Metody oceny stanu troficznego wód ... - Pro Futuro - AGH

ZBIGNIEW KOWALEWSKI *
Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
Słowa kluczowe
eutrofizacja – wskaźniki integralne – wskaźnik ITS – ocena stanu troficznego
Streszczenie
Proces eutrofizacji jest jednym z podstawowych problemów wód powierzchniowych. Artykuł przedstawia
różne metody oceny stanu wód pod względem ich stanu troficznego. Prezentuje również integralny wskaźnik
troficzności ITS (Index Of Throphical State), będący nowym podejściem do sposobu oceny bilansu biotycznego
wód powierzchniowych. Wskaźnik ten w sposób adekwatny odzwierciedla stan trofii wód, jest przy tym
prosty i ekonomiczny w zastosowaniu. Dzięki temu możliwe jest stosowanie wskaźnika ITS do szybkiego
i podstawowego monitoringu wód powierzchniowych.
1. Wstęp
Eutrofizacja jest procesem zwiększania się produktywności wód w wyniku wzrostu zawartości
substancji odżywczych w wodzie. Wzrost zawartości azotu i fosforu powoduje masowy rozwój
roślinności wodnej, a co za tym idzie, wzrost ilości materii organicznej powodującej zanieczyszczenie
wód [5]. W warunkach nagromadzenia dużej ilości glonów, następuje zahamowanie procesu
fotosyntezy oraz szereg zjawisk takich jak: antybiotyczne lub toksyczne oddziaływanie wydzielanych
przyżyciowo do środowiska metabolitów oraz produktów rozkładu obumierającej masy glonów,
pogarszanie się warunków tlenowych itp. [28]. Rozróżnia się eutrofizację naturalną i antropogeniczną.
Eutrofizacja naturalna jest powolnym procesem występującym w jeziorach. Powoduje
stopniowe użyźnianie misa jeziora, w następstwie czego zamienia się ono najpierw w bagno, a później
w ekosystem lądowy. Eutrofizacja antropogeniczna występuje w wyniku nadmiernego dopływu
substancji biogennych ze źródeł antropogenicznych do wód. Jako podstawowe przyczyny
eutrofizacji antropogenicznej wymienia się ścieki komunalne, erozję oraz nawozy sztuczne stosowane
w rolnictwie [6, 10, 33].
Proces eutrofizacji można podzielić na cztery etapy: wzbogacenie wód w substancje odżywcze
– rozrost bentosu, glonów, fitoplanktonu i ryb; pierwsze symptomy – zmiany w składzie gatunko-
*
mgr inż., Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, AGH, Kraków
e-mail: kowalew@agh.edu.pl
343

Kowalewski Z.: Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
wym, wzrost produkcji pierwotnej i biomasy, wzrost sedymentacji materii organicznej, szkodliwe
„zakwity” glonów. Drugim etapem jest zmniejszenie stopnia przezroczystości wody, wytworzenie
warunków beztlenowych oraz postępujące zmiany w strukturze populacji bezkręgowców bentosowych.
Kolejnym etapem jest wyczerpywanie się zasobów tlenowych, do wody wydzielają się toksyczne
substancje pochodzące z obumarłych organizmów. Finalnym efektem jest masowa śmierć
organizmów w anaerobowym środowisku [8, 12]
Eutrofizacja stała się problemem globalnym, proces ten jest widoczny zarówno w morzach jak
i w rzekach i jeziorach na całym świecie. [9, 13, 21, 23, 27, 34]. Eutrofizacja jezior jest najczęstszym
i najbardziej brzemiennym w skutki antropogenicznym zakłóceniem funkcjonowania ekosystemów
wodnych [16].
2. Metody oceny stanu troficznego
Według UNESCO [30] wskaźniki środowiska powinny charakteryzować się następującymi cechami:
1) reprezentować ważne problemy środowiskowe,
2) nieść ważne informacje, lecz być ogólnie i łatwo rozumiane,
3) być znaczące również dla zewnętrznych odbiorców,
4) pomagać w skupieniu się na informacjach, aby móc odpowiedzieć na ważne pytania,
5) pomagać w procesie podejmowania decyzji,
6) być efektywne i ekonomiczne.
W bardziej ekologicznym ujęciu wskaźnik powinien być łatwy w użyciu, wrażliwy na zmiany
w środowisku, niezależny od referencyjnych i kontrolnych próbek, jego zastosowanie powinno być
jak najbardziej uniwersalne wraz z możliwością dostosowania do potrzeb lokalnych ekosystemów,
powinien być powiązany z polityką ekologiczną oraz ustawodawstwem [26].
Jako jeden z najbardziej podstawowych wskaźników eutrofizacji może być zastosowana zawartość
organicznego węgla , g/m 2 x rok, zaproponowany przez Nixona [20]. W krajach Unii
Europejskiej podstawowymi wskaźnikami służącymi do oceny stanu troficznego są: całkowity
fosfor (PTOT), fosforany (PO4P), azot całkowity lub azot Kjeldahla’a (NTOT), azot utleniony
(NO23N), azot azotanowy (NO2N), azot amonowy (NH4N), chlorofil a (CHLA), przezroczystość
krążka Secchiego (SDT). Wskaźniki te były zastosowane do pomiarów stopnia eutrofizacji podczas
monitoringu wód powierzchniowych 15 państw Unii Europejskiej oraz Islandii i Norwegii
w latach dziewięćdziesiątych [15]. Europejska Agencja Środowiska (EEA) w swoim dokumencie
EUROWATERNET dotyczącym sposobów monitoringu, podaje listę proponowanych wskaźników
służących do pomiaru stanu troficznego. Jako kluczowe, pierwszorzędne wskaźniki EEA proponuje:
całkowity fosfor, rozpuszczony fosfor, amoniak, azot całkowity, azot organiczny oraz azot
azotanowy. Natomiast jako drugorzędne, ale równie ważne, zaproponowane zostały: makrobezkręgowce,
ichtiofauna, makrofity, fitoplankton, oraz chlorofil. Jako wskaźniki fizyko-chemiczne
i hydromorfologiczne EEA proponuje: tlen rozpuszczony, pH, alkaliczność, przewodność, temperaturę,
cząstki zawieszone, biologiczne zapotrzebowanie na tlen, chemiczne zapotrzebowanie na
tlen, ogólny węgiel organiczny, przezroczystość krążka Secchiego, frakcje glinu, przepływ oraz
poziom wód. [7].
Oprócz podstawowych wskaźników stanu troficznego istnieją również wskaźniki integralne
ukierunkowane na bardziej całościowe podejście do oceny stanu trofii ekosystemów. Wskaźniki
te składają się zazwyczaj z kilku parametrów zarówno biotycznych jak i abiotycznych. Jako pierwszy
próby oceny stanu środowiska za pomocą integralnego wskaźnika dokonał Satmasjadis w 1982,
była to ocena terenów przybrzeżnych za pomocą wskaźnika opartego o wielkość cząstek osadów
i bioróżnorodność organizmów bentosowych [14].
344

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2009
Obecnie jednym z bardziej popularnych integralnych wskaźników stanu troficznego jest wskaźnik
TRIX Trophic State autorstwa Richarda Vollenweidera [32]. Wskaźnik ten wyraża się wzorem:
TRIX
log
=
10
Cha + log
10
aD%
O + log
m
gdzie:
Ch a – zawartość chlorofilu a w µg/l;
aD%O – odchylenie bezwzględne z nasycenia wody tlenem;
DIN – rozpuszczony nieorganiczny azot w µg/l;
TP – całkowity fosfor w µg/lp;
k i m – stałe czynniki wynoszące odpowiednio -1,5 oraz 1,2.
345
10
DIN + log
10
TP − k
Wskaźnik ten początkowo służył do oznaczania stanu biologicznego wód na wybrzeżach Włoch
[11] oraz do badania wód Wenecji [2], aktualnie jest wdrożony do włoskiego ustawodawstwa.
Wskaźnik TRIX jest stosowny do oceny wód na wybrzeżach Słowenii [29] oraz Bałtyku w zatoce
Fińskiej [31], na morzu Północnym [9] oraz Czarnym [19, 24]. Istnieje także bardziej uniwersalna
wersja wskaźnika TRIX nazwana UNTRIX, w której istnieje możliwość zastosowania do różnych
wód, w różnych rejonach geograficznych oraz bardziej zgodna z założeniami Ramowej Dyrektywy
Wodnej [25].
Innym popularnym wskaźnikiem stanu trofii jest TSI (Trophic State Index) opracowany w 1977
roku dla jezior przez Robert Carlsona [4]. Podstawą teoretyczną do utworzenia wskaźnika było założenie,
że stan troficzny może być wyrażony poprzez ilość znajdujących się w danym zbiorników
wodnym glonów, masę glonów można natomiast ocenić za pomocą zawartości chlorofilu, widzialności
krążka Secchiego oraz całkowitego fosforu. Wskaźnik przyjmuje wartości od 0 do 100, przy
czym wartości poniżej 30 oznaczają oligotrofie natomiast powyżej 80 hipertrofie. Wskaźnik składa
się z trzech wzorów określających wartości liczbowe dla chlorofilu, fosforu i widzialności krążka
oraz z zestawienia, umożliwiającego określenie w jakim stanie troficznym znajduje się zbiornik
wodny.
gdzie:
SD – widzialność krążka Secchiego,
CHL – oznacza chlorofil a TP całkowity fosfor.
TSI(SD) = 60 – 14.41 ln(SD) (2)
TSI(CHL) = 9.81 ln(CHL) + 30.6 (3)
TSI(TP) = 14.42 ln(TP) + 4.15 (4)
Wskaźnikiem służącym do oceny kondycji wód pod względem zagrożenia eutrofizacją jest
wskaźnik OEC Overall Eutrophic Condition [1]. Wskaźnik ten stanowi część modelu ASSETS
(The Assessment for Estuarine Trophic Status) służącego do określenia stopnia eutrofizacji i zagrożenia
deficytem tlenowym w estuariach i wodach przybrzeżnych, który jest wspólnym projektem
dwóch organizacji NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) z USA i IMAR
(Institute of Marine Research) z Portugali. Założenie teoretyczne wskaźnika opiera się na możliwości
wykrycia przyszłych negatywnych skutków eutrofizacji poprzez analizę pierwszych i drugich
symptomów tego procesu [8, 12]. Do obliczenia wartości wskaźnika służą: chlorofil a i tlen
rozpuszczony a także wskaźniki wzrostu i toksyczności makroglonów określone za pomocą war-
(1)

Kowalewski Z.: Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
tości liczbowych. We wskaźniku ważną role odgrywa wielkość terenu badań a także rodzaj wód
(strefa pływów, strefa mieszania się wód, strefa wody morskiej). Wartość wskaźnika która przyjmuje
wielkość od 0 do 1 jest następnie porównywana z tabelą określającą jak bardzo woda jest
narażona na skutki eutrofizacji.
3. Integralny wskaźnik stanu troficznego wód ITS
Wskaźnik ITS (Index of Trophical State) jest nowym sposobem oceny stanu troficznego wód
powierzchniowych [17]. Założeniami teoretycznymi, na których opiera się wskaźnik, są zaburzenia
równowagi w procesach produkcji i rozkładu substancji organicznej w wodach powierzchniowych
podczas eutrofizacji. Zmiany w równowadze biotycznej prowadzą do zmian stosunków ilościowych
w stężeniach O2 oraz CO2 [8, 22]. Gdy prędkość rozkładu substancji organicznej jest większa
od prędkości produkcji, stężenie CO2 wzrasta, a O2 maleje, gdy prędkość rozkładu jest mniejsza
od prędkości produkcji, stężenie CO2 maleje a O2 rośnie. Zatem, znając stosunek koncentracji tlenu
i dwutlenku węgla w ekosystemach, można określić stosunek prędkości przebiegu procesów produkcji
i rozkładu substancji organicznych a więc stanu bilansu biotycznego. Zależność pomiędzy
CO2 i O2, jako wskaźnika stanu bilansu biotycznego wynika również z równania bilansu fotosyntezy.
V
nCO2 nH 2O
prod
↔ CH 2O)
n
gdzie:
Vprod i Vdest – prędkość procesów produkcji (fotosyntezy) i rozkładu substancji;
n – liczba cząsteczek uczestniczących w reakcji.
+ ( + nO2
(5)
V
dest
Zgodnie z prawem działania mas Guldberga i Waagego, które określa stan równowagi chemicznej
w zależności od stężenia substratów i produktów reakcji, można zapisać:
zatem
gdzie:
Vprod. = k1[CO2] n [H2O] n oraz Vdest. = k2[CH2O] n [O2] n (6)
Vprod./Vrozk. = k1[CO2] n [H2O] n / k2[CH2O] n [O2] n (7)
k1 i k2 – stałe prędkości reakcji produkcji i rozkładu.
Jako, że koncentracje substancji w fazach indywidualnych są stałe i wynoszą 1 zatem:
[H2O] = [CH2O] = 1, stąd Vprod./Vdest. = k1[CO2] n /k2[O2] n (8)
W środowisku wodnym zawartość tlenu może być wyrażona poprzez nasycenie wody O2 natomiast
zawartość CO2 może być wyrażona poprzez pH. Zmiana stężeń CO2 prowadzi do zmian
w wielkości pH, wynika to z równowagi węglanowej, czyli stanu określonej proporcji pomiędzy
jonami wodorowęglanowymi i dwuwęglanowymi:
346

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2009
CO2 + H2 ↔ H2 CO3 ↔ H + + HCO3 - ↔ H + + CO3 2- (9)
W wodach powierzchniowych wartość pH wynosi zazwyczaj od 6 do 8,5, w takich warunkach
mogą występować jednocześnie wszystkie formy układu węglowego. Rozpuszczony w wodzie
dwutlenek węgla występuje głównie w postaci CO2, tylko ok. 1% stanowi postać kwasu węglowego
H2CO3 [3]. Zmiana stężenia CO2 w wodach powierzchniowych prowadzi do przesunięcia równowagi
węglanowej i zmiany koncentracji jonów wodoru, a co za tym idzie wartości pH wody.
Gdy dwutlenek węgla występuje w nadmiarze, węglany rozpuszczają się, przy niedoborze CO2
osadzają się. Gdy prędkość procesów produkcji substancji organicznej jest większa od prędkości
procesów rozkładu stężenia CO2 maleją a wartość pH wzrasta, przy zanieczyszczeniu substancjami
toksycznymi lub niedoborze substancji biogennych stężenia CO2 rosną natomiast pH maleje [17].
Z powyższych rozważań wynika, że stan troficzności może zostać opisany za pomocą stężeń
CO2 i O2, te natomiast za pomocą wartości pH i procentu nasycenia wody tlenem. Stan bilansu
biotycznego czyli stosunku prędkości produkcji do prędkości rozkładu jest więc funkcją f(pH
i [O2%]). Liczne badania [17] potwierdzają, że zależność pomiędzy pH i % nasycenia wody tlenem
może być przybliżona za pomocą wartości liniowych. Ustaloną empirycznie, zależność pomiędzy
pH i % nasycenia wody O2, oraz stany troficzne jakie reprezentuje ta zależność przedstawia rysunek
1.
Rysunek 1. Zależność pomiędzy pH a % nasycenia wody tlenem [17]
Figure 1. The dependence of the pH value on the water saturation of oxygen [17]
Przy jednakowym nasyceniu wody tlenem wartość pH jest tym większa, im wyższy jest stan
troficzny. Dlatego jako wartość % nasycenia wody tlenem przy ustalaniu wskaźnika ITS przyjęto
100% nasycenia. Wzór z jakiego oblicza się wartość wskaźnika ma postać:
ITS = ΣpHi / n + a (100 – Σ [O2%] / n) (10)
gdzie:
pHi – pomiar wartości pH w czasie t;
[O2%] – koncentracja tlenu w wodzie mierzona synchronicznie z pomiarami pH w czasie t;
a – współczynnik empiryczny;
n – liczba pomiarów w czasie t.
347

Kowalewski Z.: Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
Wartości integralnego wskaźnika ITS odpowiadające różnym stanom troficznym, obliczonym
na podstawie danych empirycznych, dla różnych ekosystemów słodkowodnych przedstawia tabe-
la 1.
Tabela 1. Wartości wskaźnika ITS dla różnych stanów troficznych
Table 1. Values of ITS in waters of different trophic status
Biotic balance (Vprod./Vdestr.) Trophic state ITS
negative (Vprod./Vdestr.< 1)
sustainable (Vprod./Vdestr.= 1)
positive(Vprod./Vdestr.> 1)
Dystrophic
Ultraoligotrophic
348
Ologotrophic
Mezotrophic
Eutrophic
< 5, 7 ± 0,3
6,3 ± 0,3
7,0 ± 0,3
7,7 ± 0,3
> 8,3 ± 0,3
4. Zastosowanie integralnego wskaźnika ITS
Podstawowym wymogiem, koniecznym do zastosowania wskaźnika ITS do oceny stanu troficznego
wód, jest istnienie korelacji liniowej pomiędzy wartością pH a procentem nasycenia wody
tlenem. Pierwsze badania wykonane były dla wód zatoki Newskiej, a na terenie Polski – dla rzek
Pilicy i Warty i zbiornika Sulejowskiego [17]. W artykule przedstawiono wyniki badań wybranych
rzek małopolski, których celem była weryfikacja możliwości zastosowania wskaźnika ITS do oceny
stanu troficznego wód powierzchniowych. Podstawą metodologiczną badań była analiza statystyczna
danych wartości pH i % nasycenia wody tlenem. Dane pochodzą z monitoringu z lat 2001–2007.
Dla Wisły było przeanalizowano 104 pomiary zawartości tlenu i pH w punkcie pomiarowym
Górka powyżej ujęcia Szreniawy, 140 pomiary w punktu pomiarowego Niepołomice. Dla rzeki
Skawy - 104 pomiary z punktu pomiarowego Jordanów, 100 pomiarów dla punktu pomiarowego
Powyżej Suchej Beskidzkiej, 112 pomiarów dla punktu pomiarowego Wadowice, 152 pomiary dla
punktu pomiarowego Zator. Wszystkie dane zostały najpierw uporządkowane za pomocą standardowych
metod statystycznych a następnie zgrupowane w tzw. tabelę korelacji. Analiza korelacji
została przeprowadzona za pomocą programu Statistica wersja 8, istotność korelacji badano za pomocą
współczynnika korelacji r Pearsona. Wyniki badań ukazuje tabela 2.
Tabela 2. Wartość współczynnika korelacji r dla punktów pomiarowych
Table 2. Values of correlation r for measurement points
Punkt pomiarowy r
Pilica 159,8 km 0,702
Pilica 128,4 km 0,876
Wisła; Górka pow uj Szreniawy 0,949
Wisła; Niepołomice 0,815
Skawa; Zator 0,929
Skawa; Jordanów 0,815
Skawa; Wadowice 0,932
Skawa; pow Suchej Beskidzkiej 0,799

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2009
Zależność pomiędzy wartościami pH oraz % nasycenia wody tlenem dla punktów Skawa – Zator
i Wisła – Niepołomice obrazują rysunki 2 i 3 [18].
Rysunek 2. Zależność pH od %nasycenia O 2 dla rzeki Skawy punkt pomiarowy Zator, r=0,92882
Figure 2. The dependence of pH value on the water saturation of oxygen O2, Skawa, Zator, r=0,92882
Rysunek 3. Zależność pH od %nasycenia O 2 dla rzeki Wisły punkt pomiarowy Niepołomice, r=0,81570
Figure 3. The dependence of pH value on the water saturation of oxygen O2, Wisła, NIepołomice, r=0,81570
5. Wnioski
Eutrofizacja stanowi obecnie największy problem wód powierzchniowych zarówno morskich
jak i wód słodkich. Aby skutecznie przeciwdziałać zagrożeniu, jakim jest nadmierny wzrost zawartości
substancji odżywczych w wodach należy go dokładnie poznać oraz prowadzić regularny monitoring
zarówno wód objętych eutrofizacją jak i tych, w których problem ten na razie nie występuje.
Wymagane są odpowiednie regulacje prawne, wspólne działania pomiędzy państwami oraz
metodyka i odpowiednie narzędzia, aby móc chronić wody przed szkodliwymi zmianami trofii.
349

Kowalewski Z.: Metody oceny stanu troficznego wód powierzchniowych
W procesie monitoringu bardzo ważne są odpowiednie metody i narzędzia oprócz standardowych
wskaźników ujętych przez regulacje prawne, ważne jest stosowanie innych, dodatkowych
wskaźników. Integralne wskaźniki dają możliwość całościowego określenia sytuacji w wodach,
w ich skład wchodzą różne parametry, dzięki którymi możliwa jest ogólna ocena stanu trofii.
Integralny wskaźnik stanu troficznego ITS daje możliwość szybkiej i dokładniej oceny stanu
jakości wód pod kątem zmian wywołanych wzrostem ilości nutrietów. Jest łatwy w użyciu i ekonomiczny,
ponieważ w jego skład wchodzą tylko dwa, mierzone w standardowym monitoringu,
parametry – pH i % nasycenia wody tlenem. Te zalety pozwalają zaproponować wskaźnik ITS
do oceny stanu troficznego wód w Polsce.
Literatura
[1] ASSETS. Assessment of Estuarine Trophic Status. http://www.eutro.org/indexcal.aspx?SID=170
[2] Bendoricchio G, De Boni G (2005) A water-quality model for the Lagoon of Venice, Italy. Ecological
Modelling 184.
[3] Bulski T, Dojlido J (2007) Technologie ochrony środowiska. Oficyna wydawnicza WSEiZ.
[4] Carlson R E (1977) A trophic state index for lakes. Limnology and Oceanography 22.
[5] Dojlido J (1995) Chemia wód powierzchniowych. Ekonomia i Środowisko.
[6] EC (2000) Nitrates Directive (91/676/EEC), Status and trends of aquatic environment and agricultural
practice. European Commission Directorate-General for Environment.
[7] EEA (1998) EUROWATERNET, The European Environment Agency’s Monitoring and Information
Network for Inland Water Resources. Technical Report No 7.
[8] EEA (1999) Nutrients in European ecosystems, Environmental assessment report No 4.
[9] EEA (2001) Eutrophication in Europe’s coastal waters. Topic report No. 7.
[10] EEA (2005) Source apportionment of nitrogen and phosphorus inputs into the aquatic environment.
Report No 7/2005.
[11] Giovanardi F, Volleinweider R (2004) Trophic conditions of marine coastal waters: experience in applying
the Trophic Index TRIX to two areas of the Adriatic and Tyrrhenian seas. Journal of Limnology
63.
[12] HELCOM (2009) Eutrophication in the Baltic Sea - An integrated thematic assessment of the effects
of nutrient enrichment in the Baltic Sea region. Baltic Sea Environment Proceedings No. 115B.
[13] Imai I, Ymagauchi M, Hori Y (2006) Eutrophication and occurrences of harmful algal blooms in
the Seto Inland Sea, Japan. Plankton Benthos Resources 1(2).
[14] Jørgensen S, Constanza R, Xu F (2005) Handbook of ecological indicators for assessment of ecosystem
health. CRC Press.
[15] Kristensen P, Bøgestrand J (1995) Surface water quality monitoring. EEA.
[16] Lampert W, Sommer U (2001) Ekologia wód śródlądowych. PWN.
[17] Neverova-Dziopak E (2007) Ekologiczne aspekty ochrony wód powierzchniowych. Politechnika
Rzeszowska.
[18] Neverova-Dziopak E, Kowalewski Z (2009) Możliwości zastosowania integralnych kryteriów do oceny
stanu ekologiczności wód powierzchniowych. IX Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Zagospodarowanie
zlewni Bugu i Narwi w ramach zrównoważonego rozwoju” Dębe, 15-16 maja 2009.
[19] Moncheva S, Dontcheva V, Shtereva G, Kamburska L, Malej A, Gorinstein S (2002) Application of
eutrophication indices for assessment of the Bulgarian Black Sea coastal ecosystem ecological quality.
Water Science Technology 46 (8).
[20] Nixon S (1995) Coastal marine eutrophication: A definition, social causes, and future concerns.
Ophelia 41.
[21] NOAA (1999) National Estuarine Eutrophication Assessment.
[22] Odum E P (1971) Fundamentals of ecology. W.B. Sandauer Company.
[23] OzCoasts. Australian Online Coastal Information. http://www.ozcoasts.org.au/ indicators/coastal_
eutrophication.jsp
[24] Parkhomenko A V, Kuftarkova E A, Subbotin A A, Gubanov V I (2003) Results of hydrochemical
monitoring of Sevastopol Black Sea’s offshore waters. Journal of Coastal Research 19.
350

Krakowska Konferencja Młodych Uczonych 2009
[25] Pettine M, Casentini B, Fazi F, Giovanardi F, Pagnotta R (2007) A revisitation of TRIX for trophic
status assessment in the light of the European Water Framework Directive: Application to Italian
coastal waters. Marine Pollution Bulletin 5.
[26] Salas F, Marcos C, Neto J M, Patricio J, Perez-Ruzafa A, Marques J C (2006) User-friendly guide
for using benthic ecological indicators in coastal and marine quality assessment. Ocean & Coastal
Management 49.
[27] Selman M, Greenhalgh S, Diaz R, Sugg Z (2008) Eutrophication and hypoxia in coastal areas: A global
assessment of the state of knowledge. WRI Policy Note No 1.
[28] Tarwid K (1988) Ekologia wód śródlądowych. PWN.
[29] UNEP (2003) National monitoring programme of Slovenia, Report 2002 prepared by V. Turk. Programme
for the assessment and control of pollution in the Mediterranean Region (Med Pol – Phase
III). UNEP, Mediterranean Action Plan, Project Account No ME/6030-00-04 BL2208.
[30] Unesco (2003) A reference guide on the use of indicators for an integrated coastal management. ICAM
Dossier IOC manuals and guides.
[31] Vascetta M, Kauppila P, Furman E (2004) Indicating eutrophication for sustainability considerations
by the Trophic Index TRIX – Does our Baltic case reveal its usability outside Italian waters? In: PEER
Conference, 17th November 2004, Finnish Environment Institute (SYKE).
[32] Volleinweider R, Giovanardi F, Montanari G, Rinaldi A (1998) Characterization of the trophic conditions
of coastal waters, with special reference to the NW Adriatic Sea: proposal for a trophic scale,
turbidity and generalized water quality index. Environmetrics 9.
[33] WHO, EC (2002) Eutrophication and health. European Communities.
[34] WRI (2005) Millennium Ecosystem Assessment. Ecosystems and human well-being: Wetlands and
water.
ZBIGNIEW KOWALEWSKI
Methods of Assessment of Surface Water Trophic State
Key words
eutrophication – integral indicators – ITS Index – assessment of trophic state
Abstract
Eutrophication is one of the primary problems of surface waters. Article presents different methods of surface
water trophic state assessment as well as one of the trophic level estimation methods – the integral trophic
indicator ITS (Index of Trophical State). ITS index present new way trophic state assessment of surface waters.
This index in adequate way shows water trophic status, and it is simple and economic. It is possible to use ITS
index for fast ecological monitoring of surface waters.
351