Metody oceny stanu troficznego wód ... - Pro Futuro - AGH

Kowalewski Z.: Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
wym, wzrost produkcji pierwotnej i biomasy, wzrost sedymentacji materii organicznej, szkodliwe
„zakwity” glonów. Drugim etapem jest zmniejszenie stopnia przezroczystości wody, wytworzenie
warunków beztlenowych oraz postępujące zmiany w strukturze populacji bezkręgowców bentosowych.
Kolejnym etapem jest wyczerpywanie się zasobów tlenowych, do wody wydzielają się toksyczne
substancje pochodzące z obumarłych organizmów. Finalnym efektem jest masowa śmierć
organizmów w anaerobowym środowisku [8, 12]
Eutrofizacja stała się problemem globalnym, proces ten jest widoczny zarówno w morzach jak
i w rzekach i jeziorach na całym świecie. [9, 13, 21, 23, 27, 34]. Eutrofizacja jezior jest najczęstszym
i najbardziej brzemiennym w skutki antropogenicznym zakłóceniem funkcjonowania ekosystemów
wodnych [16].
2. Metody oceny stanu troficznego
Według UNESCO [30] wskaźniki środowiska powinny charakteryzować się następującymi cechami:
1) reprezentować ważne problemy środowiskowe,
2) nieść ważne informacje, lecz być ogólnie i łatwo rozumiane,
3) być znaczące również dla zewnętrznych odbiorców,
4) pomagać w skupieniu się na informacjach, aby móc odpowiedzieć na ważne pytania,
5) pomagać w procesie podejmowania decyzji,
6) być efektywne i ekonomiczne.
W bardziej ekologicznym ujęciu wskaźnik powinien być łatwy w użyciu, wrażliwy na zmiany
w środowisku, niezależny od referencyjnych i kontrolnych próbek, jego zastosowanie powinno być
jak najbardziej uniwersalne wraz z możliwością dostosowania do potrzeb lokalnych ekosystemów,
powinien być powiązany z polityką ekologiczną oraz ustawodawstwem [26].
Jako jeden z najbardziej podstawowych wskaźników eutrofizacji może być zastosowana zawartość
organicznego węgla , g/m 2 x rok, zaproponowany przez Nixona [20]. W krajach Unii
Europejskiej podstawowymi wskaźnikami służącymi do oceny stanu troficznego są: całkowity
fosfor (PTOT), fosforany (PO4P), azot całkowity lub azot Kjeldahla’a (NTOT), azot utleniony
(NO23N), azot azotanowy (NO2N), azot amonowy (NH4N), chlorofil a (CHLA), przezroczystość
krążka Secchiego (SDT). Wskaźniki te były zastosowane do pomiarów stopnia eutrofizacji podczas
monitoringu wód powierzchniowych 15 państw Unii Europejskiej oraz Islandii i Norwegii
w latach dziewięćdziesiątych [15]. Europejska Agencja Środowiska (EEA) w swoim dokumencie
EUROWATERNET dotyczącym sposobów monitoringu, podaje listę proponowanych wskaźników
służących do pomiaru stanu troficznego. Jako kluczowe, pierwszorzędne wskaźniki EEA proponuje:
całkowity fosfor, rozpuszczony fosfor, amoniak, azot całkowity, azot organiczny oraz azot
azotanowy. Natomiast jako drugorzędne, ale równie ważne, zaproponowane zostały: makrobezkręgowce,
ichtiofauna, makrofity, fitoplankton, oraz chlorofil. Jako wskaźniki fizyko-chemiczne
i hydromorfologiczne EEA proponuje: tlen rozpuszczony, pH, alkaliczność, przewodność, temperaturę,
cząstki zawieszone, biologiczne zapotrzebowanie na tlen, chemiczne zapotrzebowanie na
tlen, ogólny węgiel organiczny, przezroczystość krążka Secchiego, frakcje glinu, przepływ oraz
poziom wód. [7].
Oprócz podstawowych wskaźników stanu troficznego istnieją również wskaźniki integralne
ukierunkowane na bardziej całościowe podejście do oceny stanu trofii ekosystemów. Wskaźniki
te składają się zazwyczaj z kilku parametrów zarówno biotycznych jak i abiotycznych. Jako pierwszy
próby oceny stanu środowiska za pomocą integralnego wskaźnika dokonał Satmasjadis w 1982,
była to ocena terenów przybrzeżnych za pomocą wskaźnika opartego o wielkość cząstek osadów
i bioróżnorodność organizmów bentosowych [14].
344