Zapadna Srbija

Strogo cuvana tajna...
Podržano od Vlade Švajcarske preko Švajcarske agencije za razvoj
Zapadna Srbija

Beograd
Užice
ZAPADNA
SRBIJA
SRBIJA

Beograd
Užice
ZAPADNA
SRBIJA
SRBIJA

Tara-Drina-Kremna
Tara
Planina Tara je medju najlepšim planinama u Srbiji, čiji je
veći deo, koju obuhvata površinu od 22000 hektara planinskih
venaca Tare i Zvijezde, 1981. godine proglašen Nacionalnim
Parkom. Taru odlikuju očuvane šume, čarobna
zelena prostranstva, izvori i klisure na nadmorskim
visinama izmedju 1,000 i 1,200 metara, sa preko 1000
biljnih vrsta, lekovitog bilja i šumskih plodova. Planina
Tara je stanište preko 153 vrsta retkih ptica i raznovrsne
flore. Pančićeva omorika je jedinstvena biljna vrsta koja
se nalazi samo ovde. Bogatstvo prirode i očuvana vegetacija
Tare su omogućili opstanak životinjskih vrsta puput
mrkog medveda, divokoze, mrmota, zlatnog orla i
dr. Taru odlikuje mnogo sunčanih dana tokom leta, dok
je zimi pokrivena snežnim pokrivačem nekoliko meseci,
što omogućava odlične uslove za aktivni odmor čitave
godine. Tokom zime gosti skijaju ski stazama na nadmorskoj
visini preko 1000 metara, jer na Tari postoje dva ski
lifta, jedan za decu i početnike, duga oko 150 metara i
drugi za skijaše rekreativce, dužine 450 metara. Tokom
letnjih meseci gosti uživaju u brojnim prirodnim pogodnostima,
kao što su šetnje stazama zdravlja dužine 10
km i uređenim plažama na jezeru, istraživanje kanjona,
vožnja bicikla, jedrenje, pecanje, splavarenje i foto safari,
izleti brodom, kupanje u otvorenim bazenima… Sportisti
koriste stazu dužine 1,6 km, kao i terene za fudbal
i sportove na otvorenom prostoru. Čarobne šume i obronci
planine Tare su riznice kulturnog nasleđa iz preistorijskog,
antičkog, rimskog i vizantijskog vremena. Posebno
je zanimljivo razgledati srednjovekovni manastir Raču
iz 13. veka, stare nadgrobne spomenike u Perućcu i
Rastištu, Kuću Tarabića /čuvenih vidovnjaka poznatih kao
srpska Nostradamus porodica/ ili se voziti Šarganskom
osmicom, prugom uskog koloseka. Brvnare na obali reke
Drine su posebna tradicionalna i folkorna zanimljivost.
Reka Drina, čija klisura čini prirodnu granicu izmedju Srbije
i Bosne i Hercegovine, sa obližnjim Jezerom Perućac
su bogate svim vrstama ribe i izuzetno pogodne za sportski
ribolov i mušičarenje.
Drina
Reka Drina se nalazi u zapadnoj Srbiji, 210 km zapadno
od Beograda i čini prirodnu granicu izmedju Srbije i
Bosne i Hercegovine. Drina nastaje spajanjem Tare i Pive
kod Sćepan Polja /Crna Gora/. Reka Drina je raj nedirnute
prirode, planinskih vrhova i bujnih šuma i smatraju je
jednom od najlepših rečnih tokova Evrope. Reka Drina je
planinska, obimna, zelena, božanstvena, talasasta reka sa
brzacima, koja protiče i huji kroz pejsaže prelepih okolnih
planina, klisura, kanjona, šuma i vrtoglavo čistog vazduha.
Na toku reke Drine žeđ namiruju beloglavi supovi, retki
golubovi, jeleni, zečevi, vukovi, medvedi... Reka Drina
predstavlja pravi raj za ribolovce tokom čitave godine,

-Manastir Raca
zahvaljujući izvanrednim ribolovačkim terenima, posebno
za fly-fišing, mušičarenje. Uz kanjon Trešnjice, pritoke
reke Drine, nalaze se stameni planinski vrhovi visine
iznad 1000 metara koji su prirodno stanište beloglavog
supa! Spustovi (splavarenje, rafting) niz Drinu su pogodni
od aprila do oktobra. Svojim karakteristikama reka Drina
privlači zaljubljenike u ekstremne sportove u očuvanoj
prirodi, zahvaljujući vertikalnim liticama kanjona i pritokama,
koji su raj za planinare i alpiniste....
Selo Kremna
Krema je pitomo selo “koje je izvajala priroda”, u opštini
Užice i zlatiborskom okrugu, u dolini između poznatih
planina Zapadne Srbije, Zlatibora, Tare i Šargana, poznato
po stanovnicima izuzetnih (neki kažu vidovnjačkih
i čudesnih) sposobnosti. Od Beograda je udaljeno oko
200 km, od Užica 43 km i od Zlatibora 38 km. Nadmorska
visina Kremana i ljupkih okolnih zaselaka je 750-850 metara.
Idealna nadmorska visina, pogodne klimatske karakteristike,
cvetne livade, planinski obronci, obrasli gustim
četinarskim rastinjem i bistri izvori bujnih potoka, te
mnoštvo autentičnih seoskih domacinstava, koja pružaju
turističke usluge, čine Kremnu savršenim mestom za
odmor tokom čitave godine.
Manastir Rača
Manastir Rača, sa crkvom Vaznesenja Hristovog je
zadužbina srpskog kralja Dragutina Nemanjića iz 13.
veka, koja je porušena od Turaka krajem 17. veka. Manastirska
crkva je obnovljena 1795. godine po ugledu
na crkvu Svetog Ahilija u Arilju. Sagrađena sigom i pritesanim
krečnjakom, crkva manastira Rače ostavlja utisak
pažljivog zanatskog rada, koji prati tradiciju raškog graditeljskog
obrasca. Osnova u vidu slobodnog krsta sa
polukružnom apsidom je duga 2 metra, dok je poprečni
deo sa pevanicama širok 13,7 metara. Greben krova na
brodu je na 12,5 metara, dok sa kupolom visina crkve iznosi
20 metara. Osećaju sklada manastira Rače doprinose
ikonostas i živopis u duhu postvizantijskog slikarstva, sa
jakim uticajem poznog provincijskog baroka. Ikonostas
je 1840. godine izradio poznati Karlovački slikar Georgije
Bakalović. Na impozantnom ramu se vidi 38 ikona u uljanoj
tehnici, sa okvirom od rezbarene lipovine. Pored carskih
dveri izložen je deo svetih moštiju monaha Teoktista,
odnosno desna nadlaktica kralja Dragutina Nemanjića. U
novom konaku, pred posetiocima se otvara riznica manastira
u kojoj su izložene kopije rukopisa iz 17. i 18. veka.
Uz njih stoji maketa „Miroslavljevog Jevanđelja” (rukopisa
neprocenjive vrednosti i najznačajnijeg spomenika srpske
knjizevnosti iz 12. veka), čiji je original, tokom II Svetskog
rata sačuvao od uništenja iguman Platon Milojević,
zakopavši ga ispod kamenih ploča u oltaru crkve.

Zlatibor-Mecavnik-
Zlatibor
Zlatibor je naziv za planinski venac i područje (ne posebno
mesto), iako se turistički centar Kraljeve Vode (ranije
Partizanske Vode), smešten u centru zlatiborskog regiona,
često izjednačava sa Zlatiborom. Planina Zlatibor
- planina zlatnih borova, blago zaobljenih visova, sa
najvišim vrhom Tornikom (1496 metara) nalazi se u jugozapadnom
delu Srbije, na oko 200km od Beograda. Zlatibor
predstavlja područje zapadno od Užica, koje se prostire
do granice sa Bosnom i Herzegovinom, a prema jugu
skoro do Nove Varoši, zauzimajuci teritoriju između reka
Sušice i Uvca. Prosečna nadmorska visina zlatiborskog
područja iznosi oko 1000 metara. Zlatibor ima sunčanu,
subalpsku klimu, ali oko 100 snežnih dana godišnje
omogućava skijašku sezonu izmedju novembra i marta.
Region Zlatibora je takodje izuzetno pogodan za letnji
odmor, posebno tokom jula i avgusta, kada ga posećuje
veliki broj gostiju, radi šetnji, odmora i uživanja u svežem
planinskom vazduhu.
Zlatibor je prostrana zatalasana visoravan i područje visokih
planina, borove šume i planinskih pašnjaka, koji je
zahvaljujući divnoj prirodi, raznovrsnoj ponudi smeštaja
i blagotvornoj klimi, proglašen za najveći zimski planinski
turistički centar Srbije. Zlatibor je bogat speleološkim
odlikama (98 pećina i 44 jame), sa mnoštvom vodopada
i izvora. Među najpoznatijim pećinama su Stopića i
Potpećka pećina, dok je vodopad u selu Gostilju, jedan
od najlepših i najviših u Srbiji. Na Zlatiboru postoje dva
veštačka jezera. Veće jezero je u Ribnici, na reci Crni Rzav,
najčistijoj reci u Srbiji. Obuhvata površinu od oko 10
kvadratnih kilometara. Bogato je pastrmkom, šaranom,
somom... U samom centru turističkog Zlatibor nalazi se
drugo manje jezero. Okruženo je stazama za šetanju i
klupma za odmor. Leti je moguće kupanje i sunčanje, a
zimi klizanje po idiličnoj i zaleđenoj površini jezera.
Živopisna sela oko Zlatibora su idealna za pravi odmor
i posetu neke od lokalnih manifestacija i zanimljivih festivala.
Gostima Zlatibora su na raspolaganju celodnevni
i poludnevni izleti ili višednevni turistički aranžmani do
mnogobrojnih obližnjih turističkih znamenitosti Zapadne
Srbije : Stopića pećina, Vodopad u Gostilju, Muzej
na otvorenom - Staro selo Sirogojno, manastiri Uvac i Dubrava,
crkve brvnare u Jablanici i Dobroselici, umetničke
galerije na Borovoj glavi, Trnavi i Šljivovici, rodne kuće
Dimitirija Tucovića i Sava Jovanovića Sirogojna, vidikovcima
Tornik i Čigota i višednevni intenzivni pešački programi
u prirodi.

Sirogojno-Cigota
“Šarganska Osmica” i Mecavnik “Drvengrad”
“Šarganska osmica” je kratka veličanstvena pruga uskog
koloseka, koja je deo železničke veze izmedju Zapadne
Srbije i Istočne Bosne i dolina reka Zapadne Morave i
Drine, kao deo pruge koja povezuje Beograd i Sarajevo.
Prolazeći razdaljinu od 13,5 km kroz predivne planinske
predele Zapadne Srbije, izvanrednom putanjom oblika
omče ili osmice (po čemu je nazvana i postala poznata)
između železničkih stanica Šargan-Vitasi i Mokre Gore,
“Šarganska osmica” savladava visinsku razliku od 450
metara. “Šarganska osmica”, romantičnih drvenih vagona,
iz kojih se vide pejsaži od kojih zastaje dah, na putanji
kojom obuhvata osmicu prolazi kroz 22 tunela i preko 10
mostova, što omogućava nezaboravnu uspomenu. Nadomak
Mokre Gore i pruge Šarganska Osmica, na samoj
planini Šargan, nalazi se brdo Mećavnik, na kome je niklo
Etno selo Emira Kusturice. Naš poznati reditelj kaže za
ovo “mesto moći” da je njegov “životni projekat”. Naselje
obuhvata mnoštvo građevina raznovrsnih turističkih
sadržaja uzbudljive namene: luksuzne, tradicionalno
opremljene drvene kolibe planinskog stila, ljupka crkvica
sa zvonikom, restorani, biblioteka, galerija, dućani,
čajdžinica, bioskopska sala, kongresni centar, biblioteka,
bazen, sportska hala, trim kabinet, saune, ski tereni, ski
staze i dr. Na brdu Mećavnik, gde je snimao film “Život
je čudo”, čuveni filmski reditelj Emir Kusturica je “sazdao
grad od drveta”, izradjen od brvana zlatiborskih, tarskih
i šarganskih četinara. “Drvengrad” je raskošna i
maštovita turistička celina, potpuno jedinstvena po spoju
autentičnih detalja i uzbudljivih sadržaja, koji svedoče
o kulturnom bogatstvu Zapadne Srbije. Na radost i zadovoljstvo
mnogobrojnih posetilaca ovog regiona i Srbije,
“Drvengrad” i obližnja “Šarganska osmica”, u prirodno
potpuno očuvanom ambijentu, predstavljaju jednu od
najznačajnijih turističkih znamenitosti Srbije.
“Staro selo Sirogojno”
“Staro selo Sirogojno” je muzej na otvorenom na površini
od 15 hektara, udaljen 24 km od Zlatibora, koji je 1979.
godine osnovao Jugoslovenski republički Institut za
zaštitu spomenika kulture sa ciljem oživljavanja tipičog
zlatiboskog domaćinstva iz 19. veka. Ovde su izloženi
sadržaji i predmeti koji predstavljaju autentičnu arhitekturu
i tradicionalni način života planinskog dinarskog
područja i jugozapadne Srbije druge polovini 19. veka
: kuća (zgrada za stanovanje), vajat (samo za spavanje
mladih bračnih parova), gostinska kuća, ambar, pekara,
staja, kačara, mlekara, kovačnica, kazandžijska radionica,
pčelinjak, grnčarska radionica, šupa za sušenje šljiva,

krčma... Mnoštvo kulturnih manifestacija se tradicionalno
održava u Sirogojnu. To su izložbe ručno tkanih i štrikanih
predmeta sa Zlatibora, letnje radionice tradicionalnih zanata
i svojevrsnih riznica kulture (grnčarija, tkanje, slikanje,
pravljenje mozaika...)
Monumentalni kompleks crkve Sv. Petra i Pavla iz 18.
veka i ceo kompleks Muzeja na otvorenom “Starog sela
Sirogojna” su pod zaštitom države kao kulturno dobro velikog
značaja. Ovde možete probati odlične tradicionalne
specijalitete (kajmak, sir, pršutu, raženi crni hleb, heljdopitu,
krompir ispod crepulje...) i kupiti svetski poznate suvenire
visokog kvaliteta (ručno štrikani džemperi i drugi
predmeti od vune, predmeti od drveta, sušeno voće -
maline, kupine, borovnice...). Muzej na otvorenom “Staro
selo Sirogojno” u Sirogojnu je jedinstven u Srbiji i svakako
izuzetno zanimljiva turistička destinacija.
Stopića pećina
Stopića pećina se nalazi na zapadnoj strani planine Zlatibor,
u živopisnom selu Rožanstvu, poznatom po seoskim
domaćinima koji se uspešno bave seoskim turizmom više
decenija. Put Užice - Sirogojno prolazi iznad same Stopića
pećine, do koje se stiže uzanim putem - stazicom dužine
oko 1,5 km, koja se do njenog ulaza spušta kroz šumu.
Stopića pećina se nalazi samo 19 km od Zlatibora, te je
veoma zanimljiva mnogim gostima koji tamo provode
svoj odmor. Stopića pećina, koju krase duboke bigrene
kade je jedna od najlepših pećina u Srbiji.

Ukupna dužina Stopića pećine je 1.663 metara, od čega je
za posetioce uređeno 1.615 metara prolaza. Stopića pećina
ima veličanstven ulazni otvor sa desne strane reke Prištavice.
Stopića pećina se sastoji od dva horizonta - rečnog dela i izvorskog
dela, povezanih podzemnim tokom Prištevičkog potoka.
Ulaz u Stopića pećinu se nalazi na krečnjačkim stenama
na visini od 711 metara nadmorske visine. Stopića pećina je
sastavljena od pet celina, a ukrašava je izvanredan pećinski
nakit u obliku kamenih kaskada i vodopada. U vreme visokog
vodostaja, celokupno dno Glavnog prolaza Stopića pećine
biva poplavljeno. Istraživanja Stopića pećine nisu završena,
jer je pećina još uvek rečno aktivna.
Izleti iz Bajine Bašte, Kremana i sa Tare
• Zlakusa – Ovčarsko - Kablarska klisura – ručak u Zlakusi
• Zlatibor – Sirogojno – ručak u seoskom domaćinstvu – Stopića Pećina
• Mokra Gora – Mećavnik “Drvangrad” – vožnja Šarganskom osmicom
• Tara – Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – Manastir Rača

Zlakusa
Ovcarsko-Kablarska
klisura
Etno Park “Terzića avlija”
Zlakusa, maleno selo između Užica i Požege, kroz koje su
nekada prolazili turski karavani je, od naselja siromašnih
“zlatiborskih lončara”, preraslo u pitom “tradicionalni raj”,
veoma zanimljiv posetiocima iz zemlje i sveta. Etno park
“Terzića avlija” je smešten nedaleko od centra sela Zlakuse,
na brežuljku ispod same bukove šumice. Etno park “Terzića
avlija” predstavlja nekadašnje tipično seosko dvorište,
koje se sastoji od dve stare srpske kuće (od kojih je jedna
stara 100 godina, građena od nepečene cigle, sa krovom
na četiri vode, pokrivena starim biber crepom), restoranskog
otvorenog prostora, “krčme”, nekoliko fontana, suvenirnice,
prostora za folklorne predstave. U jednoj kući se
odvijao svakodnevni porodični život, a druga je koristila
kao gostinska kuća, u kojoj su se primali i posluživali gosti
za slavu i slične prilike.
Starija kuća Etno Parka “Terzića avlija” je adaptirana u
trosobni apartman, sa tradicionalnim elementima za
potrebe seoskog turizma, a kuća u kojoj je radila škola,
danas predstavlja svojevrsni muzej. Etno soba je deo
stalne izložbe, a druga prostorija sa vitrinama za izlaganje
obuhvata tematske izložbe iz bogate zbirke etno parka
(narodne nošnje, antikvarne srpske knjige, stari srpski
časopisi, stare razglednice zlatiborskog okruga, materijal
iz Prvog svetskog rata, ratni dnevnici, materijal iz Drugog
svetskog rata, stara pošta, srpske marke i novac, akcije srpskih
banaka iz perioda Kraljevine Jugoslavije, majstorska i
kalfenska pisma, srpsko ordenje i vojne oznake, srpske uniforme
i nošnje na fotografijama, samostalna izložba fotografija,
preslice i vretena). U većoj brvnari, staroj preko 100
godina, nalazi se postavka nekadašnje učionice sa starim
klupama “skamijama” i ostalim školskim inventarom iz vremena
kada je u današnjem Etno parku radila seoska škola.

Ovo ljupko selo omogućava svojim posetiocima raznovrsne
užitke: čist vazduh u srcu netaknute prirode, očuvana
kultura, tradicija ručnih radova i starih zanata, koju posebno
predstavlja više od 30 izvanredno veštih lokalnih umetnika
koji ručno izrađuju grnčarske proizvode, guste šume
bogate pečurkama i divljim jagodama, mirisne livade
koje obiluju lekovitim biljem i košnicama meda, živopisna
okolina raskošnih plodonosnih malinjaka, sveže povrće
izvanrednog ukusa i kvaliteta, beskrajne mogućnosti za
aktivnosti u prirodi, poput istraživanja Potpećke pećine,
šetnji proplancima i šumama... Možete se odlično odmoriti
u bezbrižnom ćaskanju sa srdačnim domaćinima, koji
će vas ponuditi ukusnom užičkom šljivovicom, domaćim
sirom, kajmakom, dimljenom pršutom, slatkim, projom....
ili uz zvuke čuvenih zlakuških trubača - pobednika Sabora
trubača u Guči, koji, predvođeni poznatim majstorom
trube, Veljkom Ostojićem, sa izuzetnim umećem sviraju na
svojim instrumentima. Posebno prijatan doživljaj i jedinstveno
iskustvo svakog posetioca Etno Parka “Terzića avlije”
je nastup folklornog ansambla “Moj zavičaj” iz Zlakuse,
koji obuhvata igre i pesme iz Zlakuse, okoline i Srbije, uz
muzičku pratnju tradicionalnih instrumenata. Amaterski
ansambl “Moj zavičaj” čine vedri i poletni lokalni izvođači
svih uzrasta, ponosni da neguju svoju tradiciju i korene,
koje sa ljubavlju predstavljaju brojnim posetiocima Etno
Parka “Terzića avlija”.
Potpećka pećina
Potpećka pećina, dužine 800 metara se nalazi u Zapadnoj
Srbiji, na 14 km od Užica i na samo 2 km od puta Beograd-
Užice. Potpećka pećina se nalazi na južnom delu 932 metara
visoke planine Drežnička Gradina, u blizini sela Potpeće.
Monumentalni ulaz u Potpećku pećinu se nalazi na steni
visokoj 80 metara i visok je 50 metara, a 25 metara širok u
svodu i 16 metara u osnovi, u obliku velike potkovice. To je
najveći ulaz u pećinu na teritoriji Srbije, a među najvišim
u svetu. Turističke staze sa stepenicama u dužini od 555
metara su veoma zanimljive posetiocima i istraživačima
prirode. Staza za posete je formirana u tri nivoa. Ulazi se
kroz stari fosilni prolaz sa desne strane pećine i nastavlja
dalje kroz tunel dug 30 metara i preko 700 stepenica. Nakon
ulaza u “Šiljatu stenu” se ulazi u “Tavan”, veliku dvoranu
sa kupolom “vizantijskog stila”. Dvorana dobija dnevno
svetlo i pruža nezaboravan pogled. Obris ulaza liči na
slona sa stražarskom kulom, koji se nalaze na vrhu pećine.
Iz dvorane “Tavan” se prolazi kroz tunel “Glavni hodnik” da
bi se stiglo do “Prolaza nade”, dvorane u kojoj je tokom
prošlih deset godina otkriveno vise od 2.185 metara prolaza.
Kroz ovu dvoranu se stize do “Niske dvorane”, gde se
Izleti sa Zlatibora, Čigote i Sirogojna
1. Zlakusa – Ovčarsko-Kablarska klisura – Manastir Nikolje –
ručak u DOM restoranu
2. Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
3. Mokra Gora – Mećavnik “Drvengrad” – vožnja Šarganskom
osmicom
4. Tara - Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – Manastir Rača
5. Nova Varoš – Manastir Mileševa – ručak u seoskom domaćinstvu
blizu manastira
6. Jezero Uvac – Selo Katići – ručak
vide ostaci ledene faune. Sledeći prolaz, “Minerski prolaz”
vodi do “Galerije mladih istraživača”. Pored nje je “Cvijićeva
dvorana”, nazvana po Jovanu Cvijiću, čuvenom jugoslovenskom
speleologu. Posetioci prolaze kroz tunel “Prolaz
slepih miševa” do “Drežničkog kanala”, koji je deo Potpećke
pećine koji pokazuje njen ogroman pećinski sistem, ukupne
dužine 6-8 km i povezuje sela Drežnik i Potpeće. U
ovom kanalu je grupa formacija “Snežana”, “Sedam patu-
ljaka”, “Don Kihot” i stub visine 3,5 metra, “Nevestinski Veo”
itd. Iz “Drežničkog puta” posetioci se vraćaju istim putem,
skoro do “Tavana”, nakon čega se spušta do veličanstvenog
ulaza u pećinu, preko 150 stepenica. Potpećka pećina je izvorskog
tipa, nju su izgradile vode ponornice koje poniru u
Drežničkoj dolini i posle podzemnog toka u dužini od 4-5
metara izbijaju iz pećine, te grade Petnicu-pećinsku reku.
Ovčarsko-kablarska klisura
Na putu Čačak-Požega, u živopisnim prirodnim lepotama
ogromne klisure koju gradi Zapadna Morava, protičući
između stenovitih vrhova Ovčara i Kablara, skriveno je
mnoštvo manastira, crkava i kapelica iz 17. veka, koji se
jednim imenom zovu Ovčarsko-kablarski manastiri ili
“Mala srpska Sveta Gora”. Tu su danas manastiri, metosi
i crkve Vavedenje, Vaznesenje, Preobraženje, Sretenje i
Sveta Trojica na desnoj i Blagoveštenje, Ilinje, Jovanje, Uspenje
i Nikolje na levoj obali Morave, a interesantna je i
zbeg crkva “Kadenica” i crkva posvećena Svetom Savi sa
izvorom lekovite vode.
Vrhovi planina Ovčar i Kablar sa preko 150 vrsta ptica, 30
vrsta riba i preko 600 biljnih vrsta, predstavljaju upečatljiv
prizor i poseban izazov ljubiteljima očuvane prirode. Zapadna
Morava, koja meandrira između Ovčara i Kablara,
povremeno se proširuje u jezerca čiste, zelene vode, a povremeno
se sužava i pravi rukavce, preko kojih postoji nekoliko
uskih visećih mostova. Ovčarsko-kablarska klisura
predstavlja prirodno dobro I kategorije i predeo izuzetnih
odlika pod zaštitom države. Pored prirodnih lepota ovog
predela, meandara reke Zapadne Morave, veštačkih jezera
i rukavaca, koje reka ovde pravi, kao i brojnih visećih mostova
razapetih preko njih, beskrajnog zelenila i moćnih li-
tica planina Ovčara i Kablara bogatih raznovrsnim fondom
biljnog i životinjskog sveta, koji omogućavaju raznovrsne
avanturističke, rekreativne i sportske aktivnosti na otvorenom
(šetnje, pešačenje, planinarenje, ribolov, sportovi na
vodi...), ovde posetioce očekuje mnoštvo kulturno-istorijskih
spomenika, posebno srednjovekovnih manastira, koji
su u špiljama i gudurama stenovitih grebena pružili sjajno
utočište monasima za samoću i duhovno podvižništvo.
Izleti iz Zlakuse
1. Ovčarsko-Kablarska klisura – Manastir Nikolje – ručak u DOM
restoranu
2. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
3. Mokra Gora – Mećavnik poseta i ručak – vožnja Šarganskom
osmicom
4. Tara - Rafting – ručak na Perućačkom jezeru – poseta manastiru
Rača

Pester-Stitkovo
Pešter
Pešter ili Pešterska visoravan je krečnjačka zaravan u jugozapadnoj
Srbiji, u području Raške i regiona Starog Vlaha. Za
ovo područje se vezuju verovanja da je nekada na njemu
bilo jezero, te kažu da je ovo mesto gde je Sveti Đorđe ubio
aždaju. Pešterska visoravan se prostire na nadmorskoj visini
od 900 do 1.200 metara i predstavlja najveću visoravan na
Balkanu i jednu od najvećih u Evropi. Teritorija Pešterske visoravni
uglavnom obuhvata površinu opštine Sjenica, dok
neki delovi pripadaju opštinama Novi Pazar i Tutin. Naziv regiona
potiče od reči pešter, koja je arhaični naziv za pećinu.
Pešterska visoravan je zapravo prostrano polje (Peštersko
polje) beskrajnih pašnjaka, okruženo planinama Jadovnikom
(1.734 m), Zlatarom (1.627 m), Ozrenom (1.680 m), Giljevom
(1.617 m), Zilidarom (1.616 m), Javorom (1.520 m) i Golijom
(1.833 m). Zauzimajući površinu od oko 50 km², Pešterska
visoravan je najveće polje u Srbiji, među najvišima na Balkanu.
Kroz Peštersku visoravan protiču reke Uvac, Vapa, Jablanica
i Grabovica. U geološkoj prošlosti, Pešterska visoravan
je bila veliko jezero, od kojeg je danas jedino ostalo majušno
Peštersko jezero, u blizini sela Tuzinje.
Zemljište na Pešteru je uglavnom krečnjačko i ispresecano
širokim pašnjacima. Privreda regiona se bazira na uzgoju
stoke, najintenzivnije ovaca. Pešter je poznat po mlečnim
proizvodima, posebno po “sjeničkom siru”, izvanrednom
tradicionalnom specijalitetu, koji se proizvodi na autohtoni
način, kao i jagnjetini, dimljenoj govedini i ovčetini.
Pešterska visoravan je retko naseljena: najveći broj naselja
je smešteno na rubu Pešterskog polja. Pešter je poznat po
specifičnoj mikroklimi, posebno oštroj tokom zimskog pe-

ioda. Na Pešteru su izmerene najniže temeprature u Srbiji:
-39 °C u selu Karajukića Bunari 26. januara 2006. godine,
što je bila niža temperatura od najnižeg rekorda od -38.4°C,
izmerenog u Sjenici 1954. godine.
Na Pešteru živi veliki broj ugroženih biljnih i životinjskih
vrsta u posebno ugroženim eko sistemima. Stoga je Pešter
uvršten na Ramsar listu vodom bogatih područja od
međunarodnog značaja. Pešterska visoravan i okolina, koja
je gotovo sasvim neistražena i divlja, omogućava bogatstvo
nesvakidašnjih avanturističkih programa.
Štitkovo
Štitkovo je slabo poznato, dobro očuvano seoce jugozapadne
Srbije, na Zlataru, u okolini Nove Varoši. Štitkovo je
muzej na otvorenom, smešten u čudesno lepom ambijentu
manastira iz 1655. godine, skrivenom u uvali ispod visoke
gorostasne stene, u sred pođavorskih pašnjaka, pored bistrog
potoka. Štitkovo je autentično vlaško selo i kulturnoistorijska
znamenitost Zapadne Srbije, koja predstavlja seosku
arhitekturu gorštaka. Jezgro Štitkova čine drevne kuće
građene od kamena i drvenih greda dužine 15 metara, u
ušorenom redu i obliku gradskih kuća u Srbiji s kraja 19. i
početka 20. veka. Štitkovo je jedinstveni muzej na otvorenom
i nesvakidašnji kulturni fenomen koji tek treba ispitati.
Štale i ostali ekonomski objekti se nalaze na drugoj strani
reke, a kuće su sasvim nesvakidašnje za današnje shvatanje:
dole je magaza, gore kuhinja i sobe za spavanje. U centru
sela Štitkova se nalazi Bela crkva i Dom kulture u kome se
održavaju folklorni nastupi. Štitkovo je bilo sedište čuvenih
srednjovekovnih knezova Raškovića, srpske vlastele od pre
boja na Kosovu polju. Ovde su se kovali štitovi za vojsku,
otuda selu ime.
Izleti iz Sjenice
1. Štitkovo – Kušići – ručak u seoskom domaćinstvu
2. Rafting na Limu – Manastir Mileševa – ručak u seoskom domaćinstvu
3. Manastir Mileševa – vodopadi u Sopotnici – ručak u seoskom
domaćinstvu
4. Manastir Mileševa – Kamena Gora – ručak u seoskom domaćinstvu
5. Nova Varoš – Zlatarsko jezero – Manastir Dubnica – ručak u seoskom
domaćinstvu

Nova Varos-Uvac

Uvac
Reka Uvac dužine 119km, između severnih padina
veličanstvenog Zlatara i južnih padina planinskog masiva
Zlatibora je najduža pritoka Lima, koja izvire ispod planine
Ozren. Ima karakter planinske reke, što uslovljava izraziti
hidroenergetski potencijal, zahvaljujući kome su na ovoj
reci izgrađena tri veštačka jezera: Zlatarsko, Sjeničko i Radoinjsko
jezero. Deo klisure reke Uvca, površine 2.717ha,
na nadmorskoj visini od 902 m – 1.276m, proglašen je
prirodnim rezervatom, jer se javlja kao stanište zaštićenih
biljnih i životinjskih vrsta (beloglavog supa - čistača prirode
i ribe mladice), reliktnih vrsta u Evropi. Okružena šumama
omorike i breze, mirisnim livadama, proplancima, obližnjim
“gorskim” jezerima, neotkrivenim pećinama i vodenim
bogatstvima reka Lim, Uvac, Mileševke i Bistrice, klisura
Uvca je pravi izazov onima koji tragaju za jedinstvenim
doživljajima i ekološkim odmorom. Specifična ruža vetrova
čini poseban fenomen spoja mediteranske i planinske
klime, sa maksimalnim brojem sunčanih dana. Blagotvoran
vazduh obogaćen terpentinom i ozonom sa vrhova planine
Ozren pruža posebno zadovoljstvo u šetnjama proplancima
bogatim lekovitim biljem i posmatranju beskrajnih vidika
za pamćenje... U cilju zaštite retke vrste čistača prirode - beloglavog
supa, prostor oko klisure reke Uvac, kao prirodno
stanište ove veličanstvene ptice, proglašen je za Specijalni
rezervat prirode. Uvac je reka koja nosi mnoge tajne - od izvora
ispod misterioznog “Krova Srbije” - Peštera, pa do ušća
u Lim. Visoke litice Peštera nisu stanište samo beloglavih
supova, grabljivica koje smo u poslednjem trenutku uspeli
da sačuvamo na našim prostorima. Biljni i životinjski svet,
te sastav zemljišta, razlog su što to područje često obilaze
stručnjaci svih profila. Posećuju ga i speleolozi, pokušavajući
da poniknu dublje u utrobu strmih obala.
Bajkolika dolina Uvca, gde je izlaz Ušačkog pećinskog sistema,
pogodan je za kampovanje, pa su, naročito leti, brojni
šatori česta slika. Do izlaza može da se priđe prilično lako i
da se prošeta stotinak metara, ali je to zadovoljstvo namenjeno
samo onima koji su pećinski sistem detaljno istražili, te
mogu da prođu kroz lavirinte brojnih kanala. Ko zna, možda
se iza odvaljene krečnjačke stene, ukrašene ledenim stalagmitima,
krije prolaz u neistraženi svet, skriven duboko u
utrobi zemlje....
Uredbom Vlade Republike Srbije, područje doline Uvca
u kome su Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko jezero, brda u
međurečju Uvca i Vape i delovi njihovih pritoka Veljušnice,
Zlošnice, Marića reke, Tisovice, Vršavine, Kladnice i više potoka,
stavljeno je pod specijalni režim zaštite i proglašeno
za zaštićeno prirodno dobro prve kategorije od izuzetnog
značaja, koje se prostire na 7.543 hektara.
Manastir Dubnica se nalazi u selu Božetici na obroncima
planine Javor, samo nekoliko kilometara od Sjeničkog
(Uvačkog) jezera. Manastir Dubnica je takođe smešten i u
Izleti iz Nove Varoši
1. Prijepolje – Rafting na Limu – ručak na obali – Manastir
Mileševa
2. Vodopadi na Sopotnici – ručak u seoskom domaćinstvu
3. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu
4. Mokra Gora – Mećavnik “Drvengrad” – ručak – vožnja
Šarganskom osmicom
5. Katići – ručak
dolini Uvca, blizu staništa beloglavih supova, čudesnih, velikih
ptica - čistača prirode koja se ovde gnezde, lete i čuvaju
podneblje. Dubnica je manastir lepe arhitekture i zagonetne
istorije, duhovno središte i stecište naroda Starog Vlaha.
Narodni istoričar i pripovedač je objašnjavao postojanje
usamljenog, tajanstvenog manastira Dubnica, sa briljantno
klesanim portalima, rozetama, prozorima i oltarskim
nišama, koji su morali imati dugo trajanje i kraljevsko
poreklo. Najnoviji trag upućuje na prve decenije 15. veka,
preciznije na epohu oblasnih gospodara, kada je manastir
Dubnica podignut na temeljima neke starije građevine. To
je vreme kada su u Srbiji i Bosni velikaši i župani obnavljali
utvrđene gradove. Međutim, od ostataka crkve manastira
Dubnica i konaka iz tog perioda danas se malo šta može
raspoznati. Na jedinom i već ispranom ostatku freske, na
dovratniku portala naosa, tri od četiri slovna broja škrto
svedoče da je manastir Dubnica građen i živopisan 1422.
godine. Posle više od dva veka, manastir Dubnica je doživeo
svoj najveći uspon. Bilo je to u vremenu kada se na tronu
raških mitropolita i kasnije pećkog patrijarha, nalazio Gavrilo
Rajić-Rašković, jedan od najznamenitijih predstavnika
poznate loze, kneževa Raškovića. Možda najlepše predanje
koje se sačuvalo u narodu ovoga kraja, koje i danas živo,
daje za pravo onima koji tajanstvenu Dubnicu dovode u
vezu sa prastarim zadužbinama Nemanjića. Taj su manastir,
kažu, kasnije obnavljali Raskovići, jer su i oni od loze
Nemanjića. Arsenije Čarnojević je, tumače pripovedači i
hroničari, poslednju zimu pred Veliku seobu proveo u Dubnici,
bezbedan i siguran do proleća 1690. godine, kada je
sa narodom i sveštenstvom prešao Savu i Dunav. Sa njima
se selio i veliki broj žitelja Starog Vlaha i Polimlja, na čelu
sa kneževima Raškovićima. Turci su zato manastir Dubnicu
spalili do temelja. Manastir Dubnica je u tami vekova bio
neugasivo kandilo između Javora i Uvca, tapija nemanjićke
zemlje. Narod se u turskom ropstvu okupljao u potaji oko
manastira Dubnice, krišom krštavao i venčavao. Gorele su
sveće za žive i mrtve, prizivan Bog da vrati žive sa ratišta, da
izgna osvajača, da podari novorođenče, da oprosti grehe.
Posle istraživačkih i konzervatorskih radova koje su obavili
stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva,
na ostacima manastirskih ruševina, čuveni kamenorezac
Milijan Đoković iz Sirogojna, sa grupom svojih majstora, ozidao
je od kamena i sige manastirsku crkvu Svete Trojice. U
porti je od drveta podignut zvonik, ozidana česma, kapija,
crkva je pokrivena bakarnim limom i izgrađen drveni konak
za monahe. Crkvu Svete Trojice manastira Dubnice krasi
ikonostas, rad drvorezbara Miroslava Trbušića iz Kragujevca
i ikone, rad ikonopisca Ivana Kovalčeka iz Novog Sada, koje
je manastiru svojim prilozima darovao narod ovog kraja.
Manastir Dubnica sada živi neki novi život na starovlaškoj
visoravni. Osim beloglavih supova, koji je sa kricima nadleću
i čuvaju, dolaze i turisti, kao i putnici namernici i sa radošću
upoznaju ovu tajanstvenu duhovnu svetinju.

Prijepolje-Kamena
Lim
Živopisna reka Lim nastaje u podnožju Prokletija, kao otoka
iz prelepog Plavskog jezera (Crna Gora), na 999 metara
nadmorske visine. Lim svojim tokom prolazi kroz gradiće
- varošice Andrijevicu, Berane, Bjelo Polje, Prijepolje, Priboj
i Rudo, a u podnožju Medveđe, na 299 metara nadmorske
visine, svoj put završava kao pritoka Drine.
Zahvaljujući svojim divljim vodama, Lim je jedna od najzanimljvijih
i najizazovnijih reka za splavarenje u Srbiji, kao i
omiljena destinacija avanturističkih programa. Naziv Lim
vuče koren iz latinske reči „limes” što znači granica, što je on
svojim tokom i bio, granica istočnog i zapadnog Rimskog
carstva, Otomanske i Austrougarske imperije, ali nosi i keltsko
značenje, jer na keltskom jeziku znači: llyn - llym, - piće,
voda, jezero... Dragoljub R. Simović: “Lim je čuvao svoje čari
za sam početak 21. veka, kada je nama, grupi neustrašivih
entuzijasta, dozvolio da uronimo u njene smaragdno zelene
svete vode, a sam taj čin izmenio je naše živote iz korena.
Postali smo prvi Limski splavari i ambasadori Lima”..
Mileševka
Klisure reka Lima i Mileševke, koja se uliva u Lim, se nalaze u
jugozapadnoj Srbiji i predstavljaju utočište za mnoge retke
i stare vrste flore i faune, koje su ovde živele milionima godina.
Prirodni rezervat kanjona reke Mileševke čine nekoliko
krečnjačkih klisura okruženih šumama i pašnjacima, na na-
dmorskoj visini između 600 m i 1.400 metara, obuhvatajući
površinu od 297 hektara...
Ono što čini posebno obeležje kanjona reke Mileševke je divljina,
surovost, vrletnost, nepristupačnost, dubina ponora
(mestimično i preko 300 metara), čije se strane gotovo vertikalno
spuštaju prema rečnom dnu. Srednja godišnja temperatura
vazduha je 6°C (januar -30°C, avgust 16°C ). Juni
je mesec sa najviše padavina, prosečno 100 mm, a godišnji
prosek je 800 mm. Snežni pokrivač debljine 10 cm zadržava
se 60 dana. Nad stenovitim koritom Mileševke, uzdiže se
stasita i vižljasta reliktna biljka - Pančićeva omorika. Ona
opsenjuje svojom izdašnošću i ugasitim zelenilom, koje
udahnjuje život planinskog kraja. Pančićeva omorika, tisa,
pitomi kesten, orah, crni grab i jela su samo neke od 317
biljnih vrsta jos nedovoljno istražene klisure Mileševke. Na
ovom području strmih stena žive medved, vuk, divokoza i
druge retke životinjske vrste Evrope. U ovim klisurama se
do pre jedne decenije mogao sresti starešina supova, jedan
od najvećih ptica grabljivica na svetu. Ova jedinstvena i u
svetu retka ptica težine 13 kg i rasponom krila od 3 metra,
predstavlja evropskog kondora. Rezervat reke Mileševke
u dužini od 7 km i danas predstavlja carstvo ptica grabljivica.
Do sada je zabeleženo 19 dnevnih i 9 noćnih vrsta,
zajedno sa klisurom reke Uvac, koja se nalazi u neposrednoj
blizini. Ovde se gnezde beloglavi sup, patuljasta sova,
uralska sova, patuljasti orao, kraški i sivi soko, vrste koje se

Gora-Sopotnica
retko gde mogu videti u Srbiji. Kroz rezervat Kanjona reke
Mileševke prolazi planinarska staza, koja počinje ispod
poslednjeg tunela napuštene trase puta. Staza u dužini od
5 km prolazi živopisnim delom klisure, sa mogućnošću da
se na tri mesta siđe do reke. Posle Ravništa, staza nastavlja
Međanskom rekom do sela Pocrkvine, odakle se nastavlja
4 km napuštenom trasom puta do sela Aljinovići, na putu
Nova Varoš - Sjenica. Staza se ne održava redovno i obeležja
nisu dovoljno uočljiva, zato je nikako ne preporučujemo
deci i onima koji se plaše visine. Sezona poseta rezervatu
kanjona reke Mileševke je od maja do oktobra. I pored velikog
uticaja čoveka na prirodu, rezervat reke Mileševke
je ostao skoro netaknut do današnjih dana.... Kanjon reke
Mileševke je raj za hrabre...
Kamena Gora
Kamenu Goru, zahvaljujuci mirisnim proplancima, predivnim
raskosnim četinarskim šumama i obiljem pitkih
ledenih izvora, smatraju najlepšim selom u prijepoljskoj
opštini. Uzdignuta je između Prijepolja, Pljevalja i Bijelog
Polja, na prosečnoj nadmorskoj visini preko 1.300 metara,
odakle se pruža nezaboravni pogled na planinske masive
Durmitora, Jadovnika, Zlatara, Golije i Zlatibora. Kamena
Gora je poznata po višestoletnom boru - Svetiboru, za koga
su vezane mnoge tajne i narodna predanja. Okružena je
dubokom četinarskom šumom, sa mnoštvom izvora koji ni-
kada ne presuše, a dugovečni gorštaci potvrđuju iskonsku
životnu filozofiju i sa radošću je nude svakom gostu. Kamena
Gora, pravi prirodni rezervat i vazdušna banja od sredine
prošlog veka, udaljena je asfaltiranim putem od Prijepolja
20 km. Za sportiste i rekreativce i ljubitelje kulture i tradicije,
Kamena Gora je pravi raj, jer se u njenom okruženju nalaze
pešačke staze i staze za planinski biciklizam, staze za paraglajdere...
U Kamenoj Gori se uživa u brojnim aktivnostima:
uzbudljivom splavarenju Limom, usponu do vodopada Sopotnice,
avanturizmu – izazovnom kanjoningu kroz kanjon
Mileševke, izletima I kulturnim turama, lovu i ribolovu.
Sopotnica
Sopotnica je predivno selo na obroncima veličanstvene i
divlje planine Jadovnik kod Prijepolja, na nadmorskoj visini
od 1.000 metara. Selo Sopotnica je poznato po ledenim
izvorima reke Sopotnice i njenim raskošnim vodopadima,
smeštenim iznad sela. Jedna od najznačajnijih karakterisitka
Sopotnice su tradicionalne vodenice – valjarice,
koje i nakon 150 godina svog trajanja, melju blagotvornu
heljdu, kukuruz i druge žitarice koje uspevaju u ovom planinskom
podrucju. Okružena gustom šumom i livadama bogatim
lekovitim biljem, krajem 2005. godine je Sopotnica
proglašena spomenikom prirode. Izvanredni tradicionalni
specijaliteti - planinska jagnjetina, mlečni proizvodi, rakija
od divljih krušaka i druge “gorštačke tajne” čekaju goste na

ovom mestu nesvakidašnje lepote. Uskim putevima, preko
sela Ivanja i Divci, je selo Sopotnica udaljeno 6 km od Prijepolja,
a preko mosta na Limu 14km.
Manastir Mileševa se nalazi na reci Mileševki, na udaljenosti
od 6 km od Prijepolja. Manastir Mileševa je zadužbina
Kralja Vladislava (1234 – 1243), unuka Stefana Nemanje i
četvrtog naslednika čuvene loze. Manastir Mileševa je 1236.
godine postao drugi najznačajniji manastir srpskog srednjovekovnog
kraljevstva, kada su u njega, tokom vladavine
Kralja Vladislava, prenete iz Trnova u Bugarskoj svete mošti
Svetog Save, čime je ova zadužbina dobila na značaju. Originalna
arhitektura crkve manastira Mileševa pripada monumentalnoj
raškoj arhitektonskoj školi, koju odlikuje sklad
između vizantijske arhitekture i romaničkih elemetana.
Mileševa je izvedena po uzoru na manastir Žiču (zadužbinu
Kralja Stefana Prvovenčanog, oca Kralja Vladislava), ali su
graditelji bili slabije umetničke sposobnosti. Jednobrodni
centralni deo manastira Mileševa se širi od zapada prema
istoku, tako da je istočno krilo praktično potpuno izostavljeno,
što je dalo tri oltarske apside koje se naslanjaju na
istočni zid pokriven kupolom. Crkva manastira Mileševe
je jednobrodna građevina sa dve niže pevnice, široke centralne
apside i dve manje apside. Zapadna kupola i zvonik
na ulazu u manastir Mileševu su dograđeni u 19. veku.
Godine 1377. je u manastiru Mileševa, nad grobom Svetog
Save, najvećeg srpskog svetitelja, krunisan bosanski kralj
Tvrtko. Velikodostojnik Stjepan Vukčić Kosača je 1466. godine
Trtku preuzeo titulu hercoga Svetog Save, čime je ovo
područje proglašeno Hercegovinom - „zemljom hercoga”.
U 15. veku je Manastir Mileševa bio sedište bosanskog pravoslavnog
vladike. Budući veliki vezir Otomanskog carstva,
Mehmed Paša Sokolović je ovde učio, pre nego je iz svoje
porodice odveden u tursku službu. Njegov brat, Makarije
Sokolović, koji je 1577. godine postao srpski patrijarh
je takođe ovde učio. U 16. veku je u manastiru Mileševa
radila štamparija, čije su liturgijske knjige bile rasprostranjenje
srpskim zemljama, a i šire. Sledećeg veka je manastir
Mileševa doživeo najveću nesreću, kada su 1594. godine iz
njega odnete svete mošti Svetog Save u Beograd i spaljene
na Vračaru, zbog odmazde prema srpskim ustanicima. Godine
1688. je druga nesreća pogodila manastir Mileševu,
kada je spaljen i teško oštećen. Prvu obnovu je manastir
Mileševa doživeo u vreme kada je Makarije Sokolović bio
srpski patrijarh. Tokom 19. veka je manastir Mileševa bio
napušten, da bi ga stanovnici Prijepolja obnovili tek 1863.
godine, od kada ima današnji izgled.
Freske Manastira Mileševa predstavljaju najviši domet evropskog
slikarstva 13. veka. Grcki freskopisci su morali
prilagoditi svoj rad raškom arhitektonskom stilu svetinje.
Na severnoj strani narteksa su prikazani svi predstavnici dinastije
Nemanjića do kralja Vladislava - on je naslikan poslednji
sa leve strane, držeći model svoje zadužbine Mileševe
u rukama, sledeći do njega je njegov stariji brat Radoslav
i dalje njihov otac, kralj Stefan Prvovenčani, držeći skiptar
u ruci. Svetačke figure Vladislavljevog ujaka, Svetog Save i
njegovog dede, Stefana Nemanje (čija je polovina portreta
uništena tokom obnove manastira), nastavljaju ovaj red velikodostojnika
dinastije Nemanjić prema istoku. Svi likovi su
potpuno realni, za šta su freskopisci pokazali veliki interes,
te se ovi portreti vladara ubrajaju u njihove najvernije prikaze.
Takođe, ovde je jasna namera oslikavanja psihofizičkih
obeležja svakog prikazanog vladara. Ovo je prvo predstavljanje
loze Nemanjića na zadužbini, te je u svim kasnijim
zadužbinama Nemanjića oslikavanje vladarske porodice
postalo uobičajeno. Okrenuta prema lozi Nemanjića je
naslikana osnivačka kompozicija - Bogorodica vodi kralja
Vladislava sa modelom svoje zadužbine Mileševe ka Hristu.
Iznad ove scene je čuvena kompozicija „Sveti svedoci na
Hristovom grobu” sa freskom Belog anđela, koji je kasnije
postao jedno od obeležja Srbije i Srba. Ovde takođe, kao
i na ostalim portretima, vidimo jasno izražene oči i mile izraze
lica impozantno prosvetljenog duševnog stanja. Freske
sa tamnom pozadinom oponašaju mozaike čijoj izradi ne
pogoduje oštra klima ovog kraja. Freske na unutrašnjosti
narteksa koje predstavljaju Strašni sud su slabo vidljive, jer
su teško oštećene tokom opsade u Drugom svetskom ratu,
kada je manastir Mileševa korišćen kao konjušnica. Naj-
starija od očuvanih zgrada prema severu je konak, koji je vrhunski
primer moderne balkanske arhitekture. Zatvarajući
kanjon reke Mileševke, na visokoj steni, na oko 2km od manastira
Mileševa, stoji srednjovekovno utvrđenje Mileševac,
poznat i po imenu Hisardžik. Ovde je bilo sedište regiona
Crna Stena, ali je mnogo značajnija njegova uloga odbrane
manastira Mileševa, kao i važnog srednjovekovnog puta
koji je povezivao Prijepolje sa Skopljem. On je nepravilne
osnove, podeljen na gornji i donji deo. Tri kule i jaki zidovi
još uvek nadvisuju kraj, dok je ostatak utvrđenja Mileševac
u ruševinama i samo delimično očuvan. Dobro očuvano prirodno
okruženje pridodaje sjaj i lepotu manastiru Mileševa.
Najbližom okolinom manastira Mileševe dominira kanjon
reke Mileševke, kao i srednjovekovne isposnice, visoko
iznad reke. Celokupno područje manastira Mileševa je
zaštićeno kao prirodni, kulturni i istorijski kompleks.
Izleti sa Kamene Gore, Sopotnica
1. Prijepolje - Rafting na Limu – ručak na obali reke – Manastir
Mileševa
2. Pribojska banja – Manastir Banja – ručak u seoskom
domaćinstvu “Gaj”
3. Katići – ručak
4. Uvačko jezero – Manastir Dubnica – ručak u seoskom
domaćinstvu
5. Kamena Gora – Sopotnica – ručak u seoskom domaćinstvu

Golija-Ivanjica
Katici-Kusici
Golija
Golija je najviša planina jugozapadne Srbije, u regionu
Starog Vlaha. Golija je veličanstvena planina dugačka trideset
kilometara, oblika slova “S”. Golija se nalazi između reka
Ibra i Moravice i planina Radočela i Peštera, čineći značajan
deo Starovlaške visije. Golija je ozbiljna, divlja planina, koja
ima najviše padavina u Srbiji. Po prostranstvu četinarskih
šuma i veličini, sa planinom Golijom se može meriti samo
susedni Kopaonik, koji čini završni deo ove regije, ali Golija
zauzima dva puta veće prostranstvo od Kopaonika. Po tajanstvenoj
lepoti, očuvanom prirodnom bogatstvu i brojnim
kulturno-istorijskim znamenitostima, mnogi Goliju
vrednuju kao najlepšu planinu Srbije. Najviša tačka Golije
je 1.834 m visok Jankov kamen, sa koga dominira nezaboravan
pogled na čitav region - do Prokletija, Komova,
Kopaonika, Zlatara... Planina Golija je proglašena parkom
prirode I kategorije i rezervatom biosfere “Golija-Studenica”
17.09.2001. i pod zaštitom je UNESCO-a, kao posebno
očuvani park prirode koji obuhvata 75.183 ha.
Golija je oko 300 km je udaljena od Beograda, 40 km jugozapadno
od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara.
Golija je dobila ima po svojoj veličini (golema planina).
Poseban doživljaj predstavlja poseta Dajičkom ili Tičar
jezeru ili Košaninovom Jezeru, koja se nalaze u oblasti
netaknute prirode. Golija je bogata vodama i ima preko
100 izvora. Golija je bogata šumskim plodovima, a registrovano
je oko 100 vrsta lekovitog bilja. Za ove predele
Golije su vezane brojne legende.... Planina Golija je idealno
odredište ljubitelja prirode, pasioniranih planinara, avanturista,
skijaša i lovaca. Na planini Goliji ima divljih životinja
koje slobodno žive u dubokim šumama... Svake godine
se na Goliji održava tradicionalna manifestacija “Hajka na
vuka”, koja okuplja veliki broj lovaca iz Srbije i sveta. Padine
Golije su izuzetno pogodne za skijanje, jer zime obiluju
snegom. Sneg se tokom oštrih zima zadržava na Goliji pet
meseci, a njegova uobičajena visina iznosi 105cm. Tokom
čitave godine, istraživanje gustih šuma Golije, bogatih
svežim vodama i šetnje mirisnim proplancima i livadama,
značajno poboljšavaju zdravlje svakog posetioca... Nezaboravni
doživljaj je celodnevna šetnja kroz guste, skoro neprohodne
šume Golije, uz branje šumskih jagoda i borovnica
i nezaboravne susrete sa divljim konjima koji slobodno
uživaju na mirisnim pašnjacima...
Selo Katići
Selo Katići se nalazi na udaljenosti 22km od Ivanjice, koja je
odličnim asfaltnim putem povezana sa Kokinim Brodom i
Novom Varoši. Poznato je po brižljivo uređenim dvorištima
i kamenu iz obližnjeg kamenoloma, izuzetnog kvaliteta i
izdržljivosti, kojima su pre 200 godina pokrivane kuće, tzv.
“macanska ploča”, koja je i danas veoma omiljen materijal
graditeljima. To je predeo izvanredne lepote, za koji mnogi
tvrde da je, zahvaljujuci očuvanoj prirodi, pitkim izvorima
i čistom vazduhu - najlepši u Srbiji. Nadmorska visina od
preko 1.000 metara je izuzetno pogodna za potpuno okrepljenje
organizma. Blizina veličanstvene planine Mučanj,
visine 1.500 metara, izvora Savine vode (za koji postoji

verovanje da je lekovit) i obližnjih prirodnih i kulturnih
lokaliteta, čine Katiće veoma zanimljivim i sve posećenijim
od strane zahtevnih domaćih i inostranih gostiju, koji tragaju
za pravim odmorom.
Selo Kušići
Selo Kušići, udaljeno 25km od Ivanjice i 12km od
veličanstvene planine Javor, je veoma zanimljivo turistima
zbog nadmorske visine preko 1000m, gustih četinarskih
šuma i visoke koncentracije jona u vazduhu, pogodne za
lečenje i prevenciju bolesti bronhija i astme. Pored toga,
ovaj kraj je jedan od najlepših krajeva u Srbiji, poznat po
uzgoju visoko-kvalitetnog krompira, od koga se pripremaju
nezaboravni tradicionalni specijaliteti. U Kušićima se
svakog avgusta održava zanimljiva kulturna manifestacija
- Sabor frula-dvojnica i starih instrumenata.
Crkva Svetog Ahilija
Ariljska crkva posvećena je episkopu Ahiliju iz Larise
(Grčka), vatrenom borcu protiv ariljanske jeresi, idolatrijskog
paganstva i učesniku prvog Vaseljenskog sabora u
Nikeji 325. godine. Gospod ga je proslavio pobedom nad
arijanizmom, učinivši čudo da na Ahilijevo ispovedanje
istine poteče voda iz kamena. Ahilije je umro 330. godine
i sahranjen je u Larisi. Njegove svete mošti su, međutim,
po makedonskom osvajanju Tesalije, premeštene u hram
na jezeru Prespa, koje je po svecu dobilo ime. Izbegli
sveštenici prenose njegove mošti u Arilje. Hram Svetog
Ahilija tesno je vezan za svetorodnu dinastiju Nemanjića,
prvog srpskog arhiepiskopa Svetog Savu i zlosrećnog kral-
ja Dragutina. Svojom nestvarnom belinom i vitkošću, crkva
Svetog Ailija i danas dominira jezgrom zapadnosrpske
varošice Arilje, kao svetionik vere Hristove. U neposrednoj
blizini hrama je broznani spomenik malini, koji potvrđuje
ariljsko područje kao jedinstveno pogodno za uzgoj maline,
od koje stanovnici čitavog kraja veoma dobro žive.
Prema svojim arhitektonskim svojstvima, crkva Svetog
Ahilija pripada Raškoj stilskoj grupi koja je obeležila 13.
vek, koherentnim spojem romaničke obrade spoljašnosti
i vizantijskog prostornog koncepta. Slikanje fasada crkve
Svetog Ahilija u stilu vizantijskog ćelijastog sloga, tehnike
zidanja naizmeničnim redovima kamena i opeke, na
romanički obrađenim zidovima, čini crkvu Sv. Ahilija u Arilju
jedinstvenom građevinom 13. veka na ukupnom području
vizantijskog sveta. Pored arhitektonskih vrednosti i istorijskog
značaja, crkva Svetog Ahilija se ističe kao galerija
dragocenih fresaka. Najzanimljiviji deo fresko-ansambla
čine portreti vladara iz lože Nemanjića, njihovih srodnika
i svih arhiepiskopa od osnivanja nezavisne Srpske crkve.
Najveću pažnju privlače portreti na južnom delu unutrašnje
priprate, stojeće figure ktitora kralja Dragutina s modelom
crkve u rukama i freska iznad mirotočivog groba Dragutinovog
mlađeg sina Urošica, koji je umro mlad i sahranjen
kao monah Stefan, te proglašen svecem. Kao nedvosmisleni
dokument kraljeve ktitorske aktivnosti i ilustracija medusobnog
uvažavanja (u vreme oslikavanja crkve braća su
živela u slozi), jedan od najlepših idealizovanih portreta
je portret vladarske braće Milutina i Dragutina Nemanjića

u pratnji žene, ugarske princeze Kateline. Po prvi put u
istoriji srpskog freskoslikarstva pojavljuje se jedno novo
ikonografsko rešenje. Do tada je bilo uobičajeno da na ktitorskim
predstavama Bogorodica ili svetitelj zaštitnik privode
ktitora Hristu na prestolu, pognute glave sa modelom
hrama u rukama. Ovde je Sin gospodnji naslikan smanjen u
medaljonu između glava uspravljenih, frontalno okrenutih
kraljeva Dragutina i Milutina, koje blagosilja podignutim
rukama. Predstave ova tri lika zauzimaju posebno mesto u
razvoju srpskog srednjovekovnog portreta. Freska Svetog
arhangela Gavrila, nazvana Plavi anđeo, otmenog svetog
lika u blistavoj, jednostavnoj tunici, inkarnacija je ideje
Gospodnjeg poverenika nestvarne lepote i veličanstvene
plemenitosti. Sigurno postavljena figura Arhangela, jasno
izraženog karaktera sa snažnom muskulaturom i bogatom
odorom ratnika, izuzetne je likovne vrednosti. Ova freska se
svrstava u najuži krug remek dela starog srpskog slikarstva.
Istorijski značaj imaju i portreti Dragutinovih sinova - Vladislava
i Urošica, a predstave srpskih arhiepiskopa i pripadnika
Nemanjićke loze, kao i portreti moravičkih episkopa
i mitropolita, koji čine jednu od najznačajnijih skupina zidnih
slika preko kojih se prepoznaju zanimljivi likovi srpske
prošlosti. Autori ariljskih fresaka nisu poznati po imenu, ali
se zna da su poreklom iz Soluna. U stilskom i ikonografskom
pogledu ovaj živopis je delo koje najavljuje prekre-
tnicu u razvoju srpskog zidnog slikarstva. On je vesnik
novog stila, kojim će dvorska slikarska radionica kralja
Milutina obeležiti slikarsku umetnost Srbije prvih decenija
14. veka. U ariljskom hramu je sahranjen Dragutinov mlađi
sin, princ Urošic. Ova činjenica ukazuje na značaj hrama za
samog kralja i mogućnost da se neki od dvorova nalazio u
blizini Arilja. Ono što ariljski hram nedvosmisleno izdvaja
od ostalih zadužbina Nemanjića izgrađenih u ovoj epohi je,
pored njegove svojevrsne visine i nedostatka kule zvonika
nad spoljnom pripratom, što je karakteristika svih episkopskih
sedišta, ulaz na južnoj strani umesto uobičajenog na
zapadnoj. Za razliku od ostalih crkvi Nemanjića građenih u
12. i 13. veku, koje nisu bile katedralni hramovi namenjeni
velikom broju vernika, crkva u Arilju je imala tu namenu i
sazidana je na uzvišenju sa kog je bila vidljiva izdaleka. U
doba cara Dušana, Moravička episkopija podignuta je u
rang mitropolije, po proglašenju Srpske Patrijaršije 1346.
godine. Mitropolija u Arilju i manastirsko bratstvo podelili
su sudbinu svog naroda i države u strašnom naletu Osmanlija
vođenih Mehmedom II - osvajačem Carigrada. Morala
su da prođu skoro dva veka, da bi tek krajem četrdesetih
godina 17. veka ponovo oživela mitropolija u Moravici.
Ariljska zvona oglasiće se ponovo tek 1833. godine. Ali
ovog puta ne sa mitropolije, već sa parohijske crkve. Izgled
i položaj hrama i danas posmatraču, gledao on iz ma kog
pravca, izaziva osećaj divljenja, ushićenja i neponovljivosti.
Crkva Sv. Ahilija proglašena je za spomenik kulture
od izuzetnog značaja.
Novi Pazar
Tokom srednjovekovnog perioda je Raška bila središte srpske
srednjovekovne države. Brojni srpski srednjovekovni
manastiri, među kojima su najznačajniji Sopoćani i Đurđevi
stupovi, podignuti su u raškoj oblasti. Današnji Novi Pazar
je nastao zahvaljujući statusu i značaju Rasa, središtu srednjovekovne
Srbije. U 15. veku je Otomansko carstvo okupiralo
i naselilo region Peštera. Novi Pazar bukvalno znači novi
bazar, ili novo trgovište, koji je bio centar turske trgovinske
mreže na Balkanu. Region Peštera sa Novim Pazarom je bio
veoma značajan centar snabdevanja Otomanskog carstva
između Istambula (Konstantinopolja) i Male Azije i Bosne,
glavno tursko trgovačko uporište u Evropi i imao je veoma
veliku ulogu u otomanskim privrednim aktivnostima.
Manastir Studenica
Manastir Studenica, najznačajniji i najveličanstveniji manastirski
kompleks srednjovekovne Srbije se nalazi oko 200km
južno od Beograda, 39 km južno od Kraljeva, u dolini reke
Studenice, uzvodno od mesta gde se ona uliva u Ibar, i
pripada svetinjama “Doline kraljeva”, nazvane po brojnim
srednjovekovnim manastirima koje su ovde sagradili srpski
vladari. Manastir Studenica, okružen mirisnim borovim
šumama, između planina Radočela (1.643m) i Čemerna
(1.348m), od nastanka do danas, predstavlja “carsku lavru” i

najveći duhovni i kulturni centar srpskog naroda.
Bogorodičnu crkvu manastira Studenice je sagradio veliki
župan Stefan Nemanja krajem 12. veka (oko 1190. Godine),
“u divljini okruženoj divljim zverima, na mestu pogodnom
za život monaške zajednice”. Ovu građevinu nebeske
lepote je namenio sebi za grobnicu. Nakon smrti velikog
župana, 1199. godine u manastiru Hilandar, Stefan Nemanja
je ubrzo proglašen svecem i nazvan Simeon Mirotočivi,
zbog čudotvornih miomirisa koji su potekli iz njegovog
groba. Ovo je smatrano najvećom milosti, te Studenica
postaje mesto Simeonovog kulta. Njegov najmlađi sin
Rastko - Sveti Sava, koji je svojom svetovnošću uspostavio
autokefalnost Srpske pravoslavne crkve i postao njen prvi
poglavar je u Studenici napisao “studenički tipih” sa pravoslavnim
duhovnim kanonima primenjivim i danas, što
je sveukupno doprinelo značaju i ugledu koji manastir
Studenica ima. Studenica čuva svete mošti prvih srpskih
vladara, među kojima su svete mošti Stefana Nemanje
- monaha Simeona i pokrov na kovčegu kralja Stefana
Prvovenčanog.
Spoljašnji izgled Bogorodične crkve je u romaničkom stilu,
od oblikovanog i poliranog belog mermera (jedina srpska
svetinja takvog spoljnog izgleda), sa predivnim skulpturnim
ukrasima na fasadi, ulaznim vratima i prozorima,
dok su arhitektonski oblici građevine vizantijski (taj srećan
spoj dva shvatanja arhitekture proizveo je novi specifičan
stil koji nazivamo raškom arhitektonskom školom, gde
se Bogorodična crkva smatra njegovim najsavršenijim
ostvarenjem, te je služila kao kraljevski mauzolej i model
budućih zadužbina srpskih vladara). Godine 1245. je kralj
Radoslav dogradio pripratu na Bogorodičnoj crkvi. Zajedno
sa gradnjom Bogorodične crkve, građeni su i zidovi i pirgovi
koji su pružali zaštitu životu monaške zajednice. Na osnovu
upisanog krsta koji zatvaraju čvrsti bedemi, Studenica je
trebala da ima lik idealnog, nebeskog grada, da bi ostvarila
komunikaciju Ovozemaljskog sa Nebeskim. Zid manastira
je obeležen krugom, a kule trougaone osnove raspoređene
su u pravilnom ritmu. Manastir Studenica je tokom srednjeg
veka uživao veliko poštovanje i bogato darivanje
članova dinastije Nemanjić. Sve freske unutar Bogorodične
crkve potiču iz 1208. godine i veoma su dobro očuvane.
One predstavljaju remek-delo nepoznatog majstora, verovatno
iz Konstantinopolja, koji je bio jedan od najboljih
slikara pravoslavnog sveta svoga vremena. Monumentalna
i potresna kompozicija “Hristovo raspeće”, izvedena na jasnoj
tamnoplavoj podlozi posutoj zvezdama, toplookernih
figura raspetog Hrista, blagog izraza lica i drugih učesnika
religiozne drame, sa impresivno slikovitim ljudskim dimenzijama
stradanja, bola i dostojanstva, ostvaruju harmoniju
i predstavljaju najveća dela vizantijske umetnosti 13. veka.
Manastirski kompleks Studenica koji obuhvata četiri svetinje
: Bogorodična crkva, Crkva Svetog Nikole, Crkva Svetih
Joakima i Ane (Kraljeva crkva), dobro očuvani temelji crkve
posvećene Svetom Jovanu Krstitelju i Donja i Gornja ispo-
snica Svetog Save. Crkva Svetih Joakima i Ane je zadužbina
Kralja Milutina iz 1313. - 1314. godine. Iako je skromnijih
dimenzija, ona po značaju prevazilazi ostale studeničke
svetinje. Ona je podignuta kao crkva sažetog upisanog krsta
sa jarko crvenim osmostranim kubetom. Dobro očuvan
živopis Kraljeve crkve je pravo remek delo, među kojima se
ističu scene koje se smatraju najlepšim delima pravoslavne
vizantijske umetnosti sa početka 14. veka : Poklonjenje
Hristu - agnecu, Pričešce apostola, Rođenje Bogorodice
i Vavedenje Bogorodice. Pretpostavlja se da su ih slikali
dvorski slikari Kralja Milutina, Mihajlo i Eutihije. Studenički
komlpeks je uvršćen u svetsku kulturnu baštinu i pod
zaštitom je UNESCO-a od 1987. godine, nakon proslave 8
vekova duhovnosti. Manastir Studenica čuva svete mošti
prvih srpskih kraljeva, među kojima su svete mošti Stefana
Nemanje (monaha Simeona, koje su do današnjih dana
netruležne i mirotočive/, njegove žene Ane (Svete Anastasije),
zemne ostatke njihovih sinova Stefana Prvovenčanog
i Vukana i njihovog unuka Radoslava.
Manastir Pridvorica
Manastir Pridvorica se nalazi u selu Pridvorica, na dvadesetosmom
kilometru jugozapadno od Ivanjice prema Studenici,
okruzen netaknutom prirodom i blizinom reke Studenice.
Manastir Pridvorica izgrađen je u 12. veku, u isto
vreme kada i susedni manastir Studenica. Sagradio ga je
sluga koji je radio pri dvoru Nemanjića, pa otuda ime Pridvorica.
Po arhitektonskim karakteristikama tipičan je predstavnik
srednjovekovne raške škole. Manastir Pridvorica se
pominje u Nemanjinoj povelji datoj manastiru Studenica
kao manastir u kome su boravile monahinje. Živopis manastira
Pridvorica je uništen. U početku ovo je bio ženski
manastir, zatim vekovima pomesna crkva. Od 2007. godine
je ovo muški manastir u kome žive nastojatelj manastira i
dva iskušenika. Crkva manastira Pridvorica posvećena je
Preobraženju Gospodnjem. Manastir Pridvorica je jedan od
retkih koji imaju svoj grb.
Izleti iz Ivanjice
1. Crkva svetog Ahilija – Zlakusa – ručak
2. Manastir Pridvorica – Manastir Studenica - “monaški” ručak
3. Katići – Mocioci – Uvačko jezero – ručak u seoskom
domaćinstvu
4. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
5. Sjenica – Pešter – ručak u hotelu Borići

Priboj-Pribojska Banja

Pribojska Banja
Pribojska Banja se nalazi na zaravni iznad Priboja,
na 550 metara nadmorske visine, tako da je svrstavaju
u vazdušnu banju. Smeštena je na vrhu duboke,
šumovite i pitome doline, okružene planinama
starovlaške visije. Na severu se diže Crni vrh obrastao
borovom šumom, a na jugu Lisja stena pod lipom i
smrekom. Duž leve strane Lima je planina Pobijenik.
Prirodne lekovite karakteristike: Pribojska Banja
poseduje nekoliko termo-mineralnih izvora. Najjaču
snagu ima izvor kapaciteta 70 litara vode u sekundi,
koji je temperature 37°C.
Medicinske indikacije: hronična reumatska upala
mišićnog sistema, neuralgije, upale i perifernih nerava,
polineuritisa, ginekoloških oboljenja, posledice povreda
kostiju i mišića, kožna oboljenja - zaceljivanje rana.
Način lečenja: Ova Banja je, zbog klimatskih faktora,
uz kombinaciju hidroterapije, idealno mesto sa preventivnim
dejstvom kod zdravih ljudi i sportista. Vazduh
u Banji je veoma čist i svež ispunjen aromatičnim mirisom
borovine i omamljujućim dahom procvetale lipe.
Ovo je značajno jer je poznato da blizina šuma deluju
umirujuće (sedativno) na čoveka. Posetiocima Pribojske
Banje pruža se prilika da uživaju u prekrasnoj
panorami Limske kotline.
Pribojska Banja bila je poznata starim Rimljanima i
narodu srednjovekovne Srbije. Nalazeći se na glavnom
putu, koji je vodio iz Bosne za Carigrad, Pribojska Banja
je bila svratište mnogih putnika i karavana. U doba
Nemanjića ovde je već postojala uređena bolnica u
kojoj je i Sveti Sava lečio obolele noge. U narodu postoji
predanje da se u ovoj Banji izlečio kralj Uroš, sin
Stefana Prvovenčanog (Uroš „Hrapavi”), koji je imao
kožnu bolest. Stara turska kupatila potvrđuju da su lekovite
izvore koristili i Turci dok su vladali ovim krajevima.
Tokom boravka se preporučuju izleti do Zlatibora,
Zlatara, manastira Mileševa, Potpećkog i Radojinskog
jezera, sela Štitkova, Peštera...Lim i reka Uvac nude
mnoge mogućnosti za strastvene ribolovce, koji ovde
sa radošću provode svoje ribolovačke odmore.
Manastir Banja
Manastir Banja ili Manastir Svetog Nikole Dabarskog
(kako je ranije nazivan), nalazi se u neposrednoj blizini
Priboja, na uzvišenoj zaravni Banja Brdo, na desnoj
obali reke Lim. Manastir nosi ime po lekovitim izvorima
na manastirskom imanju koji su korišćeni za lečenje
od davnina. Banjsko lečilište - Pribojska Banja se nalazi
upravo kod manastirskog poseda. Manastir posvećen
Svetom Nikoli Dabarskom u naselju Pribojska Banja
je zadužbina Nemanjića i jedan je od najstarijih i
najvažnijih srpskih manastira. Manastir Banja se pominje
u 12. veku u Studeničkom tipiku, kada je njegov
iguman učestvovao u izboru studeničkog igumana.
Na Studeničkom saboru 1219. godine, kada je Sveti
Sava osnovao Srpsku samostalnu crkvu, manastir Banja
proglašen je za četvrto eparhijsko sedište i postao
je centar cele Dabarske eparhije, na čelu sa episkopom
Hristoforom iz Hilandara, sabratom Svetog Save. U 14.
veku je manastir Banja uživao veliki ugled kog lokalnog
stanovništva. Od kraja 14. veka do sredine 15.
veka, manastir Svetog Nikole je bio značajno stecište
trgovaca koji su prenosili robu iz Dubrovnika ka centralnim
delovima Srbije, prema Bosni i Konstantinopolju.
Tokom turske vladavine je manastir Banja nekoliko
puta rušen. Oko 1570. godine je obnovljen nakon
turskih razaranja. O značaju manastira Banja do pada
srpske države svedoče grobovi najistaknutijih vlastelinskih
porodica iz vremena vladavine srpskih careva
Dušana i Uroša, a jedno vreme crkva je bila mauzolej njihove
rodbine - moćne vlastelinske porodice Vojnović.
Današnju crkvu Sv. Nikole je 1329. godine podigao
kralj Stefan Dečanski ili Kralj Uroš I (car Dušan) na
mestu pored nekadašnje crkvice Svetog Ilije i dao mu
ime Manastir Svetog Nikole, zahvaljujuci čvrstoj veri
u sveca čijom zaslugom je smatrao poboljšanje svog
zdravlja. Manastirski kompleks čine crkva Sv. Nikole,
manja crkva Uspenja, dozidana uz južni zid crkve Sv.
Nikole i temelji crkve Sv. Ilije. Crkva Svetog Nikole ima
osnovu u obliku upisanog krsta sa polukružnom apsidom
i dve polukružne niše na istoku, pripratom i prostranim
otvorenim tremom na zapadu. Konstruktivni
sklop hrama manastira Banja čine dve kupole nad
središnjim prostorom naosa i priprate.
U oltaru i naosu manastira Banja sačuvana su dva sloja
fresaka, stariji iz 14. i mlađi iz 16. veka, a u priprati
postoji samo sloj živopisa iz 16. veka. Stariji živopis
predstavlja onaj deo srpskog slikarstva nastalog
napuštanjem klasicizma renesanse paleologa. Mlađe
freske delo su nepoznatih slikara pećke slikarske radionice
i stilski i ikonografski ponavljaju stariji živopis.
Poslednji put je manastir Svetog Nikole obnovljen
1905. godine, a 1974., od kada neprekidno traju arheoloska
istraživanja, je u njemu otkrivena bogata
riznica, koja spada u red najočuvanijih i najkompletnijih
srednjovekovnih riznica na Balkanu. Manastir
Banja je spomenik izuzetnog značaja i pripada grupi
najznačajnijih kulturno-istorijskih spomenika u Srbiji.
Izleti iz Priboja
1. Kamena Gora – Manastir Mileševa – ručak u seoskom
domaćinstvu blizu manastira
2. Nova Varoš – Uvačko jezero – ručak u seoskom domaćinstvu
– Manastir Dubnica
3. Sjenica – Pešter – ručak u prirodi
4. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu – Stopića Pećina
5. Pribojska banja – Manastir Banja – ručak u seoskom
domaćinstvu “Gaj”

Kosjeric

Kosjerić
Opština Kosjerić se nalazi u gornjem toku reke Skrapež
i prostire se prema padinama planina Povlena, Maljena,
Crnokose i Jelove Gore. Turistički centar Divčibare je
takođe u blizini. Opština Kosjerić obuhvata 27 naseljenih
mesta, ukupne površine od 358km² i 14.000 stanovnika.
Proizvodnja građevinskih materijala (cementa),
električne energije, metalnih proizvoda i prehrambena
industrija su najzastupljenije grane privrede. Stočarstvo
i voćarstvo su najrazvijeniji u selima opstine Kosjerić,
među kojima uzgoj maline zauzima najznačajnije mesto.
Ovaj kraj je takođe poznat po proizvodnji odličnih
voćnih rakija. Seoski turizam se uspešno razvija u selima
opštine i gostima nudi “organske” hranu, kreativan i aktivan
odmor i uživanje u predivnim seoskim pejzažima.
Sela Gornji i Donji Taor
Sela Gornji i Donji Taor su smeštena ispod planine
Povlen. Krase ih očuvana priroda, tišina sela - kao
da vreme stoji. Seljaci su ovde gostoljubivi i znaju
da vas prime kao najrođenije. U selu je i izvor rečice
Skrapež, prirodne lepotice nacionalnog značaja, na
kojoj, idući niz reku, stižete do Taorskih vrela, sa 12
prelepih vodenica. Ovde na vrelima, možete mleti
kukuruzno brašno i prati vunu sa vrednim seljankama
ili naučiti veštine starih zanata, upoznati tradiciju
i kulturu sela. Prelepi pejzaži bogati poljskim
cvećem, hladnim izvorima, gustim šumama bora i
breze, su mesta odlična za rekreaciju, pešačenje, lov...
Selo Mionica
Selo Mionica, tipično planinsko selo nalazi se u neposrednoj
blizini turističkog centra Divčibare, udaljeno 9
km od Kosjerića, na nadmorskoj visini od 620 m. Teren
pun cvetnih livada, mirisnih pašnjaka, hladnih izvora,
guste borove i brezove šume veoma je pogodan za
planinarenje i bogat lovnom divljači. Ispod Subjela,
gde stižete pešačkom stazom berući šumske plodove,
izvire reka Mionica, bogata ribom, klenom i krkušom.
U jednom ovakvom brdovitom kraju nalazi se veliko
ravno dvorište i u njemu neobično lepa kuća, koja u
potpunosti zadovoljava potrebe za komforom, budeći
duh starih vremena. Kuća raspolaze sa 3/2, 3/3 sobe,
i 1/2 app. u vajatu, sa dva kupatila, velikom dnevnom
sobom, trpezarijom, kuhinjom i centralnim grajanjem.
U dvorištu se nalazi i stara kuća, drveni vajat, kačara
i ostali prateći objekti neophodni za jedno seosko
domaćinstvo. Ovu seosku idilu upotpunjuje bogata
trpeza i osmeh mlade i vredne domaćice.
Domaćinstvo “Milogošće” se nalazi u selu Mionica,
na padinama Divčibara, na nadmorskoj visini od
670m, na samo 9 km od Kosjerića. U selu Mionica živi
232 stanovnika u 79 seoskih domaćinstava. Selo Mionica
je tipično planinsko selo, rasuto po brežuljcima.
Krase ga zeleni pašnjaci i mirisne livade, kao i velika
područja pod listopadnom i zimzelenom šumom.
Zbog bujne biljne vegetacije pruža se prilika udisanja
čistog planinskog vazduha. Boravak u domaćinstvu
Milogošće omogućava uživanje u mnoštvu ukusnih
narodnih specijaliteta koje domaćini sami pripemaju.
Domaći sir, kajmak, mleko, pršuta, razna jela od mesa,
sarma, mnogobrojne salate i deserti, sve se to sprema
u ovom domaćinstvu. Svu hranu koju pripremaju oni i
pažljivo uzgajaju. Recepti po kojima se priremaju jela
prenose se sa kolena na koleno, što im daje autentičan
i nezaboravan ukus. U ovom domaćinstvu pruža se
mogućnost izbora jela i termina u kojima se služe obroci.
Domaćinstvo Milogošće raspolaže sa tri trokrevetne
sobe u prvoj kategori koje poseduju kupatila, balkone
i bežični internet, kao i dve dvokrevetne sobe u drugoj
kategoriji, sa upotrebom kupatila. Enterijer soba u obe
kategorije upotpunjen je prirodnim materijalima kao
što su drvo i cigla. Sve sobe ukrašene su ručno rađenim
ćilimima, stazama i prekrivačima, što ima daje poseban
izgled. Zajednički prostor za goste je sala kapaciteta 70
osoba sa prostranom kuhinjom. Bogatu trpezu čine jela
koja su pripremana od davnina, predivni predeli i potpuni
komfor ovog domaćinstva čine odmor potpunim.
Velika prostranstva borove i brezove šume prošarana
su cvetnim proplancima punim lekovitog bilja, pa se
ovo domaćinstvo tradicionalno bavi pčelarstvom skoro
100 godina. Boravak u prirodi pruža mogućnost za
šetnje, rekreaciju, bavljenje sportom, lov, ribolov, branje
šumskih plodova i lekovitog bilja, kao i mnoge druge
rekreativno-zabavne planinske aktivnosti. Glavne poljoprivredne
grane su stočarstvo i voćarstvo, a selo je
poznato po uzgajanju šljive i proizvodnji rakije. Ispod
brda Subjela izvire reka Mionica. Ova reka je tipična
planinska reka, brza, hladna, puna manjih brzaka i njen
tok vijuga kroz brdovito područje. Od riba koje žive u
vodama mioničke reke najčešće su klen, krkuša i plova
tako da će i ljubitelji ribolova uživati u svojim omiljenim
aktivnostima. Celo područje sela Mionica karakteriše
izobilje lekovitog bilja koje raste u nezagađenoj okolini
kao što su nana, kantarion, majčina dušica, hajdučka
trava, kamilica... Važno je napomenuti da u ovom kraju
postoji dosta šumskog voća od čega su najzastupljenije
divlje jagode, borovnica, maline, kupine... Područje je
bogato i pečurkama. Lokacije pogodne za branje, vrste
koje se beru u datom periodu, kao i o načini pripreme
dobro su poznati u ovom domaćinstvu. Boravak u ovoj
netaknutoj prirodi idealan je za šetnje, rekreaciju, bavljenje
sportom. Na Mioničkoj reci se može i kupati. Za
planinarenje i šetnju postoje dobro obeležene staze
kojima se stiže do Divčibara i Subjela, sa kojih se pruža
nezaboravan pogled na prelepe panorame ovog kraja.
Okolina je idealna za ljubitelje biciklizma. Tokom zimskih
dana sankanje i skijanje su neizostavne aktivnosti.
Nedaleko od sela nalazi se i lovište Maljen-Bukovi koje
obiluje srnama, divljim svinjama i zečevima.
Izleti iz Kosjerića
1. Zlatibor – Sirogojno – ručak u Sirogojnu
2. Mokra gora – Mećavnik – vožnja Šarganskom osmicom - ručak
3. Zlakusa – Potpećka Pećina – ručak u Terzića avliji

IMRESSUM
Izdavači:
Turistička organizacija regije Zapadna Srbija
31000 Užice, Dimitrija Tucovića 52
Tel/fax: +381 31500155
E-mail: office@westserbia.org
www.westserbia.org
i
Regionalna razvojna agencija “Zlatibor”
31000 Užice, Dimitrija Tucovića 98
Tel: +381 31523065
E-mail: office@rrazlatibor.co.rs
www.rrazlatibor.co.rs
Urednik: Agencija PULSAR, Užice
Kreativna rešenja: Agencija PULSAR, Užice
Fotografije: arhivski materija turističkih organizacija, Milan Bogojević,
Dragan Bosnić, Milić Simić, Radovan Baja Vujović, Semir Delić, Rade Prelić,
Ruben Mićić, Slobodan Jovičić
Dizajn i priprema: Agencija PULSAR, Užice
Posebna zahvalnost za gospođu Ivanku Tasić, PanaComp Travel Agency
Prvo izdanje na srpskom, 2010