• Produktywność kapitału prywatnego 

• Akumulacja kapitału ludzkiego 

• Akumulacja kapitału społecznego 

• Nierówności społeczne 

Od prac autorstwa Aschauera (np. 1989), najpopularniejszym podejściem jest traktowanie 

infrastruktury publicznej jako czynnika produkcji występującego w zagregowanej funkcji produkcji 

obok kapitału i pracy. Jest to specyficzny rodzaj kapitału, który zwiększa produktywność kapitału 

prywatnego (Barro, 1990) lub zmniejsza koszty transakcyjne. Dla przykładu, inwestycje w szkolnictwo 

wyższe zwiększają produktywność kapitału prywatnego, gdyż absolwenci pracujący w firmach 

prywatnych efektywniej wykonują postawione przed nimi zadania. Obecność silnych ośrodków 

naukowych i ich kooperacja z firmami prywatnymi może zwiększać poziom innowacyjności, a więc 

i produktywności firm w danym regionie. Co więcej, wskazuje się również, że kapitał społeczny (na 

który wpływ ma infrastruktura społeczna) może wpływać bezpośrednio na poziom technologii. Jak 

pokazał Sturm et al. (1998), w modelowaniu ekonometrycznym nie ma znaczenia czy kapitał 

społeczny jest czynnikiem produkcji, czy wpływa bezpośrednio na poziom technologii, co ułatwia 

proces konstrukcji modelu i umożliwia uniknięcie części błędów specyfikacji. 

Trwałość oddziaływania infrastruktury zależy od implikacji teorii, w ramach której jest rozważana. 

W ramach neoklasycznej teorii wzrostu, gdzie wzrost gospodarczy zależy od egzogenicznego postępu 

technicznego, pozytywne oddziaływanie inwestycji infrastrukturalnych jest tylko przejściowe. 

Natomiast w przypadku modeli wzrostu endogenicznego, inwestycje infrastrukturalne mogą trwale 

oddziaływać na wzrost gospodarczy. Jednakże, nawet w przypadku neoklasycznej teorii, okresy 

przejściowe oddziaływania infrastruktury mogą być kilku lub kilkunastoletnie, więc dla niniejszego 

projektu mogą zostać uznane ze długookresowe. Przyjęty 10-letni okres analizy nie pozwala rozróżnić 

między egzo- i endogenicznymi teoriami wzrostu gospodarczego. Bez względu na przyjętą 

perspektywę teoretyczną, malejąca krańcowa produktywność kapitału prowadzi do wniosku, że 

największych zwrotów z kapitału publicznego może oczekiwać tam, gdzie jest go najmniej. 

Na poziomie regionalnym, infrastruktura społeczna ma też znaczenie w lokalizacji inwestycji 

prywatnych. Dobrze rozwinięty system edukacji, opieki zdrowotnej czy dostępność infrastruktury 

sportowo-rekreacyjnej zmniejsza koszty działania i może być decydująca przy lokalizacji 

przedsiębiorstw. 66 Stwierdzenie takiego oddziaływania na poziomie regionalnym wcale nie musi 

oznaczać, że infrastruktura zwiększa produkt krajowy, gdyż może zmniejszać produkt w innych 

66 Dowodem anegdotycznym na istnienie takich zależności są choćby doniesienia prasowe o zwracaniu przez 

inwestorów uwagi na obecność przedszkoli i szkół angielskojęzycznych, w których mogłyby uczyć się dzieci 

obcojęzycznej kadry menadżerskiej. 


111

egionach (Haughwout, 2002, Egger i Falkinger, 2003). Z drugiej strony, pojawiają się efekty dyfuzji 

(ang. spillover). Polegają one na tym, że pozytywne efekty inwestycji w danym regionie występują też 

w sąsiednich regionach (Cohen i Morrison Paul, 2004). Dla przykładu, absolwenci szkół wyższych 

ulokowanych w Katowicach pracować będą również w innych miastach i powiatach województwa 

śląskiego (czy nawet innych województwach), a więc podniesienie jakości lokalnego szkolnictwa 

wpłynie też pozytywnie na okoliczne regiony. 

Warto pamiętać, że oddziaływanie na produktywność kapitału prywatnego (fizycznego) dotyczy 

w największym stopniu infrastruktury technicznej, a w mniejszym - społecznej, która ukierunkowana 

jest bardziej na zaspokajanie potrzeb ludności (a więc podnoszenie jakości życia) niż na zwiększanie 

produktywności biznesu. W przypadku infrastruktury społecznej można oczekiwać w większym 

stopniu oddziaływania na akumulację i produktywność kapitału ludzkiego niż fizycznego. 

W szczególności, jakość i sposób organizacji systemu kształcenia jest bezpośrednio powiązana ze 

wzrostem poziomu wykształcenia i jakością kapitału ludzkiego absolwentów (Becker, 1964). 

Natomiast większa dostępność opieki zdrowotnej może prowadzić z jednej strony do zwiększenia 

liczby przepracowanych godzin, a z drugiej skłaniać do większych inwestycji w kapitał ludzki 

(Grossman, 1972). W gospodarkach rozwiniętych kluczowe znaczenie dla zdrowia ma uprawianie 

sportu oraz zdrowy tryb życia, na co wpływ ma dostępność infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. 

Publiczne inwestycje w infrastrukturę społeczną są skutkiem występowania niedomagań rynku 

w obszarze opieki zdrowotnej i systemu edukacji. W przypadku opieki zdrowotnej są one związane 

z niepełną i asymetryczną informacją, a w przypadku edukacji - z pozytywnymi efektami 

zewnętrznymi (Angrist i Krueger, 1991). Polegają one na tym, że ze wzrostu poziomu wykształcenia 

korzystają nie tylko osoby, które w nie zainwestowały. Korzyści te rozlewają się w postaci wzrostu 

produktywności, zatrudnienia oraz innowacyjności gospodarki (Levine i Renelt, 1992). Z kolei 

negatywne efekty edukacji, związane głównie ze szkolnictwem wyższym, są konsekwencją 

wykorzystania jej jako potwierdzenia posiadanych umiejętności, a nie ich zwiększania 67 (Freeman, 

1976). Istotny pozytywny wpływ kapitału ludzkiego na rozwój gospodarczy jest potwierdzany przez 

szereg badań empirycznych (Mankiew, Romer i Weil 1992, przegląd Barro i Sala-i-Martin 2004). 

Największe zwroty przynosi edukacja na poziomie podstawowym, która daje podstawy do dalszego 

podnoszenia poziomu wiedzy. Edukacja średnia i wyższa, obok zwiększenia kwalifikacji pracowników, 

poprawia ich elastyczność i zdolność do dostosowania się do nowych warunków na rynku pracy (WEF 

2008). Duży udział pracowników o wysokich kwalifikacjach zdecydowanie zwiększa potencjał 

regionalnej gospodarki. To właśnie obecność wykwalifikowanych pracowników umożliwia 

funkcjonowanie przedsiębiorstw charakteryzujących się wysoką wartością dodaną. 

Nieco obok głównego nurtu badań nad wzrostem gospodarczym rozwijana jest teoria kapitału 

społecznego. W najszerszym sensie jest to cała sieć powiązań społecznych oraz związanych z nimi 

norm, które umożliwiają wspólne działanie, a które kreowane mogą być zarówno poprzez 

odpowiednie ukierunkowanie edukacji, jak i poprzez inwestycje w infrastrukturę kulturalną, 

integrującą lokalne społeczności (jak np. lokalne domy kultury). Badania empiryczne poświadczają 

jego pozytywne oddziaływanie na rozwój gospodarczy (Putnam i Goss 2003). Uznaje się, że kapitał 

67 Dla przykładu, osoby z wykształceniem wyższym licencjackim przedłużają swój okres nauki o studia 

magisterskie, gdyż pracodawcy wyżej cenią osoby z takim wykształceniem (mimo że dodatkowe studia często 

nie wiążą się np. ze zdobyciem dodatkowej wiedzy, a jednocześnie odraczają moment wejścia na rynek pracy). 


112

społeczny wpływa na gospodarkę poprzez zmniejszenie kosztów transakcyjnych, co wynika 

z większego poczucia wspólnoty i współdziałania między obywatelami. 

Analizując kanały transmisji wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną konieczne jest wzięcie pod 

uwagę jej finansowania. Zwiększenie wydatków na infrastrukturę oznacza albo zwiększenie skali 

podatków lub przeniesienie środków finansowych z innych inwestycji. Dlatego inwestycje 

w infrastrukturę społeczną wymagają uzasadnienia nie tylko ich potrzeby, ale również tego, że efekt 

netto, po uwzględnieniu kosztów finansowania, łącznie z jałową stratą, jest dodatni i większy niż 

w wypadku innych inwestycji (oczywiście, takie uzasadnienie powinno być stosowane przy wszystkich 

inwestycjach). Ze względu na ujemny wpływ opodatkowania, zbyt duże inwestycje w infrastrukturę 

mogą mieć negatywny wpływ na poziom rozwoju (Evans i Karras 1994, Holts-Eakin 1994). Co więcej, 

na poziomie regionalnym tylko część środków inwestycyjnych pochodzi z podatków lokalnych i efekt 

netto na poziomie kraju jest szczególnie trudny w uchwyceniu. Negatywne aspekty finansowania 

inwestycji ponosi całe społeczeństwo (w formie wyższych krajowych podatków), podczas gdy 

pozytywne efekty inwestycji odczuwane są lokalnie. 

Obok celów efektywnościowych, interwencja państwa w infrastrukturę fizyczną ma również spełniać 

inne funkcje. Należą do nich m.in. zapewnienie równego dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej czy 

pomoc najbiedniejszym poprzez budownictwo socjalne. Ogólnie te cele są uznawane w ekonomii za 

równościowe. W klasycznym podejściu istnieje wymienność między efektywnością a równością. 

Oznacza to, że ukierunkowanie polityki państwa na walkę z nierównościami wiąże się ze 

zmniejszeniem efektywności w całej gospodarce i w konsekwencji prowadzi do niższego poziomu 

rozwoju. W ostatnich latach jednak uznanie zyskuje przekonanie, że cele równościowe 

i efektywnościowe nie stoją w sprzeczności, choć dotychczasowe dowody na pozytywne efekty 

polityk równościowych nie są odporne na krytykę (Aghion et al., 1999, Forbes 2000). Szerokie 

uznanie zyskuje jednak przekonanie, że zmniejszenie nierówności przy danym poziomie rozwoju 

gospodarczego sprzyja wzrostowi dobrobytu, niekoniecznie wyrażonego w PKB (Lopez i Serrven 

2006, Aghion et al. 1999). Caldron i Serven (2004) w badaniu dla 100 krajów w latach 1960-2000 

pokazują, że infrastruktura społeczna silnie redukuje poziom nierówności. Jest to więc kolejny kanał, 

przez który infrastruktura społeczna może wpływać na rozwój i dobrobyt. 

Podsumowując, infrastruktura społeczna może oddziaływać na poziom rozwoju gospodarczego przez 

redukcję kosztów transakcyjnych, wzrost produktywności kapitału prywatnego oraz wzrost 

akumulacji kapitału ludzkiego i społecznego. Jej oddziaływanie jest więc głównie pośrednie. 

Ponadto, w bardziej miękkich wymiarach, infrastruktura przyczynia się do zmniejszenia nierówności 

oraz wykluczenia społecznego, a także podnosić może poziom życia mieszkańców regionu. 

Interwencja państwa w zakresie infrastruktury bierze się z komplementarności kapitału publicznego 

względem prywatnego, pokonywania niedomagań rynku oraz wykorzystania efektów zewnętrznych. 

Jednak ze względu na konieczność finansowania inwestycji publicznych, jak również ich częściowo 

substytucyjne działanie względem inwestycji prywatnych, efekt netto inwestycji w tę infrastrukturę 

jest zależny od otoczenia, w którym występuje. Infrastruktura społeczna jest ważnym elementem 

walki z wykluczeniem społecznym oraz narzędziem regeneracji regionów poprzemysłowych. Jej rolę 

należy postrzegać raczej w kategoriach zrównoważonego rozwoju, niż samego wzrostu 

gospodarczego czy produktywności sektora prywatnego. 


113

3.2 3.2 Ustalenia Ustalenia empiryczne 

empiryczne 

W poprzednim podrozdziale wskazano i opisano kanały wpływu infrastruktury społecznej na rozwój 

społeczno-ekonomiczny regionów. Jak wskazano, infrastruktura ma głównie pośredni wpływ na 

rozwój, poprzez redukcję kosztów transakcyjnych, wzrost produktywności kapitału prywatnego oraz 

wzrost akumulacji kapitału ludzkiego i społecznego. Celem poniższego podrozdziału będzie wskazanie 

metod pomiaru wpływu infrastruktury na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów, a także 

prezentacja podstawowych wyników empirycznych. 

W pierwszym etapie mierzenia wpływu infrastruktury publicznej na wzrost gospodarczy osiągano 

bardzo wysokie oszacowania wpływu infrastruktury publicznej dla rozwoju ekonomicznego krajów 

i regionów (Gremlich, 1994). Były one skutkiem niedoskonałości metod ekonometrycznych, które 

w szczególności nie uwzględniały faktu, że infrastruktura publiczna jest też formą społecznej 

konsumpcji, więc jej rozwój jest skutkiem rozwoju gospodarczego, a nie tylko jego przyczyną. Korekty 

ze względu na endogeniczność oraz niestacjonarność dawały dużo mniejsze oceny wpływu 

infrastruktury na wzrost gospodarczy. Z drugiej strony jednak, poprawki niestacjonarności poprzez 

estymację modeli na przyrostach zmiennych mogą skutkować pominięciem długookresowej 

zależności pomiędzy inwestycjami a wzrostem (Munnel, 1992). Jest to szczególnie istotne 

w przypadku infrastruktury edukacyjnej, której efekty są widoczne dopiero po wielu latach. 

Restrykcyjne podejście metodologiczne skutkowało uznaniem wpływu inwestycji publicznych na 

wzrost gospodarczy ze nieistotny (Tatom 1993, Holtz -Eakin 1994, Evans i Karras, 1994). 

Najnowsze badania dotyczące wpływu infrastruktury odwołują się bądź do danych panelowych 

o znacznie większym wymiarze przestrzennym niż czasowym (przez co problem niestacjonarności jest 

znacznie mniej istotny, Zhang, Fan 2001, Holtz-Eakin et al. 1988) bądź do modeli typu VAR lub VECM 

o długim wymiarze czasowym (Agenor et al. 2005). W pierwszym przypadku, dla korekty ze względu 

na endogeniczność stosowano estymację uogólnioną metodą momentów (GMM - Blundell i Bond 

1998, Arellano Bond 1991). Zwłaszcza estymator opracowany przez Blundell i Bond (1998) pozwala 

wykorzystać informację związaną zarówno z przyrostami jak i z poziomami zmiennych, obchodząc 

jednocześnie wymienione wyżej problemy w przypadku paneli o krótkim wymiarze czasowym. 

Skorygowane metody ekonometryczne dla danych panelowych, które częściowo korygują 

wymienione problemy, stwierdzają pozytywny, choć nie zawsze istotny, wpływ infrastruktury 

publicznej na rozwój gospodarczy i produktywność, zarówno w krajach rozwijających się 

(Jiwattanakulpaisarn et al 2006, Zhan et at. 2001), jak i rozwiniętych, na poziomie krajów i regionów 

(m. in. Stephan 2002 dla Niemiec, Cadot, Röller i Stephan 2006 dla Francji czy Moreno i López-Bazo 

2007 dla Hiszpanii). 

W uzupełnieniu do tych wyników warto zaznaczyć, że Bougheas et al. (2000) stwierdza nieliniową 

zależność między rozwojem gospodarczym a infrastrukturą, znajdując potwierdzenie dla malejącej 

produktywności krańcowej również tego rodzaju kapitału. Taka relacja, obok kwestii 

metodologicznych, może powodować bardzo różne estymacje siły oddziaływania infrastruktury 

społecznej na rozwój gospodarczy. Wyniki dotyczące słabej pozytywnej, ale istotnej statystycznie, 

zależności między inwestycjami publicznymi a wzrostem gospodarczym są potwierdzane przez 

nieparametryczną, a przez to bardziej odporną na specyfikację funkcji produkcji, estymację 

Henderson i Kumbhakar (2006). 


114

Jak podkreślają w artykule przeglądowym Romp i de Haan (2007), w literaturze przedmiotu kształtuje 

się konsensus mówiący, że wydatki publiczne mają pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy. 

W przeciwieństwie do pierwszych estymacji, zwrot z inwestycji publicznych jest uważany za zbliżony 

do tego z inwestycji prywatnych. Ponadto, efektywność poszczególnych inwestycji różni się 

w zależności od kraju, regionu, rodzaju infrastruktury oraz branży. Zwrot z konkretnej inwestycji 

zależy też od jej jakości i lokalnego zasobu kapitału oraz jego struktury. 

Infrastruktura społeczna oddziałuje jednak głównie pośrednio poprzez akumulację kapitału 

ludzkiego, co oznacza, że jej oddziaływanie bezpośrednie jest tylko niewielką częścią jej 

oddziaływania. 

Badaniu podlegało też przestrzenne oddziaływanie infrastruktury. Porównując siłę oddziaływania 

infrastruktury na poziomie regionalnym i między-krajowym, Holtz-Eakin (1992) wyciągnęli wnioski, że 

efekty zewnętrzne infrastruktury są niewielkie. Natomiast istotność efektów dyfuzji jest stwierdzana 

przez Pereira i Roca Sagales (2003) dla regionów Hiszpanii, poprzez uwzględnienie efektów 

przestrzennych. Duże znaczenie efektów przestrzennych jest też potwierdzane przez Cohen 

i Morrison (2004) dla stanów USA. 

Większy wpływ na wzrost gospodarczy ma infrastruktura techniczna (ang. core-infrastructure) niż 

społeczna czy administracyjna. Warto również zwrócić uwagę, że pomimo faktu, że nowe inwestycje 

infrastrukturalne są bardziej politycznie opłacalne, koncentracja wydatków na nowych projektach 

infrastrukturalnych może prowadzić do zaniedbań w działającej infrastrukturze (Romp, de Haan 

2007). Dla przykładu, model Rioja (2003) pokazuje, że przeniesienie części środków z nowych 

inwestycji na utrzymanie infrastruktury może mieć pozytywne ekonomiczne skutki. 

Odniesienie ogólnych wniosków do polskiej specyfiki umożliwiają wnioski z raportu Światowego 

Forum Ekonomicznego (World Economic Forum, 2008). Zdrowie i edukacja na poziomie 

podstawowym oraz edukacja średnia i wyższa zostały uznane za podstawowe filary konkurencyjności 

gospodarki. Raport wyróżnia 3 etapy rozwoju gospodarek: oparty o akumulację czynników 

wytwórczych, oparty o wzrost efektywności oraz oparty o innowacje. Oprócz tych podstawowych 

kategorii wskazano jeszcze na 2 przejściowe pomiędzy poszczególnymi z nich. Polska została 

zakwalifikowana właśnie do takiej przejściowej kategorii: pomiędzy opartą na efektywności i opartą 

na innowacji. Na tym etapie rozwoju kluczowymi czynnikami wzrostu są m. in. edukacja średnia 

i wyższa, kształcenie ustawiczne, a na znaczeniu zyskują: rozwój powiązań ekonomicznych 

w gospodarce oraz „czysty” postęp technologiczny, który staje się jedynym źródłem wzrostu 

w długim okresie (WEF, 2008). 

W uzupełnieniu do takiej linearnej koncepcji rozwoju ekonomicznego warto dodać, że braki 

w infrastrukturze zdrowotnej lub edukacyjnej prowadzą do zablokowania wzrostu, mimo że na 

obecnym poziomie rozwoju Polski, jej wzrost w coraz większym stopniu bazuje na zmianie 

technologicznej. Ponadto warto zwrócić uwagę, że Polska, lepiej niż w innych kategoriach, wypada 

w ocenie jakości zdrowia i edukacji, które są bezpośrednio związane z infrastrukturą społeczną. 

Właśnie zdrowie i edukacja podstawowa w Polsce są najlepiej oceniane spośród wszystkich 

wymiarów. Wynika stąd, że, poza wyjątkowo słabo rozwiniętymi regionami, infrastruktura społeczna 

jest koniecznym warunkiem dalszego rozwoju, ale nie jego głównym motorem napędowym. 


115

3.2.1 Wpływ infrastruktury społecznej na rozwój społecznoekonomiczny 

regionów w Polsce 

W polskiej literaturze niewiele jest opracowań na temat wpływu infrastruktury społecznej na rozwój 

społeczno-ekonomiczny regionów. Jednym z najnowszych i najszerszych tematycznie opracowań jest 

„Ocena wpływu wsparcia z funduszy strukturalnych w zakresie modernizacji i rozbudowy 

infrastruktury społecznej na realizację celów rozwojowych regionów" zrealizowana na zlecenie 

Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (Policy & Action Group Uniconsult, 2009). W ramach badania 

starano się ustalić, czy (i) inwestycje z funduszy służą poprawie stanu infrastruktury społecznej w 

Polsce, a przez to czy przyczyniają się do zmniejszania dysproporcji między i wewnątrz regionami, (ii) 

czy i w jaki sposób inwestycje mogą w sposób efektywny i trwały przyczynić się do stymulowania 

rozwoju społeczno-gospodarczego regionów. 

Podobnie jak w niniejszym badaniu, analizowano inwestycje w obszarach: ochrony zdrowia, edukacji, 

kultury, turystyki, sportu i rekreacji. Nie stwierdzono pozytywnego wpływu funduszy unijnych 

kierowanych w infrastrukturę społeczną na makroekonomiczne wskaźniki rozwoju gospodarczego 

regionów. Jednakże, jak wskazują autorzy, brak jednoznacznych wyników może być rezultatem m.in. 

ram czasowych badania (krótki okres lat 2004-2007, gdy realizowana była pierwsza transza funduszy 

unijnych), relatywnie niewielkiej skali inwestycji w infrastrukturę społeczną (które to stanowiły 7% 

wartości wszystkich projektów zrealizowanych w Polsce w ramach perspektywy 2004-2006) 

i krótkiego czasu od zakończenia realizacji inwestycji. Autorzy sugerują jednak, że jeśli taki wpływ 

istnieje, to może ujawnić się w dłuższym okresie, jednakże jego skwantyfikowanie może nastręczyć 

problemów metodologicznych. Równolegle przeprowadzono badania terenowe w województwie 

łódzkim, małopolskim i warmińsko-mazurskim. Analizy wskazały, że inwestycje w infrastrukturę 

w niektórych przypadkach, a w szczególności na poziomie lokalnych społeczności (gmin, wiosek), 

wpływają na rozwój, czego wyrazem są: wzrost aktywności liderów lokalnych, większa mobilizacja 

i integracja społeczności, nowe inicjatywy mające na celu wykorzystanie stworzonej infrastruktury. 

Co więcej, obiekty (szczególnie kultury i sportu) stały się również centrami społecznymi. W wymiarze 

lokalnym, te inwestycje zwiększają również jakość życia, poprzez poprawę jakości i dostępności usług 

w analizowanych obszarach. Ponadto w badaniu wskazano przesłanki przemawiające za 

przeprowadzaniem dużych inwestycji, głównie w obszarze edukacji na poziomie szkół podstawowych 

i ponadpodstawowych oraz szkół wyższych 

3.2.2 Czynniki decydujące o lokalizacji inwestycji prywatnych 

Jak wskazano wcześniej, infrastruktura społeczna pełni istotną rolę przy decyzjach lokalizacyjnych 

inwestorów prywatnych, choć wpływ ten jest w dużym stopniu pośredni. W poniższej części 

wskazane zostaną powiązania infrastruktury społecznej z innymi elementami wpływającymi na 

poziom atrakcyjności inwestycyjnej regionów, poprzez charakterystykę dwóch kategorii badań. 

W pierwszej kategorii, czynniki decydujące o lokalizacji inwestycji prywatnych opierają się na 

obiektywnych informacjach, takich jak dane zastane. W drugiej kategorii, podstawą są informacje 

subiektywne, oparte o dane zgromadzone na drodze ankiet, badające postrzeganie wagi 

poszczególnych czynników przez przedsiębiorców i pracowników firm. Te pierwsze są bardziej 

wiarygodne, gdyż dotyczą faktycznych decyzji, natomiast te drugie, choć mniej wiarygodne, 

pozwalają dokładniej i bardziej szczegółowo przyjrzeć się badanemu zjawisku. 


116

Badania dotyczące determinant inwestycji prywatnych wyróżniają następujące charakterystyki 

sprzyjające inwestycjom, zarówno na poziomie krajów, jak i regionów (Bevan i Estrin 2000, OECD 

2000, Demekas et al. 2005, Resmini 2000): 

• Wzrost gospodarczy 

• Niskie stopy procentowe 

• Wysoki poziom kapitału ludzkiego 

• Wielkość rynku 

• Niskie płace 

• Wysoka jakość siły roboczej 

• Stabilność polityczna 

• Ulgi podatkowe 

• Wysoka jakość infrastruktury technicznej 

• Koncentracja aktywności ekonomicznej 

Czynniki te można pogrupować na: wpływające na koszty, wpływające na dostępność środków 

produkcji oraz określające popyt na towary danego przedsiębiorcy. Jak wynika z powyższej literatury, 

kluczowe znaczenie dla biznesu ma otoczenie instytucjonalno-prawne. Infrastruktura społeczna 

wpływa na atrakcyjność inwestycyjną poszczególnych regionów głównie pośrednio, poprzez 

oddziaływanie na akumulację kapitału ludzkiego. Sam poziom dobrobytu czy dostępność 

infrastruktury społecznej jest znacznie mniej istotny dla decyzji o lokalizacji przedsiębiorstw niż 

wskazane wyżej determinanty. Jednak np. Wheeler i Mody (1992) pokazują, że poziom rozwoju 

infrastruktury na poziomie krajów istotnie wpływa na decyzje lokalizacyjne przedsiębiorstw. 

Obok wskazanych wyżej powodów do inwestowania w ogóle, w przypadku prywatnych inwestycji 

w infrastrukturę społeczną, fundamentalne znaczenie ma organizacja rynków oraz polityka państwa 

w stosunku do inwestycji prywatnych. System edukacyjny czy opieki zdrowotnej cechuje się 

w większości państw europejskich silną interwencją publiczną, jednocześnie to państwo kształtuje 

warunki działania na nim podmiotów prywatnych. 

Badania ankietowe przedsiębiorców i pracowników firm pokazują większe znaczenie miękkich 

czynników w lokalizacji przedsiębiorstw, niż w przypadku badań opierających sie tylko o dane 

zastane. Johnson i Rasker (1995) sprawdzają, w jakim stopniu czynniki wpływające na jakość życia 

wpływają na inwestycje firm w regionie Yellowstone w USA. Podkreślają oni, że do tradycyjnych 

czynników decydujących o inwestycji (koszty dostaw, koszty pracy, podatki, dostępność kapitału i 

ziemi, odległość od rynków zbytu i ich głębokość, odległość od surowców oraz koszty transportu) 

dochodzą nowe, związane z jakością życia, takie jak: jakość wody i powietrza, jakość systemu 

edukacji, dostępność rekreacji, poziom przestępczości. Czynniki związane z wartościami społecznymi 

oraz możliwościami rekreacji okazują się bardzo istotne jako czynniki lokalizacji biznesu. Były one 

znacznie ważniejsze niż klasyczne determinanty skali inwestycji. Te wnioski są mocniejsze w 

przypadku firm dłużej przebywających w danym regionie niż w przypadku firm nowych, co oznacza, 

że czynniki miękkie mają mniejsze znaczenie przy lokalizacji działalności. 

Szerszy zakres mają badania przedsiębiorców prowadzone przez Bank Światowy (10 tys. firm w 80 

krajach, ponad 100 w Polsce). W ramach ankiet przeprowadzonych w latach 90-tych, 

przedsiębiorców zapytano mi in. o bariery rozwoju firm oraz ocenę jakości interwencji publicznej 


117

w poszczególnych kategoriach. Wyniki dla Polski przedstawione zostały na tle tych dla świata (WB, 

2000) 

Wykres 77. Bariery rozwoju przedsiębiorstw według 

wskazań przedsiębiorców 

Legenda: 

Polska – niebieska linia, Świat – brązowa linia 

Q1 – finansowanie, Q2 – Infrastruktura, Q3 – podatki i 

prawo, Q4 – stabilność polityk, Q5 – Inflacja, Q6 - kurs 

walutowy, Q7 – system sądowniczy, Q8 – korupcja, Q9 – 

przestępczość uliczna, Q10 - przestępczość zorganizowana, 

Q11 – zachowania anty-konkurencyjne ze strony rządu i 

innych firm 

Wykres 78. Ocena jakości usług publicznych w 

poszczególnych kategoriach (wyższa wartość 

oznacza, że dane usługi są gorzej oceniane). 

Legenda: 

Uwagi: Wskazany jest udział firm, który daną barierę traktują jako istotną. 

Polska – niebieska linia, Świat – brązowa linia 

Źródło: The World Business Environment Survey (WBES) ©2000 The World Bank Group, 

http://www.ifc.org/ifcext/economics.nsf/Content/IC-WBESConditions 

Q1 – efektywność rządu, Q2 – cło, Q3 – sądownictwo, Q4 – 

policja, Q5 – obrona narodowa, Q6 – administracja 

centralna, Q7-parlament, Q8 – bank centralny, Q9 – 

infrastruktura drogowa, Q10 – poczta, Q11 – 

telekomunikacja, Q12 – elektryczność, Q13 – wodociągi, 

Q14 – ochrona zdrowia, Q15 - edukacja 

Najważniejszymi barierami dla rozwoju firm w Polsce są podatki i prawo, niestabilność polityk oraz 

zdobycie źródeł finansowania. Ograniczenia infrastrukturalne są najrzadziej wskazywane przez 

Polskie firmy. Oznacza to, że w porównaniu z innymi barierami, to ograniczenie nie jest traktowane 

przez przedsiębiorców jako najważniejsze. Ciekawe jest natomiast, że w porównaniu z innymi 

krajami, ograniczenia infrastrukturalne są postrzegane w Polsce jako zdecydowanie mniej istotne. 

Można oczekiwać, że wynika to z faktu, że inne problemy, głównie związane ze zmiennością regulacji, 

są dużo bardziej ważne. Warto zwrócić również uwagę, że istotna część przedsiębiorców wskazuje na 

przestępczość jako istotną barierę wzrostu. Pośrednim oddziaływaniem infrastruktury społecznej jest 

zmniejszenie przestępczości oraz zachowań korupcyjnych przez akumulację kapitału społecznego, 

ludzkiego oraz zmniejszanie nierówności. 

Gdy jednak ocenie poddane zostają usługi publiczne, to okazuje się, że infrastruktura ochrony 

zdrowia, obok transportowej, jest najgorzej oceniana przez sektor prywatny. Edukacja w znacznie 

mniejszym stopniu jest problemem dla firm, zarówno w porównaniu z innymi ograniczeniami, jak 

i w porównaniu do wyników dla całego świata. Warto zauważyć, że podobne tendencje (gorsza ocena 

usług zdrowotnych i infrastruktury transportowej, a lepsza edukacji) są powszechne dla całego 

świata, ale w Polsce ulegają większemu wyostrzeniu. 

Z powyższego badania wynika, że w porównaniu z innymi barierami, braki w infrastrukturze 

publicznej nie są najważniejsze dla rozwoju biznesu. W ramach inwestycji publicznych najdotkliwiej 


118

oceniane są braki w infrastrukturze drogowej i ochronie zdrowia. Jednak wyróżnienie tych aspektów 

jest podobne również w innych krajach. Docenianie tych problemów przez firmy świadczy o dużo 

większej wadze przywiązywanej przez firmy do infrastruktury zdrowotnej oraz o tym, że poprawa 

w tym zakresie może w istotny sposób wpływać na działanie firm. Stoi to w pewnej sprzeczności 

z ocenami jakości dostarczanych usług zdrowotnych w Polsce w raporcie WEF 2008. Jednak 

w tamtym pierwszym przypadku oceniany był względny rozwój infrastruktury na tle świata, 

a w drugim ocena jej rozwoju dokonana została przez przedsiębiorców. Ponadto badanie WB (2000) 

zostało przeprowadzone 8 lat wcześniej, w okresie absorpcji przez polską gospodarkę negatywnych 

szoków, co mogło przyczynić się do bardziej negatywnej oceny. Pomimo że Polska nie odstaje pod 

względem ochrony zdrowia i edukacji od podobnych krajów, to oceny przedsiębiorców świadczą, że 

w poprawie tej infrastruktury wciąż istnieje niewykorzystany potencjał. Takie działania powinny być 

jednak precyzyjnie ukierunkowane w miejsca, gdzie infrastruktura ta jest faktycznie słabiej 

rozwinięta. 

Bariery, z którymi spotykają się przedsiębiorcy skłonni do inwestowania w infrastrukturę społeczną 

były również przedmiotem badań jakościowych przeprowadzonych na potrzeby niniejszego projektu - 

przede wszystkim panelu eksperckiego FGI, ale również wywiadów indywidualnych, zarówno wśród 

przedsiębiorców prywatnych, jak i przedstawicieli JST. 

Dyskutanci, biorący udział w panelu FGI, jako najważniejszą przeszkodę, w podejmowaniu inwestycji 

w infrastrukturę prywatną, wymieniali skomplikowane uwarunkowania prawne, co jest spójne z 

przedstawionymi wyżej wynikami badań Banku Światowego. Ponadto, istotne trudności, według 

ekspertów, przysparza przedsiębiorcom współpraca z władzami samorządowymi – wymieniano 

przykłady konkretnych rozmów z przedstawicielami firm, którzy narzekali na brak przychylności 

kierownictwa JST dla poszczególnych inwestycji. Wskazywano również na bariery w pozyskiwaniu 

źródeł finansowania, będące znaczącą przeszkodą, uniemożliwiającą prywatne przedsięwzięcia np. z 

zakresu edukacji. Fundusze europejskie tylko w niewielkim stopniu zaspokajają te potrzeby – 

paneliści wskazali na niedostateczną promocję tego typu wsparcia wśród przedsiębiorców. W 

przypadku infrastruktury mieszkaniowej, w której sektor prywatny jest jednym z najważniejszych 

interesariuszy – znaczącym utrudnieniem jest natomiast brak odpowiednich planów 

zagospodarowania przestrzennego, a także nieuregulowana sytuacja własnościowa lokali i gruntów 

gminnych. 

Opinie przedstawicieli JST, wyrażone w wywiadach IDI nie potwierdzają spostrzeżeń ekspertów – 

większość przedstawicieli władz lokalnych nie dostrzega barier, którym muszą przeciwstawić się 

inwestorzy prywatni, chcący podejmować przedsięwzięcia z obszaru infrastruktury społecznej. 

Większość z nich zastrzega, że są otwarci na wszelkie inicjatywy prywatne, zmierzające do poprawy 

wyposażenia gminy w tym zakresie. Ponadto, przeszkody wymieniane przez respondentów JST są 

nieco inne, niż w przypadku paneli eksperckich – często wspomina się o wystarczającym nasyceniu 

infrastrukturą społeczną, która zapewnia gmina lub inne podmioty prywatne. Dodatkowym 

problemem jest brak terenów na inwestycje w gminach, co może jednak wynikać z niedostatecznego 

objęcia planami zagospodarowania przestrzennego, a także z nieuwzględnienia tego typu inwestycji 

w innych dokumentach planistycznych poszczególnych JST. Czterech z trzynastu ankietowanych 

wskazało również na uwarunkowania prawne, z zastrzeżeniem, że przeszkodą jest nie tyle prawo 

lokalne, co polski system podatkowy i legislacyjny. Spostrzeżenia te potwierdzają informacje 

podawane zarówno przez ekspertów lokalnych, jak i przez raporty Banku Światowego – co świadczy o 


119

istotności tego problemu w warunkach polskich. Tylko jeden respondent wskazał na ograniczenia o 

charakterze stricte lokalnym, które wynikają z „zaniedbań” miejscowych władz, dotyczące 

niedostatecznie rozwiniętej sieci komunikacyjnej. Taka struktura odpowiedzi przedstawicieli JST 

może świadczyć o niedostrzeganiu barier w inwestycjach sektora prywatnego, które mogą rozwiązać 

władze lokalne. 

Odpowiedzi przedstawicieli podmiotów prywatnych wskazują na nieco inne przeszkody inwestycyjne. 

Stosunkowo dobrze oceniana jest współpraca z samorządami, co stoi w opozycji do stwierdzeń 

ekspertów, badanych w ramach wywiadu grupowego FGI. Zarówno przedstawiciele szpitala jak i 

teatru biorący udział w badaniu IDI 68 są zadowoleni ze współpracy z władzami JST i nie wskazali 

braków w tym zakresie. Natomiast w przypadku fundacji, która ma największe doświadczenia we 

współpracy z kierownictwem różnych gmin i powiatów oceny są niejednoznaczne– z jednej strony 

wskazuje się na burmistrzów i wójtów poszczególnych JST, z którymi kooperacja jest udana, a z 

drugiej na te JST, w których władze w stopniu niedostatecznym wspierają prywatne inicjatywy 

realizowane na ich terenie. Największym problemem, wskazywanym przez przedstawicieli fundacji są 

długotrwałe procedury i powolny obieg dokumentów, znacznie utrudniające podjęcie inwestycji. 

Krytykowany jest zarówno system przyznawania dotacji w sferze kulturalnej, jak również ich 

wysokość. Ponadto, według uczestników badania IDI samorządy boją się oskarżeń o korupcję, 

będących następstwem współpracy z sektorem prywatnym. Takie podejście może wynikać z 

niedostatecznych regulacji na szczeblu centralnym regulujących zasady współpracy pomiędzy JST a 

sektorem prywatnym i/lub z nieznajomości prawa i zasad współpracy przez przedstawicieli JST. 

Właśnie ta druga kwestia jest wymieniana przez przedstawicieli podmiotów prywatnych, jako istotny 

czynnik, ograniczający skuteczność ich działań inwestycyjnych. 

Wiele przeszkód dotyczy również pozyskiwania funduszy unijnych i dokumentacji konkursowej, która 

często nie uwzględnia potrzeb podmiotów niepublicznych i uniemożliwia im startowanie w 

konkursach. Jako przykład podano poddziałanie 9.1.1 i działanie 9.4 Programu Operacyjnego Kapitał 

Ludzki, gdzie zbyt duży wymagany wkład gminny w inwestycję eliminuje dużą część wniosków 69 . 

Niekorzystne uregulowania prawne dotyczą w największej mierze systemu finansowania oświaty i 

opieki zdrowotnej, chociaż zwrócenie uwagi na te problemy było w dużej mierze następstwem 

doboru respondentów. Pozostałe bariery, wymieniane w wywiadach indywidualnych przedstawicieli 

podmiotów niepublicznych są podobne do tych zidentyfikowanych w ramach panelu FGI i przez 

przedstawicieli JST w ramach badania IDI – dotyczą m.in. braku planów zagospodarowania 

przestrzennego i nieuregulowanej struktury własnościowej gruntów. 

68 

Ankietowani w ramach badania IDI byli przedstawiciele fundacji zajmującej się edukacją na terenach 

wiejskich oraz przedstawiciele szpitala i teatru. 

69 

W przypadku realizacji niektórych projektów z tych działań, wymagane jest współuczestnictwo gmin. 

Respondenci badania IDI wskazali, że często w warunkach konkursu zapisywany jest zbyt duży udział finansowy 

gmin. W efekcie władze gmin niechętnie decydują się partycypować w tego rodzaju przedsięwzięciach. 


120

3.2.3 Prywatne a publiczne inwestycje infrastrukturalne 

Istotnym zagadnieniem przed podjęciem decyzji inwestycyjnej w infrastrukturę społeczną jest 

pytanie, które inwestycje są bardziej efektywne, publiczne czy prywatne. Literatura w tym zakresie 

koncentruje się głównie na obszarach edukacji i ochrony zdrowia. 

Szeroki przegląd literatury dotyczącej porównania efektywności szpitali ze względu na typ własności 

(prywatne działające dla zysku, prywatne nie działające dla zysku oraz państwowe) pokazuje brak 

stałej i istotnej zależności między jakością osiąganych wyników w postaci zdrowia pacjentów a formą 

własności (Egglesteon et al., 2008). Choć np. dla Tajwanu osiągane są wyniki świadczące o większej 

efektywności szpitali prywatnych (Chang et al. 2003). Na podstawie literatury przedmiotu można 

jednak stwierdzić, że typ własności nie jest decydujący dla jakości opieki dostarczanej przez szpital. 

Znacznie bardziej istotne jest instytucjonalno-ekonomiczne otoczenie szpitali oraz system 

finansowania służby zdrowia, który nie jest modyfikowany na poziomie wojewódzkim. 

W przypadku prywatnej edukacji, wyniki empiryczne wydają się sugerować, że uczniowie szkół 

prywatnych osiągają lepsze wyniki. Jednakże różnica ta jest bardzo nieznaczna i zanika na kolejnych 

etapach kształcenia (Horowitz i Spector 2005) i tej prawidłowości nie należy traktować jako odpornej. 

Jak stwierdza Sheifer (1998), własność prywatna jest wyraźnie lepsza w przypadku rynków, gdzie 

funkcjonują silne bodźce do zmniejszania kosztów i wprowadzania innowacji. Dlatego cele społeczne 

na takich rynkach mogą być osiągane lepiej przez odpowiednie regulacje i otoczenie instytucjonalne 

niż przez własność publiczną. W przypadku infrastruktury społecznej estymacje empiryczne nie 

pokazują jednak istotnie lepszej efektywności jednostek prywatnych. 

Trudno znaleźć przesłanki sugerujące, że decyzje sektora prywatnego różnią sie istotnie w obszarze 

infrastruktury społecznej od decyzji w innych dziedzinach. Wśród takich specyficznych czynników 

można wyróżnić otoczenie prawne wpływające na inwestycje – zwłaszcza w obszarze ochrony 

zdrowia i edukacji, gdzie prowadzenie działalności gospodarczej jest ograniczone wieloma 

przepisami i decyzjami urzędników. Stąd obok zyskowności i dostępności do zasobów konstrukcje 

prawne mają fundamentalne znaczenie. 

Szczególnie ważne jest też uregulowanie kwestii majątkowych. Rozpoczynanie działalności 

gospodarczej na rynku opieki zdrowotnej czy edukacji wiąże sie często z przejmowaniem majątku 

publicznego, a tu z kolei istotna się staje kwestia jakości prowadzenia przetargów. Długotrwałe, 

skomplikowane i niejasne procedury negatywnie wpływają na chęć przedsiębiorstw do inwestowania 

w omawianym obszarze. 70 Również niepewność co do zmian rozwiązań prawnych jest ważną 

przeszkodą, gdyż w ochronie zdrowia, edukacji, sporcie czy kulturze część środków trafia do 

inwestorów za pośrednictwem finansowania publicznego. 71 Przedsiębiorcy podkreślają też brak 

zachęt w postaci zwolnień podatkowych, zwłaszcza z podatku VAT, co znacznie ogranicza zakres 

inwestycji infrastrukturalnych. Przedsiębiorcy uzasadniają konieczność wprowadzenia ulg 

70 http://www.ciszewskims.pl/aktualnosci/rynek_budownictwa_sportowego_w_polsce/ 

71 http://biznes.gazetaprawna.pl/wywiady/345590,prywatne_inwestycje_zwiekszaja_jakosc_uslug_medycznych 

.html 


121

podatkowych dużym ryzykiem prowadzenia inwestycji w tych obszarach oraz rolą społeczną jaką one 

spełniają. 72 

W obszarze kultury, pomimo kilku udanych inwestycji prywatnych (Stary Browar w Poznaniu, Fabryka 

Trzciny w Warszawie) 73 dominująca rola sektora publicznego wynika mniej z infrastruktury prawnej, 

a bardziej z niskiej zyskowności inwestycji w tej dziedzinie i długiego okresu czasu potrzebnego na 

zwrot z inwestycji. 

Ze względu na wysoką kapitałochłonność inwestycji w infrastrukturę społeczną oraz ryzyko 

biznesowe, znaczne inwestycje prywatne są i będą podejmowane najczęściej w dużych ośrodkach 

miejskich, tam gdzie popyt na ich usługi jest wystarczający. 74 

Opinia przedstawicieli jednostek niepublicznych, ankietowanych w ramach badania IDI nie 

potwierdza spostrzeżeń empirycznych. Efektywniejsza kontrola kosztów jest, ich zdaniem, jedną z 

głównych przewag instytucji prywatnych nad publicznymi w polskim otoczeniu instytucjonalnym. 

Argumentowali oni, że jako podmioty, nie otrzymujące finansowania od państwa nie mogą sobie 

pozwolić na nadmierne zadłużenie. Większa jest również elastyczność kadry (w zakresie godzin pracy, 

obowiązków, dalszego poszerzania wiedzy etc.), co przyczynia się ich zdaniem do większej 

efektywności. Wskazuje się również na wyższą innowacyjność podmiotów prywatnych, a także ich 

motywację do stałego podnoszenia jakości świadczonych usług. W przeciwieństwie do podmiotów 

publicznych, są one zmuszone do konkurowania o klienta, co prowadzi do proponowania nowych, 

skuteczniejszych rozwiązań. W polskich warunkach usługi świadczone przez podmioty publiczne i 

prywatne są wobec siebie komplementarne. Należy też dodać, że sektor prywatny w obszarze 

infrastruktury społecznej jest w Polsce zbyt słabo rozwinięty, żeby mógł w pełni zastąpić placówki 

publiczne. 

3.3 3.3 Podsumowanie 

Podsumowanie 

Infrastruktura społeczna może oddziaływać na poziom rozwoju gospodarczego przez redukcję 

kosztów transakcyjnych, wzrost produktywności kapitału prywatnego oraz wzrostu akumulacji 

kapitału ludzkiego i społecznego. Jej oddziaływanie jest więc głównie pośrednie. Ponadto, 

w bardziej miękkich wymiarach, infrastruktura przyczynia się do zmniejszenie nierówności oraz 

wykluczenia społecznego, a także podnosić może poziom życia mieszkańców regionu. Wyniki 

empiryczne wskazują, że inwestycje publiczne mają pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy, 

a zwrot jest podobny do tego z inwestycji prywatnych. 

Zaprezentowane powyżej wyniki przeglądu literatury skonfrontowane mogą być z wynikami analizy 

studiów przypadku i przeprowadzonych wywiadów. W przypadku większości badanych JST inwestycje 

w ostatnim czasie odbywały się w te komponenty, w których wartości wskaźników były najniższe – 

przeważało więc podejście popytowe. Tak było w przypadku inwestycji w infrastrukturę edukacyjną 

w powiecie pszczyńskim, zawierciańskim, raciborskim oraz gminach Ogrodzieniec i Imielin, ochrony 

zdrowia w powiecie raciborskim czy kultury w gminie Imielin. Jest to zgodne z wynikami przeglądu 

72 http://www.rynekzdrowia.pl/Finanse-i-zarzadzanie/Podatek-VAT-hamulcowy-inwestycji-w-ochronie- 

zdrowia,6933,1.html 

73 http://www.kongreskultury.pl/title,pid,217.html 

74 http://www.szpitale-prywatne.ilekarze.pl/n/PrywatnySzpital_2009-06-30.html 


122

literatury, gdzie panuje konsensus (bez względu na przyjętą perspektywę teoretyczną), że 

największych zwrotów z kapitału publicznego można oczekiwać tam, gdzie jest go najmniej (ze 

względu na malejącą produktywność krańcową kapitału). Takie rozmieszczenie inwestycji świadczy 

poniekąd o patrzeniu na tego typu przedsięwzięcia przez pryzmat potrzeb lokalnej ludności – 

w ocenie samorządów i decydentów inwestycja efektywna to taka, która zaspokaja braki 

w określonym zakresie i jest dopasowana do potrzeb mieszkańców. 

Wpływ inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy w badanych JST jest trudny do 

zidentyfikowania w jednoznaczny sposób – jeżeli występuje dodatnia współzależność, to często jest 

ona słaba i wynika raczej z procykliczności wydatków niż z przyczynowości. Jest to zgodne 

z wnioskami z przeglądu literatury – inwestycje w infrastrukturę społeczną oddziałują na wzrost 

gospodarczy pośrednio, a efekty widoczne są (ewentualnie) w długim okresie. Często nie można 

zaobserwować wyraźnej współzależności pomiędzy nakładami a wzrostem gospodarczym, co jednak 

nie musi świadczyć o małej efektywności inwestycji w danej JST, gdyż pomimo braku wpływu na 

wzrost gospodarczy w krótkim okresie, może ona znacznie podnieść poziom życia mieszkańców 

i przyczynić się do przyspieszenia rozwoju w dłuższej perspektywie. 

W ramach zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI) analizowane były kanały wpływu 

infrastruktury społecznej na rozwój społeczno-gospodarczy. Zdania ekspertów są zbieżne z wynikami 

uzyskanymi w przeglądzie literatury. Głównym kanałem transmisji rozwoju infrastruktury społecznej 

na wzrost gospodarczy jest edukacja i poprawa jakości kapitału ludzkiego. Taki wpływ wymienili 

niemal wszyscy eksperci i generalnie zgodzili się, że właśnie w ten sposób infrastruktura społeczna 

najsilniej oddziałuje na wzrost gospodarczy. Ponadto, zwrócono uwagę na fakt, że pozostałe 

komponenty infrastruktury społecznej są niejako komplementarne do infrastruktury edukacyjnej, 

gdyż wpływają na podniesienie jakości życia, a tym samym są atrakcyjnym miejscem osiedlenia się 

dla wykształconych pracowników. Infrastruktura pomocy społecznej oddziałuje na wzrost poprzez 

aktywizację zawodową bezrobotnych i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, wpływ ten jest 

jednak stosunkowo niewielki. Wszyscy paneliści zgodzili się co do bezpośredniego wpływu inwestycji 

w infrastrukturę społeczną, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy w regionie. Ważnym czynnikiem, 

sprzyjającym efektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną, jest ich komplementarność i 

długofalowe planowanie kompleksowej jej rozbudowy. Ocena efektywności inwestycji ex-ante 

powinna opierać się o rzeczywiste potrzeby mieszkańców – podejście popytowe dominuje wśród 

ekspertów. Inwestycje w infrastrukturę społeczną powinny być więc najintensywniejsze tam, gdzie 

ich zasób jest mały i gdzie pozwolą one w większym stopniu zaspokoić potrzeby mieszkańców. Z 

drugiej strony, również specjalizacja poszczególnych obszarów w zakresie komponentów 

infrastruktury społecznej może przynieść pewne korzyści, szczególnie w zakresie konurbacji śląskiej, 

która jest de facto jednym organizmem. 

Analiza danych pochodzących z indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) dostarcza 

dodatkowych danych na temat potencjalnych kanałów wpływu infrastruktury społecznej na wzrost 

gospodarczy. Po pierwsze, dobrze rozwinięta infrastruktura społeczna podnosi atrakcyjność 

inwestycyjną gminy. Choć jej wpływ jest niewątpliwie mniejszy niż infrastruktury technicznej (jak np. 

drogi, uzbrojenie terenu), to wciąż wysokiej jakości infrastruktura edukacyjna czy zapewnienie 

bezpieczeństwa zdrowotnego (wysokiej jakości lecznictwo) pomagają JST znaleźć potencjalnych 

inwestorów. Bogaty zasób infrastruktury mieszkaniowej ułatwia przedsiębiorstwom decyzję 

o zlokalizowaniu zakładu w określonym mieście. 


123

Drugim kanałem wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na rozwój społeczno-gospodarczy 

regionu jest podnoszenie jakości życia mieszkańców, odzwierciedlanego wysokim poziomem 

wskaźników ją mierzących, takich jak HDI czy QLI. Wymienić należy przede wszystkim infrastrukturę 

ochrony zdrowia, która pozwala na podniesienie przeciętnej długości życia i spadek wskaźników 

umieralności, infrastrukturę kultury oraz sportowo-rekreacyjną, które uprzyjemniają życie na danym 

obszarze. 

W przypadku wywiadów IDI, ocena efektywności, jeszcze w większym stopniu niż w dyskusji 

eksperckiej, opierała się o kryterium rzeczywistego zapotrzebowania na dany komponent 

infrastruktury społecznej. Wskazywano, że podejmowane działania są doraźnymi przedsięwzięciami, 

mającymi na celu uzupełnienie istniejących luk w wyposażeniu w infrastrukturę społeczną. Również 

w przypadku oceny efektywności inwestycji ex-ante, wśród uczestników IDI i panelu eksperckiego 

przeważało podejście popytowe, zwracano jednak uwagę również na inne aspekty – przedsięwzięcie 

powinno być uniwersalne tzn. możliwe do wykorzystania w różnych celach. Drugim wskazanym 

kryterium jest trwałość i funkcjonalność obiektu – inwestycja efektywna charakteryzuje się niskimi 

kosztami utrzymania i może służyć mieszkańcom przez wiele lat. Na poziomie gmin czy powiatów nie 

przeprowadza się szczegółowych analiz na temat wpływu inwestycji na rozwój społecznogospodarczy 

regionu i rzadko zdarzają się długofalowe strategie, mające na celu specjalizację 

i wykształcenie określonych obszarów, w których JST byłaby bezkonkurencyjna w zakresie 

wyposażenia w infrastrukturę społeczną. Głównymi czynnikami branymi pod uwagę przy ocenie 

wpływu inwestycji na rozwój społeczno-gospodarczy jest jej wpływ na atrakcyjność inwestycyjną oraz 

jakość życia mieszkańców. 


124

4 Ocena Ocena efektywności efektywności inwestycji 

inwestycji 

Ocenę efektywności inwestycji przedstawiono z wykorzystaniem modelu ekonometrycznego oraz 

klastrowej analizy zapotrzebowania na poszczególne elementy infrastruktury. W ramach analizy 

ekonometrycznej przedstawiono oszacowany model relacji rozwoju gospodarczego oraz inwestycji 

w infrastrukturę społeczną. Służy on ocenie ex-ante oraz ex-post inwestycji w różne rodzaje 

infrastruktury pomocy społecznej na poziomie powiatów, umożliwiając spełnienie CS2 i CS4 

niniejszego badania. Ponadto, włączenie interakcji do modelu umożliwia zobrazowanie warunków 

wpływających na efektywność inwestycji, przez co uzupełnia analizę literatury i badań jakościowych 

w realizacji CS3. Uzupełnieniem tego wnioskowania jest przedstawienie klastrowego poziomu 

nasycenia infrastrukturą poszczególnych rodzajów gmin i powiatów województwa śląskiego. 

Umożliwia ono identyfikację gmin i powiatów o brakach infrastrukturalnych na tle jednostek 

możliwie homogenicznych, należy ją więc wyraźnie rozgraniczyć od analizy opartej tylko o różnice 

w bezwzględnym poziomie rozwoju. To podejście znajduje szerokie oparcie w literaturze i opiniach 

ekspertów, a ponadto jest jedynym uzasadnionym w przypadku analizy na poziomie gmin. 

Analiza klastrowa i ekonometryczna są komplementarne względem siebie, ponieważ pierwsza 

pokazuje, gdzie są największe względne braki, a druga obszary, gdzie relacja inwestycji z poziomem 

rozwoju są najsilniejsze. Dzięki takiemu zróżnicowaniu metod możliwa jest kompleksowa ocena 

efektywności inwestycji. 

Zarówno podejście ekonometryczne – pokazujące wpływ inwestycji na rozwój gospodarczy – jak i 

klastrowe - ilustrujący względny poziom jej rozwoju - stanowią łącznie mechanizm oceny ex ante 

efektywności inwestycji. Na podstawie zaprezentowanych tabel z wynikami możliwa jest ocena 

potrzeb inwestycyjnych na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Analiza ex ante mówi 

jaki rodzaj inwestycji jest najbardziej powiązany z rozwojem ekonomicznym. Wyniki przedstawiają 

efekt netto czyli po uwzględnieniu kosztów inwestycji. 

4.1 4.1 Model Model i i oszacowania 

oszacowania 

Ilościowa ocena efektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną, zarówno ex-ante jak i ex-post, 

wymaga uwzględnienia następujących czynników: 

• Infrastruktura jest w dużym stopniu endogeniczna względem poziomu rozwoju 

gospodarczego. Oznacza to, że jest ona rozwijana, żeby zaspokajać potrzeby ludności 

i jest pochodną poziomu zamożności. Jest formą konsumpcji zbiorowej i wykazuje 

cechy ekonomicznego dobra normalnego lub luksusowego. 

• Wydatki na infrastrukturę społeczną stanowią tylko część budżetów JST, 

i, w porównaniu do całego produktu wytwarzanego na terenie powiatu czy gminy, są 

tak małe, że ich wpływ jest trudno zauważalny. Ponadto konkretne inwestycje mają 

bardzo fragmentaryczny charakter i mogą nie przekładać się na rozwój społecznogospodarczy. 

• Zależność między inwestycjami, infrastrukturą społeczną a rozwojem gospodarczym 

jest nieliniowa i uwarunkowana wieloma czynnikami, których nie można 


125

kontrolować, ze względu na brak danych. W szczególności, efektywność procesu 

realizacji inwestycji jest nieobserwowalna, a może ona bardzo znacząco oddziaływać 

na efekt netto całego nakładu. 

• Znaczna część inwestycji, zwłaszcza tych poprawiających jakość obiektów, jak np. 

remonty czy wyposażenie w dodatkowy sprzęt, nie przekłada się na indeks rozwoju 

danego typu infrastruktury, który mierzy tylko liczbę obiektów danego rodzaju. 

• Przełożenie infrastruktury na rozwój gospodarczy jest możliwe tylko w długim okresie 

i trudno jest oczekiwać, że np. inwestycja w szkołę, szpital czy dom pomocy 

społecznej wpłynie na poziom rozwoju powiatu czy gminy w zauważalny sposób 

w krótkim okresie. 

• Inwestycje w infrastrukturę społeczno-gospodarczą przekładają się w większym 

stopniu na niemierzalną jakość życia. 

Próby estymacji modeli o restrykcyjnej specyfikacji, która umożliwia korektę endogeniczności, nie 

dały spodziewanych rezultatów, gdyż inwestycje infrastrukturalne nie były w nich istotne 

statystycznie. 75 Wydaje się to uzasadnione głównie przez fakt, że przekładają się one na poziom 

rozwoju gospodarczego w dłuższym okresie niż okres analizy. Z powodu tych trudności oszacowany 

został mniej restrykcyjny model panelowy z efektami stałymi. Przy jego interpretacji warto pamiętać 

jednak, że relacja przyczynowa zachodzi w obie strony: inwestycje oddziałują pozytywnie na rozwój, 

ale wzrost poziomu dochodów powoduje zwiększenie nakładów na infrastrukturę. Ze względu na 

fakt, że poziom rozwoju społeczno-gospodarczego (IRSE) jest bardziej stały w czasie, a ponadto 

w jego dynamice dominuje komponent gospodarczy, po pierwszych próbach zdecydowano nie 

szacować osobno wpływu inwestycji na ten indeks. 

Specyfikacja szacowanego modelu przedstawia się następująco: 

gdzie - poziom PKB w okresie t w powiecie i, – inwestycje w k-ty rodzaj infrastruktury 

w powiecie i w okresie t, indeks rozwoju danego rodzaju k-tego rodzaju infrastruktury 

w powiecie i w okresie t, indeks rozwoju danego rodzaju k-tego rodzaju infrastruktury 

w otoczeniu powiatu i w okresie t, - stopa bezrobocia w powiecie i w okresie t, - trend czasowy. 

Indeks rozwoju infrastruktury społecznej w otoczeniu powiatu został zbudowany w celu uchwycenia 

oddziaływania infrastruktury sięgającego poza granice administracyjne. Stanowi on średnią ważoną 

indeksów rozwoju infrastruktury ze wszystkich powiatów, z wyjątkiem tego, którego dotyczy. Wagi 

maleją wykładniczo wraz ze wzrostem odległości między stolicami powiatów i sumują się do 1. 

Interakcja wielkości inwestycji i poziomu rozwoju infrastruktury w otoczeniu pozwala stwierdzić, czy 

infrastruktura spoza powiatu istotnie wpływa na efektywność inwestycji. 

Powyższy model pozwala na kompleksową ocenę relacji inwestycji infrastrukturalnych oraz rozwoju 

gospodarczego na poziomie powiatów. Jego szczegółowa analiza pozwala określić, jak poziom 

75 Szczegóły estymacji modeli w innych specyfikach, niż ta prezentowana znajdują się w załączniku 

ekonometrycznym. 


126

ozwoju danego rodzaju infrastruktury wpływa na efektywność dalszych inwestycji. Przyczynia się 

w ten sposób do realizacji CS3. Wyniki estymacji przedstawia Tabela 8. 

Tabela 8. Oszacowania wpływu inwestycji na rozwój gospodarczy 

Zmienna objaśniana: ln Y 

Zmienne inwestycyjne 

Zmienne objaśniające: Oszacowanie parametru 

(poziom istotności) 

EDU_INW -,0002334 (0,080)* 

ZD_INW ,0004861 (0,006)*** 

SPR_INW ,0002874 (0,041)** 

PS_INW -,0009648 (0,618) 

IK_INW ,0002792 (0,679) 

IM_INW -,0022803 (0,000)*** 

Interakcje z poziomem rozwoju infrastruktury 

EDU_INW*EDU_IND ,0010247 (0,004)*** 

ZD_INW*ZD_IND ,0031596 (0,000)*** 

SPR_INW*SPR_IND ,0001596 (0,420) 

PS_INW*PS_IND ,0043024 (0,018)** 

IK_INW*IK_IND ,0011718 (0,047)** 

IM_INW*IM_IND ,0020331 (0,029)** 

Interakcje z poziomem rozwoju infrastruktury w otoczeniu 

EDU_INW*EDU_INDsp ,0006597 (0,576) 

ZD_INW*ZD_INDsp -,0046715 (0,001)*** 

SPR_INW*SPR_INDsp -,0015099 (0,352) 

PS_INW*PS_INDsp -,0016798 (0,831) 

IK_INW*IK_INDsp ,0006597 (0,576) 

IM_INW*IM_INDsp ,0028902 (0,029)** 

Zmienne kontrolne 

SB t 

SB t-1 

,1318933 (0,004)*** 

-,2473862 (0,000)*** 

TT ,0281497 (0,000)*** 

Stała 9,510616 (0,000 )*** 

Model panelowy z ustalonymi efektami (fixed effects) na latach 2000-2007 

liczba obserwacji 2493 

liczba grup 357 

F(21,2115) (test na istotność zmiennych) 137,18 

F(356, 2115) (test na istotność efektów indywidualnych) 68,58 

Uwagi: W nawiasach podano poziom istotności. Gwiazdki oznaczają poziom istotności zmiennej odpowiednio: *-0,1; **- 

0,05; ***-0,01 

Y- poziom PKB, INW – inwestycje w dany rodzaj infrastruktury , IND - indeks rozwoju danego rodzaju danego 

rodzaju infrastruktury, SB- stopa bezrobocia, TT - trend czasowy. Skróty dla różnych rodzajów infrastruktury są 

następujące: EDU – edukacyjna, IK - kulturalna, IM-mieszkaniowa, ZD – zdrowotna, PS – polityki społecznej, SPR - 

sportowo-rekreacyjna. 

Źródło: Opracowanie własne IBS. 

Warto zauważyć, że wszystkie zmienne inwestycyjne posiadają różne oszacowania, bądź przy 

bezpośrednim wpływie, bądź pośrednio przy interakcji. Oznacza to, że efektywność inwestycji 

w infrastrukturę zależy od poziomu rozwoju danego rodzaju infrastruktury w powiecie i jego 


127

otoczeniu. Włączenie do modelu interakcji pozwala uchwycić nieliniowe oddziaływanie inwestycji 

oraz to, czy przeważa komplementarność czy substytucyjność między nową a starą infrastrukturą. 

Oszacowania wskazują, że dla wpływu inwestycji bardziej istotny jest poziom rozwoju infrastruktury 

w danym powiecie, niż w jego otoczeniu. Oznacza to, że dla inwestycji infrastrukturalnych (za 

wyjątkiem infrastruktury mieszkaniowej i zdrowotnej) znacznie ważniejsza jest sytuacja wewnętrzna 

powiatu niż sytuacja w jego otoczeniu. Ponadto, dopiero po osiągnięcia pewnego poziomu nasycenia, 

inwestycje w infrastrukturę zaczynają sie przekładać na rozwój gospodarczy. Jest to skutek 

bryłowatości infrastruktury. Obserwowane efekty skali są jednak w części konsekwencją 

obserwowanej w ramach powiatów konwergencji względem poziomu nasycenia infrastrukturą oraz 

dywergencji w poziomie rozwoju. 

4.2 4.2 Czynniki Czynniki decydujące decydujące o o efektywności efektywności inwestycji inwestycji – wyniki wyniki modelu 

modelu 

Bezpośrednia korelacja z rozwojem gospodarczym jest najsilniejsza w przypadku inwestycji 

w infrastrukturę zdrowotną i sportowo-rekreacyjną. Warto zauważyć statystycznie istotną interakcję 

inwestycji zdrowotnych z poziomem rozwoju tej infrastruktury. Oznacza to, że inwestycje te są 

bardziej efektywne na terenach lepiej w ten typ infrastruktury wyposażone. Dodatkowo ujemne 

oszacowanie wpływu infrastruktury w otoczeniu jeszcze bardziej uwypukla ten efekt. Sugeruje to, że 

w przypadku infrastruktury zdrowotnej szczególnie istotne są efekty skali – większą efektywnością 

wykazują się inwestycje w ośrodkach lepiej w nie wyposażonych. Inwestycje w infrastrukturę 

zdrowotną wykazują więc komplementarność z już zbudowaną infrastrukturą. 

Podobne prawidłowości można zauważyć w przypadku infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, choć są 

one znacznie słabsze. Jest ona istotnie skorelowana z rozwojem gospodarczym tylko w bezpośredniej 

relacji. Oznacza to, że pozytywny wpływ tego rodzaju inwestycji jest bardzo homogeniczny i w małym 

stopniu zależny od zewnętrznych uwarunkowań danego powiatu. Zarówno wyposażanie w danym 

powiecie jak i w jego otoczeniu ma niewielkie znaczenie dla efektywności inwestycji, i inwestycje te 

wykazują raczej malejące korzyści skali. 

Inne są wyniki dotyczące efektywności inwestycji w edukację. Wydaje się jej sprzyjać wyższy poziom 

rozwoju tej infrastruktury, zarówno w danym powiecie jak i w jego otoczeniu (w tym drugim 

wypadku oszacowanie jest jednak nieistotne statystycznie). Oznacza to, że w przypadku 

infrastruktury edukacyjnej szczególne istotne są efekty koncentracji. Sam wymiar gospodarczy 

i kryterium efektywnościowe sugerują, że bardziej opłacalne są inwestycje edukacyjne w ośrodkach 

z już rozbudowaną podstawową infrastrukturą. Wydaje sie to tłumaczyć, dlaczego prywatne szkoły 

czy uczelnie wyższe są lokowane właśnie w tych ośrodkach. Ponadto efekty inwestycji podstawowych 

– takich jak pierwsza szkoła w gminie – są najbardziej odłożone w czasie i mogą być zupełnie 

niewidoczne w horyzoncie czasowym niniejszego badania. 

Podobna prawidłowość jest obserwowana w przypadku infrastruktury kulturalnej. Jest to jedyny typ 

infrastruktury z dodatnimi oszacowaniami parametrów, zarówno bezpośrednio przy zmiennej, jak 

również przy obu interakcjach – z poziomem rozwoju w danym powiecie, jak i w jego otoczeniu. 

Istotne jest jednak tylko ta środkowa relacja. Oznacza to, że efektywność inwestycji w infrastrukturę 

kulturalną wykazuje szczególnie duże efekty skali. Co ważne, znacznie bardziej istotny jest poziom 

rozwoju w danym powiecie, a nie to, czy jest otoczony przez powiaty o znacznym stopniu rozwoju. 

Można więc oczekiwać największej efektywności tego rodzaju inwestycji w przypadku rozwiniętych 

ośrodków. 


128

Pozytywne oszacowanie wpływu infrastruktury polityki społecznej tylko w połączeniu z poziomem 

rozwoju tej infrastruktury sugeruje silne uwarunkowanie kolejnych inwestycji tymi poczynionymi 

wcześniej. Oddziaływanie poziomu rozwoju infrastruktury w otoczeniu jest statystycznie nieistotne. 

Infrastruktura pomocy społecznej wykazuje pozytywne efekty koncentracji. 

Natomiast w przypadku infrastruktury mieszkaniowej, pozytywne i istotne są współczynniki przy obu 

interakcjach, co oznacza jej komplementarność, zarówno w odniesieniu do infrastruktury danego 

powiatu jak i jego otoczenia. Jest to jedyny typ infrastruktury o istotnym i dodatnim oddziaływaniu 

otoczenia. Sąsiadowanie z powiatami o wysokim stopniu rozwoju tej infrastruktury zwiększa 

efektywność inwestycji w nią. W jej przypadku wyraźny jest silny efekt zewnętrzny oraz silne 

oddziaływanie poza granicami administracyjnymi danego powiatu. Płynie stąd wniosek, że istotny 

może być efekt dojeżdżania do pracy do lepiej rozwiniętych powiatów, przez co inwestycje 

w mieszkalnictwo w otoczeniu szczególnie rozwiniętych powiatów są szczególnie opłacalne. 

Restrykcyjne modele wskazują na nieistotne statystycznie przełożenie inwestycji w infrastrukturę 

społeczną na wzrost gospodarczy. Na podstawie oszacowań modelu badającego dwustronne relacje 

między rozwojem i infrastrukturą można stwierdzić, że efektywność inwestycji w poszczególne 

rodzaje infrastruktury społecznej różni się między jej rodzajami oraz zależy od uwarunkowań 

wewnętrznych i zewnętrznych powiatów. Wszystkie rodzaje infrastruktury, za wyjątkiem sportoworekreacyjnej, 

wykazują efekty skali – czyli zwrot z nich jest tym większy, im wyższy jest poziom 

nasycenia infrastrukturą. Może to być jednak w znacznym stopniu konsekwencja wspomnianej 

konwergencji między poziomem rozwoju infrastruktury oraz dywergencji w poziomie rozwoju 

gospodarczego. Pozytywne efekty zewnętrzne wykazuje infrastruktura edukacyjna, kulturalna 

i mieszkaniowa, choć tylko w przypadku tej ostatniej efekt jest istotny statystycznie. 

4.3 4.3 Ocena Ocena inwestycji inwestycji ex ex post: post: oszacowania oszacowania modelu 

modelu 

Oprócz przybliżenia mechanizmów oddziaływania infrastruktury społecznej oraz uwarunkowań jej 

efektywności oszacowany model umożliwia też przeprowadzenie efektywności ex-ante i ex-post 

inwestycji na poziomie poszczególnych powiatów. W jej interpretacji warto jest jednak brać pod 

uwagę zastrzeżenie poczynione na wstępie niniejszego rozdziału. 

Analiza ex-post służy ocenie, w jakim stopniu poniesione już inwestycje przyczyniły się do rozwoju 

gospodarczego poszczególnych powiatów. Na podstawie otrzymanych oszacowań obliczono średnią 

efektywność w poszczególne rodzaje infrastruktury w latach 2000-2007. Jest to oszacowanie 

średniego wpływu każdej jednostki wydanej w poszczególnych latach na poszczególne rodzaje 

infrastruktury. Szczegółowa procedura obliczeń znajduje sie załączniku ekonometrycznym. Ze 

względu na brak pełnego zestawu zmiennych kontrolnych, które są niedostępne na poziomie 

powiatów oraz braku możliwości pełnej kontroli endogeniczności, jednoznaczna interpretacja 

otrzymanych parametrów nie jest uzasadniona. W związku z tym zaprezentowana zostanie względna 

efektywność inwestycji w dany typ infrastruktury w poszczególnych powiatach oraz względna 

efektywność powiatów w inwestowaniu w poszczególne rodzaje infrastruktury społecznej. Jak 

szczegółowo pokazano w załączniku, oszacowania wpływu są podzielone przez łączne inwestycje, 

więc ocena efektywności przedstawia zakładany efekt netto przypadający na złotówkę inwestycji per 

capita. 

W celu zwiększenia przejrzystości prezentacji powiaty pogrupowano w 5 kategoriach. Im wyższy jej 

numer tym bardziej efektywne były danego rodzaju inwestycje w danym powiecie (por. Tabela 9) 


129

Przy interpretacji tej tabeli warto pamiętać, że należy ją czytać kolumnami – w każdej powiaty są 

pogrupowane według efektywności inwestycji w dany typ infrastruktury. Dla przykładu 5 w kolumnie 

infrastruktury zdrowotnej przy powiecie Bielsko Biała oznacza, że ten powiat znalazł się w grupie 

najefektywniejszych ex-post (pierwszy kwintyl rozkładu) pod względem efektywności inwestycji 

w ten rodzaj infrastruktury. 

Pomimo licznych wyjątków można zauważyć, że wydatki inwestycyjne były bardziej efektywne 

w przypadku powiatów grodzkich niż ziemskich. Szczególnie efektywne wydają się być inwestycje 

w Częstochowie, Chorzowie, Jaworznie oraz powiecie pszczyńskim. Za wyjątkiem jednej kategorii 

zostały one zakwalifikowane do wysokiej lub najwyższej kategorii. 

W przypadku infrastruktury zdrowotnej, najefektywniejsze były inwestycje w powiatach grodzkich: 

Bielsko Białej, Bytomiu, Chorzowie, Siemianowicach Śląskich oraz Sosnowcu oraz powiatach 

ziemskich: bielskim, bieruńsko-lędzińskim oraz rybnickim. Poza trzema wyjątkami: Jastrzębie Zdrój, 

Jaworzno i Katowice, rozwinięte obszary miejskie wydają się charakteryzować wyższą efektywnością 

inwestycji niż powiaty grodzkie. 

W przypadku infrastruktury pomocy społecznej na szczególną uwagę zasługuje wysoka efektywność 

inwestycji w kilku powiatach ziemskich: częstochowskim oraz myszkowskim oraz niska w przypadku 

Częstochowy i Jastrzębie Zdroju. Poza tymi wyjątkami, ocena efektywności jest wyższa w powiatach 

o jej wyższym poziomie. 

Aż 5 powiatów grodzkich wypadło szczególnie słabo w efektywności inwestycji w infrastrukturę 

sportową. Są to Chorzów, Gliwice, Sosnowiec, Tychy oraz Żory. Wysoką natomiast wykazały się 

niektóre powiaty ziemskie, jak np.: bielski, częstochowski i pszczyński. 

Wydatki na infrastrukturę kulturalną wydają się być szczególnie efektywne, o czym świadczy istotna 

statystycznie korelacja (0,28) między wysokością inwestycji a ich efektywnością. Warto jednak 

zwrócić uwagą na wysoką efektywność inwestycji w 4 powiatach ziemskich: mikołowskim, 

pszczyńskim, tarnogórskim i żywieckim. 

W infrastrukturze edukacyjnej szczególnie widoczne są kontrasty w powiatach grodzkich. Część 

z nich, tak jak Chorzów, Gliwice, Mysłowice czy Piekary Śląskie, znalazły się wśród 20-proc. 

najefektywniejszych, a niewiele się od nich różniące Bielsko Biała, Bytom, Jastrzębie Zdrój, Jaworzno 

i Katowice, Rybnik i Tychy - wśród najmniej efektywnych. Efektywność inwestycji w ten rodzaj 

infrastruktury była dużo bardziej homogeniczna (na średnim poziomie) wśród powiatów ziemskich. 

Inwestycje w infrastrukturę mieszkaniową wydają się być efektywniejsze w powiatach ziemskich 

i grodzkich konurbacji śląskiej, od której to zasady widoczne są wyjątki: Rybnika, Siemianowic 

Śląskich, Świętochłowic i Zabrza. 

Oprócz porównania efektywności inwestycji danego typu pomiędzy powiatami, istotne jest również, 

jaki rodzaj inwestycji był najefektywniejszy w ramach poszczególnych powiatów. W tym celu średni 

wpływ jednostki inwestycji porównano w ramach powiatu i przypisano im kolejne liczby, 

z wykluczeniem infrastruktury mieszkaniowej. Najwyższe oszacowania efektywności inwestycji w tym 

punkcie w zdecydowanej większości przypadków wynikają z dominującej roli sektora prywatnego, 

zarówno we własności zasobów mieszkaniowych jak i inwestycjach w nie. Ponadto, przypisywany im 

efekt w dużym stopniu wynika z wyższych inwestycji w regionach szybciej się rozwijających niż 

odwrotnie. Z tego względu zaprezentowanie tych wyników tylko zakłóciłoby analizę. 


130

Dla każdego powiatu powstał ranking rodzajów infrastruktury – 5 oznacza najwyższa efektywność, 

a 1 najniższą w ramach poszczególnych powiatów (por. Tabela 9). Warto podkreślić, że podawane tu 

oceny są względne oraz wynikają z modelu, co oznacza, że wysoka pozycja nie oznacza szczególnej 

efektywność realizacji inwestycji, ale jej odpowiedniość w stosunku do rozwoju infrastruktury 

powiatu i jego otoczenia. Ponadto, ze względu na ukazywanie efektywności na jednostkę nakładu, 

najefektywniejsze mogą być inwestycje, których łączne oddziaływanie było w badanym okresie 

niewielkie. 

Tabela 9. Względna efektywność inwestycji ex post według rodzaju infrastruktury pomiędzy powiatami 

Powiat 

Infrastruktura 

zdrowotna 


pomocy 

społecznej 


sportoworekreacyjna 


kulturalna 


edukacyjna 


mieszkaniowa 

m. Bielsko-Biała 5 4 3 1 1 5 

m. Bytom 5 4 2 5 1 2 

m. Chorzów 5 5 1 5 5 4 

m. Częstochowa 4 1 5 5 2 4 

m. Dąbrowa Górnicza 4 3 4 5 4 2 

m. Gliwice 4 4 1 2 5 1 

m. Jastrzębie-Zdrój 1 1 5 4 1 5 

m. Jaworzno 1 5 5 4 1 4 

m. Katowice 1 5 4 5 1 5 

m. Mysłowice 2 2 5 1 5 4 

m. Piekary Śląskie 4 3 3 2 5 2 

m. Ruda Śląska 2 5 3 1 2 4 

m. Rybnik 2 2 2 3 1 1 

m. Siemianowice Śląskie 5 4 4 4 3 1 

m. Sosnowiec 5 5 1 1 5 3 

m. Świętochłowice 4 3 5 4 5 1 

m. Tychy 1 4 1 5 1 2 

m. Zabrze 3 4 4 4 5 1 

m. Żory 2 5 1 3 2 5 

będziński 1 2 2 2 4 4 

bielski 5 3 5 1 4 5 

bieruńsko-lędziński 5 1 3 2 3 4 

cieszyński 3 3 2 1 3 5 

częstochowski 2 5 5 3 4 3 

gliwicki 4 4 2 2 3 3 

kłobucki 3 1 4 3 2 2 

lubliniecki 3 3 3 3 2 1 

mikołowski 1 1 2 5 4 5 

myszkowski 3 5 2 3 4 2 

pszczyński 1 1 5 5 5 5 

raciborski 4 2 1 3 2 1 

rybnicki 5 1 3 1 2 3 

tarnogórski 2 3 1 4 3 3 

wodzisławski 2 2 4 2 3 3 

zawierciański 3 2 4 2 3 2 

żywiecki 3 2 3 4 4 3 

Uwagi: Wyższa wartość oznacza, że w danym powiecie inwestycje w dany rodzaj infrastruktury były bardziej efektywne niż 

w pozostałych powiatach woj. śląskiego. 



131

W większości przypadków największą efektywnością charakteryzuje się infrastruktura kulturalna 

i pomocy społecznej. Warto zwrócić uwagę na powiaty, które wyróżniają się na tle wypisanych 

prawidłowości. Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną były szczególnie efektywne w Bielsku-Białej 

i powiatach bielskim, bieruńsko-lędzińskim oraz rybnickim, natomiast infrastruktura edukacyjna 

w Mysłowicach, Piekarach Śląskich i Świętochłowicach. 

Tabela 10. Efektywność inwestycji ex post w poszczególnych powiatach. 

Powiat 


zdrowotna 


pomocy 

społecznej 




kulturalna 


edukacyjna 

m. Bielsko-Biała 5 4 3 2 1 

m. Bytom 4 3 2 5 1 

m. Chorzów 2 5 1 4 3 

m. Częstochowa 3 1 4 5 2 

m. Dąbrowa Górnicza 4 1 3 5 2 

m. Gliwice 4 5 1 2 3 

m. Jastrzębie-Zdrój 1 2 4 5 3 

m. Jaworzno 1 5 3 4 2 

m. Katowice 1 4 3 5 2 

m. Mysłowice 3 2 4 1 5 

m. Piekary Śląskie 4 3 1 2 5 

m. Ruda Śląska 3 5 4 1 2 

m. Rybnik 3 2 4 5 1 

m. Siemianowice Śląskie 4 3 2 5 1 

m. Sosnowiec 3 5 2 1 4 

m. Świętochłowice 3 1 2 5 4 

m. Tychy 1 4 3 5 2 

m. Zabrze 1 4 2 5 3 

m. Żory 2 5 1 4 3 

będziński 2 1 3 5 4 

bielski 5 4 3 1 2 

bieruńsko-lędziński 5 1 4 2 3 

cieszyński 4 5 2 1 3 

częstochowski 1 5 3 4 2 

gliwicki 4 5 3 1 2 

kłobucki 3 1 4 5 2 

lubliniecki 1 4 3 5 2 

mikołowski 2 1 3 5 4 

myszkowski 1 4 2 5 3 

pszczyński 2 1 4 5 3 

raciborski 4 2 1 5 3 

rybnicki 5 2 4 1 3 

tarnogórski 2 3 1 5 4 

wodzisławski 2 1 4 5 3 

zawierciański 2 1 4 5 3 

żywiecki 2 1 4 5 3 

Uwagi. Wyższa wartość oznacza, że w danym powiecie inwestycje w dany rodzaj infrastruktury były bardziej 

efektywne niż w inne rodzaje infrastruktury – 5 oznacza najefektywniejszy rodzaj inwestycji. Infrastrukturę 

mieszkaniową wykluczono z zestawienia ze względu na zdecydowaną przewagę sektora prywatnego zarówno we 

własności zasobów jak i inwestycjach. 



132

Podsumowując, oszacowania modelu pozwalają na przeprowadzenie analizy ex-post 

przeprowadzonych inwestycji. Dla każdego powiatu przedstawiono względną efektywność danego 

typu inwestycji oraz hierarchię inwestycji względem efektywności w każdym powiecie. Jak pokazuje 

badanie jakościowe, efektywność znacznej części inwestycji zależała od szczegółowych warunków ich 

lokalizacji, nie zależących bezpośrednio od ogólnego nasycenia infrastrukturą w danym powiecie 

i jego otoczeniu. Wyniki badania ilościowego mogą więc służyć za pomocnicze kryterium przy ocenie 

tego, czy dana inwestycja została zrealizowana efektywnie. 

RAMKA 6. EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI EX POST – ANALIZA JAKOŚCIOWA 

Eksperci, zebrani w ramach panelu FGI, wymienili szereg przykładów nieudanych inwestycji, 

zrealizowanych w ostatnich latach. Przyczyn nieefektywności było kilka – najważniejszą z nich jest 

niedopasowanie przeprowadzonych przedsięwzięć do rzeczywistych potrzeb mieszkańców. 

Wskazano przykład ścieżek rowerowych, z których rzadko korzystają cykliści czy zaawansowanej 

aparatury medycznej, znajdującej się w każdej gminie i która nie jest w pełni wykorzystana. Drugim 

problemem, który wpływa na efektywność inwestycji jest odpowiednie zarządzanie wybudowaną 

infrastrukturą. W czasie dyskusji pokazano, na przykładzie Aquaparku, jak wprowadzenie zbyt 

wysokich opłat za skorzystanie z infrastruktury sportowo-rekreacyjnej przyczynia się do jej niskiej 

efektywności. Trzecim problemem, który wymienili eksperci, jest brak promocji określonych działań 

z zakresu infrastruktury turystycznej, kulturalnej i sportowo-rekreacyjnej. W szczególności skupiono 

się na śląskich obiektach poprzemysłowych, które mogłyby stać się atrakcją turystyczną na skalę 

europejską – brakuje jednak intensywnej reklamy regionu w mediach. Czwartą przyczyną braku 

efektywności są niedostateczne inwestycje w kapitał ludzki, które są komplementarne do 

przedsięwzięć z zakresu infrastruktury społecznej. 

Podany przykład związany był z rewitalizacją katowickiej dzielnicy Załęże, która pomimo znacznych 

nakładów na infrastrukturę kulturalną (kino) i rekreacyjną (park) nie stała się atrakcyjnym miejscem 

zamieszkania. Przyczyną niepowodzenia projektu był fakt, że w pobliżu zrewitalizowanych terenów 

wciąż mieszkała ludność uboższa, wykluczona społecznie i romska, co powodowało wyższą 

przestępczość. Zwrócono uwagę na konieczność powstawania na tych obszarach Centrów Integracji 

Społecznej, które będą przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu i aktywizować zawodowo 

bezrobotnych. Ostatnią przyczyną nieefektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną jest ich 

niezgodność z lokalnymi tradycjami i rzeczywistymi potrzebami. Od momentu wejścia Polski do Unii 

Europejskiej, zdaniem ekspertów, problemem jest mało elastyczny sposób przyznawania środków na 

określone cele. Lokalne władze często składają wnioski o dofinansowanie takich inwestycji, na które 

są środki, a nie takich, które są rzeczywiście potrzebne na określonym obszarze. 

Ocena ex-post efektywności przeprowadzonych inwestycji jest jednym z niewielu obszarów, 

w których występują znaczące różnice pomiędzy wypowiedziami ekspertów, uczestniczących 

w badaniu FGI, a przedstawicielami JST, biorącymi udział w wywiadach indywidualnych. 

W większości przypadków wypowiedzi przedstawicieli władz samorządowych sugerują, że 

przeprowadzone w badanym okresie inwestycje były efektywne i wpisywały się w potrzeby 

mieszkańców regionu. Tego typu rozbieżności częściowo wynikają ze specyfiki wywiadu – trudno 

oczekiwać, że władze JST przyznają, że określona inwestycja była nieefektywna, niemniej 

przynajmniej w części, ich przyczyną jest brak środków na ewaluację ex-post prowadzonych 

inwestycji, co przyznano w jednym z wywiadów. 

W ramach studiów przypadków wyodrębniono szczególnie efektywne przykłady inwestycji. 


133

W obszarze infrastruktury kulturalnej była to rozbudowa Chorzowskiego Centrum Kultury, która 

podniosła atrakcyjność miasta przez wzbogacenie jego oferty kulturalnej. Inwestycja ta była 

finansowana ze środków własnych miasta (10 mln), budżetu państwa (1 mln), Wojewódzkiego 

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (0,4 mln zł) oraz środków wspólnotowych (8 

mln. zł). Jest to przykład wykorzystania korzyści skali i budowania infrastruktury kulturalnej w 

centrach regionalnych, z których korzystają mieszkańcy całego województwa. 

Za przykład inwestycji w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną służy rozbudowa sieci ścieżek 

rowerowych w Raciborzu. Jak wskazuje analiza efektywności ex-ante, powiat raciborski 

charakteryzuje się wysoką efektywnością inwestycji w ten rodzaj infrastruktury. Jedna trzecia z 130 

tys. euro zostało pokrytych ze środków europejskich. Poprzez zwiększenie atrakcyjności turystycznej 

regionu oraz ułatwienie zdrowego trybu życia, można oczekiwać przełożenia się tych inwestycji na 

rozwój społeczno ekonomiczny w dłuższym okresie. 

W gminie Jankowice zbudowano budynek szkolny, mieszący szkolę podstawową, gimnazjum i 

przedszkole oraz 2 sale gimnastyczne. Koszty inwestycji poniósł sponsor prywatny (Kopalnia 

Jankowice), gmina oraz budżet państwa. Była to jednak tylko inwestycja odtworzeniowa, gdyż 

poprzedni budynek szkolny był zagrożony zawaleniem. Nowy budynek zmniejszył dysproporcje 

między miastem a wsią w dostępie do infrastruktury edukacyjnej i sportowej. Trudno jednak 

wskazać bezpośrednie przełożenie tej inwestycji (w krótkim okresie) na rozwój społecznoekonomiczny. 

W Zawierciu zakupiono aparaturę diagnostyczną do szpitala powiatowego. Zakup ten został 

sfinansowany w 75 proc. ze środków wspólnotowych. Inwestycja pozwoliła poprawić diagnostykę 

RTG oraz zmniejszyć ilość toksycznych odpadów poprawiając jakość świadczonych usług. 

Zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej w dłuższym okresie pozytywnie oddziałuje na rozwój 

ekonomiczny i społeczno-ekonomiczny (patrz rozdział 3). 

Jak wynika z analizy jakościowej, efektywność poszczególnych inwestycji jest bardzo mocno 

uwarunkowana lokalnie. Wskazanie przyczyn efektywności lub nieefektywności poszczególnych 

rodzajów inwestycji skłania do wniosku, że są one w zdecydowanej większości specyficzne dla danej 

gminy/powiatu oraz konkretnej inwestycji. Stąd w mechanizmie oceny efektywności ex ante muszą 

być brane pod uwagę trudno-kwantyfikowalne czynniki oraz zależność oddziaływania infrastruktury 

od działań towarzyszących, jak np. łatwość dostępu do niej oraz reklama i promocja. Bezpośrednie 

przełożenie konkretnych inwestycji na rozwój lokalny w badanym horyzoncie czasowym nie jest 

możliwe do bezpośredniego zaobserwowania. 


134

4.4 4.4 Oc Ocena Oc ena inwestycji ex ante – ekonometryczna ekonometryczna analiza analiza efektywności 

efektywności 

efektywności 

Oprócz oceny ex-post, oszacowany model służy również do oceny efektywności inwestycji ex-ante 

Ocena inwestycji ex ante mówi, w których powiatach inwestycje w dany typ infrastruktury 

najmocniej przyczynią się do rozwoju gospodarczego. Aby tego dokonać dla każdego powiatu 

województwa śląskiego obliczono krańcowy efekt inwestycji (dla poziomów infrastruktury z 2007 

roku) na rozwój gospodarczy. Warto podkreślić, że jest to efekt netto, czyli po uwzględnieniu kosztów 

inwestycji. Zgodnie z CS4 efektywność inwestycji ex-ante jest oceniana na podstawie ich 

potencjalnego przełożenia się na rozwój gospodarczy. Dla jasności prezentacji dla każdego rodzaju 

infrastruktury powiaty podzielono na 5 równych liczebnie grup, podobnych pod względem 

oszacowanego efektu krańcowego. 

Wyniki oszacowań efektywności ex-ante przedstawia Mapa 24 oraz Tabela 9 i Tabela 10. Ciemniejszy 

kolor na mapach oznacza większą efektywność inwestycji. Tabele przedstawiono w analogiczny 

sposób, jak w przypadku efektywności ex-post, w mocy pozostaje też sposób interpretacji tabel – 

wyższa cyfra oznacza wyższą względną efektywność na tle innych powiatów (Tabela 9) lub różnych 

rodzajów infrastruktury w ramach danego powiatu (Tabela 10). Powiaty o najwyższej efektywności 

danego rodzaju inwestycji zostały oznaczone cyfrą 5 w Tabeli 9. 

W oszacowaniach efektywności ex-ante, jeszcze wyraźniej niż w przypadku ex-post, widoczne są 

korzyści z koncentracji infrastruktury. Wyższe potencjalne zwroty wykazują lepiej rozwinięte powiaty 

grodzkie. Szczególnie dobrze wypadają powiaty spoza konurbacji śląskiej, otoczone przez słabiej 

wyposażone obszary, takie jak Częstochowa i Bielsko-Biała. Wśród powiatów o największym 

potencjalnym zwrocie z każdego rodzaju infrastruktury znalazł się również Chorzów. Na uwagę 

zasługuje również stolica województwa śląskiego, która ujawnia wysoki potencjał zwrotu 

z wszelkiego rodzaju inwestycji, za wyjątkiem tych w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną. Zgodnie 

w oszacowaniami, akurat ten rodzaj infrastruktury powinien być intensywniej rozwijany w powiatach 

ziemskich, takich jak gliwicki, kłobucki, raciborski, rybnicki czy żywiecki. 

Takie wyniki są w znacznym stopniu skutkiem pionowej komplementarności infrastruktury. Wysoki 

rozwój infrastruktury powoduje, że opłacalne stają się kolejne, bardziej specjalistyczne i produktywne 

inwestycje. Wydaje się to być szczególnie istotne w przypadku infrastruktury zdrowotnej i kulturalnej. 

Duża zbieżność w oszacowaniach efektywności inwestycji ex-ante i ex-post wynika z faktu, że znaczne 

zmiany poziomu infrastruktury nie były zbyt częste, a to od nich zależą różnice w krańcowych 

zwrotach z infrastruktury. 

W infrastrukturze zdrowotnej wysoka pozycja powiatów grodzkich ujawnia korzyści z koncentracji. 

Na szczególną uwagę zasługuje jednak niska potencjalna efektywność tego typu inwestycji 

w Dąbrowie Górniczej, Jaworznie, Mysłowicach i Rudzie Śląskiej. Z kolei wśród powiatów ziemskich 

można oczekiwać największego przełożenia się tego typu inwestycji na rozwój w myszkowskim 

i żywieckim. 

Porównywalne wyniki otrzymano w analizie infrastruktury pomocy społecznej. Podobnie jak 

w przypadku zdrowia, na uwagę zasługują powiaty grodzkie o niskim oczekiwanym zwrocie z tego 

typu inwestycji oraz ziemskie o zaskakująco wysokiej ocenie efektywności ex-ante. Do tej pierwszej 


135

grupy należą: Jastrzębie Zdrój, Siemianowice Śląskie i Żory, a do drugiej - powiaty cieszyński 

i zawierciański. 

Infrastruktura sportowo-rekreacyjna wykazuje najmniejsze efekty koncentracji. Znaczna część 

potencjalnie najbardziej efektywnych powiatów do jej rozwoju to powiaty ziemskie, jak np. gliwicki, 

kłobucki, raciborski, rybnicki czy żywiecki. Warto również zauważyć potencjalnie wysoką efektywność 

inwestycji w ten rodzaj infrastruktury w następujących powiatach grodzkich: Częstochowa, Piekary 

Śląskie i Świętochłowice. 

Mapa 24. Efektywność ex ante inwestycji w poszczególne rodzaje infrastruktury 

Infrastruktura edukacyjna Infrastruktura zdrowotna Infrastruktura pomocy społecznej 

Infrastruktura sport.-rekreacyjna Infrastruktura kulturowa Infrastruktura mieszkaniowa 

Uwagi: Ciemniejszy kolor oznacza większą potencjalną efektywność inwestycji w dany typ infrastruktury, 

Źródło: Opracowanie własne IBS w oparciu o oszacowania modelu ekonometrycznego. 

Poza powiatem pszczyńskim, wszystkie powiaty o największej potencjalnej efektywności inwestycji 

w infrastrukturę kulturalną są powiatami grodzkimi o największym poziomie jej koncentracji. Są to 

więc następujące powiaty: Bielsko-Biała, Chorzów, Częstochowa, Gliwice, Jaworzno, Katowice oraz 

Zabrze. Wśród powiatów ziemskich znaczny potencjał pod tym względem wykazują też powiaty 

lubliniecki i żywiecki. 


136

Infrastruktura edukacyjna wykazuje największe wahania pod względem oczekiwanych zwrotów 

wśród powiatów grodzkich. Poza Dąbrową Górniczą, wszystkie jednostki tego typu są klasyfikowane 

jako o potencjalnie wysokim lub bardzo niskim zwrocie. Duże efekty skali wskazują, że na wzrost 

gospodarczy przekładają się raczej inwestycje w infrastrukturę edukacyjną na poziomie średnim 

i wyższym oraz przedszkolnym, a nie podstawowym i gimnazjalnym. Może to wynikać z zaspokojenia 

popytu na tę infrastrukturę na tym poziomie. Stąd potencjalnie najwyższej efektywności można się 

spodziewać w Chorzowie, Gliwicach, Katowicach, Mysłowicach, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach 

Śląskich, Sosnowcu i Świętochłowicach. 

Infrastruktura mieszkaniowa wymyka się prostej analizie przez podział na lepiej wyposażone powiaty 

grodzkie i słabiej - ziemskie. Te o największym potencjale w tym zakresie znajdują sie zarówno 

w pierwszej grupie (Bielsko-Biała, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Ruda Śląska i Tychy), jak również 

w drugiej (Mikołowski, Rybnicki). Wyraźnie widoczna jest jednak zależność, że potencjalnie wysoki 

jest zwrot w powiatach ziemskich, które sąsiadują z dobrze rozwiniętymi miastami. Model 

ekonometryczny potwierdza potencjalną efektywność rozwoju bazy noclegowej dużych miast 

w sąsiadujących z nimi mniej rozwiniętych ośrodkach. 

W uzupełnieniu do powyższej analizy warto przyjrzeć się porównaniu względnej efektywności 

inwestycji w różne rodzaje infrastruktury na poziomie poszczególnych powiatów. Podobnie jak 

w przypadku analizy ex-post, infrastruktura mieszkaniowa została wykluczona z analizy ze względu na 

nieistotny w niej udział własności publicznej (por. rozdz. 4.3). Można przez to rozumieć tworzenie 

rankingu rodzajów infrastruktury społecznej, pod względem ich zwrotu w postaci rozwoju 

gospodarczego, z punktu widzenia każdego decydentów w każdym powiecie. Te predykcje 

charakteryzują się znacznie mniejszą wariancją wzorców niż w poprzednim etapie analizy. 

Oszacowania wskazują, że dla prawie każdego powiatu najbardziej efektywnie byłoby zainwestować 

w infrastrukturę edukacyjną lub kulturalną. Wyjątkami w tym względzie są tylko powiaty grodzkie: 

Bielsko-Biała, Bytom, Częstochowa, Piekary Śląskie i Sosnowiec. 

W ocenie potencjalnych inwestycji warto wziąć pod uwagę konkluzje z literatury przedmiotu oraz 

analizy jakościowej, które mówią, że to infrastruktura edukacyjna i zdrowotna najmocniej wpływają 

na akumulację kapitału ludzkiego i przez ten kanał istotnie oddziałują na rozwój gospodarczy, 

a pozostałe rodzaje mają tylko znaczenie uzupełniające. Ten efekt nie jest możliwy do wyłapania w 

krótkim horyzoncie czasowym niniejszej analizy. Z tych względów w analizie ex-ante bardziej 

uzasadnione wydaje się wcześniej opisane podejście, opierające się o analizę efektywności inwestycji 

w poszczególnych powiatach w ramach danego typu infrastruktury. 

Mając w świadomości powyższe uwagi, warto zwrócić uwagę, że zgodnie z oszacowaniami modelu, 

często jako priorytet dla rozwoju w powiatach wskazywana jest infrastruktura edukacyjna. Na 

dalszych miejscach znalazła sie tylko w Piekarach Śląskich, Częstochowie, Chorzowie oraz Bielsku- 

Białej. Natomiast infrastruktura kulturalna okazuje się być szczególnie efektywna w stosunku do 

innych w Chorzowie, Jastrzębie-Zdroju, Jaworznie, Żorach oraz powiatach ziemskich: lublinieckim, 

myszkowskim i pszczyńskim. 

Infrastruktura sportowo-rekreacyjna, zgodnie z modelem, prawie nigdzie nie powinna zostać wpisana 

na listę priorytetów. Jednak znajduje się na czwartym miejscu w kłobuckim i raciborskim i to w nich 

ewentualne środki na nią przeznaczone mogą być szczególnie efektywne. Natomiast w kilku 

przypadkach (Bielsko Biała, Bytom, Piekary Śląskie, Rybnik i powiat zawierciański) infrastruktura 


137

pomocy społecznej, zgodnie z oszacowaniami modelu, powinna znaleźć sie na pierwszym miejscu 

wśród priorytetów rozwoju infrastruktury społecznej. W przypadku innych jednostek znalazła się na 

dalszych miejscach. Z kolei do niewielu wyjątków, gdzie infrastruktura zdrowotna znalazła się na 

podium priorytetów zaliczają się: Częstochowa, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec oraz 

Świętochłowice. W tych miastach właśnie ten rodzaj interwencji ma potencjalnie znaczny zwrot. 

Tabela 11. Względna efektywność inwestycji ex ante według rodzaju infrastruktury pomiędzy powiatami 

Powiat 


zdrowotna 


pomocy 

społecznej 




kulturalna 


edukacyjna 


mieszkaniowa 

m. Bielsko-Biała b. wysoka b. wysoka średnia b. wysoka wysoka b. wysoka 

m. Bytom wysoka wysoka niska niska b. niska średnia 

m. Chorzów b. wysoka b. wysoka wysoka b. wysoka b. wysoka wysoka 

m. Częstochowa b. wysoka wysoka b. wysoka b. wysoka wysoka wysoka 

m. Dąbrowa Górnicza b. niska średnia wysoka wysoka średnia niska 

m. Gliwice wysoka b. wysoka średnia b. wysoka b. wysoka b. wysoka 

m. Jastrzębie-Zdrój wysoka niska średnia wysoka b. niska średnia 

m. Jaworzno b. niska wysoka wysoka b. wysoka wysoka średnia 

m. Katowice b. wysoka b. wysoka b. niska b. wysoka b. wysoka b. wysoka 

m. Mysłowice b. niska b. wysoka wysoka niska b. wysoka b. wysoka 

m. Piekary Śląskie wysoka wysoka b. wysoka b. niska b. niska b. niska 

m. Ruda Śląska b. niska wysoka niska niska b. wysoka b. wysoka 

m. Rybnik wysoka b. wysoka b. niska wysoka wysoka b. niska 

m. Siemianowice Śląskie b. wysoka niska b. niska niska b. wysoka b. niska 

m. Sosnowiec b. wysoka średnia niska niska b. niska średnia 

m. Świętochłowice b. wysoka b. wysoka b. wysoka średnia b. wysoka średnia 

m. Tychy średnia b. niska b. niska wysoka b. wysoka b. wysoka 

m. Zabrze b. wysoka b. wysoka średnia b. wysoka wysoka wysoka 

m. Żory niska niska wysoka wysoka średnia wysoka 

będziński niska b. niska wysoka średnia średnia wysoka 

bielski średnia niska niska średnia średnia niska 

bieruńsko-lędziński niska b. niska b. niska b. niska średnia niska 

cieszyński b. niska wysoka niska niska średnia wysoka 

częstochowski średnia b. niska wysoka b. niska niska b. niska 

gliwicki niska średnia b. wysoka b. niska niska średnia 

kłobucki średnia b. niska b. wysoka b. niska niska niska 

lubliniecki b. niska niska średnia wysoka b. niska b. niska 

mikołowski niska średnia b. niska średnia niska b. wysoka 

myszkowski wysoka średnia średnia średnia b. niska b. niska 

pszczyński niska b. niska niska b. wysoka niska średnia 

raciborski b. niska niska b. wysoka b. niska niska niska 

rybnicki średnia średnia b. wysoka b. niska średnia b. wysoka 

tarnogórski średnia średnia średnia średnia b. niska wysoka 

wodzisławski średnia niska b. niska średnia wysoka niska 

zawierciański niska wysoka niska niska wysoka b. niska 

żywiecki wysoka b. niska b. wysoka wysoka niska niska 

Uwagi: Przedstawione oceny są względne i mówią, że w danym powiecie inwestycje w dany rodzaj infrastruktury są 

potencjalnie bardziej efektywne niż w pozostałych powiatach woj. śląskiego. Wskazany poziom efektywności pozwala 

wskazać powiaty o potencjalnie najwyższej produktywności danego typu inwestycji. 



138

Tabela 12. Efektywność inwestycji ex ante w poszczególnych powiatach 

Powiat 


zdrowotna 


pomocy 

społecznej 




kulturalna 


edukacyjna 

m. Bielsko-Biała średnia b. wysoka b. niska wysoka niska 

m. Bytom niska b. wysoka b. niska średnia wysoka 

m. Chorzów niska wysoka b. niska b. wysoka średnia 

m. Częstochowa b. wysoka niska b. niska wysoka średnia 

m. Dąbrowa Górnicza b. niska średnia niska wysoka b. wysoka 

m. Gliwice niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

m. Jastrzębie-Zdrój średnia niska b. niska b. wysoka wysoka 

m. Jaworzno b. niska średnia niska b. wysoka wysoka 

m. Katowice niska wysoka b. niska średnia b. wysoka 

m. Mysłowice b. niska wysoka niska średnia b. wysoka 

m. Piekary Śląskie średnia b. wysoka b. niska wysoka niska 

m. Ruda Śląska b. niska wysoka niska średnia b. wysoka 

m. Rybnik niska wysoka b. niska średnia b. wysoka 

m. Siemianowice Śląskie wysoka niska b. niska średnia b. wysoka 

m. Sosnowiec b. wysoka niska b. niska średnia wysoka 

m. Świętochłowice wysoka średnia b. niska niska b. wysoka 

m. Tychy niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

m. Zabrze niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

m. Żory b. niska średnia niska b. wysoka wysoka 

będziński b. niska średnia niska wysoka b. wysoka 

bielski niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

bieruńsko-lędziński niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

cieszyński b. niska wysoka niska średnia b. wysoka 

częstochowski b. niska średnia niska wysoka b. wysoka 

gliwicki b. niska wysoka niska średnia b. wysoka 

kłobucki b. niska niska średnia wysoka b. wysoka 

lubliniecki b. niska średnia niska b. wysoka wysoka 

mikołowski niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

myszkowski niska średnia b. niska b. wysoka wysoka 

pszczyński niska średnia b. niska b. wysoka wysoka 

raciborski b. niska niska średnia wysoka b. wysoka 

rybnicki b. niska wysoka niska średnia b. wysoka 

tarnogórski niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

wodzisławski niska średnia b. niska wysoka b. wysoka 

zawierciański niska wysoka b. niska średnia b. wysoka 

żywiecki średnia niska b. niska wysoka b. wysoka 

Uwagi. Oceny są względne na tle rodzajów infrastruktury w ramach danego powiatu. Infrastrukturę 

mieszkaniową wykluczono z zestawienia ze względu na zdecydowaną przewagę sektora prywatnego 

zarówno we własności zasobów jak i inwestycjach. Wskazany poziom efektywności pozwala wybrać 

najodpowiedniejsze inwestycje dla danego powiatu. 


Ze względu na wymienione wyżej potencjalne niedomagania analizy ekonometrycznej oraz wnioski 

wynikające z badań jakościowych oraz analizy literatury poniżej, proponowane jest alternatywne 

podejście, oparte o klastrową analizę stopnia nasycenia infrastrukturą. Pozwala ono na analizę na 

poziomie gmin potencjalnych braków w infrastrukturze i na wskazanie, gdzie potrzeby ludności są 


139

w najmniejszym stopniu zaspokajane. Warto podkreślić, że nie jest to proste wskazanie miejsc 

o najniższym wskaźniku rozwoju infrastruktury, ale analiza oparta o szeroki kontekst uwarunkowań 

poszczególnych grup gmin i powiatów. 

4.5 4.5 Ocena Ocena inwestycji inwestycji ex ex ante ante - kla klastrowa kla strowa analiza popytu 

W uzupełnieniu do powyższej analizy, proponowane jest alternatywne podejście, oparte 

o porównanie stopnia jej nasycenia w podobnych JST. Warto na wstępie zaznaczyć, że oddziaływania 

większości obiektów infrastrukturalnych nie jest ograniczone przez granice administracyjne. Stąd 

niektóre obiekty, jak teatry, szkoły wyższe czy specjalistyczne szpitale znajdują się tylko w głównych 

ośrodkach, a ich rozmieszczenie w każdej gminie czy powiecie byłoby nieefektywne. W konsekwencji 

rozważanie potrzeb inwestycyjnych w oparciu o nasycenie infrastrukturą jest uzasadnione 

w przypadku obszarów możliwie homogenicznych, takich jak np. duże miasta lub gminy wiejskie. 

Do stworzenia takich obszarów użyto analizy skupień, wykonanej w oparciu o metodę Warda, która 

minimalizuje wariancję zmiennych wewnątrz poszczególnych grup. Osobno stworzono 4 klastry 

powiatów i 6 klastrów gmin. Wyniki prezentują Tabela 12 i Tabela 13. Potencjalna wysoka 

efektywność ex-ante inwestycji w dany rodzaj infrastruktury jest wskazywana przez niski poziom 

nasycenia na tle innych JST z danego klastra. Należy podkreślić, że w takim ujęciu znacznie mniej 

istotny jest bezwzględny poziom rozwoju infrastruktury i niniejsza analiza nie jest prostym 

porównaniem wartości indeksów między powiatami i gminami. 

Podstawową rolą infrastruktury społecznej jest zaspokajanie przez nią potrzeb ludności danego 

obszaru. Obok wpływania na akumulację kapitału ludzkiego posiada też cechy dobra publicznego. 

Stąd konieczność identyfikacji braków w infrastrukturze społecznej w poszczególnych gminach 

i powiatach, czemu najlepiej służy analiza klastrowa. Uzasadnieniem takiego podejścia jest też 

złożoność oddziaływania infrastruktury społecznej i rozwoju gospodarczego, skutkująca problemami 

w ścisłej analizie ekonometrycznej. W obliczu braku odpowiednio długich i dokładnych szeregów 

czasowych konieczne jest odwołanie się do alternatywnego mierzenia efektywności ex-ante. 

Zastosowaniu klastrów na poziomie powiatów i gmin umożliwia wyczerpanie CS2, CS3 i CS4, 

postawionych przed niniejszym badaniem. Poprzez oparcie tej analizy o wnioski z literatury 

przedmiotu i badań jakościowych możliwe jest podanie szerszego kontekstu oszacowań efektywności 

ex-ante inwestycji w różne rodzaje infrastruktury. Bliższe przyjrzenie się poszczególnym klastrom 

pozwala szerzej zobrazować wpływ poszczególnych rodzajów infrastruktury społecznej na rozwój 

gospodarczy. Co więcej, analiza konkretnych gmin i powiatów w ramach poszczególnych klastrów 

pozwala na identyfikację obszarów, w których interwencja może mieć największy wpływ na rozwój 

społeczno gospodarczy. 


140

RAMKA 7. EFEKTYWNOŚĆ INWESTYCJI EX ANTE ORAZ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTYWNOŚĆ 

INWESTYCJI – ANALIZA JAKOŚCIOWA 

Ocena ex-ante efektywności inwestycji powinna, zdaniem ekspertów, zebranych w ramach panelu 

FGI, koncentrować się na analizie potrzeb społeczności lokalnej i ich zaspokajaniu. Takie podejście, 

które określić można mianem popytowego, dominowało zarówno wśród dyskutantów, jak 

i przedstawicieli JST, biorących udział w badaniu IDI. Ponadto, wśród kryteriów efektywności 

inwestycji podano jej wpływ na promocję regionu. Zwrócono również uwagę na potrzebę wdrażania 

długofalowych strategii na szczeblu lokalnym i na korzyści, wynikające ze specjalizacji określonych 

obszarów w pewnym zakresie – np. Świętochłowice mogłyby stać się zapleczem infrastruktury 

mieszkaniowej dla konurbacji śląskiej, gdyż jest ona de facto jednym organizmem miejskim i istnieją 

dogodne połączenia komunikacyjne umożliwiające korzystanie z infrastruktury społecznej 

zlokalizowanej w innych miejscowościach. Zdaniem ekspertów, najlepszą metodą sprawdzenia 

efektywności inwestycji ex-ante są badania ankietowe, przeprowadzone wśród mieszkańców – jak 

pokazała praktyka często ich oczekiwania są rozbieżne z planami lokalnych władz. Podobne 

podejście prezentowali respondenci, ankietowani w ramach badania IDI – również w tym przypadku 

o efektywności przeprowadzonego przedsięwzięcia świadczy frekwencja w danej placówce. 

Jedno z ważniejszych pytań w scenariuszu wywiadu IDI dotyczy czynników efektywności inwestycji 

w infrastrukturę społeczną. Respondenci w pierwszej kolejności, poza dopasowaniem do potrzeb 

lokalnych, wymienili uniwersalność inwestycji. Podany przykład dotyczył biblioteki, która służy 

mieszkańcom nie tylko jako miejsce, gdzie wypożycza się i czyta książki, ale również jako sala 

konferencyjna i miejsce różnego rodzaju wystaw. Często nowo wybudowane boiska szkolne 

udostępnia się w godzinach pozalekcyjnych mieszkańcom. Takie podejście umożliwia zwiększenie 

grona odbiorców, a więc również efektywności danej inwestycji. Kolejnym czynnikiem, 

wymienionym przez ankietowanych, jest trwałość infrastruktury – powinna ona bowiem służyć 

mieszkańcom przez kilkadziesiąt lat. Od inwestorów wymaga się przewidywania przyszłych potrzeb 

ludności tak, aby również za kilkanaście lat nowy obiekt miał wystarczające grono odbiorców. 

Warunek ten jest ściśle powiązany z uniwersalnością inwestycji – im szersze jest spektrum 

możliwych zastosowań, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że w przyszłości zabraknie jej 

użytkowników. Czwartym kryterium efektywności przedsięwzięcia jest łatwość jego utrzymania – 

nowoczesna inwestycja powinna być energooszczędna i trwała, tak aby bieżąca eksploatacja nie 

pochłaniała znaczących środków finansowych. Wśród wymienianych kryteriów najczęściej 

powtarzała się jednak użyteczność inwestycji – to przede wszystkim tym czynnikiem powinny się 

kierować władze JST przy wyborze kierunków inwestowania. 

Warto zwrócić uwagę, że zaproponowana w badaniu jakościowym analiza inwestycji ex-ante jest 

komplementarna do metod ilościowych zaprezentowanych w raporcie. Ze względu na rozbudowanie 

analizy o dodatkowe wymiary, tj. trwałość, uniwersalność czy łatwość utrzymania, które nie poddają 

się metodom ilościowym, pozwala w szerszym zakresie ocenić potencjalną efektywność konkretnych 

inwestycji infrastrukturalnych. 


141

4.5.1 Powiaty 

W oparciu o indeksy rozwoju infrastruktury społecznej w powiatach oraz ich otoczeniu 76 stworzono 

4 klastry, grupujące powiaty podobne pod względem poziomu rozwoju. Otrzymane 7 grup 

pośrednich połączono następnie w 4 klastry finalne: 

• Centra regionalne - Bielsko-Biała, Częstochowa oraz następujące miasta konurbacji: Bytom, 

Chorzów, Katowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Zabrze. 

• Centra lokalne – Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Żory i pozostałe miasta konurbacji: Dąbrowa 

Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Tychy. 

• Obrzeża miast - bielski, bieruńsko-lędziński, częstochowski, gliwicki, kłobucki, pszczyński, 

rybnicki, tarnogórski, wodzisławski, żywiecki. 

• Obszary słabiej zurbanizowane: będziński, cieszyński, lubliniecki, mikołowski, myszkowski, 

raciborski, zawierciański. 

Mapa 25. Klastry powiatów w województwie śląskim. 


Powiaty grodzkie, zaklasyfikowane jako centra regionalne i lokalne, charakteryzują się wysokim 

poziomem rozwoju gospodarczego i społeczno-gospodarczego. Ze skoncentrowanej w nich 

infrastruktury korzysta ludność z innych powiatów. Centra regionalne zdecydowanie przeważają pod 

względem wyposażenia w każdy rodzaj infrastruktury, za wyjątkiem infrastruktury mieszkaniowej. 

76 W celu stwierdzenia oddziaływania infrastruktury otoczenia, dany indeks poziomu rozwoju infrastruktury 

z innych powiatów przeważono odwrotnie proporcjonalnie do odległości między ich stolicami. Przyjęta formuła 

ważenia opiera się o założenie, że co 25 km oddziaływanie infrastruktury zmniejsza się o połowę. 


142

Wśród tych powiatów można wskazać następujące obszary infrastruktury społecznej wymagające 

intensywniejszego rozwoju: 

• Infrastruktura pomocy społecznej: Częstochowa, Bielsko-Biała; 

• Infrastruktura kulturalna: Zabrze, Bytom; 

• Infrastruktura mieszkaniowa: Bytom, Zabrze, Świętochłowice; 

• Infrastruktura edukacyjna: Świętochłowice, Sosnowiec, Bytom. 

Warto zaznaczyć, że Częstochowa i Bielsko-Biała są otoczone powiatami ziemskimi o znacznie 

niższym nasyceniu infrastrukturą. Wszelkie obiekty w nich zlokalizowane obsługują okoliczne JST. 

Ponieważ infrastruktura w powiatach otaczających Częstochowę i Bielsko-Białą jest znacznie słabiej 

rozwinięta, zewnętrzny popyt na infrastrukturę jest istotniejszy niż w przypadku pozostałych 

jednostek z tego klastra. Szczególną grupę stanowią też największe miasta konurbacji, takie jak 

Katowice czy Chorzów, które zawierają obiekty, jak teatry, szpitale specjalistyczne czy uniwersytety, 

obejmujące swoim oddziaływanie mieszkańców całego województwa. 

Centra lokalne to powiaty grodzkie słabiej rozwinięte pod względem gospodarczym od centrów 

regionalnych, ale o nawet wyższym poziomie rozwoju społecznego. Znaczna ich część to miasta 

znajdujące się na obrzeżach konurbacji śląskiej, których ludność korzysta również z infrastruktury 

zgromadzonej na tych obszarach. Charakteryzują się one mniejszym nasyceniem infrastrukturą na tle 

centrów regionalnych, ale znacznie większym niż w przypadku powiatów ziemskich. Rybnik, Żory 

i Jastrzębie-Zdrój zapewniają infrastrukturę dla okolicznych powiatów ziemskich, natomiast, 

w przeciwieństwie do pozostałych powiatów tego klastra, nie sąsiadują bezpośrednio z konurbacją 

śląską. Infrastruktura w nich jest też słabiej rozwinięta niż w powiatach spoza konurbacji. Na tle tego 

klastra można wyróżnić następujące obszary interwencji: 

• Infrastruktura pomocy społecznej: Żory, Rybnik, Jastrzębie-Zdrój, 

• Infrastruktura kulturowa: Jaworzno, Piekary Śląskie, 

• Infrastruktura zdrowotna: Jaworzno, Mysłowice, Żory, 

• Infrastruktura mieszkaniowa: Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Tychy, Żory, 

• Infrastruktura sportowo-rekreacyjna: Jaworzno, Mysłowice, Żory, 

• Infrastruktura edukacyjna: Jaworzno, Mysłowice, Żory, 

Rybnik, Żory i Jastrzębie-Zdrój są otoczone przez obszary o niskim poziomie rozwoju infrastruktury 

i w ich przypadku konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na oddziaływanie na te tereny, 

zwłaszcza w przypadku infrastruktury kulturalnej i zdrowotnej. Dla całego klastra szczególnie istotne 

wydają się braki w infrastrukturze zdrowotnej, edukacyjnej i mieszkaniowej. 

Obrzeża miast to powiaty ziemskie o stosunkowo dużej gęstości zaludnienia i nieco wyższym 

poziomie rozwoju gospodarczego niż inne powiaty ziemskie, ale niższym poziomie rozwoju 

społeczno-gospodarczego. W przypadku 4 powiatów są one bezpośrednio związane z powiatami 

grodzkimi (bielski, częstochowski, gliwicki, rybnicki). Tylko bieruńsko-lędziński sąsiadują z obszarami 

dobrze wyposażonymi w infrastrukturę, co w części zmniejsza ich wewnętrzne zapotrzebowanie. 

Najważniejsze obszary zapotrzebowania są następujące: 

• Infrastruktura pomocy społecznej: kłobucki, wodzisławski, 

• Infrastruktura kulturowa: bieruńsko-lędziński, częstochowski, kłobucki, 

• Infrastruktura zdrowotna: częstochowski, kłobucki, żywiecki, 


143

• Infrastruktura mieszkaniowa: kłobucki, pszczyński, bieruńsko-lędziński, 

• Infrastruktura sportowo-rekreacyjna: częstochowski, kłobucki, 

• Infrastruktura edukacyjna: kłobucki, częstochowski. 

Warto zwrócić uwagę w szczególności na powiaty kłobucki i żywiecki, które są słabo wyposażone 

w prawie wszystkie rodzaje infrastruktury, a ponadto są znacznie oddalone od konurbacji śląskiej. 

W perspektywie całego klastra, szczególnie istotne wydają się inwestycje w infrastrukturę zdrowotną 

Ostatni klaster stanowią powiaty najsłabiej zaludnione i najsłabiej rozwinięte gospodarczo. Do 

obszarów słabo zurbanizowanych zaliczone zostały zarówno regiony sąsiadujące z konurbację 

(mikołowski, będziński), jak również te znajdujące sie na skraju województwa (lubliniecki, raciborski). 

Ze względu jednak na większą odległość od powiatów grodzkich w mniejszym stopniu mogą korzystać 

z infrastruktury w innych powiatach, za wyjątkiem mikołowskiego i będzińskiego. Szczególne braki 

stwierdzono w następujących obszarach: 

• Infrastruktura pomocy społecznej: myszkowski, zawierciański, 

• Infrastruktura kulturowa: lubliniecki, myszkowski, raciborski, zawierciański, 

• Infrastruktura zdrowotna: cieszyński, lubliniecki, raciborski, 

• Infrastruktura mieszkaniowa: lubliniecki, raciborski, 

• Infrastruktura sportowo-rekreacyjna: lubliniecki, myszkowski, raciborski, zawierciański, 

• Infrastruktura edukacyjna: lubliniecki, zawierciański. 

Powiaty tej grupy charakteryzują się największą wariancją pod względem infrastruktury zdrowotnej, 

sportowo-rekreacyjnej i edukacyjnej. 

Powyższą analizę obrazuje Tabela 13. Pomimo że poziom nasycenia jest podawany na tle wszystkich 

powiatów z województwa śląskiego, wyciąganie wniosków ma największy sens przy porównywaniu 

powiatów wewnątrz klastrów. 


144

Tabela 13. Stopień nasycenia infrastrukturą społeczną powiatów woj. śląskiego 

klaster powiat 

Centra regionalne 

Centra lokalne 

Obrzeża miast 

Obszary słabiej zurbanizowane 

infrastruktura 

pomocy 

społecznej 


kulturalna 


zdrowotna 


mieszkaniowa 




edukacyjna 

m. Bielsko-Biała wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki wysoki b. wysoki 

m. Bytom b. wysoki niski b. wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

m. Chorzów b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki 

m. Częstochowa średni b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki 

m. Katowice b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki 

m. Siemianowice Śląskie b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

m. Sosnowiec b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

m. Świętochłowice b. wysoki b. wysoki b. wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

m. Zabrze b. wysoki średni wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

m. Dąbrowa Górnicza wysoki średni średni średni średni średni 

m. Gliwice wysoki b. wysoki wysoki średni wysoki wysoki 

m. Jastrzębie-Zdrój niski b. wysoki wysoki b. niski wysoki wysoki 

m. Jaworzno średni niski niski b. niski średni średni 

m. Mysłowice średni wysoki średni niski średni średni 

m. Piekary Śląskie wysoki niski wysoki b. wysoki wysoki wysoki 

m. Ruda Śląska średni średni wysoki niski wysoki wysoki 

m. Rybnik niski wysoki wysoki niski wysoki wysoki 

m. Tychy średni wysoki wysoki b. niski wysoki wysoki 

m. Żory b. niski średni średni b. niski średni średni 

bielski niski wysoki średni średni niski niski 

częstochowski b. niski b. niski b. niski średni b. niski b. niski 

gliwicki wysoki b. niski b. niski średni b. niski b. niski 

kłobucki b. niski b. niski niski b. niski b. niski b. niski 

pszczyński niski niski b. niski b. niski średni niski 

rybnicki b. niski b. niski b. niski wysoki niski niski 

tarnogórski wysoki wysoki średni wysoki niski niski 

bieruńsko-lędziński b. niski b. niski b. niski niski niski niski 

Wodzisławski b. niski średni średni wysoki średni średni 

Żywiecki niski niski b. niski niski b. niski b. niski 

będziński niski średni niski b. wysoki średni średni 

cieszyński b. wysoki wysoki średni b. wysoki niski niski 

lubliniecki wysoki niski niski średni b. niski b. niski 

mikołowski średni średni niski b. wysoki niski średni 

myszkowski b. niski b. niski niski b. wysoki b. niski b. niski 

raciborski średni niski b. niski średni niski niski 

zawierciański niski b. niski niski b. wysoki b. niski b. niski 

Uwagi: W tabeli zaprezentowane nasycenie powiatów poszczególnymi rodzajami infrastruktury społecznej. Jest to 

względne nasycenie na tle całego województwa, jednak porównanie potrzeb inwestycyjnych ma sens przede 

wszystkim w ramach poszczególnych klastrów. 



145

4.5.2 Gminy 

Podobnie jak dla powiatów, dla gmin województwa śląskiego utworzono 6 klastrów finalnych z 

7 klastrów pośrednich. Do ich stworzenia użyto indeksów rozwoju infrastruktury w poszczególnych 

gminach. 77 

Mapa 26. Klastry gmin w województwie śląskim. 


Klaster I składa się z najlepiej rozwiniętych gospodarczo i jednocześnie najlepiej wyposażonych 

w infrastrukturę miejskich miast. Stanowią one w większości centrum konurbacji śląskiej. Ich wysoka 

pozycja pod względem wyposażenia w infrastrukturę wynika z tego, że ze zgromadzonych w nich 

obiektów korzystają mieszkańcy pozostałych jednostek. Znaczna część gmin z tego klastra wyróżnia 

się słabym rozwojem infrastruktury mieszkaniowej (zwłaszcza Tychy i Zabrze). Ponadto wydaje się 

istnieć niezaspokojony popyt na infrastrukturę kulturalną w Bytomiu i Piekarach Śląskich. 

W II klastrze znalazły się gminy posiadające infrastrukturę o mniejszym zasięgu oddziaływania, 

których wyposażenie w infrastrukturę tylko w niektórych aspektach ustępuje tym z poprzedniego 

klastra. Leżą one na obrzeżach konurbacji śląskiej lub w centrach powiatów ziemskich. Szczególnie 

słabo wypadają one pod względem infrastruktury mieszkaniowej (Bieruń, Jaworzno, Jastrzębie Zdrój, 

Knurów, Żory), która wydaje się wymagać inwestycji w prawie całym klastrze. Koszęcin i Bieruń 

wyróżniają się natomiast słabo rozwiniętą infrastrukturą edukacyjną. Widoczne są także braki 

w infrastrukturze zdrowotnej w Pietrowicach Wielkich, Skoczowie i Lelowie. Ten ostatni wydaje się 

również odbiegać od pozostałych gmin z klastra pod względem wyposażenia w infrastrukturę 

77 Ze względu na ograniczoną dostępność danych na poziomie gmin, indeksy te są zbudowane w oparciu o inne 

zmienne niż te dla powiatów, por. Rozdz. 1. 


146

sportowo-rekreacyjną. Wyraźne jest też zróżnicowanie wewnętrzne tego klastra pod względem 

infrastruktury zdrowotnej i edukacyjnej. 

W III klastrze znalazło się 6 gmin szczególnie dobrze rozwiniętych pod względem infrastruktury 

mieszkaniowej i kulturalnej, głównie ze względu na ich specjalizację turystyczną. Wszystkie one są 

położone w południowej części województwa i charakteryzują się wysokimi wartościami indeksu IRIS. 

Z wyjątkiem Szczyrku, wyraźne wydają się braki w infrastrukturze edukacyjnej. Podobnie jak w Wiśle, 

infrastruktura pomocy społecznej wydaje się być słabiej rozwinięta w stosunku do potrzeb. Na uwagę 

zasługuje również niski poziom rozwoju infrastruktury zdrowotnej w gminie Brenna. 

IV klaster składa sie z gmin o dobrze rozwiniętej infrastrukturze pomocy społecznej, ale o brakach 

w innych rodzajach infrastruktury w poszczególnych gminach. Ogólny rozwój infrastruktury w tych 

gminach odpowiada ich wielkości oraz roli, którą odgrywają. Często sąsiadują one z terenami lepiej 

rozwiniętymi. Braki w wyposażeniu poszczególnych gmin nie wykazują regularności. Uwagę zwraca 

gmina Sośnicowice z brakami w infrastrukturze edukacyjnej, zdrowotnej i kulturowej oraz Pawłowice 

ze słabiej rozwiniętą infrastrukturą edukacyjną, mieszkaniową i zdrowotną. 

W V i VI klastrze dominują gminy wiejskie, posiadające tylko podstawowe obiekty pomocy 

społecznej. Niski poziom zaopatrzenia w ten rodzaj infrastruktury wydaje się wynikać z charakteru 

tych gmin, a nie z niezaspokojenia popytu na nie. W każdej z tych gmin jest zlokalizowany tylko jeden 

obiekt pomocy społecznej. Wśród gmin z klastra V widoczny jest słaby rozwój infrastruktury 

sportowej, kulturalnej i zdrowotnej, a wysoki infrastruktury mieszkaniowej. W przypadku 

infrastruktury kulturowej, zdrowotnej, sportowo-rekreacyjnej i edukacyjnej obserwowane jest duże 

zróżnicowanie gmin, co oznacza, że te o niskim poziomie nasycenia szczególnie wymagają inwestycji. 

Ostatni, VI klaster, gromadzi gminy wiejskie, najsłabiej rozwinięte gospodarczo, o licznych brakach 

w infrastrukturze. Dominują te zlokalizowane na skraju województwa w powiatach kłobuckim, 

częstochowskim i żywieckim. Większość z ich mieszkańców korzysta z obiektów infrastrukturalnych 

zlokalizowanych w większych ośrodkach. Największe wewnętrzne zróżnicowanie klastra jest 

widoczne w infrastrukturze edukacyjnej, zdrowotnej i sportowej. To właśnie w te obszary powinny 

zostać skierowane inwestycje do gmin, które wykazują najniższy poziom zaspokojenia potrzeb. 

Podobnie jak w przypadku analizy na poziomie powiatów, gminy zostały podzielone na 5 równych 

liczebnie kategorii, w oparciu o statystyki pozycyjne indeksów rozwoju infrastruktury. Poziom 

zaspokojenia potrzeb rozciąga się od bardzo niskiego do bardzo wysokiego. Im wyższy jest poziom 

zaspokojenia potrzeb w ramach poszczególnych klastrów, tym niższy jest potencjalny popyt na dany 

typ infrastruktury. 

Klastrowa analiza zapotrzebowania na poszczególne rodzaje infrastruktury uzupełnia analizę 

efektywnościową, a ponadto pozwala rozciągnąć analizę na poziom gmin. Względna pozycja 

poszczególnych JST na tle klastra, do którego zostały przypisane, mówi o potencjalnym braku 

w infrastrukturze, którego zaspokojenie powinno przełożyć się na rozwój społeczny danej jednostki. 

Wnioski z tej analizy, dotyczące efektywności inwestycji, zostały przedstawione dla poszczególnych 

gmin i powiatów i z trudem poddają się uogólnieniu. Jednak załączone tabele umożliwiają 

szczegółową analizę zagadnienia. 


147

klaster 

I 

II 

III 

Tabela 14. Stopień nasycenia infrastrukturą społeczną gmin woj. śląskiego 

gmina 


pomocy 

społecznej 


kulturalna 


zdrowotna 


mieszkaniowa 

infrastruktur 

a sportoworekreacyjna 


edukacyjna 

M. Bielsko-Biała b. wysoki b. wysoki b. wysoki średni b. wysoki b. wysoki 

M. Bytom b. wysoki niski b. wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Częstochowa wysoki wysoki b. wysoki średni b. wysoki b. wysoki 

M. Gliwice b. wysoki b. wysoki b. wysoki średni b. wysoki b. wysoki 

Zabrze b. wysoki wysoki b. wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

Sosnowiec b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

M. Katowice b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki 

Chorzów b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

Ruda Śląska wysoki wysoki wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Tychy wysoki wysoki b. wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

Tarnowskie Góry b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki 

Piekary Śląskie b. wysoki średni b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

Siemianowice 

Śląskie 

b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

M. Świętochłowice b. wysoki b. wysoki b. wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Wodzisław Śląski wysoki b. wysoki b. wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Będzin b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki 

Cieszyn b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

Żywiec b. wysoki b. wysoki b. wysoki niski wysoki wysoki 

Czeladź b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki b. wysoki b. wysoki 

Rydułtowy średni średni b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki 

Rybnik wysoki wysoki wysoki niski b. wysoki wysoki 

Dąbrowa Górnicza b. wysoki średni wysoki średni b. wysoki wysoki 

Mysłowice wysoki b. wysoki wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Racibórz b. wysoki b. wysoki wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Jastrzębie-Zdrój wysoki wysoki b. wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

Żory wysoki wysoki wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

M. Jaworzno wysoki wysoki średni b. niski b. wysoki średni 

Pszczyna wysoki wysoki średni średni wysoki średni 

Czechowice- 

Dziedzice 

wysoki b. wysoki wysoki niski wysoki wysoki 

Knurów b. wysoki średni wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki 

Skoczów b. wysoki wysoki niski niski wysoki wysoki 

Bieruń wysoki wysoki średni b. niski b. wysoki niski 

Koszęcin b. wysoki b. wysoki wysoki średni wysoki b. niski 

Lelów b. wysoki b. wysoki niski średni b. niski b. wysoki 

Pietrowice Wielkie wysoki b. wysoki b. niski średni średni wysoki 

Ustroń b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki wysoki niski 

Wilkowice b. wysoki b. wysoki b. wysoki b. wysoki średni b. niski 

Wisła b. niski b. wysoki średni b. wysoki średni b. niski 

Brenna wysoki b. wysoki b. niski b. wysoki b. niski b. niski 

Lubomia wysoki b. wysoki średni wysoki niski b. niski 

Szczyrk b. niski b. wysoki wysoki b. wysoki wysoki wysoki 


148

klaster 

IV 

V 

gmina 


pomocy 

społecznej 


kulturalna 


zdrowotna 


mieszkaniowa 




edukacyjna 

Zawiercie b. wysoki średni b. wysoki wysoki wysoki średni 

Myszków średni niski b. wysoki wysoki wysoki niski 

Czerwionka- 

Leszczyny 

wysoki średni niski niski wysoki średni 

Mikołów wysoki niski b. wysoki wysoki wysoki średni 

Lubliniec b. wysoki niski b. wysoki średni wysoki niski 

Zbrosławice b. wysoki wysoki średni wysoki niski średni 

Kłobuck średni średni b. wysoki niski wysoki niski 

Pyskowice wysoki niski wysoki b. niski wysoki średni 

Gorzyce wysoki średni wysoki średni średni średni 

Orzesze wysoki niski wysoki wysoki średni niski 

Pawłowice wysoki niski b. niski b. niski wysoki b. niski 

Goleszów wysoki b. niski średni b. wysoki niski wysoki 

Strumień b. wysoki średni średni średni średni b. niski 

Zebrzydowice wysoki niski niski średni niski niski 

Milówka wysoki średni niski niski b. niski niski 

Węgierska Górka wysoki niski niski b. niski średni niski 

Świerklaniec wysoki b. niski niski b. wysoki b. wysoki niski 

Blachownia wysoki b. niski wysoki średni wysoki b. niski 

Rędziny wysoki niski niski b. niski b. niski wysoki 

Poraj wysoki średni wysoki b. wysoki b. niski wysoki 

Żarki b. wysoki niski b. wysoki wysoki średni b. niski 

Pilchowice b. wysoki niski średni b. wysoki średni b. niski 

Rudziniec b. wysoki b. niski b. niski wysoki niski b. wysoki 

Sośnicowice b. wysoki b. niski b. niski wysoki średni b. niski 

Krzyżanowice wysoki średni średni wysoki średni b. wysoki 

Lyski b. wysoki wysoki b. niski wysoki b. niski niski 

Szczekociny wysoki wysoki b. wysoki wysoki średni średni 

Ożarowice wysoki wysoki średni b. wysoki niski niski 

Olsztyn wysoki b. niski niski b. wysoki b. niski średni 

Wielowieś b. wysoki b. niski niski b. niski średni b. niski 

Ornontowice b. wysoki b. niski niski średni wysoki b. niski 

Łazy b. niski średni średni b. wysoki wysoki średni 

Istebna b. niski wysoki wysoki wysoki niski średni 

Rajcza b. niski niski b. niski b. wysoki b. niski średni 

Woźniki b. niski niski niski wysoki niski średni 

Koziegłowy b. niski b. niski niski b. wysoki b. niski średni 

Gierałtowice b. niski b. wysoki niski b. wysoki wysoki średni 

Gaszowice b. niski średni średni wysoki b. niski średni 

Świerklany b. niski niski b. niski wysoki niski średni 

Pszów b. niski b. wysoki niski wysoki b. wysoki niski 

Godów b. niski b. wysoki b. niski b. wysoki średni wysoki 

Wojkowice b. niski wysoki b. niski b. wysoki b. wysoki wysoki 

Bobrowniki b. niski wysoki średni b. wysoki b. niski średni 

Psary b. niski wysoki niski b. wysoki średni niski 

Siewierz b. niski wysoki wysoki b. wysoki średni wysoki 

Poręba b. niski b. wysoki niski b. wysoki wysoki niski 

Ogrodzieniec b. niski wysoki niski b. wysoki wysoki średni 


149

klaster 

V 

VI 

gmina 


pomocy 

społecznej 


kulturalna 


zdrowotna 


mieszkaniowa 




edukacyjna 

Jaworze b. niski b. niski b. wysoki b. wysoki wysoki niski 

Czernichów b. niski wysoki b. niski b. wysoki średni wysoki 

Koszarawa b. niski średni wysoki b. wysoki b. niski średni 

Ujsoły b. niski b. niski wysoki b. wysoki b. niski wysoki 

Dąbrowa Zielona b. niski b. niski b. niski wysoki b. niski wysoki 

Kamienica Polska b. niski b. niski b. wysoki wysoki b. niski wysoki 

Przyrów b. niski b. wysoki średni wysoki b. niski wysoki 

Kornowac b. niski średni b. niski wysoki b. niski średni 

Krzanowice b. niski średni b. niski wysoki niski średni 

Mszana b. niski wysoki wysoki b. wysoki b. niski b. niski 

Mierzęcice b. niski b. wysoki średni b. wysoki b. niski wysoki 

Włodowice b. niski b. niski średni b. wysoki b. niski wysoki 

Wyry b. niski niski niski b. wysoki niski b. niski 

Chełm Śląski b. niski b. niski średni b. wysoki niski niski 

Jasienica b. niski b. niski wysoki b. niski niski b. niski 

Wilamowice b. niski średni średni b. niski wysoki b. niski 

Radzionków b. niski b. wysoki wysoki średni b. wysoki b. wysoki 

Wręczyca Wielka b. niski b. niski średni niski niski niski 

Radlin b. niski niski wysoki niski b. wysoki b. wysoki 

Łaziska Górne b. niski średni niski średni b. wysoki wysoki 

Miedźna b. niski b. niski średni b. niski średni niski 

Lędziny b. niski wysoki średni b. niski wysoki średni 

Bestwina b. niski wysoki wysoki niski średni średni 

Buczkowice b. niski wysoki wysoki średni b. niski b. wysoki 

Kozy b. niski b. niski średni niski wysoki b. niski 

Porąbka b. niski b. niski wysoki b. niski niski niski 

Chybie b. niski niski niski niski średni niski 

Hażlach b. niski niski b. niski średni wysoki średni 

Jeleśnia b. niski średni średni średni średni wysoki 

Lipowa b. niski niski niski b. niski średni niski 

Łodygowice b. niski b. niski średni niski wysoki wysoki 

Radziechowy-Wieprz b. niski średni b. niski b. niski niski niski 

Świnna b. niski wysoki średni b. niski b. niski wysoki 

Ciasna b. niski średni średni b. niski b. niski b. niski 

Kalety b. niski niski b. niski średni średni b. niski 

Tworóg b. niski niski b. niski niski niski b. niski 

Kłomnice b. niski niski niski średni średni b. wysoki 

Koniecpol b. niski wysoki niski niski średni niski 

Konopiska b. niski niski niski średni b. niski b. wysoki 

Mstów b. niski b. niski b. niski b. niski b. niski średni 

Mykanów b. niski b. niski b. niski b. niski niski wysoki 

Poczesna b. niski średni średni niski niski niski 

Krzepice b. niski b. wysoki b. wysoki średni średni wysoki 

Miedźno b. niski niski niski b. niski b. niski b. niski 

Toszek b. niski wysoki niski niski wysoki b. niski 

Kuźnia Raciborska b. niski b. niski b. niski b. niski niski niski 

Pilica b. niski średni wysoki średni wysoki b. niski 


150

klaster 

VI 

gmina 


pomocy 

społecznej 


kulturalna 


zdrowotna 


mieszkaniowa 




edukacyjna 

Suszec b. niski b. wysoki niski b. niski wysoki niski 

Imielin b. niski b. niski b. niski b. wysoki niski b. niski 

Dębowiec b. niski b. niski niski średni niski wysoki 

Gilowice b. niski niski wysoki niski średni b. niski 

Łękawica b. niski b. niski wysoki wysoki średni niski 

Ślemień b. niski b. niski średni b. niski b. niski niski 

Boronów b. niski niski b. niski wysoki b. niski b. niski 

Herby b. niski średni niski niski b. niski wysoki 

Kochanowice b. niski średni b. wysoki b. niski wysoki b. niski 

Pawonków b. niski wysoki b. niski b. niski b. niski średni 

Miasteczko Śląskie b. niski wysoki niski średni średni b. niski 

Krupski Młyn b. niski b. wysoki niski b. niski wysoki średni 

Janów b. niski niski wysoki średni niski niski 

Kruszyna b. niski średni b. niski niski b. niski niski 

Starcza b. niski średni b. niski niski b. niski b. niski 

Lipie b. niski średni b. niski niski b. niski wysoki 

Opatów b. niski średni średni b. niski b. niski b. wysoki 

Panki b. niski b. niski średni niski niski średni 

Popów b. niski b. niski średni niski b. niski wysoki 

Przystajń b. niski b. niski wysoki średni niski b. niski 

Niegowa b. niski niski wysoki b. niski b. niski b. wysoki 

Nędza b. niski wysoki niski średni niski wysoki 

Rudnik b. niski średni średni niski średni b. wysoki 

Jejkowice b. niski niski b. niski średni b. niski średni 

Marklowice b. niski niski b. niski średni niski b. wysoki 

Sławków b. niski średni b. niski wysoki średni b. niski 

Irządze b. niski niski wysoki niski b. niski średni 

Kroczyce b. niski b. niski b. niski b. niski b. niski niski 

Żarnowiec b. niski średni b. niski b. niski b. niski średni 

Goczałkowice-Zdrój b. niski b. niski b. wysoki średni wysoki niski 

Kobiór b. niski b. niski b. niski średni średni b. niski 

Bojszowy b. niski niski b. niski niski średni b. niski 

Uwagi: W tabeli zaprezentowane nasycenie powiatów poszczególnymi rodzajami infrastruktury społecznej. Jest to względne 

nasycenie na tle całego województwa. Jednak ewentualne potrzeby inwestycyjne mają sens tylko w ramach poszczególnych 

klastrów. 


151

4.6 4.6 Podsumowanie Podsumowanie i rekomendacje dla władz władz samorządowych 

Przedstawione w niniejszym rozdziale narzędzia oceny efektywności inwestycji ex-post i ex-ante 

pozwalają na ich wielowymiarową analizę. Wnioski płynące z niniejszego badania są w większości 

specyficzne dla każdego powiatu i gminy, i w związku z tym z trudnością poddają sie generalizacji. 

Zaproponowano metody oceny, które dają różne wyniki, w zależności od obszaru inwestycji oraz 

specyfiki jednostki. 

W ramach badania zastosowano następujące metody oceny efektywności inwestycji: 

• ekonometryczną; 

• klastrową; 

• jakościową. 

Wszystkie one oceniają efektywność inwestycji, przyjmując za kryterium jej oddziaływanie na rozwój 

społeczno-ekonomiczny. Analiza ekonometryczna przyjmuje za kryterium rozwój gospodarczy 

explicite, choć jest ograniczona dostępnością danych i krótkim horyzontem czasowym. Podejście 

klastrowe wskazuje obszary o względnie słabszym poziomie zaspokojenia potrzeb 

infrastrukturalnych, na tle podobnych terenów. Dzięki temu zastosowanie znajdują teorie dotyczące 

długookresowego oddziaływania infrastruktury, rozszerzając w ten sposób analizę ekonometryczną. 

Analiza jakościowa uzupełnia dwie poprzednie wykorzystując wiedzę i niemierzalne statystycznie 

wymiary podbudowane intuicją ekspertów i działaczy samorządowych. Dzięki tym komplementarnym 

podejściom, analiza efektywności ex-ante umożliwia kompleksową ocenę potencjalnego 

oddziaływania inwestycji na szeroko rozumiany rozwój społeczno ekonomiczny gmin i powiatów woj. 

śląskiego. 

Analiza ekonometryczna skłania do wniosku, że koncentracja infrastruktury prowadzi do większej 

efektywności inwestycji. Pozytywne efekty koncentracji są szczególnie mocno widoczne w przypadku 

infrastruktury zdrowotnej i edukacyjnej, natomiast najsłabiej w przypadku infrastruktury sportoworekreacyjnej. 

Co więcej, infrastruktura wydaje się wykazywać słabe efekty przestrzenne i większe 

znaczenie dla efektywności inwestycji ma poziom jej rozwoju w konkretnym powiecie, a mniejsze 

w jego otoczeniu. Pomimo widocznych prawidłowości w podziale na powiaty o różnym poziomie 

rozwoju, to jednak analiza ekonometryczna efektywności prowadzi do wniosku, że potencjalne 

oddziaływanie inwestycji jest silnie uzależnione od specyfiki konkretnego powiatu. W większości 

przypadków jednak najczęściej wysoką efektywnością ex-ante wykazuje się infrastruktura edukacyjna 

i kulturalna, a najrzadziej sportowo-rekreacyjna. 

Analiza klastrowa umożliwia pokazanie, jakie rodzaje infrastruktury wymagają szczególnej uwagi 

i wydają się być zbyt słabo rozwinięte na tle podobnych jednostek. Umożliwia ona diagnozę potrzeb, 

zarówno na poziomie powiatów jak i gmin, w nieco bardziej wysublimowanej formie niż tylko 

zestawiając powiaty grodzkie z ziemskimi. Pomimo potencjalnej sprzeczności wniosków analizy 

klastrowej i ekonometrycznej, wnioski z obu tych metod nie wykluczają się – koncentracji 

infrastruktury w poszczególnych klastrach powinien towarzyszyć ich harmonijny rozwój. 


152

Analiza jakościowa wskazuje podstawowe kryteria, o które powinna oprzeć się ocena efektywności 

ex-ante: 

• potrzeby lokalnej społeczności; 

• wpisywanie się w długookresowe strategie na szczeblu regionalnym i lokalnym; 

• uniwersalność; 

• trwałość; 

• koszty utrzymania. 

Z uwagi na opisane w niniejszym rozdziale ograniczenia poszczególnych metod oceny ex-ante 

efektywności inwestycji, władze lokalne podejmując decyzje dotyczące przedsięwzięć w obszarze 

infrastruktury społecznej powinny równolegle wykorzystywać wszystkie z zaproponowanych powyżej 

podejść. 

• W pierwszej kolejności, decydenci powinni zapoznać się z prognozami ex-ante modelu 

ekonometrycznego, które prezentuje Tabela 12, dotyczącymi oczekiwanej efektywności 

inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej dla danego powiatu lub gminy. 

Zaprezentowane w tabeli wartości umożliwią stworzenie hierarchii komponentów 

infrastruktury społecznej pod względem spodziewanego wpływu na rozwój społecznogospodarczy 

badanego obszaru. Przy ograniczonych środkach na zadania inwestycyjne 

będących w dyspozycji władz gminnych i powiatowych może być to podstawą do 

optymalnej alokacji zasobów. 

• Drugim krokiem powinno być skonfrontowanie oszacowań modelu ekonometrycznego ze 

wskaźnikową oceną nasycenia elementami infrastruktury społecznej, które prezentuje 

Tabela 13 (w przypadku powiatów) oraz Tabela 14 (w przypadku gmin). Dzięki temu, dla 

każdej gminy oraz powiatu możliwe będzie stworzenie hierarchii komponentów 

infrastruktury społecznej pod względem ich relatywnej dostępności. Należy przy tym 

pamiętać, że najlepszym punktem odniesienia dla zawartych w tabelach poziomów 

nasycenia są powiaty (lub gminy) znajdujące się w tym samym kastrze – w takiej sytuacji 

porównywane będą obszary o stosunkowo podobnej charakterystyce. 

• Ważnym uzupełnieniem oszacowania ilościowego (opartego na modelu ekonometrycznym 

oraz analizie klastrowej) powinna być jakościowa ocena sytuacji w będącym przedmiotem 

zainteresowana powiecie lub gminie. Przy badaniu oczekiwanej efektywności inwestycji 

koniczne jest bowiem uwzględnienie szeregu czynników, które, z natury rzeczy, nie mogą 

zostać poddane analizie wskaźnikowej – do najważniejszych zagadnień tego typu zaliczyć 

należy specyficzne potrzeby lokalnych społeczności, a także uniwersalność oraz trwałość 

analizowanych inwestycji. Przy podejmowaniu decyzji związanych z rozwojem 

poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej, władze samorządowy powinny 

także porównywać ich oczekiwane rezultaty z długookresowymi dokumentami 

strategicznymi dotyczącymi danego powiatu lub gminy. 


153

5 Współfinansowanie Współfinansowanie inwestycji inwestycji w w obszarze obszarze infrastruktury 

infrastruktury 

społecznej społecznej z z funduszy funduszy strukturalnych strukturalnych Unii Unii Unii Europejskiej Europejskiej w 

w 

perspektywie perspektywie 2007 2007-2013 

2007 2013 

5.1 5.1 Kierunki Kierunki inwestycji inwestycji w w perspektywie perspektywie finansowej finansowej 2004 2004-2006 

2004 2006 

W pierwszej perspektywie finansowej 2004-2006, obejmującej Polskę po wejściu do Unii 

Europejskiej, dało się zaobserwować szerokie wsparcie dla komponentów infrastruktury społecznej. 

Tego typu elementy znalazły się przede wszystkim w ZPORR. Działanie 1.3. (Regionalna infrastruktura 

społeczna) tego programu w całości poświęcone jest rozbudowie infrastruktury edukacyjnej i ochrony 

zdrowia, przy czym wsparcie ukierunkowane jest na podnoszenie jakości, a nie na ilościowe 

zwiększanie infrastruktury. Beneficjentami tego działania były przede wszystkim szpitale, placówki 

ambulatoryjne i uczelnie wyższe, a także JST. Z kolei działanie 1.4. ZPORR (Rozwój turystyki i kultury) 

pozwalało na uzyskanie wsparcia dla projektów, mających na celu rozwój infrastruktury turystycznej, 

ochronę dziedzictwa kulturowego i promocję poszczególnych regionów. 

Duży nacisk na infrastrukturę społeczną kładł również priorytet 3 – Rozwój lokalny ZPORR. W ramach 

działania 3.1. – Obszary wiejskie - można było uzyskać środki na lokalną infrastrukturę turystyczną 

i kulturalną. Podobne projekty na obszarach silnie zurbanizowanych w województwie śląskim były 

wspierane w ramach działania 3.2. - Obszary, podlegające restrukturyzacji i 3.3. – Zdegradowane 

obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe ZPORR. Wsparcie pozostałych inwestycji 

w infrastrukturę społeczną na szczeblu lokalnym zapewnione było w ramach działania 3.5. – Lokalna 

infrastruktura społeczna ZPORR. Definicja możliwych typów projektów w ramach tego sektora 

obejmuje między innymi budowę sal gimnastycznych, obiektów sportowych, bibliotek czy placówek 

ochrony zdrowia. 

Program ZPORR zapewniał przede wszystkim wsparcie infrastrukturalne, komplementarne działania 

były finansowane z RPO RZL. Na przykład, działanie 2.1. Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja 

kształcenia przez całe życie - pozwalało uzyskać dodatkowe środki na dotacje dla szkół na projekty 

rozwojowe oraz wsparcie edukacji przedszkolnej. Wsparcie szkolenia nauczycieli zapewniało działanie 

2.2. SPO RZL – Podniesienie jakości kształcenia w odniesieniu do potrzeb rynku pracy. 

Szczegółowy opis kierunków wsparcia ze środków UE na inwestycje z zakresu infrastruktury 

społecznej dla poszczególnych jej komponentów w perspektywie 2007-2013 przedstawiono 

w kolejnych rozdziałach. 


154

5.2 5.2 Infrastruktura 

Infrastruktura Infrastruktura edukacyjna 

5.2.1 MoŜliwości wsparcia 

• poddziałanie 9.1.1. PO KL (Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji 

przedszkolnej) – umożliwia wsparcie budowy placówek przedszkolnych na obszarach 

wiejskich; 

• działanie 8.2. RPO WSL (Infrastruktura placówek oświaty) – możliwe wsparcie materialnej 

rozbudowy placówek edukacyjnych; 

• działanie 8.3. RPO WSL (Infrastruktura kształcenia ustawicznego) – możliwe uzyskanie 

dofinansowania projektów z zakresu budowy placówek kształcenia ustawicznego; 

• działanie 13.1 PO IiŚ (Infrastruktura szkolnictwa wyższego) – możliwe uzyskanie wsparcia 

projektów związanych z rozbudową szkół wyższych, zgodnie z zapisami dokumentu Linia 

demarkacyjna pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki 

Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. 

• 8.1. RPO WSL (Infrastruktura szkolnictwa wyższego) – możliwe uzyskanie wsparcia projektów 

związanych z rozbudową szkół wyższych, zgodnie z zapisami dokumentu Linia demarkacyjna 

pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej 

Polityki Rybackiej. 

5.2.2 Działania komplementarne 78 

Skuteczność inwestycji w infrastrukturę edukacyjną jest w dużej mierze uzależniona od 

komplementarnych inwestycji w kapitał ludzki, tj. podnoszenia kwalifikacji nauczycieli oraz kadry 

zarządzającej oświaty. Ważne są również systemy wsparcia zarządzania placówkami edukacyjnymi 

i rozwój systemu egzaminów zewnętrznych, uwzględnione w ramach działania 3.1. Modernizacja 

systemu zarządzania oświatą i 3.2. Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych PO KL oraz promocja 

edukacji zawodowej, mająca na celu dostosowanie struktury kształcenia do potrzeb rynku pracy. 

Inwestycje w kapitał ludzki mogą być finansowane ze środków przeznaczonych na poddziałanie 3.3.1 

i 3.3.2 PO KL – Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Ponadto, środki na 

kształcenie nauczycieli na poziomie regionalnym pochodzić mogą z działania 9.4 Wysoko 

wykwalifikowane kadry systemu oświaty PO KL. W przypadku uczelni wyższych, środki na 

podnoszenie kapitału ludzkiego pracowników mogą być pozyskane w ramach poddziałania 4.1.1. PO 

KL - Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni. Z drugiej strony, poddziałanie 4.1.3 PO KL 

Wzmocnienie systemowych narzędzi zarządzania szkolnictwem wyższym, pozwala na zdobycie 

dodatkowych środków na rozwijanie systemu zarządzania szkolnictwem wyższym, a więc na 

uzyskanie wyższego zwrotu z inwestycji infrastrukturalnych. Wydajny i skuteczny system zarządzania 

pozwala na lepsze dopasowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz zapewnia 

efektywniejsze wykorzystanie zasobów, zarówno ludzkich, jak i materialnych. Zapewnienie 

wystarczającej liczby studentów na innowacyjnych kierunkach możliwe jest dzięki promocji, 

dofinansowanej w ramach działania 4.1.2. PO KL – Zwiększenie liczby absolwentów kierunków 

o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. Z kolei wdrożenie wyników badań, które 

78 Przez komplementarność rozumiemy tu taką konstrukcję wsparcia ze środków UE i środków krajowych, które 

łącznie – w ramach różnych programów – umożliwia tworzenie spójnej, kompletnej i funkcjonującej sieci 



155

pozwoli na bezpośrednie przełożenie wyższej jakości działania uczelni wyższych na wzrost 

gospodarczy, wspierane jest w ramach działania 4.1. PO IG – Wsparcie wyników wdrożeń prac B+R. 

Działanie 9.2 PO KL - Podniesienie jakości i atrakcyjności szkolnictwa zawodowego, pozwala na 

sfinansowanie komplementarnych wobec inwestycji infrastrukturalnych (sfinansowanych w na 

przykład w ramach działania 8.2.) projektów, promujących szkoły zawodowe i pozwalających na 

znaczne zwiększenie zainteresowania tymi placówkami. Z kolei inwestycje w promocję kształcenia 

ustawicznego są celem działania 9.3. PO KL - Upowszechnienie kształcenia ustawicznego w formach 

szkolnych. 

Wykres 79. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w szkolnictwie wyższym. 

Rozwój kapitału ludzkiego 

4.1.1. PO KL Wzmocnienie 

potencjału dydaktycznego uczelni 

– projekty konkursowe 

Efektywniejsze zarządzanie 

4.1.3. PO KL Wzmocnienie 

systemowych narzędzi 

zarządzania szkolnictwem 

wyższym 

Działanie 4.1. PO IG Wsparcie wdrożeń wyników 

prac R+D 

Rozwój infrastruktury materialnej 

8.1. RPO WSL Infrastruktura 

szkolnictwa wyższego 

13.1. PO IiŚ Infrastruktura 

szkolnictwa wyższego 

Zgodnie z dokumentem Linia 

demarkacyjna 

Tworzenie innowacyjnych kierunków 

studiów – rozwój uczelni wyższych 

Wdrażanie innowacji 

4.1.2. PO KL Zwiększenie 

liczby absolwentów 

kierunków o kluczowym 

znaczeniu dla gospodarki 

opartej na wiedzy – 

projekty konkursowe 

Promocja 

Rysunek 1 obrazuje komplementarność wsparcia dla uczelni wyższych. Trzy typy aktywności – 

podnoszenie jakości kształcenia, promocja działań uczelni oraz wdrożenie innowacji prowadzą 

w efekcie do wzrostu produktu, poprzez wytwarzanie skomplikowanych technologicznie produktów 

czy świadczenie usług opartych na wiedzy. Aby zapewnić wysoką jakość kształcenia konieczne jest 

równoległe rozwijanie trzech elementów – infrastruktury materialnej, kapitału ludzkiego oraz 

podnoszenie efektywności zarządzania. Programy Operacyjne oferują wsparcie wszystkich trzech 

komponentów równolegle. Ponadto, w ramach PO KL i PO IG można uzyskać dodatkowe wsparcie na 

wdrożenie innowacji i zapewnienie wystarczającej liczby studentów – promocję innowacyjnych 

kierunków rozwoju gospodarki. Komplementarne działania we wszystkich obszarach pozwolą na 

poprawę innowacyjności gospodarki, co przełoży się na wzrost produktu. 

5.2.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań 

Najprostszym i zarazem najczęściej stosowanym mechanizmem, mającym na celu zapewnienie 

komplementarności działań jest stosowanie dodatkowych kryteriów, umożliwiających przyznanie 

punktów za komplementarność. W RPO WSL możliwe jest uzyskanie 4 punktów za „Stopień 

komplementarności z innymi przedsięwzięciami”, niemniej waga tego kryterium, choć zróżnicowana 

w zależności od programu (od 2,4 do 3,4 punktów na 40), jest stosunkowo niewielka. Sposób 

mierzenia komplementarności (punkty dostaje się za komplementarność z projektami, które są 

realizowane lub były realizowane w poprzedniej perspektywie) narzuca odpowiednią kolejność 


156

konkursów, umożliwiających złożenie wniosku, a następnie uzyskanie dofinansowania na projekt 

komplementarny. 

Infrastruktur 

Infrastruktura Infrastruktur a oświaty 

Wsparcie dla projektów twardych zapewnia działanie 8.2 RPO WSL, do którego konkurs odbył się 

4 kwietnia 2008 – 4 czerwca 2008 (alokacja 24,74 mln zł). Z kolei konkurs na uzyskanie wsparcia dla 

kształcenia kadry - Przygotowanie wybranych szkół do realizacji praktyk przez studentów, 

przygotowywanych do wykonywania zawodu nauczyciela (działanie 3.3, poddziałanie 3.3.2 ) odbędzie 

się w IV kwartale 2009 i będzie realizowany przez uczelnie uprawnione do kształcenia nauczycieli we 

współpracy z placówkami edukacyjnymi. W ramach tego konkursu możliwe jest uzyskanie 

dodatkowych 10 punktów (na 110) za komplementarność z innymi projektami, współfinansowanymi 

ze środków unijnych. Na poziomie regionalnym środki na kształcenie nauczycieli zapewnia działanie 

9.4 PO KL Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty. W ramach tego obszaru konkurs odbył 

się w dniach 15 kwietnia - 17 czerwca 2009r, a więc niemal rok po konkursie w ramach działania 8.2 

RPO WSL. Wśród strategicznych kryteriów oceny projektów znalazła się komplementarność, za którą 

można było uzyskać maksymalnie 3 na 115 punktów. 

Szkolnictwo Szkolnictwo wyższe 

wyższe 

Komplementarny do wsparcia w ramach działania 8.1 RPO WSL (nabór odbył się 6 lutego – 6 maja 

2009) jest rozwój kapitału ludzkiego i promocja działań, mających na celu zwiększenie liczby 

absolwentów kierunków ścisłych (Działania 4.1.1 i 4.1.2 PO KL). Konkursy w ramach tego priorytetu 

odbywały się w I kwartale 2009, planowane są również następne nabory na przełomie sierpnia 

i września. W przypadku naboru dla działania 4.1.2 w skład kryteriów oceny nie wchodzi 

komplementarność, natomiast w przypadku działania 4.1.1 za komplementarność z projektami 

twardymi, realizowanymi w ramach działania 13.1 PO IiŚ lub RPO WSL można otrzymać dodatkowo 2 

punkty (na 100, jest to jedno z kryteriów strategicznych). 

5.3 5.3 Infrastruktura Infrastruktura ochrony zdrowia 

MoŜliwości wsparcia 

• działanie 9.1. RPO WSL – Infrastruktura lecznictwa zamkniętego - w ramach tego działania 

można uzyskać środki na przebudowę, rozbudowę i remont obiektów oraz pomieszczeń 

infrastruktury ochrony zdrowia w zakresie lecznictwa zamkniętego oraz zakup urządzeń, 

niezbędnych do skutecznego leczenia pacjentów; 

• działanie 9.2 RPO WSL – Infrastruktura lecznictwa otwartego – w ramach tego działania 

można uzyskać środki na przebudowę, rozbudowę i remont obiektów oraz pomieszczeń 

infrastruktury ochrony zdrowia w zakresie lecznictwa otwartego oraz zakup urządzeń, 

niezbędnych do skutecznego leczenia pacjentów; 

• działanie 12.1. PO IiŚ Rozwój systemu ratownictwa medycznego – pozwala uzyskać środki na 

projekty takie jak zakup ambulansów, rozwój centrów urazowych, rozbudowa lub remont 

medycznych centrów urazowych, czy budowa i wyposażenie wojewódzkich centrów 

powiadamiania ratunkowego. 


157

5.3.1 Działania komplementarne 

Fundusze strukturalne UE zapewniają szerokie wsparcie dla komplementarnych do inwestycji 

infrastrukturalnych działań z zakresu poprawy kwalifikacji personelu medycznego, polepszenia jakości 

zarządzania tymi placówkami i dokładniejszego dopasowania kwalifikacji lekarzy do rzeczywistych 

potrzeb. Podniesienie jakości zarządzania w służbie zdrowia jest celem poddziałania 2.3.3. PO KL. 

Przedsięwzięcia z zakresu podniesienia jakości zaplecza kadrowego w ochronie zdrowia i lepszego 

dopasowania struktury kształcenia lekarzy do rzeczywistych potrzeb mogą być finansowane 

w ramach poddziałania 2.3.2 – Doskonalenie zawodowe kadr medycznych PO KL. 

Wykres 80. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w zakresie ochrony zdrowia 

9.2. RPO WSL 


lecznictwa 

otwartego 


lecznictwa otwartego 

2.3.2. PO KL 

Doskonalenie 

zawodowe kadr 

medycznych 

2.3.3. PO KL Podniesienie 

jakości zarządzania w ochronie 

zdrowia 

9.1. RPO WSL 


lecznictwa 

zamkniętego 

2.3.2. PO KL 

Doskonalenie 

zawodowe kadr 

medycznych 

2.3.3. PO KL Podniesienie 

jakości zarządzania w ochronie 

zdrowia 


lecznictwa zamkniętego 

12.1. PO IiŚ Systemy 

ratownictwa medycznego 

Systemy ratownictwa 

medycznego 

Wykres 80. przedstawia diagram komplementarności wsparcia ze środków unijnych w zakresie 

ochrony zdrowia. Efektywne wykorzystanie infrastruktury lecznictwa zamkniętego zależy w dużej 

mierze od jakości lecznictwa otwartego – to tam zgłasza się pacjent w pierwszej kolejności i od 

jakości leczenia w przychodniach zależy efektywność wykorzystania infrastruktury szpitalnej. W celu 

podniesienia stanu zdrowia ludności należy więc równolegle rozwijać jakość usług, zarówno 

w placówkach lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego. Efektywne działanie każdej z placówek 

uzależnione jest od równomiernego rozwijania zarówno kapitału ludzkiego, jak i wyposażenia 

obiektu. Ponadto, skuteczne zarządzanie placówkami ochrony zdrowia umożliwia pełne 

wykorzystanie potencjału kadrowego i sprzętu medycznego. Dodatkowym elementem, bez którego 

poprawa stanu zdrowia ludności nie będzie możliwa, jest efektywny system ratownictwa 

medycznego, który umożliwi szybki i bezpieczny transport pacjenta do najodpowiedniejszej placówki, 

a tym samym pozwoli na wydajne wykorzystanie zasobów infrastrukturalnych. 

5.3.2 Mechanizmy zapewnienia komplementarności wsparcia 

Podobnie jak w przypadku projektów z innych obszarów infrastruktury społecznej, finansowanych 

w ramach RPO WSL, również w przypadku infrastruktury ochrony zdrowia, wśród podstawowych 

kryteriów oceny projektu jest komplementarność, za którą można otrzymać 2,4 punkty na 40. 

Projekty z zakresu poddziałania 2.3.2 i 2.3.3 PO KL są projektami systemowymi, komplementarnymi 

do działań w ramach RPO, prowadzonymi na poziomie kraju i rozłożonymi na dłuższy okres. 

W ramach PO IiŚ nie są przyznawane dodatkowe punkty za komplementarność działań, niemniej 

rozwój systemu ratownictwa medycznego jest komplementarny do rozwoju lecznictwa zamkniętego 


158

i otwartego w szerszym sensie i w tym przypadku mechanizmy wspierania komplementarność winny 

być zapewnione w dokumentach strategicznych na szczeblu krajowym, ze względu na szerszy zakres 

oddziaływania tej infrastruktury oraz dłuższy horyzont działań. 

5.4 5.4 Infrastruktura Infrastruktura Infrastruktura pomocy pomocy społeczne społecznej 

społeczne 


Fundusze strukturalne UE w perspektywie 2007-2013 zasadniczo nie gwarantują wsparcia dla 

„twardych” projektów z zakresu infrastruktury pomocy społecznej. W związku z tym inwestycje tego 

typu będą finansowane w dużej mierze ze środków krajowych. 


Wsparcie funduszy strukturalnych UE w perspektywie 2007-2013 nakierowane jest na projekty 

umożliwiające aktywizację zawodową bezrobotnych czy przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. 

W związku z tym Program Operacyjny Kapitał Ludzki umożliwia rozwój narzędzi umożliwiających 

ewaluację działań instytucji pomocy i integracji społecznej, rozwój narzędzi i systemów 

informatycznych, a także promocję najlepszych działań z tego zakresu (Działanie 1.2. Wsparcie 

systemowe instytucji pomocy społecznej). Z kolei środki na szkolenia pracowników pomocy społecznej 

mogą pochodzić z alokacji na poddziałanie 7.1.3 PO KL (Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy 

i integracji społecznej). 

Promocja działań opieki społecznej jest celem poddziałania 7.1.1. PO KL Rozwój i upowszechnianie 

aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. Ten element jest komplementarny 

z wymienionymi działaniami 1.2. PO KL i 7.1.3. PO KL. 

Wymienione wsparcie dla projektów „miękkich” umożliwia efektywne wykorzystanie inwestycji 

w infrastrukturę pomocy społecznej, finansowanych ze środków krajowych. Są one więc 

komplementarne do tego typu przedsięwzięć. 

5.4.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności wsparcia 

Przy okazji projektowania nowych inwestycji z zakresu pomocy społecznej należy projektować 

komplementarne działania z zakresu projektów miękkich, na które możliwe byłoby uzyskanie 

wsparcia w ramach PO KL. Ponadto, wdrożenie niektórych projektów, współfinansowanych ze 

środków unijnych, wymagać może odpowiedniego rozwinięcia infrastruktury społecznej ze środków 

własnych jednostek samorządu terytorialnego. W związku z tym, projekty z zakresu pomocy 

społecznej należy rozpatrywać całościowo i, w razie potrzeby, zapewniać środki na działania 

komplementarne. Zarówno dofinansowanie w ramach działania 7.1.1 i 7.1.3, jak i 1.2 PO KL, jest 

przyznawane w sposób systemowy. 


159

5.5 5.5 Infrastruktura 

Infrastruktura Infrastruktura kulturalna, turystyczna i i rekreacyjna 

rekreacyjna 


• działanie 3.1. (Infrastruktura zaplecza turystycznego) RPO WSL zapewnia wsparcie projektów, 

polegających na modernizacji istniejących lub budowie nowych obiektów bazy noclegowej 

i gastronomicznej; 

• działanie 3.2. (Infrastruktura około turystyczna) RPO WSL pozwala uzyskać środki na 

modernizację lub budowę infrastruktury aktywnych form turystyki, terenów rekreacyjnokulturalnych 

oraz bazy około turystycznej; 

• działanie 3.3. (Systemy informacji turystycznej) RPO WSL pozwala uzyskać dofinansowanie na 

projekty związane z budową i utrzymaniem centrów i punktów informacji turystycznej; 

• działanie 4.1. (Infrastruktura kultury) RPO WSL umożliwia dofinansowanie projektów, 

polegających na rewitalizacji, renowacji, konserwacji obiektów historycznych oraz 

poprzemysłowych i adaptację tego typu budynków na cele kulturalne; 

• działanie 4.2. (Systemy informacji kulturalnej) RPO WSL umożliwia wsparcie projektów 

dotyczących tworzenia i utrzymania sieci punktów informacji kulturalnej oraz oznakowanie 

obiektów atrakcyjnych kulturowo; 

• działanie 11.1. (Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu 

ponadregionalnym) PO IiŚ zapewnia środki na konserwację, remont, przebudowę, 

rewitalizację oraz ochronę zabytków i ich zespołów; 

• działanie 11.2. (Rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu 

ponadregionalnym) PO IiŚ pozwala na uzyskanie wsparcia dla projektów mających na celu 

budowę lub modernizację instytucji kultury oraz zakup wyposażenia do placówek tego typu. 


Inwestycje w infrastrukturę kulturalną i turystyczną wymagają działań promocyjnych, bez których 

zwrot z tych przedsięwzięć będzie bardzo niski. Środki na komplementarne inwestycje w promocję 

turystyki i kultury teoretycznie są zapewnione w alokacji na działania 3.3. (Systemy Informacji 

Turystycznej), 3.4. (Promocja turystyki) i 4.3. (Promocja kultury) RPO WSL. 

Potencjał śląskich obszarów wiejskich, ze względu na ich specyficzne położenie, sprawia, że zwrot 

zinwestycji w kultywowanie kultury śląskiej może stać się istotną składową rozwoju gospodarczego 

w regionie. Dlatego niezwykle ważne jest efektywne wykorzystanie funduszy z Programu Rozwoju 

Obszarów Wiejskich, w szczególności przeznaczonych na działanie 3.1.3, 3.2.2, 3.2.3 (Odnowa 

i rozwój wsi) i 4.1. (Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju). Mogą one być wykorzystane do 

kultywowania tradycji społeczności lokalnej, organizacji imprez kulturalnych i jej promocji. Tego typu 

wydarzenia mogą w istotny sposób podnieść atrakcyjność turystyczną regionu. W konsekwencji, 

rezultat przedsięwzięć o charakterze komercyjnym, zmierzających do rozbudowy bazy noclegowej 

i gastronomicznej może być dodatkowo zmultiplikowany. 

Wydatki na promocję regionu śląskiego, komplementarne względem nakładów na infrastrukturę 

turystyczną, mogą być finansowane ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 

(działanie 6.3. Promocja turystycznych walorów Polski). Dodatkowym źródłem środków jest RPO WSL 

w zakresie działania 3.4. – Promocja turystyki. 


160

Wykres 81. Diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE w zakresie infrastruktury kulturalnej i 

turystycznej 


kultury 

11.2. PO IiŚ 

313,322,323 

PROW 

Projekty twarde 

Zabytki i 

muzea 

11.1. PO IiŚ 

4.1.RPO WSL 

4.1. PROW 

4.2. RPO WSL System informacji kulturalnej 

313, 322, 323 

PROW 

4.1. PROW 

b,e,j,k,l 

Projekty miękkie 

Kultura 

3.1. RPO WSL Infrastruktura turystyczna 

3.2. RPO WSL Infrastruktura 

okołoturystyczna 

6.3. PO IG Promocja turystycznych walorów Polski 

6.4. PO IG Inwestycje w produkty turystyczne o 

znaczeniu ponadregionalnym 

Promocja 

turystyki 

3.2. RPO WSL System informacji 

turystycznej 

Turystyka 

Równomierny rozwój turystyki i kultury, wraz z komplementarną promocją, może w znaczący sposób 

zwiększyć atrakcyjność powiatu i, intensyfikując ruch turystyczny, doprowadzić do wzrostu PKB na 

danym obszarze. Wykres 81 przedstawia diagram komplementarności wsparcia z funduszy UE. 

W zakresie kultury należy równocześnie wspierać projekty twarde i miękkie, tzn. budować zarówno 

infrastrukturę kulturalną, jak również wspomagać organizację wydarzeń. Dodatkowo, istotna jest 

promocja kultury, w celu zapewnienia widzów dla określonego wydarzenia. Równoległy rozwój 

wszystkich trzech elementów pozwoli na osiągnięcie wysokiego nasycenia infrastrukturą kulturalną 

i jest pierwszym elementem wpływającym na rozwój turystyki. Dodatkowo, konieczny jest 

harmonijny rozwój infrastruktury stricte turystycznej – widzowie kultury pozwolą na efektywne jej 

wykorzystanie i wygenerują wzrost gospodarczy. Tego typu działania, wraz z rozwojem Systemu 

Informacji Turystycznej pozwolą na zbudowanie komfortowej i satysfakcjonującej odwiedzających 

infrastruktury. Trzecim elementem, który jest niezbędny do efektywnego wykorzystania pierwszych 

dwóch, jest promocja turystyki, zarówno na szczeblu regionalnym jak i narodowym. Wsparcie tego 

pierwszego rodzaju promocji jest zapewnione przez działanie 3.4. Promocja turystyki RPO WSL, 

z kolei działanie 6.3. PO IG zapewnia komplementarne wsparcie popularyzacji Polski na arenie 

międzynarodowej. 

5.5.3 Mechanizmy zapewnienia komplementarności 

W ramach RPO WSL możliwe jest uzyskanie dodatkowych punktów za komplementarność projektu 

z innymi działaniami finansowanymi z funduszy unijnych. W przypadku działań z zakresu priorytetu 

3 i 4 jest to maksymalnie 2,4 punktu na 40. W zakresie infrastruktury turystycznej, rozwój wszystkich 

trzech komponentów (infrastruktury turystycznej, około turystycznej i systemów informacji, a także 

promocja) powinien być prowadzony równolegle – mniejsze znaczenie mają więc w tym przypadku 

terminy ogłoszenia poszczególnych konkursów. W 2009 roku konkursy w ramach działania 3.1 i 3.2 

dla podmiotów prywatnych zaplanowane są w II kwartale, w podobnym okresie, i takie podejście 


161

wydaje się słuszne. W przypadku wsparcia kultury w ramach PO IiŚ, nie ma możliwości otrzymania 

dodatkowych punktów za komplementarność, niemniej szeroki katalog typów projektów, a także 

dodatkowe punkty za prowadzenie działań synergicznych (obejmujących kilka typów naraz) 

umożliwiają uzyskanie wsparcia na działania kompleksowe. W przypadku PROW również 

przewidziane jest całościowe finansowanie projektów, niemniej nie są przyznawane dodatkowe 

punkty za komplementarność. Jedynie w przypadku pozyskania środków na budowę infrastruktury 

kulturalnej z RPO WSL możliwe jest uzyskanie punktów za tę zaletę projektu. Harmonogramy działań 

w ramach RPO WSL zakładały przeprowadzenie konkursu w ramach działania 4.1 Infrastruktura 

kultury w III kw. 2008 roku; w II połowie I kw. 2009 ogłoszono konkurs otwarty w ramach tego 

działania. Na przełomie 2008 i 2009 odbył się konkurs z zakresu działania 4.2 RPO WSL Systemy 

informacji kulturalnej, a w II kw. 2009 z zakresu działania 4.3 

5.6 5.6 Komplementarność Komplementarność a wdrażanie wdrażanie programów finansowanych z UE 

Na podstawie przedstawionej powyżej analizy można stwierdzić, że rozwiązania promujące 

komplementarność zostały wprowadzone w ramach znacznej części programów UE, z których 

możliwe jest finansowanie infrastruktury społecznej i projektów komplementarnych do jej 

rozbudowy. Na poziomie krajowym zapewnienie komplementarności leży w gestii jednostek 

wdrażających programy operacyjne – urzędów centralnych. Można wyróżnić szereg mechanizmów 

wsparcia komplementarności na różnych poziomach – krajowym, regionalnym i lokalnym. Wśród 

najważniejszych z nich należy wymienić: 

• Odpowiednio wysoka alokacja środków na wzajemnie komplementarne 

działania/poddziałania/typy projektów w poszczególnych programach operacyjnych; 

• Pomoc dla potencjalnych beneficjentów w procesie ubiegania się o dofinansowanie. Dotyczy 

to w szczególności sytuacji, w której potencjalni beneficjenci jednego ze wzajemnie 

komplementarnych działań/poddziałań nie są w stanie samodzielnie przygotować np. 

stosownej dokumentacji; 

• Wspierający wzajemnie uzupełniające projekty nabór oraz odpowiednia organizacja oceny 

wniosków o dofinansowanie. Do najważniejszych rozwiązań w tym obszarze zaliczyć trzeba 

synchronizację czasową procedur naboru wniosków oraz dodatkowe punkty przyznawane za 

komplementarność, które zwiększają szanse uzyskania dofinansowania przez uzupełniające 

się projekty. 

W celu zapewnia realizacji przedsięwzięć związanych z infrastrukturą społeczną, których skuteczność 

jest całkowicie lub w dużym stopniu uzależniona od komplementarnego podejścia, podmioty 

wdrażające programy operacyjne powinny korzystać z powyższego wachlarza rozwiązań. 

W kontekście powyższych spostrzeżeń należy zauważyć, że w wypadku większości komponentów 

infrastruktury społecznej rozwiązania wspierające komplementarność z innymi projektami 

funkcjonują już w chwili obecnej. W zakresie edukacji należy wyróżnić infrastrukturę oświatową 

i infrastrukturę szkolnictwa wyższego. Zapewnienie komplementarności wsparcia w zakresie 

infrastruktury oświatowej jest zadaniem stojącym przed instytucjami zarządzającymi RPO 

i komponentem regionalnym PO KL. W szczególności należy dotyczy to zsynchronizowania 

harmonogramów konkursów w ramach działań 8.2 RPO WSL i 9.4 PO KL, tak aby odbywały się one 

mniej więcej równocześnie – wówczas ukończenie projektów, dotyczących rozbudowy kapitału 

ludzkiego zbiegnie się z oddaniem do użytku projektów infrastrukturalnych. Zapewnienie 


162

synergicznych działań w zakresie szkolnictwa wyższego należy w dużej mierze do instytucji krajowych, 

zarówno ze względu na ponadregionalne oddziaływanie ośrodków akademickich, jak i na fakt, że 

bezpośredni nadzór nad uczelniami wyższymi sprawuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 

Rola środków w ramach RPO jest w tym przypadku uzupełniająca i mechanizmy wsparcia projektów 

komplementarnych powinny być wypracowane w ścisłej współpracy z jednostkami centralnymi. 

W zakresie ochrony zdrowia finansowanie projektów miękkich i kształcenia kadr odbywa się głównie 

w zakresie komponentu krajowego PO KL, z kolei rozbudowa infrastruktury zdrowotnej 

subsydiowana jest ze środków RPO. W związku z tym, w celu uzyskania komplementarności 

konieczna jest współpraca instytucji zarządzającej RPO z Ministerstwem Zdrowia, tak by istniała 

relacja między inwestycjami w infrastrukturę społeczną a projektami z zakresu kształcenia personelu 

służby zdrowia. Komplementarny rozwój infrastruktury lecznictwa zamkniętego i otwartego winien 

być zapewniony poprzez proporcjonalną alokację środków na działania 9. 1 i 9.2 RPO WSL. Mniejsze 

znaczenie w tym przypadku mają harmonogramy naborów, ze względu na długi okres dochodzenia 

do równomiernego rozwoju obu typów placówek. 

W przypadku infrastruktury pomocy społecznej, zapewnienie komplementarności leży w gestii 

poszczególnych JST, zarządzających placówkami. Odpowiednia diagnoza potrzeb i wypracowanie 

mechanizmów wspierania działań uzupełniających ze środków na działanie 7.2 (Przeciwdziałanie 

wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej) PO KL, wymaga współpracy Urzędu 

Marszałkowskiego z odpowiednimi jednostkami samorządu terytorialnego. W tym przypadku kryteria 

powinny być dopasowane do potrzeb – możliwe jest np. uwzględnienie zgodności z lokalnymi 

strategiami rozwoju wśród kryteriów strategicznych. Środki w ramach działania 7.1 (Rozwój 

i upowszechnienie aktywnej integracji) PO KL w dużej mierze podlegają rozdzieleniu na projekty 

systemowe – wybór listy dofinansowanych przedsięwzięć powinien być każdorazowo uzgadniany 

z odpowiednimi JST. Jednocześnie należy pamiętać, że w perspektywie 2007-2013 bardzo 

ograniczone są możliwości realizacji projektów inwestycyjnych z zakresu pomocy społecznej. 

W związku z tym, rolą komponentu regionalnego PO KL oraz RPO WSL powinno być w tym względzie 

zapewnienie komplementarności z projektami infrastrukturalnymi finansowanymi ze środków 

krajowych. 

Infrastruktura turystyczna, kulturalna i rekreacyjna jest w dużej mierze wspierana ze środków RPO 

WSL, w związku z czym zapewnienie komplementarności działań leży w gestii Urzędu 

Marszałkowskiego. W przypadku turystyki, konkursy na dofinansowanie projektów w ramach działań 

3.1, 3.2 i 3.3 RPO WSL powinny być ogłaszane w podobnym czasie, ze względu na czas oddziaływania 

projektów z poszczególnych dziedzin. Obecne kryteria podstawowe przewidują wsparcie 

komplementarności działań. W przypadku infrastruktury kulturalnej, konieczne jest skoordynowanie 

działań w ramach RPO WSL z przedsięwzięciami na poziomie krajowym, w szczególności, 

finansowanymi w ramach priorytetu XI PO IiŚ. Projekty finansowane w ramach PROW mogą być 

złożone i pewna komplementarność jest wbudowana w sposób oceny. Największym zadaniem, 

stojącym przed Urzędem Marszałkowskim, jest w tym przypadku koordynacja konkursów w ramach 

działania 4.2 System informacji kulturalnej RPO WSL z działaniami podejmowanymi w ramach 

działania 4.1 Infrastruktura kultury RPO WSL i PO IiŚ. Wbudowane w RPO WSL mechanizmy wsparcia, 

poprzez punktowanie komplementarności, również tutaj wydają się wystarczające. 

Poważnym wyzwaniem jest takie ustalanie kryteriów wyboru projektów oraz planu konkursów, by 

z jednej strony promować podejście komplementarne tam, gdzie jest ono wskazane, a z drugiej 


163

strony nie prowadzić do wypierania przez projekty spełniające kryterium komplementarności innych, 

ważnych z punktu widzenia regionu. W szczególności podkreślenia wymaga fakt, że 

komplementarność nie jest sama w sobie celem – dążenie do niej wynika z przekonania, że działania 

wzajemnie komplementarne są bardziej efektywne. Jednocześnie nominalne wykazanie 

komplementarności z dotychczasowymi projektami niekoniecznie musi o takiej wyższej efektywności 

przesądzać. Nadrzędne w stosunku do zasady komplementarności powinno być dążenie do 

osiągnięcia celów założonych w RPO WSL oraz Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego. W chwili 

obecnej kwestia komplementarności jest uwzględniona w kryteriach wyboru projektów RPO WSL 

i choć jej waga nie jest duża, to proponuje się pozostawienie jej na obecnym poziomie: jej 

podnoszenie mogłoby wpływać zniekształcająco na strukturę interwencji kosztem innych, istotnych 

kryteriów, w szczególności realizacji priorytetów RPO. Ważnym elementem zapewnienia 

komplementarności jest natomiast zapewnienie zgodności harmonogramów ogłaszania konkursów 

(opisane powyżej). 

W wypadku wystąpienia przy powyższym sposobie wyboru projektów dysfunkcji polegających na 

odrzucaniu projektów komplementarnych, o dużym potencjale synergii względem projektów 

wcześniej realizowanych, rozważyć można przeprowadzenie dodatkowych konkursów, które 

w większym stopniu ukierunkowane będą na uzupełnienie konkretnych potrzeb występujących 

w układzie przestrzennym lub funkcjonalnym. Konkursy takie, przy niewielkiej alokacji finansowej, 

powinny odznaczać się tak sformułowanymi kryteriami dostępu (względnie kryteriami 

strategicznymi), by największy nacisk położony był na realizację projektów komplementarnych 

w stosunku do istniejących elementów infrastruktury społecznej. 

5.7 5.7 Podsumowanie 

Podsumowanie 

Fundusze europejskie są bardzo ważnym narzędziem, które w istotny sposób mogą wesprzeć rozwój 

infrastruktury społecznej w województwie śląskim. Najistotniejszym programem, który zapewnia 

środki na rozwój badanego obszaru jest Regionalny Program Operacyjny, niemniej pozostałe 

programy również odgrywają znaczącą rolę. Ze względu na szeroki zakres wsparcia, w przypadku 

większości projektów możliwe jest komplementarne wspomaganie przedsięwzięć z różnych dziedzin, 

niemniej w kilku obszarach, w celu kompleksowego rozwiązania problemów i zmaksymalizowania 

efektywności inwestycji w infrastrukturę społeczną, konieczne jest zapewnienie dodatkowych 

środków z innych źródeł. 

W przypadku edukacji, fundusze europejskie w perspektywie 2007-2013 gwarantują szeroki zakres 

wsparcia na poziomie wyższym i w tym zakresie możliwe jest osiągnięcie wysokiej efektywności przy 

udziale funduszy europejskich. Z kolei na niższych poziomach dodatkowe wsparcie kształcenia 

nauczycieli wydaje się konieczne. Stosunkowo dobrze rozwinięte są mechanizmy finansowania 

kształcenia ustawicznego i zawodowego – rozwój tych form edukacji, ze względu na ich znaczenie dla 

gospodarki opartej na wiedzy, jest niezwykle istotny. Również w dziedzinie ochrony zdrowia zakres 

finansowania jest bardzo szeroki. Zasadniczo, projekty twarde są wspierane w ramach Regionalnych 

Programów Operacyjnych, zaś projekty miękkie w ramach PO KL. W zakresie turystyki i rekreacji 

najistotniejsza wydaje się promocja – alokacja przewiduje stosunkowo mało środków na ten cel. 

Zadaniem, które powinny postawić przed sobą poszczególne JST, jest efektywne i skuteczne 


164

wypromowanie regionu śląskiego oraz przezwyciężenie stereotypów, zgodnie z którymi Śląsk wciąż 

jest kojarzony jako zanieczyszczony, nieatrakcyjny turystycznie, teren poprzemysłowy. 

Największe wyzwania pojawiają się jednak w obszarach mieszkalnictwa i pomocy społecznej. Rozwój 

infrastruktury pomocy społecznej jest bardzo słabo wspierany w ramach funduszy strukturalnych 

i konieczne jest uzupełnienie niedostatków w tym zakresie przez władze poszczególnych JST. 

Obowiązki w zakresie zapewnienia odpowiedniej infrastruktury z tej dziedziny spoczywają głównie na 

gminach i powiatach. W przypadku infrastruktury mieszkaniowej głównym inwestorem są 

przedsiębiorstwa prywatne. Najważniejszym zadaniem JST w tym obszarze jest więc zapewnienie 

odpowiedniego wsparcia oraz terenów inwestycyjnych – tylko w takiej sytuacji dynamiczny rozwój 

i zlikwidowanie braków w zakresie tego komponentu infrastruktury społecznej będzie możliwy. 


165

Wnioski Wnioski Wnioski i i i rekomendacje 

rekomendacje 

W niniejszym raporcie zaprezentowano wyniki badania wpływu inwestycji w zakresie infrastruktury 

społecznej na rozwój województwa śląskiego. 

Ogólna ocena sytuacji społeczno-gospodarczej województwa śląskiego na tle kraju, dokonana za 

pomocą indeksu IRSE, wskazuje na jej przeciętny poziom, z 7. miejscem wśród województw i 

wartością nieznacznie wyższą dla średniej dla Polski. Trzeba przy tym podkreślić, że o ile w zakresie 

rozwoju gospodarczego (wyrażanego PKB per capita) województwo śląskie zajmuje drugą pozycję w 

kraju, to znacznie słabiej wypada we wszystkich pozostałych składowych indeksach, oceniających 

poziom rozwoju społecznego. Jednocześnie pozycja województwa jako całości wynika z wysokiego 

poziomu urbanizacji (miasta co do zasady odznaczają się wysokim poziomem rozwoju społecznogospodarczego): 

śląskie powiaty miejskie charakteryzują się najniższą wartością indeksu w Polsce, 

przy wyniku powiatów ziemskich na poziomie zbliżonym do średniej. Jednocześnie w badanym 

okresie obserwowano pogłębianie się różnic rozwojowych powiatów województwa, w szczególności 

w zakresie indeksu gospodarczego. 

Poziom rozwoju infrastruktury społecznej jest dość silnie skorelowany z ogólnym poziomem rozwoju 

społeczno-gospodarczego: największe miasta, regionalne i lokalne centra rozwoju, są, w sposób 

naturalny, wyposażone w infrastrukturę społeczną (a także w inne komponenty infrastruktury) lepiej, 

niż obszary peryferyjne. Województwo śląskie jest – w porównaniu z innymi częściami Polski – 

wyposażone w infrastrukturę społeczną stosunkowo dobrze (4. pozycja wśród województw w 

indeksie IRIS). Jednocześnie, w odniesieniu do obszaru konurbacji, przy ogólnym wysokim poziomie 

infrastruktury społecznej, można zauważyć istotne różnice w wyposażeniu poszczególnych miast w 

niektóre jej elementy – co przy wysokiej dostępności komunikacyjnej różnych jej komponentów nie 

musi być zjawiskiem negatywnym, zwłaszcza w odniesieniu do infrastruktury zdrowotnej, kulturalnej 

i sportowo-rekreacyjnej. Poza obszarami metropolitalnymi występuje duże zróżnicowanie 

wyposażenia w infrastrukturę, ze szczególnie złą sytuacją w północnej części województwa (poza 

Częstochową). Co istotne, dywergencji w zakresie rozwoju gospodarczego towarzyszyła w 

województwie śląskim konwergencja wyposażenia w infrastrukturę społeczną. W analizowanym 

okresie miał miejsce wzrost inwestycji we wszystkich komponentach infrastruktury społecznej, w 

szczególności po wystąpieniu ożywienia gospodarczego w latach 2003-2004, a także na skutek 

przystąpieniu Polski do UE w 2004 r. 

O ile wydatki na infrastrukturę społeczną były zarówno w ujęciu bezwzględnym, jak i w wartościach 

per capita, zwykle najwyższe na obszarach najlepiej w nią wyposażonych, to największe względne 

przyrosty wyposażenia w infrastrukturę miały miejsce na obszarach o niższym poziomie jej rozwoju. 

Obserwowane prawidłowości w tym zakresie wskazują na to, że choć różnice w wyposażeniu w 

infrastrukturę ulegają pewnemu zmniejszeniu, to generalnie mają one trwały charakter. Jest to do 

pewnego stopnia oczywiste, jako że nie jest możliwe wyposażenie każdego powiatu, a tym bardziej 

gminy, w wysokospecjalistyczne szpitale czy kosztowne obiekty kultury; jednocześnie jednak przy 

znacznym zróżnicowaniu wydatków i zmian indeksu dla obszarów o podobnym wyjściowym stopniu 

rozwoju stwierdzić można – w ramach analizy ex-post – silnie zróżnicowaną efektywność 

prowadzonych inwestycji. Co do zasady jednak stwierdzono wyższą efektywność inwestycji w 


166

obszarach bardziej zurbanizowanych. W odniesieniu do porównania efektywności inwestycji w 

poszczególne komponenty infrastruktury w ramach powiatów, stwierdzono wysoką efektywność 

inwestycji w infrastrukturę edukacyjną i kulturalną oraz inwestycji w powiatach grodzkich. 

Inwestycje w infrastrukturę społeczną wpływają pośrednio na wzrost gospodarczy i rozwój 

ekonomiczny, poprzez oddziaływanie na akumulację kapitału ludzkiego i społecznego, zmniejszenie 

nierówności społecznych oraz zwiększenie produktywności sektora prywatnego. Wyniki uzyskane 

w przeglądzie literatury są potwierdzane przez ekspertów: głównym kanałem transmisji 

infrastruktury społecznej na wzrost gospodarczy jest edukacja i poprawa kapitału ludzkiego. 

Pozostałe komponenty infrastruktury społecznej są niejako komplementarne względem niej. Ponadto 

infrastruktura społeczna wpływa na podaż pracy poprzez aktywizację zawodową ludności, zwłaszcza 

osób bezrobotnych. W związku z pośredniością oddziaływania i nieliniowymi kanałami transmisji 

trudno jest wprost zaobserwować oddziaływanie infrastruktury społecznej na wzrost gospodarczy i 

rozwój lokalny. 

W literaturze zwrot z inwestycji publicznych w infrastrukturę ścisłą (drogi, sieci energetyczne) jest 

szacowany na poziomie podobnym do zwrotu z inwestycji prywatnych. W przypadku infrastruktury 

społecznej brak jest takich jednoznacznych wyników. W analizowanym okresie i na poziomie 

powiatów w Polsce bezpośredni wpływ inwestycji infrastrukturalnych na rozwój ekonomiczny okazał 

się niemożliwy do uchwycenia. Możliwa jest tylko ocena łącznych relacji (w obu kierunkach) między 

inwestycjami a poziomem rozwoju gospodarczego. Wynika z niej, że inwestycje w infrastrukturę 

społeczną są pozytywnie i istotnie związane z rozwojem gospodarczym. Poszczególne obszary 

infrastruktury społecznej różnią się istotnie opóźnieniem z jakim wpływają na rozwój. W średnim 

okresie najsilniejszą relację z rozwojem gospodarczym wykazują inwestycje w infrastrukturę 

kulturalną i pomocy społecznej. Jednak doświadczenia międzynarodowe oraz dorobek teoretyczny 

sugerują, że w długim okresie większe znaczenie ma infrastruktura edukacyjna i zdrowotna. Model 

ekonometryczny sugeruje silne efekty koncentracji infrastruktury, natomiast analiza popytowa 

wskazuje raczej, że inwestycje powinny być lokowane w powiatach i gminach o słabszym rozwoju 

danego typu infrastruktury na tle podobnych jednostek. To drugie podejście wyłania się również 

z przeprowadzonych analiz jakościowych. 

Przeprowadzona analiza ex-post sugeruje, że oddziaływanie inwestycji jest istotnie związane z 

rozwojem powiatów. Pomimo różnic między poszczególnymi rodzajami infrastruktury, ogólne 

oddziaływania inwestycji jest pozytywne. Obserwowana jest konwergencja powiatów pod względem 

wyposażenia w infrastrukturę. Oznacza to, że inwestycje – w takim wymiarze, w jakim były 

realizowane w latach 1999-2007 – przyczyniły się do zmniejszenia różnic w wyposażeniu w 

infrastrukturę pomiędzy lepiej i gorzej rozwiniętymi obszarami województwa śląskiego. 

Jak podkreślają eksperci oraz przedstawiciele samorządów, inwestycje prywatne są komplementarne 

względem publicznych. Rywalizacja między sektorem publicznym a prywatnym, z kilkoma wyjątkami, 

takimi jak edukacja wyższa, wydaje się nie być problemem. Sektor prywatny wkracza tam, gdzie 

występuje wystarczająco wysoki popyt. Stąd jego większa rola w bardziej rozwiniętych ośrodkach 

miejskich. Potwierdzają to wyniki modelu, które sugerują, że wyższe zwroty z inwestycji występują 

tam, gdzie poziom infrastruktury jest wyższy. Sektor prywatny jest szczególnie obecny w 

mieszkalnictwie, edukacji, ochronie zdrowia i niektórych aspektach działalności kulturalnej. Zwłaszcza 

pierwsza kategoria jest zdominowana przez obecność i inwestycje sektora prywatnego. Natomiast 

infrastruktura społeczna w ośrodkach słabiej rozwiniętych jest domeną sektora publicznego i w tych 


167

aspektach sektor prywatny nie wykazuje istotnej aktywności. W kontekście powyższych spostrzeżeń 

oraz dość wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego województwa śląskiego, inwestycje prywatne 

w infrastrukturę społeczną kształtują się na zaskakująco niskim poziomie. Prywatne inwestycje w 

zakresie edukacji per capita są w województwie śląskim na 11. miejscu w kraju, a w zakresie ochrony 

zdrowia i pomocy społecznej na miejscu 13. 

Inwestycje współfinansowane z UE stanowią niewielką część wydatków inwestycyjnych w 

infrastrukturę społeczną JST, przez co ich oddziaływanie jest ograniczone. Trafiają one do nielicznej 

grupy jednostek, wśród których dominują rozwinięte ośrodki miejskie. Wyjątkiem na tym tle jest 

infrastruktura sportowo-rekreacyjna. Fundusze wspólnotowe na nią przeznaczone najczęściej są 

lokowane w powiatach ziemskich. Nie znaleziono potwierdzenia, żeby środki wspólnotowe bardziej 

efektywnie przyczyniały się do rozwoju gmin i powiatów województwa śląskiego od środków 

krajowych. Wydaje się, że w odniesieniu do dotychczasowych wydatków unijnych na rozwój 

infrastruktury społecznej ich adresowanie w większym stopniu zależało od kompetencji JST i 

aktywności w poszukiwaniu środków, a nie faktycznie występujących potrzeb. 

Możliwości finansowania infrastruktury społecznej ze środków UE w ramach perspektywy finansowej 

2007-2013 są zróżnicowane w zależności od komponentu infrastruktury. W ramach RPO WSL 

największe możliwości w tym zakresie stoją przed infrastrukturą edukacyjną, turystyczną (przy 

przewidzianym istotnym współfinansowaniu prywatnym), kulturalną, a w mniejszym stopniu także 

infrastrukturą ochrony zdrowia. W ramach tych komponentów infrastruktury społecznej możliwe jest 

także finansowanie projektów inwestycyjnych z programów ogólnokrajowych – choć w różnym 

zakresie. W większości wypadków możliwościom finansowania infrastruktury towarzyszą też 

programy finansujące działania komplementarne – w szczególności w zakresie podnoszenia 

kwalifikacji i promocji. Ze środków europejskich w praktyce nie jest możliwe finansowanie rozwoju 

infrastruktury mieszkaniowej i infrastruktury pomocy społecznej. O ile jest to zrozumiałe w wypadku 

infrastruktury mieszkaniowej, to brak możliwości wsparcia projektów twardych z zakresu pomocy 

społecznej, przy dość dużych środkach przeznaczanych na projekty miękkie (w szczególności w 

ramach PO KL), rodzi ryzyko występowania problemów w finansowaniu działań z zakresu pomocy 

społecznej w ramach funduszy UE. Dotyczy to w szczególności organizacji pozarządowych, 

a także JST. 

W oparciu o powyższe wyniki, sformułować można następujące wnioski dla polityki społecznogospodarczej 

w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej województwa śląskiego: 

1. W oparciu o literaturę przedmiotu stwierdzić można, że największy długookresowy potencjał 

w podnoszeniu jakości kapitału ludzkiego i wpływaniu tym kanałem na rozwój gospodarczy 

mają inwestycje w edukację oraz ochronę zdrowia. Bazujące na efektach krótko- i 

średnioterminowych analizy ekonometryczne nie potwierdzają wprawdzie takiej zależności. 

Jednocześnie, infrastruktura społeczna powinna być rozwijana w sposób zrównoważony. 

Koresponduje to z rekomendacjami uzyskiwanymi w podejściu popytowym do 

zapotrzebowania na inwestycje w zakresie infrastruktury społecznej. 

2. Poszczególne elementy infrastruktury społecznej charakteryzują się różnymi korzyściami skali 

(przy przewadze korzyści z koncentracji) i efektami zewnętrznymi, co ma duże znaczenie dla 

przestrzennych kierunków inwestycji. Kwestią wyboru publicznego jest to, na ile wspierane 

będą inwestycje na obszarach peryferyjnych, a na ile w centrach regionalnych. Jednocześnie 


168

przy analizie nasycenia infrastrukturą w poszczególnych klastrach powiatów i gmin, możliwe 

jest określenie w poszczególnych grupach inwestycji o potencjalnie najwyższym zwrocie. 

3. Mimo rosnącej roli funduszy UE we współfinansowaniu inwestycji w infrastrukturę społeczną, 

nie ulega wątpliwości, że większość środków przeznaczanych na ten cel pochodzić będzie ze 

źródeł krajowych. Co ważne, dotyczy to w szczególności infrastruktury pomocy społecznej 

(której w praktyce nie da się finansować ze środków UE), a która ma duże znaczenie dla 

zwiększania spójności społecznej w wymiarze regionalnym. 

4. W tym kontekście rozważenia wymaga problem programowania polityki społecznogospodarczej 

województwa śląskiego w zakresie rozwoju infrastruktury społecznej. W chwili 

obecnej nie są w sposób jednoznaczny wyznaczone kierunki jej rozwoju i waga inwestycji w 

poszczególne jej komponenty ani w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego (która, 

formułując ogólne założenia, nie wyznacza priorytetów i sposobu realizacji, a w szczególności 

nie wskazuje źródeł finansowania), ani w Regionalnym Programie Operacyjnym 

Województwa Śląskiego, gdzie na wagę poszczególnych komponentów wskazują przede 

wszystkim alokacje finansowe. Co więcej, koncentracja obu dokumentów na kwestiach 

rozwoju gospodarczego i innowacji pozostawia nieco na boku problem rozbudowy 


5. W oparciu o analizy badań jakościowych (CAWI, IDI, FGI) zaproponować można szereg 

rekomendacji dla władz publicznych, których implementacja mogłaby zwiększyć skalę 

zaangażowania podmiotów prywatnych w obszarze infrastruktury społecznej. Większość z 

nich ma jednak charakter systemowy, związanych ze zmianami w prawa. Są więc one 

skierowane przede wszystkim do władz centralnych. Dotyczy to takich zagadnień jak m.in. 

prawo podatkowe lub dokumenty programowe sektorowych programów operacyjnych 

współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE. Część rekomendacji, można jednak 

skierować także do władz samorządowych. Szczegółowy opis rekomendacji, w odniesieniu do 

poszczególnej kategorii infrastruktury, został przedstawiony w rozdziale 2.4.4. opracowania. 

6. Rekomendacje w zakresie rozwoju poszczególnych elementów infrastruktury w związku z ich 

znacznym zróżnicowaniem, zostały przedstawione w rozdziale 4. Decydując się na działania 

inwestycyjne w obszarze infrastruktury społecznej władze samorządowe powinny równolegle 

wykorzystywać wnioski ze wszystkich rodzajów analiz (ekonometrycznej, statystycznej, 

jakościowej) przeprowadzonych w ramach opracowania. W pierwszej kolejności, decydenci 

powinni zapoznać się z prognozami ex-ante modelu ekonometrycznego dotyczącymi 

oczekiwanej efektywności inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej dla danego 

powiatu lub gminy. Drugim krokiem powinno być skonfrontowanie oszacowań modelu 

ekonometrycznego ze wskaźnikową oceną nasycenia elementami infrastruktury społecznej. 

Uzupełnieniem oszacowania ilościowego (opartego na modelu ekonometrycznym oraz 

analizie klastrowej) powinna być jakościowa ocena sytuacji w będącym przedmiotem 

zainteresowana powiecie lub gminie. Przy badaniu oczekiwanej efektywności inwestycji 

koniczne jest bowiem uwzględnienie szeregu czynników, które, z natury rzeczy, nie mogą 

zostać poddane analizie wskaźnikowej – do najważniejszych zagadnień tego typu zaliczyć 

należy specyficzne potrzeby lokalnych społeczności, a także uniwersalność oraz trwałość 

analizowanych inwestycji. Szczegółowe rekomendacje w tym zakresie zostały przedstawione 

w rozdziale 4.6. 


169

Bibliografia 

Bibliografia 

Aghion P., Caroli E., García-Peñalosa C. (1999) “Inequality and Economic Growth: The Perspective of 

the New Growth Theories”, Journal of Economic Literature, Vol. 37, No. 4 (Dec., 1999), pp. 1615- 

1660 

Angrist, J., Krueger, A.B. (1991) “Does compulsory school attendance affect schooling and earnings?”, 

Quarterly Journal of Economics 106(4), 979-1014. 

Agenor P, Bayraktar N., El Aynaoui K., (2005) "Roads out of poverty? assessing the links between aid, 

public investment, growth, and poverty reduction," Policy Research Working Paper Series 3490, The 

World Bank 

Arellano M., Bond S. (1991). "Some Tests of Specification for Panel Data: Monte Carlo Evidence and 

an Application to Employment Equations," Review of Economic Studies, Blackwell Publishing, vol. 

58(2), pages 277-97, April 

Aschauer D. (1989), "Back of the G-7 pack: public investment and productivity growth in the Group of 

Seven,", Working Paper Series, Macroeconomic Issues 89-13, Federal Reserve Bank of Chicago. 

Baltagi B. (2008), “Econometric Analysis of Panel Data”, John Wiley and Sons, England. 

Barro R. (1990), "Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth," Journal of 

Political Economy, University of Chicago Press, vol. 98(5), pages S103-26, October. 

Barro R., Sala-i-Martin X. (2004), “Economic growth”, MIT University Press 

Bennett K., Beynon H., Hudson R. (2000), “Coalfields regeneration. Dealing with the consequences of 

industrial decline”, The Policy Press and the Joseph Rowntree Foundation. 

Bevan A, Estrin S. (2000) “The Determinants of Foreign Direct Investment in Transition Economies”, 

CEPR Discussion Paper No. 2638. 

Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia 2008, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony 

Zdrowia, http://www.csioz.gov.pl/biuletyn.htm. 

Blundell R., Bond S. (1998), GMM Estimation with persistent panel data: an application to production 

functions, Paper presented at the Eighth International Conference on Panel Data, Göteborg 

University, June 11-12, 1998 

Cadot O. ,Röller L-H., Stephan A. (2002) "Contribution to Productivity or Pork Barrel? The Two Faces 

of Infrastructure Investment," CIG Working Papers FS IV 02-09, Wissenschaftszentrum Berlin (WZB), 

Research Unit: Competition and Innovation (CIG). 

Cappelen, A., Castellacci, F., Fagerberg, J. & Verspagen, B. (2001), ‘The impact of regional support on 

growth and convergence in the European Union’, ECIS Working Papers (01). 


170

Chang H., Chengc M., Das S. (2004) “Hospital ownership and operating efficiency: Evidence from 

Taiwan”, European Journal of Operational Research, vol. 159(2), pages 513-527, December. 

Cohen J.P., Morrison P. (2004), “Public Infrastructure Investment, Interstate Spatial Spillovers, and 

Manufacturing Costs”, Review of Economics and Statistics 86, 551–560. 

Demekas D., Horváth B., Ribakova E., Wu Y. (2005) “Foreign Direct Investment in Southeastern 

Europe: How (and How Much) Can Policies Help?”, IMF Working Papers. 

Durlauf S, Fafchamps M. (2004), “Social capital”, National Bureau of Economic Research, Working 

Paper 10485 

Egger H., Falkinger J. (2003), "The Role of Public Infrastructure for Firm Location and International 

Outsourcing," CESifo Working Paper Series CESifo Working Paper No. , CESifo GmbH 

Eggleston K., Shen Y., Lau J., Schmid C., Chan J. (2008), “Hospital ownership and quality of care: what 

explains the different results in the literature?”, Health Economics 17: 1345-1362 

Evans P., Karras G. (1994) “Is government capital productive? Evidence from a panel of seven 

countries”, Journal of Macroeconomics, 16(2), 271-279 (Spring). 

Feldman T., Assaf S. (1999), “Social Capital Conceptual Frameworks and Empirical Evidence”, World 

Bank, Social Capital Initiative Working Paper No. 5 

Freeman R. (1976), “The Over-Educated American”, New York: Academic Press 

Forbes K. (2000) “Reassessment of the Relationship between Inequality and Growth”, The American 

Economic Review, Vol. 90, No. 4 (Sep., 2000), pp. 869-887 

Głowacki, J. et all, (2009), Finansowanie kultury i zarządzanie instytucjami kultury, Uniwersytet 

Ekonomiczny w Krakowie oraz Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, Raport Opracowany na 

zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Gramlich E. (1994) “Infrastructure 

Investment: A Review Essay”, Journal of Economic Literature, Vol. 32, No. 3 (Sep., 1994), pp. 1176- 

1196 

Grossman, M. (1972), “On the Concept of Health Capital and the Demand for Health”, The Journal of 

Political Economy, Vol. 80, No 2 (Mar. – Apr., 1972), 223-255. 

Haughwout A. (2002), "Public infrastructure investments, productivity and welfare in fixed 

geographic areas," Journal of Public Economics, Elsevier, vol. 83(3), pages 405-428, March 

Henderson D., Kumbhakar S. (2006), “Public and Private Capital Productivity Puzzle: A Nonparametric 

Approach”, Southern Economic Journal 2006, 73(1), 219–232 


171

Holtz-Eakin D. (1992) "Elections and Aggregation: Interpreting Econometric Analyses of Local 

Governments," Public Choice, Vol. 74: pp. 17-42 

Holtz-Eakin D. (1994) “Public-Sector Capital and the Productivity Puzzle”, The Review of Economics 

and Statistics, Vol. 76, No. 1 (Feb., 1994), pp. 12-21, The MIT press 

Holtz-Eakin D., Newey W., Rosen H. (1988) “Estimating Vector Autoregressions with Panel Data”, 

Econometric Society, vol. 56(6), pages 1371-95, November 

Horowitz J., Spector L. (2005) “Is there a difference between private and public education on college 

performance?”, Economics of Education Review, vol. 24(2), pages 189-195, April. 

Hudson R. (1998) “Restructuring Region and State: the Case of North East England”, Tijdschrift voor 

Economische en Sociale Geografie, Vol. 89, No. 1, pp. 15:30. 

Jiwittanakulpaisarn P., Noland R., Graham D., Polak J. (2006), "Highway Infrastructure Investment 

and Regional Employment Growth: A Dynamic Panel Regression Analysis", presented in a reviewed 

session at the 2006 Annual Meeting of the European Regional Science Association, Volos, Greece 

Johnson J., Rasker R. (1995), "The role of economic and quality of life values in rural business location", 

Journal of Rural Studies, Vol. 11 pp.405 - 416. 

Levine, R., Renelt, D. (1992), “A sensitivity analysis of cross-country growth regressions”, The 

American Economic Review, Vol. 82, Nº 4, pp. 942-963. 

Lopez-Bazo E.,Moreno R. (2007) "Regional returns to physical capital: are they conditioned by 

educational attainment?," IREA Working Papers 200718, University of Barcelona, Research Institute 

of Applied Economics, revised Dec 2007 

Lopez H., Serven L (2006) "A normal relationship ? Poverty, growth, and inequality," Policy Research 

Working Paper Series 3814, The World Bank 

Mankiw G., Romer D., Weil D., (1992), "A Contribution to the Empirics of Economic Growth," The 

Quarterly Journal of Economics, MIT Press, vol. 107(2), pages 407-37, May 

Munnell A. (1992) "Infrastructure Investment and Economic Growth," Journal of Economic 

Perspectives, American Economic Association, vol. 6(4), pages 189-98, Fall 

„Ocena wpływu wsparcia z funduszy strukturalnych w zakresie modernizacji i rozbudowy 

infrastruktury społecznej na realizację celów rozwojowych regionów” dla Ministerstwa Rozwoju 

Regionalnego przez Policy & Action Group Uniconsult, 2009 

OECD (2000), “Main determinants and impacts of foreign direct investment on China’s economy”, 

Working papers on international investment, Number 2000/4 

Pawlak, R., (2004), Polska reforma oświaty a europejska polityka edukacyjna, Studia Europejskie nr 

3/2004. 


172

Pereira A., Roca-Sagales O. (2003), “On the regional impact of public capital formation in Spain”, 

Working Papers, wpdea0305 

Putnam R.D., Goss K.A. (2002), “Introduction”, w “Democracies in Flux: The Evolution of Social 

Capital in Contemporary Society”, New York: Oxford University Press 

Putnam R. (1992) „Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech” 

Warszawa 

Rioja F. (2003), „Filling Potholes: Macroeconomic Effects of Maintenance vs. New Investment in 

Public Infrastructure”, Journal of Public Economics 87, 2281–2304. 

Resmini L. (2000), “The Determinants of Foreign Direct Investment in the CEECs: New Evidence from 

Sectoral Patterns.” Economics of Transition 8, no. 3: 665–689. 

Romp W., de Haan J. (2007), ”Public Capital and Economic Growth: A Critical Survey”, Perspektiven 

der Wirtschaftspolitik 2007 8 (Special Issue): 6–52 

Rodriguez-Pose, A. & Fratesi, U. (2003), ‘Between development and social policies: the impact of 

European Structural Funds in Objective 1 regions’, EEG Working Papers (28). 

Schwab K., Porter M. (2008) “The Global Competitiveness Report 2008-2009”, World Economic 

Forum, Geneva 

Serven L., Calderon C. (2004), "The Effects of Infrastructure Development on Growth and income," 

Econometric Society 2004 Latin American Meetings 173, Econometric Society. 

Shleifer, A (1998) “State versus private ownership”, The Journal of Economic Perspectives, Vol. 12, 

No. 4 (Autumn, 1998), pp. 133-150. 

Stephan A. (2002), “Assessing the Contribution of Public Capital to Private Production”, DIW, Berlin 

Tatom J. (1993), "Is an infrastructure crisis lowering the nation's productivity?," Review, Federal 

Reserve Bank of St. Louis, issue Nov, pages 3-21 

Tomaszewski, K., (2009), Niekorzystne uregulowania hamują inwestycje w niepublicznej służbie 

zdrowia, Gazeta Prawna, 7 lipca 2009. 

Wheeler D., Mody A (1992) “International Investment Location Decisions”, Journal of International 

Economics, 33, 57-76. 

Zhang X.,Fan S. (2001) "How productive is infrastructure?: new approach and evidence from rural 

India," EPTD discussion papers 84, International Food Policy Research Institute (IFPRI) 


173

Aneksy Aneksy 

Aneksy 

Aneks Aneks 1. 1. Aneks statystyczny 

Tabela A.1. Wartości indeksu IRSE oraz wartości poszczególnych składowych: IKL, IKS, IZDROWIA, IG, w 

powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

Powiat IRSE IKL IKS IZ IG 

Świętochłowice 0,36 0,22 0,48 0,42 0,32 

kłobucki 0,36 0,19 0,55 0,58 0,13 

częstochowski 0,37 0,12 0,53 0,67 0,15 

gliwicki 0,40 0,15 0,54 0,69 0,20 

rybnicki 0,40 0,10 0,55 0,75 0,21 

Siemianowice Śląskie 0,40 0,28 0,55 0,42 0,36 

Bytom 0,40 0,37 0,48 0,50 0,26 

raciborski 0,42 0,29 0,53 0,72 0,13 

lubliniecki 0,42 0,24 0,58 0,75 0,12 

Piekary Śląskie 0,42 0,24 0,51 0,64 0,31 

zawierciański 0,43 0,36 0,56 0,64 0,15 

Chorzów 0,43 0,44 0,55 0,38 0,35 

wodzisławski 0,43 0,26 0,53 0,69 0,23 

Zabrze 0,43 0,34 0,47 0,64 0,29 

będziński 0,44 0,35 0,55 0,61 0,24 

Ruda Śląska 0,44 0,26 0,52 0,58 0,39 

myszkowski 0,44 0,29 0,56 0,75 0,16 

żywiecki 0,44 0,28 0,63 0,67 0,19 

Mysłowice 0,45 0,30 0,55 0,50 0,44 

bieruńsko-lędziński 0,46 0,23 0,56 0,71 0,33 

bielski 0,47 0,20 0,61 0,80 0,25 

tarnogórski 0,47 0,40 0,59 0,68 0,21 

pszczyński 0,47 0,22 0,60 0,75 0,33 

Jastrzębie-Zdrój 0,47 0,31 0,57 0,68 0,34 

cieszyński 0,48 0,31 0,66 0,70 0,23 

Sosnowiec 0,48 0,46 0,52 0,57 0,38 

Jaworzno 0,48 0,36 0,55 0,66 0,37 

Rybnik 0,48 0,36 0,58 0,66 0,35 

mikołowski 0,49 0,29 0,55 0,76 0,38 

Żory 0,50 0,34 0,57 0,77 0,31 

Dąbrowa Górnicza 0,50 0,46 0,53 0,66 0,35 

Częstochowa 0,57 0,64 0,66 0,62 0,38 

Tychy 0,58 0,47 0,58 0,68 0,58 

Gliwice 0,58 0,56 0,61 0,73 0,42 

Katowice 0,60 0,54 0,72 0,52 0,60 

Bielsko-Biała 0,63 0,60 0,71 0,73 0,48 



174

Tabela A.2. Wartości indeksu rozwoju infrastruktury społecznej IRIS oraz wartości poszczególnych 

składowych: ISR, IM, IZ, IK, IPS, IEDU, w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

Powiat IRIS ISR IM IZ IK IPS IEDU 

kłobucki 0,149314 0,012192 0,562063 0,13588 0,065629 0,092442 0,02768 

częstochowski 0,151993 0,011029 0,619589 0,085576 0,048102 0,121612 0,026053 

bieruńsko-lędziński 0,165095 0,044087 0,598408 0,090731 0,074987 0,105593 0,076762 

rybnicki 0,178428 0,047139 0,656199 0,054184 0,071418 0,174339 0,067292 

żywiecki 0,182276 0,024233 0,59889 0,123568 0,092373 0,208769 0,045821 

myszkowski 0,189462 0,018889 0,705441 0,161216 0,044139 0,165104 0,04198 

pszczyński 0,189896 0,05223 0,565847 0,133239 0,111307 0,219428 0,057325 

gliwicki 0,194008 0,028868 0,605925 0,110041 0,054101 0,331315 0,033799 

zawierciański 0,202359 0,012221 0,728053 0,14199 0,080005 0,218885 0,033002 

Żory 0,204728 0,140739 0,416245 0,169558 0,121517 0,159443 0,220864 

raciborski 0,20899 0,042747 0,624671 0,113853 0,09892 0,312874 0,060872 

lubliniecki 0,214952 0,01836 0,613605 0,14773 0,083066 0,401251 0,0257 

bielski 0,217379 0,049785 0,630803 0,179655 0,154132 0,223198 0,066698 

Jaworzno 0,226073 0,108174 0,5336 0,138739 0,115313 0,324074 0,136537 

mikołowski 0,227509 0,043767 0,693214 0,165504 0,126737 0,248809 0,087021 

wodzisławski 0,232595 0,073488 0,655896 0,202257 0,137697 0,205308 0,120927 

będziński 0,243491 0,055885 0,786094 0,154889 0,122286 0,241666 0,100126 

tarnogórski 0,243974 0,04723 0,668151 0,173248 0,162258 0,356088 0,056868 

Dąbrowa-Górnicza 0,264619 0,113975 0,643423 0,169866 0,139031 0,338282 0,183138 

Jastrzębie Zdrój 0,270462 0,17933 0,497521 0,283851 0,218067 0,213406 0,2306 

Mysłowice 0,27553 0,13625 0,604641 0,214357 0,169796 0,307747 0,220388 

cieszyński 0,279657 0,040128 0,78409 0,215497 0,158487 0,411216 0,068522 

Rybnik 0,288349 0,21667 0,591673 0,237123 0,179146 0,232372 0,273111 

Tychy 0,310242 0,186845 0,560746 0,302738 0,195437 0,257627 0,358057 

Piekary Śląskie 0,321871 0,197571 0,68612 0,336518 0,103634 0,336673 0,270708 

Ruda Śląska 0,329085 0,278619 0,596014 0,251687 0,141542 0,322528 0,38412 

Gliwice 0,386884 0,266659 0,637186 0,372575 0,263339 0,377714 0,403831 

Zabrze 0,398965 0,331737 0,477252 0,409304 0,147903 0,458354 0,569241 

Bytom 0,407308 0,314855 0,598335 0,419161 0,091919 0,425223 0,594357 

Częstochowa 0,412944 0,338506 0,659925 0,458992 0,239566 0,319185 0,461492 

Bielsko-Biała 0,420716 0,208208 0,661661 0,463647 0,329692 0,369251 0,491838 

Sosnowiec 0,443675 0,328178 0,668656 0,487506 0,21138 0,40328 0,563051 

Siemianowice Śląskie 0,495728 0,457512 0,676493 0,487187 0,288932 0,407126 0,657116 

Katowice 0,554499 0,390819 0,785358 0,668621 0,476497 0,519077 0,486622 

Świętochłowice 0,59649 0,841017 0,586211 0,628105 0,320226 0,410765 0,792616 

Chorzów 0,730958 0,917721 0,722963 0,693461 0,44812 0,767895 0,835588 


Uwagi: Wartości indeksów w odpowiednich gminach miejskich i powiatach grodzkich nie są sobie równe, gdyż zostały policzone w oparciu o inne zmienne oraz 

znormalizowane do przedziału 0-1 w ramach danej grupy. 


175

Tabela A.3. Wartości indeksu rozwoju infrastruktury społecznej IRIS oraz wartości poszczególnych składowych: ISR, IM, IZ, IK, IPS, IEDU, w gminach 


Gmina IEDU ISR IM IZ IK IPS IRIS 

Chorzów 0,851259 0,919936 0,368466 0,925934 0,523643 0,778682 0,727987 

M. Świętochłowice 1 1 0,220438 0,943674 0,699437 0,416535 0,713347 

M. Katowice 0,478395 0,454185 0,436006 0,753223 0,826505 0,526369 0,579114 

Cieszyn 0,409544 0,229689 0,378919 1 0,439693 1 0,576307 

Siemianowice Śląskie 0,840868 0,51526 0,318163 0,71181 0,635178 0,412845 0,572354 

Ustroń 0,118288 0,249302 0,781574 0,472253 1 0,754407 0,562637 

Sosnowiec 0,581955 0,455871 0,30968 0,613191 0,419726 0,408945 0,464895 

Będzin 0,428169 0,382442 0,408317 0,46024 0,440897 0,472439 0,432084 

Czeladź 0,452575 0,389573 0,391824 0,369783 0,568152 0,353566 0,420912 

M. Zabrze 0,683367 0,33405 0,102493 0,514448 0,345587 0,464792 0,407456 

Wilkowice 0,10106 0,206281 0,535691 0,529909 0,682685 0,367755 0,403897 

M. Bielsko-Biała 0,410283 0,319452 0,302109 0,567738 0,416936 0,374438 0,398493 

M. Częstochowa 0,468726 0,388939 0,30023 0,573035 0,290215 0,323668 0,390802 

Bytom 0,567063 0,379434 0,233561 0,445969 0,158294 0,431196 0,369253 

M. Gliwice 0,345107 0,315846 0,275616 0,396003 0,492304 0,38302 0,367982 

Brenna 0,05833 0,124645 1 0,071135 0,704173 0,220005 0,363048 

Tarnowskie Góry 0,230555 0,298688 0,306442 0,517242 0,276406 0,528348 0,359614 

Szczyrk 0,190909 0,242711 0,881978 0,214322 0,543523 0 0,345574 

Wisła 0,110407 0,139836 0,731782 0,172893 0,899293 0 0,342369 

Lelów 0,423376 0,320665 0,278654 0,114619 0,374683 0,490131 0,333688 

Wodzisław Śląski 0,338851 0,218552 0,237991 0,541532 0,438366 0,218435 0,332288 

M. Piekary Śląskie 0,305573 0,320819 0,328584 0,40476 0,254687 0,341402 0,325971 

Żywiec 0,230954 0,244626 0,244934 0,430346 0,39475 0,402895 0,324751 

Lubliniec 0,13011 0,200059 0,262236 0,340903 0,163244 0,836777 0,322221 

Racibórz 0,279591 0,262046 0,237769 0,287962 0,363089 0,502371 0,322138 

Tychy 0,380674 0,370739 0,192872 0,37176 0,336398 0,261246 0,318948 

Ruda Śląska 0,420076 0,338377 0,231049 0,294621 0,259837 0,327059 0,311836 

Mysłowice 0,29563 0,257132 0,240387 0,29421 0,390543 0,31207 0,298328 

Zawiercie 0,172843 0,305985 0,392045 0,323934 0,21921 0,347915 0,293655 

Rydułtowy 0,22012 0,308707 0,316861 0,539202 0,24138 0,123385 0,291609 

Żarki 0,111946 0,234247 0,309862 0,307828 0,142697 0,632711 0,289882 

Koszęcin 0,064085 0,181209 0,304758 0,193998 0,380586 0,590232 0,285811 

Skoczów 0,186402 0,160914 0,23688 0,130954 0,35184 0,634806 0,283633 

Gierałtowice 0,182786 0,331563 0,493361 0,12171 0,549323 0 0,27979 

Ożarowice 0,142309 0,272055 0,491113 0,16173 0,27623 0,305268 0,274784 

Czechowice-Dziedzice 0,198641 0,235973 0,21755 0,269022 0,409648 0,29948 0,271719 

Szczekociny 0,157687 0,218678 0,361551 0,319105 0,307413 0,256587 0,27017 

Rybnik 0,240083 0,325139 0,226349 0,270197 0,322187 0,235636 0,269932 

Rudziniec 0,259671 0,394995 0,382912 0,022745 0,093697 0,464577 0,269766 

Poraj 0,205658 0,153017 0,549167 0,226397 0,176766 0,301225 0,268705 

Radzionków 0,442329 0,282463 0,265204 0,194336 0,41481 0 0,266524 

Olsztyn 0,178933 0,406675 0,574014 0,125275 0,010356 0,299955 0,265868 

Krzepice 0,191494 0,31988 0,268036 0,336961 0,448749 0 0,260853 


176




Jastrzębie-Zdrój 0,263418 0,233089 0,124433 0,354297 0,352051 0,216403 0,257282 

M. Dąbrowa Górnicza 0,25882 0,220062 0,282367 0,193972 0,243859 0,343034 0,257019 

Koszarawa 0,15983 0,206174 0,63587 0,290422 0,239323 0 0,25527 

Ornontowice 0,10918 0,488036 0,288828 0,095495 0,106693 0,439974 0,254701 

Knurów 0,2733 0,319456 0,147408 0,215105 0,203049 0,361825 0,253357 

Mierzęcice 0,23627 0,15473 0,439605 0,132708 0,554229 0 0,252924 

Godów 0,187329 0,238344 0,435227 0,067892 0,586421 0 0,252535 

Lubomia 0,103589 0,009349 0,358076 0,176886 0,596406 0,268694 0,252167 

Mikołów 0,174299 0,132795 0,361968 0,362134 0,138357 0,334327 0,250647 

Zbrosławice 0,167591 0,125268 0,327895 0,14269 0,263104 0,470581 0,249521 

Buczkowice 0,398004 0,227094 0,30212 0,282363 0,284719 0 0,24905 

Jaworze 0,122323 0,177908 0,613185 0,547036 0,030793 0 0,248541 

Pszczyna 0,151946 0,22328 0,257414 0,192709 0,359757 0,280897 0,244334 

Bobrowniki 0,162257 0,154836 0,617463 0,192562 0,333376 0 0,243416 

Siewierz 0,223306 0,203119 0,478313 0,247069 0,289419 0 0,240204 

Lyski 0,13249 0,226848 0,359821 0,015282 0,267871 0,398386 0,233449 

Pietrowice Wielkie 0,227146 0,195136 0,28592 0,035573 0,395648 0,250379 0,231634 

Goleszów 0,191127 0,162896 0,495222 0,183093 0,084809 0,260267 0,229569 

Pilchowice 0,11645 0,079716 0,403857 0,188223 0,152016 0,411663 0,225321 

Krzyżanowice 0,29304 0,146611 0,355703 0,134002 0,193452 0,226193 0,224833 

Wojkowice 0,219718 0,275301 0,496754 0,026147 0,329189 0 0,224518 

Orzesze 0,13443 0,247167 0,362264 0,233614 0,172181 0,192855 0,223752 

Gaszowice 0,179586 0,322342 0,403165 0,166381 0,226066 0 0,216257 

Strumień 0,113788 0,141954 0,301602 0,154173 0,183578 0,398486 0,215597 

M. Jaworzno 0,161629 0,201056 0,163487 0,146683 0,278667 0,328626 0,213358 

Gorzyce 0,172218 0,125943 0,280856 0,218754 0,187806 0,292516 0,213016 

M. Żory 0,263971 0,274104 0,036456 0,239464 0,291406 0,161682 0,211181 

Kłobuck 0,149378 0,216025 0,19978 0,333504 0,25395 0,10787 0,210085 

Przyrów 0,198588 0,155902 0,368317 0,144391 0,366082 0 0,205547 

Myszków 0,15056 0,17487 0,306652 0,310644 0,164923 0,122774 0,205071 

Istebna 0,162267 0,143055 0,372152 0,208421 0,339623 0 0,204253 

Łazy 0,163575 0,202935 0,461136 0,148064 0,24635 0 0,203677 

Rudnik 0,373715 0,252847 0,253937 0,161438 0,175964 0 0,202984 

Pszów 0,131723 0,153863 0,320893 0,110823 0,491244 0 0,201424 

Poręba 0,123295 0,165432 0,415384 0,090268 0,411746 0 0,201021 

Pyskowice 0,173383 0,152088 0,135527 0,283856 0,143502 0,307901 0,199376 

Świerklaniec 0,120743 0,25388 0,422768 0,083826 0,067246 0,24229 0,198459 

Blachownia 0,102982 0,188843 0,291869 0,214603 0,081704 0,31002 0,198337 

Kamienica Polska 0,198442 0,16854 0,402303 0,303474 0,111452 0 0,197368 

Ogrodzieniec 0,152705 0,111037 0,474132 0,128765 0,317229 0 0,197311 

Niegowa 0,507245 0,279209 0 0,232639 0,151713 0 0,195134 

Psary 0,139786 0,118693 0,518551 0,10886 0,278528 0 0,19407 

Radlin 0,290033 0,235437 0,254956 0,204252 0,161076 0 0,190959 

Suszec 0,136443 0,270194 0,099868 0,126107 0,499821 0 0,188739 


177




Koziegłowy 0,17872 0,268753 0,462096 0,119505 0,089935 0 0,186502 

Bestwina 0,182302 0,167271 0,232659 0,217281 0,30507 0 0,184097 

Czerwionka-Leszczyny 0,155626 0,201935 0,247545 0,116246 0,183889 0,198727 0,183995 

Mszana 0,111204 0 0,408332 0,253855 0,324956 0 0,183058 

Sośnicowice 0,116306 0,147549 0,32915 0,043928 0,027698 0,43321 0,182973 

Włodowice 0,201261 0,265275 0,413399 0,136233 0,07975 0 0,182653 

Dąbrowa Zielona 0,229151 0,360379 0,333171 0,083368 0,072134 0 0,1797 

Konopiska 0,311276 0,266321 0,272002 0,097356 0,125344 0 0,178716 

Ujsoły 0,20339 0,154151 0,459501 0,230412 0,020942 0 0,178066 

Kornowac 0,171569 0,216852 0,378039 0,059615 0,23492 0 0,176832 

Lipowa 0,131542 0,523935 0,137982 0,09943 0,161874 0 0,175794 

Milówka 0,126982 0,100153 0,236042 0,122468 0,243104 0,218922 0,174612 

Janów 0,149923 0,225904 0,262564 0,23791 0,16356 0 0,17331 

Zebrzydowice 0,122829 0,184756 0,293283 0,092209 0,135866 0,200435 0,171563 

Łaziska Górne 0,220458 0,225956 0,258864 0,127026 0,194249 0 0,171092 

Wielowieś 0,019965 0,226542 0,149102 0,099004 0,078203 0,448271 0,170181 

Czernichów 0,187731 0,062648 0,439319 0,059567 0,256523 0 0,167631 

Chełm Śląski 0,121944 0,186061 0,421723 0,166945 0,097676 0 0,165725 

Bieruń 0,127798 0,11645 0,157645 0,187311 0,263233 0,141326 0,165627 

Łodygowice 0,23188 0,29712 0,20051 0,178023 0,08598 0 0,165586 

Woźniki 0,165995 0,23691 0,349618 0,088462 0,140434 0 0,16357 

Irządze 0,156434 0,23611 0,230343 0,207058 0,151054 0 0,1635 

Rędziny 0,18656 0,153227 0,140043 0,094045 0,136429 0,265576 0,162647 

Pilica 0,108942 0,145188 0,304385 0,213133 0,190156 0 0,160301 

Opatów 0,259021 0,29554 0,05447 0,161574 0,184461 0 0,159178 

Jeleśnia 0,199593 0,124106 0,290025 0,162209 0,175864 0 0,158633 

Rajcza 0,170457 0,10933 0,433392 0,079675 0,150013 0 0,157145 

Krupski Młyn 0,155319 0,204167 0,103495 0,107338 0,367701 0 0,156337 

Świerklany 0,159762 0,202761 0,341424 0,080134 0,148106 0 0,155364 

Kłomnice 0,266882 0,122615 0,269139 0,124633 0,141075 0 0,154057 

Nędza 0,184747 0,083873 0,272466 0,086271 0,292695 0 0,153342 

Koniecpol 0,128938 0,123454 0,197448 0,129175 0,333927 0 0,152157 

Pawonków 0,155053 0,253046 0,154983 0,018232 0,329287 0 0,151767 

Dębowiec 0,217907 0,268259 0,277954 0,11177 0,03334 0 0,151538 

Krzanowice 0,178508 0,106006 0,345522 0,021958 0,247645 0 0,14994 

Poczesna 0,150789 0,109055 0,243271 0,188057 0,207748 0 0,14982 

Lędziny 0,166833 0,16413 0,142744 0,142449 0,258167 0 0,14572 

Świnna 0,198715 0,078931 0,132205 0,185757 0,278442 0 0,145675 

Lipie 0,190587 0,149937 0,248778 0,074263 0,209491 0 0,145509 

Wyry 0,097671 0,084492 0,409566 0,109577 0,16997 0 0,145213 

Popów 0,200379 0,306069 0,199252 0,137935 0,026593 0 0,145038 

Goczałkowice-Zdrój 0,121475 0,091929 0,272957 0,34257 0,038262 0 0,144532 

Jejkowice 0,15983 0,252287 0,285254 0 0,162623 0 0,143332 

Marklowice 0,263086 0,040731 0,299392 0,06894 0,171194 0 0,140557 


178




Pawłowice 0,0942 0,148896 0,147963 0,079484 0,174897 0,197064 0,140417 

Herby 0,219869 0,082048 0,221177 0,105854 0,200905 0 0,138309 

Kochanowice 0,066466 0,091623 0,154567 0,294814 0,216529 0 0,137333 

Tworóg 0,077923 0,283623 0,252318 0,029719 0,173061 0 0,136107 

Miedźna 0,133046 0,291543 0,077741 0,183114 0,115584 0 0,133505 

Łękawica 0,141286 0,063491 0,310465 0,225198 0,059066 0 0,133251 

Toszek 0,105045 0,0939 0,212147 0,09962 0,278784 0 0,131583 

Węgierska Górka 0,135109 0,132337 0,118259 0,086667 0,143187 0,169081 0,130773 

Boronów 0,055675 0,144269 0,354878 0,071583 0,150535 0 0,12949 

Chybie 0,139506 0,161789 0,241233 0,107488 0,118746 0 0,128127 

Żarnowiec 0,16176 0,200778 0,138582 0,023314 0,230549 0 0,125831 

Imielin 0,061818 0,143756 0,456919 0,04048 0,050357 0 0,125555 

Kalety 0,079996 0,157772 0,28936 0,070584 0,154237 0 0,125325 

Kruszyna 0,144256 0,185493 0,19514 0,023986 0,189851 0 0,123121 

Jasienica 0,112839 0,145722 0,19384 0,225895 0,056024 0 0,122386 

Bojszowy 0,113302 0,180086 0,246317 0,021362 0,173219 0 0,122381 

Hażlach 0,158214 0,103597 0,281176 0,029357 0,151595 0 0,120656 

Miasteczko Śląskie 0,043836 0,039123 0,273011 0,100623 0,260492 0 0,119514 

Panki 0,168275 0,087821 0,231094 0,14548 0,083179 0 0,119308 

Ciasna 0,115587 0,092462 0,152083 0,152535 0,196788 0 0,118242 

Wilamowice 0,080337 0,084746 0,151136 0,190769 0,197442 0 0,117405 

Gilowice 0,068073 0,083712 0,20862 0,219873 0,117598 0 0,116313 

Wręczyca Wielka 0,121191 0,093346 0,215377 0,171054 0,091331 0 0,115383 

Ślemień 0,140005 0,110295 0,194378 0,137906 0,091172 0 0,112293 

Mykanów 0,202069 0,219662 0,17407 0,036032 0 0 0,105305 

Sławków 0,028152 0,049769 0,3118 0,041645 0,180986 0 0,102059 

Mstów 0,167277 0,151389 0,142795 0,047961 0,086517 0 0,099323 

Porąbka 0,123608 0,089317 0,069398 0,206442 0,104827 0 0,098932 

Przystajń 0,025944 0,017085 0,254965 0,278447 0,016236 0 0,098779 

Starcza 0,081577 0,044845 0,207493 0,049204 0,194521 0 0,096273 

Kuźnia Raciborska 0,145091 0,126933 0,183599 0,010426 0,086781 0 0,092138 

Kobiór 0 0,077577 0,28901 0,053933 0,113122 0 0,08894 

Kozy 0,080675 0,005116 0,214277 0,135774 0,084481 0 0,08672 

Radziechowy-Wieprz 0,128529 0,081517 0,03843 0,073832 0,190324 0 0,085439 

Kroczyce 0,123137 0,091527 0,126144 0,018795 0,113466 0 0,078845 

Miedźno 0,073362 0,123264 0,0421 0,094873 0,13236 0 0,07766 


Uwagi: Wartości indeksów w odpowiednich gminach miejskich i powiatach grodzkich nie są sobie równe, gdyż zostały policzone w oparciu o inne zmienne oraz 

znormalizowane do przedziału 0-1 w ramach danej grupy. 


179

Tabela A.4. Przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

Przedszkola Szkoły podstawowe Gimnazja 

Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

Będzin 15 1397 1808 1,3 1 2,3 11 196 2742 249,3 3,4 7 96 

156 

1 

223, 

0 

Czeladź 8 838 1020 1,2 1 1,8 4 87 1572 393,0 4,0 3 62 833 

277, 

7 

Wojkowice 1 140 275 2,0 1 6,5 2 25 425 212,5 6,5 1 17 268 

268, 

0 

Bobrowniki 4 210 339 1,6 0 13,0 4 40 491 122,8 13,0 2 18 283 

141, 

5 

Mierzęcice 2 170 238 1,4 4 8,2 5 42 439 87,8 9,8 2 22 271 

135, 

5 

Psary 2 200 357 1,8 2 11,5 4 47 579 144,8 11,5 1 15 282 

282, 

0 

Siewierz 3 245 386 1,6 3 19,0 6 71 694 115,7 19,0 4 41 455 

113, 

8 

Sławków 1 170 243 1,4 0 37,0 1 19 373 373,0 37,0 1 10 207 

207, 

0 

Szczyrk 1 120 229 1,9 0 39,0 3 37 346 115,3 13,0 2 5 200 

100, 

0 

Bestwina 4 271 415 1,5 0 9,5 4 60 658 164,5 9,5 2 20 396 

198, 

0 

Buczkowice 3 290 373 1,3 2 4,0 4 72 710 177,5 5,0 5 32 455 91,0 4,0 

Czechowice 

-Dziedzice 

14 1062 1673 1,6 4 3,7 11 140 2710 246,4 6,1 5 95 

Jasienica 8 509 860 1,7 3 8,4 9 86 1432 159,1 10,2 3 44 885 

Jaworze 2 167 217 1,3 0 10,5 1 16 417 417,0 21,0 1 14 242 

Kozy 2 203 455 2,2 2 6,8 2 36 718 359,0 13,5 1 26 480 

Porąbka 6 313 605 1,9 1 9,1 4 58 993 248,3 16,0 4 48 537 

Wilamowic 

e 

5 333 597 1,8 1 9,5 5 54 1081 216,2 11,4 3 22 638 

Wilkowice 3 300 465 1,6 0 11,3 3 36 736 245,3 11,3 2 26 442 

Cieszyn 14 1138 1203 1,1 1 1,9 9 146 2162 240,2 3,2 5 71 

Ustroń 7 503 489 1,0 0 8,4 5 72 989 197,8 11,8 2 29 649 

Wisła 3 148 410 2,8 4 15,6 5 53 647 129,4 21,8 1 18 401 

Brenna 2 129 464 3,6 3 19,2 3 46 759 253,0 32,0 2 26 425 

Chybie 4 290 413 1,4 0 8,0 4 38 640 160,0 8,0 2 17 385 

Dębowiec 4 145 249 1,7 0 10,8 4 44 396 99,0 10,8 1 15 269 

Goleszów 1 254 405 1,6 3 16,5 7 63 666 95,1 9,4 1 19 384 

Hażlach 4 201 448 2,2 1 9,8 5 48 633 126,6 9,8 2 19 363 

Istebna 1 30 590 19,7 6 12,0 6 74 938 156,3 14,0 1 26 592 

Skoczów 11 748 1061 1,4 0 5,8 7 123 1551 221,6 9,1 6 22 936 

Strumień 6 320 477 1,5 0 9,7 5 50 885 177,0 11,6 3 30 518 

Zebrzydowi 

ce 

1 343 541 1,6 0 41,0 4 57 925 231,3 10,3 2 29 504 

150 

8 

134 

6 

301, 

6 

295, 

0 

242, 

0 

480, 

0 

134, 

3 

212, 

7 

221, 

0 

269, 

2 

324, 

5 

401, 

0 

212, 

5 

192, 

5 

269, 

0 

384, 

0 

181, 

5 

592, 

0 

156, 

0 

172, 

7 

252, 

0 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

5,3 

5,3 

13,0 

26,0 

24,5 

46,0 

28,5 

37,0 

19,5 

19,0 

13,4 

30,7 

21,0 

27,0 

16,0 

19,0 

17,0 

5,8 

29,5 

109, 

0 

48,0 

16,0 

43,0 

66,0 

24,5 

84,0 

10,7 

19,3 

20,5 


180



Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

Blachownia 3 210 482 2,3 1 16,8 4 53 712 178,0 16,8 1 22 383 

383, 

0 

Dąbrowa 

Zielona 

1 101 133 1,3 0 100,0 3 28 236 78,7 33,3 1 12 135 

135, 

0 

Janów 2 112 200 1,8 3 29,4 3 37 384 128,0 49,0 1 23 224 

224, 

0 

Kamienica 

Polska 

5 150 199 1,3 0 9,2 3 32 286 95,3 15,3 1 8 184 

184, 

0 

Kłomnice 2 112 456 4,1 5 21,0 9 138 930 103,3 16,3 7 26 578 82,6 21,0 

Koniecpol 2 230 330 1,4 3 29,4 5 62 631 126,2 29,4 2 16 449 

Konopiska 5 233 365 1,6 2 11,1 7 78 594 84,9 11,1 3 47 400 

Kruszyna 3 115 180 1,6 1 23,5 4 24 346 86,5 23,5 2 13 218 

Lelów 1 70 180 2,6 4 24,8 5 50 281 56,2 24,8 1 11 210 

Mstów 5 189 361 1,9 4 13,3 8 62 673 84,1 15,0 1 15 389 

Mykanów 5 236 571 2,4 5 14,2 10 102 964 96,4 14,2 4 35 645 

Olsztyn 1 122 243 2,0 4 21,8 5 57 522 104,4 21,8 3 10 285 95,0 36,3 

Poczesna 5 327 440 1,3 1 10,0 5 48 680 136,0 12,0 3 27 416 

Przyrów 1 60 134 2,2 2 26,7 3 28 251 83,7 26,7 1 10 175 

Rędziny 4 300 321 1,1 1 8,2 5 52 629 125,8 8,2 2 23 449 

Starcza 1 95 85 0,9 0 20,0 1 8 185 185,0 20,0 1 7 94 94,0 20,0 

Knurów 8 895 1438 1,6 5 2,6 7 130 2325 332,1 4,9 4 74 

Pyskowice 5 475 600 1,3 0 6,2 3 53 971 323,7 10,3 2 30 641 

Gierałtowic 

e 

3 250 375 1,5 2 7,6 4 53 667 166,8 9,5 3 23 397 

Pilchowice 5 275 344 1,3 0 14,0 4 42 600 150,0 17,5 2 21 321 

Rudziniec 4 175 348 2,0 5 17,7 9 79 599 66,6 17,7 1 19 330 

Sośnicowic 

e 

7 250 240 1,0 0 16,6 4 36 455 113,8 29,0 1 15 263 

Toszek 1 125 347 2,8 4 20,0 4 42 541 135,3 25,0 1 20 361 

Wielowieś 2 150 184 1,2 0 58,0 2 21 450 225,0 58,0 1 15 268 

Kłobuck 6 507 756 1,5 4 13,0 8 101 1322 165,3 16,3 7 57 744 

Krzepice 1 105 339 3,2 5 13,2 6 59 608 101,3 13,2 2 24 371 

Lipie 4 122 212 1,7 4 12,4 5 47 466 93,2 19,8 2 18 266 

Miedźno 3 195 285 1,5 0 37,7 3 31 490 163,3 37,7 2 18 313 

Opatów 0 0 226 - 6 12,3 6 56 430 71,7 12,3 1 14 306 

Panki 1 93 208 2,2 2 18,3 3 35 343 114,3 18,3 1 12 214 

Popów 4 142 207 1,5 1 20,4 4 52 409 102,3 25,5 1 13 230 

147 

2 

224, 

5 

133, 

3 

109, 

0 

210, 

0 

389, 

0 

161, 

3 

138, 

7 

175, 

0 

224, 

5 

368, 

0 

320, 

5 

132, 

3 

160, 

5 

330, 

0 

263, 

0 

361, 

0 

268, 

0 

106, 

3 

185, 

5 

133, 

0 

156, 

5 

306, 

0 

214, 

0 

230, 

0 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

67,0 

100, 

0 

147, 

0 

46,0 

73,5 

26,0 

47,0 

124, 

0 

120, 

0 

35,5 

20,0 

80,0 

20,5 

8,5 

15,5 

12,7 

35,0 

159, 

0 

116, 

0 

100, 

0 

116, 

0 

18,6 

39,5 

49,5 

56,5 

74,0 

55,0 

102, 

0 


181



Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

Przystajń 2 189 228 1,2 1 29,7 2 17 410 205,0 44,5 1 16 247 

247, 

0 

89,0 

Wręczyca 

Wielka 

4 352 648 1,8 3 21,1 8 91 1152 144,0 18,5 3 40 677 

225, 

7 

49,3 

Lubliniec 8 652 864 1,3 0 11,1 3 56 1375 458,3 29,7 3 60 827 

275, 

7 

29,7 

Boronów 1 65 107 1,6 0 57,0 1 13 210 210,0 57,0 1 8 137 

137, 

0 

57,0 

Ciasna 2 195 278 1,4 0 67,0 4 33 435 108,8 33,5 1 17 267 

267, 

0 

134, 

0 

Herby 4 199 277 1,4 0 21,5 4 35 405 101,3 21,5 2 21 261 

130, 

5 

43,0 

Kochanowi 

ce 

2 175 278 1,6 1 26,7 3 27 447 149,0 26,7 2 9 322 

161, 

0 

40,0 

Koszęcin 5 242 453 1,9 0 25,8 4 45 723 180,8 32,3 2 23 434 

217, 

0 

64,5 

Pawonków 5 203 211 1,0 1 19,8 5 39 438 87,6 23,8 1 13 252 

252, 

0 

119, 

0 

Woźniki 3 165 379 2,3 3 21,3 6 54 641 106,8 21,3 3 32 365 

121, 

7 

42,7 

Łaziska 

Górne 

6 559 787 1,4 0 3,3 3 63 1258 419,3 6,7 3 43 797 

265, 

7 

6,7 

Mikołów 12 870 1390 1,6 2 5,6 9 110 2161 240,1 8,8 4 94 

127 

8 

319, 

5 

19,8 

Orzesze 5 350 735 2,1 5 8,4 7 76 1231 175,9 12,0 3 38 732 

244, 

0 

28,0 

Ornontowic 

e 

1 121 199 1,6 0 15,0 1 23 378 378,0 15,0 1 13 244 

244, 

0 

15,0 

Wyry 2 193 264 1,4 0 17,5 2 28 419 209,5 17,5 2 9 243 

121, 

5 

17,5 

Myszków 6 698 1148 1,6 3 8,2 8 118 1768 221,0 9,3 5 60 

107 

8 

215, 

6 

14,8 

Koziegłowy 1 159 461 2,9 7 19,9 9 78 799 88,8 17,7 3 24 522 

174, 

0 

53,0 

Niegowa 2 55 245 4,5 7 9,8 11 85 427 38,8 8,0 2 17 262 

131, 

0 

44,0 

Poraj 2 210 350 1,7 4 9,5 6 59 608 101,3 9,5 2 19 358 

179, 

0 

28,5 

Żarki 1 140 361 2,6 3 25,3 4 47 543 135,8 25,3 1 14 309 

309, 

0 

101, 

0 

Goczałkowi 

ce-Zdrój 

2 200 238 1,2 0 23,5 2 26 468 234,0 23,5 1 14 303 

303, 

0 

47,0 

Kobiór 1 79 153 1,9 0 48,0 1 11 289 289,0 48,0 1 6 157 

157, 

0 

48,0 

Miedźna 6 509 590 1,2 0 8,3 5 62 1107 221,4 10,0 3 51 766 

255, 

3 

16,7 

Pawłowice 6 365 737 2,0 0 12,7 6 64 1220 203,3 12,7 3 44 715 

238, 

3 

25,3 

Pszczyna 13 1066 2082 2,0 10 7,6 18 242 3300 183,3 9,7 6 102 

193 

8 

323, 

0 

29,2 

Suszec 5 253 511 2,0 2 10,7 6 60 922 153,7 12,5 3 44 573 

191, 

0 

25,0 

Racibórz 13 1315 1965 1,5 3 4,7 13 202 3049 234,5 5,8 7 114 

215 

4 

307, 

7 

10,7 

Kornowac 4 129 191 1,5 0 6,5 3 22 320 106,7 8,7 1 11 166 

166, 

0 

26,0 

Krzanowice 3 268 171 0,6 0 15,7 3 32 326 108,7 15,7 1 11 170 

170, 

0 

47,0 

Krzyżanowi 

ce 

6 395 406 1,0 1 10,0 8 93 635 79,4 8,8 4 1 366 91,5 17,5 

Kuźnia 

Raciborska 

5 314 373 1,2 0 25,4 4 44 674 168,5 31,8 2 36 371 

185, 

5 

63,5 


182



Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

Nędza 4 190 226 1,2 0 14,3 4 37 376 94,0 14,3 1 12 221 

221, 

0 

Pietrowice 

Wielkie 

4 185 229 1,2 1 13,6 5 46 404 80,8 13,6 1 14 227 

227, 

0 

Rudnik 4 151 191 1,3 0 18,5 6 34 278 46,3 12,3 3 15 154 51,3 24,7 

Czerwionka 

-Leszczyny 

9 860 1439 1,7 5 8,2 12 157 2509 209,1 9,6 7 86 

Gaszowice 2 150 360 2,4 1 6,7 3 38 527 175,7 6,7 1 16 275 

Jejkowice 1 50 149 3,0 1 4,0 1 13 280 280,0 8,0 1 12 247 

Lyski 4 249 321 1,3 1 11,4 5 47 585 117,0 11,4 1 10 334 

Świerklany 3 323 463 1,4 0 8,0 3 48 797 265,7 8,0 2 27 518 

Kalety 2 150 234 1,6 0 38,0 2 33 463 231,5 38,0 2 18 286 

Miasteczko 

Śląskie 

Radzionkó 

w 

Tarnowskie 

Góry 

Krupski 

Młyn 

3 200 278 1,4 0 22,7 2 23 423 211,5 34,0 1 13 245 

3 300 514 1,7 0 4,3 3 57 1010 336,7 4,3 2 29 534 

17 1389 1975 1,4 4 4,0 10 181 3097 309,7 8,4 6 194 

2 100 123 1,2 0 19,5 2 14 254 127,0 19,5 1 5 144 

Ożarowice 2 107 188 1,8 2 11,5 3 28 345 115,0 15,3 1 10 185 

Świerklanie 

c 

3 239 393 1,6 1 11,3 4 38 635 158,8 11,3 2 23 398 

Tworóg 4 218 263 1,2 0 31,3 3 28 436 145,3 41,7 1 18 262 

Zbrosławice 6 354 473 1,3 1 21,1 8 77 820 102,5 18,5 4 23 468 

Bieruń 2 340 735 2,2 4 6,8 5 71 1205 241,0 8,2 2 37 835 

Imielin 1 200 311 1,6 0 28,0 1 23 525 525,0 28,0 1 25 265 

Lędziny 2 349 615 1,8 1 10,3 3 73 1076 358,7 10,3 3 36 685 

Bojszowy 1 161 265 1,6 0 35,0 3 30 476 158,7 11,7 1 16 282 

Chełm 

Śląski 

2 147 241 1,6 0 11,5 2 22 350 175,0 11,5 1 12 199 

Pszów 3 315 503 1,6 0 6,7 3 46 896 298,7 6,7 1 21 489 

Radlin 3 347 635 1,8 0 4,3 3 52 1088 362,7 4,3 2 40 676 

Rydułtowy 6 509 741 1,5 3 1,7 3 54 1322 440,7 5,0 2 34 735 

Wodzisław 

Śląski 

16 1289 1740 1,3 0 3,1 13 193 2847 219,0 3,8 5 90 

Godów 5 215 454 2,1 1 6,3 6 59 797 132,8 6,3 2 22 456 

Gorzyce 6 459 798 1,7 2 8,0 8 87 1286 160,8 8,0 4 48 714 

Lubomia 3 225 298 1,3 0 14,0 3 28 487 162,3 14,0 2 14 272 

Marklowice 1 75 228 3,0 2 4,7 3 23 382 127,3 4,7 1 23 198 

Mszana 1 25 260 10,4 2 10,3 2 31 452 226,0 15,5 2 12 282 

145 

8 

199 

3 

180 

1 

208, 

3 

275, 

0 

247, 

0 

334, 

0 

259, 

0 

143, 

0 

245, 

0 

267, 

0 

332, 

2 

144, 

0 

185, 

0 

199, 

0 

262, 

0 

117, 

0 

417, 

5 

265, 

0 

228, 

3 

282, 

0 

199, 

0 

489, 

0 

338, 

0 

367, 

5 

360, 

2 

228, 

0 

178, 

5 

136, 

0 

198, 

0 

141, 

0 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

57,0 

68,0 

16,4 

20,0 

8,0 

57,0 

12,0 

38,0 

68,0 

6,5 

14,0 

39,0 

46,0 

22,5 

125, 

0 

37,0 

20,5 

28,0 

10,3 

35,0 

23,0 

20,0 

6,5 

7,5 

10,0 

19,0 

16,0 

21,0 

14,0 

15,5 


183



Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

Poręba 1 150 268 1,8 2 13,3 3 39 476 158,7 13,3 1 10 255 

255, 

0 

Zawiercie 11 1010 1649 1,6 7 4,7 9 157 2681 297,9 9,4 5 89 

169 

8 

339, 

6 

Irządze 0 0 105 - 2 35,5 2 18 195 97,5 35,5 1 8 126 

126, 

0 

Kroczyce 1 80 257 3,2 3 27,5 4 35 448 112,0 27,5 1 18 268 

268, 

0 

Łazy 1 150 507 3,4 6 19,0 8 71 776 97,0 16,6 3 21 489 

163, 

0 

Ogrodzieni 

ec 

1 89 301 3,4 3 21,3 4 48 482 120,5 21,3 1 17 294 

294, 

0 

Pilica 2 240 262 1,1 2 35,8 4 53 584 146,0 35,8 2 15 368 

184, 

0 

Szczekociny 3 185 271 1,5 1 33,5 5 55 567 113,4 26,8 3 19 334 

111, 

3 

Włodowice 1 60 154 2,6 2 25,7 3 35 285 95,0 25,7 1 9 171 

171, 

0 

Żarnowiec 0 0 173 - 4 31,3 4 32 337 84,3 31,3 1 8 171 

171, 

0 

Żywiec 10 823 1138 1,4 0 5,1 8 119 1976 247,0 6,4 5 71 

133 

5 

267, 

0 

Czernichów 3 156 240 1,5 1 14,0 4 39 410 102,5 14,0 2 15 265 

132, 

5 

Gilowice 2 110 247 2,2 0 14,0 2 21 445 222,5 14,0 2 5 229 

114, 

5 

Jeleśnia 8 327 520 1,6 4 14,2 10 93 971 97,1 17,0 8 37 613 76,6 21,3 

Koszarawa 2 44 92 2,1 1 10,7 2 14 195 97,5 16,0 1 9 121 

Lipowa 5 235 408 1,7 0 11,8 5 48 735 147,0 11,8 1 37 442 

Łękawica 1 40 143 3,6 3 10,8 3 29 359 119,7 14,3 1 11 210 

Łodygowice 4 253 499 2,0 2 6,0 5 59 935 187,0 7,2 3 29 533 

Milówka 2 136 463 3,4 4 16,5 6 66 785 130,8 16,5 1 23 430 

Radziecho 

wy-Wieprz 

5 388 499 1,3 1 10,8 6 66 973 162,2 10,8 3 25 517 

Rajcza 3 107 356 3,3 3 21,8 6 67 633 105,5 21,8 3 16 401 

Ślemień 1 85 132 1,6 0 45,0 2 23 255 127,5 22,5 1 8 146 

Świnna 5 224 321 1,4 0 7,8 5 51 564 112,8 7,8 1 19 320 

Ujsoły 1 46 184 4,0 3 27,5 4 34 312 78,0 27,5 1 11 172 

Węgierska 

Górka 

M. Bielsko- 

Biała 

5 303 601 2,0 0 15,2 5 81 1045 209,0 15,2 4 38 621 

50 4002 5891 1,5 11 2,0 33 525 9364 283,8 3,8 29 336 

M. Bytom 42 4004 5964 1,5 1 1,6 23 500 9674 420,6 3,0 16 321 

M. 

Chorzów 

M. 

Częstocho 

wa 

M. 

Dąbrowa 

Górnicza 

25 2666 3795 1,4 7 1,0 17 329 6292 370,1 1,9 15 231 

48 

(1) 

4379 7515 1,7 44 1,7 47 858 12074 256,9 3,4 32 526 

22 2661 3871 1,5 9 6,1 27 471 5876 217,6 7,0 14 281 

558 

1 

574 

5 

381 

8 

745 

0 

355 

1 

121, 

0 

442, 

0 

210, 

0 

177, 

7 

430, 

0 

172, 

3 

133, 

7 

146, 

0 

320, 

0 

172, 

0 

155, 

3 

192, 

4 

359, 

1 

254, 

5 

232, 

8 

253, 

6 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

40,0 

17,0 

71,0 

110, 

0 

44,3 

85,0 

71,5 

44,7 

77,0 

125, 

0 

10,2 

28,0 

14,0 

32,0 

59,0 

43,0 

12,0 

99,0 

21,7 

43,7 

45,0 

39,0 

110, 

0 

19,0 

4,3 

4,3 

2,2 

5,0 

13,5 


184



Gmina 

liczb 

a 

prze 

dszk 

oli 

liczba 

miejsc 

w 

przed 

szkola 

ch 

dzieci 

w 

wieku 

przeds 

zkolny 

m 

liczb 

a 

dziec 

i na 

miej 

sce 

w 

prze 

dszk 

olu 

licz 

ba 

prz 

eds 

zkol 

i w 

szk 

oła 

ch 

pod 

sta 

wo 

wyc 

h 

liczba 

km2 na 

jedno 

przeds 

zkole 

(łączni 

e z 

przeds 

zkolam 

i przy 

szkołac 

h 

podsta 

wowyc 

h) 

liczba 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

ogółe 

m 

liczba 

pomie 

szczeń 

w 

szkoła 

ch 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

ucznió 

w 

szkół 

podsta 

wowy 

ch 

liczba 

uczni 

ów 

na 

szkol 

e 

podst 

awo 

wą 

liczba 

km2 

na 

szkoł 

ę 

podst 

awo 

wą 

liczb 

a 

gim 

nazj 

ów 

ogół 

em 

liczba 

pomi 

eszcz 

eń w 

gmin 

azjac 

h 

liczb 

a 

ucz 

nió 

w 

gmi 

nzaj 

ów 

liczb 

a 

uczn 

iów 

na 

gmi 

nazj 

um 

liczb 

a 

km2 

na 

gim 

nazj 

um 

M. Gliwice 37 4373 5905 1,4 21 2,3 30 638 9396 313,2 4,5 20 309 

595 

6 

297, 

8 

6,7 

M. 

Jastrzębie- 

Zdrój 

22 2168 3516 1,6 2 3,5 17 258 6061 356,5 5,0 13 164 

364 

8 

280, 

6 

6,5 

M. 

Jaworzno 

21 2212 3178 1,4 4 6,1 16 294 5043 315,2 9,6 12 190 

321 

1 

267, 

6 

12,8 

M. 

Katowice 

93 

(2) 

8138 9116 1,1 2 1,7 42 910 14837 353,3 3,9 33 643 

938 

5 

284, 

4 

5,0 

M. 

Mysłowice 

21 2029 2572 1,3 1 3,0 16 238 4031 251,9 4,1 8 148 

262 

5 

328, 

1 

8,3 

M. Piekary 

Śląskie 

13 1345 1945 1,4 4 2,4 10 173 3155 315,5 4,0 4 98 

183 

4 

458, 

5 

10,0 

M. Ruda 

Śląska 

30 3416 5230 1,5 1 2,5 22 407 8253 375,1 3,5 16 254 

494 

7 

309, 

2 

4,9 

M. Rybnik 

38 

(1) 

3669 5119 1,4 3 3,6 26 472 8186 314,8 5,7 15 270 

497 

2 

331, 

5 

9,9 

M. 

Siemianowi 

ce Śląskie 

12 

(1) 

1363 2335 1,7 1 1,9 12 260 3724 310,3 2,1 9 214 

221 

5 

246, 

1 

2,8 

M. 

Sosnowiec 

39 4650 6155 1,3 7 2,0 34 652 9798 288,2 2,7 26 372 

616 

5 

237, 

1 

3,5 

M. 

Świętochło 

wice 

10 1261 1939 1,5 0 1,3 7 150 2914 416,3 1,9 6 120 

177 

6 

296, 

0 

2,2 

M. Tychy 27 3265 4429 1,4 3 2,7 23 414 6183 268,8 3,6 14 177 

386 

9 

276, 

4 

5,9 

M. Zabrze 42 4547 6015 1,3 8 1,6 35 598 9855 281,6 2,3 25 359 

624 

3 

249, 

7 

3,2 

M. Żory 13 1629 2433 1,5 0 5,0 12 190 3568 297,3 5,4 8 125 

201 

5 

251, 

9 

8,1 


185

Tabela A.5. Szkoły średnie w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

Powiat liczba szkół średnich liczba uczniów szkół 

średnich 

liczba pomieszczeń w 

szkołach średnich 

liczba uczniów na 

szkołę średnią 

liczba km2 na szkołę 

średnią 

Powiat będziński 28 4310 292 153,93 13,00 

Powiat bielski 17 2793 120 164,29 27,00 

Powiat bieruńsko-lędziński 12 1871 95 155,92 13,17 

Powiat cieszyński 45 8144 496 180,98 16,22 

Powiat częstochowski 7 922 56 131,71 217,43 

Powiat gliwicki 16 1797 96 112,31 41,50 

Powiat kłobucki 12 2398 92 199,83 74,08 

Powiat lubliniecki 21 2944 184 140,19 39,14 

Powiat m.Bielsko-Biała 101 16183 1180 160,23 1,24 

Powiat m.Bytom 58 10118 535 174,45 1,19 

Powiat m.Chorzów 45 7693 402 170,96 0,73 

Powiat m.Częstochowa 113 23557 1058 208,47 1,42 

Powiat m.Dąbrowa Górnicza 36 6531 415 181,42 5,25 

Powiat m.Gliwice 106 13848 822 130,64 1,26 

Powiat m.Jastrzębie-Zdrój 41 5965 232 145,49 2,07 

Powiat m.Jaworzno 27 4979 249 184,41 5,67 

Powiat m.Katowice 124 21661 1124 174,69 1,33 

Powiat m.Mysłowice 15 2304 116 153,60 4,40 

Powiat m.Piekary Śląskie 7 1674 94 239,14 5,71 

Powiat m.Ruda Śląska 26 5704 337 219,38 3,00 

Powiat m.Rybnik 55 9698 497 176,33 2,69 

Powiat m.Siemianowice 

Śląskie 

14 1746 151 124,71 1,79 

Powiat m.Sosnowiec 74 10894 697 147,22 1,23 

Powiat m.Świętochłowice 10 1250 94 125,00 1,30 

Powiat m.Tychy 58 8576 355 147,86 1,41 

Powiat m.Zabrze 68 9396 540 138,18 1,18 

Powiat m.Żory 24 3682 183 153,42 2,71 

Powiat mikołowski 16 3359 195 209,94 14,56 

Powiat myszkowski 12 2630 126 219,17 39,92 

Powiat pszczyński 22 3982 199 181,00 21,41 

Powiat raciborski 36 6157 302 171,03 15,11 

Powiat rybnicki 7 1010 66 144,29 32,00 

Powiat tarnogórski 52 8852 412 170,23 12,38 

Powiat wodzisławski 42 7918 268 188,52 6,83 

Powiat zawierciański 41 5654 277 137,90 24,46 

Powiat żywiecki 38 7701 368 202,66 27,37 


186

Tabela A.6. Liczba klubów sportowych w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

Powiat Liczba klubów Liczba mieszkańców na 

jeden klub 

Liczba km2 na jeden klub 

Powiat raciborski 45 2089 10,3 

Powiat pszczyński 49 2148 9,6 

Powiat lubliniecki 58 2390 25,7 

Powiat częstochowski 32 2433 27,7 

Powiat rybnicki 32 2549 7,7 

Powiat żywiecki 44 2588 17,9 

Powiat gliwicki 20 3094 17,9 

Powiat tarnogórski 12 3129 14,6 

Powiat kłobucki 55 3140 32,9 

Powiat m. Częstochowa 27 3319 2,2 

Powiat bielski 20 3393 10,2 

Powiat cieszyński 73 3495 14,9 

Powiat myszkowski 37 3586 24,0 

Powiat wodzisławski 27 3788 7,0 

Powiat m. Rybnik 35 3813 4,0 

Powiat bieruńsko-lędziński 22 4018 11,3 

Powiat m. Jastrzębie-Zdrój 50 4084 3,7 

Powiat zawierciański 16 4404 35,8 

Powiat m. Mysłowice 22 4682 4,1 

Powiat m. Żory 9 4770 5,0 

Powiat m. Piekary Śląskie 4 4922 3,3 

Powiat m. Chorzów 53 5167 1,5 

Powiat m. Zabrze 29 5402 2,3 

Powiat m. Bielsko-Biała 41 5490 3,9 

Powiat m. Jaworzno 23 5619 9,0 

Powiat będziński 37 6046 14,6 

Powiat m. Katowice 13 6244 3,3 

Powiat m. Ruda Śląska 25 6572 3,5 

Powiat m. Gliwice 28 7311 5,0 

Powiat m. Dąbrowa 

Górnicza 

17 7576 11,1 

Powiat mikołowski 17 7642 19,4 

Powiat m. Siemianowice 

Śląskie 

27 7958 2,8 

Powiat m. Sosnowiec 12 8244 3,4 

Powiat m. Bytom 49 9238 3,5 

Powiat m. Tychy 14 9270 5,9 

Powiat m. Świętochłowice 14 13631 3,3 

Opracowanie własne IBS na podstawie GUS 


187

Tabela A.7. Obiekty infrastruktury sportowej w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w 

gminach województwa śląskiego, w 2008 roku 

NAZWA Hale 

sportow 

e i sale 

gimnast 

yczne 

Basen 

y 

Boiska 

do 

siatków 

ki (w 

tym 

plażowe 

j) 

Boiska do 

koszyków 

ki 

Boisk 

a do 

piłki 

ręczn 

ej 

Korty 

teniso 

we 

Boisk 

a do 

piłki 

nożn 

ej 

Boisk 

a do 

hokej 

a na 

trawi 

e 

bieżni 

e 

(prost 

e i 

okóln 

e 

Skoczni 

e 

inn 

e 

łączni 

e 

liczba 

mieszkańc 

ów na 

obiekt 

sportowy 

Lipowa 3 0 0 1 2 0 0 0 2 1 42 51 192 1,2 

Olsztyn 3 0 5 3 3 0 3 0 5 4 4 30 223 3,6 

Rudziniec 6 0 8 3 5 0 5 0 3 2 14 46 230 3,5 

Dąbrowa Zielona 3 0 4 3 2 0 1 0 0 2 2 17 245 5,9 

Ornontowice 4 0 2 3 2 1 2 0 1 2 6 23 245 0,7 

Lelów 0 0 3 2 2 0 4 0 1 2 5 19 272 6,5 

Popów 5 0 3 4 2 0 5 0 0 2 0 21 288 4,9 

Krzepice 5 0 3 4 3 0 8 0 3 4 2 32 292 2,5 

Opatów 3 0 5 2 6 0 4 0 0 2 0 22 306 3,4 

Tworóg 4 0 3 2 3 1 4 0 2 4 3 26 310 4,8 

Niegowa 4 0 1 0 0 0 7 0 0 0 6 18 315 4,9 

Gierałtowice 5 0 3 4 3 3 3 0 5 3 4 33 325 1,2 

Włodowice 3 0 3 1 2 0 2 1 1 2 1 16 331 4,8 

Koziegłowy 8 0 5 4 3 0 9 0 2 4 8 43 333 3,7 

Ożarowice 2 0 4 2 3 3 1 0 0 1 0 16 338 2,9 

Pawonków 3 0 4 2 2 0 3 0 1 4 0 19 341 6,3 

Dębowiec 4 0 1 3 0 0 4 0 1 2 1 16 345 2,7 

Rudnik 4 0 3 0 0 2 5 0 0 1 0 15 348 4,9 

Konopiska 4 0 4 1 2 1 7 0 3 4 4 30 348 2,6 

Suszec 6 0 2 3 3 0 4 0 5 1 7 31 353 2,4 

Irządze 3 0 1 0 0 0 3 0 0 1 0 8 358 8,9 

Woźniki 7 0 8 2 0 0 5 0 0 2 2 26 368 4,9 

Gaszowice 7 0 0 3 3 0 2 0 3 3 3 24 369 0,8 

Miedźna 6 0 4 6 4 0 3 0 6 5 8 42 371 1,2 

Janów 5 0 3 1 1 0 4 0 2 0 0 16 372 9,2 

Żarki 7 0 3 1 2 0 5 0 1 1 2 22 375 4,6 

Wielowieś 2 0 3 4 2 1 2 0 0 1 1 16 376 7,3 

Łodygowice 7 1 1 4 2 0 3 0 3 2 12 35 382 1,0 

Szczyrk 2 0 2 2 0 0 2 0 2 2 3 15 387 2,6 

Szczekociny 6 0 4 0 3 0 3 0 1 1 3 21 393 6,4 

Mykanów 9 0 7 4 2 1 7 0 2 2 1 35 401 4,1 

Orzesze 7 0 5 5 8 1 2 0 6 7 6 47 402 1,8 

Lyski 3 0 4 3 3 0 3 0 3 3 0 22 410 2,6 

Żarnowiec 5 0 1 2 0 0 3 0 0 1 0 12 412 10,4 

Koszarawa 2 0 2 0 0 0 2 0 0 0 0 6 416 5,3 

Ustroń 9 0 4 4 4 0 2 0 3 4 6 36 428 1,6 

Kłobuck 14 0 7 3 2 0 10 0 3 2 6 47 433 2,8 

Kornowac 2 0 2 2 1 0 1 0 1 1 1 11 435 2,4 

Krupski Młyn 1 0 3 0 2 0 0 0 1 1 0 8 435 4,9 

Siewierz 6 0 4 2 3 0 6 0 4 2 1 28 436 4,1 

Łazy 9 0 3 1 3 0 6 0 1 0 13 36 444 3,7 

Kruszyna 1 0 2 2 1 0 2 0 1 2 0 11 445 8,5 

Godów 7 0 4 4 5 1 3 0 1 2 1 28 449 1,4 

liczba 

km2 na 

obiekt 

sporto 

wy 


188



NAZWA Hale 

sportow 

e i sale 

gimnast 

yczne 

Basen 

y 

Boiska 

do 

siatków 

ki (w 

tym 

plażowe 

j) 

Boiska do 

koszyków 

ki 

Boisk 

a do 

piłki 

ręczn 

ej 

Korty 

teniso 

we 

Boisk 

a do 

piłki 

nożn 

ej 

Boisk 

a do 

hokej 

a na 

trawi 

e 

bieżni 

e 

(prost 

e i 

okóln 

e 

Skoczni 

e 

inn 

e 

łączni 

e 

liczba 

mieszkańc 

ów na 

obiekt 

sportowy 

Pietrowice 

Wielkie 

5 0 2 1 0 1 3 0 2 2 0 16 449 4,3 

Zawiercie 27 2 19 5 14 3 8 0 14 15 9 116 452 0,7 

Jejkowice 1 0 1 2 0 0 2 0 1 1 0 8 467 1,0 

Koszęcin 6 0 1 4 1 0 2 0 2 2 6 24 480 5,4 

Pszczyna 27 2 5 8 14 3 8 0 12 11 10 100 501 1,8 

Blachownia 5 0 3 3 2 0 3 0 4 4 2 26 513 2,6 

Kamienica Polska 2 0 2 2 1 0 1 0 1 1 1 11 514 4,2 

Przyrów 1 0 1 1 1 0 2 0 1 1 0 8 515 10,0 

Ujsoły 5 0 0 0 0 0 3 0 0 0 1 9 516 12,2 

Bojszowy 3 0 1 0 2 2 1 0 1 2 1 13 520 2,7 

Chełm Śląski 3 0 3 0 4 1 0 0 0 0 0 11 524 2,1 

Lubliniec 12 0 3 4 5 0 7 0 6 4 5 46 524 1,9 

Wilkowice 4 0 1 4 4 1 2 0 4 3 1 24 525 1,4 

Świerklaniec 6 0 1 1 4 1 1 0 3 2 2 21 526 2,1 

Buczkowice 4 1 2 2 2 0 1 0 3 3 2 20 535 1,0 

Lipie 3 0 1 0 0 0 4 0 0 1 3 12 539 8,3 

Kalety 4 0 2 0 0 0 1 0 1 2 6 16 543 4,8 

Mstów 5 0 4 2 0 0 6 0 1 1 0 19 544 6,3 

M. Rybnik 66 1 29 34 21 4 25 2 23 19 33 257 549 0,6 

Zebrzydowice 5 1 1 2 0 0 2 0 0 0 12 23 550 1,8 

Wojkowice 3 0 2 3 4 0 1 0 1 1 2 17 551 0,8 

Sośnicowice 2 0 3 0 2 0 3 0 2 1 2 15 552 7,7 

Boronów 1 0 1 1 0 0 1 0 1 1 0 6 553 9,5 

Czerwionka- 

Leszczyny 

19 0 6 5 6 1 7 0 11 10 9 74 554 1,6 

Goleszów 5 0 3 2 1 0 5 0 1 3 2 22 557 3,0 

Pilica 6 0 2 1 0 0 2 0 0 2 3 16 562 8,9 

Mierzęcice 3 0 2 0 4 0 3 0 0 1 0 13 564 3,8 

Świerklany 5 0 2 1 2 1 2 0 4 3 0 20 568 1,2 

Żywiec 14 0 8 6 5 0 6 0 6 7 4 56 574 0,9 

Tarnowskie Góry 33 1 10 7 17 1 8 0 13 11 5 106 575 0,8 

Poręba 3 0 2 3 1 0 3 0 2 0 1 15 585 2,7 

Poraj 7 0 2 1 0 1 5 0 1 1 0 18 586 3,2 

Czechowice- 

Dziedzice 

19 1 9 4 7 1 7 0 9 10 7 74 587 0,9 

Bestwina 4 0 1 3 0 0 4 0 2 2 2 18 587 2,1 

Istebna 6 0 2 0 2 0 4 1 0 0 4 19 594 4,4 

Bobrowniki 4 0 3 1 3 0 2 0 4 2 0 19 595 2,7 

Wisła 4 0 2 1 2 0 3 1 0 2 4 19 596 5,7 

Racibórz 24 2 15 12 7 2 15 0 9 6 3 95 599 0,8 

Krzyżanowice 6 0 4 0 3 1 1 0 1 3 0 19 601 3,7 

M. Częstochowa 100 6 51 41 32 11 43 0 35 26 57 402 603 0,4 

Jaworze 1 0 2 1 2 0 2 0 1 2 0 11 607 1,9 

Rędziny 4 0 2 4 2 0 1 0 1 2 0 16 610 2,6 

Chybie 4 0 3 2 2 0 2 0 0 2 0 15 611 2,1 

Jasienica 10 0 3 3 2 1 6 0 5 1 2 33 631 2,8 

liczba 

km2 na 

obiekt 

sporto 

wy 


189



NAZWA Hale 

sportow 

e i sale 

gimnast 

yczne 

Basen 

y 

Boiska 

do 

siatków 

ki (w 

tym 

plażowe 

j) 

Boiska do 

koszyków 

ki 

Boisk 

a do 

piłki 

ręczn 

ej 

Korty 

teniso 

we 

Boisk 

a do 

piłki 

nożn 

ej 

Boisk 

a do 

hokej 

a na 

trawi 

e 

bieżni 

e 

(prost 

e i 

okóln 

e 

Skoczni 

e 

inn 

e 

łączni 

e 

liczba 

mieszkańc 

ów na 

obiekt 

sportowy 

Pawłowice 6 0 2 3 3 0 3 0 5 5 1 28 632 2,7 

Miedźno 3 0 3 0 2 0 3 0 0 1 0 12 633 9,4 

Kuźnia 

Raciborska 

6 0 1 1 2 0 2 0 2 1 4 19 634 6,7 

Strumień 6 0 2 1 1 0 4 0 3 2 0 19 638 3,1 

Jeleśnia 8 0 3 0 2 0 3 0 2 2 1 21 639 8,1 

Koniecpol 6 0 1 1 2 0 3 0 1 1 1 16 639 9,2 

Zbrosławice 7 0 5 2 3 1 2 0 1 1 2 24 646 6,2 

Knurów 13 0 10 6 6 2 4 0 9 7 4 61 647 0,6 

Brenna 4 0 3 0 2 0 2 0 2 0 3 16 650 6,0 

Kłomnice 7 0 2 1 1 1 5 0 3 0 1 21 656 7,0 

M. Bielsko-Biała 90 5 32 28 16 1 18 1 10 17 49 267 658 0,5 

Myszków 12 0 7 2 5 0 8 0 8 6 2 50 659 1,5 

Węgierska Górka 7 0 4 0 3 0 2 0 3 2 1 22 666 3,5 

Imielin 1 0 3 1 2 0 2 0 1 2 0 12 668 2,3 

Skoczów 10 0 3 1 2 0 4 0 8 5 5 38 677 1,7 

Rajcza 4 0 0 0 2 0 2 0 1 1 3 13 696 10,1 

Ślemień 1 0 1 1 0 0 2 0 0 0 0 5 696 9,0 

M. Katowice 112 9 62 59 48 8 28 0 43 34 43 446 700 0,4 

M. Żory 19 0 12 11 7 0 13 0 13 7 6 88 705 0,7 

Rydułtowy 7 0 3 1 3 0 2 0 6 3 6 31 707 0,5 

M. Mysłowice 28 0 14 17 6 0 14 0 8 11 7 105 713 0,6 

M. Piekary 

Śląskie 

15 1 10 9 10 0 6 0 12 11 8 82 720 0,5 

M. Jaworzno 31 0 15 15 12 2 17 0 13 16 11 132 724 1,2 

M. Chorzów 46 2 12 19 19 0 11 0 10 12 26 157 724 0,2 

M. Tychy 47 1 15 22 17 5 14 0 18 13 26 178 729 0,5 

Ogrodzieniec 5 0 1 2 0 1 2 0 1 0 1 13 731 6,5 

Będzin 21 0 11 9 11 1 6 0 8 6 7 80 733 0,5 

M. Dąbrowa 

Górnicza 

51 10 17 22 21 2 19 0 9 13 11 175 736 1,1 

Lędziny 5 0 3 2 3 0 2 0 2 4 1 22 739 1,4 

Krzanowice 3 0 1 1 0 0 2 0 0 1 0 8 751 5,9 

Psary 5 0 1 2 2 0 4 0 0 1 0 15 758 3,1 

Gorzyce 9 0 2 2 2 0 4 0 4 2 1 26 762 2,5 

Milówka 8 0 1 0 1 0 1 0 1 1 0 13 765 7,6 

M. Gliwice 67 1 27 29 24 2 19 0 27 25 33 254 777 0,5 

Radzionków 9 0 2 3 2 0 2 0 4 0 0 22 780 0,6 

Ciasna 2 0 2 1 1 0 2 0 2 0 0 10 783 13,4 

Poczesna 6 0 0 3 1 0 5 0 0 1 0 16 784 3,8 

Kroczyce 2 0 1 0 2 0 2 0 0 0 1 8 788 13,8 

M. 


18 2 7 9 8 3 5 0 6 6 5 69 790 0,2 

M. Jastrzębie- 

Zdrój 

30 1 15 9 13 4 15 0 16 9 5 117 803 0,7 

Łaziska Górne 8 0 3 1 4 1 2 0 3 2 3 27 813 0,7 

Wręczyca Wielka 9 2 2 1 3 0 2 0 0 1 1 21 818 7,0 

M. Sosnowiec 66 4 38 24 26 2 28 0 24 26 33 271 821 0,3 

liczba 

km2 na 

obiekt 

sporto 

wy 


190



NAZWA Hale 

sportow 

e i sale 

gimnast 

yczne 

Basen 

y 

Boiska 

do 

siatków 

ki (w 

tym 

plażowe 

j) 

Boiska do 

koszyków 

ki 

Boisk 

a do 

piłki 

ręczn 

ej 

Korty 

teniso 

we 

Boisk 

a do 

piłki 

nożn 

ej 

Boisk 

a do 

hokej 

a na 

trawi 

e 

bieżni 

e 

(prost 

e i 

okóln 

e 

Skoczni 

e 

inn 

e 

łączni 

e 

liczba 

mieszkańc 

ów na 

obiekt 

sportowy 

Toszek 2 0 3 0 0 0 4 0 1 2 0 12 827 8,3 

Hażlach 4 0 4 1 0 0 0 0 0 3 0 12 831 4,1 

Kochanowice 4 0 1 1 0 0 1 0 1 0 0 8 834 10,0 

Panki 1 0 1 0 0 0 3 0 0 1 0 6 838 9,2 

Wodzisław Śląski 19 1 6 6 6 0 7 0 5 5 3 58 847 0,9 

Pyskowice 5 1 1 2 4 0 4 0 3 2 0 22 868 1,4 

Herby 5 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0 8 872 10,8 

Mikołów 14 0 3 5 6 0 4 0 5 5 2 44 880 1,8 

Radlin 4 0 5 0 2 0 2 0 4 3 0 20 886 0,7 

Nędza 3 0 0 1 0 0 1 0 0 1 2 8 892 7,1 

Goczałkowice- 

Zdrój 

2 0 1 0 1 0 1 0 2 0 0 7 900 6,7 

M. Siemianowice 

Śląskie 

23 1 10 9 5 1 12 0 6 5 6 78 918 0,3 

Porąbka 7 0 2 2 0 0 1 0 2 2 0 16 932 4,0 

M. Ruda Śląska 39 0 18 16 20 2 16 0 11 14 19 155 933 0,5 

Wyry 2 0 1 1 1 0 0 0 1 1 0 7 933 5,0 

Pszów 5 0 2 0 1 0 2 0 3 2 0 15 934 1,3 

Kobiór 1 0 0 0 0 0 2 0 1 0 1 5 936 9,6 

Pilchowice 4 0 1 1 2 0 0 0 1 1 1 11 948 6,4 

M. Zabrze 57 2 13 14 9 0 28 0 14 7 55 199 950 0,4 

Cieszyn 18 0 1 3 2 0 1 0 3 2 7 37 957 0,8 

Radziechowy- 

Wieprz 

5 0 2 2 1 0 3 0 0 0 0 13 962 5,0 

Gilowice 1 0 0 0 0 0 2 0 2 1 0 6 969 4,7 

Świnna 4 0 0 1 0 0 2 0 0 0 1 8 992 4,9 

M. Bytom 55 2 20 18 13 2 20 0 15 13 28 186 993 0,4 

Czeladź 7 1 4 5 2 1 6 0 5 2 1 34 1002 0,5 

Wilamowice 5 0 2 0 1 0 1 0 2 4 0 15 1029 3,8 

Łękawica 1 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 4 1071 10,8 

Bieruń 7 0 3 2 1 0 4 0 1 0 0 18 1081 2,3 

Czernichów 3 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 6 1090 9,3 

Starcza 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1356 10,0 

Sławków 3 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 5 1373 7,4 

Miasteczko 

Śląskie 

2 0 1 0 0 0 0 0 0 1 1 5 1469 13,6 

Marklowice 1 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 3 1720 4,7 

Przystajń 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 3 2010 29,7 

Lubomia 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 2660 14,0 

Mszana 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 3509 15,5 

Kozy 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 3 3916 9,0 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MEN 

liczba 

km2 na 

obiekt 

sporto 

wy 


191

Tabela A.8. Tereny zieleni (parki, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej) w gminach województwa śląskiego w 

2007 roku 

Gminy Powierzchnia terenów zieleni w ha Udział powierzchni terenów zieleni 

w powierzchni ogółem 

(w procentach) 

Liczba ludności na hektar terenu 

zieleni 

M. Świętochłowice 315,9 24,30% 173 

M. Chorzów 726 22,00% 157 

M. Siemianowice Śląskie 235,5 9,42% 304 

Czeladź 124,1 7,76% 275 

M. Katowice 1058,8 6,42% 295 

M. Sosnowiec 571,3 6,28% 390 

Będzin 199,9 5,40% 293 

M. Ruda Śląska 413,3 5,30% 350 

M. Tychy 385,7 4,70% 336 

M. Bytom 313,5 4,54% 589 

Świerklaniec 167,8 3,73% 66 

M. Gliwice 464,2 3,46% 425 

Tarnowskie Góry 272,8 3,25% 224 

M. Żory 200,5 3,08% 309 

Cieszyn 84,6 2,92% 418 

M. Zabrze 228,7 2,86% 827 

Knurów 96,8 2,85% 408 

M. Częstochowa 429,5 2,68% 564 

Radzionków 34,4 2,65% 499 

M. Piekary Śląskie 100,7 2,52% 587 

M. Dąbrowa Górnicza 467,6 2,47% 275 

Wodzisław Śląski 109,6 2,19% 448 

M. Rybnik 305 2,06% 463 

Rydułtowy 25 1,67% 877 

M. Jastrzębie-Zdrój 140,2 1,65% 670 

M. Jaworzno 250,7 1,64% 381 

Racibórz 121,1 1,61% 470 

Radlin 20,8 1,60% 851 

Łaziska Górne 29,3 1,47% 749 

Wojkowice 18,4 1,42% 509 

M. Bielsko-Biała 175,3 1,40% 1002 

Bieruń 54,6 1,33% 356 

Pszów 23,5 1,18% 596 

M. Mysłowice 77,5 1,17% 967 

Pszczyna 198,9 1,14% 252 

Żywiec 56,1 1,10% 573 

Pyskowice 26,9 0,87% 710 

Zawiercie 70,7 0,83% 742 

Czechowice-Dziedzice 53,7 0,80% 809 

Ustroń 40,4 0,68% 382 

Jaworze 14 0,67% 477 

Mikołów 48,6 0,62% 796 


192


2007 roku 





zieleni 

Czerwionka-Leszczyny 69,9 0,61% 586 

Lubliniec 53,2 0,60% 453 

Ornontowice 7,9 0,53% 712 

Lędziny 16,1 0,52% 1010 

Goczałkowice-Zdrój 20,8 0,44% 303 

Myszków 32,3 0,44% 1020 

Blachownia 25,9 0,39% 515 

Poręba 14,8 0,37% 592 

Krupski Młyn 13 0,33% 268 

Skoczów 17,3 0,27% 1487 

Koszęcin 32,4 0,25% 356 

Suszec 18,1 0,24% 604 

Gierałtowice 8,6 0,23% 1247 

Wilamowice 12,6 0,22% 1225 

Kochanowice 17,6 0,22% 379 

Kozy 5,5 0,20% 2136 

Toszek 19,8 0,20% 501 

Kłobuck 24,6 0,19% 828 

Ogrodzieniec 15,7 0,18% 606 

Łodygowice 6,5 0,18% 2058 

Łazy 23,8 0,18% 671 

Hażlach 8,4 0,17% 1187 

Pilica 22,8 0,16% 394 

Szczyrk 6,1 0,16% 952 

Pawłowice 11,1 0,15% 1593 

Sławków 5,4 0,15% 1271 

Bojszowy 4,3 0,12% 1572 

Chybie 3,5 0,11% 2619 

Szczekociny 14,3 0,11% 577 

Siewierz 11,9 0,10% 1026 

Rudnik 7,5 0,10% 696 

Miedźna 4,9 0,10% 3179 

Miasteczko Śląskie 6,6 0,10% 1113 

Kobiór 4,6 0,10% 1017 

Gilowice 2,6 0,09% 2235 

Wisła 9,8 0,09% 1155 

Gorzyce 5,5 0,09% 3604 

Koniecpol 12,1 0,08% 846 

Lipowa 4,5 0,08% 2182 

Krzyżanowice 5,3 0,08% 2155 

Kłomnice 10,4 0,07% 1324 

Kalety 5,3 0,07% 1638 

Wilkowice 2,3 0,07% 5478 


193


2007 roku 





zieleni 

Orzesze 5,2 0,06% 3636 

Łękawica 2,5 0,06% 1713 

Bestwina 2 0,05% 5286 

Pietrowice Wielkie 3,5 0,05% 2052 

Żarki 5,1 0,05% 1617 

Sośnicowice 5,8 0,05% 1427 

Krzepice 3,9 0,05% 2399 

Wielowieś 5,4 0,05% 1114 

Jeleśnia 7,6 0,04% 1766 

Godów 1,6 0,04% 7854 

Strumień 2,3 0,04% 5268 

Pilchowice 2,3 0,03% 4533 

Psary 1,4 0,03% 8121 

Czernichów 1,7 0,03% 3847 

Węgierska Górka 2,1 0,03% 6975 

Porąbka 1,7 0,03% 8769 

Ożarowice 1 0,02% 5402 

Marklowice 0,3 0,02% 17197 

Kuźnia Raciborska 2,5 0,02% 4822 

Lubomia 0,8 0,02% 9976 

Goleszów 1,1 0,02% 11147 

Rudziniec 2,5 0,02% 4230 

Krzanowice 0,7 0,01% 8586 

Zbrosławice 2,2 0,01% 7050 

Imielin 0,4 0,01% 20025 

Dębowiec 0,6 0,01% 9197 

Chełm Śląski 0,3 0,01% 19197 

Zebrzydowice 0,5 0,01% 25294 

Poczesna 0,6 0,01% 20918 

Nędza 0,5 0,01% 14278 

Jasienica 0,8 0,01% 26009 

Wyry 0,3 0,01% 21777 

Świerklany 0,2 0,01% 56840 

Przystajń 0,6 0,01% 10050 

Radziechowy-Wieprz 0,4 0,01% 31258 

Panki 0,3 0,01% 16760 

Woźniki 0,4 0,00% 23893 

Wręczyca Wielka 0,3 0,00% 57230 

Tworóg 0,2 0,00% 40345 

Janów 0,2 0,00% 29740 

Istebna 0,1 0,00% 112910 

Mykanów 0,1 0,00% 140360 



194

Tabela A.9. Infrastruktura mieszkaniowa w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

Gmina Liczba 

mieszkań 

ogółem 

Liczba izb 

ogółem 

Liczba metrów 

kwadratowych w 

mieszkaniach 

Liczba izb na 

mieszkanie 


kwadratowych na 

mieszkanie 

Liczba 

mieszkańców na 

mieszanie 

Liczba 

mieszkań na 

km2 

M. Chorzów 50300 149710 2564478 3,0 51,0 2,3 1524,2 

Brenna 4509 20277 428717 4,5 95,1 2,3 47,0 

M. Katowice 133636 439719 7768523 3,3 58,1 2,3 809,9 

Koszarawa 1065 3905 81182 3,7 76,2 2,3 33,3 

Będzin 24837 81179 1429375 3,3 57,6 2,4 671,3 

Czeladź 14349 47149 800439 3,3 55,8 2,4 896,8 

Wojkowice 3927 13830 254480 3,5 64,8 2,4 302,1 

M. Siemianowice 

Śląskie 

29936 93577 1564491 3,1 52,3 2,4 1197,4 

Szczyrk 2417 10964 217059 4,5 89,8 2,4 62,0 

Ustroń 6385 27355 542942 4,3 85,0 2,4 108,2 

M. Sosnowiec 90828 291513 4914090 3,2 54,1 2,5 998,1 

M. Świętochłowice 21916 66327 1105892 3,0 50,5 2,5 1685,8 

Łazy 6331 23099 449161 3,6 70,9 2,5 47,6 

Zawiercie 20777 73169 1332162 3,5 64,1 2,5 244,4 

M. Piekary Śląskie 23297 79282 1379058 3,4 59,2 2,5 582,4 

M. Częstochowa 95290 312950 5709811 3,3 59,9 2,5 595,6 

M. Ruda Śląska 56719 179401 3028416 3,2 53,4 2,5 727,2 

M. Bytom 72279 229338 3918068 3,2 54,2 2,6 1047,5 

M. Dąbrowa Górnicza 50058 166719 2917951 3,3 58,3 2,6 264,9 

Poręba 3395 12436 236270 3,7 69,6 2,6 84,9 

Bobrowniki 4347 18138 380208 4,2 87,5 2,6 83,6 

M. Gliwice 74922 257634 4465466 3,4 59,6 2,6 559,1 

Ujsoły 1756 6752 136461 3,8 77,7 2,6 16,0 

Przyrów 1559 5477 116306 3,5 74,6 2,6 19,5 

Cieszyn 13349 49618 923055 3,7 69,1 2,7 460,3 

Szczekociny 3068 10950 234155 3,6 76,3 2,7 22,9 

M. Bielsko-Biała 65159 233537 4269218 3,6 65,5 2,7 521,3 

Dąbrowa Zielona 1540 5341 117562 3,5 76,3 2,7 15,4 

Olsztyn 2460 10364 228801 4,2 93,0 2,7 22,6 

Myszków 12086 43913 818134 3,6 67,7 2,7 163,3 

Poraj 3862 16428 342836 4,3 88,8 2,7 67,8 

Wilkowice 4612 19541 401775 4,2 87,1 2,7 135,6 

Lelów 1888 6357 140940 3,4 74,7 2,7 15,2 

Psary 4150 17364 361025 4,2 87,0 2,7 90,2 

Jaworze 2429 10676 237686 4,4 97,9 2,8 115,7 

M. Mysłowice 27183 95848 1709724 3,5 62,9 2,8 411,9 

Wisła 4096 20566 396580 5,0 96,8 2,8 37,6 

Rajcza 3242 13249 263199 4,1 81,2 2,8 24,7 

Miasteczko Śląskie 2632 9788 171734 3,7 65,2 2,8 38,7 


195


Gmina Liczba 

mieszkań 

ogółem 

Liczba izb 

ogółem 



mieszkaniach 

Liczba izb na 

mieszkanie 



mieszkanie 

Liczba 


mieszanie 

Liczba 

mieszkań na 

km2 

Włodowice 1895 7524 155683 4,0 82,2 2,8 24,6 

M. Tychy 46264 161608 2795228 3,5 60,4 2,8 564,2 

Tarnowskie Góry 21695 82545 1526842 3,8 70,4 2,8 258,3 

M. Zabrze 67181 216518 3681211 3,2 54,8 2,8 839,8 

Mikołów 13749 54202 1045537 3,9 76,0 2,8 174,0 

Knurów 14009 47977 777710 3,4 55,5 2,8 412,0 

Ogrodzieniec 3375 14129 297822 4,2 88,2 2,8 39,7 

Łaziska Górne 7786 29007 507698 3,7 65,2 2,8 389,3 

Blachownia 4733 17619 339961 3,7 71,8 2,8 70,6 

Pyskowice 6689 22863 385051 3,4 57,6 2,9 215,8 

Racibórz 19915 73573 1328865 3,7 66,7 2,9 265,5 

Koziegłowy 5009 20855 460795 4,2 92,0 2,9 31,5 

Kamienica Polska 1976 7943 170158 4,0 86,1 2,9 43,0 

M. Jaworzno 33334 114922 2095351 3,4 62,9 2,9 217,9 

Sławków 2392 9395 175254 3,9 73,3 2,9 64,6 

Janów 2072 7480 158338 3,6 76,4 2,9 14,1 

Żarki 2856 10950 224359 3,8 78,6 2,9 28,3 

Gierałtowice 3702 16514 336671 4,5 90,9 2,9 97,4 

Wyry 2248 9428 193656 4,2 86,1 2,9 64,2 

Goleszów 4216 18814 390909 4,5 92,7 2,9 63,9 

Pszów 4810 19490 360297 4,1 74,9 2,9 240,5 

Żywiec 11009 41628 784213 3,8 71,2 2,9 215,9 

Chełm Śląski 1966 8399 173466 4,3 88,2 2,9 85,5 

Czernichów 2230 9727 197518 4,4 88,6 2,9 39,8 

Siewierz 4158 18482 388424 4,4 93,4 2,9 36,5 

Radzionków 5842 22774 424805 3,9 72,7 2,9 449,4 

Wodzisław Śląski 16711 64164 1166850 3,8 69,8 2,9 334,2 

Imielin 2722 11900 253053 4,4 93,0 2,9 97,2 

Czerwionka- 

Leszczyny 

13867 53780 994979 3,9 71,8 3,0 120,6 

Czechowice- 

Dziedzice 

14647 55094 1047955 3,8 71,5 3,0 218,6 

Krupski Młyn 1170 4063 71489 3,5 61,1 3,0 30,0 

Koniecpol 3435 12474 254583 3,6 74,1 3,0 23,4 

Lubliniec 8088 31945 606787 3,9 75,0 3,0 90,9 

Pilica 3009 11942 250561 4,0 83,3 3,0 21,0 

Łękawica 1431 5806 116842 4,1 81,7 3,0 33,3 

Orzesze 6318 26863 533785 4,3 84,5 3,0 75,2 

M. Rybnik 47038 183587 3354001 3,9 71,3 3,0 317,8 

Jeleśnia 4468 17698 369063 4,0 82,6 3,0 26,3 

Rydułtowy 7285 30579 576334 4,2 79,1 3,0 485,7 

Kalety 2878 11886 221884 4,1 77,1 3,0 37,9 

Kłomnice 4555 17717 379375 3,9 83,3 3,0 31,0 


196


Gmina Liczba 

mieszkań 

ogółem 

Liczba izb 

ogółem 



mieszkaniach 

Liczba izb na 

mieszkanie 



mieszkanie 

Liczba 


mieszanie 

Liczba 

mieszkań na 

km2 

M. Jastrzębie-Zdrój 31056 110954 2055684 3,6 66,2 3,0 365,4 

Świerklaniec 3627 16185 344877 4,5 95,1 3,0 80,6 

Radlin 5812 23828 433219 4,1 74,5 3,0 447,1 

Kruszyna 1604 5990 124427 3,7 77,6 3,1 17,1 

Ożarowice 1759 8334 178198 4,7 101,3 3,1 38,2 

Irządze 929 3494 80341 3,8 86,5 3,1 13,1 

Ornontowice 1825 7669 148724 4,2 81,5 3,1 121,7 

Pilchowice 3376 15420 310060 4,6 91,8 3,1 48,2 

Buczkowice 3463 14253 307340 4,1 88,7 3,1 173,2 

Kobiór 1504 6194 132520 4,1 88,1 3,1 31,3 

Konopiska 3351 13705 290130 4,1 86,6 3,1 43,0 

Rudziniec 3390 15505 307960 4,6 90,8 3,1 21,3 

Skoczów 8239 34008 640761 4,1 77,8 3,1 128,7 

Istebna 3587 16640 319952 4,6 89,2 3,1 42,7 

Wręczyca Wielka 5453 21494 455354 3,9 83,5 3,1 36,8 

Herby 2213 9084 173743 4,1 78,5 3,2 25,7 

Boronów 1051 4711 97375 4,5 92,6 3,2 18,4 

Woźniki 3029 13630 275059 4,5 90,8 3,2 23,7 

Gaszowice 2797 13385 256855 4,8 91,8 3,2 139,9 

Zbrosławice 4895 21665 443685 4,4 90,6 3,2 33,1 

Poczesna 3958 16273 337008 4,1 85,1 3,2 66,0 

Mierzęcice 2297 11071 234300 4,8 102,0 3,2 46,9 

Ślemień 1086 4350 89573 4,0 82,5 3,2 24,1 

Bieruń 6048 23941 468756 4,0 77,5 3,2 147,5 

Milówka 3089 12828 269249 4,2 87,2 3,2 31,2 

Kozy 3642 14982 308165 4,1 84,6 3,2 134,9 

Lyski 2784 13337 253090 4,8 90,9 3,2 48,8 

Starcza 835 3517 68026 4,2 81,5 3,2 41,8 

Toszek 3048 12963 248511 4,3 81,5 3,3 30,5 

Strumień 3723 16573 348474 4,5 93,6 3,3 64,2 

Przystajń 1852 8019 163357 4,3 88,2 3,3 20,8 

Krzepice 2862 12432 263285 4,3 92,0 3,3 36,2 

Koszęcin 3525 16134 320246 4,6 90,8 3,3 27,3 

Hażlach 3029 13474 282871 4,4 93,4 3,3 61,8 

M. Żory 18833 68870 1316415 3,7 69,9 3,3 289,7 

Świerklany 3450 16527 322589 4,8 93,5 3,3 143,8 

Panki 1525 6468 138620 4,2 90,9 3,3 27,7 

Kłobuck 6175 25926 528439 4,2 85,6 3,3 47,5 

Gilowice 1754 7398 155140 4,2 88,4 3,3 62,6 

Pszczyna 15105 67238 1363560 4,5 90,3 3,3 86,3 

Chybie 2765 12272 241064 4,4 87,2 3,3 86,4 


197


Gmina Liczba 

mieszkań 

ogółem 

Liczba izb 

ogółem 



mieszkaniach 

Liczba izb na 

mieszkanie 



mieszkanie 

Liczba 


mieszanie 

Liczba 

mieszkań na 

km2 

Lędziny 4891 20145 384583 4,1 78,6 3,3 157,8 

Bestwina 3179 13744 289273 4,3 91,0 3,3 83,7 

Lubomia 2398 11788 230435 4,9 96,1 3,3 57,1 

Żarnowiec 1482 5643 134867 3,8 91,0 3,3 11,9 

Świnna 2381 9538 194235 4,0 81,6 3,3 61,1 

Rędziny 2913 11764 244256 4,0 83,9 3,4 71,0 

Lipie 1927 8426 185016 4,4 96,0 3,4 19,5 

Tworóg 2387 10922 218050 4,6 91,3 3,4 19,1 

Goczałkowice-Zdrój 1862 8451 182136 4,5 97,8 3,4 39,6 

Mszana 2067 10714 216798 5,2 104,9 3,4 66,7 

Jasienica 6118 26476 550295 4,3 89,9 3,4 66,5 

Kuźnia Raciborska 3542 15559 301670 4,4 85,2 3,4 27,9 

Zebrzydowice 3715 17697 356554 4,8 96,0 3,4 90,6 

Sośnicowice 2425 11712 249156 4,8 102,7 3,4 20,9 

Mykanów 4109 16901 392662 4,1 95,6 3,4 28,9 

Węgierska Górka 4274 17440 362687 4,1 84,9 3,4 56,2 

Mstów 3018 12317 273649 4,1 90,7 3,4 25,2 

Popów 1757 7732 163626 4,4 93,1 3,4 17,2 

Dębowiec 1599 7445 163013 4,7 101,9 3,5 37,2 

Łodygowice 3867 17171 360308 4,4 93,2 3,5 107,4 

Kroczyce 1821 7477 162668 4,1 89,3 3,5 16,6 

Jejkowice 1073 5329 101486 5,0 94,6 3,5 134,1 

Kornowac 1372 7180 146675 5,2 106,9 3,5 52,8 

Pietrowice Wielkie 2055 10130 200677 4,9 97,7 3,5 30,2 

Pawonków 1843 8082 165545 4,4 89,8 3,5 15,5 

Godów 3561 19808 399527 5,6 112,2 3,5 93,7 

Wilamowice 4361 19217 396707 4,4 91,0 3,5 76,5 

Lipowa 2744 12203 247090 4,4 90,0 3,6 46,5 

Miedźna 4341 18493 363754 4,3 83,8 3,6 86,8 

Rudnik 1451 7200 145070 5,0 100,0 3,6 19,6 

Marklowice 1428 7573 141600 5,3 99,2 3,6 102,0 

Pawłowice 4876 22206 454567 4,6 93,2 3,6 64,2 

Krzanowice 1655 9098 173713 5,5 105,0 3,6 35,2 

Niegowa 1556 5968 134715 3,8 86,6 3,6 17,7 

Radziechowy-Wieprz 3405 14086 296398 4,1 87,0 3,7 52,4 

Kochanowice 1811 8518 171396 4,7 94,6 3,7 22,6 

Gorzyce 5379 28027 572543 5,2 106,4 3,7 84,0 

Krzyżanowice 3071 17356 342353 5,7 111,5 3,7 43,9 

Ciasna 2094 10162 196420 4,9 93,8 3,7 15,6 

Porąbka 3948 17778 356095 4,5 90,2 3,8 61,7 

Nędza 1877 10230 202224 5,5 107,7 3,8 32,9 


198


Gmina Liczba 

mieszkań 

ogółem 

Liczba izb 

ogółem 



mieszkaniach 

Liczba izb na 

mieszkanie 



mieszkanie 

Liczba 


mieszanie 

Liczba 

mieszkań na 

km2 

Bojszowy 1773 9197 199560 5,2 112,6 3,8 50,7 

Wielowieś 1575 7668 158277 4,9 100,5 3,8 13,6 

Miedźno 1982 8749 181918 4,4 91,8 3,8 17,5 

Opatów 1706 7825 169404 4,6 99,3 3,9 23,1 

Suszec 2606 13729 283544 5,3 108,8 4,2 34,7 


199

Tabela A.10. Zakłady opieki zdrowotnej (bez żłobków) w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

Gmina Liczba zakładów opieki Liczba mieszkańców na jeden Liczba km2 na jeden zakład 

zdrowotnej ogółem 

zakład opieki zdrowotnej 

opieki zdrowotnej 

Goczałkowice-Zdrój 7 899,57 6,71 

Wodzisław Śląski 45 1091,82 1,11 

Miedźna 14 1112,57 3,57 

Krupski Młyn 3 1161,00 13,00 

Herby 6 1162,50 14,33 

Koszarawa 2 1248,50 16,00 

Wyry 5 1306,60 7,00 

Żywiec 24 1338,75 2,13 

Lubliniec 18 1340,33 4,94 

Dąbrowa Zielona 3 1385,67 33,33 

Tarnowskie Góry 44 1385,80 1,91 

Bobrowniki 8 1413,50 6,50 

Psary 8 1421,13 5,75 

Janów 4 1487,00 36,75 

Mikołów 26 1488,38 3,04 

Cieszyn 23 1539,17 1,26 

Wilkowice 8 1575,00 4,25 

Lipie 4 1616,50 24,75 

Rędziny 6 1626,50 6,83 

Będzin 36 1628,86 1,03 

M. Bielsko-Biała 107 1641,96 1,17 

Żarki 5 1649,00 20,20 

Boronów 2 1658,00 28,50 

Rudnik 3 1740,00 24,67 

Siewierz 7 1743,57 16,29 

Gaszowice 5 1769,40 4,00 

Ożarowice 3 1800,67 15,33 

Gorzyce 11 1802,18 5,82 

Świerklaniec 6 1842,00 7,50 

M. Katowice 167 1869,47 0,99 

Ornontowice 3 1875,33 5,00 

Niegowa 3 1888,00 29,33 

Chełm Śląski 3 1919,67 7,67 

M. Częstochowa 123 1969,92 1,30 

Czechowice-Dziedzice 22 1974,14 3,05 

Popów 3 2018,67 34,00 

Strumień 6 2019,50 9,67 

Pilchowice 5 2085,40 14,00 

Poczesna 6 2091,83 10,00 

Zawiercie 25 2097,40 3,40 

Bestwina 5 2114,20 7,60 

Gierałtowice 5 2144,80 7,60 

M. Siemianowice Śląskie 33 2170,33 0,76 


200






Pszczyna 23 2176,61 7,61 

Czernichów 3 2180,00 18,67 

Myszków 15 2196,07 4,93 

Ustroń 7 2202,57 8,43 

M. Mysłowice 34 2203,29 1,94 

Kochanowice 3 2223,33 26,67 

Olsztyn 3 2226,00 36,33 

Jaworze 3 2227,33 7,00 

Jeleśnia 6 2236,67 28,33 

Pilica 4 2246,25 35,75 

Łazy 7 2282,14 19,00 

Kłomnice 6 2294,67 24,50 

Koszęcin 5 2304,60 25,80 

Krzepice 4 2338,75 19,75 

Kobiór 2 2339,50 24,00 

Racibórz 24 2371,63 3,13 

M. Gliwice 83 2378,23 1,61 

Koziegłowy 6 2386,50 26,50 

Pyskowice 8 2388,00 3,88 

Kornowac 2 2393,50 13,00 

M. Jastrzębie-Zdrój 39 2408,69 2,18 

Bieruń 8 2433,00 5,13 

M. Piekary Śląskie 24 2460,88 1,67 

M. Sosnowiec 90 2473,18 1,01 

Toszek 4 2479,75 25,00 

Godów 5 2513,20 7,60 

Panki 2 2514,00 27,50 

Kłobuck 8 2545,38 16,25 

Wilamowice 6 2572,33 9,50 

Marklowice 2 2579,50 7,00 

M. Chorzów 44 2583,59 0,75 

Zbrosławice 6 2585,17 24,67 

Mstów 4 2586,00 30,00 

Konopiska 4 2613,50 19,50 

Włodowice 2 2645,50 38,50 

M. Tychy 49 2648,49 1,67 

Lubomia 3 2660,33 14,00 

Lędziny 6 2710,33 5,17 

Starcza 1 2712,00 20,00 

M. Dąbrowa Górnicza 47 2740,32 4,02 

Sośnicowice 3 2759,00 38,67 

M. Żory 22 2818,55 2,95 

Istebna 4 2822,75 21,00 

Kamienica Polska 2 2825,00 23,00 


201






Wisła 4 2830,00 27,25 

Krzyżanowice 4 2855,00 17,50 

Skoczów 9 2858,22 7,11 

Irządze 1 2860,00 71,00 

Radzionków 6 2860,50 2,17 

Szczyrk 2 2904,50 19,50 

Gilowice 2 2905,50 14,00 

Pawłowice 6 2947,33 12,67 

Przystajń 2 3015,00 44,50 

M. Świętochłowice 18 3029,17 0,72 

Chybie 3 3055,33 10,67 

M. Zabrze 61 3099,38 1,31 

Łaziska Górne 7 3134,57 2,86 

Zebrzydowice 4 3161,75 10,25 

Woźniki 3 3185,67 42,67 

Czeladź 10 3407,20 1,60 

Koniecpol 3 3410,33 49,00 

Sławków 2 3433,00 18,50 

Mykanów 4 3509,00 35,50 

Mszana 2 3509,00 15,50 

Poraj 3 3515,00 19,00 

Radlin 5 3542,20 2,60 

Knurów 11 3586,27 3,09 

Pietrowice Wielkie 2 3590,50 34,00 

M. Ruda Śląska 40 3614,60 1,95 

Suszec 3 3644,00 25,00 

Miasteczko Śląskie 2 3673,50 34,00 

M. Rybnik 38 3712,63 3,89 

Porąbka 4 3727,00 16,00 

M. Bytom 49 3770,71 1,41 

Miedźno 2 3795,00 56,50 

Ciasna 2 3915,50 67,00 

Kozy 3 3916,33 9,00 

Imielin 2 4005,00 14,00 

Tworóg 2 4034,50 62,50 

Przyrów 1 4123,00 80,00 

Szczekociny 2 4125,00 67,00 

Jasienica 5 4161,40 18,40 

Radziechowy-Wieprz 3 4167,67 21,67 

Wręczyca Wielka 4 4292,25 37,00 

Rydułtowy 5 4383,00 3,00 

Poręba 2 4384,00 20,00 

Blachownia 3 4447,33 22,33 

Rajcza 2 4524,50 65,50 


202






M. Jaworzno 21 4548,57 7,29 

Ujsoły 1 4643,00 110,00 

Ogrodzieniec 2 4754,00 42,50 

Kruszyna 1 4900,00 94,00 

Żarnowiec 1 4938,00 125,00 

Milówka 2 4972,50 49,50 

Hażlach 2 4986,50 24,50 

Lelów 1 5170,00 124,00 

Brenna 2 5197,00 48,00 

Rudziniec 2 5288,00 79,50 

Buczkowice 2 5352,00 10,00 

Dębowiec 1 5518,00 43,00 

Świerklany 2 5684,00 12,00 

Czerwionka-Leszczyny 7 5852,43 16,43 

Krzanowice 1 6010,00 47,00 

Wielowieś 1 6014,00 116,00 

Goleszów 2 6131,00 33,00 

Orzesze 3 6302,33 28,00 

Kroczyce 1 6306,00 110,00 

Pawonków 1 6470,00 119,00 

Łodygowice 2 6689,00 18,00 

Opatów 1 6732,00 74,00 

Bojszowy 1 6760,00 35,00 

Pszów 2 7005,50 10,00 

Nędza 1 7139,00 57,00 

Węgierska Górka 2 7323,50 38,00 

Kalety 1 8682,00 76,00 

Lyski 1 9013,00 57,00 

Wojkowice 1 9368,00 13,00 

Kuźnia Raciborska 1 12055,00 127,00 



203

Tabela A.11. Kadra medyczna w powiatach województwa śląskiego w 2007 roku 

Powiat liczba mieszkańców na liczba mieszkańców na liczba mieszkańców na liczba mieszkańców na 

lekarza 

dentystę 

pielęgniarkę 

położną 

Powiat m. Katowice 198 2402 80 949 

Powiat m. Bielsko-Biała 275 1889 151 976 

Powiat m. Gliwice 286 2014 182 2193 

Powiat m. Częstochowa 298 1354 135 1324 

Powiat m. Bytom 357 3241 163 1310 

Powiat m. Chorzów 370 3072 162 2030 

Powiat m. Sosnowiec 372 3424 150 1637 

Powiat m. Piekary Śląskie 374 5369 147 1596 

Powiat m. Rybnik 400 4149 131 1832 

Powiat m. Jastrzębie- 

Zdrój 

410 5871 138 1592 

Powiat m. Zabrze 431 2909 150 1688 

Powiat m. Tychy 443 2596 183 1527 

Powiat m. Dąbrowa 

Górnicza 

490 2012 217 2927 

Powiat cieszyński 522 3004 201 2854 

Powiat m. Jaworzno 525 3411 234 2032 

Powiat m. Ruda Śląska 534 3286 235 2224 

Powiat tarnogórski 546 3358 220 2374 

Powiat lubliniecki 571 3186 166 2549 

Powiat m. Siemianowice 

Śląskie 

578 7958 209 1666 

Powiat gliwicki 622 3816 225 2044 

Powiat będziński 630 3149 285 2099 

Powiat zawierciański 632 3245 225 1787 

Powiat pszczyński 638 5538 249 1879 

Powiat myszkowski 640 3260 258 1707 

Powiat m. Świętochłowice 641 13631 216 2181 

Powiat m. Mysłowice 651 4682 277 2203 

Powiat wodzisławski 700 3883 200 1079 

Powiat mikołowski 716 3162 270 2779 

Powiat raciborski 724 6152 233 2356 

Powiat m. Żory 805 2953 307 2819 

Powiat bielski 878 4772 406 8483 

Powiat żywiecki 878 4414 284 2886 

Powiat kłobucki 964 4239 540 4239 

Powiat bieruńskolędziński 

1042 2344 750 3516 

Powiat częstochowski 1144 3346 497 2847 

Powiat rybnicki 3214 5281 1056 9241 

Opracowanie własne IBS na podstawie GUS 


204

Tabela A.12. Apteki w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

Gminy liczba ludności na aptekę liczba km2 na aptekę 

M. Chorzów 3920 1,1 

M. Siemianowice Śląskie 3581 1,3 

M. Świętochłowice 5453 1,3 

M. Sosnowiec 3590 1,5 

M. Katowice 2973 1,6 

M. Częstochowa 2399 1,6 

Będzin 2665 1,7 

M. Zabrze 4201 1,8 

M. Bytom 4862 1,8 

Czeladź 4259 2,0 

Cieszyn 2950 2,4 

M. Bielsko-Biała 3514 2,5 

Rydułtowy 3653 2,5 

M. Piekary Śląskie 3691 2,5 

Radzionków 3433 2,6 

M. Gliwice 3870 2,6 

M. Tychy 4326 2,7 

M. Ruda Śląska 5164 2,8 

M. Mysłowice 3943 3,5 

Żywiec 2295 3,6 

Łaziska Górne 4388 4,0 

Racibórz 3162 4,2 

Knurów 4931 4,3 

M. Żory 4134 4,3 

Radlin 5904 4,3 

Wodzisław Śląski 4467 4,5 

Tarnowskie Góry 3388 4,7 

M. Jaworzno 2985 4,8 

Lędziny 2710 5,2 

Pyskowice 3184 5,2 

M. Jastrzębie-Zdrój 5871 5,3 

M. Dąbrowa Górnicza 3903 5,7 

M. Rybnik 6134 6,4 

Wojkowice 4684 6,5 

Zawiercie 4033 6,5 

Czechowice-Dziedzice 4826 7,4 

Skoczów 3216 8,0 

Jejkowice 3736 8,0 

Bieruń 3893 8,2 

Myszków 3660 8,2 

Mikołów 4300 8,8 

Godów 3142 9,5 

Ustroń 2570 9,8 

Gaszowice 4424 10,0 


205



Buczkowice 5352 10,0 

Rędziny 2440 10,3 

Jaworze 3341 10,5 

Wilkowice 4200 11,3 

Chełm Śląski 2880 11,5 

Czerwionka-Leszczyny 4097 11,5 

Pszczyna 3337 11,7 

Poczesna 2510 12,0 

Świerklany 5684 12,0 

Sławków 2289 12,3 

Miedźna 3894 12,5 

Gierałtowice 3575 12,7 

Lubliniec 3447 12,7 

Szczyrk 1936 13,0 

Kozy 5875 13,5 

Gilowice 2906 14,0 

Imielin 4005 14,0 

Poraj 2636 14,3 

Wilamowice 3859 14,3 

Świerklaniec 3684 15,0 

Ornontowice 5626 15,0 

Mszana 3509 15,5 

Goczałkowice-Zdrój 2099 15,7 

Chybie 4583 16,0 

Gorzyce 4956 16,0 

Blachownia 3336 16,8 

Orzesze 3781 16,8 

Bobrowniki 3769 17,3 

Wyry 3267 17,5 

Łodygowice 6689 18,0 

Jasienica 4161 18,4 

Pawłowice 4421 19,0 

Bestwina 5286 19,0 

Strumień 4039 19,3 

Starcza 2712 20,0 

Poręba 4384 20,0 

Pszów 14011 20,0 

Zebrzydowice 6324 20,5 

Lubomia 3991 21,0 

Porąbka 4969 21,3 

Kłobuck 3394 21,7 

Radziechowy-Wieprz 4168 21,7 

Ożarowice 2701 23,0 

Psary 5685 23,0 

Krzyżanowice 3807 23,3 


206



Brenna 2599 24,0 

Mierzęcice 3667 24,5 

Opatów 2244 24,7 

Popów 1514 25,5 

Konopiska 3485 26,0 

Kornowac 4787 26,0 

Krzepice 3118 26,3 

Łazy 3195 26,6 

Wisła 2830 27,3 

Panki 2514 27,5 

Istebna 3764 28,0 

Mykanów 2807 28,4 

Siewierz 3051 28,5 

Nędza 3570 28,5 

Herby 2325 28,7 

Kłomnice 2754 29,4 

Wręczyca Wielka 3434 29,6 

Woźniki 2389 32,0 

Koszęcin 2881 32,3 

Milówka 3315 33,0 

Goleszów 6131 33,0 

Toszek 3306 33,3 

Miasteczko Śląskie 3674 34,0 

Pilchowice 5214 35,0 

Bojszowy 6760 35,0 

Olsztyn 2226 36,3 

Zbrosławice 3878 37,0 

Suszec 5466 37,5 

Miedźno 2530 37,7 

Węgierska Górka 7324 38,0 

Włodowice 2646 38,5 

Krupski Młyn 3483 39,0 

Mstów 3448 40,0 

Kuźnia Raciborska 4018 42,3 

Ogrodzieniec 4754 42,5 

Łękawica 4282 43,0 

Dębowiec 5518 43,0 

Niegowa 2832 44,0 

Ślemień 3482 45,0 

Kamienica Polska 5650 46,0 

Kruszyna 2450 47,0 

Krzanowice 6010 47,0 

Pilica 2995 47,7 

Kobiór 4679 48,0 

Koniecpol 3410 49,0 


207



Hażlach 9973 49,0 

Lipie 3233 49,5 

Dąbrowa Zielona 2079 50,0 

Żarki 4123 50,5 

Rudziniec 3525 53,0 

Koziegłowy 4773 53,0 

Kroczyce 3153 55,0 

Czernichów 6540 56,0 

Jeleśnia 4473 56,7 

Boronów 3316 57,0 

Lyski 9013 57,0 

Wielowieś 3007 58,0 

Lipowa 9817 59,0 

Rajcza 4525 65,5 

Szczekociny 4125 67,0 

Pietrowice Wielkie 7181 68,0 

Irządze 2860 71,0 

Janów 2974 73,5 

Kalety 8682 76,0 

Przyrów 4123 80,0 

Kochanowice 6670 80,0 

Przystajń 6030 89,0 

Ujsoły 4643 110,0 

Sośnicowice 8277 116,0 

Pawonków 6470 119,0 

Lelów 5170 124,0 

Żarnowiec 4938 125,0 

Tworóg 8069 125,0 

Ciasna 7831 134,0 



208

Tabela A.13. Obiekty infrastruktury kulturalnej w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

NAZWA Liczba 

bibliotek 

Liczba 

wolumenów 

na bibliotekę 

Biblioteki Kina Muzea 

Liczba 

czytelników 


Liczba 

mieszkańców 


Liczba km2 na 

bibliotekę 

liczba kin Liczba miejsc 

na widowni 

przypadająca 

na jedno kino 

Będzin 8 28805 1333 7330 4,6 1 162 1 

Czeladź 6 33327 1429 5679 2,7 0 0 0 

Wojkowice 2 27942 316 4684 6,5 0 0 0 

Bobrowniki 5 15146 427 2262 10,4 0 0 0 

Mierzęcice 6 11845 420 1222 8,2 0 0 0 

Psary 4 16945 548 2842 11,5 0 0 0 

Siewierz 4 22225 704 3051 28,5 0 0 0 

Sławków 1 38650 2007 6866 37,0 0 0 0 

Szczyrk 1 13492 775 5809 39,0 1 106 0 

Bestwina 4 16233 759 2643 9,5 0 0 0 

Buczkowice 4 11455 513 2676 5,0 0 0 0 

Czechowice- 

Dziedzice 

11 23069 1141 3948 6,1 1 366 0 

Jasienica 4 12119 610 5202 23,0 0 0 0 

Jaworze 1 12500 874 6682 21,0 0 0 0 

Kozy 2 14896 776 5875 13,5 0 0 0 

Porąbka 4 10496 486 3727 16,0 0 0 0 

Wilamowice 5 13145 474 3087 11,4 0 0 0 

Wilkowice 3 10569 712 4200 11,3 0 0 1 

Cieszyn 5 24376 2043 7080 5,8 1 240 1 

Ustroń 3 24665 1585 5139 19,7 1 179 2 

Wisła 1 40302 2750 11320 109,0 1 280 1 

Brenna 2 15688 729 5197 48,0 0 0 1 

Chybie 2 15181 756 4583 16,0 0 0 0 

Dębowiec 1 12054 369 5518 43,0 0 0 0 

Goleszów 3 11146 397 4087 22,0 0 0 0 

Hażlach 3 12466 583 3324 16,3 0 0 0 

Istebna 3 13119 364 3764 28,0 0 0 1 

Skoczów 3 23051 1287 8575 21,3 0 0 1 

Strumień 4 12800 491 3029 14,5 0 0 0 

Zebrzydowice 3 14536 515 4216 13,7 0 0 0 

Blachownia 2 22041 893 6671 33,5 0 0 0 

Dąbrowa 

Zielona 

1 12591 310 4157 100,0 0 0 0 

Janów 3 7256 298 1983 49,0 0 0 0 

Kamienica 

Polska 

1 22869 734 5650 46,0 0 0 0 

Kłomnice 5 10054 377 2754 29,4 0 0 0 

Koniecpol 2 14367 736 5116 73,5 1 250 0 

Konopiska 4 7651 347 2614 19,5 0 0 0 

Kruszyna 2 11730 378 2450 47,0 0 0 0 

Lelów 4 9203 196 1293 31,0 0 0 0 

Mstów 3 9903 327 3448 40,0 0 0 0 

Mykanów 2 12217 337 7018 71,0 0 0 0 

Liczba 

muzeów 


209


NAZWA Liczba 

bibliotek 

Liczba 

wolumenów 



Liczba 

czytelników 


Liczba 

mieszkańców 


Liczba km2 na 

bibliotekę 


na widowni 

przypadająca 

na jedno kino 

Olsztyn 1 13579 562 6678 109,0 0 0 0 

Poczesna 4 15227 511 3138 15,0 0 0 0 

Przyrów 3 9724 181 1374 26,7 0 0 0 

Rędziny 3 10404 382 3253 13,7 0 0 0 

Starcza 1 12518 338 2712 20,0 0 0 0 

Knurów 4 21521 1547 9862 8,5 1 190 0 

Pyskowice 2 37319 2476 9552 15,5 0 0 0 

Gierałtowice 4 16060 594 2681 9,5 0 0 1 

Pilchowice 4 9001 329 2607 17,5 0 0 0 

Rudziniec 4 6836 239 2644 39,8 0 0 0 

Sośnicowice 1 21525 1161 8277 116,0 0 0 0 

Toszek 5 11783 427 1984 20,0 0 0 0 

Wielowieś 2 7737 1188 3007 58,0 0 0 0 

Kłobuck 4 19055 806 5091 32,5 1 350 0 

Krzepice 3 11694 448 3118 26,3 1 122 0 

Lipie 3 10389 411 2155 33,0 0 0 0 

Miedźno 3 8594 383 2530 37,7 0 0 0 

Opatów 3 9333 309 2244 24,7 0 0 0 

Panki 1 16877 818 5028 55,0 0 0 0 

Popów 1 14121 544 6056 102,0 0 0 0 

Przystajń 1 12400 529 6030 89,0 0 0 0 

Wręczyca 

Wielka 

5 9761 396 3434 29,6 0 0 0 

Lubliniec 5 21386 1180 4825 17,8 0 0 0 

Boronów 1 14792 634 3316 57,0 0 0 0 

Ciasna 4 8380 174 1958 33,5 0 0 0 

Herby 3 10963 427 2325 28,7 0 0 0 

Kochanowice 3 10992 390 2223 26,7 0 0 0 

Koszęcin 4 10261 351 2881 32,3 1 200 0 

Pawonków 5 7616 204 1294 23,8 0 0 0 

Woźniki 3 12918 538 3186 42,7 0 0 0 

Łaziska Górne 3 24755 1505 7314 6,7 0 0 0 

Mikołów 8 15183 888 4837 9,9 0 0 0 

Orzesze 6 12549 589 3151 14,0 0 0 0 

Ornontowice 1 17449 1061 5626 15,0 0 0 0 

Wyry 2 13752 594 3267 17,5 0 0 0 

Myszków 5 15131 865 6588 14,8 1 430 0 

Koziegłowy 4 10753 350 3580 39,8 0 0 0 

Niegowa 2 11714 268 2832 44,0 0 0 0 

Poraj 4 10129 337 2636 14,3 0 0 0 

Żarki 3 10318 447 2748 33,7 0 0 0 

Goczałkowice- 

Zdrój 

1 15331 793 6297 47,0 0 0 0 

Kobiór 1 18446 731 4679 48,0 0 0 0 

Liczba 

muzeów 


210


NAZWA Liczba 

bibliotek 

Liczba 

wolumenów 



Liczba 

czytelników 


Liczba 

mieszkańców 


Liczba km2 na 

bibliotekę 


na widowni 

przypadająca 

na jedno kino 

Miedźna 4 11044 606 3894 12,5 0 0 0 

Pawłowice 6 11309 606 2947 12,7 0 0 0 

Pszczyna 16 8994 796 3129 10,9 1 90 3 

Suszec 5 12261 605 2186 15,0 0 0 1 

Racibórz 10 19714 1396 5692 7,5 2 511,5 1 

Kornowac 2 11704 228 2394 13,0 0 0 0 

Krzanowice 3 10047 289 2003 15,7 0 0 0 

Krzyżanowice 5 8995 328 2284 14,0 0 0 0 

Kuźnia 

Raciborska 

3 12478 626 4018 42,3 0 0 0 

Nędza 3 15742 384 2380 19,0 0 0 0 

Pietrowice 

Wielkie 

5 10577 281 1436 13,6 0 0 0 

Rudnik 2 11717 547 2610 37,0 0 0 0 

Czerwionka- 

Leszczyny 

11 14977 865 3724 10,5 0 0 0 

Gaszowice 3 11453 267 2949 6,7 0 0 0 

Jejkowice 1 11722 318 3736 8,0 0 0 0 

Lyski 4 12702 417 2253 14,3 0 0 0 

Świerklany 2 20909 916 5684 12,0 0 0 0 

Kalety 2 20508 590 4341 38,0 0 0 0 

Miasteczko 

Śląskie 

3 14863 501 2449 22,7 0 0 0 

Radzionków 2 24186 892 8582 6,5 1 493 0 

Tarnowskie 

Góry 

9 18476 1917 6775 9,3 0 0 3 

Krupski Młyn 3 6764 265 1161 13,0 0 0 0 

Ożarowice 3 9703 317 1801 15,3 0 0 0 

Świerklaniec 2 14411 697 5526 22,5 0 0 0 

Tworóg 3 12180 495 2690 41,7 0 0 0 

Zbrosławice 8 10565 381 1939 18,5 0 0 0 

Bieruń 2 31802 1473 9732 20,5 1 160 0 

Imielin 1 20603 1861 8010 28,0 0 0 0 

Lędziny 2 17305 1480 8131 15,5 1 190 0 

Bojszowy 2 14621 596 3380 17,5 0 0 0 

Chełm Śląski 1 19143 976 5759 23,0 0 0 0 

Pszów 3 20244 707 4670 6,7 1 177 0 

Radlin 2 23761 1145 8856 6,5 0 0 0 

Rydułtowy 3 24842 1271 7305 5,0 0 0 0 

Wodzisław 

Śląski 

8 30373 1728 6142 6,3 1 378 1 

Godów 6 11882 356 2094 6,3 1 189 0 

Gorzyce 5 17618 597 3965 12,8 0 0 0 

Lubomia 3 13050 485 2660 14,0 1 50 0 

Marklowice 1 22428 1389 5159 14,0 0 0 0 

Mszana 3 15331 585 2339 10,3 0 0 0 

Poręba 2 10323 707 4384 20,0 1 380 0 

Liczba 

muzeów 


211


NAZWA Liczba 

bibliotek 

Liczba 

wolumenów 



Liczba 

czytelników 


Liczba 

mieszkańców 


Liczba km2 na 

bibliotekę 


na widowni 

przypadająca 

na jedno kino 

Zawiercie 8 23615 1634 6554 10,6 1 538 0 

Irządze 1 12251 357 2860 71,0 0 0 0 

Kroczyce 2 10983 441 3153 55,0 0 0 0 

Łazy 7 12445 481 2282 19,0 0 0 0 

Ogrodzieniec 6 9340 322 1585 14,2 0 0 0 

Pilica 4 10094 251 2246 35,8 0 0 0 

Szczekociny 5 10410 338 1650 26,8 0 0 0 

Włodowice 2 5934 162 2646 38,5 0 0 0 

Żarnowiec 2 14501 377 2469 62,5 0 0 0 

Żywiec 3 32576 2056 10710 17,0 1 245 2 

Czernichów 3 12160 460 2180 18,7 0 0 0 

Gilowice 2 7680 456 2906 14,0 0 0 0 

Jeleśnia 8 5177 233 1678 21,3 0 0 0 

Koszarawa 1 14569 326 2497 32,0 0 0 0 

Lipowa 3 13522 710 3272 19,7 0 0 0 

Łękawica 1 10852 528 4282 43,0 0 0 0 

Łodygowice 3 10121 511 4459 12,0 0 0 0 

Milówka 1 18148 1031 9945 99,0 0 0 1 

Radziechowy- 

Wieprz 

6 7027 194 2084 10,8 0 0 0 

Rajcza 3 12677 447 3016 43,7 0 0 0 

Ślemień 1 10588 378 3482 45,0 0 0 0 

Świnna 4 10129 376 1984 9,8 0 0 0 

Ujsoły 1 9031 450 4643 110,0 0 0 0 

Węgierska 

Górka 

4 13967 583 3662 19,0 0 0 0 

M. Bielsko- 

Biała 

18 33911 2656 9761 6,9 2 827 4 

M. Bytom 11 28906 1384 16797 6,3 0 0 1 

M. Chorzów 14 18685 1318 8120 2,4 1 509 2 

M. 

Częstochowa 

25 26242 2070 9692 6,4 2 942 5 

M. Dąbrowa 

Górnicza 

18 30794 1744 7155 10,5 1 781 1 

M. Gliwice 24 18961 1592 8225 5,6 3 948 7 

M. Jastrzębie- 

Zdrój 

13 32957 2219 7226 6,5 2 381,5 0 

M. Jaworzno 18 26588 1754 5307 8,5 0 0 1 

M. Katowice 38 66145 2988 8216 4,3 8 1147 4 

M. Mysłowice 11 20622 1427 6810 6,0 2 212 2 

M. Piekary 

Śląskie 

10 18344 1025 5906 4,0 0 0 0 

M. Ruda Śląska 14 23324 1366 10327 5,6 2 963,5 1 

M. Rybnik 23 17284 1318 6134 6,4 5 732 1 

M. 

Siemianowice 

Śląskie 

11 24117 1207 6511 2,3 1 408 1 

M. Sosnowiec 22 38731 2386 10118 4,1 2 1045,5 1 

M. 

Świętochłowic 

e 

7 26540 1370 7789 1,9 0 0 1 

Liczba 

muzeów 


212


NAZWA Liczba 

bibliotek 

Liczba 

wolumenów 



Liczba 

czytelników 


Liczba 

mieszkańców 


Liczba km2 na 

bibliotekę 


na widowni 

przypadająca 

na jedno kino 

M. Tychy 16 22727 1800 8111 5,1 2 890,5 2 

M. Zabrze 22 12500 1274 8594 3,6 2 1659 3 

M. Żory 8 26658 1477 7751 8,1 1 300 1 


Liczba 

muzeów 


213

Tabela A.14. Infrastruktura pomocy społecznej w gminach województwa śląskiego w 2007 roku 

Gmina Powiatowe 

Centrum 

Pomocy 

Rodzinie 

Ośrodki 

Pomocy 

Społecznej 

Placówki 

opiekuńczowychowawcze 

całodobowe 

Obiekty pomocy społecznej Żłobki 

Domy 

pomocy 

społecznej 

Środowiskowe 

domy 

samopomocy 

inne placówki 

pomocy 

społecznej 

ogółem 

Bestwina 1 1 0 2 0 

Będzin 1 1 1 4 7 1 

Bielsko-Biała 2 1 5 7 2 15 32 2 

Bieruń 1 0 1 0 

Blachownia 1 1 2 0 0 

Bobrowniki 1 2 0 1 

Bojszowy 1 4 5 0 

Boronów 1 1 2 0 

Brenna 1 2 3 0 

Buczkowice 1 1 0 0 0 

Bytom 1 1 3 4 1 11 21 2 

Chełm Śląski 1 1 0 0 0 

Chorzów 1 1 3 5 1 16 27 1 

Chybie 1 1 2 0 

Ciasna 1 1 0 2 0 

Cieszyn 1 1 1 4 1 7 15 2 

Czechowice- 

Dziedzice 

1 1 1 6 1 3 0 

Czeladź 1 1 5 7 0 

Czernichów 1 2 0 1 0 

Czerwionka- 

Leszczyny 

1 1 8 0 6 0 

Częstochowa 2 1 6 4 1 50 64 2 

Dąbrowa Górnicza 1 1 1 1 1 6 11 3 

Dąbrowa Zielona 1 1 5 0 3 0 

Dębowiec 1 0 1 0 

Gaszowice 1 1 0 0 0 

Gierałtowice 1 1 0 0 0 

Gilowice 1 0 1 0 

Gliwice 2 1 5 3 1 20 32 4 

Goczałkowice-Zdrój 1 2 0 1 0 

Godów 1 0 1 0 

Goleszów 1 1 1 1 4 0 

Gorzyce 1 1 1 1 4 0 

Hażlach 1 1 3 5 0 

Herby 1 0 1 0 

Imielin 1 0 1 0 

Irządze 1 1 0 2 0 

Istebna 1 1 2 0 

Janów 1 0 1 0 

Jasienica 1 0 1 0 

Jastrzębie-Zdrój 1 1 2 1 1 6 1 

Jaworze 1 0 1 0 

Jaworzno 1 1 1 1 1 8 13 1 

liczba 

żłobków 


214



Centrum 

Pomocy 

Rodzinie 

Ośrodki 

Pomocy 

Społecznej 

Placówki 


całodobowe 


Domy 

pomocy 

społecznej 

Środowiskowe 

domy 

samopomocy 


pomocy 

społecznej 

ogółem 

Jejkowice 1 0 1 0 

Jeleśnia 1 1 0 2 0 

Kalety 1 0 1 0 

Kamienica Polska 1 1 0 0 0 

Katowice 1 1 4 2 5 38 51 8 

Kłobuck 1 1 1 0 3 0 

Kłomnice 1 1 0 2 0 

Knurów 1 1 1 4 7 1 

Kobiór 1 2 3 0 

Kochanowice 1 1 0 0 0 

Koniecpol 1 0 1 0 

Konopiska 1 1 0 0 0 

Kornowac 1 1 0 2 0 

Koszarawa 1 1 0 0 0 

Koszęcin 1 2 1 1 5 0 

Koziegłowy 1 1 0 0 0 

Kozy 1 2 3 0 

Kroczyce 1 0 1 0 

Krupski Młyn 1 1 0 0 0 

Kruszyna 1 0 1 0 

Krzanowice 1 2 0 1 0 

Krzepice 1 0 1 0 

Krzyżanowice 1 1 2 0 0 0 

Kuźnia Raciborska 1 1 0 0 0 

Lelów 1 1 1 3 0 

Lędziny 1 1 1 3 6 0 

Lipie 1 0 1 0 

Lipowa 1 0 1 0 

Lubliniec 1 1 3 1 5 11 1 

Lubomia 1 6 7 0 

Lyski 1 1 0 2 0 

Łaziska Górne 1 1 5 0 3 0 

Łazy 1 1 2 0 

Łękawica 1 0 1 0 

Łodygowice 1 1 0 0 0 

Marklowice 1 1 0 0 0 

Miasteczko Śląskie 1 2 0 1 0 

Miedźna 1 1 0 2 0 

Miedźno 1 0 1 0 

Mierzęcice 1 1 0 0 0 

Mikołów 1 1 1 6 9 1 

Milówka 1 1 2 0 

liczba 

żłobków 


215



Centrum 

Pomocy 

Rodzinie 

Ośrodki 

Pomocy 

Społecznej 

Placówki 


całodobowe 


Domy 

pomocy 

społecznej 

Środowiskowe 

domy 

samopomocy 


pomocy 

społecznej 

ogółem 

Mstów 1 0 1 0 

Mszana 1 0 1 0 

Mykanów 1 1 2 0 

Mysłowice 1 1 1 1 4 8 1 

Myszków 1 1 1 2 2 7 0 

Nędza 1 0 1 0 

Niegowa 1 0 1 0 

Ogrodzieniec 1 1 0 0 0 

Olsztyn 1 1 0 2 0 

Opatów 1 0 1 0 

Ornontowice 1 3 0 2 0 

Orzesze 1 1 1 0 3 0 

Ożarowice 1 2 0 1 0 

Panki 1 0 1 0 

Pawłowice 1 1 2 0 0 0 

Pawonków 1 1 0 0 0 

Piekary Śląskie 1 1 1 1 4 8 1 

Pietrowice Wielkie 1 2 0 1 0 

Pilchowice 1 2 3 0 0 0 

Pilica 1 0 1 0 

Poczesna 1 1 0 2 0 

Popów 1 0 1 0 

Poraj 1 1 3 5 0 

Porąbka 1 0 1 0 

Poręba 1 0 1 0 

Przyrów 1 0 1 0 

Przystajń 1 0 1 0 

Psary 1 1 1 3 0 

Pszczyna 1 1 1 1 1 3 8 1 

Pszów 1 1 2 0 

Pyskowice 1 1 1 0 0 

Racibórz 1 1 2 3 7 1 

Radlin 1 1 2 0 

Radziechowy- 

Wieprz 

1 1 0 0 0 

Radzionków 1 1 0 0 0 

Rajcza 1 1 1 3 0 

Rędziny 1 1 2 0 

Ruda Śląska 1 1 5 5 2 9 23 1 

Rudnik 1 0 1 0 

Rudziniec 1 1 2 0 

Rybnik 2 1 4 1 2 8 18 1 

Rydułtowy 1 0 1 0 

liczba 

żłobków 


216



Centrum 

Pomocy 

Rodzinie 

Ośrodki 

Pomocy 

Społecznej 

Placówki 


całodobowe 


Domy 

pomocy 

społecznej 

Środowiskowe 

domy 

samopomocy 


pomocy 

społecznej 

ogółem 

Siemianowice 

Śląskie 

1 1 0 2 3 7 1 

Siewierz 1 0 1 0 

Skoczów 1 1 3 0 5 1 

Sławków 1 3 4 0 

Sosnowiec 1 1 8 2 2 14 28 4 

Sośnicowice 1 1 2 0 0 0 

Starcza 1 0 1 0 

Strumień 1 1 3 5 0 

Suszec 1 0 1 0 

Szczekociny 1 3 0 2 0 

Szczyrk 1 0 1 0 

Ślemień 1 0 1 0 

Świerklaniec 1 1 1 3 0 0 0 

Świerklany 1 1 0 0 0 

Świętochłowice 1 1 1 2 1 5 11 0 

Świnna 1 0 1 0 

Tarnowskie Góry 1 1 2 5 9 3 

Toszek 1 1 0 2 0 

Tworóg 1 1 2 0 

Tychy 1 1 1 1 2 7 13 1 

Ujsoły 1 0 1 0 

Ustroń 1 2 1 2 6 1 

Węgierska Górka 1 2 0 1 0 

Wielowieś 1 1 0 2 0 

Wilamowice 1 1 0 0 0 

Wilkowice 1 1 1 3 0 

Wisła 1 0 1 0 

Włodowice 1 1 6 0 4 0 

Wodzisław Śląski 1 1 1 1 6 10 0 

Wojkowice 1 1 0 0 0 

Woźniki 1 0 1 0 

Wręczyca Wielka 1 1 0 0 0 

Wyry 1 0 1 0 

Zabrze 1 1 2 4 1 7 16 4 

Zawiercie 1 1 1 1 1 5 10 1 

Zbrosławice 1 3 4 0 0 0 

Zebrzydowice 1 1 2 0 0 0 

Żarki 1 1 1 3 0 

Żarnowiec 1 0 1 0 

Żory 1 1 0 1 3 6 0 

Żywiec 1 1 4 1 1 8 1 

Opracowanie własne IBS na podstawie GUS i Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego 

liczba 

żłobków 


217

Tabela A.15. Wykaz gmin w województwie śląskim z podziałem na wybrane kategorie 

wiejskie miejskie miejsko-wiejskie 

Bestwina Szczyrk Czechowice-Dziedzice 

Buczkowice Cieszyn Wilamowice 

Jasienica Ustroń Skoczów 

Jaworze Wisła Strumień 

Kozy Żywiec Woźniki 

Porąbka M. Bielsko-Biała Blachownia 

Wilkowice Lubliniec Koniecpol 

Brenna Kalety Kłobuck 

Chybie Miasteczko Śląskie Krzepice 

Dębowiec Radzionków Koziegłowy 

Goleszów Tarnowskie Góry Żarki 

Hażlach M. Bytom Sośnicowice 

Istebna M. Piekary Śląskie Toszek 

Zebrzydowice Myszków Krzanowice 

Czernichów M. Częstochowa Kuźnia Raciborska 

Gilowice Knurów Czerwionka-Leszczyny 

Jeleśnia Pyskowice Siewierz 

Koszarawa M. Gliwice Łazy 

Lipowa M. Zabrze Ogrodzieniec 

Łękawica M. Chorzów Pilica 

Łodygowice M. Katowice Szczekociny 

Milówka M. Mysłowice Pszczyna 

Radziechowy-Wieprz M. Ruda Śląska 

Rajcza M. Siemianowice Śląskie 

Ślemień M. Świętochłowice 

Świnna Racibórz 

Ujsoły Pszów 

Węgierska Górka Radlin 

Boronów Rydułtowy 

Ciasna Wodzisław Śląski 

Herby M. Jastrzębie-Zdrój 

Kochanowice M. Rybnik 

Koszęcin M. Żory 

Pawonków Będzin 

Krupski Młyn Czeladź 

Ożarowice Wojkowice 

Świerklaniec Sławków 

Tworóg Poręba 

Zbrosławice Zawiercie 

Dąbrowa Zielona M. Dąbrowa Górnicza 

Janów M. Jaworzno 

Kamienica Polska M. Sosnowiec 

Kłomnice Łaziska Górne 


218

Konopiska Mikołów 

Kruszyna Orzesze 

Lelów Bieruń 

Mstów Imielin 

Mykanów Lędziny 

Olsztyn M. Tychy 

Poczesna 

Przyrów 

Rędziny 

Starcza 

Lipie 

Miedźno 

Opatów 

Panki 

Popów 

Przystajń 

Wręczyca Wielka 

Niegowa 

Poraj 

Gierałtowice 

Pilchowice 

Rudziniec 

Wielowieś 

Kornowac 

Krzyżanowice 

Nędza 

Pietrowice Wielkie 

Rudnik 

Gaszowice 

Jejkowice 

Lyski 

Świerklany 

Godów 

Gorzyce 

Lubomia 

Marklowice 

Mszana 

Bobrowniki 

Mierzęcice 

Psary 

Irządze 

Kroczyce 

Włodowice 

Żarnowiec 

Ornontowice 

Wyry 

Goczałkowice-Zdrój 


219

Kobiór 

Miedźna 

Pawłowice 

Suszec 

Bojszowy 

Chełm Śląski 

Aneks Aneks 2 2 Scenariusz wywiadu IDI IDI jednostek samorządu terytorialnego 

1. Wprowadzenie i cele rozmowy 

o przywitanie, przedstawienie się (o sobie, o IBS) 

Instytut Badań Strukturalnych jest niezależną fundacją naukową istniejącą od 2006 roku, której celem 

jest prowadzenie i wspieranie badań podnoszących innowacyjność i konkurencyjność gospodarki. W 

ramach naszych prac służymy partnerom publicznym i prywatnym pomocą w ilościowej i jakościowej 

ocenie i zrozumieniu zjawisk kluczowych dla funkcjonowania gospodarki i jej poszczególnych 

sektorów. 

Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego realizujemy projekt pt. „Analiza 

wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy województwa śląskiego”. 

Przedmiotem projektu jest ocena oddziaływania inwestycji w infrastrukturę społeczną na rozwój 

gmin i powiatów województwa śląskiego, a wywiady z przedstawicielami jednostek samorządu 

terytorialnego są jednym z elementów badania. 

o cel rozmowy, przebieg (jakie elementy (bloki), jak długo) 

Celem rozmowy jest określenie stanu infrastruktury społecznej przez pracowników jednostek 

samorządu terytorialnego. 

Chciałabym porozmawiać z Panem(ią) na temat tego, jak ocenia Pan(i) zasoby gminy/powiatu 

dotyczące komponentów infrastruktury społecznej. W tym celu podczas rozmowy wyodrębnimy bloki 

tematyczne dotyczące kolejno infrastruktury: edukacyjnej, ochrony zdrowia, sportowo-rekreacyjnej, 

kulturalnej, pomocy społecznej oraz mieszkaniowej. 

W poszczególnych częściach rozmowa dotyczyć będzie oceny efektywności podejmowanych 

inwestycji oraz identyfikacji czynników wpływających na nią. Rozmawiać będziemy również o skali 

zaangażowania podmiotów prywatnych w infrastrukturę społeczną. Na koniec skoncentrujemy się na 

określeniu priorytetowych inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej w najbliższych latach. 

Jeśli z odpowiedzią na niektóre pytania będzie Pan(i) miał(a) trudności, związane z brakiem informacji 

na temat danych inwestycji czy danego komponentu infrastruktury, po skończonej rozmowie, 

poproszę o udostępnienie kontaktu df osoby, która będzie mogła uzupełnić brakujące informacje. 

o o nagrywaniu (czy można) 


220

2. Ocena stanu infrastruktury społecznej 

Zacznijmy od oceny poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej w Pan/i 

gminie/powiecie. Jak ocenia Pan(i) zasoby gminy/powiatu dotyczące infrastruktury: 

- edukacyjnej znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (dopytać o przedszkola, szkoły, uczelnie, 

poradnie psychologiczno-pedagogiczne itp.), 

- ochrony zdrowia znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (dopytać o szpitale, przychodnie), 

- sportowo-rekreacyjnej znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (dopytać o tereny zieleni, kluby 

i sekcje sportowe, boiska, hale itp.), 

- kulturalnej znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (dopytać o biblioteki, kina, muzea, teatry 

itp.), 

- pomocy społecznej znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (dopytać o centra pomocy 

rodzinie, ośrodki pomocy społecznej, żłobki) 

- mieszkaniowej znajdującej się na terenie gminy/powiatu? (zasoby mieszkaniowe). 

Jeśli respondent nie wspomniał to przy każdym z komponentów dopytać: Jak Pan/i sądzi, czy dostęp 

do wymienionych przez Pana/ią placówek/instytucji jest wystarczający, to znaczy czy nie powinno ich 

być więcej a może jest ich w sam raz? 

Jeśli respondent nie wspomniał to przy każdym z komponentów dopytać: Jak ocenia Pan(i) jakość 

wyposażenia infrastruktury? 

Z tego co Pan/i powiedział/a wyłania się interesujący obraz infrastruktury społecznej w 

gminie/powiecie. Proszę powiedzieć, jak Pan/i sądzi, czy stan tej infrastruktury ma wpływ na 

atrakcyjność inwestycyjną gminy/powiatu? 

Jeśli tak to: Na czym ten wpływ polega (przykłady)? Dopytać: Który z komponentów infrastruktury (o 

których była mowa) ma duże znaczenie, a który jest mniej istotny jeśli chodzi o atrakcyjność 

inwestycyjną gminy/powiatu? 

Jeśli nie to dopytać: Dlaczego stan infrastruktury nie ma wpływu na atrakcyjność inwestycyjną 

gminy/powiatu? 


221

3. Ocena efektywności inwestycji w infrastrukturze społecznej 

Porozmawiajmy teraz o inwestycjach prowadzonych w zakresie infrastruktury społecznej w okresie 

1999-2008. Jakie Pana/i zdaniem najważniejsze inwestycje dotyczące infrastruktury (podkreślić, że 

chodzi o najważniejsze a nie o wszystkie): 

- edukacyjnej zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 

Jeśli były to pytamy dalej: 

Jak Pan/i sądzi czy inwestycje przeprowadzone w latach 1999-2008 odpowiadały faktycznym 

potrzebom gminy/powiatu? Dlaczego? 

Czy są jakieś inwestycje w tym zakresie, które Pana/i zdaniem powinny być poczynione lecz ich 

zaniechano? 

Jeśli nie było takich inwestycji, to pytanie: 

Jakie inwestycje Pana/i zdaniem powinny być poczynione lecz ich zaniechano? 

- ochrony zdrowia zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 





zaniechano? 



- sportowo-rekreacyjnej zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 





222


zaniechano? 



- kulturalnej zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 





zaniechano? 



- pomocy społecznej zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 





zaniechano? 



- mieszkaniowej zostały zrealizowane w gminie/powiecie w tym czasie? 





223


zaniechano? 



Czy któreś spośród wymienionych przez Pana/ią inwestycji przyczyniły się do rozwoju społeczno- 

gospodarczego gminy/powiatu? Dlaczego? (dopytać o wpływ na jakość życia, na wzrost atrakcyjności 

inwestycyjnej, na decyzje o zmianie miejsca zamieszkania). 

A dlaczego właśnie te inwestycje przyczyniły się do rozwoju? (dopytać o warunki efektywności 

inwestycji). 

Czy któreś z omawianych inwestycji były współfinansowane ze środków UE? W ramach którego 

programu operacyjnego projekt był realizowany? A w ramach którego priorytetu tego programu był 

realizowany ten projekt? Jaki był poziom dofinansowania? 

4. Ocena skali zaangażowania podmiotów prywatnych 

Czy na terenie gminy/powiatu są przypadki prywatnych inwestycji w obszarze infrastruktury: Ile było 

tych inwestycji i czy ocenia je pan raczej jako duże czy małe? 

- edukacyjnej? 

- ochrony zdrowia? 

- sportowo-rekreacyjnej? 

- kulturalnej? 

- pomocy społecznej? 

- mieszkaniowej? 

(Jeśli były to kolejne pytanie, jeśli nie to przejście do pytania 10): 

Czy któreś z wymienionych przez Pana/ią inwestycji miały wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy 

gminy/powiatu? (dopytać o wpływ na jakość życia i na wzrost atrakcyjności inwestycyjnej) 

Czy inwestycje prywatne, o których rozmawialiśmy, określił(a)by Pan/i jako substytucyjne, zastępcze 

względem publicznych czy raczej są one komplementarne, uzupełniające? 


224

Czy dostrzega Pan/i jakieś czynniki, które są Pana/i zdaniem utrudnieniem dla prywatnych 

inwestorów w podejmowaniu inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej w Pana/i 

gminie/powiecie? 


225

5. Priorytety inwestycyjne w obszarze infrastruktury społecznej w najbliższych latach 

Które komponenty infrastruktury społecznej w Pana/i gminie/powiecie w największym stopniu 

wymagają nakładów inwestycyjnych? 

Proszę podać przykłady inwestycji, które według Pana/i w największym stopniu mogłyby wpłynąć na 

podniesienie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego w Pana/i gminie/powiecie. (Doprecyzować: 

czy chodzi o nowe inwestycje, czy też o polepszenie jakości istniejących elementów infrastruktury 

społecznej). 

Czy ww. propozycje inwestycji są uwzględnione w planach inwestycyjnych gminy/powiatu? 

Czy i w jakich obszarach infrastruktury społecznej planowane jest ubieganie się o środki UE? 

6. Zakończenie 

Podsumowując proszę powiedzieć jakie czynniki uznał(a)by Pan/i za kluczowe w przypadku 

inwestycji, która mogłaby mieć znaczący wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy w Pana/i 

gminie/powiecie? 


226

Aneks Aneks 3 3 Scenariusz Scenariusz wywiadu wywiadu IDI IDI podmiotów podmiotów niepublicznych 

niepublicznych 

1. Wprowadzenie i cele rozmowy 

Przywitanie, przedstawienie się (o sobie, o IBS) 

Instytut Badań Strukturalnych jest niezależną fundacją naukową istniejącą od 2006 roku, której celem 

jest prowadzenie i wspieranie badań podnoszących innowacyjność i konkurencyjność gospodarki. W 

ramach naszych prac służymy partnerom publicznym i prywatnym pomocą w ilościowej i jakościowej 

ocenie i zrozumieniu zjawisk kluczowych dla funkcjonowania gospodarki i jej poszczególnych 

sektorów. 

Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego realizujemy projekt pt. „Analiza 

wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy województwa śląskiego”. 

Przedmiotem projektu jest ocena oddziaływania inwestycji w infrastrukturę społeczną na rozwój 

gmin i powiatów województwa śląskiego, a wywiady z przedstawicielami podmiotów prywatnych są 

jednym z elementów badania. 

cel rozmowy, przebieg (jakie elementy (bloki), jak długo) 

Celem rozmowy będzie określenie powodów realizacji inwestycji w obszarze infrastruktury 

społecznej, zdiagnozowanie barier w realizacji tego typu inwestycji oraz porównanie wpływu 

inwestycji realizowanych przez sektor prywatny na tle przedsięwzięć podejmowanych przez sektor 

publiczny. Do infrastruktury społecznej zaliczamy sześć komponentów: edukacyjny, ochrony zdrowia, 

sportowo-rekreacyjny, kulturalny, pomocy społecznej oraz mieszkaniowy 79 . 

o nagrywaniu (czy można) 

2. Charakterystyka działalności podmiotu prywatnego 

• Proszę opowiedzieć o działalności [nazwa podmiotu]. Dopytać: 

o Jaki jest status prawny Państwa instytucji? 

o Jaki jest zakres przedmiotowy i geograficzny działalności [nazwa podmiotu]? 

• Czy uważa Pan/i, że sfera infrastruktury społecznej jest atrakcyjna inwestycyjnie dla 

podmiotów niepublicznych? Dlaczego tak? 

79 Pokazujemy respondentowi listę komponentów. 


227

Jeśli nie: 

Co było motywacją do realizacji Państwa inwestycji ? 

• Jakie są korzyści zarówno dla podmiotów realizujących takie inwestycje, jak i dla rozwoju 

społeczno gospodarczego terenów, na których są prowadzone? 

• Jak oceniacie Państwo zasoby infrastruktury społecznej (pod względem ilościowym oraz 

jakościowym) na terenie, na którym prowadzi działalność Państwa instytucja? 

3. Specyfika działalności podmiotów prywatnych w województwie śląskim 

• Czy Państwa instytucja współpracuje z samorządem? 

Jeśli TAK: 

• Jak ocenia Pan/i tą współpracę? 

• Czy są Państwu znane przykłady działań podejmowanych przez władze samorządowe w celu 

zwiększenia aktywności podmiotów niepublicznych w obszarze infrastruktury społecznej? Jeśli 

tak: Jaka jest Państwa ocena tych działań? 

• Czy Pana/i zdaniem można powiedzieć, że współpraca podmiotów prywatnych z samorządami 

lokalnymi na terenie województwa śląskiego różni się od tej w innych województwach? I 

dlaczego? 

• Jakiego rodzaju wsparcie ze strony samorządu lokalnego w największym stopniu zwiększyłoby 

zaangażowanie podmiotów niepublicznych w obszarze infrastruktury społecznej? 

4. Charakterystyka barier działalności 

• Jakie są najważniejsze bariery w powstawaniu i działalności niepublicznych podmiotów 

podobnych do Państwa instytucji? 

5. Rola podmiotów prywatnych 

• Czy działalność Państwa instytucji (oraz innych podobnych podmiotów) wpływa na lokalny 

rozwój społeczno-gospodarczy? Na czym ten wpływ polega? Dopytać o wpływ na: 

• atrakcyjność inwestycyjną; 

• poziom życia mieszkańców; 

6. Działalność podmiotu prywatnego na tle działania instytucji publicznych 

• Czy i pod jakim względem działalność Państwa podmiotu różni się od działalności podmiotów 

publicznych o podobnym profilu działalności? 

• W jakim stopniu świadczone przez Państwa usługi mają charakter komplementarny, a w 

jakim substytucyjny względem podmiotów publicznych? 


228

7. Finanse i inwestycje podejmowane przez instytucję 

• Z jakich źródeł finansowana jest działalność Państwa instytucji? 

• Jakiego rodzaju inwestycje realizowaliście Państwo w ciągu ostatnich 10 lat (lub od momentu 

powstania Państwa instytucji, jeśli działa ona krócej niż 10 lat)? Jaka była wartość tych 

inwestycji? 

• Jakie są Państwa plany inwestycyjne w najbliższych latach? 

8. Zakończenie rozmowy 

• Prosimy respondenta o ewentualne uwagi i spostrzeżenia. Czy chciałby coś dodać? 

• Prosimy respondenta o wypełnienie metryczki 

• podziękowania, pożegnanie 


229

Aneks Aneks 4. 4. 4. Scenariusz Scenariusz I I panelu 

panelu 

Organizacja panelu 

Przewidywany czas trwania: ok. 2-2,5 godziny. 

Wstęp 5 minut 

Stan infrastruktury społecznej województwa śląskiego na tle kraju 30 minut 

Kanały oddziaływania infrastruktury społecznej 20 minut 

Rola podmiotów prywatnych w tworzeniu infrastruktury społecznej 30 minut 

Czynniki decydujące o powodzeniu inwestycji 30 minut 

Wnioski: Jak inwestować w infrastrukturę społeczną 15 minut 

Zakończenie 5 minut 

1. Wstęp 

• Prezentacja prowadzącego i IBS 

• Prezentacja celu badania i roli panelu eksperckiego 

• Definicja infrastruktury społecznej 

• Prezentacja uczestników 

2. Stan infrastruktury społecznej województwa śląskiego na tle kraju 

Wprowadzenie: Ważnym elementem badania jest przedstawienie województwa śląskiego na tle 

kraju pod względem poziomu infrastruktury społecznej i jej zmian (inwestycji w nią dokonywanych). 

Jakie jest Państwa zdanie w następujących kwestiach: 

Jaki jest poziom infrastruktury społecznej w województwie śląskim – w kategoriach bezwzględnych i 

względnych (tj. w porównaniu z innymi regionami)? 

W jakim stopniu istniejąca infrastruktura zaspakaja potrzeby ludności? W jakich obszarach występują 

największe braki? 

Jakie są zmiany w czasie w odniesieniu do infrastruktury społecznej? Czy inwestycje są 

wystarczające? W jaki obszarach tak, w jakich nie? 

Jak powyższe zjawiska kształtują się w układzie przestrzennym? Które obszary województwa 

śląskiego są wyposażone w infrastrukturę społeczną adekwatną do potrzeb, a które nie? 

3. Kanały oddziaływania infrastruktury społecznej na rozwój województwa śląskiego 

Wprowadzenie: Centralnym punktem badania jest określenie, w jaki sposób infrastruktura społeczna 

wpływa na rozwój województwa śląskiego (przez rozwój rozumiemy wzrost gospodarczy, a także 

zmiany ogólnej sytuacji społeczno-gospodarczej, w tym jakości życia mieszkańców). O ile w literaturze 


230

udokumentowano wiele różnych mechanizmów takiego wpływu, to siła ich występowania w 

województwie śląskim wymaga określenia. 

Jakie jest Państwa w tym kontekście zdanie w następujących kwestiach: 

Jakimi kanałami dochodzi w województwie śląskim do oddziaływania infrastruktury społecznej na 

rozwój? 

Jakie są pod tym względem silne strony województwa śląskiego? Jakie są jego słabości? 

Czy znane są Państwu przykłady uzyskania lub utracenia istotnych inwestycji na skutek 

wyposażenia/braku wyposażenia w infrastrukturę społeczną? 

4. Rola podmiotów prywatnych w tworzeniu infrastruktury społecznej, bariery 

Wprowadzenie: Różne elementy infrastruktury społecznej są dostarczane przez JST i państwo lub 

przez sektor prywatny. Zależy to oczywiście od rodzaju infrastruktury, a także od lokalizacji. 


W jakich obszarach na terenie województwa śląskiego podmioty prywatne są skuteczne w tworzeniu 

infrastruktury społecznej? W jakich skuteczne nie są? 

Czy skala zaangażowanie podmiotów prywatnych odróżnia województwo śląskie od innych regionów 

kraju? 

Na ile inwestycje w infrastrukturę społeczną podmiotów prywatnych mogą być komplementarne, a 

na ile substytucyjne w stosunku do inwestycji publicznych? 

Czy można zidentyfikować obszary, w których podmioty prywatne mogłyby być bardziej aktywne, ale 

nie są? 

Jakie są występujące w tym obszarze bariery, w szczególności bariery specyficzne dla województwa 

śląskiego? W jakim sposób władze samorządowe mogą stymulować zaangażowanie podmiotów 

prywatnych? 

Jakie można zastosować instrumenty dla zwiększenia zaangażowania podmiotów prywatnych w 

inwestycje w infrastrukturę społeczną? 

5. Czynniki decydujące o powodzeniu inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej 

Wprowadzenie: Inwestycje podejmowane przez instytucje publiczne i instytucje prywatne mogą 

przynosić efekt różny od pierwotnie zakładanego. W szczególności inwestycje mogą być 

niedopasowane do potrzeb, nieudane ze względu na problemy w zarządzaniu, złym zaplanowaniu 

finansowania danego podmiotu po zakończeniu inwestycji, wreszcie nieudane na skutek czynników 

wewnętrznych (błędy popełnione w trakcie realizacji inwestycji) i zewnętrznych (zmiana otoczenia 

inwestycji). 


Jak zdefiniujecie Państwo inwestycję udaną/nieudaną? Jak w tej definicji ująć oczekiwania co do 

wpływu na wzrost gospodarczy? 


231

Jaka jest skuteczność inwestycji w infrastrukturę społeczną? Jaka jest efektywność działań 

podejmowanych w tym zakresie przez instytucje publiczne i prywatne? 

Czy znane są Państwu przykłady spektakularnych sukcesów lub porażek inwestycji w infrastrukturę 

społeczną? 

Jakie są warunki skutecznej inwestycji ze środków publicznych? Jakie są warunki skutecznej 

inwestycji ze środków prywatnych? 

6. Wnioski: jak inwestować w infrastrukturę społeczną – ocena ex-ante efektywności inwestycji 

Wprowadzenie: Dotychczas poruszane zagadnienia umożliwiły nam refleksję zarówno nad 

stanem infrastruktury społecznej województwa śląskiego i jej wpływem na rozwój, jak i 

czynnikami warunkującymi skuteczne tej infrastruktury tworzenie. 

W odniesieniu do dotychczasowej dyskusji, jakie jest Państwa zdanie w następujących 

kwestiach: 

Jak podsumowaliby Państwo stan i rozwój infrastruktury społecznej województwa śląskiego 

w ostatnich latach? 

Jakie są najważniejsze obecnie potrzeby inwestycyjne województwa w obszarze 

infrastruktury społecznej? 

Jakie metody mogą być wykorzystane do lepszego określenia pożądanych kierunków 

inwestycji? 

Jakie metody planowania i wyboru inwestycji w infrastrukturę społeczną mogą się Państwa 

zdaniem przyczynić do ich większej efektywności? 

7. Zakończenie 

• Zaproszenie na drugi panel, przedstawienie jego tematyki, ustalenie terminu; 

• Prośba o wypełnienie metryczek i listy obecności; 

• Podziękowanie za udział. 


232

Aneks Aneks 5. 5. Scenariusz Scenariusz II II panelu 

Organizacja panelu 

• Wstęp 5 

minut 

• Prezentacja przedstawiciela IBS – wstępne wyniki badania 35 minut 

• Sytuacja społeczno-ekonomiczna 20 

minut 

• Zróżnicowanie infrastruktury społecznej w województwie śląskim 30 

minut 

• Wydatki inwestycyjne 20 minut 

• Ocena efektywności inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej 25 minut 

• Podsumowanie 15 minut 

1. Wstęp 

• Prezentacja prowadzącego i IBS 

• Prezentacja celu badania i roli panelu eksperckiego 

• Definicja infrastruktury społecznej 

• Prezentacja uczestników 

2. Prezentacja przedstawiciela IBS – wstępne wyniki badania 

Prezentacja związana ze streszczeniem wstępnych wyników badania. 

3. Sytuacja społeczno-ekonomiczna 

Wprowadzenie: Przedstawione zróżnicowanie sytuacji społeczno-ekonomicznej stanowi istotny 

kontekst analizy infrastruktury społecznej. W szczególności w opracowaniu wykorzystano stworzone 

na jego potrzeby miary syntetyczne, tj. indeks rozwoju społeczno-ekonomicznego, składający się z 

indeksu gospodarczego, indeksu zdrowia, indeksu kapitału ludzkiego oraz indeksu kapitału 

społecznego. Indeksy te, chociaż łącznie wskazują na dość dobrą pozycję województwa śląskiego na 

tle kraju, jednocześnie ukazują niski poziom rozwoju obszarów miejskich (w porównaniu do reszty 

kraju) i relatywnie dobry – obszarów wiejskich. 

Jakie w tym kontekście jest Państwa zdanie w następujących kwestiach: 

1.1. Czy indeksy dobrze oddają specyfikę sytuacji społeczno-ekonomicznej województwa 

śląskiego – tak na tle kraju, jak i jego wewnętrzne zróżnicowanie? 

1.2. Czy hierarchia powiatów – pod względem wartości poszczególnych indeksów – pozostaje w 

Państwa ocenie w związku z faktyczną dostępnością infrastruktury? 

4. Zróżnicowanie infrastruktury społecznej w województwie śląskim 

Wprowadzenie: Wyposażenie w infrastrukturę społeczną silnie koreluje się z sytuacją społeczno- 

gospodarczą, w tym w szczególności z szacowanym w badaniu PKB per capita. Jednocześnie, zarówno 


233

w województwie śląskim, jak i w całym kraju można obserwować zmniejszanie się tych różnic: na 

obszarach o słabszym początkowym wyposażeniu w infrastrukturę jej przyrost był szybszy. Zjawisko 

to współwystępowało również z szybszym rozwojem społeczno-gospodarczym, choć w tym wypadku 

zależność jest znacznie mniej wyraźna. 


1.3. Czy oszacowane w ramach badania stan i zróżnicowanie infrastruktury dobrze 

odzwierciedlają rzeczywistość? 

1.4. Czy dla obserwowanych relacji między wyjściowym wyposażeniem w infrastrukturę 

społeczną, obserwowanym wzrostem tego wyposażenia i wzrostem gospodarczym 

dostrzegacie Państwo prawidłowości wykraczające poza prezentowaną analizę 

statystyczną? (odniesienie do wykresów 6 i 8, w prezentacji zostaną na nich dodatkowo 

wyróżnione grupy powiatów) Czy na podstawie Państwa znajomości regionu można 

pogłębić komentarz obserwowanych relacji? 

1.5. Czy zgadzacie się Państwo z przedstawionymi w streszczeniu ocenami poziomu rozwoju 

poszczególnych elementów infrastruktury społecznej: 

5. Wydatki inwestycyjne 

1.5.1. edukacyjnej? 

1.5.2. kulturalnej? 

1.5.3. mieszkaniowej? 

1.5.4. pomocy społecznej? 

1.5.5. sportowo-rekreacyjnej? 

1.5.6. zdrowotnej? 

Wprowadzenie: Kwoty inwestowane w infrastrukturę społeczną silnie różnią się pomiędzy 

powiatami, przy czym powiaty o wyższym poziomie rozwoju wydają nieco więcej na infrastrukturę 

ogółem i zauważalnie więcej na infrastrukturę społeczną. Co ciekawe, nie występuje korelacja między 

ogólnym poziomem inwestycji a kwotami współfinansowania ze środków UE. Jednocześnie 

obserwować można konwergencję wydatków per capita. 


1.6. Jakie są przyczyny tak silnego zróżnicowania wykorzystania środków UE? 

1.7. Czy obserwowane relacje między poziomem rozwoju a inwestycjami ogólnymi i w 

infrastrukturę społeczną Państwa zdaniem w większym stopniu wynikają z mechanizmów 

rozwoju społeczno-gospodarczego (infrastruktura społeczna jako dobro luksusowe) czy 

specyficznych potrzeb i uwarunkowań województwa? 


234

1.8. Jak oceniacie państwo relację między nakładami inwestycyjnymi a zmianami indeksu 

infrastruktury społecznej? Z czego mogą wynikać obserwowane różnice w zwrocie? 

6. Ocena efektywności inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej 

Wprowadzenie: Przy ocenie ex-ante efektywności inwestycji konieczne jest wzięcie pod uwagę 

zarówno infrastruktury istniejącej (przybliżonej indeksem), jak też istniejących potrzeb oraz 

oczekiwanego zwrotu (na bazie np. oszacowań modelu ekonometrycznego). Analiza dostarczyła 

różnych wyników dla różnych typów infrastruktury, wskazując m.in. na: 

• wpływ infrastruktury zdrowotnej i w mniejszym stopniu – sportowo-rekreacyjnej, przy czym 

korzystne efekty zwiększają się wraz z nasyceniem infrastrukturą danego rodzaju; 

• wpływ infrastruktury edukacyjnej, przy czym korzystne efekty zmniejszają się wraz z 

nasyceniem infrastrukturą danego rodzaju; 

• brak wpływu infrastruktury pomocy społecznej, mieszkaniowej oraz kulturalnej. 

W chwili obecnej wyniki projektu w tym punkcie mają charakter wstępny. 


1.9. Czy zgadzacie się Państwo, na podstawie swojej znajomości regionu, z ocenami 

przedstawionymi w streszczeniu co do oczekiwanego wpływu inwestycji w 

poszczególnych obszarach? 

1.10. Czy oszacowania zależności pomiędzy stanem poszczególnych komponentów 

infrastruktury społecznej a oczekiwanym wpływem inwestycji na rozwój społeczno- 

gospodarczy są zgodne z Państwa doświadczeniem? 

1.11. Jak oceniacie Państwo relacje występujące między oszacowaniami obecnego stanu 

infrastruktury oraz oszacowaniami wpływu w poszczególnych obszarach? 

7. Podsumowanie 

Istotnym elementem niniejszego projektu badawczego jest sformułowanie rekomendacji dla władz 

samorządowych województwa śląskiego w zakresie przyszłych inwestycji w obszarze infrastruktury 

społecznej. Jako podsumowanie dzisiejszej dyskusji prosimy Państwa odniesienie się do 

następujących zagadnień: 

1.12. Jakimi kryteriami powinny kierować się władze samorządowe oceniając ex ante 

efektywność różnych wariantów inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej? 

1.13. Jakie cechy charakterystyczne gmin/powiatów sprzyjają efektywności inwestycji w 

poszczególne komponenty infrastruktury społecznej? (Np. czy powinny być realizowane 

w obszarach, gdzie dotychczasowe nasycenie infrastrukturą społeczną jest najmniejsze?) 


235

Aneks Aneks 6. 6. Formularz Formularz kwestionariusz 

westionariusz 

westionariusza westionariusz a internetowego badania badania CAWI 

CAWI 

Założenia badania: 

Formularz zostanie umieszczony na zewnętrznym serwerze gwarantującym zachowanie poufność 

zbieranych danych. Respondenci otrzymają na adres poczty elektronicznej zaproszenie do udziału w 

badaniu, w którym znajdzie się indywidualny dla każdej JST link. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 

Szanowni Państwo, 

Zapraszamy do udziału w internetowym badaniu jednostek samorządu terytorialnego województwa 

śląskiego. Przedmiotem badania jest infrastruktura społeczna w Państwa gminie/powiecie (do 

infrastruktury społecznej zaliczamy infrastrukturę: edukacyjną, zdrowotną, kulturalną, turystycznorekreacyjną, 

pomocy społecznej oraz mieszkaniową). Pytania dotyczyć będą oceny aktualnego stanu 

poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej, najważniejszych inwestycji 

przeprowadzonych w jej zakresie w ostatnich latach oraz diagnozy potrzeb w kontekście podniesienia 

poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gminy/powiatu. 

Opracowanie zebranych za pośrednictwem niniejszej ankiety danych jest kluczowym elementem 

projektu badawczego „Analiza wpływu inwestycji w infrastrukturę społeczną na wzrost gospodarczy 

województwa śląskiego realizowanego przez Instytut Badań Strukturalnych na zlecenie Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Realizacja badania przyczyni się do zdobycia wiedzy na 

temat efektywności inwestycji w poszczególne elementy infrastruktury społecznej, które są niezbędne 

dla rozwoju przedsiębiorstw, przyciągania inwestorów oraz tworzenia trwałych miejsc pracy. 

Niniejszy kwestionariusz jest przeznaczony dla kierownictwa Państwa jednostki. 

Wypełnienie kwestionariusza zajmie Państwu ok. 60 min. Badanie można w dowolnym momencie 

przerwać (odpowiedzi na poszczególne pytania będą na bieżąco rejestrowane w systemie). 

Pytania obowiązkowe zostały oznaczone gwiazdką (*). 

Z góry dziękujemy za udział w ankiecie 

Zespół Instytutu Badań Strukturalnych 

badanie_slask@ibs.org.pl 

List rekomendacyjne do z Urzędu Marszałkowskiego znajdują się pod adresem 


236

Do infrastruktury społecznej zaliczamy infrastrukturę: edukacyjną, zdrowotną, kulturalną, 

turystyczno-rekreacyjną, pomocy społecznej oraz mieszkaniową. 

Część 0. Informacje na temat JST 

0.1 Jaką jednostkę samorządu terytorialnego Państwo reprezentują? * 

gmina wiejska powiat grodzki (miasta na 

prawach powiatu) 

gmina miejska powiat ziemski 

gmina miejsko-wiejska 

0.2 Proszę wpisać nazwę reprezentowanej przez Państwa jednostki samorządu terytorialnego * 

 

0.3 Jakie jest Państwa stanowisko służbowe? * 

 


237

Część 1. Ocena stanu infrastruktury społecznej 

1.1 Poniżej prosimy Państwa o ocenę infrastruktury edukacyjnej na terenie Państwa 

gminy/powiatu. * 

Jak oceniają Państwo dostępność infrastruktury edukacyjnej na terenie Państwa gminy/powiatu? 

Poniżej prosimy ocenić jedynie liczbę (w kontekście potrzeb lokalnej ludności) poszczególnych 

elementów infrastruktury edukacyjnej, a nie jej jakość/wyposażenie. * 

infrastruktura edukacyjna ogółem 

przedszkola 


szkoły gimnazjalne 

szkoły ponadgimnazjalne 


bardzo 

słaba 

dostępność 

1 2 3 4 

bardzo 

dobra 

dostępność 

Jak oceniają Państwo jakość infrastruktury edukacyjnej na terenie Państwa gminy/powiatu? 

Poniżej prosimy ocenić jedynie jakość (wyposażenie) poszczególnych elementów infrastruktury 

edukacyjnej, a nie ich liczbę. * 

infrastruktura edukacyjna ogółem 

przedszkola 


szkoły gimnazjalne 

szkoły ponadgimnazjalne 


bardzo 

słaba 

jakość 

1 2 3 4 

5 

bardzo 

dobra 

jakość 

Jeżeli macie Państwo dodatkowe uwagi dot. dostępności/jakości infrastruktury społecznej na terenie 

Państwa gminy/powiatu, prosimy o sformułowanie ich w poniższym polu tekstowym. 

5 


238

Identyczne pytania (na oddzielnych stronach ankiety dla pozostałych rodzajów infrastruktury 

społecznej). 

INFRASTRUKTURA KULTURALNA 

• biblioteki 

• domy/ośrodki kultury 

• kina 

• teatry 

INFRASTRUKTURA SPRTOWO REKREACYJNA 

• infrastruktura sportowo (kluby, sekcje sportowe, boiska itp.) 

• infrastruktura rekreacyjna (ścieżki rowerowe, tereny zieleni, szlaki turystyczne) 

+Dane na temat 

- długości ścieżek rowerowych (km) 

- długości szlaków turystycznych (km) 

- liczby stadionów sportowych (szt.) 

INFRASTRUKTURA ZDROWOTNA 

• szpitale 

• przychodnie 

• apteki 

INFRASTRUKTURA POMOCY SPOŁECZNEJ 

• żłobki 

• domy pomocy społecznej 

INFRASTRUKTURA MIESZKANIOWA 

• mieszkania komunalne 

• pozostałe rodzaje mieszkań 


239

Część 2. Charakterystyka najważniejszych inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej 

W poniższych pytaniach poprosimy Państwa o scharakteryzowanie najważniejszych inwestycji 

dotyczących poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej zrealizowanych na terenie 

podległego Państwu obszaru od roku 1999, które w największym stopniu wpłynęły na rozwój 

gminy/powiatu. Dla każdego z sześciu komponentów infrastruktury społecznej prosimy podać od 

jednej do trzech inwestycji. 

Infrastruktura … (ten moduł pojawi się 6-krotnie (w każdym z nich respondenci będą mogli opisać do 

od 1 do 2 inwestycji). 

Poniżej prosimy scharakteryzować inwestycję w obszarze infrastruktury… zrealizowaną na podległym 

Państwu obszarze, która w największym stopniu wpłynęła na rozwój gminy/powiatu. 

2.1 Nazwa i lokalizacja inwestycji 

 

2.2 Proszę wskazać szacunkową wartość inwestycji 

2.3 Proszę wskazać rok rozpoczęcia inwestycji 

___________________ zł 

Przed 1999 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 

2.4 Proszę wskazać rok zakończenia inwestycji 

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 później 

2.5 Proszę wskazać typ inwestycji 

Nowy element infrastruktury społecznej (np. nowy budynek) 

Modernizacja istniejących elementów infrastruktury społecznej 

Zakup wyposażenia 

Inny (proszę wpisać jaki) ___________________ 

2.6 Proszę krótko opisać inwestycję (jakiego rodzaju zadania zostały wykonane itp.) 

 


240

2.7 Proszę krótko opisać czy i jeśli tak to w jaki sposób ta inwestycja przyczyniła się do rozwoju 

regionu (zwiększyła jakość życia, poprawiła atrakcyjność inwestycyjną regionu itp.) 

 

2.8 W jakim stopniu inwestycja była współfinansowana ze środków UE 

___________________ % 

2.8 Czy była jeszcze inne inwestycja w obszarze infrastruktury… na terenie Państwa 

gminy/powiatu w latach 1999-2008, która w istotnym stopniu wpłynęła na rozwój 

gminy/powiatu (zostaną Państwo poproszeni o ich charakteryzację)? 

tak, jedna (pojawi się moduł 

do wprowadzenia tej 

inwestycji) 

nie (opisana powyżej 

inwestycja w obszarze 

infrastruktury… jako jedyna w 

istotny sposób wpłynęła na 

rozwój gminy/powiatu) 


241

Część 3. Prywatne inwestycje w obszarze infrastruktury społecznej. 

W niniejszej części ankiety prosimy Państwa o scharakteryzowanie elementów prywatnej 

infrastruktury społecznej znajdującej się na terenie Państwa gminy/powiatu, które w największym 

stopniu wpływają na jej/jego rozwój. 

W szczególności zależy nam na pojedynczych przykładach aktywności podmiotów prywatnych w 

obszarze poszczególnych komponentów infrastruktury społecznej. Jeżeli na terenie Państwa 

gminy/powiatu istnieją przykłady prywatnych inwestycji, które w istotny sposób wpływają na rozwój 

gminy/powiatu, prosimy o zaznaczenie odpowiedniego wariantu w poniższych polach teksotwych 

W przypadku każdego z komponentów zostaną Państwo poproszeni w kolejnych częściach ankiety o 

krótki opis jednego przykładu zaangażowania podmiotów prywatnych. 

/Poniżej pojawi się następujący moduł wyboru/ 


242

Poniższy moduł pojawi się dla każdego komponentu infrastruktury społecznej, dla którego 

respondent zaznaczył odpowiedź „tak” panelu wyboru. 


243

Część 4. Ogólne porównanie infrastruktury prywatnej i publicznej 

Część 5. Plany inwestycyjne oraz diagnoza potrzeb 

5.1 Proszę uszeregować rodzaje infrastruktury społecznej według ważności potrzeb inwestycyjnych 

w Państwa gminie/mieście/powiecie: * 







5.2 Czy Państwa gmina/powiat posiada wieloletnie plany inwestycyjne? * 

Tak Nie 


244

5.3 Proszę zaznaczyć które komponenty infrastruktury społecznej zostały uwzględnione w tych 

planach: * 







5.4 Proszę krótko scharakteryzować plany inwestycji w obszarze infrastruktury społecznej w 

najbliższych pięciu latach. 

W szczególności prosimy o określenie priorytetów inwestycyjnych. 

 

Proszę uszeregować poszczególne komponenty infrastruktury społecznej pod względem poziomu 

zapotrzebowania na inwestycje w kontekście wzrostu poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego 

gminy powiatu. 


245

Załączniki 

(w odrębnych plikach) 

1. Załącznik statystyczny 

2. Raport IDI jst 

3. Raport IDI niepubliczne 

4. Raport I panel 

5. Raport II panel 

6. Raport z badania CAWI 

7. Studia przypadków 

8. Załącznik ekonometryczny 


246

Identyfikacja i delimitacja obszarów problemowych/strategicznej ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?