01.05.2013 Views

Judgment rendered by the Military Court in Rwanda - The Rwanda ...

Judgment rendered by the Military Court in Rwanda - The Rwanda ...

Judgment rendered by the Military Court in Rwanda - The Rwanda ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

EXHIBIT NO .......... ... ,,.t~.,_..,, ,..,<br />

Date t, OMITTen..!.~.’;.~~.. :~<br />

’NAME oF wIT,Ess....-~...~.:..OE,<br />

~2<br />

REPU BI~Lll~A ~" l R~vAN DA RM P 0444tAM/KGL/IKJI95<br />

M INISITErl Y’ INGABO RP 0002/CG-CS/98<br />

URUKIKO RUKURU RWA RPA 0019/CM-CS/KGL/2001<br />

GISIRIKARE.<br />

~~ .o..~:~,~~L!Q~,~F. ~V~:""/D"~~SE<br />

¯ ç.:«..-,.. ~~.»<br />

~,, v, .? ." ’<br />

~..e


-URUBANZA RPA O0 i 9/CM-CS/KGI :/2001 URUP.2<br />

zigitabo cvamategeko ahana ~ u <strong>Rwanda</strong> n<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 2 v’ltegeko Ngenga<br />

n= 8/00 .<br />

4’: Kuba vararemve umutwe w.abagizi ba nabi mu Gatsata ugamije gutsemba<br />

abatutsi l<strong>in</strong>gmgo ya 281 yigitabo cyamategeko ahana vu <strong>Rwanda</strong>).<br />

~~ Kuba varatanze ibikoresho bva Gisirikare mu mitwe yitwara gisirikarç igamlje<br />

gutsemba abatutsi (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 283 CPR Itegeko Ngenga ° 12/75) ¯<br />

O° Kuba varanze gutabara abantu bari mu kaga bikabaviramo uruptù<br />

(<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 256 CPi.<br />

7° Kuba nvuma vitsembabwoko yarakoresheje iterabwoba mu bash<strong>in</strong>ja abakoze<br />

ltsembabwoko ngo badakurikiranwa (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 3 itegeko ngenga ~ 08/96):<br />

Rumaze kubona umbanza RPOOO2/CG-CS/98 rwaratangiriye mu Rukiko rwa<br />

Gisirikare (Conseil de Guerre l mgacibwa muri bumwe mu buryo bukurikira<br />

Rusanze ibvaha 2Lt J.de Dieu TUYISENGE vakoze cyangwa ibikorwa<br />

bvubuthtanvacvaha bimushvira mu bashishikarije, abagenzuye, n’abavobove<br />

itsembabwoko n’itsembatsemba mu Gatsata kandi abikora akaba vari mu rwe~o<br />

rwubuvobozi mu gisirikare bitvo bikaba bimushvira mu rwegO rwa mbere nkûko<br />

<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 2 ana b yitegeko Ngenga ibiteganya:<br />

Rush<strong>in</strong>giye kugitabo cy’amategeko ahana cvane cvane mu ng<strong>in</strong>go zacyo za 89. 90.<br />

03 ¯ 28. " =8.~~31" " ¯& 317 ..... niva 457 "°<br />

Rwemeje ko ibikorwa bvo kuvobora no kugenzura itsembabwoko nïtsembatsemba<br />

mu Gatsata bihama 2Lt J.de Dieu TUYISENGE nkuko bisobanurwa muri rusanze:<br />

Rwemeje ko icvaha cv’ubuthtanva cvaha mu buhotozi bwa GAKWANDI<br />

numuryango we. SARAMBUYE ha bamwe mu bari bagize umuryango we.<br />

Gregoire ha bamwe mu bari bagize umury, ango we na Ros<strong>in</strong>e numwana we gihama<br />

2Lt Jde Dieu TUY[SENGE nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri za rusanze:<br />

Rukiji e ko 2Lt J.de Dieu TL’YISENGE ats<strong>in</strong>zwe:<br />

Ruhanishijè 2Lt J.de Dieu TUYISENGE igihano cyo kwicwa no kunyagwa impeta<br />

za "Gisirikare "<br />

Rutegetse 2Lt J.de Dieu TUYISENGE kwishvura amagarama yurubanza uko an


URUBANZA RP.A 0019/CM-CS/KG L/200 i<br />

UR[iP.3<br />

ibihumbJ ~iana ha llllrOil~t~ ~tatu ha bitandatu, llarllalara_nl2a IlllrO[1,.2[) ll.allL~<br />

1361)5(IFrv~ i ataxatan~a mu ~ih¢ ~ite~etswc agalun£»~a im~n.4i makum\ abJrl ~ -hljr><br />

(’P(’l \ L<strong>in</strong>U~»~atlra r’huhiri a~o i’llaJ~trazltza aka~an~~a./-mu hk c ku ll,,uILl za [.ctu<br />

R»~ihutsa ko kuiurira arl Imlnsi cumi nitanu .<br />

RUKIZWA RLITYO KANDI RUSOMERWA MU RUHAME N’[IRUKIKO<br />

RWA GISIRIKARE, URUGEREKO RW[HARIYE RUR! I NYAMIRAMBO<br />

KUV«A 5 WERURWE 2001 UREGWA AHAR! N’UBUSHINJACYAHA<br />

BWA GISIRIKARE BUHAGARARIWE.<br />

UM UJ~ANAMA<br />

Capt .leannot RUH{_’NGA<br />

INTEKO IGIZWE NA:<br />

PEREZIDA<br />

Mai.Charles AGABA<br />

Sé<br />

UM UJYANAMA<br />

Sgt MW[ ’MVANEZA. A.lphonse<br />

¯ v~:l ,~-.~:~=aa.~.__~. :. ç ~,. #,, _)<br />

._..j zî,~~ ........ « .,. ,~\é:.,,<br />

UMUKARANI W’URUKIKO ~~. «~ .. / , ~:, ~-.. ,a>;<br />

~.:-~~ ::..4" «" ., ..... : ~.~<br />

.Set HABINEZ-~ Gérard ~~


i<br />

U RU BANZA RPA 0019/CM-CS/KG L/2001 U RUP.4<br />

Rumaze kubona icvemezo ku mikirize vuru rubanza Cvo kuwa 02/08/200<br />

Rumaze kubona ko muri icvo cvemezo Umkiko rwarasanze ko hash<strong>in</strong>giwe ku<br />

ng<strong>in</strong>go ya 18 va CPP. Umkiko nkumugaragu wubutabera, rugomba kwishakira<br />

ibimenvetso b,~’arwo kugirango rumsheho gusobanukir:wa ku bvaha 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGE aregwa nuruhare yaba yarabigizemo.<br />

Rumaze kubona Urukiko rwarikoreve lperereza maze rukumva bamwe mu bagabo<br />

2Lt J.de Dieu TUYISENGE vari yatanzeho abagabo bamush<strong>in</strong>jura ku bvaha<br />

aregwa barimo Lt Col Gabriel KANAMUGIRE. Maj. Callixte KANIIViBA ha<br />

GAHIGI François.<br />

Rumaze kubona ko nvuma virv’o perereza r~"<strong>in</strong>mmwa z’urukiko <strong>in</strong>vandiko-mvuuo<br />

yiperereza ikubivemo ubuhamva bw’abagabo yohererçiwe ababuranvi kugirango<br />

bagire icyo babivugaho mu mvanzuro y’<strong>in</strong>yongera<br />

Rumaze kubona imvanzuro y<strong>in</strong>yongera ya 2Lt J.de Dieu TUYISENGE.<br />

Rumaze kubona mu rwego r-w ubujurire hagomba gusuzumwa gusa ibvaha<br />

<strong>by</strong>ahamijwe 2Lt J.de Dieu TUYISENGE n’Umkiko rwa Gisirikare kubera ko<br />

ubujurire bwe aribwo bwakiriwe, ubuiurire bwubush<strong>in</strong>iacvaha bukaba butari ....,..-::’?-«. .....~, «"- ...<br />

bush<strong>in</strong>give kum pamvu ziteganvwa n<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go va 24 v" ltegeko-N s~en~a rvo kuwa -.~-- z~ï:--~-w"~:«-<br />

¯ 30/08/1906 .<br />

Rumaze gusuzuma ibvaha bvahamve 2Lt J.de Dieu TUYISENGE mu rwego rwa<br />

mbere aribvo<br />

- lbikorwa<strong>by</strong>o kugenzura no kuyobora itsembabwoko mu Gatsata..<br />

lcvaha cv ubutS.tanva cvaha mu buhotozi bwa GAKWAN DI n’umuryango<br />

we. SARAMBUYE nabamwe mu bari bagize umuryango we. Ros<strong>in</strong>e<br />

n umwana we.<br />

lcvaha cvo kurema umutwe wabagizi ba nabi akanawuha mtwaro za<br />

gisirkare.<br />

Rumaze gusuzuma ibimenvetso b<strong>in</strong>vuranve bikubive mu nvandiko z<strong>in</strong>,¢uranve<br />

zigize ivi dosive.<br />

Rumaze kubona ko nta k<strong>in</strong>di kimenvetso gisigaye gusuzumwa kuri um çubanza<br />

uretse kuruca.<br />

Urukiko Rukuru rxs«l Gisirikarc ~sarihererevc mazc ruca uru ruban/.a mu burvo bukurikim


URUBANZA RPA 0019/CM-CS/KGL/200 ! URUP.5<br />

4.<br />

q<br />

6<br />

Rusanze ubujunre bwa 2Lt J de Dieu TUYISENGE bwarakiriwe<br />

bugasuzumwa kubera ko bwubahirije amategeko .<br />

Rusanze ubujurire bv~ubush<strong>in</strong>jacyaha bwa gisirikare butarakiriwe ngo<br />

busuzumwe kubera ko butubahirije amategeko :<br />

Rusanze ku kibazo cvuko Urukiko rwa Gisirikare rwabuçanishije dosive.<br />

rutaregewe mu burvo bwemewe namategeko ~sais<strong>in</strong>e irrégulière) irvo kosa<br />

rigomba gukosorwa nurukiko rw’ubujurire.<br />

Rusanze mu rukiko rwa mbere 2Lt J.de Dieu TUYISENGE nvuma vuko<br />

atanze <strong>in</strong>goboka yuko dosive vari kuburanaho yashubijwe hbush<strong>in</strong>jacyaha<br />

bwa gisirikare bitvo iyo dosiye hakaba nta kigaragaza ko yashubijwe<br />

urukiko. Umkiko rwa Gisirikare rwarat:hshe icvemezo cvo kuburanisha ivo<br />

dosive n" RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 rush<strong>in</strong>giye ku ng<strong>in</strong>go ya 17CPP,<br />

Rusanze nvuma vicvo cvemezo cvurubanza mtegura urundi (jugement<br />

avant dire droitL 2Lt Jde Dieu TUYISENGE atarahise aiurira akaba<br />

varemeve ~ukomeza kuburana bitvo hakaba harabaveho ukwemera<br />

kuburana~comparution volontairel kwa 2Lt J,de Dieu<br />

TLrYISENGE biteganywa n<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 60 CPP kuri dosive ifite n° RMP<br />

0444i AM/K GL/ [ K T /9 5<br />

Rusanze mu rwego rwubujurire, urukiko rwajurmwe rwarashyikirijv«e<br />

dosive n= RMP 0444/AM/KGI211KT/95. RP 0002/CG-CS/98 ari navo<br />

yajuririwe nimpande zombi, igahabwa mu rukiko rw"ubuiurire n= RPA<br />

O019/CM-CS/KGL/2001<br />

Rusanze n: vurubanza ruburanishwa mu rwego rw’ubujurire nurukiko<br />

rukuru rv«a gisirikare an RMP 0444/AM/KGL/IKT/95.<br />

RP 0002/CG-CS/98<br />

RPA 0019/CM-CS/KGL/2001 :<br />

Rusanze mu.bvaha 2Lt J.de Dieu TUYISENGE yajuririye ari nabvo<br />

bvamuhamve mu rweuo rwa mbere harim0 icvaha vise<br />

" ibikorv«a bvo kugenzura no kuvobora itsembabwoko mu Gatsata


LiRUBANZA RPA tt019/CM-CS/KG L/200 ! L:RUP.6<br />

. Rusanzc hakurik[l»~c rusanze ibanzmza i.(t. ndet.sc hakuriki ~~ç mgJn~o >a<br />

mberc> ’ttegeko ngenga n: 08196 rxo kuwa 3078 1996. ibikorv~abvokugenzura<br />

no kuvobora itsembabwoko atari icxaha kihari\c gite~zanvv~a<br />

namategeko ahana ibvaha mu R~,~anda. ngo kibe kigize icvaha<br />

ex itsembab»~oko hakurikij~,e <strong>in</strong>vm, x ic~aha mu burxo bw amategeko abiri<br />

(double qualification ~:<br />

).Rusanzc ahub~au ib,,o bikorv~a b\o kugenzura no kuvobora itsembab»soko<br />

muCiatsata, biramutse bihamvc 21.t J.de Dieu ll h"[SEN(,i[-I ari zimv~« mu<br />

mpamvu zamushvira mu rwego rwa mbere r,a abakoze ibvaha biglze<br />

icvaha ex "itsembabv«oko n’itsembatsemba n" ib<strong>in</strong>di <strong>by</strong>aha <strong>by</strong>ibasJve<br />

<strong>in</strong>voko muntu, nkuko <strong>in</strong>gmgo ya 2. urwego rv~a mbere, vitegeko’ngenga<br />

n~ 08/96 rvo kuv«a 30/08/96 ibitegan.va:<br />

Rusanze ibvaha bigomba gusuzumwa mu rv~ego r»s ubuj urire ari icvaha c~o<br />

kurema umutv~c w abagizi ba nabi nicvaha c\ ubu/a.tanvacvaha mu c~-aha<br />

c\ ubuhotozi. kureba niba i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aha bvombi bihama 2Lt J.de Dieu<br />

I{ YISENGE koko. ko kandi bigize icvaha cvitsembabwoko<br />

nttsembatsemaa mu burvo bw "impurirane mboneza mugambi:<br />

¯Rusanze andi mategeko atarubahirijv~e mun uru rubanza ash<strong>in</strong>give ku<br />

nxandiko mvugo za 2[.t .I.de Dieu I{ YISEN(IF: zo kuv, a ()5/()7.’1~ ’~ rl]\ç)<br />

kuwa 7R)8/95 zlvugv~a mu n.vandiko tsoza tperereza 3 ubush<strong>in</strong>jac,~aha bv~.a<br />

gtslrikare, ubungubu zltagaragara muri dosi>e anubwo hakagaragaramo<br />

Invandiko-mvuoo za 2Lt J.de Dieu It ’YISEN(iE zo kuv~a 0q/~)7/07 nivo<br />

kuwa 07/08/07 zitagaragara ku n.v.andiko isoza iperereza:<br />

13 Rusanze hakurikijwe rusanze ya 12. bitumvikana impamvu .vih<strong>in</strong>dagurika<br />

amatariki hash<strong>in</strong>giwe ku myaka y’igihe 2Lt J.de Diëu Ff ~YISENGE<br />

vakoresherejweho <strong>in</strong>yandiko-mvugo n’ubush<strong>in</strong> acvaha b~ a gisirikare:<br />

14¯Rusanze impamvu zitangwa n ubush<strong>in</strong>lacyaha zuko habayeho kwibeshva<br />

m u bwanditsi {secrétariat) aho kwandika umwaka wa 1995. handitsv~e<br />

1997. nta sh<strong>in</strong>giro zifite kuko butashobove kubitangira ibimenvetso:.<br />

15.Rusanze imvugo ya 2Lt .l.de Dieu F{ ’YISEN(iF. vuko ziriva nvandiko<br />

rnvugo ari impimbano, ko ubush<strong>in</strong>.iacyaha b~aku>e muri dos~ve <strong>in</strong>xandikomx<br />

ugo za 2Lt J.de Dieu l’t YISEN(iE zo kuv, a (.)5 7’95 no kuv~a {)7 (18,95<br />

buzisimbuza <strong>in</strong>>andiko-m»ugo zo kuv, a 07 (1797 no ku.wa 07.08,’97. ~»o<br />

m,~ ugo navo itahabv~a agacirb kuko 2Lt .I.de Dieu Tf, ’YISENGt:- ure~v»a<br />

ndetse n umwunganira batashobo,,e kubitangira i bimen?etso ko arikô<br />

<strong>by</strong> agenze:<br />

/~.%?’<br />

.g) t~, ,Z..___, .~. ~.4 ’:<br />

\\" :~;g .~[g


URUBANZA RPA 0019/CM-CS/KGL/200 ! URUP.7<br />

Rusanze hakuriki we msanze va 13. 14 niva 15. <strong>in</strong>vandiko-mvm, o zose za<br />

2Lt J.de Dieu TL’YISENGE zirl muri dosive nta gaclro ziri buhabwe mu<br />

mikirize vuru rubanza kubera ko zakoreshejwe mu burvo budasobanutse:<br />

17 Rusanze uretse <strong>in</strong>yandiko-mvugo za 2Lt J.de Dieu TUYISENGE ureuwa<br />

iz<strong>in</strong>di nvandiko zose zikubive muri dosive zihawe agaciro zigenerv«a<br />

namategeko.<br />

r"~’vF~ ~?~ ..,. .... " !. ~ ....<br />

18.Rusanze ku kibazo cvuko hari abagabo nka M1SAGO. AYINKAMIYE<br />

~ll, ~(a~.’-~ ’« f,, .....:. i:~ i:!<br />

Denis. NTIBIRAMIRA Gaspard babajijwe nubush<strong>in</strong>jacyaha, bagera mu { ta ..7OE//.,.7"--. ,. :-’..i tTm,<br />

rukiko bakavuga ko ibvo banditse batabvemera nta sh<strong>in</strong>giro bifite, kuko \"ç,’~ :.’.¢ ,--é» La" J+<br />

uregwa n umwunganira ntibashoboye kubitangira ibimenvètso n’ik<strong>in</strong>di<br />

kandi abagabo hafi va bose. nkuko bigaragazwa n’impapuro z’iburanisha zo<br />

kuwa 2 1 12/2000 kuri c6te 348. umugabo MISABO Am<strong>in</strong>i yabajijwe niba<br />

hari agahato yashvizweho akora <strong>in</strong>yandiko-mvugo avuga ko ntako, abajijwe<br />

niba hari uwaje kumubwira ibvo agomba kuvuga asubiza ko ntawe;<br />

19.Rusanze ku makosa akabije ash<strong>in</strong>giye ku kuba uregwa yari yarakuwe ku<br />

rutonde rwa ba ruharwa rwo kuwa 19/03/2001. atan icvimenvetso cvatuma<br />

adashvirwa mu rwego rv«a mbere rwabantu bakoze ibvaha bigize icvaha<br />

cvitsembabwoko nitsembatsemba n’ib<strong>in</strong>di bvaha bvioasive <strong>in</strong>voko muntu.<br />

20.Rusanze i kosa ri vugwa n’uhagarariye ubush<strong>in</strong>jaeyaha bukum bwa<br />

gisirikare, yuko muri rusanzeva 7. umkiko rwa mbere rwemeje ko 2L~ J.de<br />

Dieu TUYISENGE yajyaga mu manama avobowe na G.B KABARIGI<br />

Gratien vo gutegura itsembabwoko, ariko nvuma rukamuhanaguraho icvaha<br />

cvo gutegura itsembabwoko, nta sh<strong>in</strong>giro rifite kuko ibikorwa bvo gutegura<br />

itsembabwoko bigize zimwe mumpamvu zituma uregwa i<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>’itsemba<br />

bwoko nttsembatsemloa ashvirwa mu rwego rwa mbere rv«’ababikoze.<br />

ariko akaba atari icvaha cviharive giteganywa n’amategeko ahana ngo kibe<br />

kigize icvaha cva Génocide nkuko <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya I y’itegeko ngenga n° 08~’96<br />

tvo kuwa 30/8/96 ibiteganya ;<br />

Rusanze abagabo batandukanye barimo MUSABYIMANA Innocent mu<br />

nyandiko-mvugo ye yo kuwa 25/6/99. MBAGUZA Austache. (P V vo kuwa<br />

17¢5/1997). MISAGO Amoni (PV vo kuwa 15/4/99. MUKARUBUGA<br />

Ancilla I PV vo kuwa 17:5/[996}. HABYARIMANA Vëdaste (P. V 25/7/97.<br />

HARERIMANA J.Chrisostome muri PV ve vo kuwa 23/8/1995 nabandi<br />

I~ose bemeza ko 2Lt J.de Dieu TUYISENGE muri Mata 1994. ariwe<br />

washvizeho za barrière mu Gatsata azish<strong>in</strong>ga <strong>in</strong>terahamwe, ndetse akaba an<br />

nawe wari ukurive barriere vo kwa Maj.KINYON!. akaba ari nawe<br />

watangaga amabwiriza vuko bagomba gukomera kuri barriere, ntihagire<br />

.. "...<br />

.... O’~,A~77.... ...... -.::.....


[T RI.: BANZA RPA 0019/CM-CS/KGL/2001 U RU P.8<br />

<strong>in</strong>venz~ ziIambuka nkuko bishimangirwa na HABYARIMANA Vedaste mu<br />

nvandiko-mvugo vavuzwe haruuuru~ ifite c6te I.._"~.<br />

’3 Rusanze kandi hakunkijwe ubuhamya bugaragara mu nyandiko-mvugo hafi<br />

va zose zavuzwe muri msanze va 21 ibanziriza ivi. 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGE anwe watangaga ibikoresho <strong>by</strong>a gisirikare birimo za grenade<br />

namasasu mu mitwe v<strong>in</strong>terahamwe yayoboraga .ndetse nabajandamme<br />

mu gace ka Gatsata bagamije gutsemba abatutsi babita <strong>in</strong>venzi, ibi bikaba<br />

bishimangirwa nubuhamva bwa HARERIMANA Chrisostome mu<br />

nvandiko ve vavuzwe muri fusanze va 21 ifite c6te 93 aho agira ati’" 2LI<br />

J.de Dieu TUYISENGE’" yazanaga amasasu na grenades bvo gutanga kuri<br />

barrières z<strong>in</strong>terahamwe, kuwa I [/04/1994 n<strong>in</strong>joro yajyan.çe n’imodoka va<br />

-4.Célest<strong>in</strong> KALIN IJABO kuzana amasasu na Grenades" ndetse ha<br />

MANIRARORA J.P muri P.V ve yo kuwa I 1/08197 c6te 112 aho avuga ko<br />

2Lt J de Dieu TUYISENGE vamuhave Grenede ebviri zo gukangisha<br />

abantu.<br />

Rusanze hakuriki.iwe ibvavuzwe muri rusanze va 21 niva 22. <strong>in</strong>terahamwe<br />

zari zivobowe na 2Lt J.de Dieu TUYISENGE ndetse n’abajandamme yari<br />

avobove, aribo bishe GAKWANDI n’umuryango we wose. nkuko<br />

<strong>by</strong>ongerwa gushimangir’wa na HARERIMANA J.Chrisostome mu<br />

nyandiko-mvugo ye yavuzwe muri msanze zibanziriza nvi kuri c6te 92 aho<br />

avuga ko GAKWANDI numuryango we wose. hati abantu makumvabiri<br />

babanie guhangana na.baiandarumes bar<strong>in</strong>daga Mai. KINYON[<br />

barabananirwa. 2 Lt J. de Di eu TU Y ISENGE asaba <strong>in</strong>tervantion<br />

bamwoherereza abajandamme bageze kuri 30 bavobowe na ADJ Chef<br />

KAYITANA wari usanzwe ari muri sécurité routière, vanvuze iwanjye<br />

(Chrisostome) yatwibwiriye ko uriva mututsi GAKWANDI vari abamaze<br />

ivo ataza muri <strong>in</strong>tervantion bikongera gushimangirwa nubuhamya bwa<br />

MUGANZA J.Bosco kuri c.6te 129 y’<strong>in</strong>yandiko-mvugo yavuzwe ham~um.<br />

2O Rusanze hakurikijwe rusanze va 23 ibanziriza ivi. 2Lt J,de Dieu<br />

TUYISENGE varakoze icvaha cyo kurema umutwe wabagizi ba nabi<br />

cvubufatanva cvaha mu cyaha m)o guh0tora GAKWANDI ~ umuryango<br />

we.<br />

27 Rusanze nkuko bvemezwa na MUR.IGANDE Callixte muri P V ve vo kuwa<br />

21100/00 ifite c6te 130.2Lt J.de Dieu TUYISENGE nigltero<br />

cv<strong>in</strong>terahamwe vari ayoboye aricyo cyishe muri Rwantexco<br />

SARAMBUYE numuryango we wose n’abandi bantu benshi bahaguye:


|<br />

U RU BANZA " RPA 0019/CM-CS/KGL/2001 URUP9<br />

28 Rusanze hakurikijwe rusanze ya 24. 2Lt J.de Dieu TUYISENGE ahamwa<br />

nicvaha cvubutatanva cvaha mu buhotozi bwa SARAMBUYE<br />

n umuryango we. nabandi bantu baguye muri Rwantexco:<br />

29 Rusanze 2Lt J.de Dieu TUYISENGE atangaho SARAMBUYE<br />

UMUBYEYI Aimee ho umugabo wo kumush<strong>in</strong>lura, <strong>in</strong>yandiko-mvugo ve<br />

ikaba vash<strong>in</strong>girwah’o mumikirize vuru rubanza, " "<br />

30.Rusanze <strong>in</strong>yandiko-mvugo ya SARAMBUYE UMUBYEYI Mmee. vo<br />

kuwa 08/06/99. aho gush<strong>in</strong>jura 2Lt J.de Dieu TUYISENGE arushaho<br />

kumush<strong>in</strong>ia aho avuga ko 2Lt J.de Dieu TUYISENGE ntaevo vamaze<br />

kubera ko mu mutekano we. vari ash<strong>in</strong>zwe kureba abagomba uupth, naho<br />

ubundi nta <strong>by</strong>iza yigeze akora usibve kwitwaza ko yatabaye thmille<br />

SARAMBUYE nawe anmo. akaba varatabave imirambo kuko abantu bose<br />

bari batemaguwe hasigaye umutima gusa:<br />

Rusanze abagabo bandi babajijwe mw’iperereza rvakozwe n’urukiko<br />

barimo CoI.Gabriel KAN.adMUGIRE. Maj.Callixte KANIMBA na GAHIGI<br />

François bakaba bari ku rutonde rw’abash<strong>in</strong>jura 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGE bose bemeza ko ntacvo bazi ku bvaha 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGEaregwa. bitvo ubuhamya bwabo bukaba ntacyo buh<strong>in</strong>dura ku<br />

mvugo zabash<strong>in</strong>ja uregwa.<br />

Rusanze kuba 2Lt J.de Dieu TUYISENGE avuga mu mvanzuro v<strong>in</strong>vongera<br />

ko kuba bariva bagabo ntacvo bamuziho, ail ukuvuga ko ntacvo vakoze, nta<br />

sh<strong>in</strong>giro bitite kubera ko bose bavuga k~o batagendanaga nawe nao babe<br />

bamenva ibvo yakoraga batari kumwe bitvo bakaba batanvomoza imvugo<br />

zabagabo bamush<strong>in</strong>ja .<br />

33 Rusanze hakurikijwe msanze hafi ya zose. imyiregurire ya 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGE nta sh<strong>in</strong>giro ifite:<br />

34 Rusanze hakurikijwe ibvavuzwe muri rusanze zibanziriza ivi 2Lt J.de Dieu<br />

TUYISENGE yarakoze i<strong>by</strong>afia bvo kurema umutwe va"abmzizi ba nabi<br />

nicvaha cv ubu-tb, t anvacvaha mu cvaha cy’.ubuhotozi bw’ab~ant u<br />

banvuranve baguve mu gatsata muri mata 1994:<br />

35 Rusanze 2LI J.de Dieu TUYISENGE varakoze i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aha ail’te igitekerezo<br />

cviharive cvo gutsemba no kurimbura ubwoko bw’abatutsi


|<br />

. 0 )<br />

U R U BA N ZA RPA 0019/CM-CS/KG L/200 ! U R UP.. I 0<br />

30 Rusanze ibvaha bihama 2Lt J.de Dieu TUYISlïNGE bi~qze icvaha<br />

cvitsembabwoko nitsembatsemba n’ib<strong>in</strong>di bvaha bvibas)ve <strong>in</strong>voko muntu.<br />

37 Rusanze kuba 2Lt J.de Dieu TUYISENGE varakoze ibvaha bigize icyaha<br />

icvaha cvitsembabwoko n’itsembatsemba n’ib<strong>in</strong>di bvaha Dyibasiye <strong>in</strong>voko<br />

muntu akabigenzura an mu rwego rw’ubuvobozi mu gisirikare, akaba<br />

yaranashishikarije <strong>in</strong>terahamwe n’abajandamme yayoboraga kubikora<br />

bimushvira mu rwego rwa mbere rw’abakoze ibvo bvaha, nkuko <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya<br />

2 ana b ibiteganya :<br />

KUBERA IZO MPAMVU ZOSE RUBONYE MURUHAME2<br />

ABABURANYI BOSE BAROHEREJE IMYANZURO YABO ¯<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku masezerano mpuzamahanga yo kuwa 9 Ukuboza 1948 verekeve<br />

i cvaha cvitsembabwoko n’itsembatsemba -<br />

Amasezerano mpuzamahanga yo kuwa 26 Ugushy<strong>in</strong>go t968 verekeve ukudasaza<br />

kw’ibvaha bv<strong>in</strong>tambara nïbvaha bvibasive <strong>in</strong>voko muntu.<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku hegeko- Sh<strong>in</strong>giro igice cvamasezerano v.amahoro va Amsha<br />

cverekeranve nigabana rvubutegetsi mu ng<strong>in</strong>go zarvo za 25 ha 26 no mu glce<br />

cvavo cverekeranve no guhuza <strong>in</strong>gabo z’impande zombi mu ng<strong>in</strong>go va 49 nkuko<br />

vah<strong>in</strong>duwe kandi ikuzuzwa nmg<strong>in</strong>go za 3 niva 4zivugururwa .ry’ltegeko-Sh<strong>in</strong>giro<br />

rvo kuwa 18 Mutarama 1996 n<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 3 y’ivugururwa ~/"ltegeko-Sh<strong>in</strong>giro .rvo<br />

kuwa 19/4/2000.<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku hegeko-Nsh<strong>in</strong>ga rva Repubulika v’u <strong>Rwanda</strong> tvo kuwa 0 Kamena<br />

1991 cvane cvane mu ng<strong>in</strong>go yaryo ya 14 n’iva 94 :<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku ltegeko- ¯ Ngenga N° 8/96 rvo kuwa 30/8/I 996 rigena<br />

imimnganyirize v’ikurikirana ~"ibvaha bigize icvaha cv’itsembabwoko<br />

nitsembaisemba cyangwa ibvaha <strong>by</strong>ibasiye <strong>in</strong>voko muntubvakozwe kuva tariki va<br />

01/Ukwakira 1990 cvane cvane mu ng<strong>in</strong>go zacvo za l. 2a. b. 14a 17al~. 19a]~.<br />

24a1~. 2 na 3.29.30al~ niva j9<br />

Rush<strong>in</strong>gtye ku ltegeko-Ngenga n~ 40/2000. rishyiraho <strong>in</strong>kiko Gacaca cvane cimne<br />

mu ng<strong>in</strong>go za~o za 85.86.95.96.<br />

Rukurikije igitabo cyamategeko ahana vu <strong>Rwanda</strong> cvane cvane mung<strong>in</strong>go za 21.<br />

90 ¯ 281 . 282.283. 31" .2,..<br />

317


U RU BANZA RPA 0019/CM-CS/KGL/2001 U RUP. 11<br />

Rukurikije i~ltabo cvamategeko yimiburanishirizë vimanza z<strong>in</strong>sh<strong>in</strong>jabvaha I0.<br />

17.18. 9 ç>)al-<br />

R’~~eme e ku, akira no gusuzuma ubujurlre bwa 2Lt J de Dieu TUYISENGE<br />

Rwemeie ko ubwo bujurire nta sh<strong>in</strong>giro bufite<br />

Rwemeje ko icvaha cvo kurema umutwe wabagizi ba nabi uihama 2Lt J.de Dieu<br />

TL’Y1SENGE ~ikaba agomba kugihanirwa ’<br />

Rwemeie ko ~cvaha cvubutà.tanvacvaha mu cvaha cv’ubuhotozi bwabantu<br />

banvuranve mu Gatsata na cyogihama 2Et J.de Dieu TUY[SENGE akaba agomba<br />

kugihanirwa<br />

Rwemeje ko ibvo bvaha bvombi bigize icyaha cvitsembabwokon’itsembatsemoa<br />

nib<strong>in</strong>di bvaha bvibasive <strong>in</strong>voko muntu. 2Et J.de Dieu TUYISENGE akaba<br />

yarabikoze agamiie gutsemba no kurimbura ubwoko bw’abatutsi<br />

«6"~~:s->,<br />

-<br />

,£v,,~-,,:~.~,<br />

~~~.:ç~~.~... %:


11 lb<br />

I_RI. BANZA. RPA {RI 191(’M-(’S/KÇ L/2001 tRIP. 12<br />

RUKIJIJWE RtT~(() KANDI RI;NOMEWE MIRI;HAME : 1 RI KIKO<br />

RUKt?Rt RWA GISIRIKARE N()NF. Kt’W« 16/08"/2001 ABAB[IRANY!<br />

B()S I;." BAHARI.<br />

LIMUJ~ANAMA<br />

(.’apl F. SAFARI<br />

se<br />

UMUJYANAMA<br />

2Lt N. NSENGIYI. TMV.a.<br />

Sé<br />

INTEKO Y’URUKIKO<br />

GREFFIER<br />

S . ," :~<br />

.’: "« - ~’t, t’" ~ ’, " :~<br />

UMUJYANAMA<br />

Sgi Ml :RENGER’WA D.Jacques<br />

Se


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 1<br />

URUGEREKO RWIIHARIYE MU RUKIKO RWA GISIRIKARE RWA REPUBU-<br />

LIKA Y’U RWANDA RURI I KIGALI RUHABURANISHIRIZA IMANZA Z’ITSE-<br />

MBABWOKO N’ITSEMBATSEMBA N’IBINDI BYAHA BYIBASIYE INYOKO<br />

MUNTU RWAKIJIJE NONE KUWA MBERE TARIKI 05/03/2001 URUBANZA<br />

RUKURIKIRA RWABURANISHIJWE KUWA :<br />

UBUSHINJA-CYAHA BWA GISIRIKARE BUREGA :<br />

2LT Jean de Dieu TUYISENGE MWENE’ NSENGIYUMVA Donatien (+) wavutse<br />

1968 segiteri Masoro, Kom<strong>in</strong>i Ruton ali, Ofisiye muri Etat Major ya<br />

Gendarmerie Nationale, akaba yarahoze mu Ngabo zats<strong>in</strong>zwe<br />

(Ex-Far) afite <strong>in</strong>zu i Remera,<br />

n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

IBYAHA AREGWA<br />

2LT Jean de Dieu TUYISENGE « cy’abandi nkuko<br />

biteganywa n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 89, 90 z’i ,~giteri<br />

Gatsata Kom<strong>in</strong>i Nyarugenge PVK hagati 0 na 31/12/1994 nkuko biteganywa<br />

n’itegeko-ngenga n° 08/96 ryo kuwa 30/08/1996 yarakoze impurirane y’i<strong>by</strong>aha :<br />

1. Byo gutegura no kuyobora itsembabwoko mu Gatsata biteganywa kandi bigahanishwa<br />

n’amasezerano mpuzamahanga yo kurwanya no guhana itsembabwoko yo kuwa<br />

9/12/1948 y’i Geneve nkuko yemejwe n’itegeko-teka n° 08/75 ryo kuwa 12/02/1975<br />

n’itegeko-ngenga no 08/96 ryo kuwa 30/08/1996 n’amategeko asanzwe ahana y’u <strong>Rwanda</strong><br />

(CP);<br />

2. Byo kugenzura ubwicanyi bwakorewe kuri za barrieres yashyizeho mu Gatsata guhera<br />

tariki ya 7/04/1994 (Ing<strong>in</strong>go ya 2 y’Itegeko Ngenga ° 08/96),<br />

3. Yarabaye icyitso mu buhotozi bw’ ~t~nuryango wa GAKWANDI na SARAMBUYE wari<br />

comptable wa RWANTEXCO (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 89, 312, 317 z’igitabo cy’amategeko ahana y’u<br />

<strong>Rwanda</strong> n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 2 y’itegeko ngenga n° 08/96 ;<br />

4. Yararemye umutwe w’abagizi ba nabi mu Gatsata ugamije gutsemba abatutsi (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya<br />

281 CP) amategeko ahana y’u <strong>Rwanda</strong><br />

5. Yatanze ibikoresho <strong>by</strong>a gisirikare mu mitwe yitwara gisirikare igamije gutsemba abatutsi<br />

(<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 283 CP, itegeko ngenga ° 12/75) ;<br />

6. Yaranze gutabara abantu bari mu kaga bikabaviramo urupfu (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 256 CP)<br />

7. Nyuma y’itsembabwoko yarakoresheje iterabwoba mu bash<strong>in</strong>ja abakoze itsembabwoko<br />

ngo badakurikiranwa (<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 3 y’itegeko ngenga ° 08/96) !<br />

URUKIKO RWA GISIRIKARE<br />

Rumaze kubona 2LT Jean de Dieu TUYISENGE umaze kuvugirwa umwirondoro haruguru<br />

akaba yanasomewe i<strong>by</strong>aha aregwa uko ail bir<strong>in</strong>dwi ;<br />

°°./.°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 2<br />

Rumaze kubona ko dosiye y’urubanza rw’Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwa Gisirikare na 2LT Jean de<br />

Dieu TUYISENGE yohererejwe Perezida w’Urugereko Rwihariye mu Rukiko rwa Gisirikare<br />

mu ibaruwa ya Auditeur Militaire yo kuwa 28/4/1998 kugira ngo rubone uko rutumiza<br />

ababuranyi ;<br />

Rumaze kubona ko dosiye yageze mu Rukiko maze ikandikwa mu gitabo cy’ibirego<br />

<strong>by</strong>’imanza z’itsembabwoko n’itsembatsemba kuri n° RP 0002/CG-CS/98 ;<br />

Rumaze kubona itegeko rya Perezida w’Urugereko rwihariye mu Rukiko rwa Gisirikare ryo<br />

kuwa 15/11/00 rishyira kuwa 21/11/00 iburanisha ry’uru rubanza ;<br />

Rumaze kumva 2LT Jean de Dieu TUYISENGE abazwa niba yemera i<strong>by</strong>aha aregwa<br />

agasubiza ko ari ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yiburanira cyangwa se afite umwunganira agasubiza ko<br />

yunganirwa na Me KARAMBIZI Canisius ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

bantu batumye igihugu cyacu gitemba<br />

mwe zo mu Gatsata kugira<br />

yariho ;<br />

Rumaze kumva akomeza atanga<br />

ngo dosiye yuzure neza kandi i<strong>by</strong>o b:<br />

rusubikwa ;<br />

TUYISENGE ari umwe mu<br />

nterahabafite<br />

ibitekerezo <strong>by</strong>’<strong>in</strong>goma<br />

asaba ko urubanza<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko ibivuzwe n’Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ari ib<strong>in</strong>yoma<br />

bish<strong>in</strong>giye ku nzangano hashize igihe kirekire bafite dosiye i<strong>by</strong>o bimenyetso b<strong>in</strong>di bavuga<br />

nta<strong>by</strong>o bazabona kandi yahamagajwe kuburana hashize igihe urubanza rurasubikwa ndetse<br />

dosiye ikurwa mu Rukiko ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha asabwa kuzana i<strong>by</strong>o bimenyetso hagasuzumwa uburyo<br />

urubanza rwasuzuma agasubiza ko i<strong>by</strong>o bikorwa bikomeye ariko i<strong>by</strong>o avuga ko urubanza<br />

rut<strong>in</strong>zwa si<strong>by</strong>o kuko igihe cyose Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha buboneye ib<strong>in</strong>di bimenyetso bishya<br />

bubishyikiriza Urukiko ;<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko i<strong>by</strong>o bimenyetso bishya bigizwe n’<strong>in</strong>yandiko-mvugo 7<br />

(dossier subsequent)<br />

Rumaze kumva 2Lt Jean de Dieu TUYISENGE avuga ko ibirego bituruka ku kagambane ka<br />

Major NSABIMANA n’agatsiko ke karimo mukuru we BYAMUTERA Fidèle bifashishije<br />

<strong>in</strong>terahamwe zifunzwe ;<br />

Rumaze kumva noneho asabwa gutanga icyifuzo cye kugira ngo <strong>by</strong>igirwe hamwe n’i<strong>by</strong>’<br />

Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha agasubiza avuga ko yifuza ko Urukiko rwamuha dosiye ifite numero<br />

RMP 0444/AM/KGL/IKT/97 ;<br />

° o°//.,°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 3<br />

Rumaze kumva abazwa niba yaba yarateguye iyihe agasubiza ko ntayo kuko yari kuza gusaba<br />

iyo aregwamo ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi iyo yari kuburana kuko mu kanya yavuze ko yiteguye<br />

agasubiza ko kubera akababaro ariyo mpamvu yasa<strong>by</strong>e im<strong>in</strong>ota 5 ngo afatanye n’umwunganira<br />

bayigeho ;<br />

Rumaze kumva akomeza kandi kuvuga ko yabonye muri dosiye RMP 2224/AM/KGL/IKT/97<br />

harimo <strong>in</strong>yandiko-mvugo mpimbano yakozwe na Lt IDAHEMUKA Tharcisse yigana<br />

signature kandi idafite na cotation ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa niba hari icyo abivugaho agasubiza avuga ko i<strong>by</strong>o<br />

uregwa ° avuga nta sh<strong>in</strong>giro bifite kuko L~ush<strong>in</strong>ja-cyaha buzi neza ko yashyikirijwe dosiye n<br />

RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 gusa arashaka guk<strong>in</strong>isha Urukiko ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa i<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-<br />

RMP 2224/AM/KGL/IKT/97 a<br />

nomero RMP 1<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE<br />

Christophe we akitwa 2Lt<br />

yabivugaho ;<br />

hariho numero<br />

n’uwanditse ariko dosiye<br />

zlmwe ;<br />

yitwa Lt<br />

i<strong>by</strong>o ari agasuzuguro nta k<strong>in</strong>di<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko kuri n° za dosiye ari<strong>by</strong>o bisobanura iz<strong>in</strong>a ry’umuntu akaba<br />

ariyo mpamvu yabajije icyo kibazo ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko hari reference ya J.O. ndetse na rapport ya Chef<br />

d’Etat Major wa GDN ko bamushyirishije kuri liste ya ruharwa kubera ruswa n’umugome<br />

IDAHEMUKA asanganywe ni nayo mariganya yakoze kuri izo nomero zombi kandi rero<br />

<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 58, 59, 62 CPR icyo gihe Urukiko nta bubasha rufite kuburanisha dosiye<br />

rutashyikirijwe ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba urupapuro rumuhamagaza kuburana iyihe dosiye<br />

agasubiza ko ari RMP 0444/AM/KGL/IKT/95,<br />

Rumaze kumva abazwa impungenge afite kuko Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha buvuga ko amakosa yabaye<br />

mu bwanditsi gusa ariko <strong>in</strong>yandiko zirimo akaba arizo ;<br />

Rumaze kumva-2Lt TUYISENGE avuga ko ari uburenganzira bwo gusobanuza kandi hakaba<br />

hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo yakoreshejwe zitari muri dosiye kandi dosiye RMP 2224/AM/KGL/<br />

IKT/98 akaba yarayikoreshejwe kugira ngo bamushyirishe ku rutonde rwa ba ruharwa ;<br />

, ¯ ./° °.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 4<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE yibutswa ko Urukiko rubereyehogusuzuma<br />

dosiye<br />

rwashyikirijwe n’Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha noneho rugasaba ibisobanuro ku baburanyi rugaca<br />

urubanza ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI nawe avuga ko koko dosiye yashyikirijwe Urukiko<br />

Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwamaze gukora <strong>in</strong>yandiko isoza iperereza yanasa<strong>by</strong>e ko mu gihe<br />

rwakwiherera rusuzuma icyo kibazo cy’<strong>in</strong>yandiko zitarimo nizo zizanywe nyuma zitahabwa<br />

agaciro ;.<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko icyaha cya genocide kidasaza bityo niyo hashira<br />

imyaka 50 yaregwa haramutse habonetse ib<strong>in</strong>di bimenyetso bityo izo nyandiko z’<strong>in</strong>yongera<br />

zikaba zashyirwa muri dosiye zigasuzumwa ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI abazwa impamvu yifuza ko izo nyandiko zitahabwa<br />

agaciro agasubiza ko bitumvikana ko umunsi wa audience aribwo hagaragazwa ib<strong>in</strong>di<br />

bimenyetso nyuma y’imyaka montage i<strong>by</strong>o akaba azabigaragaza<br />

muri le fond ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

bimenyetso ndetse n’abag<br />

Rumaze kumva 2LT<br />

na 7/8/95 zashyirwa muri dosiye ;<br />

, ari uko buri munota babona ib<strong>in</strong>di<br />

matafiki 5/7/95<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko hari iz<strong>in</strong>di nyandiko-mvugo z’<strong>in</strong>yongera yifuza<br />

kongera muri dosiye ;<br />

Rumaze kumva uregwa nawe avuga ko dosiye aregwa atari yo yashyikirijwe ;<br />

Rumaze kumva.uwunganira asaba ko <strong>in</strong>yandiko nsha zitahabwa agaciro ;<br />

Rusanze uregwa azaburana dosiye Urukiko rufite kandi yaherewe copie ;<br />

Rusanze hakurikijwe <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 17 CPP nta mparnvu igaragazwa ko <strong>in</strong>yandiko nshya<br />

zitahabwa agaciro ;<br />

Rusanze kubera izo mpamvu zose zavuzwe muri za Rusanze zabanjirije iyi urubanza rugomba<br />

gusubikwa kugira ngo impande zose zibanze zibone <strong>in</strong>yandiko-mvugo nshya z<strong>in</strong>azitegure<br />

bityo urubanza rukazasubukurwa kuwa 30/11/2000 ;<br />

Rumaze kubona ko uwo munsi wa 30/11/2000 wageze rusanga ababuranyi barwita<strong>by</strong>e ;<br />

Rumaze kubona 2LT TUYISENGE abazwa niba hari umwunganira agasubiza ko yat<strong>in</strong>ze gato<br />

ariko nta kibazo yaburana ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>ja-cyaha ahabwa ijambo kugira ngo asobanuremu magambo<br />

arambuye uko i<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>akozwe no gutanga ibimenyetso ;


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT795 URUPAPURO RWA 5<br />

Rumaze kumva akomeza asobanura ko nkuko dosiye ibigaragaza 2LT TUYISENGE ari<br />

umwe mu bantu bakomeye bahekuye u <strong>Rwanda</strong> mu 1994 ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko akurikiranwaho n’ik<strong>in</strong>di cyaha yakoze amaze<br />

kugaruka akaba yarakoraga icyo gihe muri G2 (GDN) atera ubwoba abantu bash<strong>in</strong>jaga<br />

Rumaze kumva asobanura kandi ko ibimenyetso simusiga <strong>by</strong><strong>in</strong>shi bihari bagaragaza ukuntu<br />

yitwaye kuri za bariyeri uko yatangaga amabwiriza akaba ana<strong>by</strong>iyemerera uretse ko yitwaza<br />

ko ngo yari ash<strong>in</strong>zwe umutekano kandi ibisobanuro <strong>by</strong>’umutekano w’icyo gihe birazwi ndetse<br />

n’ubuhamya bw’abagabo buzabigaragaza ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ku bwicanyi bwakorewe umuryango wa GAKWANDI waje<br />

kwirwanaho <strong>in</strong>terahamwe zikananirwa <strong>by</strong>aragaragaye ko arï 2LT TUYISENGE waje<br />

guhamagaza umusada w’abasirikare ¯<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

yari MDR Modéré<br />

Rumaze kumva atan<br />

cyane iya 16 ahavugwa ko<br />

mu rupfu rw’uwitwa GREGOIRE kuko<br />

lgaragaza ;<br />

zitandukanye zirimo iya 18, 4 cyane<br />

yarebaga <strong>in</strong>dangamuntu<br />

Rumaze kumva akomereza ku 5 na 14 aho asobanura ko uwitwa<br />

MANIRAHO wari umukozi wa 2LT TUYISENGE mu rugo aho avuga ko yayoboraga<br />

amarondo, Jeanne we akavuga ko uruhare rwe kuri za bariyeri naho Gaspard akavuga ko<br />

amabwiriza yose yaturukaga kwa TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko <strong>by</strong>ose ari ib<strong>in</strong>yoma cyane cyane ku bimenyetso<br />

i<strong>by</strong>o ubuhamya bw’abagabo buzabikemura gusa habayeho guhimba ib<strong>in</strong>tu ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo yo kuwa 5/7/95, 7/8/95, 27/4/98<br />

ndetse n’iyo yakoreshejwe ku ngufu yo kuwa 7/7/99 ndetse dosiye ikaba yaravanywe mu<br />

Rukiko kugira ngo Ubush<strong>in</strong>j a-cyaha bwongeremo i<strong>by</strong>o bavuga yemeye ;<br />

Rumaze kumva kandi asobanura yuko atari <strong>by</strong>o ahubwo ari ib<strong>in</strong>yoma <strong>by</strong>a LT IDAHEMUKA<br />

kubera ruswa yahawe i<strong>by</strong>o bigaragarire muri raporo Major NSABIMANA yakoze na none<br />

aho avuga ko uwitwa Chrisostome yaje kwimukira Ruhengeri n’ib<strong>in</strong>di ...;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asabwa kunyomoza i<strong>by</strong>avuzweagasubiza ko icyo<br />

ab<strong>in</strong>engaho n’uko Major NSABIMANA ari muramu we bakaba baragiranye ibibazo muri<br />

1993 naho HABIMANA Chrisostome akaba yarahunze ubutabera nibwo rero Major<br />

NSABIMANA yagiye kumusaba service yo kumush<strong>in</strong>ja ;<br />

Rumaze kumva Umush<strong>in</strong>j a-cyaha avuga ko hari ib<strong>in</strong>tu simusiga nk’<strong>in</strong>yandiko yikoreye ndetse<br />

n’iza bagabo i<strong>by</strong>o avuga rero bikaba ari amatakirangoyi ;<br />

..°/°,.<br />

»


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 6<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI avuga ko agira ngo Ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ntibwamenye aho<br />

2LT TUYISENGE ashaka guhera kandi ni uburenganzira bwe bwo kwiregura kereka<br />

atandukiriye Urukiko rukamuyobora ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko yatumijwe kuri DMI ku itariki 5/7/95 na Sgt<br />

IDAHEMUKA icyo gihe amubaza ku <strong>by</strong>abereye mu Gatsata nyuma y’icyumweru asubirayo<br />

yijyanye kuko yari yamenye ko harimo akagambane aramusobanurira ara<strong>by</strong>ihorera ahari<br />

nicyo gihe yari ategereje SUBARU yahawe na NSABIMANA ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yaje gufungwa n’ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>’akazi bisanzwe noneho<br />

Major NSABIMANA yihutira kureba Tharcisse ngo akomeze aho nibwo bahise bamujyana<br />

ku Mul<strong>in</strong>di ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo idafite nimero ya<br />

HABIMANA ivuguruza i<strong>by</strong>o yakorewe Ruhengeri ayikoreshejwe na LT MURINDAHABI<br />

aho avuga ko yari mu Gatsata acuruza mu kabari na Boutique ;<br />

Rumaze kumva asobanura ku nyandiko-mvugo ya Jeanne n° 5 aho avuga ko bageze kuri<br />

bariyeri babah<strong>in</strong>dukije imitwe Chriso izo nyenzi zirajya he ngo hakaba hari<br />

umugabo was<strong>in</strong>ye igipapuro ko atari ariwe was<strong>in</strong>ye ;<br />

Rumaze kum,0<br />

ko ntacyo ;<br />

yapfaga na LT Tharcisse agasubiza<br />

Rumaze kumva abazwa kandi agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa agasubiza ko yabaga muri<br />

Groupement Ruhengeri ariko akaba yari yaraje muri ESM ku mahugurwa ndetse nawe akaba<br />

yaratotezwaga bamwita icyitso ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa aho yari <strong>in</strong>dege ya HABYARIMANA igwa agasubiza ko<br />

barebaga coupe d’Afrique noneho kuko yogezaga Cameroun aranats<strong>in</strong>da haza umugabo<br />

umwe aramubwira ngo bats<strong>in</strong>ze nawe ati baguhe icupa ariko ntiyamenye ko amubwira ko<br />

HABYARIMANA yapfuye ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko hari umukobwa witwa Assoumpta wacuruzaga aho<br />

yaraj e aramwongorera ati "va aha ushobora kwica" ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko mu gitondo message yaje ivuuga ko basubira mu<br />

kigo (ESM) niho bababwiriye basubira muri za Unit zabo nibwo bagiye mu kigo ku Kacyiru<br />

kuba Stand Bay ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko tariki 07/04/94 yasa<strong>by</strong>e uruhushya Capt de sema<strong>in</strong>e<br />

asubira mu rugo asanga umugabo w’<strong>in</strong>shuti ye witwa MICO bamuteye ndetse amenya~-aho<br />

yahungiye ajya kumuzana noneho amujyana kwa Major KINYONI ;<br />

o°°/°o.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 7<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko tar<strong>in</strong> 8/4/94 nka saa 7h30’ yari ageze Kacyiru ariko<br />

bavuga ko imodoka ihari ibanza kujya i Butare mbere yo gukomeza Ruhengeri <strong>by</strong>agera<br />

nimugoroba agasubira mu rugo ni nabwo yamenye ko bashaka kumutwikira imodoka ngo<br />

kuko aca kuri bariyeri zabo ntagire akantu abasigira ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba nta magambo bateranaga agasubiza ko bamubwiye ko<br />

<strong>by</strong>ah<strong>in</strong>dutse ngo buri wese w<strong>in</strong>jira muri Quartier agomba gusakwa na nyuma arabareka<br />

baramusaka ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba bari bafite <strong>in</strong>twaro ki agasubiza ko bari bafite<br />

imbunda ariko atamenye ubwoko bwazo kuko bwari bwije ;<br />

Rumaze kumva abazwa impamvu yemeye gusakwa n’abasivile agasubiza ko ma kundi <strong>by</strong>ari<br />

kugenda ;<br />

Rumaze kumva noneho 2LT TUYISENGE akomeza gusobanura ko bafashe imodoka 2 bajya<br />

muri ESM ariko CHRISOST<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga<br />

Commandant wa CID<br />

Rumaze kumva arangiza<br />

agiye kubicisha ni nabwo ¯<br />

bashaka kubatera ;<br />

imodoka ni nabwo yahuye na<br />

e ibihuha ngo yari<br />

»amubwira ko<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko uregwa nta soni agira kwiyita icyitso kandi hari<br />

abagabo basobanura uko yitwaye igihe cy’i<strong>by</strong>itso avangura abatutsi imbere ya APACOP ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yash<strong>in</strong>yaguriye Jeanne muri Camp Kigali igihe<br />

cy’i<strong>by</strong>itso afungiyeyo, hari amanama yagiyemo ya PAWA ni extremiste ndetse yanze nkana<br />

gusubira mu kazi yigumira mu Gatsata kugira ngo yicane ,gusa noneho nasobanure uko<br />

yafasheho <strong>in</strong>gwate umuryango wa Major KINYONI kandi avuga ko nta bubasha yari afite ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI asaba ko umush<strong>in</strong>j a-cyaha yakwerekana <strong>in</strong>yandiko eshatu<br />

zavuzwe n’uregwa ndetse akaba yanavuze ku nyandiko isoza iperereza agasubiza ko hari<br />

<strong>in</strong>yandiko n° 18 yo kuwa 7/8/97 ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI abazwa niba ikibazo kiri he agasubiza ko uwo yunganira<br />

avuga ko hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo adaflte ko Urukiko rwasuzuma niba ntazo koko ndetse no mu<br />

nyandiko isozza iperereza hakaba harimo ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko iyo nyandiko ayifite ariko atigeze abazwa kandi<br />

akaba atayemera ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba signature atari iye agasubiza ko bayiganye ;<br />

,°°/,°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AI?OEKGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 8<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>j a-cyaha avuga ko ubundi iyo umuntu aregwa icyaha cyangwa i<strong>by</strong>aha<br />

bikomeye nk’ibi akunda guca hirya ariko <strong>in</strong>yandiko n’iye ndetse yarayis<strong>in</strong>ye ahasiigaye ni<br />

ubushishozi bw’Urukiko ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba signature ziri muri dosiye zitandukanye atari<br />

ize agasubiza ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo zo muri 97 atazemera kuko atigeze abazwa ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI asaba Urukiko niba rufite <strong>in</strong>yandiko-mvugo zo kuwa<br />

5/7/95, 7/8/95 ndetse n’iyo kuwa 27/4/98 hari n’iyo kuwa 7/7/99 ;<br />

Rumaze kumva nawe abazwa niba hari iiyo abivugaho agasubiza ko bazifite ariko ari za z<strong>in</strong>di<br />

ahakana kandi i<strong>by</strong>o ni ukubera umwanditsi kandi <strong>by</strong>asobanuwe haruguru ;<br />

Rumaze kumva noneho Urukiko rubemerera ko ruzash<strong>in</strong>gira ku nyandiko-mvugo rufite ;<br />

Rumaze kumva<br />

ngo amubaze nawe amubwira ;<br />

imbere y’Urukiko ;<br />

Rumaze kumva<br />

abasubiza i<strong>by</strong>o bashaka ;<br />

Rumaze kumva<br />

uburanye mwene ibi <strong>by</strong>aha<br />

cy’uko yakubiswe ;<br />

L ko nyuma 2LT Ben<strong>in</strong> yaje kumushaka<br />

¯ a mu rukiko ko ibisigaye yabisubiriza<br />

abivugira ku nkoni aremera<br />

2LT TUYISENGE atari we .wa mbere<br />

kibazo ariko yatanga ikimenyetso<br />

Rumaze kumva akomeza asobanura ko nkuko amategeko abiteganya iyo nyandiko ntiyash<strong>in</strong>girwaho<br />

impande zose zidafite copie ik<strong>in</strong>di yasobanura ukuntu yafasheho <strong>in</strong>gwate<br />

umuryango wa G2 Major KINYONI yenda <strong>by</strong>arangira hagakurikiraho ubuhamya<br />

bw’abagabo;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI avuga ko icyo Ubush<strong>in</strong>j a-cyaha butumva ni uko batakwiregura<br />

kuri iyo document kuko Urukiko rwabanza rugasuzuma izo signature (faux documents);<br />

Rumaze kumva uregwa abazwa niba yemera <strong>in</strong>yandiko 4 kandi izo atemera zikazasuzumwa<br />

gusa iyo yo kuwa 7/7/99 ubush<strong>in</strong>ja-cyaha niho butsimbarara kereka yerekanye igihe<br />

yasubiriye mu Gatsata agasubiza ko yas<strong>in</strong>yishijwe ku ngufu ndetse ntiyampa umwanya wo<br />

gusoma kuko yagiye yiyongereramo ibïnyoma ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ibivugwa n’uregwa nta sh<strong>in</strong>giro bifite hari<br />

abagabo babajijwe 6 ndetse iya nyuma yabajijwe 2Lt TUYISENGE ikibazo n’uko atashobora<br />

gusobanura i<strong>by</strong>o yakoze ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asabwa gusobanura ukuntu yakoresheje umunsi we wa<br />

7/4/94 agasubiza ko 7h30’ yari ageze mu kigo Kacyiru hanyuma aza gusubiza mu Gatsata<br />

nimugoroba ;<br />

°°°/o.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 9<br />

Rumaze kumva abazwa igihe yaherewe umhushya agasubiza ko icyo kibazo cyari gikomeye<br />

kuko <strong>by</strong>ari <strong>by</strong>aratangifiye Gikongoro ndetse <strong>by</strong>anavugiwe kuri Radiyo Muhabura abantu bose<br />

bara<strong>by</strong>umva ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa ko atihagazeho nka Officier kubera ko gukekwa agasubiza<br />

ko HABIMANA Chriso yari muri MDR PAWA akorana n’abantu bakuru ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yarabonaga Chriso amurusha ububasha agasubiza ko nta<br />

bubasha yari afite na gato ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa ku kibazo cyo gufataho <strong>in</strong>gwate umuryango wa<br />

Major KINYONI agasubizako nta<strong>by</strong>o yigeze avuga ko ahubwo <strong>by</strong>avuzwe n’uregwa ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE nawe<br />

mbere urubanza rukaba rwasubitswe<br />

kwabayeho akaba rero atazi<br />

Rumaze kumva abazwa ukuntu<br />

abantu bamwe bari<br />

akarenga akajya kwica abandi ;<br />

aje kuburana kandi ubwa<br />

cya n° za dosiye ma kwiregura<br />

hari<br />

e babahungiraho kandi<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI naw¢<br />

yo gihe<br />

yafatwa nk’umugambanyi (traitre) ko abantu bamuhungiraho kandi ari mu ngoma ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE nawe abazwa icyo avuga kuri iyo hypothèse ya<br />

Me KAIL~k4BIZI agasubiza ko ayemera ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko Me Canisius yasobanukirwa icyo aricyo G2 (A)<br />

ko ail umutima wa systeme umuntu ush<strong>in</strong>zwe iperereza mu gisirikare ubu ndetse Major<br />

KINYONI ari kuri liste ya ruharwa arashakishwa ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE atanga icyifuzo cy’uko ku <strong>by</strong>aha aregwa yabazwa kimwe<br />

kugira ngo batabaho kuvangavanga ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko umugabo yaza agatanga ubuhamya ku<strong>by</strong>o<br />

yabonye mu Gatsata ku buryo atakongera gukenerwa ;<br />

Rumaze kumva HARERIMANA J. Chrisostome mwene GASHOMANO Zacharie na<br />

BAZIMUHIRA Salume wavutse mu 1948 Nyak<strong>in</strong>ama/Ruhengeri washakanye na UWAMA-<br />

RIYA Léoncie (+) bafitanye abana 04, ma cyo atunze akaba atuye mu Gatsata/P.V.K ubu<br />

akaba afunzwe <strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba 2Lt TUYISENGE agasubiza ko amuzi kuko bail baturanye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba 4/94 yari mu Gatsata agasubiza ko yari ahari kugeza ku<br />

itariki 12/04/94 ;<br />

°°°/.°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 10<br />

Rumaze kumva akomeza gusabwa ibisobanuro <strong>by</strong>’uko <strong>by</strong>ari bimeze mu Gatsata, nyuma<br />

y’urupfu rwa HABYARIMANA agasubiza ko yabimenye mu gitondo bavuga ko nta muntu<br />

wemerewe gutembere uretse <strong>by</strong>ageze nyuma ya saa sita kuko ntawari witeguye noneho bajya<br />

gushaka i<strong>by</strong>o kurya ;<br />

Rumaze kumva akomeza kandi gusobanura ko <strong>by</strong>ageze nimugoroba batangira gushyiraho za<br />

bariyeri ndetse n’imbere y’iwe bahashyize <strong>in</strong>di ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko yaje kubwira abasore bari bayiriho ko atayihashaka<br />

bamusubiza ko ari 2LT TUYISENGE wababwiye kuyihashyira kandi bari bafite imbunda<br />

ndetse n’iyo ku kiraro (Urut<strong>in</strong>do)<br />

Rumaze kumva avuga ko <strong>by</strong>ageze tariki 10/04/94 abantu bo kuri RWANTEXCO harimo<br />

n’abakozi baho n’abahatuye baricwa ;<br />

Rumaze kumva na none avuga ko yumvise ba basore bo kuri bariyeri bavuga ko ngo 2Lt<br />

TUYISENGE yagiye kubashakira imbunda " hari tariki 8/04/94 ndetse S/Major<br />

AHORUKOMEYE akaba yaramubwiye muri Etat Major<br />

kubashakira imbunda na grenade ;<br />

Rumaze kumva Chrisostome abazwa<br />

abo basore bari bail kuri b<br />

kuyihashyira ;<br />

agasubiza ko ari<br />

wababwiye<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI avuga ko<br />

yabajije umugabo<br />

niba hari igikorwa yabonye akora kuko ku aravuga i<strong>by</strong>o yumvise agïtsubiza ko<br />

yamubonye akontorora bariyeri akaba yaranakoranye <strong>in</strong>ama na Konseye mbere ari nka<br />

Coord<strong>in</strong>ateur ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe abaza umugabo niba yavuga imikoranire (relation)<br />

hagati ya Major KINYONI na 2Lt TUYISENGE agasubiza ko bakoranaga muri servicce<br />

zimwe iyo umuntu atajyaga kwa KINYONI yajyaga kwa TUYISENGE umwe yabura undi<br />

akaba arahari ;<br />

Rumaze kumva kandi Chrisostome anavuga ko yabwiwe na WOII KAYITANA ko 2Lt<br />

TUYISENGE ariwe wahamagaye ku cyombo asaba umusada <strong>in</strong>terahamwe zananiwe kwa<br />

GAKWANDI ndetse na BYUNGURA Jean Paul arabizi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza ukuntu abantu bari barashwe 2Lt TUYISENGE<br />

yahabakuye agasubiza ko harimo i<strong>by</strong>iciro 2 kuko icya mbere ngo yatelefonnye GDN ngo<br />

yohereze imodoka ijyane abantu CHK icya kabiri ngo niwe wavuze ko bakura <strong>in</strong>tumbi ku<br />

muhanda ;<br />

Rumaze kumva Chrisostome abazwa ukuntu ahuza gush<strong>in</strong>ga bariyeri no kujyana abantu kwa<br />

muganga agasubiza ko bamutabaje ;<br />

o.o/°.,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 11<br />

Rumaze kumva Chrisostome avuga ko icyo atekereza kuri ~NYONI n’uko ngo yaba yari<br />

afitanye ibibazo na GAKWANDI noneho bituma agira uruhare mu rupfu rwe bitabujiije ko<br />

hari abo yakijije TUYISENGE nawe rero ngo yaba hari ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>iza yakoze ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ari<strong>by</strong>o koko gukiza abantu ukica abandi<br />

<strong>by</strong>abayeho ntacyo bih<strong>in</strong>dura ku birego ndetse hatanzwe amafaranga menshi atanzwe na<br />

MICO ;<br />

Rumaze kumva Chrisostome abazwa ukuntu 2Lt TUYISENGE yafatwaga nk’icyitso ndetse<br />

no kuba Extremiste agasubiza ko bwari uburenganzira bwe kugira tendance ya MRND kandi<br />

muri 93 <strong>in</strong>terahamwe zaje gusenyera abanya Gatsata nta n’icyo kandi bburi mugoroba yabaga<br />

ail kumwe n’umuhungu wa NYAKAGABO chefw’<strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba abona yari<br />

yari yash<strong>in</strong>ze bariyeri ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi nib«<br />

akaba aje vuba ariko hari MISAGO<br />

Rumaze kumva<br />

MUGEMANA François<br />

bidashoboka kandi<br />

yari Ruhengeri<br />

yari he agasubiza ko yari kwa<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba le hari bande agasubiza ko hari abitwa<br />

CYABINGO na YASONI, naho kuyo ku mt<strong>in</strong>cto akaba atarabamenye neza kereka umuhungu<br />

w’uwitwa François Xavier ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba azi Major NSABIMANA agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba amuzi ate agasubiza ko amuzi kuva muri 95 bahuriye<br />

Ruhengerï ari kumwe n’umuhungu w’i Jari baraganira bari muri Hôtel Muhabura ndetse<br />

banavugana kuri TUYISENGE (ibibazo <strong>by</strong>o mu Gatsata)<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko yaje kumwibwira ko akora muri GDN ndetse akamubaza<br />

impamvu ib<strong>in</strong>tu nk’i<strong>by</strong>o batabivuga mu butegetsi noneho nyuma bakaba baravuganye ko<br />

bazahurira kuri ORTPN amuugeza aho yagombaga kujya kubivuga ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba hari icyo abivugaho agasubiza ko bajya<br />

kubikora ntabwo bari bazi ko bizamenyekana kandi <strong>in</strong>yandiko ze. yemeza ko avuga i<strong>by</strong>o<br />

yabonye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza 2Lt TUYISENGE niba ibivuzwe n’umugabo ari<br />

Major NSABIMANA wabimubwiye agasubiza ko yemera ko yajyanye abantu kwa muganga<br />

ariko ntavuga uko <strong>by</strong>agenze amusanze kuri bariyeri ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI asaba ko i<strong>by</strong>a Major NSABIMANA babireka ahubwo<br />

bakareba <strong>in</strong>yandiko cyane cyane ko nta preuve n’ubuhamya bigaragara ;<br />

¯ ¯ °/° ° °<br />

»


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 12<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba azi CYABINGO na YASONI agasubiza ko<br />

uretse kuba yari ahatuye ahafite urugo ntiyahabaga akaba yari azi Chrisostome kuko yari<br />

azwi;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba hari nijoro agasubiza ko ari <strong>by</strong>o ariko ko Chrisostome<br />

ari we yamenye ndetse niwe wavuze ko ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>ah<strong>in</strong>dutse kandi <strong>in</strong>yandiko-mvugo ya Jeanne<br />

irasobanura neza ukuntu yari kuri bariyeri ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa ko koko yatanze amafaranga agasubiza ko yayatanze ariko<br />

impamvu Jeanne atabivuga n’uko atabimenye ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE asobanura ko yatanze 120.000 Frws igihe umu sergent wari<br />

kumwe na Chriso yavugaga ngo ntibihagije gus<strong>in</strong>yira ko adatwaye <strong>in</strong>yenzi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yari afite icyombo agasubiza ko ntacyo kuko atari ku<br />

kazi ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba<br />

lmodoka ye yari ifite Radiyo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazw~<br />

agasubiza ko abeshya<br />

:asubiza ko atabizi ariko<br />

go ya Jeanne<br />

Rumaze kumva 2Lt neza ku bwicanyi bwo kwa<br />

GAKWANDI kuko <strong>in</strong>yandiko-mvugo ye avuga<br />

noneho akaza kubibwirwa na WOII KAYITARE ;<br />

L ibibazo yari afite<br />

Rumaze kumva Chrisostome asabwa gusobanura ukuntu yakwidegem<strong>by</strong>a ku muntu uvuye<br />

kwica agasubiza ko bari baziranye kandi ari imbere y’iwe ariko ntage kure ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba 2Lt TUYISENGE yaba yarajyanye n’imodoka yatwaye<br />

abarwayi CHK agasubiza ko ntawe yabonye muri iyo modoka ariko akaba yarumvise ko<br />

yabajyanye ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yarabwiwe na nde ko TUYISENGE yatabaye<br />

(<strong>in</strong>tervention) agasubiza ko ari umuhungu we kandi ngo bikaba <strong>by</strong>aravuzwe na HABIYEZE<br />

Léon ari nawe wamuhamagaye ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE avuga ko nubwo abimwemeje ariko ubundi yatabajwe na<br />

MUGEMANA François ndetse na NYAKAGABO ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza 2Lt TUYISENGE aho yakuye ububasha bwo<br />

gutabariza abantu no kubarokora kandi yari icyitso agasubiza ko atari mu Gatsata ngo yihishe<br />

ahubwo message yabahamagaye ngo bajye mu kigo Kacyiru bategereze imodoka ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE asaba ko Chrisostome yabazwa niba mu gihe yajyaga<br />

kwiyunga n’<strong>in</strong>terahamwe yaba yaramubonye kuri bariyeri agasubiza ko atigeze ahamubona ;<br />

,.,/o,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 13<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa uktmtu yashoboye gukiza abantu kandi yivugiye<br />

ko nta bubasha yari afite agasubiza ko hari ububasha bw’umuyobozi hakaba n’ubw’umunya<br />

rwanda wese afite nkuko chriso yatelefonnye ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba yaratabajwe kuko yari yizewe agasubiza ko bail biseye ko<br />

atari bubatenguhe ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba yemera ko umuntu atabazwa iyo abifitiye ubushobozi<br />

agasubiza ko a<strong>by</strong>emera ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko yivugiye ko nta bubasha na mba yari afite agasubiza ko atari<br />

muri Unité ye ari umutima mwiza wa kimuntu yabigiriye ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI nawe avuga ko yatabajwe kuko bari bazi ko ail<br />

umusirikare yenda ko hari icyo yabafasha ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avu<br />

y’<strong>in</strong>di yabikoreye uretse<br />

Rumaze kubona ko amasaha,<br />

myo kibazo Jeanne azaza agasobanura ko nta<br />

Rwemeje ko urubanza 07/12/2000 ;<br />

Rumaze kubona uwo munsi wa ababuranyi barwita<strong>by</strong>e ;<br />

Rumaze kumva 2Lt afite umwunganlra agasubiza ko yat<strong>in</strong>zeho<br />

gato ariko bitabuza urubanza gutangira ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE asaba ko mbere yo gukomeza yavuga ku buhamya<br />

bwatanzwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko Chrisostome yabeshye Urukiko kuko yivugiye ko hari<br />

i<strong>by</strong>o yumvise ndetse n’ikibazo yabajijwe cy’uko ngo yaba yarakoraga control ya za bariyeri ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko nkuko <strong>by</strong>agaragariye Urukiko yari umugabo<br />

ufite imbaraga zihagije nkuko ibihe <strong>by</strong>ari bimeze uko yari kwifata imbere ya 2Lt cyenyegi ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa ukuntu cyenyeji na officier qui se respecte <strong>by</strong>ahura<br />

nkuko yabivuze ubushize agasubiza ko"Officier qui se respecte" yashakaga kugaragaza ko<br />

atari guhubuka imbere y’uriya mugabo yagombaga kumwitondera ;<br />

Rumaze kumva abazwa igihe yatangiriye gut<strong>in</strong>ya <strong>in</strong>terahamwe agasubiza ko yatangiriye<br />

Gikongoro ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanura ukuntu yatewe ubwoba bamusaba ndetse no kujyana<br />

abantu kwa muganga agasubiza ko yumvaga agomba kubakiza uko <strong>by</strong>agenda kose ndetse<br />

akaba yanatanga ubuzima ;<br />

.../...


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 14<br />

Rumaze kumva kandi akomeza<br />

nk’umuturage cyangwa 2Lt gasubaza ko yablkoze nk umuturage mw~za ¯<br />

i ~ ¯<br />

kubazwa niba i<strong>by</strong>o b korwa <strong>by</strong> ubutabazl<br />

a " "<br />

~<br />

"<br />

yaba yarabikoze<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba ari bburi wese washoboraga kubikora agasubiza ko uwo<br />

ariwe wese ufite ububasha n’ umutima mwiza, afite uburyo icya gatatu n’ubushake ;<br />

Rumaze kumva asabwa kuvuga ku bubasha agasubiza ko yari Officier isole ail weny<strong>in</strong>e nta<br />

ngabo nta ntwaro ntacyo aricyo ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa impamvu bamwiyambaje muri icyo gihe abantu<br />

bicwaga agasubiza ko bumvaga ko yabatabara kuko bail bamuzi icya kabiri nuko bumvaga<br />

afite ubushobozi nubwo nta basirikare yari afite icya gatatu nuko bari bazi ko atari kumwe<br />

n’abicanyi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi i<br />

weny<strong>in</strong>e ;<br />

Rumaze kumva<br />

ko abari bafite ububasha bwo<br />

ntibari kumutabaza batazi ko<br />

<strong>in</strong>yungu runaka ;<br />

abo yatabaye agasubiza ko yari azi Jeanne<br />

we ku zihe mpamvu agasubiza<br />

arme bbuzabigaragaza kandi<br />

kandi hari n’abarokoraga abantu kubera<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba yaba yari afite izihe nyungu agasubiza ko ari amafaranga<br />

yahawe na MICO ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza asobanura ko hari MBONEKO yasa<strong>by</strong>e TUYISENGE ko<br />

hari abantu yamujyanira bakaba rero bail babiziranyeho hari n’abo yamuhishiraga ku nyungu;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba yaba yaramenye ko hari abari bash<strong>in</strong>zwe<br />

gutoza <strong>in</strong>terahamwe ndetse zigahabwa ibikoresho agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvaga bivugwa ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba atarigeze yumva ko <strong>in</strong>terahamwe zica bamwe<br />

zigah<strong>in</strong>dukira zikica abandi agasubiza ko ari<strong>by</strong>o ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bushimikiraho bumush<strong>in</strong>j a<br />

ndetse n’uwo MBONEKO ntamuzi ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yaratabajwe na nde agasubiza ko ari<br />

MUGEMANA François ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba yaba yarigeze ajya gushaka Chrisostome agasubiza ko hari<br />

raporo ya Major NSABIMANA ahavugwa ko ngo yavuze ko ataZasubira mu Gatsata<br />

TUYISENGE akihatuye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko yigeze kuva i Gako ndetse asabwa gukora declaration<br />

kuri Bde Muhima yo kumush<strong>in</strong>ja ;<br />

¯. °/° ° ¯


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 15<br />

Rumaze kumva MUJAWAMARIYA Jeanne mwene KABERA François na MUKANDU-<br />

TIYE Léocadie wavutse mu 1965 washakanye na MUTEZINTARE Bert<strong>in</strong>, bafitanye abana<br />

03, umukozi wa SONARWA ntacyo atunze, akaba atuye Nyamirambo/P.V.K, utarigeze<br />

afungwa ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba azi 2Lt TUYISENGE agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kandi kumva abazwa niba baramenyanye ryari agasubiza ko ari ukuva muri 90 mu<br />

gihe cy’i<strong>by</strong>itso afungiwe Camp Kigali ahagaze mu idirishya abavugisha ngo izo nyenzi zene<br />

wanyu nizo zamurashe ikirenge ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko yongeye kumubona yaje gusura mu<strong>by</strong>ara we Bertride<br />

bakoranaga muri SONARWA ndetse banahurira muri Taxi amubwira ko yiga muri ESM<br />

ariko akaba atuye Gatsata ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba<br />

ntumbi akaba yari ahurujwe<br />

kubahisha b<br />

mu Gatsata mu<br />

MBONEKO kuko ariwe wabanje<br />

Rumaze kumva<br />

Kiosque ari<br />

naho batemeye abantu icyo ?<strong>in</strong>tumbi yumvise ijwi rya<br />

MBONEKO yubura umutwe<br />

TUYISENGE ;<br />

n’imodoka ari kumwe na<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko babateye amatara bahita bababwira ngo ushoboye<br />

aza bakamujyana kwa muganga bageze kuri bariyeri ashobora kumenya Chrisostome mubo<br />

yahasanze ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE avuga ku nyandiko-mvugo ya Jeanne ko yivugiye ko<br />

bazanye kandi mu kanya yasobanuye ko atamuzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko kandi kuri icyo kibazo ko muri ayo matariki ya 90 yari mu<br />

Bugesera atari muri Camp Kigali naho i<strong>by</strong>a MBONEKO avuga si<strong>by</strong>o arabeshya ;<br />

Rumaze kumva na none asobanura ko bari i Gako yanaje kumusura ku mugaragaro<br />

anamushimira ko yamukijije ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE yibutswa ko Jeanne atigeze amush<strong>in</strong>ja ko ahubwo<br />

yategetswe kumujyana ndetse akaba yanabisubiyemo imbere y’Urukiko ;<br />

Rumaze kumva Jeanne anabazwa kandi niba barajyanye na TUYISENGE bajya kwa muganga<br />

agasubiza ko yasigaye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba MBONEKO we barajyanye agasubiza ko yasigaye ;<br />

,°o]/oo °


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 16<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba hari amafaranga yatanzwe agasubiza ko ntayo ;<br />

Rumaze kumva noneho umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko muri dosiye hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo zivuga<br />

ko yari muri Kigali, icyo gihe cy’i<strong>by</strong>itso ;<br />

Rumaze kumva na none Jeanne abazwa niba icyo gihe muri Camp Kigali TL~ISENGE yaba<br />

yaraberetse ikirenge agasubiza ko yabibabwiraga gusa ;<br />

Rumaze kumVa akomeza kubazwa niba yasobanura uburyo yabonye ubufatanye bwa<br />

MBONEKO na TUYISENGE muri icyo gikorwa cyo kujyana abantu kwa muganga agasubiza<br />

ko yabonaga MBONEKO yijujuta ngo ese bariya basirikare bamurusha kurasa ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko yaje kubwirwa na MBONEKO ko TUYISENGE yahishe<br />

MICO ndetse akaba anabona ko atabikoranye umutima mwiza ;<br />

Rumaze kumva asobanura kandi ku ijambo "ugushimirwa" TUYISENGE avuga agasubiza ko<br />

yasigaye aho nta k<strong>in</strong>di yakoze kandi yari abifitiye ububasha ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa<br />

Chrisostome agasubiza ko yaje<br />

icyo gihe ;<br />

Rumaze<br />

iki agasubiza ko yaje<br />

n’i<strong>by</strong>otara ;<br />

yaba yaraje kumureba ku kibazo cya<br />

ja ubanza yarendaga gufatwa<br />

Chrisostome yarak0ze<br />

aravuga ngo ese mu nyenzi harimo<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba’ tgasubiza ko yari afite imbunda ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba icyo gihe 2Lt TUYISENGE yari he agasubiza ko<br />

basigaranye na MBONEKO aho imodoka yabakuye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa uwaba yarashyize igikumwe ku rupapuro bageze kuri<br />

bariyeri agasubiza ko agasubiza ko ar’umusirikare wari mu modoka akaba ari nawe wavuze<br />

wavuze ngo mwabonetse ko n’ubundi batari bukire ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE avuga ko .................... ko uwo yita<br />

MBONEKO ariwe wahageze kandi bakaba barabaye <strong>in</strong>shuti bakaba banasurana ndetse akaba<br />

yasobanura ububasha uwo muntu yari afite bwo gus<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kumva Jeanne nawe avuga ko atigeze aba <strong>in</strong>shuti ya 2Lt TUYISENGE ndetse<br />

ububasha avuga bw’uwo muntu usanga ari nk’umurokore yabikoranye umutima mwizza,<br />

cyakora usanga yaari abufite kuko yabarengeje na bariyeri y’ababirigi ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba abona ashobora kumwibeshyaho agasubiza ko<br />

amuzi neza ;


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 17<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yaramutanzeho umugabo ngo amush<strong>in</strong>jureho iki<br />

agasubiza ko kwari ugusobanura i<strong>by</strong>o kuri bariyeri yo kwa Chrisostome ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko yenda icyo atarasobanura ni icyo yaba yaramuhaye we<br />

n’abo bail kumwe nka promesse ;<br />

Rumaze kumva Jeanne yongera kubazwa abo bari kumwe agasubiza ko bose bapfuye harimo<br />

Christian, Ines n’abandi ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa abageze kwa muganga agasubiza ko harimo Angelique,<br />

SARAMBUYE, ... ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza 2Lt TUYISENGE niba yumva Jeanne yaba afite iyihe<br />

nyungu yo kumubeshyera agasubiza ko ariwe uzizi gusa hakaba hari umushoferi wabatwaye<br />

icyo gihe bikaba bbizaasobanuka ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi giye atabishaka agasubiza ko<br />

<strong>in</strong>yandiko-mvugo n°5 aragaragaza ko L bushake ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE ;asubiza ko ari muri 92;<br />

Rumaze kumva Jeanne nawe<br />

Kigali agihunga kandi hari abantu<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

yagiye ahakana <strong>in</strong>yandiko-mvu<br />

icyo k<strong>in</strong>tu cyo muri Camp<br />

Charles kandi n’ubu bariho ;<br />

urwandanze kuko<br />

Rumaze kumva 2Lt TUY!SENGE yongera kubazwa impamvu yanze ko Jeanne umugabo<br />

atigeze asoma <strong>in</strong>yandiko-mvugo ye kandi atavuguruzanya nayo agasubiza ko ubush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

bush<strong>in</strong>gira ku nyandiko-mvugo nkaho ari bible akaba ari nayo mpamvu yamutanzeho<br />

umugabo ahubwo akwiye gukurikiranwa n’<strong>in</strong>kiko kuko yabeshye ;<br />

Rumaze kumva noneho umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza Jeanne niba muri icyo gihe ari buri wese wari<br />

ufute ububasha bwo gutabara agasubiza ko icyo gihe uwabaga afite ububasha bwo gutabara<br />

no kwica yabaga abufite ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba abona 2Lt TUYISENGE yarafatwaga nk’icyitso agasubiza<br />

ko bidashoboka ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba abona hari umuntu yishe agasubiza ko ata<strong>by</strong>emera ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera kuvuga ko 2Lt TUYISENGE yivugiye ko abona<br />

nta nyungu n’imwe Jeanne yamubeshyera bikanavuga ko i<strong>by</strong>o avuga ari ukuri ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE anabazwa kandi niba aditsimbaraye ko Jeanne abeshya<br />

agasubiza ko ubuhamya bw’abagabo bwose buzaza buvuga ko yagiriye abantu neza ;<br />

¯ °°o/ ....


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 18<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa ukuntu yaba icyitso akanyuza abantu kuri bariyeri none se<br />

ubwo yarahigwaga agasubiza ko i<strong>by</strong>o yakoze yaras<strong>in</strong>yishijwe ndetse atanga n’amafaranga ;<br />

Rumaze kumva Jeanne abazwa niba azi MUGEMANA François agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yari he agasubiza ko yamubonye ahita aho ariko<br />

yababavugishij eho ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa uko bitandukana n’i<strong>by</strong>’uregwa kuko we avuga ko ariwe waje<br />

kumuhuruza agasubiza ko atari<strong>by</strong>o ahubwo hahuruye MBONEKO ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yakwemeza ko atari we wagiye kumuhuruza<br />

agasubiza ko atari we kuko hari umudamu wavugaga icyo gihe ngo "François wandangije ko<br />

ari wowe wantemye" ;<br />

Rumaze kumva 2Lt<br />

ngo ajye gush<strong>in</strong>ja<br />

Rumaze kumva Jeanne<br />

yakoze ag~<br />

abicanyi ;<br />

Rumaze kumva<br />

Per<strong>in</strong>a wavutse mu 1971<br />

akaba afunzwe <strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo atabeshya ;<br />

lCyO yongeraho ari uko baje kumureba<br />

\<br />

onye hari igikorwa cy’ubwicanyi<br />

guhagarika<br />

Simon na RIBAKARE<br />

atunze, atuye Runda<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE asaba ijambo akavuga ko amenyesha Urukiko ko<br />

rwasobanukirwa n’umugabo ugiye gutanga ubuhamya kuko afite <strong>in</strong>yungu zo kumubeshyera ;<br />

Rumaze kumva MANIRARORA abazwa niba yarabaga he mbere yo gufungwa agasubiza ko<br />

yabaga Gatsata ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba afungiwe iki agasubiza ko ngo yaba yarishe<br />

RWEMARIKA ;<br />

Ramaze kumva anabazwa uko ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>ari bimeze mu Gatsata <strong>in</strong>dege ya HABYARIMANA<br />

imaze kugwa agasubizza ko abatttrage bishe bagenzi babo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa icyo azi ku marondo na bariyeri agasubiza ko hari iyo ku<br />

kiraro yariho abasirikare n’iyo kwa Chrisostome yariho abaturage barimo RUKARA<br />

GATABARWA ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba zaragenzurwaga na nde agasubiza ko atabizi ;<br />

°°,]/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 19<br />

Rumazze kumva kandi akomeza kubazwa uwari ush<strong>in</strong>zwe umutekano nkuko <strong>in</strong>yandiko ye<br />

<strong>in</strong>abivuga agasubiza ko ail 2Lt TUYISENGE kuko buri mugoroba yafataga imbunda ;<br />

Rumaze kumva anabazwa uko <strong>by</strong>agenze HABYARIMANA amaze gupfa agasubiza ko mu<br />

gitondo yajyaga ku kazi Kaeyiru akaza agafungura ariko HABYARIMANA amazer gupfa<br />

haj e umuntu nijoro arakomanga ku idirishya rye baravugana ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yamubwiye ngo amushakire <strong>in</strong>kweto n’imyenda<br />

ahita agenda yagarutse bukeye ahita ajya ku kazi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi uburyo yakwemeza ko ariwe wari ush<strong>in</strong>zwe umutekano<br />

agasubizako ar’uko yagezaga nimugoroba akambara avuga ko agiye ku kazi kandi mbere<br />

yuko i<strong>by</strong>o biba akaba atarajyaga agenda ayo masaha akaba ari nawe musirikare mukuru wari<br />

muri ako karere ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yaba yarigeze amubona kuri bariyeri agasubiza ko<br />

ntawe yabonye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa<br />

agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

agasubiza ko ar’uko<br />

yaba azi wari utuye Gatsata<br />

2Lt TUYISENGE ariwe mukuru<br />

Rumaze kumva noneho abazwa yamuhaye agasubiza ko yazimuhaye<br />

;Rumaze kumva abazwa kandi niba zari izo kwirwanaho aramutse atewe ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza MANIRARORA niba 2Lt TUYISENGE yarajyaga<br />

mu irondo agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvaga ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba nta raporo bamuzaniraga iyo bavuga mu irondo<br />

agasubiza ko atabizi ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE nawe abazwa niba impungenge yari yagaragaje zikiriho<br />

agasubiza ko yenda yari kwihimura kuko bamujyanye kuri Kom<strong>in</strong>i ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa <strong>in</strong>yungu yarimo agasubiza ko yabeshye ko yajyaga mu<br />

marondo ;<br />

Rumaze kumva MANIRARORA yongera kubazwa niba 2Lt TUYISENGE ariwe<br />

wamufungishij e agasubiza ko ariwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba hari <strong>in</strong>terahamwe zo mu Gatsata azi agasubiza ko<br />

yumva atazimenya ;<br />

.°,/°,°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 20<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba hari <strong>in</strong>terahamwe z’<strong>in</strong>shuti za 2Lt<br />

TUYISENGE azi agasubiza ko ntazo azi ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba hari abanm azi yaba yarahishe agasubiza ko uwo azi ari<br />

MICOMYIZA ;<br />

Rumaze kumva kandi yongera kubazwa niba hari escort TUYISENGE yagiraga agasubiza ko<br />

ntabo ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba MICO yarahtmgiye iwe agasubiza ko<br />

yaharaye ijoro rimwe bukeye akamujyana Gitarama ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yari kumwe na nde agasubiza ko yari kumwe na<br />

Major KINYONI ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa nib<br />

abantu baravuye kwa Maj<br />

ntawari kuhakeka kandi<br />

Rumaze kumva asabwa<br />

bakoze contact za<br />

bajya ahandi bizeye<br />

Rumaze kumva akomeza kuvug<br />

kumwe baragiye bageze Bishenyi we<br />

t nk’icyitso kandi ngo<br />

agasubiza ko impamvu babazanye ni uko<br />

Gitararna agasubiza ko bamubwiye ko<br />

bagiye kubatera bumvikana nawe ko<br />

kuba bari<br />

Rumaze kumva kandi asabwa gusobanura neza ikibazo cv’ubwitso no gukorana na Major<br />

KINYONI (G2) agasubiza ko atakoranaga nawe gusa n’uko abo yajyanye bamubwiye ko 2Lt<br />

TUYISENGE afite Ubushake bwo kumufasha ;<br />

Rumaze kumva anasobanura ko Major KINYONI yamubajije impamvu ail aho amusubiza ko<br />

ategereje imodoka imusubiza Ruhengeri ;<br />

Rumaze kumva MANIRARORA abazwa niba MICO yarahungiye kwa 2Lt TUYISENGE<br />

¯ kuko yari ahizeye umutekano cyangwa yari amaburak<strong>in</strong>di agasubiza ko ar’uko bari <strong>in</strong>shuti ;<br />

Rumaze kumva MBANGUZA Eustache mwene MBANGUZA Donat na CANDARI Ansila<br />

wavutse mu 1961 Gatsata P.V.K. washakanye n’UWANYIRIMPUHWE Théophile bafitanye<br />

abana 04, umutayeri utunze <strong>in</strong>zu mu Gatsata, utarigeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Ruamze kumva asabwa gusobanura uko <strong>by</strong>agenze mu Gatsata nyuma y’urupfu rwa<br />

HABYARIMANA agasubiza ko bwakeye hakaba imidugararo kuko abantu batangiye guhiga<br />

abandi ku mugoroba tariki 7/4/94 ;<br />

¯, °/¯ ¯ ¯


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 21<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko icyo gihe MABULA na MISAGO bavugaga ko hari<br />

<strong>in</strong>ama yabereye kwa Major KINYONI ko bagiye gufata ibikoresho ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaba yarigeze amubona mu bwicanyi agasubiza ko<br />

atigeze abibona ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba hari igikorwa yaba yaramubonyemo agasubiza ko<br />

ntacyo uretse kumva ko yatangaga ibikoresho ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza MBANGUZA Eustache niba baravugaga ko i<strong>by</strong>o<br />

bikoresho ari<strong>by</strong>o gukora iki agasubiza ko <strong>by</strong>ari i<strong>by</strong>o kwica kuko yanabonye MABULA avuye<br />

gusahura kwa GAKWANDI naho AMANI akaba yari avuye gusahura kwa RUTERANA ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba hari icyo azi ku manama yaberaga kwa .....<br />

KINYONI agasubiza ko <strong>by</strong>ari bigamlje<br />

Rumaze kumva anabazwa<br />

ari<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ose yajyagamo kuko abo<br />

Rumaze kumva 2Lt<br />

nyandiko-mvugo y’umugabo utanga<br />

Rumaze kumva akomeza kuvu<br />

yarabibonaga ariko ikibazo ni<br />

agasubiza ko i<strong>by</strong>o<br />

agasubiza ko mu<br />

«amubwiye ;<br />

ko yari imuhira ashobora kuba<br />

Rumaze kumva MBANGUZA Eustache avuga ko MABULA yavugiraga haruguru yaho yari<br />

atuye ndetse anavuga ko batagira ubwoba habanza kwicwa abakire ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko hari P.V ya MISAGO isobanura neza uko grenade<br />

zatangwaga kandi ibisobanuro <strong>by</strong>’umugabo birahura n’<strong>in</strong>yandiko-mvugo y’umugabo ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE avuga ko umush<strong>in</strong>ja-cyaha abeshya kuko atariko <strong>by</strong>avuzwe<br />

ndetse <strong>in</strong>yandiko-mvugo ikaba itash<strong>in</strong>girwaho cyane ahubwo hakwitabwaho ubuhamya<br />

bw’umugabo ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba yemera ko kwa GAKWANDI bahishe tariki<br />

8/4/94 agasubiza ko a<strong>by</strong>emera ;<br />

Rumaze kumva MBANGUZA Eustache abazwa niba yari atuye hehe no kwa Major KINYO-<br />

NI agasubiza ko yari atuye ku gahanda kajya kuri Jari hejuru yo kwa Major KINYONI .mu<br />

nzu y’umugabo ANTERI ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE avuga ko atari <strong>by</strong>o kuko harimo <strong>in</strong>tara ;<br />

Rumaze kumva asabwa noneho gutanga ikigereranyo agasubiza ko hagati y’uruhande rw’<strong>in</strong>zu<br />

harimo nka metero 5 ;<br />

. o o/o ° °


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 22<br />

Rumaze kumva MBANGUZA Eustache asabwa gusobanura neza agasubiza ko hari akazu<br />

kazamuka k’urugo kandi hafi nimugoroba bavuga abumva ku munsi ukurikiyeho yiboneye<br />

MISAGO yikoreye akabati anavuga ko kwa GAKWANDI bishwe ;<br />

Rumaze kumva MISAGO Amani mwene NGIRUMPATSE Anto<strong>in</strong>e ha MUKARUGWIZA<br />

As<strong>in</strong>a wavutse mu 1964 Taba/Gitararama washakanye na MUKANDAMAGE Anastasie<br />

bafitanye abana 02 umumotari (umuh<strong>in</strong>zi) utuye mu Gatsata ubu akaba afunzwe<br />

<strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza MISAGO niba yasobanura ukuntu 2Lt TUYISENGE<br />

yasubijeyo igitero cy’<strong>in</strong>terahamwe agasubiza ko tafiki 9/4/94 haje igitero kiza giturutse mu<br />

Gatsata ka ruguru kije kwica abantu bail bahungiye kwa KINYONI noneho arasa hejuru<br />

kiratatana ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba ’<br />

bivugwa ;<br />

agasubiza ko atabizi yumvise<br />

Rumaze kumva akomeza bande agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvanye<br />

Gaspard n’abandi ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kub<br />

yarasiye agasubiza ko ail muri 500m;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza umugabo ukuntu 2Lt TUYISENGE yatanze izo<br />

grenade ari kumwe na Konseye akanababwira kujya ku irondo agasubiza ko kuri iyo tariki ya<br />

8/4/94 bail kumwe na Konseye ariko ni Konseye wabasa<strong>by</strong>e kujya ku irondo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko 2Lt TUYISENGE yahaye Vianney na Jason grenade<br />

ariko ababwira ko mu gitondo bazazimugarurira ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba akoreshwa <strong>in</strong>yandiko-mvugo yaba yari yisanzuye<br />

agasubiza ko atayemera ;<br />

Rumaze kumva 2Lt TUYISENGE abazwa niba hari icyo apfa n’umugabo agasubiza ko gihari<br />

kuko ari mu bo yarwanyaga ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba koko yarasubijeyo igitero agasubiza ko yagisubijeyo koko ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi impamvu avuga ko baje kwa KINYONI kandi yari iwe<br />

agasubiza ko hari umuntu waje kumuhuruza noneho ajyayo kuko mbere yo kujya kwa<br />

KINYONI ubanza kugera iwe (2LT TUYISENGE)<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko ahubwo yaba yara<strong>by</strong>umvise aho yari aryamye nyuma yo<br />

gukora accident hari nka saa tanu ;<br />

.°°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 23<br />

Rumaze kumva MISAGO nawe abazwa niba koko yari mu gice batumvikanaga agasubiza ko<br />

we avuga igikorwa kiza yakoze none akaba atazi impamvu amush<strong>in</strong>ja ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa kandi niba yari aziranye na Konseye agasubiza ko<br />

babonanye rimwe gusa ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa impamvu atamumenye kandi yari ahataye agasubiza ko<br />

yari atuye imbere ya Secteur afiko ntacyo bigeze bavugana kuko yari muri MRND<br />

ashyigikiye ubwicanyï ;<br />

Rumaze kumva MISAGO yongera kubazwa impamvu 2LT TUYISENGE avuga ko<br />

batavuganaga agasubiza ko atazi impamvu abihunga kandi nta gikorwa kibi cyahabereye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba mu gace barimo hari umutekano agasubiza ko wari<br />

uhari ;<br />

Rumaze kumva kandi bahapfuye<br />

agasubiza ko bapfuye ;<br />

Rumaze kumva 2LT<br />

y’imvugo ya MISAGO uvuga ko<br />

nta sano iri hagati<br />

r ha Jason n’iy’umukozi we<br />

wivugiye ko yamuhaye grenade a<br />

bahigwa ;<br />

nta kuntu yaha grenade abantu<br />

Rumaze kumva MISAGO nawe abazwa niba Vianney na Jason bail abatutsi agasubiza ko<br />

atabizi ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba barahigwaga agasubiza ko batahigwaga ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius asaba ko MISAGO yabazwa impamvu yas<strong>in</strong>ye <strong>in</strong>yandikomvugo<br />

ye kandi avuga ko atayisomye agasubiza ko bamubajije arasubiza arangij e aras<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza aho yavuze ko 2LT TUYISENGE yatanze grenades<br />

e<strong>by</strong>iri ariko anavuga ko bazazigarura bukeye agasubiza ko yahise akora impanuka ntiyakurikirana<br />

i<strong>by</strong>abaye nyuma ;<br />

Rumaze kumva noneho MISAGO abazwa uko 2LT TUYISENGË yifataga muri Quartier<br />

agasubiza ko yari officier abaturage bamut<strong>in</strong>ya uretse ko na mbere atajyaga imbizi<br />

n’<strong>in</strong>terahamwe ariko igihe cyarageze ntizigire n’umwe zit<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE anabazwa kandi uko yamenye ko abo bantu yahaye<br />

grenade ko bahigwaga agasubiza ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo n° 4 isobanura ko Vianney ari umututsi<br />

w’i Bugesera ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa icyo bih<strong>in</strong>dura kandi yaragiye kuri bariyeri yamuhaye<br />

grenade agasubiza ko bashob0raga kwirwanaho ;<br />

.,o/°,.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 24<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yagaragaza igihe bapfiriye kuko izo grenade<br />

yagombaga kuzisubizwa agasubiza ko abo bantu atabazi ndetse akaba nta na grenade<br />

yabahaye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo ya Vedaste yish<strong>in</strong>gikiriza<br />

ahubwo iramush<strong>in</strong>j a ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko iyo nyandiko-mvugo atayemera ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius asabwa ko MISAGO yabazwa niba abo bagabo bahawe grenade<br />

bail bantu ki agasubiza ko bail <strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza impamvu mbere yari yavuze ko atumvikanaga nazo<br />

agasubizza ko hari abantu bagiye bagaragara nyuma kandi mbere batarizo ;<br />

Rumaze kumva na none<br />

ko atari abizi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUY<br />

imbere yo kwa<br />

yayumvise gusa ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE<br />

MISAGO yamubwiye ko<br />

Rumaze kumva MISAGO nawe avuga ko nta<strong>by</strong>o yavuze ;<br />

neza ko ari <strong>in</strong>terahamwe agasubiza<br />

niba bariyeri yashyizweho<br />

agasubiza ko yari atwaye<br />

yavugiye imbere y’Urukiko ko<br />

Rumaze kubona ko amasaha y’akazi arangiye rwemeje ko urubanza rusubikwa maze<br />

rukazasubukurwa tariki 14/12/00 ;<br />

Rumaze kubona uwo munsi wageze maze ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bubazwa niba MISAGO Amani<br />

yagarutse ngo akomeze ubuhamya bwe agasubiza ko atabonetse kuko afite urubanza ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko ari ik<strong>in</strong>yoma ahubwo ari <strong>in</strong>ama<br />

bamugiriiye kuko yari yatangiye kwivuguruza ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ar’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwatanze umugabo ko nibiba<br />

ngombwa azagaruka ubutaha ntaho yenda kujya ni umufungwa ;<br />

Rumaze kumva W0 II AYINKAMIYE Denis ariko ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bukaba bwaramenyesheje<br />

Urukiko ko yifuj e gutanga ubuhamya bwe mu muhezo ku mpamvu z’umutekano we ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko nta sh<strong>in</strong>giro gifite kereka niba atizeye Urukiko<br />

ntanizere igihugu arimo niba koko aje kuvuga i<strong>by</strong>agirira Urukiko akamaro ;<br />

Rwemeje ko yatanga ubuhamya bwe mu muhezo nkuko amategeko abiteganya ;<br />

°o,/,°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 25<br />

Rumaze kumva W0 II AYINKAMIYE Denis mwene BWIMA Patrice na NYIRANKERA<br />

Rose wavutse mu 1939, Kigombe Ruhengeri washakanye na NTAMAKIRIRO Eugenie<br />

bafitanye abana 04 akaba ari Konseye wa Segiteri GASHANGIRO ntacyo atunze atuye<br />

Kigombe Ruhengeri akaba atarigeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza AYINKAMIYE niba azi 2LT TUYISENGE<br />

agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba ariwe yise TUMUSENGE mu nyandiko-mvugo<br />

yakoreshejwe agasubiza ko ariwe n’ubwo bamaranye igihe gito ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kumusaba gusobanura icyo amuziho mu gihe cya Genocide<br />

cyane cyane kuri bariyeri agasubiza ko atazi niba ariho yari atuye ariko igihe yazaga kugoroza<br />

imodoka mu igaraje yarahamubonaga ndetse hari mu<strong>by</strong>ara we bari baturanye bakaba<br />

barahuriraga mu bubari aho mu (<br />

Rumaze kumva asabwa kuvuga i<br />

buryo yabaga ahatemt<br />

Rumaze kumva anabazwa niba<br />

abo bahungu bataramukoreraga~;<br />

Rumaze ° kumva umush<strong>in</strong><br />

Urukiko agasubiza ko !<br />

a;<br />

a mu bubari aho hafi ku<br />

’ ¯<br />

I~’U n~abanyeri gusa agasubiza ko atazi niba<br />

bw’umugabo hari icyo bwamarira<br />

go ye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha ayivugaho aho yabajijwe niba hari icyo azi kuri<br />

TUYISENGE aho yasubije ko imbere y’iwe hari bariyeri ari nawe ngo uyish<strong>in</strong>zwe ndetse<br />

n’iya Nyacyonga akaba yarakoraga Patrol kuri zombi n’imodoka ;<br />

Rumaze kumva noneho amubaza niba iyo nyandiko-mvugo ari iye agasubiza ko hari i<strong>by</strong>o<br />

atemera kuko atabonye babica ahubwo babakaga i<strong>by</strong>angombwa ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yaba yarigeze abona 2LT TUYISENGE kuri bariyeri ari kumwe<br />

n’abandi bakubita abantu agasubiza ko nta<strong>by</strong>o yabonye ;<br />

Rumaze kumva asabwa noneho kuvuga icyo atemera muri iyo nyandiko-mvugo agasubiza ko<br />

ari aho bavuga ko yabonye bica abantu ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba abwirwa n’iki ko bakoranaga agasubiza ko aruko iyo modoka<br />

nabo bayikoreshaga rimwe na rimwe ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yaba yaramubonye aho kuri bariyeri abantu bahaguuye<br />

agasubiza ko yasanze bapfuye ariko we ntiyahamubonye uwo munsi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba i<strong>by</strong>o yaba yarabibonye ryari agasubiza ko <strong>by</strong>ari nko mu<br />

matariki 06 ;<br />

°°°/o°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 26<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba yibuka uko <strong>in</strong>twaro zatangwaga kuri Etat Major<br />

agasubiza ko hari bariyeri yari hafi ya ESM akaba aribo yasanze abo bantu yabaza umuzamu<br />

akamubwira ko baje babaza TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa uruhare rwe mu iyicwa ry’abantu agasubiza ko yamubonye<br />

kuri bariyeri ariko ntiyamubonye yica abantu ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba hari aho ahera avuga ko hari uruhare yari abifitemo agasubiza<br />

ko aruko bavanguraga abantu babaka i<strong>by</strong>angombwa ;<br />

Rumaze kumva asabwa kugereranya n’igihe <strong>in</strong>dege ya HABYARIMANA yagwiriye<br />

agasubiza ko ari nk’im<strong>in</strong>si 2 cyangwa 3 nyuma ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza W0 II AYINKAMIYE niba abo bantu bo kuri<br />

bariveri barajyaga bagenda mu modoka nk’iya TUYISENGE agasubiza ko atazi niba ari iya<br />

nde muri bo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE agasubiza atamuzi;<br />

Rumaze kumva akomeza ko azi iyo kwa<br />

Chrisostome;<br />

Rumaze kumva<br />

ko yigeze gusakwa kuri<br />

gihe nta garage ryakoraga ;<br />

yemeye<br />

kandi icyo<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko yavuze ko nawe yari ahari nyuma<br />

y’im<strong>in</strong>si 3 bikanabuza nawe wivugira ko tariki 9/4/94 yahiriwe ;<br />

Rumaze kumva asubiza ko ari<strong>by</strong>o kuko nabo avuga bahuye ari za nterahamwe zari zije<br />

kubatera hanytmaa yarasa hejuru zigasubirayo ;<br />

Rumaze kumva ahubwo avuga ko yasobanura amasaha i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>abereye ndetse ni garage ryari<br />

riharï ryari irya MICO kandi yarahigwaga ;<br />

Rumaze kumva W0 II AYINKAMIYE avuga ko nubwo amwihakana baraziranye ndetse<br />

n’icyo kimuga arakizi ;<br />

Rumaze kumva akomeza abazwa niba 2LT TUYISENGE yari afite bubasha ki kuri za<br />

bariyeri agasubiza ko uretse we wari officier n’undi yambaye uniform akahahagarara yaba<br />

abihagarikiye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo yas<strong>in</strong>ye yafatwaho ukuri ;<br />

Rumaze kumva W0 II abazwa niba yaramubonye ku yihe bariyeri agasubiza ko nta handi<br />

uretse ku kabari ;<br />

°°°/o°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 27<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko kimwe na MISAGO bagaragara ko bagiye<br />

bandikirwa i<strong>by</strong>o batanze ;<br />

Rumaze kumva W0 II AYINKAMIYE yongera kubazwa na TUYISENGE niba abona<br />

ntacyah<strong>in</strong>dutse agasubiza ko amuzi rwose ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko icyo gihe yari yambaye lunette kuko aribwo<br />

buryo bwo gukora identification ;<br />

Rumaze kumva W0 II AYINKAMIYE avuga ko yabajijwe niba amuzi ntiyajijwe imyenda<br />

yari yambaye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza AYINKAMIYE niba i<strong>by</strong>anditswe ari<strong>by</strong>o<br />

bamwandikiye agasubiza ko ariwe wa<strong>by</strong>iyandikiye ;<br />

Rumaze kmnva 2LT TUYISENGE abaza AYINKAMIYE niba i<strong>by</strong>o Chrisostome yari abizi<br />

agasubiza ko yabaga abizi ;<br />

Rumaze kumva<br />

yaviriyemo ntayibuka kandi I<br />

Rumaze kumva noneho<br />

HABYARIMANA agasubiza kabare ;<br />

Rumaze kumva ana[<br />

iye agasubiza ko yari iye ;<br />

i na Gatsata agasubiza ko itariki<br />

nk’<strong>in</strong>shuro 03 ;<br />

y’urup fu rwa<br />

yajyaga gukoresha yari iy’akazi cyangwa<br />

Rumaze kumva NTIBIRAMIRA Gaspard mwene Gaspard mwene RUFIGI Appol<strong>in</strong>aire na<br />

UWAMURANGA Russi wavutse mu 1960 kom<strong>in</strong>i Mabanza Kibuye washakanye na MUKA-<br />

KIMENYI Alphons<strong>in</strong>e (+) bafitanye abana 05 umushoferi ntacyo atunze atuve mu Gatsata<br />

ubu akaba afunzwe <strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa aho yari mu kwezi kwa 4/94 agasubiza ko yari mu Gatsata ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa ukuntu <strong>by</strong>ari bimeze mu Gatsata nyuma y’urupfu rwa<br />

HABYARIMANA agasubiza ko nta mutekano wari uhari kuko ubuyobozi bwa Segiteri<br />

bwababwiye ko bir<strong>in</strong>dira umutekano kugira ngo <strong>in</strong>terahamwe zitab<strong>in</strong>jirana ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaramubonye kangahe HABYARIMANA amaze<br />

gupfa agasubiza ko yamubonye rimwe ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yaba yaragize ruhare ki kuri za bariyeri agasubiza ko<br />

ntarwo azi ;<br />

ooo/°.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 28<br />

Rumaze kumva asomerwa <strong>in</strong>yandiko yakoze aho yavugaga ko ariwe wari ush<strong>in</strong>zwe<br />

umutekano ha control za bariyeri agasubiza ko nta<strong>by</strong>o yavuze ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba ariwe wayishyizeho umukono agasubiza ko ariwe ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko <strong>in</strong>yandiko yayikoreshejwe muri 96 baza kumubwira ko ari<br />

TUYISENGE wamufungishije noneho ngo abivuga kuko hari <strong>in</strong>zu bapfaga yo gucururizamo<br />

(BURAHIMA na TUYISENGE)<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa impamvu mu nyandiko-mvugo nta 2LT TUYISENGE<br />

urimo agasubiza ko uwamubajije yarabimubwiye ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa<br />

kubisobanura ndetse n’i<strong>by</strong>o<br />

n’i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>a grenade ;<br />

Rumaze kumva<br />

yabwiwe cyangwa<br />

ko yishe agasubiza ko yari<br />

awitwa Felicitation hamwe<br />

Rumaze kumv tyis<strong>in</strong>ye agasubiza ko ariwe ;<br />

ye ari<strong>by</strong>o<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko mu nyandiko-mvugo ye avuga ko ya<strong>by</strong>iboneye<br />

aho abantu bajugunywe muri Nyabarongo ndetse akaza kumenya ko NYAMBO yahaguye ;<br />

Rumaze kumva noneho akomeza asaba Urukiko ko iyo nyandiko yafatwaho nk’ukuri ;<br />

Rumaze kumva NTIBIRAMIRA nawe avuga ko atigeze agera kuri Nyabarongo kandi abishe<br />

NYAMBO bo bakaba bazwi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko kuba umugabo wahamagajwe yarabarijwe muri<br />

gereza bafatanyije n’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ngo bamugerekeho icyaha kuko bwamushyizeho<br />

iterabwoba ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko mu mategeko ibivugiwe imbere y’Urukiko ari<strong>by</strong>o<br />

bihabwa agaciro ndetse asaba Urukiko ko <strong>by</strong>andikwa ko umugabo watanzwe n’ubush<strong>in</strong>jacyaha<br />

yavuze ko yamubeshyeye ;<br />

Rumaze kumva NTIBIRAMIRA yongera kubazwa niba hari icyo yabeshyeye 2LT TUYI-<br />

SÊNGE agasubiza ko yamubeshyeye za bariyeri ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ........ y’uregwa nta sh<strong>in</strong>giro ifite kuko<br />

amategeko ntaho ateganya ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo itahabwa agaciro ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko atatçrana amagambo n’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ariko<br />

kandi nabwo ntibwakwirengagiza <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 20 y’igitabo cy’imiburanishirize y’imanza<br />

z’<strong>in</strong>sh<strong>in</strong>ja-<strong>by</strong>aha ;<br />

.°°/°°,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 29<br />

Rumaze kumva akomeza kandi abaza NTIBIRAMIRA niba yaba yaramenye igihe AMANI<br />

yakoreye Acident agasubiza ko yabimenye nyuma y’<strong>in</strong>tambara ;<br />

Rumaze kumva kandi yongera kumubaza niba hari grenades yahawe bari kumwe na Vianney<br />

na Jason agasubiza ko ntazo azi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa <strong>in</strong>yungu y’icyo kibazo agasubiza ko impamvu<br />

yacyo ari ubuhamya bwa Chrisostome wavuze ko yatanze grenade bikaba <strong>by</strong>ar’ukugirango<br />

biveho ;<br />

Rumaze kumva<br />

ko yahawe grenades ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYI~<br />

hagati ye nawe ndetse na<br />

Rumaze kumva akomez~<br />

TUYISENGE cyangwa<br />

umudamu witwa Jeanne wari<br />

genocide nta kuntu yakwemera<br />

niba hari ubucuti bwari<br />

ko hari umuntu wagiriwe nabi na<br />

yumvise gusa ngo hari<br />

TUYISENGE amujyana kwa muganga ;<br />

Rumaze kumva Gaspard yongera kubazwa niba yaba yarabonye 2LT TUYISENGE nka<br />

kangahe agasubiza ko yamubonye icyo gihe yarasaga hejuru ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yarabonaga afite bubasha ki agasubiza ko hari igihe<br />

<strong>in</strong>terahamwe zageze aho zimurusha <strong>in</strong>gufu nko mu matariki 10/4/1994 ;<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko agitangira yavuze ko avuga ku b<strong>in</strong>tu bibiri niba ari ibihe<br />

agasubiza ko icya mbere ar"gihe <strong>in</strong>terahamwe zaje kwica akazitesha naho icya kabiri ni i<strong>by</strong>o<br />

<strong>by</strong>o gutanga grenades ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yarabonaga ashyigikiye <strong>in</strong>terahamwe agasubiza<br />

yazirwanya ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa ku nyandiko-mvugo ye aho yavuze ko ya<strong>by</strong>ireberaga<br />

agasubiza ko yabibwiwe na Felicitation ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko uwo F61icitation ar’umusazi ku buryo i<strong>by</strong>o<br />

yavuze bitahabwa agaciro ;<br />

Rumazze kumva NTIBIRAMIRA yongera kubazwa niba koko Félicitation ari umusazi mbere<br />

ya genocide yari muzima ndetse bikaba b<strong>in</strong>avugwa ko yarogeshejwe n’abo mu muryango wa<br />

2LT TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko icyo 2LT TUYISENGE ashaka ari ukugira ngo<br />

<strong>in</strong>yandiko-mvugo za Félicitation zidahabwa agaciro kandi akiyibagiza ko yazikoreshejwe<br />

akiri muzima ;<br />

.o°/..°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 30<br />

Rumaze kumva MBANGUZA abazwa nawe nk’umuntu war’umuzi niba yar’umusazi icyo<br />

gihe agasubiza ko yari muzima mbere y’<strong>in</strong>tambara akaba yaraje gusara nyuma nko muri 1997;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi igihe AMANI yaba yarakoreye impanuka agasubiza ko<br />

atabimenye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asabwa kuzana undi mugabo agasubiza ko batari bahagera<br />

ariko mu gihe bataraza ntaeyo <strong>by</strong>aba bitwaye bakumva abagabo bash<strong>in</strong>jura ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko umush<strong>in</strong>ja-cyaha yakomeje kubeshya Urukiko<br />

nta bandi bagabo asigaranye nabo yazanye ntacyo bamumariye ahubwo Urukiko rwatangira<br />

kumva abagabo bash<strong>in</strong>jura ;<br />

Rumaze kumva<br />

SIBOMANA Venant ;<br />

Rumaze kumva<br />

igisirikare akaba<br />

mu kwezi kwa 10/90 ;<br />

niba habanza nde agasubiza ko habanza 2LT<br />

iki Urukiko agasubiza ko b<strong>in</strong>jiranye<br />

bwa Jeanne cyane cyane avuga aho bari<br />

Rumaze kumva 2LT mwene SENTEMBE Damien na NYIRABI-<br />

NYENZI Veronique wavutse go/Rutongo/Kigali-ngali, <strong>in</strong>garagu, umusirikare<br />

wabarizwaga muri 9th BN (Ex Far) wari utuye Rutongo, ntacyo atunze, ubu afunzwe<br />

<strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yar<strong>in</strong>jiye igisirikare ryari agasubiza ko y<strong>in</strong>jiye tariki 3/9/1990<br />

muri ESM ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa igihe yaharangirije agasubiza ko yaharangirije mu kwezi<br />

kwa 6/1991 ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba ubundi barahamaraga igihe k<strong>in</strong>gana iki agasubiza ko<br />

ubundi yari imyaka 4 ariko kubera ibihe <strong>by</strong>’<strong>in</strong>tambara bihutishije amasomo ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanurira Urukiko "emploi du temps" bari muri ESM agasubiza<br />

ko hagati ya saa kumi n’imwe za mugitondo kugeza saa kumi n’e<strong>by</strong>iri bakoraga sport noneho<br />

saa mbili bagatangira amasomo kugeza saa sita bakaruhuka bagatangira saa munani ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba Urukiko ko rwamubaza ikibazo kimwe gusa<br />

kirebana n’aho bagiye tariki 3/9/1990 ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko yabisobanuye ko bari mu Bugesera ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko i<strong>by</strong>o yabishakiraga kugira ngo anyomoze imvugo ya Jeanne<br />

cyane cyane aho yavuze ko yamush<strong>in</strong>jaguriye ;<br />

/


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 31<br />

Rumaze kumva 2LT Vedaste asabwa ko yasobanura umunsi kuwundi ku buryo yamenya<br />

mouvement ze agasubiza ko bigoye gusa icyo azi nuko bajyanye mu Bugesera bakagaruka mu<br />

kwezi kwa 1/1991 ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yarashoboraga kumenya ko ahari agasubiza ko<br />

bahuraga ariko batari muri PL imwe ;<br />

Rumaze kumva kandi asabwa gusobanura cyane cyane ku itariki ya 11/10/1990 agasubiza ko<br />

amasomo aribwo yari agitangira ku buryo ntawari wakomeretse hafi ya bose bahari ariko<br />

akaba atabishimangira kuko batari muri PL zimwe ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko 2LT Vedaste yabazwa niba hari ik<strong>in</strong>di gice kitari<br />

gihari kuko hari aho yavuze ko ngo hafi ya bose bari bahari agasubiza ko hari umwe warwaye<br />

bahita bamujyana ;<br />

Rumaze kumva yongera<br />

akabimenya agasubiza ko<br />

Rumaze kumva<br />

kugeza baran ""<br />

.gusohoka mbere y’uko "i<br />

Rumaze kumva 2LT<br />

yakatiwe ndetse akamburwa<br />

d’<strong>in</strong>formation ;<br />

2LT TUYISENGE ym’ashoboraga gusohoka<br />

ko 2LT TUYISENGE atigeze asohoka<br />

’e ariko akemeza ko ntawashoboraga<br />

irangira ;<br />

nawe aza gutanga ubuhamya ariko kubera ko<br />

(droit civique) Urukiko rwamwumvise a titre<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo umugabo amarira Urukiko agasubiza ko<br />

nk’umuntu wari muri promotion ya 30 bo bari mu ya 31 yasobanura niba <strong>by</strong>arashobokaga ko<br />

umuntu ava Kibugabuga ;<br />

Rumaze kumva 2LT KARIMBANYA abazwa niba hari icyo azi ku ifatwa ry’i<strong>by</strong>itso<br />

agasubiza ko icyo gihe yari Sgt ari umunyeshuri ariko bamwe mu banyeshuri bagiye kur<strong>in</strong>da<br />

Stade icyo gihe we akaba yari ku kiraro cya Nyabarongo ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba yari azi 2LT TUYISENGE icyo gihe agasubiza ko yari<br />

amuzi ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa aho yari icyo gihe agasubiza ko aribwo bari bagitangira<br />

amasomo bamaze ukwezi kumwe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko yasobanura niba <strong>by</strong>araslaobokaga ko ibikoko<br />

(Recrut) yarimo yashoboraga kuba yava muri ESM akajya Camp Kigali<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko 2LT KARLMBANYA yabazwa niba yaramumenye<br />

mbere cyangwa nyuma ya ESM agasubiza ko amuzi yiga muri St André ;<br />

¯ ° o/, °.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 32<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba yakwemeza ko 2LT TUYISENGE atigeze ava mu<br />

Bugesera agasubiza ko bitashobokaga ko recrut abona uruhushya rwo gusohoka ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko iyo ari "appr6ciation" ye ariko ntahamya ko ataje ;<br />

Rumaze kumva W0 II KAYIRANGA Jean Bosco nawe Urukiko rumwumva a titre<br />

d’<strong>in</strong>formation kuko yakatiwe ndetse akamburwa uburenganzira ;<br />

Rumaze kumva W0 II KAYIRANGA abazwa niba azi 2LT TUYISENGE agasubiza ko<br />

amuzi;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba amuzi he agasubiza ko yamwïgishije Parade Militaire<br />

mu Bugesera mu gihe cy’amezi atatu (Phase Individuel)<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko yabwira Urukiko niba yaba yarigeze asiba isomo<br />

rye agasubiza ko buri munsi<br />

Rumaze kumva »azwa nibabari bafite PL z<strong>in</strong>gahe agasubiza<br />

ko zari 03 ;<br />

Rumaze kumva yibutsw nyuma y’im<strong>in</strong>si itatu noneho niba<br />

yakwemeza ko <strong>in</strong>di m<strong>in</strong>si<br />

n’abagiye kuri champ de tir ;<br />

iyo atigisha Parade yabaga yajyanye<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera gusaba ko yavuga ku kibazo cyo gusohoka mu<br />

kwezi kwa 10 agasubiza ko bitashobokaga ko recrut asohoka ;<br />

Rumaze kumva MUGEMANA Francois mwene GASHI Jean Baptiste na NYIRADADARI<br />

Daphrose wavutse mu 1941 Ruhashya/Butare, washakanye na MUKARUGWIZA bakaba<br />

bafitanye umwana 01, umu consultant utuye mu Gatsata, atunze <strong>in</strong>zu akaba atarigeze akatirwa<br />

n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanura uko mu Gatsata <strong>by</strong>ari bimeze nyuma y’ihanuka ry’<strong>in</strong>dege<br />

ya HABYARIMANA agasubiza ko Radiyo yavuze ko abantu baguma mu mago ariko yaje<br />

gutelephona <strong>in</strong>shuti ye yitwa Gregoire amubwira ko ari RWANTEXCO ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba muri iyo m<strong>in</strong>si yaba yarabonye 2LT TUYISENGE<br />

agasubiza ko yajyaga aza iwe mu kabare akabahumuriza ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yaba yaramubonye HABYARIMANA yaraye<br />

apfuye agasubiza ko ata<strong>by</strong>ibuka ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba yaramubonye kangahe agasubiza ko yamubonye tariki 9<br />

na 10 ariko 7 na 8 nta<strong>by</strong>ibuka ;<br />

°../...


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 33<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba barabonanaga ryari agasubiza ko babonanaga<br />

nimugoroba ;<br />

Rumaze kumva noneho asobanura ko yibuka ko tariki 9/4/94 <strong>in</strong>terahamwe zari ziriwe zica<br />

abantu noneho ajyana na Salomoni kureba 2LT TUYISENGE kumubwira ko abantu bashize ;<br />

Rumaze kurnva akomeza gusobanura ko yavuze ko agiye kubatabariza nyuma yaho nibwo<br />

bazanye imodoka yo kujyana abari bakiri bazima babajyana kwa muganga ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yari azi Major KINYONI agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa uburyo yarï abonye na Major KINYONI agasubiza ko ntacyo<br />

yabivugaho ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yari afite bubasha ki agasubiza ko <strong>in</strong>terahamwe<br />

zamwitaga icyitso cy’<strong>in</strong>yenzi kandi zabanzaga kuneka ko adahari kugira ngo zize kwica<br />

abantu ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba<br />

atabimenye ariko ngo yaba<br />

Rumaze kumva<br />

akize abantu bagera ku 10 ag«<br />

Croix rouge agasubiza ko<br />

ikiguzi yahawe kugira ngo<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba yari afite umugore<br />

w’mnututsikazi agasubiza ko yamutwaye akamurenza Nyabarongo nta mafaranga ahawe kuko<br />

tariki 12/04/94 aribwo bavuye mu Gatsata ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa icyo ya azi kuri MUGEMANA abazwa icyo yakoraga mu<br />

Gatsata kandi abandi abandi bari mu kazi agasubiza ko yari ahatuye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba iyo 2LT TUYISENGE agira ik<strong>in</strong>tu kibi akora yari<br />

kubimenya agasubiza ko yumva yarakoze neza kuko yamwambukirij e umugore ndetse we na<br />

KINYONI bambukije MICO ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko iyo agira ik<strong>in</strong>tu kibi akora bari kubimenya kuko<br />

bageze Gitarama bakagaruka ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba hari raporo yabonaga kuko amuhakanira agasubiza ko<br />

ntacyo ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba hari icyo abivugaho kuba bararokoye bamwe<br />

abandi bagapfa agasubiza ko nta<strong>by</strong>o azi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa impamvu ubushobozi bakoresheje<br />

barokora bamwe bitabaye ku bandi agasubiza ko nta muntu wigeze apfa ahari i<strong>by</strong>o bikaba<br />

bvabazwa uwari ush<strong>in</strong>zwe $3 muri Groupement Kigali ;<br />

,oo/.æ,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 34<br />

Rumaze kumva akomeza asaba niba had icyo yavuga kuri bariyeri zad mu Gatsata zaba<br />

zarayoborwaga na nde agasubiza ko hari iyari kuri Nyabarongo bagezeho bajyanye abarwayi<br />

kwa muganga habaye ikibazo i<strong>by</strong>o akaba yara<strong>by</strong>umviye Gitarama bakaba barateranye<br />

amagambo ndetse ngo 2LT TUYISENGE ashobora kuba yaratanze amafaranga<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba azi uko zagiyeho n’uwazikoreraga control<br />

agasubiza ko nta<strong>by</strong>o azi ;<br />

Rumaze kumva MUGEMANA yongera kubazwa niba nta muntu witwa MBONEKO azi<br />

agasubiza ko amuzi ail <strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yaba ad mu bishe abo bantu agasubiza ko atanmo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe abaza MUGEMANA niba yibuka igiye yaba<br />

yaraturiye mu Gatsata agasubiza ko ari mu 1993 ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba bamaze<br />

agasubiza ko yumva<br />

Rumaze kubona ko igihe cy’akazi<br />

rwa tariki 21/12/2000 ;<br />

yaba yarahise aza<br />

Rumaze kubona ko uwo munsi wa 21/12/20013 »se bahad ;<br />

~uku-<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa niba hari abagabo bash<strong>in</strong>jaagasubia ko hari uwitwa<br />

Fidele wakurikiye ukuntu RTLM yashimiye 2LT TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko MISAGO Amani yabanza akarangiza ubuhamya<br />

bwe ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko hari abantu b’abakozi babanza kuko Amani we<br />

afunzwe nta kibazo ateye ;<br />

Rumaze kumva BYAMUTERA Fidèle mwene NYAGAHINGA D6o ha MUTUNGIREHE<br />

Belancilla, wavutse mu 1950 Kanyoni/Mugambazi/Kigali-ngali .......... na<br />

MUKANDORI Madal<strong>in</strong>a (+), bafitanye abana 04 umukozi, umukozi wa PVK ntacyo atunze,<br />

amye mu Gatsata, ntiyigeze aftmgwa mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yaratuye ryari mu Gatsata agasubiza ko yahatuye mu 1996 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yaba yarahazi mbere yaho agasubiza ko atad ahazi ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko umugabo yazanye atavuga ku <strong>by</strong>abereye mu<br />

Gatsata ahubwo avuga uko yakurikiranye amakuru yo kuri RTLM bikaba na <strong>by</strong>iza ko avuga<br />

uko yari azi 2LT TUYISENGE ;<br />

.../,..


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 35<br />

Rumaze kumva noneho Fidele avuga ko yavukiye Mugambazi aturana na Donacien se wa<br />

TUYISENGE ariko avuka ku mugore utari uw’isezerano ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanm’a ko yabaye kwa ny<strong>in</strong>a i Rutongo ariko we akaba<br />

yaramumenye amaze gukura yiga muri ESM ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko icyo amuziho ni amakuru yaciye kuri Radiyo RTLM hagati<br />

y’amatariki 7/4/1994 na 10/4/1994 imushimira ko ahagaze neza mu Gatsata ariko akaba<br />

ntacyo yumvise ku birebana n’ubwicanyi ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yarumvise iki agasubiza ko yumvise abantu bavuga ko<br />

yagize ur~are mu bwicanyi bwo mu Gatsata ariko we ntawe yabonye yica ;<br />

Rumaze kumva anabazwa icyo azi ku myitwarire ye agasubiza ko yakunze kumubonana<br />

n’abayobozi ba za Kom<strong>in</strong>e Rutongo na Mugambazi na Mbogo nta k<strong>in</strong>di bateguraga uretse<br />

ubwicanvi ;<br />

Rumaze kumva<br />

agasubiza ko yavugwaga ;<br />

ma magambo yumvaga bamuvugaga<br />

Rumaze kumva kuko yari<br />

afunzwe ;<br />

Rumaze kumva abazwa igihe<br />

mu 1991 ;<br />

mbere yarabaye umusirikare agasubiza ko ari<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe abazwa niba azi umugabo waje gutanga ubuhamya<br />

agasubiza ko yamumenye mu 1996 aje gukora mu Gatsata ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Fidèle abazwa niba icyo gihe mu 1991 yari afite<br />

irihe pete agasubiza ko amuzi kuko n’iwabo iyo habaga im<strong>in</strong>si mikuru yahabaga ngo<br />

ntatumirwe ariko akaba atari gukurikirana imibereho ye kuko atari amush<strong>in</strong>zwe<br />

Rumaze kumva noneho 2LT TUYISENGE avuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo n° 15 y’umugabo<br />

arasobanura ku <strong>by</strong>abereye Gatsatank’aho yari ahari nk’uwemeza ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko yumvise ariko nta ha hamwe yemeza ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Fidèle yakwivugira niba yarabihagazeho<br />

agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvanye abanya Gatsata ;<br />

,Rumaze kumva akomeza kumubaza niba yemera ko i<strong>by</strong>o RTLM yavugaga ari ukuri<br />

agasubiza ko <strong>by</strong>ari ugushyushya imitwe kugira ngo abantu bamarane ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yibutswa ko kuba ail ukuri i<strong>by</strong>o bizasuzumwa n’Urukiko<br />

kereka niba hari <strong>in</strong>yungu yagaragaza ;<br />

ç,*/...


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 36<br />

Rumaze kumva Fidèle abazwa na none niba RTLM yaramuvuze kugira ngo yicwe cyangwa<br />

agorererwe agasubiza ko atabimenye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ari ukumushimira kuko yakoze akazi<br />

ke neza ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko <strong>in</strong>kuru ivuzwe kuri Radiyo nta gaciro yahabwa<br />

kereka bazanye cassette yafatiweho icyo kiganiro ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko afite impamvu zamuteye kumubeshyera ndetse akaba<br />

yarashatse kurongora umugore we avuga ko ngo TUYISENGE yapfuye baramwangira ;<br />

Rumaze kumva Fidèle abazwa aho yumviye RTLM agasubiza ko yayumviye i Kanyoni ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko 2LT TUYISENGE ashaka kujijisha Urukiko ;<br />

Rumaze kumva<br />

Kisaro ;<br />

Rumaze kumva<br />

umush<strong>in</strong>ja-cyaha nazana abag<br />

ko bumvise ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga<br />

bavuga nyamara bagera imbere y’Urukiko<br />

antu bail barahungiye<br />

RTLM kereka<br />

abavuga<br />

L abagabo i<strong>by</strong>o<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe asaba Urukiko ko rwategeka uregwa kutongera<br />

gusuzugura ubush<strong>in</strong>ja-cyaha kuko buhagarariye société yose ndetse akarekeraho gutukana ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa ko yagaragaza uwabaye « manupile »<br />

mu rubanza rwe kugira ngo icyo kibazo gisuzumwe agasubiza ko ari AMANI ndetse na<br />

raporo ya Chef d’Etat Major wa GDN isobanura iyo manupilation no gush<strong>in</strong>jwa ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva na none umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongeye gusaba ko 2LT TUYISENGE yategekwa<br />

gusaba imbabazi z’ibitutsi yavuze bitaba i<strong>by</strong>o nta mpamvu yo gukomeza kuburana ahari<br />

n’uko yakoze ubwicanyi agahabwa uburenganzira bwe bwose ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba hari ibimenyetso afite k’ubush<strong>in</strong>jacyaha<br />

bwakoze na manupilation agasubiza ko mu rubanza rwa KAGAJU bagiye Kibungo<br />

bafata BUTITI, COPIN, ... babizeza promesse kugira ngo baze bash<strong>in</strong>je ;<br />

Rumaze kumva noneho yibutswa ko agomba kuburana ibikubiye muri dosiye aregwamo<br />

gusa ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera gusaba ko yasaba imbabazi z’amagambo yavuze ;<br />

Rumaze kumva noneho 2LT TUYISENGE ava ku izima agasaba imbabazi ko atongera<br />

gutandukira ; .../...


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 37<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>j a-cyaha avuga ko hari umugabo witwa BUTERA wari kumwe na<br />

Jeanne utarakoreshejwe <strong>in</strong>yandiko-mvugo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko iyo mikorere yaba ibangamiye uregwa<br />

kuko uwo mugabo atakoreshejwe <strong>in</strong>yandiko bityo agasaba ko yabanza akayikoreshwa ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko nta mategeko yaba yishwe kandi n’iyo<br />

uregwa azanye abagabo nta nyandiko zibanza gukorwa ;<br />

Rumaze kumva BUTERA Charles mwene BUTERA Raphael na MUKAKAREMA Christ<strong>in</strong>e<br />

wavutse mu 1961 Kanombe/Kigali-ngali .......... MUJAWAMARIYA Dansilla,<br />

bafitanye abana 02, umukozi wa BACAR utunze imodoka, atuye Remera akaba atarigeze<br />

akatirwa mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere<br />

Rumaze kumva abazwa niba azi J<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

Kigali ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa<br />

eshya ;<br />

agasubiza ko amuzi ;<br />

amuzi mu 1990 muri Camp<br />

Lbiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba amuzi he agasubiza ko amuzi tariki 11/10/1990 afashwe bail<br />

hagati y’amazu icyo gihe TUYISENGE yari mu idirishya na bagenzi be bo bakaba bari<br />

bicaye hasi bakuyemo <strong>in</strong>kweto cyane cyane we kuko ariwe wababazaga cyane ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusabwa kuvuga icyo yababazaga agasubiza ko yababazaga aho<br />

bakora n’icyo ngo bari kuba muri Leta y’<strong>in</strong>yenzi anavuga ko ngo bicwa saa cyenda n’igice<br />

mbere yari amagambo y’ubush<strong>in</strong>yaguzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko ik<strong>in</strong>di gituma amwibuka ni uko yashakaga cha<strong>in</strong>ette<br />

en or ye akayimwima noneho mugenzi we aza kuyimwambura ahita ayikuramo<br />

ayitsimbararaho ntibayitwara ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yari yambaye ate agasubiza ko yari yambaye gisivile ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa igihe bahaviriye agasubiza ko bahavuye nka saa moya<br />

babajyanye kuri Bde Muhima ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba yaraje kumubona ryari agasubiza ko atibuka umwaka<br />

ariko yari kumwe na Osuald umubwira ko ari uwiwabo yambaye gisirikare hanvuma<br />

basangira <strong>in</strong>zoga i Remera ni naho yamenyeye ko yitwa TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko muri uko kuganira yatangiye kuzana ib<strong>in</strong>tu<br />

<strong>by</strong>’ivangura ry’amoko ariko kuko uwo mugenzi we bari baziranye akihutira guh<strong>in</strong>dura<br />

ikiganiro ;<br />

..,/.,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 38<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba nta bundi yamubonye agasubiza ko nyuma y’<strong>in</strong>tambara<br />

bahuriye kwa LANDO noneho aza kumubwira ko asigaye muri service de renseignement ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba hari icyo abivugaho agasubiza ko ntacyo<br />

kandi yireguye ariko akaba atamuzi ndetse akaba avuga ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko uregwa yifuje umugabo MISAGO yenda aho icyo<br />

yasobanurira Urukiko ni ukuvuga ko <strong>in</strong>yandiko ye yayikoreshejwe nta gahato cyangwa se<br />

niba hari uwigeze amubwira i<strong>by</strong>o yandika ;<br />

Rumaze kumva MISAGO abazwa impamvu ataje igihe Urukiko rwamutumiyeho agasubiza<br />

ko yari kuburana ariko urubanza rwaj e gusubikwa ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba hari agahato yashyizweho akoreshwa <strong>in</strong>yandiko-mvugo<br />

ye agasubiza ntako ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba hari uwaje kumubwira i<strong>by</strong>o yagombaga kuvuga<br />

agasubiza ko ntawe ;<br />

Rumaze kumva kandi yong<br />

grenades agasubiza ko tafiki ya<br />

aramubaza ati se turara nta<br />

bazimusubiza ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

Gatsata ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi ko ari<strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva anabazwa uwayitumije agasubiza ko ari Konseye ;<br />

atanga za<br />

a umutekano noneho Vianney<br />

ariko bumvikana ko mu gitondo<br />

ko ari hafi ku magaraje mu<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba TUYISENGE yarayijemo agasubiza ko yaje agahita<br />

agenda akaba atazi uko bakoranaga ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko MISAGO abazwa niba 7/4/94 hari <strong>in</strong>ama yabaye<br />

hagatangirwamo amabwiriza yo gushyiraho za bariyeri icyo gihe AMANI we agashyiraho iyo<br />

kwa Chrisostome agasubiza ko nta<strong>by</strong>o yagiyemo ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yibutswa ko AMANI nawe aregwa genocide akaba<br />

atavugisha ukuri ;<br />

Rumaze kumva AMANI yongera kubazwa niba hari bariyeri yashyizeho agasubiza ko<br />

ntacyo ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba nta bariyeri azi yari kwa Chrisostome agasubiza ko<br />

ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

.°°/ ....


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 39<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ku nyandiko isoza iperereza ahavugwa ko ngo mu<br />

nama yabereye imbere yo kwa Major KINYONI aho yahereye AMANI grenades ;<br />

Rumaze kumva AMANI nawe avuga ko a<strong>by</strong>umviye mu Rukiko ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko i<strong>by</strong>o ahakana ntibuvuga ko bitabaye gusa i<strong>by</strong>o<br />

<strong>by</strong>aba ubushishozi bw’Urukiko ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko AMANI yivugiye ko ma nama azi nta na<br />

grenade yahawe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba hari icyo bapfa agasubiza ko<br />

ntacyo kuko batari baziranye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko bigaragara ko harimo ukwivuguruza kuko uregwa<br />

yavuze ko hari i<strong>by</strong>o ubush<strong>in</strong>j a-cyaha bwabwiye abagabo none ati ntacyo dupfa ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo yabazwa cyarîgwa yasobanura ukuntu<br />

yas<strong>in</strong>ye kandi hari i<strong>by</strong>o atemera a<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

ni<strong>by</strong>o atemera<br />

Rumaze kumva<br />

ku<strong>by</strong>o yabonye ;<br />

Rumaze kumva ure<br />

yakurikiranye urubanza ;<br />

we hari i<strong>by</strong>o yemera<br />

kugira ngo atange ubuhamya<br />

’uko umugabo ugiye gutanga ubuhamya<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ubuhamya bwe butandukanye n’icyaha cya<br />

genocide TUYISENGE aregwa kandi.Urukiko rukaba rufite ububasha bwo kumuhagarika mu<br />

gihe yaramuka atandukiriye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kuvuga ko ik<strong>in</strong>di <strong>in</strong>yandiko-mvugo ye<br />

yayikoreshejwe n’umuntu utabifitiye ububasha (Sgt KABASHA wo muri DMI)<br />

Rumaze kumva yibutswa ko nta kibazo <strong>by</strong>atera umugabo arahari barumva ubuhamya bwe abe<br />

aribwo baha agaciro ;<br />

Rumaze kumva MADENGERI mwene SEMUKOBWA Evariste na NYIRANDUGU<br />

Cuiter<strong>in</strong>e wavutse mu 1955 Mugesera/Kibungo washakanye na MUKAMUNANA Alphons<strong>in</strong>e<br />

bafitanye umwana 01, umukozi wa CICR atunze <strong>in</strong>zu n’isambu, amye muri Nyamirambo/<br />

PVK, utarigeze akatirwa mu buryo buzwi n’<strong>in</strong>kiko ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumazze kumva abazwa niba atuye he agasubiza ko atuye Nyamirambo ;<br />

,,J/..o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 40<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa uwamutumije kwitaba agasubiza ko aN convocation<br />

yasanze mu rugo bigendanye n’ikirego yari yatanze tariki 2/6/1996 ya 2LT TUYISENGE<br />

muri G2 GDN birebana n’abantu babateye muri Sun City ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yamukoresheje <strong>in</strong>yandiko noneho yasoma akabona<br />

si<strong>by</strong>o amutegeka gus<strong>in</strong>ya aranga hanyuma akuramo imbunda ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko yaje kw<strong>in</strong>aga hanze muri corridor atera <strong>in</strong>duru<br />

abasirikare baraza baramusohora ;<br />

Rumaze kumva ko yakomeje kuvuga ngo bampe impapuro zanjye ariko ubwo yashakaga<br />

gufunguza abantu kuri Bde ya Nyamirambo (RWAMIGABO Javan)<br />

Rumaze kumva<br />

bamubwira ko ail secretaire wa t<br />

) yaje gusubirayo saa munani aramukurikira<br />

aramwihorera ajya kuri G2(A)<br />

Rumaze kumva 2LT , <strong>by</strong>agenze agasubiza ko atarï <strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

kuko hari ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>amugonze<br />

gus<strong>in</strong>ya agasubiza ko ari malhonnetete<br />

Rumaze kumva kandi akomeza cyamugonze n’ikihe kandi yari aje<br />

gutanga ubuhamya nk’umugabo ’waga agasubiza ko ikibazo cyabaye ni uko<br />

umugore wa Javan yatanze ikirego cy’uko MADENGERI ashaka gufungisha umugabo we ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko ngo convocation ijya muri CICR atagiyeyo ngo n’abantu<br />

badakangarwa icyamurakaje ni uko yagiye gushaka Jeanne MUTETE ngo azajye gush<strong>in</strong>ja<br />

Javan ;<br />

Rumaze kumva MADENGERI avuga ko abeshya convocation atayizanye kuri CICR<br />

yayizanye kuri Sun City noneho we anyura ku kazi gusaba uruhushya rwo kuyitaba ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza uregwa niba yavuze ko uwaje kumuregera<br />

ar’umugore wa Nyirarume agasubiza ko atari ko yavuze ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza impamvu yagiye gukurikirana dosiye Bde itararangiza<br />

akazi kayo agasubiza ko G2 (GDN) ish<strong>in</strong>zwe gukurikirana imikorere myiza n’ikimenyimenyi<br />

procureue yaj e kumukurura ;<br />

Rumaze kubona ko igihe kirangiye<br />

Rwemej e ko urubanza rusubitswe rukimurirwa tariki 4/1/2001 ;<br />

Rumaze kubona uwo munsi wa 4/1/2001 wageze rusanga ababuranyi barwita<strong>by</strong>e ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera gusabwa kwibutsa icyo umugabo MADENGERI<br />

yamarira Urukiko agasubiza ko 2LT TUYISENGE igihe yabaga muri G2 (GDN) yateraga<br />

ubwoba abashlnja-cyaha<br />

¯ " abakekwaho lcyaha " cy ’" ltsembabwo k o;<br />

I<br />

)..~ ,**


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 41<br />

Rumaze kumva MADENGERI nawe yongera kubazwa niba afite org<strong>in</strong>al y’<strong>in</strong>yandiko<br />

yakoreshejwe na 2LT TUYISENGE cyangwa se niba yaravugaga iki agasubiza ko 2LT<br />

TUYISENGE yavugaga we asoma ku buryo yamujijishaga (désorganiser) ik<strong>in</strong>di yabazwa iyo<br />

org<strong>in</strong>al aho iri ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa icyo yamuvugiye kitari cyo agasubiza ko yamuvugiye ko<br />

abasirikare bari bayobowe na LT KAZUNGU bail Mont Kigali ko ngo atababonye kuko ngo<br />

yari munsi y’igitanda i<strong>by</strong>o ngo yabimushyiriyemo ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba Urukiko ko umugabo yahabwa umwanya agacishamo<br />

amaso mu nyandiko-mvugo kugira ngo abone gusobanura uko <strong>by</strong>agenze ;<br />

Rumaze kumva MADENGERI abazwa niba <strong>by</strong>amutwara nk’igihe k<strong>in</strong>gana iki agasubiza ko<br />

im<strong>in</strong>ota 30 ihagije ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE<br />

habanza KABERUKA<br />

"’e bamush<strong>in</strong>jura<br />

Rumaze kumva yavuga abo afite ndetse<br />

akanasobanurira Urukikc<br />

Rumaze kumva 2LT<br />

yarokokeye mu<br />

Urukiko agasubiza ko<br />

kumush<strong>in</strong>ja ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba ail bande babategetse agasubiza ko ar’ubush<strong>in</strong>jacyaha<br />

;<br />

Rttmaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko nta nyandiko-mvugo afite y’umugabo ku buryo<br />

yakurikirana neza uburyo yategetswe ndetse nta n’iyo yakoreshejwe ;<br />

Rumaze kumva Mr Canisius nawe avuga ko n’ubwo nta nyandiko-mvugo yakoreshejwe yaza<br />

agatanga ubuhamya bwe kuko ash<strong>in</strong>jura noneho Urukiko rukazabiha agaciro ;<br />

Rumaze kumva KABERUKA Jean Baptiste mwene BUSYETE Just<strong>in</strong> na BAZUBAGIRA<br />

Pascasie wavutse mu 1955 i Ngarama/Byumba washakanye na NYIRANKERA Laurence,<br />

bafitanye abana 08, umuh<strong>in</strong>zi utunze <strong>in</strong>zu n’isambu, utuye mu Gatsata, utarigeze akatirwa<br />

n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa igihe yaturiye mu Gatsata agasubiza ko yahatuye kuva mu 1985 ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba <strong>in</strong>tambara yo mu 1984 yarahamusanze agasubiza ko<br />

yahamusanze ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba 2LT TUYISENGE yaramumenye ryari agasubiza ko ari<br />

mbere y’<strong>in</strong>tambara ar’umusirikare ;<br />

.../...


RI) 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 42<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba azi abantu bicanye mu Gatsata agasubiza ko<br />

ntabo azi kuko hari itangazo ryaciye kuri Radiyo ryabuzaga abantu gusohoka kandi ngo niyo<br />

yaba ari Officier yagombaga gusakwa kuri bariyeri ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa kandi niba ari bande bari kuri bariyeri agasubiza ko ail<br />

<strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yaba yarigeze abona 2LT TUYISENGE agasubiza ko<br />

atigeze amubona ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa icyo umugabo ail bumarire Urukiko<br />

agasubiza ko yatewe ubwoba ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko badacira urubanza ubush<strong>in</strong>ja-cyaha agasubiza ko impamvu<br />

ar’uko iperereza ritakozwe neza bikaba <strong>by</strong>aragaragaye ko abagabo baje bagiye<br />

bah<strong>in</strong>dura imvugo bag ~ lnyandiko zabo habayeho agahato ;<br />

Rumaze kumva<br />

ko yigeze kujya kuri<br />

im<strong>in</strong>si 08 ;<br />

Rumaze kumva<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa<br />

ntacyo bamutegetse ;<br />

#<br />

~a hari <strong>in</strong>yandiko yakoreshejwe agasubiza<br />

t Tharcisse ndetse icyo gihe banafunze<br />

agasubiza ko batamukubise ;<br />

e ngo avuge ko yishe agasubiza ko<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko hari <strong>in</strong>yandiko yakoreshejwe na Col<br />

NDIBWAMI ;<br />

Rumaze kumva na none yibutswa ko Urukiko rukeneye iyo yakoreshejwe n’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko ikibazo ni uko yafunzwe ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yaba yarabaye umugenza-cyaha agasubiza ko yamubaye ;<br />

Rumaze kumva na none yibutswa ko mu gihe cy’iperereza bishoboka ko umuntu afungwa<br />

agasubiza ko batafunzwe bose ;<br />

Rumaze kumva noneho asabwa kuvuga ku bimush<strong>in</strong>jura ndetse n’umugabo nawe akaba ahari<br />

yakwivugira ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI avuga ko iyo nyandiko hari aho isobanura ariko « c’est<br />

sous entendu » gusa umugabo yavuga icyo abiziho agatanga ayo makuru aho gut<strong>in</strong>da ku<br />

ifungwa ;<br />

Rumaze kumva KABERA yongera kubazwa niba amuzi are agasubiza ko amuzi ari Officier<br />

w’umuj andarume baturanye mu Gatsata ariko badashyikirana ;<br />

i<br />

oo,/o..


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 43<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba hari icyo yumvise bamuvugaho agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo KABERUKA yavuga niba hafi Groupe<br />

yamubonagamo agasubiza ko nta<strong>by</strong>o azi gusa nyuma y!<strong>in</strong>tambara yari afite akabare<br />

akakajyamo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba mbere ntako yari afite agasubiza ko ntako ;<br />

Rumaze kumva KABERUKA yongera kubazwa niba yari kumenya akabari ha nyirako cyane<br />

cyane ko yari kuri ye agasubiza ko yari afite ikibazo cy’uko muzehe we yari yarahungiye iwe<br />

avuye mu Mutara ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa icyo yash<strong>in</strong>giraho avuga ko ntako yari afite kereka niba<br />

yari azi umutungo we agasubiza ko nta mutungo we yari azi mbere ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE ’ impamvu ya<strong>by</strong>o aruko i<strong>by</strong>o avuga<br />

bitandukanye n’<strong>in</strong>yandiko-mvugo uwo azi ari 2LT TUMUSENGE<br />

Rumaze kumva<br />

wavutse mu 1965<br />

umwana umwe,<br />

buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira<br />

Stéphanie<br />

, utarigeze akatirwa mu buryo<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo n° 13 isobanura uko yatewe<br />

ubwoba mu gihe cyo gush<strong>in</strong>ja Javan icyo gihe wari ufungiwe kuri Bde ya Nyamirambo ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko 2LT TUYISENGE abazwa niba hari <strong>in</strong>yandiko<br />

yakoresheje NGUTETE Jeanne agasubiza ko yumva atarigeze atanga ibimenyetso <strong>by</strong>’i<strong>by</strong>o<br />

aregwa ;<br />

Rumaze kumva noneho amusobanurira ko nta kimenyetso amusaba gutanga ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko yumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha ariwe wavuga<br />

icyo umugabo ari bumumarire ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yibutswa ko aregwa bityo akaba anagomba gusubiza i<strong>by</strong>o<br />

abajijwe <strong>by</strong>ose ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba hari <strong>in</strong>yandiko-mvugo yakoresheje Mme NGUTETE<br />

Jeanne agasubiza ko yayimukoreshej e ariko nta bwoba yamuteye ;<br />

i°°/°o° -


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 44<br />

Rumaze kumva Jeanne asaba kuvuga uko <strong>by</strong>agenze agasubiza ko 2LT TUYISENGE<br />

yamusanze ku kazi nka 10h30’ aramutwara amubwira ko amufunga kuko babeshyera abantu<br />

noneho umubaza umugabo Javan arangije aramus<strong>in</strong>yisha atanamwemereye ngo asome<br />

amurekura 14h30’ ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba hari ubundi yagiye gush<strong>in</strong>ja Javan agasubiza ko atagiyeyo aN<br />

MADENGERI wari wakoresheje dosiye amuvugamo kuko bari baturanye na Javan ;<br />

Rumaze kumva 2LT TYISENGE abazwa uko <strong>by</strong>agenze agasubiza ko abeshya cyane kuko<br />

yatumijwe na département ya G2 yakurikiranaga icyo gihe id<strong>in</strong>dizwa ry’iyo dosiye ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yamujyanye mu biro aramubaza nta gahato ese<br />

yamenye ate ibiri muri dosiye cyangwa mu nyandiko-mvugo atayisomye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko i<strong>by</strong>o avuga ma sh<strong>in</strong>giro kuko Jeanne<br />

yivugiye ko 2LT TUYISENGE yamubwiye ko Javan ail umwere kandi ata<strong>by</strong>emeje<br />

yafungwa ;<br />

Jeanne agasubiza ko<br />

Rumaze kumva Jeanne<br />

ntayo yasomye ;<br />

ari 1 ;<br />

yabazwa niba hari icyo apfa na<br />

asoma iyo nyandiko agasubiza ko<br />

<strong>in</strong>yandiko z<strong>in</strong>gahe agasubiza ko<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko muri dosiye harimo <strong>in</strong>yandiko 2 zitandukanye<br />

zanakoreshejwe ku m<strong>in</strong>si itandukanye agasubiza ko yazikoreye umunsi 1 kuri Etat Major ya<br />

GDN ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko umugabo Jeanne yakwibuka neza niba kuri D.M.I<br />

nta nyandiko yahakoresherejwe agasubiza ko yagiyeyo ;<br />

Rumaze kumva abazwa impamvu iyo nyandiko hasi handitse ko « amaze gusoma yemeye<br />

gus<strong>in</strong>ya hamwe natwe iyi nyandiko » agasubiza ko yari yamuteye ubwoba ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba kuri Bde Nyamirambo yaba yarabajijwe agasubiza ko<br />

yatumijwe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe yongera kubazwa niba hagati ya Jeanne na<br />

MADENGERI ari nde watumijwe mbere agasubiza ko atibuka ariko ahari ari MADENGERI ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa urwego yabahamagayemo agasubiza ko hari impande 2<br />

muri dosiye ya Javan abavugaga ko ari umwere n’umush<strong>in</strong>ja-cyaha mu gihe bakurikiranaga<br />

ngo ukuri kumenyekan e procureur aramufungura ;<br />

°o°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/t(GL/IKT/95 URUPAPURO RWA 45<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko na mbere yaho bail bavuganye na procureur<br />

ndetse biba ngombwa ko Bde ya Nyamirambo isabwa kohereza vuba iyo dosiye muri Parike ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko NGUTETE abazwa niba nyuma yaba yarongeye<br />

kujya gutanga ikirego kuko Javan yafunguwe icyo gihe kubera i<strong>by</strong>o bibazo agasubiza ko<br />

MADENGERI ariwe baturanye akaba yaramubwiye ko yongeye kurega akaba atazi aho<br />

bigeze ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE noneho yongera kubazwa niba hari raporo yakoze nyuma<br />

amaze gufungurwa kandi atabizi agasubiza ko yayikoze akurikije <strong>in</strong>yandiko yari<br />

yashyikirijwe hanyuma arekeraho ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius nawe avuga ko bigaragara ko ashidikanya ku nyandiko ze kandi<br />

yarazis<strong>in</strong>ye bityo rero kimwe ha mu yahabwa umwanya wo<br />

kuzisoma;<br />

Rumaze kumva ari uko yatewe<br />

ubwoba ;<br />

Rumaze kubona ko ail ngombwa kc<br />

Rwemeje<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha atanga icyifuzo cy’uko ubutaha document yose<br />

yash<strong>in</strong>giraho yajya ihabwa impande zose ;<br />

Rumaze kumva noneho MADENGERI asabwa kugaragaza i<strong>by</strong>o yas<strong>in</strong>yiye atavuze agasubiza<br />

ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo kuri page ya 3 umurongo wa 14 avuga ko ngo: "nataye umutwe" si<strong>by</strong>o<br />

akanavugira ko ngo yaje kurega kandi ariwe wamutumije ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko yavugiye ku rupapuro rudahari ko ngo atigeze<br />

asohoka atabonye LT wari uyoboye abasirikari bo kuri Mont Kigali na JAVAN kandi<br />

barabasohoye ku manywa y’ihangu ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa impamvu hari page itari ifite numero agasubiza ko<br />

bishoboka ko yibeshye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kwibutswa bimwe mu bibazo yabajije MADENGERI kuri page ya 1<br />

uko JAVAN yitwaye mu ntambara nawe akamusubiza ko dosiye iri kuri Bde ya Nyamirambo;<br />

Rumaze kumva noneho bagaruka kuri page ya 3 aho yamubajije niba yaje kurega ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanura icyo k<strong>in</strong>tu agasubiza ko yagira ngo amubwire icyo<br />

ash<strong>in</strong>ja Javan kandi buri mugenza-cyaha aba afite uburyo bwe abazamo umuntu aho nta<br />

kibazo biteye ;<br />

. °°°°/ ....


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 46<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ail <strong>by</strong>iza ko 2LT TUYISENGE yavuze ku<br />

mikorere y’umugenza-cyaha ariko ashobora kuba atazi ko bitemewe na gato ko wemeza<br />

ubaza (kumiegeka) ngo waje kurega<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba atari we wohereje convocation<br />

agasubiza ko ariwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa uburyo ahuza gutumiza no kuza kurega agasubiza ko<br />

yumva nta mpamvu yo kumwita plaignant kuko yari yaragiye kuri Bde;<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko atari we waha agaciro icyo kibazo cyane cyane ko<br />

MADENGERI avuga ko hari i<strong>by</strong>ongewemo akaba ail nayo mpamvu yanze gus<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kurnva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba yaramutumije nka nde agasubiza<br />

ko kwari ukavemeza ib<br />

Rumaze kumva anabazwa kuba ari s<strong>in</strong>cère kandi OPJ<br />

ntiyemerewe ai OPJ wa GDN ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius nawe<br />

yarwo ariko ashobora<br />

rwazakora appréciation<br />

Rumaz.e kumva kandi avuga ":a bwe bwo kwanga gus<strong>in</strong>ya<br />

mu gihe abonye bamuvugiye ibitari <strong>by</strong>o ahubwo yavuga niba yaratewe ubwoba ;<br />

Rumaze kumva MADENGERI yongera kubazwa niba yaratewe ubwoba agasubiza ko<br />

<strong>by</strong>abayeho kuko bamaze umwanya bajya impaka ndetse akurayo imbunda pistolet anavuga ko<br />

ngo amufunga ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko ahubwo asaba ko l’org<strong>in</strong>al yaboneka kuko ariyo baba<br />

barajyanye muri Parike noneho abo bantu bagafungurwa gutyo icyo yashakaga akakigeraho;<br />

Rumaze kumva Me Canisius nawe avuga ko kuba abo bantu barafunguwe atari 2LT<br />

TUYISENGE wategetse Prokireri ngo abafungure bityo agahato kavugwa na MADENGERI<br />

kakaba ntako ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko MADENGERI yabazwa niba <strong>in</strong>yandiko-mvugo<br />

yamukoresheje ku gahato yaba yarayisomye agasubiza ko yayisomye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba hari icyo yavuganye na NGUTETE mbere yo kujya<br />

gush<strong>in</strong>ja JAVAN agasubiza ko yagiye kuri Bde arabazwa noneho bamuha convocation ye<br />

arayimushyira ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko MADENGERI yabazwa niba imyitwarire ya 2LT<br />

TUYISENGE nyuma ya génocide agasubiza ko hari abantu yavanye i Runy<strong>in</strong>ya afatanyije na<br />

Col NDIBWAMI abajyana kubafungira Gikongoro kuri Bde yitwaje umwanya yari afite mu<br />

gihugu agatera ubwoba abacitse ku icumu mu gihugu hose ;<br />

,..J..,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 47<br />

Rumaze kumva Me Canisius nawe avuga ko akurikije icyo kirego MADENGERI niwe uvuga<br />

ko yatewe ubwoba ndetse na Jeanne ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko hakufikijwe itegeko ngenga ryo kuwa 30/8/1996<br />

risobanura neza ko rireba abakoze icyaha cya genocide hagati y’itariki ya 1/10/90 kugeza kuri<br />

30/I2/94 ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko umush<strong>in</strong>j a cyaha ashobora kuba yibeshye ko icyo<br />

kirego cyajyanwa mu nkiko zisanzwe ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko Me Canisius yibeshya muri "<strong>in</strong>terpretation"<br />

kuko <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 3 y’iryo tegeko ngenga ibisobanura neza ndetse na poursuite zabaye nyuma ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius yongera nawe kuvuga ko ageze ku ng<strong>in</strong>go ya 3 ariko asimbutse<br />

iya 2 kuko iya 3 ivuga icyitso icyo aricyo no gutanga <strong>in</strong>kunga ya ngombwa na<strong>by</strong>o mu gihe<br />

cyo gukurikirana icyaha ;<br />

Rumaze kumva akomeza kwibutswa noneho<br />

agasubiza ko birimo mu ng<strong>in</strong>go ya 2<br />

asibanganyije ibimenyetso azafatwa<br />

Rumaze kumva Me Canisius<br />

i<strong>by</strong>abaye ariko atari ugusibanganya ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>jacyaha<br />

gusesengura mu mategeko bikaba nyurna ;<br />

aho bavuga uwahishiriye cyangwa uwahishe<br />

noneho<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo yabazwa aho JAVAN yaba ari ubu<br />

agasubiza ko ail i Nyamirambo ;<br />

Rumaze kumva KAMUHANDA Salomoni mwene RWABITENGA Jean na<br />

NYIRAJYAMBERE Veronique washakanye na BAGIRINKA Marie Rose bafitanye abana 05<br />

wavutse mu 1953 Bwakira/Kibuye, Technicien ntacyo atunze mu buryo buzwi, atuye mu<br />

Gatsata utarigeze afungwa mu buryo buzwi n’<strong>in</strong>kiko ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo umugabo uje kumushlnjura amarira Urukiko<br />

agasubiza ko bari baturanye ku buryo azi uko yakoresheje igihe cye (tim<strong>in</strong>g)<br />

Rumaze kumva Salomoni abazwa niba yari ahari mu gihe cyea génocide agasubiza ko yari<br />

ahari ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanura mouvement za 2LT TUYISENGE icyo gihe agasubiza ko<br />

bari baturanye <strong>in</strong>zu ku y<strong>in</strong>di ku y<strong>in</strong>di ahanyura buri munsi ;<br />

°../.o°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 48<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yaramenye i<strong>by</strong>o yakoraga <strong>by</strong>ose kuko yabonaga<br />

agenda agasubiza ko atabimenye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa noneho icyo amuziho agasubiza ko <strong>in</strong>terahamwe yaje gutera<br />

noneho arasa hejuru zisubirayo mu Gatsata ka ruguru ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko hari n’abantu biciwe hafi aho noneho bajya<br />

kumureba kuko bat<strong>in</strong>ye kujyayo bony<strong>in</strong>e yambara tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g abanza kujya kwa Major<br />

KINYONI gutelefona abatabariza ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba hari abantu bishe mu Gatsata agasubiza ko nta bandi<br />

uretse <strong>in</strong>terahamwe za mbere y’<strong>in</strong>tambara ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yakwemeza ko TUYISENGE atigeze yica<br />

agasubiza ko atigeze yica ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi itangira ubuhamya agasubiza ko yagendaga mu<br />

gitondo kereka niba hari ahandJ<br />

Rumaze kumva akomeza koizo nkomere<br />

yazigejeje<br />

Rumaze kumva na none " zari mu Gatsata agasubiza ko ntazo<br />

azi ;<br />

Rumaze kumva kandi ana î kabo nta bantu bahapfuye agasubiza ko ntabo<br />

kereka kuri RWANTEXCO akaba yaramazemo imyaka 05 ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Salomoni yabazwa niba hari <strong>in</strong>ama yabereye<br />

kwa KINYONI ndetse hagatangirwamo grenades agasubiza ko nta<strong>by</strong>abaye ;<br />

Rumaze kumva Salomoni nawe abazwa niba Major KINYONI na 2LT TUYISENGE bail<br />

babanye gute agasubiza ko bose bail aba GDN ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba yaba yarabonye bari kumwe agasubiza ko nta<strong>by</strong>o<br />

yabonye ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba hari amarondo yabaga agasubiza ko yabaga ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko imvugo y’umugabo ntacyo bifasha Urukiko kuko<br />

ma n’icyo amush<strong>in</strong>juraho ndetse bikagaragara ko atatabajwe na MUGEMANA ahubwo ari<br />

KAMUHANDA ;<br />

Rumaze kumva KAMUHANDA Salomoni yongera kubazwa icyo ayo marondo yari agamije<br />

agasubiza ko ntacyo yabivugagaho kuko yari yarashyizweho na Leta,<br />

o.o/.oo


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RVç’A 49<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa uwagiye gutabaza 2LT TUYISENGE agasubiza ko ariwe<br />

abandi basigaye kuri portaille ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba barageranye aho bapakiriye abantu agasubiza ko<br />

yagiye weny<strong>in</strong>e ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko umugabo ad mu bantu bari bafite abantu benshi<br />

kandi niab hari icyo yahawe yabisobanura ;<br />

Rumaze kumva kandi asaba ko yasobanura niba igaraje ryan imbere y’iwe ryarakoraga<br />

agasubiza ko ntacyo yahawe ngo abakire ik<strong>in</strong>di ni uko nta activite yakorwaga icyo gihe ;<br />

Rumaze kumva KAMUHANDA abazwa niba yaba yadgeze aterwa agasubiza ko bitigeze<br />

biba ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Salomoni yabazwa igihe MANIRARORA<br />

yakoreye iwe agasubiza ko<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

kandi akaba yarashyiraga mu<br />

kandi ari ba ruharwa ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius avug<br />

ureke abantu kandi hari<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera bakizaga ;<br />

tjor KINYONI<br />

gera <strong>in</strong>yungu zabo<br />

waba ruharwa ngo<br />

Rumaze kumva Jeanne NGUTETE noneho abazwa niba yasomye <strong>in</strong>yandiko akavuga ko<br />

ahubwo yasanze i<strong>by</strong><strong>in</strong>shi yamubajije atara<strong>by</strong>anditse ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba harimo ibihe agasubiza ko nk’i<strong>by</strong>’uriya mugabo JAVAN<br />

yamwemeje ko ntacyo abiziho hanyuma aras<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba ubundi amuziho iki agasubiza ko yari kuri bariyeri ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaba yarigeze ajya kuri Bde kubivuga agasubiza ko<br />

yabibwiye MADENGERI nawe ajya kubitangamo raporo ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa uko <strong>by</strong>agenze agasubiza ko abagabo bajyaga kuri bariyeri<br />

ubwo rero baraje bababwira ko bagambaniwe kuko nijoro boeashe ku basirikare ba Mont<br />

Kigali bukeye baza ngo kureba <strong>in</strong>yenzi zabarashe ziri muri Sun City ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko umugabo yivugiye ko i<strong>by</strong>o yavuze <strong>by</strong>ose<br />

yabibwiwe na MADENGERI ndètse akajya gutanga raporo ;<br />

.°o/°o°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 50<br />

Rumaze kumva Cpl GASHUGI Uziel mwene HABINGABWA Am<strong>in</strong>adabu na NYIRAMA-<br />

FUREBO Estèle wavutse mu 1962 Nyabis<strong>in</strong>du/Butare washakanye na NYIRAMUCYO<br />

Marie Ange bafitanye abana 02 Ex-far wabarizwaga muri Groupement Kigali ntacyo atunze<br />

atuye Kanombe/Kigali-ngali, ubu afunzwe <strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo umugabo ari bumarire Urukiko agasubiza ko<br />

ariwe watabaye igihe abantu bajyanwaga kwa muganga, cyane cyane asobanura ibibazo<br />

<strong>by</strong>abaye kuri bariyeri,<br />

Rumaze kumva Cpl GASHUGI asabwa gusobanura agasubiza ko muri icyo gihe yari kuri Bde<br />

Muhima ariko itariki akaba atayibuka bakaba baramu<strong>by</strong>ukije ngo ajyane ha S/Sgt NZISA-<br />

BIRA Théophile<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

abasirikare bakomeza hirya :<br />

babashyira mu modoka t<br />

TUYISENGE arahasigara ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba<br />

«re yaho gato hari<br />

~afi bahakomerekeye<br />

basirikare barabagora noneho 2LT<br />

cyane ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa aho umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko<br />

batageranye kuri bariyeri agasubiza ko ashobora kuba atibuka neza kuko hari bariyeri yo ku<br />

kiraro ir<strong>in</strong>zwe n’abasirikare ba BN ya Huye n’iyo kwa Chrisostome akaba ari nayo bagiriyeho<br />

ibibazo akaba ari naho yacaniye itara anas<strong>in</strong>ya ku gipapuro ;<br />

Rumaze kumva Cpl GASHUGI yangera kubazwa niba yibuka ko hari bariyeri 2 agasubiza ko<br />

yumva ari 1 naho ahandi hari abasirikare ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba amahane yaratewe bigenze bite agasubiza ko icyo<br />

gihe 2LT TUYISENGE yari yasigaranye igipapuro cyas<strong>in</strong>ywe na S/Sgt NZISABIRA<br />

Théophile ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE ha none abazwa uko i<strong>by</strong>o b<strong>in</strong>tu bihura agasubiza ko<br />

bidashoboka ko S/Sgt as<strong>in</strong>ya hari 2LT ahubwo no kuri bariyeri z’abazungu yarabihagiriye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba amafaranga yaragaragaraga cyangwa ail mu ibahasha<br />

agasubiza ko yayatanze gutyo ;<br />

Rumaze kmnva Cpl GASHUGI abazwa niba hari ayo yabonye agasubiza ko ntayo ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba azi neza mu Gatsata agasubiza ko ahazi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba hari bariyeri yari aho yasanze 2LT TUYISENGE agasubiza ko<br />

ntayo ;<br />

..,/.,o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 51<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba aho bagiriye ibibazo kuri abo basirikare ariho<br />

bamusanze bagaruka agasubiza ko ariho handikiwe icyo gipauro ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa aho yari icyo gihe agasubiza ko yari<br />

hagati ya bariyeri zombi bazabahagaze bavugana n, abo k u rut<strong>in</strong>do rwa Nyabugogo hanyuma<br />

agenda abasanga ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba bajya gufata <strong>in</strong>komere hari bariyeri banyuzeho<br />

agasubiza ko bayiciyeho ;<br />

Rumaze kumva Cpl GASHUGI yongera kubazwa niba imodoka ye yari ifite amatara<br />

agasubiza ko yari iyafite ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba yarashoboraga gutandukanya ahar! bariyeri n’ahari itara<br />

agasubiza ko <strong>by</strong>ashobokaga cyane ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius nawe avuga ko aho kuguma m’ugushidikanya kuri hagati<br />

y’uregwa n’uwo yatumije kumush<strong>in</strong>jura Urukiko rwareba conviction ;<br />

Rumaze kumva Cpl Gashugi yongera na none kubazwa niba haras<strong>in</strong>ye nde agasubiza ko ad<br />

S/Sgt NZISABIRA Théophile ;<br />

Rurnaze kumva anabazwa yari ahari agasubiza ko yari<br />

ahari ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa yahabonye agasubiza ko<br />

ntacyo ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba hari « yacanywe agasubiza ko ntayo ;<br />

Rumazze kubona ko igihe cy’amasaha y’akazi kigeze urubanza rwarasubitswe ;<br />

Rwemeje ko uru rubanza ruzasubukurwa tariki ya 05/01/2001 ;<br />

Rumaze kubona ko uwo munsi wa 05/01/2001 wageze maze rusanga ababuranyi bose<br />

barwita<strong>by</strong>e ;<br />

Rumaze kumva NYAKAGABO Fidèle mwene BIZURU na NYIRABARENZI Thérèse<br />

wavutse mu 1939 i Ruhashya/Butare washakanye na MUKAMURIGO Dorothée bafitanye<br />

abana 07 wikorera utunze <strong>in</strong>zu akabaatuyê mu Gatsata/P.V.K, utarigeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko<br />

mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa aho yari n’icyo yakoraga <strong>in</strong>dege ya HABYARIMANA igwa<br />

agasubiza ko yari mu Gatsata ari mu rugo kandi icyo gihe yari umukozi wa MINITRAP ;<br />

,.°/,°o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 52<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yarahatuye ryari agasubiza ko ari mu 1068 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba hari umuhungu afite NYAKAGABO Etienne agasubiza<br />

ko amufite ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa aho aherereye agasubiza ko yagiye kwiga muri Senegal kuva<br />

mu 3/94 akaba ataragarutse ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa kandi niba barabanaga agasubiza ko yabaga Karuruma ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba mu gihe cy’amashyaka menshi yarabaga mu rihe<br />

agasubiza ko yabaga muri MRND ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko NYAKAGABO abazwa igihe yaturiye mu<br />

Gatsata (TUYISENGE) agasubiza ko ari mu 1993 mu ntangiriro z’umwaka<br />

Rumaze kumva kandi asaba ko<br />

GAKWANDI agasubiza<br />

tariki 7/4/94 ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

ababaza uko <strong>by</strong>agenze<br />

Rumaze kumva kandi akomeza<br />

berekeza za Butare hari tariki 9/4/94 ;<br />

xcvo azi ku rupfu rwa<br />

n’aba GP bikaba <strong>by</strong>aratangiye<br />

,abasanze mu kabari tariki 8/4/94<br />

we na Major KINYONI<br />

Rumaze kumva akomeza kandi gusobanura ko tariki 10/4/94 baje gutwara abana bo kwa<br />

SARAMBUYE n’abantu bo kwa muganga ageze no kuri bariyeri baramugora cyane ndetse<br />

as<strong>in</strong>yishwa igipapuro ko atwaye <strong>in</strong>yenzi atanga n’amafaranga ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba i<strong>by</strong>o avuga yaba yarabibonye agasubiza ko yabonye<br />

i<strong>by</strong>o kwa MICO ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa ku<strong>by</strong>o guhuruza agasubiza ko yari kumwe na Salomoni na<br />

MUGEMANA ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yari yambaye iki agasubiza ko yari yambaye tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba barajyanye kwa KINYONI gutelefona agasubiza ko<br />

ari<strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa i<strong>by</strong>o kuri bariyeri agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba yaba yarababwiye ko yabagejeje hehe agasubiza ko<br />

yabagejej e kwa muganga ;<br />

.°°/°,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 53<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba ariko yababwiye agasubiza ko<br />

yababwiye ko abarengeje bariyeri i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ose bagerayo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaramubonye kangahe agasubiza ko yamubonye<br />

tariki 8/4/94 hagati ya 16h00’ ha 18h00’ ;<br />

Rumaze kumva anavuga ko yumvise bavuga ko tariki 9/4/94 yari kumwe na Major K1NYONI<br />

bajyana MICO naho tariki 10/4/94 bagiye kumuhuruza hari nka 19h00’ ;<br />

Rumaze kumva kandi yongera kubazwa k’urupfu rwa GAKWANDI agasubiza ko<br />

batagiyeyo ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yarabonye <strong>in</strong>terahamwe n’aba GP batera kwa<br />

GAKWANDI agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

Rumaze kumva abazwa uko abajandarume bahaje agasubiza ko atabizi ;<br />

Rumaze kumva<br />

yirwanyeho noneho aba<br />

Rumaze kumva<br />

yarumviseho agasubiza<br />

bavuze ;<br />

Rumaze kumva kandi ab<br />

babimubwiye ;<br />

geze arasa agasubiza ko yumvise ko<br />

RTLM ivuga iz<strong>in</strong>a rye n’icyo<br />

<strong>in</strong>yenzi mu Gatsata ariko nta z<strong>in</strong>a<br />

agasubiza ko atari kuri Radio ariko<br />

Rumaze kumva na none hari icyo azi kuri za bariyeri ndetse n’amabwiriza yatanze yo<br />

kuzigenzura agasubiza ko zari zihari zarashyizweho n’<strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko ku cyaha cya 7 kirebana no guhishira<br />

(complicité) hari umugabo uza gush<strong>in</strong>jura ariko kubera impamvu z’umutekano we yifuje<br />

gutanga ubuhamya bwe mu muhezo ;<br />

Rumaze kumva Cpl NDAGIJIMANA Fréderic mwene SEBUKWARE Léonard na NYIRA-<br />

NZIGIYE wavutse mu 1969 Giciye/Gisenyi washakanye na NYIRABAVANDIMWE Vest<strong>in</strong>e<br />

bafitanye abana 02 wabarizwaga muri GPT Gisenyi ntacyo atunze atuye Gisenyi, ubu akaba<br />

afunzwe <strong>by</strong>’agateganyo ;<br />

Rumaze kumva arahira ko atanze Imana ho umuugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva kandi asabwa noneho gusobanurira Urukiko agasubiza ko Parike ya gisirikare<br />

yabasa<strong>by</strong>e kwandika basobanura uko bafunzwe , icyo 2LT TUYISENGE akaba yari afite<br />

igitabo cy’amategeko hanyuma amufasha kwandika ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba we hari icyo yakoze agasubiza ko ntacyo ;<br />

o°°/°o,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 54<br />

Rumaze kumva Cpl NDAGIJIMANA avuga ko we yasobanuye aho abakoze i<strong>by</strong>aha<br />

baherereye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba ataramubwiye ngo yemere icyaha agasubiza ko atari <strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva kandi yongera kubazwa niba muri make yaramumariye iki agasubiza ko<br />

yamugiriye <strong>in</strong>ama ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba umugabo amarira iki Urukiko<br />

agasubiza ko yamubwiye ngo avugishe ukuri anavuga abantu bagize uruhare mu iyicwa<br />

ry’abanm baguye CHK, CICR barimo Major NZUWONEMEYE ;<br />

Rumaze kumva KANYANGE Anne Marie mwene KARAMIRA Théodomir na NYIRABI-<br />

PFUKO Stefanie wavutse mu 1954, i Shangi/Gafunzo/Cyangugu washakanye na<br />

BURAHIMA Jean bafitanye abana 02, Komiseri muri Komisiyo ya Droit de l’Homme, atunze<br />

<strong>in</strong>zu n’imodoka atuye mu Gatsata utarigeze afungwa ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva asabwa gusobanura ku <strong>by</strong>abereye mu Gatsata mu gihe cy’itsembabwoko<br />

agasubiza ko tariki 8/4/94 bavuye mu ru abwiwe na GASANA ko abicanyi bail buze<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

n’umugore wa MICO nawe wari<br />

Rumaze kumva abazwa aho<br />

kuhabasanga ;<br />

bail kumwe<br />

gushaka MICO aho yahungiye ;<br />

asubiza ko atari ahari ariko yaje<br />

Rumaze kumva kandi abazwa agasubiza ko ntacyo ariko asa nk’aho<br />

yari aje kureba ik<strong>in</strong>tu mu rugo kuko yongeye akagenda ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko MICO yaje nyuma hanyuma bamushyira mu nzu yo<br />

mu gikari we n’umugabo we bukeye baguma aho abantu batangira kuvuga ngo kwa Major<br />

KINYONI hari <strong>in</strong>yenzi ubwo <strong>by</strong>ari tariki 9/4/1994 ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba KINYONI yaba yaragarutse agasubiza ko yazaga<br />

agahita agenda ariko akaba atarigeze aharara na rimwe ;<br />

Rumaze kumva yongera gusobanura ko nyuma KINYONI yaj e arababwira ngo mwumvise ko<br />

<strong>in</strong>zu yanjye bagiye kuyisenya (kuyitera) noneho MICO aramubwira ngo aho kugira ngo<br />

bamuteze ibibazo yabarenza bariyeri ya Nyabarongo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko nyuma yaho bafashe umuryango wa MIC0 barawutwara<br />

nyuma <strong>in</strong>duru ziravuga bavuga ko Chrisostome yateleformye ko ngo Major KINYONI<br />

yahungishije <strong>in</strong>yenzi ;<br />

/<br />

¯ ../ ,..


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 55<br />

Rumaze kumva kandi anavuga ko nyuma 2LT TUYISENGE yaje agatwara umuhungu wa<br />

KINYONI witwa MABIYE ngo bajye gutemra abantu bakomeretse waje kugaruka afite<br />

amaraso ku kuboko ndetse nyuma yaho 2LT TUYISENGE yaraje aratelefona ;<br />

Rumaze kurnva anabazwa kandi niba yaraje weny<strong>in</strong>e agasubiza ko agira ngo abo bari kumwe<br />

basigaye <strong>in</strong>yuma y’urupangu ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yari yambaye imyenda ki agasubïza ko yumva<br />

ari gisirikare ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi impamvu bo batabatwaye agasubiza ko umuryango wa<br />

MICO niwo wari umerewe nabi (guh<strong>in</strong>gwa) kubarusha<br />

Rumaze kumva asabwa kwibuka neza niba 2LT TUYISENGE tariki 8/4/94 yaba yarageze<br />

kwa K~YONI nk’<strong>in</strong>shuro z<strong>in</strong>gahe agasubiza ko ari 02 ;<br />

Rumaze kumva noneho ko atibuka neza kuko yagendaga<br />

akagaruka (va et viens) ariko yumva<br />

Rumaze kumva abazwa noneho 1<br />

Rumaze kumva anabazwa <strong>in</strong>shuro ata<strong>by</strong>ibuka kuko<br />

yari yataye umutwe (tromatis6e)<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa yaba yarashoboye gukurikirana<br />

« mouvement » zo hanze agasubiza ko<br />

mu gikoni ;<br />

yabaga ari muri Salon cyangwa<br />

Rumaze kumva anabazwa niba kwa KINYONI, TUYISENGE yarahazaga yisanga nk’umuntu<br />

basangiye akazi cyangwa nk’umuturanyi agasubiza ko yumva yarisangaga ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba nyuma y’iyo tariki hari icyo yashoboye kubona<br />

agasubiza ko ku ruhande rw’umuhanda atigeze ahareba kureka abasahuraga za Jari ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo umugabo amarira Urukiko cyane cyane ko<br />

avuga ko ntacyo yabonye agasubiza ko hari abana basohokaga kandi niba koko kuri iyo tariki<br />

ya 8/4/94 harabaye <strong>in</strong>ama kwa KINYONI yari kuba yarabimenye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo abazwa igihe yaturiye mu Gatsata<br />

agasubiza ko ari mu 1993 ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza igihe MANIRARORA Jean Pierre yatangiriye gukora<br />

iwe agasubiza ko atibuka neza ukwezi ariko ko aribo bahamnrangiyeyo akazi ;<br />

Rumaze kumva anamubaza kandi niba koko mu gihe cy’ubwicanyi igaraje ryo kwa MICO<br />

ryarakoraga agasubiza ko ritakoraga ;<br />

,o,/~,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 56<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba yavuga Groupe yagenderagamo mbere no mu<br />

ntambara agasubiza ko mbere yagendanaga n’umugabo we BURAHIMA ariko mu ntambara<br />

akaba atabizi ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba bajya kwa KINYONI baraciye ku muryango cyangwa mu<br />

cyanzu agasubiza ko ad mu cyanzu ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa impamvu abandi bahigwaga batahahungiye agasubiza ko<br />

atabizi ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza umugabo niba yaba yarumvise KINYONI bamuvuga<br />

kuri RTLM agasubiza ko nta<strong>by</strong>o yumvise ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yaramenye ko 2LT TUYISENGE na KALIMWIJABO<br />

yajyanye kuri Etat Major agasubiza ko KALIMWIJABO<br />

bijujuta ngo 2LT<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba<br />

agasubiza ko atabizi kuko ntab<strong>by</strong>o<br />

Rumaze kumva kandi yong<br />

ko atabvemeza kuko batabaga bari kumwe ;<br />

~oraga gukora agasubiza ko<br />

.<br />

/<br />

ik<strong>in</strong>tu kibi yakoze agasubiza<br />

Rumaze kumva MUKANDEKEZI Marie Rose mwene MUBIRIGI Paul<strong>in</strong> na NTAHOMVU-<br />

RA Anne wavutse mu 1949 i Save/Shyanda/Butare washakanye na NTIBIRINGIRA Sylvere<br />

bafitanye abana 03, umwarïmukazi utunze <strong>in</strong>zu, utuye mu Gatsata utadgeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko<br />

mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahirira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Marie Rose yabazwa icyo azi ku muryango wa<br />

SARAMBUYE agasubiza ko bari <strong>in</strong>shuti akaba azi ko babiciye muri RWANTEXCO ariko<br />

akaba atarabibonye ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko basigaranye abana batatu barimo uwitwa Matie<br />

Aimee bahuriye Kabgayi mu bitaro wamubwiye ko TUYISENGE ariwe bakesha kubaho ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba ataramubwiye uko yabakijije agasubiza ko yabakuye mu<br />

mirambo ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kumubaza niba yasobanura ko had icyo yatanze kugira ngo<br />

bakire agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avï~ga ko kuba yarashe <strong>in</strong>terahamwe <strong>by</strong>ammye babona ko<br />

Quartier itavogerwa ndetse niba bishoboka Urukiko rwajya kureba uko aho hantu hateye ;<br />

°o°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 57<br />

Rumaze kumva Matie Rose yongera kubazwa niba nta bantu bapfuye aho agasubiza ko<br />

uretse RWANTEXCO, NYAMBO no kwa GAKWANDI ;<br />

Rumaze kubona ko igihe cy’akazi kirangiye urubanza rwarasubitswe ;<br />

Rwemeje ko ruzasubukurwa tariki 9/01/2001 ;<br />

Rumaze kubona ko uwo munsi wa 9/01/2001 wageze rusanga ababuranyi barwita<strong>by</strong>e ;<br />

Rumazze kumva BURAHIMA Jean mwene BURAHIMA Fidele ha KABEGA Ca<strong>the</strong>r<strong>in</strong>e<br />

wavutse mu 1951 Nyarugenge/P.V.K washakanye na KANYANGE Anne Marie bafitanye<br />

abana 02 umugarajiste utunze imodoka 01 utuye mu Gatsata, utarigeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko mu<br />

buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahirira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abc<br />

yarokokeye kwa KINYONI ndetse<br />

yagambaniwe ngo yatanze grenade<br />

; F<br />

Rumaze kumva BURAHIMA abazw~<br />

agasubiza ko ariho yari ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi nib<br />

baturanye ;<br />

agasubiza ko<br />

t GAKWANDI akaba anazi uko<br />

7 na 12/4/94 yari mu Gatsata<br />

ko amuzi bari<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa uko <strong>by</strong>agenze <strong>in</strong>dege ya Perezida HABYARIMANA<br />

amaze kugwa agasubiza ko tariki 7/4/94 mu gitondo batangiye kwica ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko umukozi we yaje kumubwira ko abajandarume<br />

baje kubica noneho abwira umugore ngo bahungire kwa KINYONI ;<br />

Rumaze kumva na none asobanura ko 2LT TUYISENGE yaje kuhabasanga ababaza MICO<br />

aho ari bahita bajya kumushaka baramuzana nawe aguma aho ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko Major KINYONI yaje akababwira ngo niba barumvise<br />

ibivugirwa hanze aha baramuhakanira hanyuma ababwira ko ngo bavuga ko afite <strong>in</strong>yenzi 02<br />

ko ngo bari buze kuhatera ;<br />

Rumaze kumva noneho bamubaza uko <strong>by</strong>agenda ariko MICO we amusaba ko yamwambutsa<br />

Nyabarongo hanyuma baragenda bazana imodoka ye yari mu igaraje bayishyira imbere yo<br />

kwa KINYONI hanyuma aba ariwe babanza gutwara ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko bagarutse bakavuga ko we bazamutwara<br />

bukeye ariko bikaba bitarashobotse kuko ngo mu nzira harii hameze nabi noneho aza kuva<br />

mu Gatsata imaze gufatwa ;<br />

,°°/°,.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 58<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko bagarutse bakavuga ko we bazamutwara<br />

bukeye ariko bikaba bitarashobotse kuko ngo mu nzira hari hameze nabi noneho hza kuva mu<br />

Gatsata imaze gufatwa ;<br />

Rumaze kumva abazwa noneho uko yamenyanye na 2LT TUYISENGE agasubiza yamubwiwe<br />

n’umugabo RWIRIRIZA bail baturanye i Rutongo ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi abazwa niba icyo gihe yari umusirikare agasubiza ko yari<br />

we ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa impamvu atahungiye kwa TUYISENGE agasubia ko Major<br />

KINYONI ari we bail baturanye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa kandi niba<br />

K1NYONI agasubiza ko yamumenye ku git<br />

Rumaze kumva noneho amubaza niba<br />

agasubiza ko<br />

Rumaze kumva amubaza kandi niba<br />

nk’<strong>in</strong>shuro eshatu ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

yari yambaye kamambiri na tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g ;<br />

i<br />

« watumye amenyana na<br />

a KINYONI<br />

agasubiza ko ari<br />

»ona yari yambaye iki agasubiza ko<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yaba yarumvise ko hari abantu yahuruje bishwe agasubiza<br />

ko ahubwo ari abari batemwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yibuka <strong>in</strong>yandiko-mvugo ye ko yavuze ko<br />

TUYISENGE yari yambaye gisirikare afite n’imbunda pistolet ariko <strong>by</strong>ari bimeze ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yibuka ko yavuze ko Major KINYONI yabajije<br />

TUYISENGE icyo akora muri Quartier agasubiza ko ariko <strong>by</strong>agenze ndetse no mu nyandikomvugo<br />

akaba yarabisobanuye ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba Major KINYONI na 2LT TUYISENGE barasabanaga<br />

agasubiza ko batasabanaga ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba Major KINYONI hari impungenge yagiraga iyo<br />

yazaga mu rugo akahabasanga agasubiza ko yazaga akabaza i<strong>by</strong>o abaza yarangiza akagenda<br />

ntacyo yishisha ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi impamvu aribo bakiriye agasubiza ko atabizi ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba hari icyo azi ku rupfu rwa GAKWANDI agasubiza ko<br />

yumvise ko bavuga ko yihagazeho hanyuma ngo bazana Burende iramwica ;<br />

°°o/.o°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 59<br />

Rttmaze kumva kandi asobanura ko yanumvise ko amaze gupfa Major KINYONI yavuze ko<br />

umwanzi we yapfuye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba hari tariki z<strong>in</strong>gahe agasubiza ko hari tariki 7/4/94 ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba yarabwiye Major KINYONI ko akorera muri<br />

Quartier agasubiza ko cyari ikiganiro arnubaza ati se ko uri hano muri Quartier hanyuma<br />

amusubiza ko ategereje imodoka yo kumusubiza Ruhengeri ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba icyo gihe BURAHIMA yari he agasubiza ko<br />

yari nko ku muryango uva mu gikari ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko BURAHIMA yasubiramo uko Major KINYONI<br />

yabajije TUYISENGE n’igisubizo yashubije akavuga ko Major KINYONI y<strong>in</strong>jiye<br />

bagasuhuzanya ati se ko uri hano ati ndi muri Quartier ;<br />

Rumaze kumva akomeza yumvise ;<br />

Rumaze kumva B URAHIMA,<br />

KINYONI agasubiza ko<br />

Rumaze kumva kandi<br />

yababwiraga ko agiye iwe ik<strong>in</strong>di<br />

umwe aza akajya kuzimwakira ;<br />

k<strong>in</strong>gana iki kwa Major<br />

mouvement ze zose agasubiza ko<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba hari bariyeri yigeze abona cyangwa yumvise ko hafi yo<br />

kwa Chrisostome yari ihari ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba izo bariyeri zari zigamije iki agasubiza ko ar’uko bail<br />

baturanye hanyuma aca mu gikari ajyayo ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa impamvu 2LT TUYISENGE yaje abaza MICO agasubiza ko<br />

ar’uko ariwe wari washyizwe mu majwi aba GP bakaba baraje ariwe babaza ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa aho yavuze ko hari abaje basaba 2LT TUYISENGE<br />

grenades agasubiza ko ya<strong>by</strong>umviye aho ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa uwo ya<strong>by</strong>umvanye agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvanye abana bo kwa<br />

Mai or K1NYONI ko ngo Celest<strong>in</strong> yamubwiye ko batajya ku irondo nta grenades bafite ;<br />

Rumaze kumva asobanura kandi ko ngo Celest<strong>in</strong> yajyanye na 2LT TUYISENGE kuri Etat<br />

Major kuzishaka ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko batajyanye na Celest<strong>in</strong> bagiye kuzana grenades<br />

ahubwo cyari cya kibazo cy’uko bashakaga kumutwikira imodoka bakaba baragiye berekeza<br />

iyo kuri ESM akaba ail naho yasize KARINIJABO ajyana na Cmdt BURAKARI ;


RP 0002/CG,CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 60<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba abo bana batara<strong>by</strong>umvise agasubiza ko aho<br />

<strong>by</strong>avugiwe ni kuri bariiyeri ubwo KARINIJABO yavuze ko bagiye kuzana udukoresho ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba abo bana baramwitiranyije agasubiza kobumvise<br />

KARINIJABO abivuga ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza BURAHIMA niba barazimusa<strong>by</strong>e nk’umuntu uri<br />

bugire icyo abamarira agasubiza ko yumvise bamubwira ngo ese barar<strong>in</strong>disha ibibando gusa<br />

ngo yabashakiye udukoresho ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba Celest<strong>in</strong> yarazanye grenades agasubiza ko igaruka ryabo<br />

atarizi ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avu<br />

ntibari kuzimusaba batazi ko ariwe<br />

Rumaze kumva BURAHIMA<br />

nta<strong>by</strong>o azi ;<br />

Rumaze kumva<br />

TUYISENGE kuko<br />

kwa GAKWANDI abifashij<br />

TUYISENGE yakoreraga mu Gatsata kandi<br />

¯ agasubiza ko<br />

abicanyi nka Major KINYONI na<br />

ko KINYONI ariwe wishe famille yo<br />

Rumaze kumva kandi asobanura ko 2LT TUYISENGE ariwe wahamagaje Major KINYONI<br />

kugira ngo bazane umusada ndetse KINYONI akaba yaraje kwigamba nyuma ko yishe<br />

umwanzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko B~IMA na TUYISENGE bari bafatanyije bisness<br />

bacuruza pieces yakuraga muri GDN ku buryo atavuga <strong>by</strong>ose ;<br />

Rumaze kumva BURAHIMA abazwa ukuntu 2LT TLrYISENGE yakoresheje umwanya we<br />

kuva tariki 7 kugeza 12/4/94 agasubiza ko yazaga akabareba akajya no hanze ku muhanda<br />

akagaruka nimugoroba yyagiye gukora amakuruse ye ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba yaramubwiye ryyari i<strong>by</strong>o ku muhanda agasubiza ko<br />

yamubwiye tariki 8/4/94 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi i<strong>by</strong>o mu mugi agasubiza ko hari tariki 9/4/94 ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba nta na rimwe yaba yari kumwe na<br />

ba GDN bo kwa Major KINYONI agasubiza ko ntaho ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba ntacyo bigeze bakorana agasubiza ko ntacyo ;<br />

¯ ¯ °/° ¯ °


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 61<br />

Rumaze kumva BURAHIMA abazwa nawe niba yaba yaramubonye ari kumwe na ba GDN<br />

bo kwa KINYONI agasubiza ko yababonanye ku kiraro no kuri feu rouge ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe abazwa icyo yakoraga hamwe nabo basirikare<br />

agasubiza ko kuba bari kumwe bitavuze ko hari icyo bakoranaga kandi akaba yarimo ashaka<br />

imodoka yo gutwara abantu ;<br />

Rumaze kumva kandi niba yarazanye MICO mu yihe cadre agasubiza ko MICO na<br />

BURAHIMA bari menace cyane noneho agenda ashakisha nibwo yasanze BURAHIMA kwa<br />

KINYONI amubaza aho MICO ari ;<br />

Rumaze kumva anabazwa impamvu atabonye ko GAKWANDI wagerageje kwirwanaho atari<br />

menace agasubiza ko atigeze amumenya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko BURAHIMA yabazwa niba hari .... yaba<br />

yarakoresheje kwa KINYONI agasubiza ko ntayo azi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa<br />

agasubiza ko ari MUGEMANA<br />

Rumaze kumva noneh(<br />

ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva kandi amubaza<br />

yaba yaratangiriye kumukorera<br />

kugira ngo MICO abeho agasubiza<br />

I<br />

~daraje ryakoraga agasubiza ko ntaryo ;<br />

Rumaze kumva niba yumva gute iyo nama ivugwa<br />

agasubiza ko atazi niba ar’umubare ariko <strong>in</strong>ama bivuga abantu barenze umwe ndetse nyuma<br />

bagafata umwanzuro ;<br />

Rumaze kumva BURAHIMA nawe abazwa uko ayumva agasubiza ko abantu baba bakoranye<br />

bikagira n’ubayobora ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba igihe Celest<strong>in</strong> n’abandi bakoranaga bamusaba grenades<br />

atari <strong>in</strong>ama agasubiza ko yumvise abana babivuga bivuye hanze bikaba bitarabereye kwa<br />

KINYONI ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaramenye gute ko MICO nta mafaranga yatanze<br />

agasubiza ko hari i<strong>by</strong>avugwaga ko iyo umuntu bamukizaga yabaga yatanze amafaranga akaba<br />

rero yaramubajije arahakana ;<br />

Rurnaze kumva kandi anabazwa niba bitarashobokaga ko umuntu akiza bamwe akica abandi<br />

agasubiza ko i<strong>by</strong>o atabimenya ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa ukuntu KINYONI yabahishe yarangiza akica kwa<br />

GAKWANDI agasubiza ko yategetse ariko atatemye ;<br />

¯ ¯ ol! .....


P 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 62<br />

Rumaze kumva BURAHIMA yongera kubazwa niba Celest<strong>in</strong> yari <strong>in</strong>terahamwe agasubiza ko<br />

icyo azi ni uko bajyanye bavuga ko bagiye kuzana grenades ;<br />

Rumaze kumva Me KARAMBIZI avuga ko kuba umunm yaragendaga uko ashaka bitavuze<br />

ko yishe kuko umush<strong>in</strong>ja-cyaha abitsimbararaho ahubwo niba bishoboka Urukiko rwazajya<br />

kureba imiterere y’aho hantu ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abaza BURAHIMA niba hari « Coop6ration » yari hagati ya<br />

KINYONI na TUYISENGE agasubiza ko nta<strong>by</strong>o azi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba bahungisha MICO barabigiyemo <strong>in</strong>ama agasubiza<br />

ko atabizi aho bahuriye ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba hari i<br />

agasubiza ko genocide yabaye<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE<br />

MICO a<br />

ahungisha <strong>in</strong>yenzi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE<br />

avuga bamwe<br />

¯ ku ruhare rwa NYAKAGABO Efienne<br />

3atsata ;<br />

cyo guhungisha<br />

KINYONI<br />

agasubiza ko<br />

Rumaze kumva impande zose cyane cyane icyifuzo cy’uregwa ndetse n’umwunganira ;<br />

Rwemeje kujya aho icyaha cyabereye kugira ngo rurebe imiterere y’aho ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko niba bishoboka hashakwa umuntu wari uhari<br />

kugira ngo rutagendera ku<strong>by</strong>o 2LT TUYISENGE avuga weny<strong>in</strong>e ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba abasivile yongera kubazwa muri ya modoka ya Bde<br />

Muhima harimo nde agasubiza ko Sgt yari kumwe n’umuntu umwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba abasivile bari bafite ntwaro ki agasubiza ko ban bafite<br />

<strong>in</strong>twaro gakondo ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba abo ku kiraro bari abahe agasubia ko bari aba BN ya<br />

Huye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba umuntu yaracaga kuri bariyeri z<strong>in</strong>gahe avuye ku<br />

Muhima agasubiza ko zari 3 ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa aho bail kumusanga agasubiza ko bari kumusanga hagati ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi<br />

bamusize aho bamukuye ;<br />

aho bamusize bavuye gufata <strong>in</strong>komere agasubiza ko<br />

°,°/0o°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 63<br />

Rumaze kumva noneho abazwa impamvu ategereye abo ku kiraro agasubiza ko yari<br />

umuj andarume bo ari abasirikare kandi akaba yarahagaze ategereje ya modoka ;<br />

Rumaze Rumaze kumva Major NGIRABATWARE Felicien mwene MUSIRIKARE<br />

Elimenegilde na NZAMWITAKUZE Verediane wavutse mu 1956 Mugambazi/Kigali-ngali<br />

washakanye na MUKAMURANGIRA Thacianne bafitanye abana 04 ubarizwa murï GHQ’s<br />

atunze <strong>in</strong>zu, atuye Kacyiru/PVK utarigeze akatirwa ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo umugabo ari bumarire Urukiko agasubiza ko<br />

yavuga abafi bash<strong>in</strong>zwe umutekano n’uko <strong>in</strong>twaro zatangwaga ndetse n’uburyo bamufataga<br />

icyo gihe kubera gutabara abantu ;<br />

Rumaze kumva<br />

agasubiza ko<br />

bahurira muri ESM ;<br />

yaramenye 2LT TUYISENGE ryari<br />

gihe we yigaga muri Universite bakajya<br />

Rumaze kumva asabwa , agasubiza ko mu 4/94 mu matariki yo<br />

($3);<br />

Rumaze kumva<br />

ubwoba i<strong>by</strong>o rero ngo<br />

n’aba civile ;<br />

ahari <strong>in</strong>komere ail mu bantu bafite<br />

abandi bafite ibibazo nk’i<strong>by</strong>o barimo<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko icyo gihe yamushakiye akazi abikora agira ngo<br />

amurengere kuko yari mu bahigwaga ayobora abantu muri « services generaux » ;<br />

Rumaze kumva anakomeza gusobanura ko baje guhura Kigali ivamo nyuma yumva ko ngo<br />

yaje guhura na Major KIGOFERO wamugejeje ku z<strong>in</strong>di nzego hanyuma bongera guhurira mu<br />

Bugesera muri GAKO REO Course irangiye bakorana muri Etat Major ya GDN ;<br />

Rumaze kumva abazwa noneho niba yibuka bariyeri zari mu Gatsata zari z<strong>in</strong>gahe agasubiza<br />

ko atari kubimenya kuko yatangiye akazi (imirimo) Gatsata yarafashwe ubwo hari tariki<br />

13/4/94 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yafasha iki Urukiko nk’uwar’ukuriye iperereza<br />

agasubiza ko muri icyo gihe 2LT TUYISENGE ntacyo yaregwaga akaba ngo yarakurikiranye<br />

ndetse no mu bo bakoranaga ntawe yumvise amurega ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko icyo yongeraho ar’<strong>in</strong>terahamwe ar’ubutegetsi<br />

ntawamuciraga akarurutega ;<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko icyo Urukiko rumutezeho n’iza bariyeri n’icyo<br />

TUYISENGE yakoze mu Gatsata agasubiza ko atigeze akora iperereza kuri TUYISENGE ;<br />

°°°/°.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 64<br />

Rumaze kumva na none yibutswa ko icyo Urukiko rttkeneye ar’ibikorwa <strong>by</strong>e hagati<br />

y’amatariki 6 kugeza 12/4/94, abantu bahunga niba atagaragara mu iperereza yakoze niba hari<br />

icyo azi ku bwicanyi bwabereye mu Gatsata uko situation yari imeze agasubiza ko kuva<br />

16/3/94 kugeza 12/4/94 atakoraga ik<strong>in</strong>di amaze kuba $2 bisobanura ko yakoraga akazi muri<br />

rusange ku buryo nta k<strong>in</strong>tu cyihariye kuri we yamenye ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba hari icyo yaba azi ku itangwa ry’<strong>in</strong>twaro agasubiza ko<br />

i<strong>by</strong>’<strong>in</strong>twaro <strong>by</strong>atangiye muri 1992 biihereye mu Ruhengeri ndetse M<strong>in</strong>istre GASANA yaje<br />

gusaba ko zigaruka ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko kandi i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>akozwe n’<strong>in</strong>zego za gisivile ndetse no<br />

mu basirikare bamwe ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko iyo aza kubazwa uko ku Muhima <strong>by</strong>agendaga kuko<br />

imbunda yabaga yanditswe ku muntu uretse ko nyuma iyo abasirikare bataga position<br />

basigaga imbunda n’ amasasu b<strong>in</strong>yanyagiye ;<br />

Rumaze kumva agasubiza ko ntacyo azi ;<br />

Rumaze kumva noneho<br />

agasubiza ko bavugaga<br />

atatabaye nabo yatabaye ;<br />

Rumaze kumva<br />

KINYONI atatabaye<br />

kuri Major KINYONI<br />

ari G2 (GDN) banavugaga ko hari abo<br />

abazwa niba hari abo azi Major<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza ko ar’uburenganzira bwe ariko ntacyo bitwaye agasubiza<br />

ko i<strong>by</strong>o ari<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ose yari akomeye ku buryo yari gutabara benshi ;<br />

Rumaze kurnva noneho umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko mu iperereza yakoze atamenye icyo<br />

TUYISENGE yakoze ahubwo ntacyo yakoze ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba 2LT TUYISENGE yarahigwaga nande kandi ku<br />

zihe mpamvu agasubiza ko bitangira ntawari uzi uhigwa ariko nyuma nka 6/4/94 <strong>by</strong>aje<br />

gusobanuka ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko ...... harimo abatutsi n’abahutu hafatwa<br />

« mesure » rusange za protection kuko hahigwaga abatutsi n’abahutu batavugaga rumwe<br />

n’ubutegetsi bwariho TUYISENGE rero akaba yari muri urwo rwego ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yaraje akamusobanurira ko nta kazi afite<br />

agasubiza ko yamusa<strong>by</strong>e ko amushakira akazi hafi kugira ngo atagira ibibazo ndetse akaba<br />

yari abifitanye na Major MUNYAWERA ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba yibuka amatariki bahuriyeho n’aho bahuriye FAR<br />

zimaze guts<strong>in</strong>dwa hanyuma bakavugana kujya muri FPR agasubiza ko hari tariki 5/7/94 mu<br />

Ruhengeri ;<br />

,../o,o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 65<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba 2LT TUYISENGE yaramubwiye ngo bajyane muri FPR<br />

hanyuma akamubwira ngo aceceke batamwica agasubiza ko yari Major undi ari umuryango<br />

wo kw<strong>in</strong>jira gusa bahuje igitekerezo cyo kudakurikira abieanyi ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko yabibajije kuko babanje kubijyamo <strong>in</strong>ama kandi<br />

na TUYISENGE yarabivuze mu nyandiko-mvugo ye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko amubeshyera ma<strong>by</strong>o yavuze ;<br />

Rumaze kumva akomeza noneho kubazwa niba hari icyo bitandukaniyeho agasubiza ko<br />

amatariki atari yo gusa i<strong>by</strong>o Major NGIRABATWARE yavuze ari<strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE nawe avuga ko yumva hari tar<strong>in</strong> 4/7/94 kuko bari<br />

bakiri mu nzira hanyuma amusanga muri EGENA ;<br />

Rumaze kumva<br />

nuka ko ibikubiye mu<br />

cyo kubivugaho kizagera bikanasoba-<br />

Rumaze kumva 2LT nyandiko ari impimbano bakoporoye ;<br />

Rumaze kumva<br />

yari azi ;<br />

ndetse n’abasirikare<br />

Rumaze kumva anakomeza kumubaza niba officier yari yemerewe gutunga ntwaro ki<br />

agasubiza ko ari piston nabwo bitewe n’akazi akagira na FAR, SMG, R4 bitewe na Unite ;<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE yongera kubazwa niba control itari ikiriho muri<br />

rusange niba mu gisirikare <strong>by</strong>arashobokaga agasubiza ko <strong>by</strong>abagaho ;<br />

Rumaze kumva noneho yibutswa ko yigeze kuvuga ko <strong>by</strong>ari bitagishoboka b<strong>in</strong>yanyagiye<br />

agasubiza ko tariki 6/4/94 ma mbunda yagiraga kuko yari umunyeshuri akaba yarayibonye<br />

amaze gush<strong>in</strong>gwa imirimo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko yibutsa Urukiko ko yari umunyeshuri abarizwa<br />

muri groupement Ruhengeri ;<br />

Rumaze kumva akomeza asaba ko Major yasobanura niba nkawe « officier isolé » yari afite<br />

ububasha bwo kujya muri ESM agafata imbunda agasubiza ko bitashobokaga ;<br />

Rumaze kumva Major abazwa niba muri i<strong>by</strong>o bihe bidasanzwe amategeko yarubahirizwaga<br />

agasubiza ko HABYARIMANA atigeze atangaza <strong>in</strong>tambara kuko icyo gihe nta« Etat de pied<br />

cyangwa Etat de siège » yabaye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba nyuma y’itariki 6/4/94 ayo mategeko yaba yarubahirijwe<br />

agasubiza ko yubahirijwe kuko hari $4 wagombaga kubisaba mu nyandiko igisirikare<br />

cyakurikije amategeko kugeza bagenda ;<br />

°°°/°°.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 66<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko bibabaje kumva Major NGIRABATWARE avuga<br />

ko amategeko yubahirijwe kuko FAR iyo zitaba bouclier <strong>in</strong>teraharnwe ntizari kwica ;<br />

Rumaze kumva Major avuga ko yamwumvise nabi amategeko yatanzwe na Chef d’Etat Major<br />

Structure ubwayo yariyo ndetse n’impapuro zirahari ;<br />

Rumaze kumva Mr KARAMBIZI nawe avuga ko nta cyaha kiba collectif bityo akaba yavuga<br />

umusirikare aho kuba igisirikare (société)<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko i<strong>by</strong>o atemeye ni uko Ex Far bubahirij e amategeko<br />

kuko iyo bayubahiriza genocide ntiyari kuba ;<br />

Rumaze ¯ personnel atari global ;<br />

Rumaze kubona ko<br />

11/01/2001 ;<br />

Rumaze kubona ko uwo<br />

NGIRABATWARE yagarutse<br />

bwe ;<br />

e ko urubanza ruzasubukurwa tariki<br />

barwita<strong>by</strong>e ndetse na Major<br />

atararangiza gutanga ubuhamya<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Major yabazwa niba hari abajandarume wari<br />

ufite ububasha bwo gusenya bariyeri akazikuraho <strong>in</strong>terahamwe agasubiza ko icyo kibazo<br />

kitafatwa muri rusange ariko bariyeri zashyizweho n’abasivile bakanazigenzura ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko abasirikare bail kuza gisirikare nko kuri Nyabarongo<br />

ariko hiryo no h<strong>in</strong>o mu gihugu zari zihari z’<strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba abo basivile bashyirwa mu yihe contexte agasubiza ko<br />

abasirikare bail ku maposition naho abasivili bari kuri za bariyeri mbese bimeze nk’ubundi<br />

butegetsi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba muri Kigali hari bariyeri za gisirikare z<strong>in</strong>gahe agasubiza ko<br />

uretse iya Nyabarongo yumva hari iy<strong>in</strong>di yari ku muhanda wo mu Nzove ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba yarigeze afata umuhanda wa Gatsata agasubiza ko<br />

atigeze awufata ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa noneho niba yavuga nk’ububasha umusirikare yari afite<br />

kuri bariyeri agasubiza ko ntabwo urugero yatanga nuko yanyuze i Nyange agakererwa kuri<br />

bariyeri banze kumuk<strong>in</strong>gurira ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa imikoranire hagati y’izo nzego agasubiza ko <strong>by</strong>aterwaga<br />

n’umuntu uwo ariwe ;<br />

°o°/oo°


RI’ 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 67<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Major yabazwa niba <strong>by</strong>arashobokaga ko<br />

umusirikare yategeka ko bariyeri yimurwa nko muri Quartier atuyemo agasubiza ko<br />

bitashobokaga kuko bavugaga ko ar’ubwir<strong>in</strong>zi ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa nk’umusirikare utari mu kazi mu gushyiraho bariyeri<br />

agasubiza ko <strong>by</strong>aterwaga ha <strong>in</strong>fluence afite muri Quartier;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba yibuka muri secteur yakontororaga hari bariyeri z<strong>in</strong>gahe<br />

agasubiza ko zari zitari nko kuri St André, ku Gitega, kwa Kabuga, APACOP ku muhanda<br />

w’igitaka ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko kuri Rond po<strong>in</strong>t ho hari groupe mobile naho Kanogo ho<br />

yahabaye igihe gito igihe abantu bambukaga bajya muri zone ya FPR naho umuhanda wa<br />

Po<strong>in</strong>t Lourd hafi position za gisirikare kugera Kimisagara ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba izo bariyeri zari zish<strong>in</strong>zwe iki agasubiza ko <strong>by</strong>ari<br />

ubwir<strong>in</strong>zi (self defense)<br />

Rumaze kumva<br />

ahantu umuntu<br />

Rumaze kumva kandi<br />

yamuhaye nka G1<br />

abazwa niba mu-mugi wa Kigali hari<br />

agasubiza ko ntaho ;<br />

yahawe na Major NSABIMANA<br />

genocide agasubiza ko ntayo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE t niba ubundi iyo raporo yari igenewe<br />

nde agasubiza ko bigaragara ko yayikoze iyikorera abamukurikiye ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba yaba yaramenye dest<strong>in</strong>ation yayo agasubiza ko<br />

bigaragara ko yitiriwe adm<strong>in</strong>istrationariko <strong>by</strong>ari ku nyungu ze ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko amagambo akubiye muri iyo nyandiko yahawe G2<br />

kugira ngo ibikm-l’kirane ariko ntabwo ari Major NSABIMANA urimo kuburana icyo<br />

ubush<strong>in</strong>j a-cyaha bureba nuko <strong>by</strong>aba <strong>by</strong>arabaye ;<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE nawe yongeye kuvuga ko ashimangira i<strong>by</strong>o<br />

ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwavuze kuko bahabwaga raporo na G2 ku b<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>abaye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwabazwa aho bushimangira<br />

bunyuza abantu bose bamukozeho iperereza bakanemeza ko ntacyo yakoze kibi agasubiza ko<br />

bisobanutse abo bose avuga s’Urukiko biroroshye n’ubu m nmwere narangiza kuburana<br />

agahamwa n’icyaha azajurire ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko Parike ya Gisirikare ifite ububasha bwo gukurikirana<br />

ikamenya ko icyaha cyakozwe kandi yenda iz<strong>in</strong>di nzego zarabanje ntizatahura igikorwa kandi<br />

Umkiko nirusanga ar’umwere ruzamufungure ;<br />

°°o/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 68<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE avuga ko yagira ngo amare ubush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

impungenge dosiye zo yarazikoze kutamugirira icyubahiro n’ikizere ntacyo ariko <strong>in</strong>gero<br />

zirahari ngo hari abo yafunze ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>j a-cyaha avuga nawe ko ikizere cyo ntacyo yagirira Ex GDN ariko<br />

kandi nta z<strong>in</strong>a rya Major yavuze uretse ko yanivugiye ko nta mpamvu zari zihari zo gukuraho<br />

bariyeri ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yibutswa ko n’ubwo hari ababanje gukora iperereza<br />

ntacyo bitwaye ha Parike ya gisirikare ihagarariye <strong>in</strong>stitution ifite ububasha bwo gukurikirana<br />

mu gihe ibona ko hari ib<strong>in</strong> E bimenyetso noneho dosiye yakuzuzwa igashyikirizwa Urukiko<br />

rugasuzuma ikirego ;<br />

Rumaze kumva Maj<br />

mpamvu<br />

atashoboraga guteg~<br />

Rumaze kumva<br />

n’iz<strong>in</strong>di nzego agasubiza 1<br />

n’abeza arikio <strong>by</strong>ari mu<br />

avuga ko nta<br />

umusirikare muto wasigaye muri Quartier<br />

)azwa ukuntu bakoranaga n’<strong>in</strong>terahamwe<br />

habagaho abaturage babi<br />

Rumaze kumva akomeza 13/4/94 habayeho gusunikwa kwa position za<br />

Ex Far zigenda zegera abaturage bagakorana ;<br />

Rumaze kumva ikandi yongera kubazwa ukuntu GDN yakoranaga n’abacivile bitwaje<br />

imipanga agasubiza ko yigeze kubaza chef d’Etat Major wa GDN mission z’abajandarumehanyuma<br />

amubwira ko i<strong>by</strong>o birebana na Arme ;<br />

Rumaze kumva Mr KARAMBIZI nawe avuga ko yumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yatandukiriye<br />

cyane kuko akunda gukoresha :globarisafion» bityo rero Uruldko rwakora appreciation<br />

bisobanura ko niba GDN yarishe abantu bisobanuye ko 2LT TUYISENGE w’umujandarume<br />

yaba yarishe abantu ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa <strong>in</strong>yungu n’ikibazo agasubiza ko ar’uko 2LT<br />

YUYISENGE yari mu Gatsata hari bariyeri ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga iyo jandarumori iza gufata icyemezo cyo gukuraho bariyeri<br />

ntacyan kuba ;<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE yongera kuvuga ko kugira ngo amumare<br />

impungenge abajandarume mbere ya 94 ntibari barenze 5000 kandi icyo gihe hari abari<br />

bar<strong>in</strong>ze abategetsi bari muri opposition ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko babonye bagaruka mu kigo n’imbunda zabo igisubizo<br />

twagisanga aho kuko buri ruhande ntirwashoje <strong>in</strong>sh<strong>in</strong>gano zarwo niyo mpamvu <strong>by</strong>ashakirwa<br />

<strong>in</strong>di contexte i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>’ubushobozi ;<br />

°°°f°o,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 69<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko Mai or abazwa uko yamuhaye akazi niba bitari<br />

bikwiye ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko bari bakwiye kwibanda mbere y’uko ajya kwa Major<br />

NGIRABATWARE hagati y’amatariki 6 na 12/4/94 ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko impamu ar’uko kanya gace kari karafashwe<br />

noneho ahitamo kujya ku Muhima kuko atari kujya Kacyiru ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko anyuranya na Major kuko avuga ko 2LT TUYISENGE yaje<br />

amugana nk’ufite ikibazo ;<br />

Rumaze kumva Major NGIRABATWARE nawe yongera kuvuga ko ataje amusaba akazi ko<br />

yaje ahubwo yiripot<strong>in</strong>ga mu kigo kiri hafi ariko mbere ya 12/04/1994 atari kumwe nawe ail<br />

mu iperereza yakoze nta TUYISENGE yabonye akaba yarafunze abantu bakoze i<strong>by</strong>aha ndetse<br />

abibwira uwari umukuru we<br />

Rumaze kumva<br />

ryagezeho agasubiza ko<br />

akaba nta genocide yateguye<br />

Rumaze kumva<br />

tariki 6 kugeza 12/4/1994<br />

yakoze<br />

»a agashimangira ko bahuye kandi<br />

perereza ryakozwe kuva<br />

Rumaze kumva Major<br />

yongera kubazwa niba ubwo yakoze iperereza<br />

yahita yemeza ko umuntu ari umwere agasubiza ko yumva ko i<strong>by</strong>o yasobanuye bihagije<br />

ahubwo akaba yatangajwe n’imyumvire y’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha gusa we i<strong>by</strong>o yakoze yasanze<br />

ar’umwere ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa ukuntu yari kumenya i<strong>by</strong>abaye mu Gatsata mbere y’itariki<br />

13/4/1994 kuko aribwo yatangiye akazi agasubiza ko yagaruldraga poid lourd ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba yarashoboraga kumenya i<strong>by</strong>aberaga mu Gatsata<br />

(Accès) agasubiza ko i<strong>by</strong>o yamenye ni uko ari umwere<br />

Rumaze kumva akomeza kwibutswa ko icyafasha Urukiko ar’ukuvuga icyo iperereza<br />

ryagezeho agasubiza ko yumva nta k<strong>in</strong>di yakongeraho <strong>by</strong>aba ar’ugusubira mu <strong>by</strong>o yavuze<br />

igisigaye yabiharira Urukiko rukabiha agaciro ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha atanga icyifuzo cy’uko ikibazo cy’iperereza bakirenga kuko<br />

ntarvakozwe ndetse no kuvuga ko 2LT TUYISENGE ari umwere nacyo n’icyifuzo ik<strong>in</strong>di ni<br />

uko Major NGIRABATWARE atakwanga gutanga ubuhamya kuko amategek0 abimusaba ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba hasigaye abagabo bangahe agasubiza ko<br />

yumvaga ko basoreza kuri BARINDA Pacifique ariko akaba atarahagera ;<br />

,°./°,°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 70<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe abazwa abo asigaranye agasubiza ko ail nka 4 ariko<br />

kubera ibibazo <strong>by</strong>a Adm<strong>in</strong>istration bakaba batashoboye kuboneka ;<br />

Rumaze kumva noneho basabwa ko habaho impaka kuri za nyandiko-mvugo eshatu (n° 17,<br />

18, 3) 2LT TUYISENGE ahakana<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko impamvu bemeza ko arizo nuko zirebana<br />

n’amategeko ma n’iyo abona ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwahimba, cyane cyane ko aba yarabirahiriye<br />

azi akazi akora akabis<strong>in</strong>yira n’uregwa akabis<strong>in</strong>yira nta mpamvu rero itakwemezwa ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza gusobanura ko ik<strong>in</strong>di amagambo ari muri izo nyandiko<br />

arahura n’i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>agaragaye mu rubanza uretse ko 2LT TUYISENGE yabonye nta kundi<br />

yabihakana azana ngo akantu kabura muri s<strong>in</strong>gature ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko 2LT TUYISENGE yabazwa niba signature 2<br />

zishobora kuba identique 100% agasubiza ko ajijisha arabizi igomba kuba identique ;<br />

Rumaze kumva Me<br />

umwihariko we<br />

Rumaze kumva<br />

ariwe wayikoze agasubiza ko<br />

Rumaze kumva noneho<br />

kuko nizo yas<strong>in</strong>ye zitandukanye ;<br />

/<br />

100% identique qriko we afite<br />

kwemera icyaha<br />

bw’Urukiko<br />

Rumaze kumva akomeza kandi kuvuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo yo kuwa 7/7/99 yo yarayemeye<br />

bityo akaba yakwemeza ko akiyemera agasubiza ko ayemera ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko na noneashaka kwerekana ukuntu harimo guhuza na za<br />

z<strong>in</strong>di 3 yahakanye ndetse nuko Urubanza rwagiye ruburanishwa bihura ;<br />

Rumaze kumva kandi akomezza kuvuga ko aho ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bushimangira ni kwa<br />

GAKWANDI igihe baterwaga agatelefona muri G2 (Major K1NYONI) ngo abatabarizza<br />

nyamara ahubwo KINYONI niwe wohereje abantu bo kwica kwa GAKWANDI ;<br />

Rumaze kumva noneho asaba ko izo nyandiko zafatwaho nk’ukuri kuko zihura neza n’iyo<br />

yemeye ndetse n’ubuhamya bw’abagabo bukaba buza<strong>by</strong>erekana ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba ayo magambo akubiye mu<br />

nyandiko ayemera agasubiza ko yas<strong>in</strong>yishijwe ku gahato ;<br />

Rumaze kumva anabazwa impamvu yas<strong>in</strong>ye agasubiza ko ko yakubiswe ndetse aba<br />

traumatise banamujyana muri special ;<br />

°.°/.°o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 71<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera kuvuga ko 2LT TUYISENGE yemera ko<br />

yahamagaye Maj or KINYONI akaba aregwa ubwicanyi bwabereye kwa GAKWANDI bityo<br />

asaba Urukiko ko iyo nyandiko-mvugo yahabwa agaciro ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko hakwibuka <strong>in</strong>yandiko yakoresheje<br />

NGUTETE Jeanne uko umush<strong>in</strong>ja-cyaha yabivugaga ubu arivuguruza ahari arashaka <strong>in</strong>yungu<br />

ze ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko yari muri special kandi yarahawe assignation<br />

hanyuma dosiye ikurwa mu Rukiko nyuma bagaruka kumubaza aranga bajya kuzana <strong>in</strong>koni<br />

abona kwemera gus<strong>in</strong>ya ;<br />

Rumaze kumva anabazwa uko yamenye ko dosiye yasubiye muri Parike agasubiza ko yari<br />

yavuye i Kami 2LT RWAKA araza ati hari ib<strong>in</strong>di bagiye kongeramo ntukiburanye tariki<br />

2/1/99 kandi lyo umuntu arengana biragaragara ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko ku<br />

ayivugaho uretse ko ya<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

agahato bitaba i<strong>by</strong>o Urukiko bikemeza<br />

Rumaze kumva kandi<br />

n’i<strong>by</strong>avuzwe mu<br />

leanne NGUTETE ntacyo<br />

yagaragaza uko yashyizweho<br />

ni kimwe<br />

Rumaze kumva 2LT T UYISENGE anabazwa <strong>in</strong>yandiko bas<strong>in</strong>ye<br />

cyane cyane ahanditse 3 hagasibwa bakandika 2 ndetse bagashyiraho ka signature agasubiza<br />

ko bandukuye murï 97 kandi yabikoze spontanement ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko ari<strong>by</strong>o hari aho umugenza-cyaha yagiye<br />

yibeshya hanyuma agas<strong>in</strong>ya Paraphe ariko nayo irasobanura kimwe n’i<strong>by</strong>avugiwe mu<br />

Rukiko ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa i<strong>by</strong>’urupfu rwa SARAMBUYE na GAKWANDI agasubiza<br />

ko kwa GAKWANDI hishwe n’abajepe hanyuma atelefona Major KINYONI aravuga ngo<br />

araje naho SARAMBUYE we yishwe n’<strong>in</strong>terahamwe na<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aravuzwe kandi n’iye<br />

bayis<strong>in</strong>yeho <strong>by</strong>emewe n’amategeko ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe yongera kubazwa impamvu ayanga kandi isa<br />

n’imush<strong>in</strong>jura cyangwa kuki bavuze ko yamuhamagaye ngo aze amwice agasubizza ko ari<strong>by</strong>o<br />

bakoze kuko atigeze amutelefona ;<br />

Rumaze kumva BARINDA Pacifique mwene SEBAGERA Sylivestre na MUKAKIMENYI<br />

Annonciata wavutse mu 1964 Bur<strong>in</strong>ga-Gitarama washakanye na MUSOMANDERA<br />

Marcell<strong>in</strong>e bafitanye abana 02 umushoferi utunze <strong>in</strong>zu utuye Nyakabanda -P.V.K utarigeze<br />

afungwa mu buryo buzwi ;<br />

°,°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 72<br />

Rumaze kumva arahirira ïmbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yasobanura i<strong>by</strong>o yabonye birebana ha genocide mu Gatsata<br />

agasubiza ko <strong>by</strong>ari bikomeye mu gihe gito yahamaze ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba barabonanye na 2LT TUYISENGE agasubiza ko nta<br />

ha rimwe ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba hari icyo azi kuri bariyeri agasubiza ko ntacyo kuko yari<br />

yihishe ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba hari icyo azi ku bwicanyi bwakozwe agasubiza ko<br />

ya<strong>by</strong>umvise gusa ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yakwemeza ko 2LT TUYISENGE atigeze yica<br />

agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvanye abaturanyi be nka MUGEMANA na NYAKAGABO ;<br />

Rumaze kumva ~,avaga agasubiza ko nta<strong>by</strong>o azi ;<br />

Rumaze kumva<br />

batabonanye ;<br />

Rumaze kumva<br />

na Etat Major ya GDN ;<br />

L icyo gihe agasubiza ko<br />

agasubiza ko hari <strong>in</strong>yandiko yakoreshejwe<br />

Rumaze kumva BARINDA, avuga i<strong>by</strong>o yabonye cyangwa yumvise<br />

agasubiza ko yasobanuye ko batigeze babonana kuko yari yihishe abo baturanyi akaba<br />

yarababonye tar<strong>in</strong> 11/4/94 bahunga ariko TUYISENGE we ntibabonanye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo abazwa icyo yaba azi ku modoka<br />

yibwe na MISAGO n’igihe yibiwe agasubiza ko hari-tariki 8/4/94 nibwo babimenye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba yaba yaramenye uwar’uyoboye igitero agasubiza ko<br />

ntawe azi ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kumubaza niba ntawahaguye agasubiza ko ntawe gusa baje<br />

basahura cyakora hari imodoka yaguye hafi yo kwa GAKWANDI <strong>by</strong>ari nka 15h00’ ;<br />

Rumaze kumva na none amubaza icyo azi cyangwa yumvise ku rupfu rwa GAKWANDI<br />

agasubiza ko yishwe mu ba mbere hari tariki 7/4/94 ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza uko yapfuye agasubiza ko ngo avuga i<strong>by</strong>o yumvise ko<br />

ngo haje igitero gikomeye kirimo abasirikare abanza kwihagararaho ;<br />

oo./...


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 73<br />

Rumaze kumva anamubaza niba yasobanura ko yari ahari igihe imodoka ya FPR irasirwa hafi<br />

y’iwe agasubiza ko bumvise gusa amasasu menshi n’imbunda zikomeye <strong>by</strong>ari nko mu kwa<br />

kabiri ;<br />

Rumaze kumva noneho abazwa niba TUYISENGE yari ahari agasubiza ko yari Ruhengeri ;<br />

Rumaze kumva abazwa impamvu, agasubiza ko ar’uko iyo yahabaga babaga bail kumwe na<br />

BURAHIMA ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba yaba yarigeze ajya kumushaka agasubiza ko<br />

yari Taximan hari igihe atararaga iwe akaba nta makuru y’aho aherereye ;<br />

Rumaze kumva B~~_t"NDA Pacifique yongera kubazwa niba baramenyanye bate agasubiza ko<br />

yamumenye kubera BURAI-IIMA ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba hari ibiganiro <strong>by</strong>a Politique bagiranaga agasubiza ko<br />

ari<strong>by</strong>o bumvaga kuri radiyo gusa nka za<br />

Rumaze kumva<br />

atakundaga ku<strong>by</strong>ibandaho ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

kigo ;<br />

yarabivugagaho iki agasubiza<br />

arimu 1991 ;<br />

ko<br />

agasubiza ko atari ahatuye yatahaga mu<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba we yarahatuye ryari agasubiza ko yahatuye mu 1988 ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba azi Nyakagabo Etienne agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa icyo azi ku mibanire ye na 2LT TUYISENGE agasubiza<br />

ko atigeze abona bari kumwe ;<br />

Rumaze kumva asabwa kuvuga ukuntu yageze kwa COL NDIBWAMI agasubiza ko baje<br />

kumutwara ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asabwa kuvuga amwe mu maz<strong>in</strong>a y’abicanyi agasubiza ko<br />

harimo abahungu b’umusaza George, W0I GASAKE umushoferi wa Archeveque witwaga<br />

Pierre, BUGANDE wakoraga muri BNR, SANYO ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yari azi uwitwaga KABOYI agasubiza ko ar’umuhungu wa<br />

George ;<br />

Rumaze kumva kandi yongeraho ko ngo abo yababonye bahunga ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba azi ZIRIBA agasubiza ko atamuzi ;<br />

.,./,.o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 74<br />

Rumaze kum-~a umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko umugabo abazwa niba yaramenyaga ko 2LT<br />

TUYISENGE yabaga ail Gatsata agasubiza ko akenshi yabimenyaga ;<br />

Rumaze kumva anavuga kana ko i<strong>by</strong>o bisobanuye ko hari n’igihe atabimenyaga ;<br />

Rumaze kumva BARINDA yongera kubazwa niba hari icyo azi ku mibanire ye na Major<br />

KINYONI agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yaba yaramenye ko hagati y’amatariki 6 na 12/4/94<br />

2LT TUYISENGE yari ahari agasubiza ko bitashobokaga kereka <strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba nyuma y’<strong>in</strong>tambara atarabimenye agasubiza ko<br />

ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo abazwa niba mu Gatsata<br />

baramuvugagaho iki agasubiza ko bavugaga ko iyo batamugïra bari gushira ;<br />

Rumaze kumva noneho BARINDA ab~<br />

agasubiza ko bamubwiye ko bihi,,<br />

Rumaze kumva anabazwa niba<br />

yamubwiye MICO ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazw~k<br />

agasubiza ko nta<strong>by</strong>o yamubwiye ;<br />

icyo bamubwiye kuko baganiriye<br />

»<br />

uwo bihishanye agasubiza ko<br />

uko yavuye mu Gatsata<br />

Rumaze kumva nanone abazwa niba kugeza uyu munsi atazi uko yahavuye agasubiza ko<br />

nta<strong>by</strong>o azi uretse ko BURAHIMA yamubwiye ko yaguye i Butare ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba nta k<strong>in</strong>di bavuganye mbere yo kugera aho yaguye<br />

agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera gusaba ko nubwo yari yavuze ko uwo mugabo<br />

ariwe wanyuma ariko hari undi wari watumijwe ;<br />

Rumaze kumva avuga ko MUNYANDAMUTSA Pasteur yabwira Urukiko imiterere yo mu<br />

Gatsata n’imibanire y’abantu baho kuko nko mu 1996 habayeho nk’ik<strong>in</strong>tu kimeze nka comite<br />

ngishwanama kirimo classe sociale yose ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko mbere yo gusubika yerekanye ukuntu <strong>in</strong>yandiko<br />

zose ar’ukuri hakaba hari hasigaye imwe gusa n° 18 ikaba nayo ivuga nk’izayibanjirije ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko na Major NGIRABATWARE yabivuzeho kuko<br />

mbere ib<strong>in</strong>tu <strong>by</strong>atangiye ba<strong>by</strong>ita ko ar’ukwir<strong>in</strong>dira umutekano nyuma nibwo batangiye<br />

kwicana<br />

°.q/°.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 75<br />

Rumaze kumva rero anavuga ko iyo nyandiko isobanura ukuntu TUYISENGE yakoraga<br />

contrôle za patrol ni nayo mission yo gushaka <strong>in</strong>formation yavuzwe na Major NGIRABA-<br />

TWARE ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko abanyerondo bumvaga umwuka naho abo kuri<br />

bariyeri bagasaba i<strong>by</strong>angombwa ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko nkuko yabisobanuye harimo amagambo<br />

menshi bagiye bandukura bagamije kumucisha umutwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ose ari montage kuko bavuga ko yataga position<br />

kandi kuri bellet<strong>in</strong> de signalement yarahabwaga maximum ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe avuga ko yatandukiriye kandi bari ku kibazo<br />

cy’<strong>in</strong>yandiko-mvugo ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius avu ko umukiriya we yahereye ku<br />

k<strong>in</strong>tu<br />

Rumaze kumva <strong>by</strong>iza ubwo avuze ko ahera<br />

kubifatika bivuze<br />

Rumaze kumva 2LT TUYIç <strong>by</strong>ose bisobanura ukuntu muri dosiye<br />

hagwiriyemo <strong>in</strong>yandiko mpimbano ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa impamvu bah<strong>in</strong>duuye <strong>in</strong>yandiko zo mu 1997 ntibah<strong>in</strong>dura<br />

izo mu 1995 ndetse n’igihe yafungiwe agasubiza ko yabajijwe bwa mbere mu 1995 ku<br />

birebana no mu Gatsata muri rusange noneho afungwa mu 1997 ku k<strong>in</strong>di cyaha ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa impamvu <strong>in</strong>yandiko ze zihura n’i<strong>by</strong>avugiwe mu Rukiko<br />

agasubiza ko bandukuye i<strong>by</strong>o bavuganye ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko yabonye aho aganisha hanyuma amuha urutonde rw’abantu<br />

ngo akore verification ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba urutonde ariwe warumuhaye agasubiza ko ariwe ;<br />

Rumaze kumva abazwa impamvu yashyizemo Major NGIRABATWARE agasubiza ko<br />

ar’uko akunda gukurikirana kandi icyo gihe yari $2, $3 mu mugi ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba abo bose muri 95 bari bahari agasubiza ko bail<br />

bahari ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba MUJAWAMARIYA yari gutanga iyihe <strong>in</strong>formation<br />

agasubiza ko yari kuvuga abakuye mu nzu ;<br />

ai,[.,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 76<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba iperereza rya Major NGIRABATWARE ryarabaye mu<br />

gihe cyangwa nyuma ya genocide agasubiza ko yavuze ko yarikoze ;<br />

Rumaze kumva yibutswa ko yabajijwe ko yari afite Acces mu Gatsata kandi atashoboye<br />

gusubiza agasubiza ko hari abantu bari bahari ;<br />

Rumaze kumva kandi yibutswa ko yanavuze ko hari Prefet RENZAHO bahuraga mu manama<br />

yashoboraga kugira <strong>in</strong>formation akaba atashidikanya ku iperereza yakoze i<strong>by</strong>o rero Urukiko<br />

mzabisuzuma ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yakoze i<strong>by</strong>o<br />

Rumaze kubona igihe cy’akazi I<br />

Rumaze kubona uwo munsi wa 2<br />

»itswe rwimurirwa tariki 25/01/01 ;<br />

wundi mugabo umush<strong>in</strong>jura agasubiza ko<br />

nta wundi ariko ko yagira ngo avuge kuri izo nyandiko mpimbano ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe atanga icyifuzo cy’uko hari abagabo baturuka kure<br />

ndetse bakaba bafite n’imirimo yihutirwa ariko TUYISENGE we akaba afite umwanya<br />

uhagije ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko umugabo uza gutanga ubuhamya ail MURIGANDE<br />

Callixte ariko kubera impamvu z’umutekano we bukaba bwatangirwa mu muhezo bakaba bari<br />

banaturanye ;<br />

Rumaze kumva Me Canisius avuga ko nta mpamvu y’umuhezo cyane cyane ko ngo bari<br />

baturanye ;<br />

Rumaze kumva ku <strong>by</strong>ifuzo <strong>by</strong>’impande zombi rufata icyemezo ko ubuhamya bw’umugabo<br />

bwatangwa mu muhezo ;<br />

Rumaze kumva MURIGANDE Callixte mwene MATARATASI Adrien na MUKASHUMBA<br />

Mar<strong>the</strong> wavutse mu 1963 Bur<strong>in</strong>ga-Gitarama washakanye na UWAMALIYA Immaculee<br />

bafitanye umwana 01 ntacyo akora, ntacyo atunze, atuye mu Gatsata, ntiyigeze akatirwa<br />

n’<strong>in</strong>kiko ku buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko umugabo yiboneye n’amaso ibikorwa <strong>by</strong>a 2LT<br />

TUYISENGE kuko yari muri RWANTEXCO yamubonye atanga imbunda zo kwica kwa<br />

GAKWANDI azanye renfort ;<br />

Rumaze kumva Callixte abazwa aho yari HABYARIMANA apfa agasubia ko yari mu<br />

Gatsata ;<br />

..,/,.,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 77<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa aho yari hagati y’amatariki 6 kugeza 12/4/94 agasubiza ko<br />

yari mu Gatsata ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa uko <strong>by</strong>ari bimeze agasubiza ko 2LT TUYISENGE<br />

afatanyij e n’<strong>in</strong>terahamwe bicaga abantu ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba haricwaga bande agasubiza ko hicwaga abatutsi ;<br />

Rumaze kumva noneho asabwa kuvuga icyo amuziho agasubiza ko tariki 6/4/94 <strong>in</strong>terahamwe<br />

yitwa MUBERA Alphonse yiyamiriye cyane ngo ntibishoboka HABYARIMANA yapfa bati<br />

ntibishoboka ni ukwica abatutsi hanyuma ajya kwihisha ku muturanyi muri plafond ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko tar<strong>in</strong> 7/4/94 yagiye muri RWANTEXCO<br />

hahungiyemo abantu benshi <strong>by</strong>agera tariki 8/4/94 nibwo MUGANDE wari shefu w’<strong>in</strong>terahamwe<br />

yazanye n’ijipe bananiwe kurwana no kwa GAKWANDI nyuma yaho gato<br />

2LT<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

Rumaze kumva<br />

bo bakaba bari bar<strong>in</strong>zwe n’abal:<br />

ndeste babanza gutwara abari<br />

yari ku nzu y’umuzungu<br />

GAKWANDI bahise babica<br />

yazanye igitabo akajya asoma<br />

Rumaze kumva asobanura ko icyo gihe 2LT TUYISENGE yabwiye Directeur ati n’ubwo uri<br />

umuhutu barakwica kuko uri icyitso ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko tariki 9/4/94 aribwo bose basohotse we ajyana n’umwana<br />

wo kwa Directeur akanibuka ko icyo gihe 2LT TUYISENGE yarashe umugabo na pistolet<br />

hafi y"pera<br />

Rumaze kumva akomeza .kuvuga ko tariki 11/4/94 aribwo yatandukanye n’uwo mwana<br />

atwawe na Joseph ariko akaba ariho kuko yamubonye bahungutse avuye Gitarama ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa icyo abivugaho agasubiza ko ari ib<strong>in</strong>yoma kuko<br />

atazi uburyo umuryango wa SARAMBUYE wasohotse kuko ngo ariwe wawukijije kuko ngo<br />

avuga i<strong>by</strong>o yabwiwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko umugabo yari responsable mbere na nyuma y’<strong>in</strong>tambara<br />

kuko we Konseye KANYAMAHANGA batega abantu bazanye amakara n’imboga<br />

bakabafata babita abacengezi bamaze gufata icyemezo cyo kumukuraho i<strong>by</strong>o avuga rero ni<br />

ik<strong>in</strong>amico ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba yaba azi aho yari icyo gihe agasubiza ko<br />

atahazi ;<br />

°o°/°.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUP~URO RWA 78<br />

Rumaze kumva anabazwa niba yamenya aho yari hose agasubiza ko atamenya tim<strong>in</strong>g ye ariko<br />

nta kibazo yari afite kuko yari responsable ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba yaba yaramenye ko yari muri RWANTEXCO agasubiza<br />

ko ntaho yagiye ;<br />

Rumaze kumva Callixte nawe avuga ko abeshya cyane kuko we yabaye responsable nyuma<br />

y’<strong>in</strong>tambara yari umusirikare ukomeye batavuganaga kandi ntawamukuyeho kuko yaje kujya<br />

mu mahugurwa agarutse asanga baramusimbuye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa igihe SARAMBUYE yapfiriye agasubiza ko yapfuye<br />

mbere y’itariki 10/4/94 kandi 2LT TUYISENGE yari kumwe na MUGANDE afite igitabo<br />

ndetse SARAMBUYE yaguye ku muryango ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa abapolisi bail babar<strong>in</strong>ze agasubiza ko bababuzaga gusohoka ;<br />

Rumaz kumva Me C<br />

agasubiza ko yari ijipe ifunze ifite « 17h30’;<br />

Rumaze kumva<br />

ko abantu bail benshi basomaga<br />

yahagereye<br />

;a basoma agasubiza ko kubera<br />

Rumaze kumva mu muryango wa<br />

SARAMBUYE harasigaye uko iyo nzu<br />

y’umuzungu bw’umuhanda n’uko yasobanura neza kuko<br />

yah<strong>in</strong>duye mu nyandiko ye avuga ko ngo yamul~onye 20h00’ arasa uwo mugabo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba azi SARAMBUYE agasubiza ko amuzi yari<br />

umukontabure ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba uburyo yishwemo yarabibonye cyangwa yara<strong>by</strong>umvise<br />

agasubiza ko bavuze ngo SARAMBUYE n’umuryango we basohotse hanasohokamo n’abandi<br />

barimo Rosïne ;<br />

Rumaze kumva anamubaza uburyo yabonye iyo kaye agasubiza ko iyo wabaga uri muri<br />

metero 20 wabaga ureba kandi cyari gifitwe na MUGANDE ;<br />

Rumaze kumva Callixte yongera kubazwa niba yarabonye imbunda agasubiza ko yazibonye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yari hehe 2LT TUYISENGE arasa Joseph agasubiza<br />

ko yari ku ipera ashaka kujya ku kibuga cy’umupira akaba yaramurasiye hafi ya atelier ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba hari ryari agasubiza ko hari nimugoroba ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa undi mugabo agasubiza ko hari 2LT Innocent<br />

RUTAGONYA wari usanzwe aziranye na 2LT TUYISENGE ndetse banajyanye muri FPR<br />

akaba ail busobanure ku kiganiro bagiranye bafunzwe ndetse bari no mu Ruhengeri ;<br />

°,,/,°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 79<br />

Rumaze kumva 2LT Innocent RUTAGONYA (Demob.) mwene MUYOBOKE Alphonse<br />

NYANDWI Cecile wavutse mu 1966 Buhambe/Kibali/Byumba, <strong>in</strong>garagu, umwarimu, ntacyo<br />

atunze, atuye Buhambe utarigeze akatirwa n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi n’amategeko ;<br />

Rmnaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba azi 2LT TUYISENGE agasubiza ko amuzi ;<br />

Rumaze kumva anabazwa icy0 amuziho agasubiza ko babaye <strong>in</strong>shuti banafatana umugambi<br />

wo kujya muri FPR ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa aho bahuriye bafata uwo mugambi agasubiza ko bahuriye<br />

muri Groupement ya RUHENGERI ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa aho basanze <strong>in</strong>kotanyi agasubiza ko bazisanze ku Rushashi<br />

noneho babajyana kwa Major KIGOFERO bajya Kabuye bahava berekeza Kicukiro<br />

bahasanga Afande Joseph wabajyanye MASAKA nabwo bahava berekeza Gako ;<br />

Rumaze kumva anabazw~<br />

abantu mu<br />

Rumaze kumva<br />

magambo<br />

mu 1994 hagati<br />

yaje kujya muri ESM kwiga ;<br />

yakoze ibikorwa <strong>by</strong>iza akiza<br />

rwamuha urubuga agasobanura mu<br />

agasubiza ko bamenyanye<br />

uretse ko nyuma y’aho<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga<br />

noneho basabwa gusubira muri za Unit zabo uretse ko we atigeze asubirayo ;<br />

yahise iba<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko ibikorwa <strong>by</strong>iza ngo yaba yarakoze kwari<br />

ugushyiraho bariyeri yo kurengera abantu ndetse ngo akaba yarafatanyUe na Maj. KINYONI ;<br />

Rumaze kumva na none avuga ko bari Ruhengeri yamubwiye ko hari abandi bazajyana<br />

barimo Major NGIRABATWARE ariko bikaba bitarashobotse kuko ngo yagombaga kubanza<br />

gushaka umuryango we ahubwo bajyanye na S/Major RWLRIRIZA ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko .RUTAGONYA yabazwa ukuntu 2LT<br />

TUYISENGE yanze gusubira muri Unite ye agahitamo kujya Gatsata gush<strong>in</strong>ga yo bariyeri<br />

agasubiza ko ari we wabimwibwiriye ko yashyizeho ashaka kurengera abahigwaga ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko bashimangira <strong>in</strong>yandiko-mvugo za 2LT TUYISENGE<br />

aho yavuze ko yashakaga gufasha abantu ;<br />

Rumaze kumva RUTAGONYA yongera kubazwa niba grenades yavanaga kwa W0I<br />

MUGIRANEZA zari izo kuri bariyeri agasubiza ko kwa GAKWANDI hatewe n’<strong>in</strong>terahamwe<br />

noneho amutumaho ko yatewe agezeyo yakirwa n’amasasu noneho yaka umusada kwa W0I<br />

MUGIRANEZA wa grenade n’abajandarume wo kurwanya kwa GAKWANDI ;<br />

.../;..


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 80<br />

Rumaze kumva anabazwa niba hari icyo azi ku mafaranga yahawe na MICO agasubiza ko<br />

yamubwiye ko yamuhungishije aruko amuhaye amafaranga ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba hari detail z<strong>in</strong>di azi hagati ya Chrisostome na<br />

TUYISENGE zo gush<strong>in</strong>ga bariyeri agasubiza ko muri cya gikorwa kiza cyo gush<strong>in</strong>ga bariyeri<br />

zo gukiza abantu uretse ko nyuma yaje kumufungisha kandi akaba ariwe ubizi ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko bitangaje kubona amubeshyeye kandi bari<br />

kumwe kuko batigeze baba <strong>in</strong>shuti akaba yari n’<strong>in</strong>yuma ye batavuganaga ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi barigeze bahurira Ruhengeri agasubiza ko bahuye ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba ahantu hose havuzwe bari kumwe ari<strong>by</strong>o agasubiza ko ari<strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva<br />

kandi ari 2LT<br />

ndetse bakaba baranafunganywe ;<br />

Rumaze kumva 2LT<br />

ko banararaga mu cymba kimwe<br />

Rumaze kumva anabazwa<br />

wamuhamagaye hanyuma akab<br />

concessus ni nawe wazanye imodoka ;<br />

gusuzugura cyane<br />

i Gako baraganiraga agasubiza<br />

FPR agasubiza ko ariwe<br />

yabanje gut<strong>in</strong>ya ariko nyuma baje gufata<br />

Rumaze kumva na none abazwa kuri Major NGIRABATWARE agasubiza ko ariwe<br />

bavuganye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba hari icyo abivugaho agasubiza ko ure<strong>by</strong>e<br />

kumureba icyemezo cyafashwe gusa abanza kumugiraho akabazo kuko yari umuntu wa<br />

BIZIMUNGU ariko akaba yaramwizeye amaze kumuha iradiyo n’imbunda <strong>by</strong>e kuburyo nta<br />

mwanya yari kubona wo kumugambanira ;<br />

Rumaze kumva 2LT RUTAGONYA abazwa niba yaba yaratuye mu Gatsata agasubiza ko<br />

atigeze ahatura ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba yarigeze ahakorera agasubiza ko yakoreye Ruhengeri<br />

gusa ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha yongera kubaza 2LT TUYISENGE niba yaba yarongeye<br />

kumwizera agasubiza ko bitakomeje kuko n’<strong>in</strong>yandiko-mvugo ye hari aho avuga<br />

koatakwizera ko ifungwa rye ntamhare ngo yarigizemo ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza niba icyo cyizere cyarashize ryari agasubiza ko ma bucuti<br />

buhambaye bari bafitanye n’iyo batabonana ngo yari kujyana n’undi wari kugira ubwo<br />

bushake ;<br />

°.°/°°.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 81<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa na none niba hari ikiganiro bavuganye kubera<br />

KINYONI agasubiza ntacyo ;<br />

Rumaze kumva anabazwa niba ntacyo bavuganye ku bikorwa <strong>by</strong>iza yakoze agasubiza ko<br />

ntacyo ;<br />

Rumaze kumva 2LT RUTAGONYA yongera kubazwa igihe bamaranye agasubiza ko ari hafi<br />

amezi 6 ;<br />

Rumaze kumva na none 2LT TUYISENGE abazwa niba ntacyo bavuganye ku bwicanyi<br />

bwabaye cyane cyane ko muri Letayitwaga iy’abatabazi agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba 1<br />

yahamagaraga umuntu ku giti cye ;<br />

Rumaze kumva<br />

akeka ko yamuftmgishije ;<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS<br />

<strong>in</strong>formation » igaragaza ko une ha<strong>in</strong>e<br />

ngo 2LT TUYISENGE bavuganye weny<strong>in</strong>e ;<br />

asubiza ko<br />

ko<br />

yise : « gutanga<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko iyo « ha<strong>in</strong>e profonde » ar’ukuntu yagiye avuga igikorwa<br />

cyiza yakoze ni Ex Far azi neza icyo bariyeri zakoze i<strong>by</strong>o rero Umkiko ruzabisuzume ;<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS abazwa niba guhitamo abantu batatu (03) <strong>by</strong>arabaye par<br />

hasard ndetse niyo ha<strong>in</strong>e profonde yavuze bigereranywa n’i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>o gusuzugura agasubiza ko<br />

« ha<strong>in</strong>e profonde » en tete ubwayo ibisobanura ni nde wamusa<strong>by</strong>e iyo <strong>in</strong>formation ngo<br />

yumvise <strong>in</strong>terahamwe n’andi magambo ndetse bari baziranye bariganye bumvikana<br />

kugaruka ;<br />

Rumaze kumva 2LT RUTAGONYA nawe abazwa niba uko guhitamo <strong>by</strong>ari hasard agasubiza<br />

ko bail <strong>in</strong>shuti bajya <strong>in</strong>ama ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yarabimubwiye hanyuma akajya kubitekerezaho<br />

agasubiza ko bagiye bakicara hanyuma bafata umwanzuro hamwe ;<br />

Rumaze kumva kanm akomeza kubazwa niba hari radio yagiraga agasubiza ko atari abizi<br />

ahubwo yayibonye ayizana ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha nawe asaba ko icyo abivugaho aruko nyuma y’<strong>in</strong>tambara<br />

2LT TUYISENGE yagiye avuga ko yakijije abantu benshi none se kuki atari kubibwira uwo<br />

bahunganye ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kuvuga ko mu kurangiza Innocent yavuze ko yabwiwe ko<br />

yakoze igikorwa cyiza aho banyuze hose gutanga grenades, bariyeri harimo uguhuza k’ubuhamya<br />

ndetse n’<strong>in</strong>yandiko yakoreye iwe ;<br />

,.ç/.,.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 82<br />

Rumaze kumva 2LT RUTAGONYA yongera kubazwa niba aho banyuze hose yaragendaga<br />

avuga ko yakoze igikorwa cyiza agasubiza ko S/Major yavuze ko hari igihe batarï kumwe<br />

kubera ipete rye ariko aho banyuze hose yagendaga avuga ko ari <strong>in</strong>kotanyi ko yakijije abantu ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>o kuvuga ko yamufungishije nuko bageze ku<br />

Mul<strong>in</strong>di agatangira kubita <strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo yabazwa impamvu yategereje iriya<br />

tariki agasubiza ko aruko utash<strong>in</strong>ja urntmtu ibikorwa <strong>by</strong>izayakoze gusa uretse ko <strong>by</strong>aje kuba<br />

bibi nyuma ;<br />

Rumaze kumva 2LT Innocent anabazwa kandi niba yari kuzabivuga iyo badah<strong>in</strong>dukana<br />

agasubiza ko impamvu aruko abo yavuze ko yakijije baje kumush<strong>in</strong>ja ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera gusaba ko umugabo yabazwa uburyo yanditsemo<br />

iriya nyandiko agasubiza ko iyo wandikaga mu buryo bwemewe yageraga k’uwo wandikiye,<br />

Rumaze kumva kandi anan]ub~<br />

Rumaze kumva kandi<br />

hanyuma baramuftmgura ;<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS<br />

w’amafaranga TUYISENGE,<br />

amafaranga gusa ib3<br />

bakora scrunn<strong>in</strong>g<br />

yavugaumubare<br />

amuhaye<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko hakurikiraho umugabo witwa CPL HABIMAMA<br />

Anselme utarabajijwe ariko akaba yabwira Urukiko imibanire ya Major KINYONI na<br />

2LT TUYISENGE ;<br />

Rumaze kumva CPL HABIMANA Anselme mwene MUDEYI Modeste na NYIRANEZA<br />

Anastasie wavutse 1967 Kamembe/Cyangugu washakanye ha MUSABENDE Charlotte,<br />

bafitanye abana batatu (03) umupolisi (G2) ntacyo atunze, atuye Kacyiru, utarigeze akatirwa<br />

n’<strong>in</strong>kiko mu buryo buzwi ;<br />

Rumaze kumva arahira imbere y’Urukiko ko atanze Imana ho umugabo ko atabeshya ;<br />

Rumaze kumva abazwa niba yaba yarabaye mu Gatsata agasubiza ko yahabaye ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa igihe yahabereye agasubiza ko yahabaye mu kwezi kwa<br />

4 ?94 hagati y’amatariki 8 na 12/04/94 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi icyo yahakoraga agasubiza ko yabaga kwa Major<br />

KINYONI ;<br />

°o°/o°,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 83<br />

Rumaze kumva na none abazwa niba yaba yarabonye 2LT TUYISENGE aza kwa Major<br />

KINYONI agasubiza ko yahaje ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa niba amuzi ryari agasubiza ko amuzi Kacyiru mu<br />

igaraje we akaba yari muri groupe mobile ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa ku gihe yahagereye bwa mbere icyo yari aje gukora<br />

agasubiza ko yari aj e gutelefona ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi icyo yakoraga kwa KINYONI agasubiza ko yasa<strong>by</strong>e aba<br />

GDN batanu bo kur<strong>in</strong>da iwe kuko imiryango 2 yari yahahungiye kubera ko hari itegeko ryari<br />

ryasohotse rivuga ko nta Officier wo kurara hanze ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba 2LT TUYISENGE yari ahari agasubizza ko atabizi ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko 1<br />

TUYISENGE bayambutsa Nyabarongo ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba<br />

agasubiza ko nta bantu yari yakamenye<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba i<br />

iyo miryango bari kumwe na<br />

~ atsata hanyuma akirwanaho<br />

!:/<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa uburyo yari ashyikiranye na 2LT<br />

TUYISENGE agasubiza ko yazaga agatira telefone bakayimuha kandi hari n ’igihe Major<br />

KINYONI yaje baramuheza bavugana nka Officiers ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yamenya <strong>in</strong>shuro yaje kwa KINYONI agasubiza ko<br />

zirenze 1 ;<br />

Rumaze kumva kandi anabazwa niba atarigeze amwumva mu nshuro yatelefonnye agasubiza<br />

ko atamwumvise ;<br />

Rumaze kumva akomeza no kubazwa uko babigenzaga batorokesha MICO agasubiza ko<br />

Major KINYONI yaje amubaza uko bimeze kuko RTLM yari yaraye ivuze ko hari umuntu<br />

wizewe icumbikiye <strong>in</strong>yenzi ni nabwo 2LT TUYISENGE yaje baramuheza ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa niba abona barabikoze nk’abasirikare cyangwa nk’<strong>in</strong>shuti<br />

agasubiza ko <strong>by</strong>ombi <strong>by</strong>arimo bari <strong>in</strong>shuti kandi ail n’abajandarume ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba yaramenye message yavugaga ko<br />

Officiers batarara hanze agasubiza ko <strong>by</strong>arebaga abo muri Etat Major gusa ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba nta etat d’urgence yabayeho HABYARIMANA amaze<br />

gupfa agasubiza ko yabaye ariko icyo gihe yari muri stage ;<br />

¯ ° of° °.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 84<br />

Rumaze kumva CPL Anselme nawe yongera kubazwa niba yara<strong>by</strong>iyumviye RTLM ivuga ko<br />

Major KINYONI hari <strong>in</strong>yenzi agasubiza ko ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa niba hari icyo yavuze kuri 2LT TUYISENGE agasubiza ko<br />

ntacyo ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko umugabo yabazwa impamvu KINYONI<br />

yamusohoye bavugana ha TUYISENGE kandi yari amwizeye agasubiza ko yenda cyasubizwa<br />

na TUYISENGE kuko ariwe bavuganye kandi ad <strong>in</strong>shuti nka Officiers ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE<br />

<strong>by</strong>abaye koko hari tariki 9/4/94 kandi<br />

Rumaze kumva kandi avuga<br />

bimutwaye ;<br />

Rumaze kumva CPL<br />

TUYISENGE ari nde waje mbere<br />

t koko niba baramuheje agasubiza ko<br />

uretse gutwara abantu ;<br />

Anselme ahaguma ntacyo <strong>by</strong>ari<br />

Major KINYONI na 2LT<br />

KINYONI ;<br />

Rumaze kumva kandi abazwa ndeste n’<strong>in</strong>gorane bahagiriye agasubiza ko<br />

we yagumye mu rugo ariko Major na TUYISENGE bagiye kwibwira <strong>in</strong>terahamwe ngo<br />

ntibibe ikibazo ko kwicira abantu iwe biba nk’imishyikirano ariko baje kubacishaho ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko impamvu avuga ko bagezeyo amahoro nuko MICO yaj e<br />

gutelefona ku Garage hanyuma akajya kuyitaba ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asaba ko abazwa ukuntu yamenye ko telefone ihamagaye<br />

kandi yari yasigaye mu rugo weny<strong>in</strong>e agasubiza ko hateganye kandi yari ku muryango ;<br />

Rumaze kumva anamubaza kandi niba igaraje yarakoze kugeza ryari agasubiza ko yaje<br />

asanga idakora ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubaza 2LT TUYISENGE impamvu Major KINYONI atizeye uwo<br />

yasize ku rugo akizera we agasubiza ko Major ariwe wagisubiza ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko igisubizo agifite ar’uko bari basangiye umugambi<br />

n’amabanga menshi ;<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS asaba ko umugabo abazwa niba nawe yari muba polisi<br />

agasubiza ko batari bakibat<strong>in</strong>ya kuko bail bategereje kwicwa ;<br />

Rumaze kumva Callixte abazwa aho yanyuze ahunga agasubiza ko yerekeje iyo kwa<br />

Directeur ;<br />

Rumaze kumva anabazwa aho abantu biciwe agasubiza ko babiciye ku muryango ;<br />

,.°/o,°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 85<br />

Rumaze kumv akomeza kubazwa aho MUGANDE yari agasubiza ko yari ku muryango ariko<br />

avuga cyane ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE asaba ko umugabo yabazwa niba NYAKAGABO avuga<br />

ar’uwuhe agasubiza ko yar’umusaza uvuye mu Gatsata ;<br />

Rumaze kumva anabazwa ~ïho umuryango wa SARAMBUYE waguye agasubiza ko ari ku<br />

muryango ;<br />

Rumaze kumva Callixte yongera kubazwa aho Joseph yaguye agasubiza ko ari ku muhanda<br />

hagaragaraga icyo gihe kandi hari nimugoroba ;<br />

Rumaze kumva akom~<br />

Rumaze kumva 2LT TUYIS]<br />

y’<strong>in</strong>tambara ag~<br />

Rumaze<br />

» ari hafi y’umuhanda ;<br />

niba atarigeze ahanyurambere<br />

ya<strong>by</strong>umvise ;<br />

Rumaze kumva na none abazwa<br />

niba nta Alerte yakora abonyekwa<br />

GAKWANDI havayo amasasu agasubiza ko <strong>by</strong>aterwa n’ahari ;<br />

Rumaze kumva anabazwa kandi niba noneho GAKWANDI afite imbunda agasubiza ko<br />

<strong>by</strong>aterwa n’uwo ariwe ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa ku buhamya bwa RUTAGONYA wavuze ko yatabajwe<br />

agasanga barasa agasubiza ko abeshya ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera gusaba ko umugabo yabazwa niba i<strong>by</strong>o<br />

<strong>by</strong>arabaye nka ryari agasubiza ko yasobanuye ko hari nimugoroba ;<br />

Rumaze kumva akomeza kumubaza uburyo yasobanura ukuntu umuryango wa<br />

SARAMBUYE wapfuye areba kandi mu nyandiko-mvugo ye avuga ko wapfuye n’abantu 03<br />

agasubiza ko yongera kubishimangira ko yapfuye n’abantu benshi ;<br />

Rumaze kumva kandi amubaza uburyo yasobanura uko yabonye urupfu rwa Gregoire kandi<br />

avuga ko yasohotse mu nzu tar<strong>in</strong> 10/4/1994 agasubiza ko atigeze akurikirana <strong>in</strong>terahamwe<br />

yagiye yihisha nkuko yabisobanuye haragaragara ;<br />

Rumaze kumva anamubaza kandi igihe yasohokeye mu nzu agasubiza ko yasohotsemo tariki<br />

10/4/94 ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa igihe Grégoire yapfiriye agasubiza ko atibuka itariki<br />

ariko yishwe ku manywa yasohotse yasohotse uwo munsi ko kandi icyo gihe yari<br />

yaracanganyikiwe ;<br />

,°°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 86<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko <strong>by</strong>umvikana neza ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo<br />

yakoreshejwe n’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha yayikoze yacanganyikiwe ku buryo ari ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ko bari mu nzu kuko ngo yabonye banasohora directeur<br />

none aha akavuga ko har’umudamu wari <strong>in</strong>shuti y’umupolisi ko ngo yamuhaye amafaranga<br />

kugira ngo amureke asohoke ;<br />

Rumaze kumva Callixte nawe yongera kubazwa ikitumvikana mu nyandiko ye agasubiza ko<br />

icyo yitiranyije ari amatariki gusa kuko yagiye yerekeza kwa Noël yagerayo ati : « uramenye<br />

ntungarukire » arakomeza aragenda ni nabwo yasanze babaga <strong>in</strong>ka ya MANZI ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe avuga ko ngo i<strong>by</strong>o umugabo yabonye yari kumwe<br />

n’abapolisi akaba yasobanura ukuntu yarimo ahigwa hanyuma akidegem<strong>by</strong>a imbere yabo ;<br />

Rumaze kumva Callixte mu<br />

ataracanganyikiwe ubu ko "<br />

n’abo bapolisi barabafashij e ;<br />

Rumaze kumva<br />

yavuze ko cyamubayeho icyo<br />

yashakaaga kuvuga ko<br />

t yibuka ngo n’ubuhanga ndetse<br />

gucanganyikirwa nawe<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE a muri RWANTEXCO nta bantu<br />

bahahungiye agasubiza ko yabimenye nyuma y’itariki 10/4/94 abibwiwe na MARIE ANNE ;<br />

Rumaze kumva akomeza noneho abaza umugabo ko yasobanura ukuntu yamubonye<br />

(position) ari munsi y’igiti saa mbiri z’ijoro ahantu hatabona muri metero 80 har’umugunguzi<br />

;<br />

Rumaze kumva Callixte nawe avuga ko icyo ashimangira ar’uko yerekanye uko hateye kandi<br />

naho Joseph yiciwe ;<br />

Rumaze kumva Callixte yongera kubazwa ku nyandiko niba agereranywa cyangwa ahamya<br />

amatariki agasubizza ko amatariki atayagereranya ariko amasaha yo ntayibuka ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza kubazwa ku gihe ku mpamvu y’amasaha (nijoro cyangwa)<br />

agasubiza ko hari nimugoroba kuko 20h00’ bari bamaze kugera mu bwihisho ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera gusaba ko umugabo abazwa niba ma dosiye ya<br />

ruswa yamukoreye agasubiza ko ntayo ;<br />

Rumaze kumva kandi nawe abazwa niba akeka ko impamvu amush<strong>in</strong>ja ar’uko yamukoreye<br />

dosiye agasubiza ko atari ugukeka ari<strong>by</strong>o ;<br />

Rumaze kumva Callixte nawe abazwa <strong>in</strong>shuro n’igihe yabarijwe agasubiza ko hari mu 1996 ;<br />

Rumaze kumva anabazwa impamvu yategereje icyo gihe cyose ngo amush<strong>in</strong>je agasubiza ko<br />

kwari ugut<strong>in</strong>ya kuko yari yarabaye umusirikare wa APR ;<br />

..o/0,.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKOE/95 URUPAPURO RWA 87<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa igihe yagiriye ku mush<strong>in</strong>ja agasubiza ko bamuvugiye mu<br />

nama ya IBUKA ;<br />

Rumaze kumva anabazwa aho yari yavuze umudamu wasa<strong>by</strong>e imbabazi abapolisi niba icyo<br />

gihe Gregoire bari bamujyanye kumwica agasubiza ko bari bamujyanye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TI2-YISENGE asaba ko umugabo yabazwa impamvu atakoresjwe<br />

<strong>in</strong>yandiko-mvugo muri 97 kandi yari kumwe na MBANGUZA kandi we akaba yarayikoreshejwe<br />

;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe abazwa niba afata ate uburemere bwabvo ko<br />

yayikoreshejwe agasubiza ko Urukiko rukoze ubushakashatsi bwasanga yarakuweho ikizere<br />

akurwa ku mwanya wa responsable kubera kwambura abaturage ;<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

agasubiza ko mu kazi<br />

kubikurikirana kuko bavu<br />

Rumaze kumva<br />

noneho nyuma y’<strong>in</strong>tambara "<br />

"<strong>in</strong>timidation" yivanga mu b<strong>in</strong>tu <strong>by</strong><br />

ash<strong>in</strong>zwe Gatsata gusa<br />

akaba yaragombaga<br />

mu Gatsata<br />

akajya gukora<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kubazwa niba yari atuye mu Gatsata hanyuma<br />

agakurikirana ibibazo <strong>by</strong>’aho agasubiza ko ari<strong>by</strong>o kuko yari anash<strong>in</strong>zwe section ya<br />

<strong>in</strong>vestigation muri Etat Major akaba atari gutegereza raporo ivuye muri za groupement i<strong>by</strong>o<br />

ngo akaba yarabikoraga mu rwego rw’akazi atar’uko yari ahatuye ;<br />

Rumaze kumva Callixte nawe avuga ko i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>ose 2LT TUYISENGE yakoraga avunda<br />

kandi hari <strong>in</strong>zego zibish<strong>in</strong>zwe zibikurikirana ku buryo babipfaga ha Konseye ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE anabazwa kandi impamvu atamufunze kandi yari OPJ<br />

kuko yakoze arrestation arbitraire agasubiza ko <strong>by</strong>aterwaga n’icyaha ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha abazwa niba hari abandi bagabo agasubiza ko yahabwa undi<br />

munsi bagashakwa bataboneka agatanga imyanzuro ;<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS avuga ko <strong>in</strong>yandiko-mvugo ya Callixte yo mu.ri 99 bigaragara<br />

ko yari precis asobanura amasaha bikaba <strong>by</strong>erekana ko atari yihishe hakurildjwe distance<br />

ndetse n’imyambaro bityo ikaba yasuzumwa neza ;<br />

Rumaze kttrnva akomeza kuvuga ko ikibazo cy’ijipe na pistolet nacyo ntawundi muntu<br />

wacyumvise nacyo kikaba cyasuzumwa ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avuga ko Callixte abeshya kuko yakoranaga na<br />

RYAMUTERA Fidèle wayikoreshejwe icyo gihe nawe yari kujyayo ;<br />

,°°/°,,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 88<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko kuba ataragiye gutanga ubuhamya icyo gihe<br />

kimwe ha Eustache si ngombwa nta n’ubwo babana mu nzu i<strong>by</strong>o n’ubushishozi bw’Urukiko ;<br />

Rumaze kumva akomeza kuvuga ku <strong>by</strong>avuzwe na Me CANISIUS aho avuga ku nyandikomvugo<br />

y’umuntu umwe gusa, na<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aharirwa Urukiko, ndetse rusubika urubanza kugira<br />

ngo abandi bagabo baze batange ibisobanuro maze rwimurirwa tariki 5/2/2001 ;<br />

Rumaze kubona uwo munsi wa 5/2/2001 wageze rusanga ababuranyi bose bahari ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE abazwa niba hari icyo ashaka kuvuga mbere yo gukomeza<br />

agasubiza ko ntacyo ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asabwa kuzana abagabo agasubiza ko batashoboye<br />

kuboneka ariko <strong>in</strong>yandiko zabo zihari ndetse n’i<strong>by</strong>o bail kuvuga <strong>by</strong>anasobanuwe n’abandi<br />

barimo uwitwa HABYARIMANA Vedaste ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE avu<br />

kuza akaba atarwaye cyane cyane i<br />

<strong>by</strong>o, ndetse n’ubu akaba arimo<br />

Rumaze kumva Me 1<br />

ubuhamya bwe ;<br />

ahubwo yanze<br />

"Urukiko bavuze babandikiye ibitari<br />

.¢azaza agatanga<br />

Rumaze kumva ko buri wese<br />

wakoreshejwe <strong>in</strong>yandiko<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE yongera kuvuga ko <strong>in</strong>yandiko ya HABYARIMANA ntaho<br />

bigaragara ko yayisomewe nayo ishobora kuba àri impimbano ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha avuga ko uretse na signature n’iz<strong>in</strong>a yarishyizeho<br />

n’akaboko ke yenda Urukiko rwabishakisha rugashaka n’iz<strong>in</strong>di nyandiko yakoreshejwe ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE anavuga kandi ko yashakaga kugaragaza impungenge<br />

ayifitiye cyane cyane ko n’uwayimukoresheje bafitanye ikibazo ;<br />

Rumaze kumva yongera kubazwa icyo apfa na LT Tharcisse agasubiza ko bapfa ko yaguzwe ;<br />

Rumaze kumva abazwa kandi niba yarawe iki agasubiza ko bamuhaye imodoka SABARU<br />

n’amafranga 400.000 ;<br />

Rumaze kumva akomeza kubazwa niba yabigaragariza <strong>in</strong>yandiko agasubiza ko i<strong>by</strong>o<br />

bigaragazwa n’ukuntu Major NSABIMANA yagiye gushaka Chrïst<strong>in</strong>e ndetse n’imodoka<br />

Auditeur yarayemeye ;<br />

Rumaze kumva umush<strong>in</strong>ja-cyaha asabwa gutanga ibimenyetso ku cyaha cyo kudatabara<br />

abantu bari mu kaga agasubiza ko yari yabiteguye mu mwanzuro ;<br />

°,°/°°°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 89<br />

Rumaze kumva Me CANISIUS nawe avuga ko nkuko yari yabisa<strong>by</strong>e yategura umwanzuro<br />

we amaze kumva uw’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ;<br />

Rumaze kumva noneho umush<strong>in</strong>ja-cyaha ahabwa umwanya wo gutanga umwanzuro we<br />

agasubiza ko i<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>’itsembabwoko 2LT TUYISENGE aregwa bigizwe n’ibikorwa<br />

<strong>by</strong>’<strong>in</strong>genzi 8 bikurikira ;<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko yaranzwe na mbere y’itsembabwoko no gutoteza abatutsi,<br />

akajya mu manama yo gutegura itsembabwoko nk’iyabere mu Ruhengeri yari iyobowe na<br />

General Gracien KABILIGI icyo gihe we yari ahagarariye CO wa Groupement ndetse no mu<br />

Gatsata i<strong>by</strong>o bigashimangirwa n’<strong>in</strong>yandiko z’abagabo ;<br />

Rumaze kumva anakomeza gusobanura ko muri 94 yagenzuraga za bariyeri mu Gatsata cyane<br />

cyane kuva ku Kiraro cya Nyabugogo kugera kwa GAKWANDI ndetse n’ubuhamya<br />

bwatangiwe mu Rukiko bwarabigaragaje ;<br />

Rumaze kumva kandi anavuga ko yatanze ibikoresho <strong>by</strong>a gisirikare birimo grenades<br />

<strong>by</strong>asobanuwe n’abagabo ko baje kumusaba grenades zo kujyana ku irondo ni nawe watumije<br />

umusada (renfort) <strong>in</strong>terahamwe zateye kwa GAKWANDI akirwanaho zananiwe kuhica<br />

Rumaze kumva akomeza<br />

bahungaga<br />

ukwica)<br />

Rumaze kumva kandi avu<br />

ibikorwa <strong>by</strong>o gutera ubwoba abantu<br />

cya Nyabarongo avangura abatutsi<br />

(si ukundi rero ni<br />

(GDN) yarakoze<br />

Rumaze kumva noneho agaruka ku myiregurire ye ashimangira ko bidafite ish<strong>in</strong>giro cyane<br />

cyane nko ku buhamya bw’abagabo bamush<strong>in</strong>jura ariko bikaba <strong>by</strong>aragaragaye ko basobanuye<br />

neza nkuko ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwamureze abo ni Jeanne na BURAHIMA ndetse na BARINDA<br />

Pacifique watashye ntacyo avuze ;<br />

Rumaze kumva kandi anavuga ko i<strong>by</strong>o bishimangirwa no guhakana <strong>in</strong>yandiko-mvugo ariko<br />

ntabitangire ibimenyetso ndetse kwaranzwe n’amatiku menshi ;<br />

Rumaze kumva anavuga ko ngo yavuze ko yakijije abantu kandi Gatsata tariki 12/4/94 yari<br />

yafashwe niba hari abihishe ntabwo abicanyi babiboneye umwanya ;<br />

Rumaze kumva avuga ko 2LT TUYISENGE nkuko <strong>by</strong>avuzwe mu gice cya mbere yateguye<br />

itsembabwoko agamije gutsemba igice kimwe cy’abanyarwanda nkuko biteganywa<br />

n’amasezerano mpuzamahanga yo mu 1948 ndetse n’itegeko ngenga n° 08/96 ryo kuwa<br />

30/8/1996 ;<br />

°°°/°~°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 90<br />

Rumaze kumva anavuga ko yakoze ubufatanya-cyaha mu bwicanyi bwakorewe kuri za<br />

bariyeri zo mu Gatsata bagaragara mu bikorwa <strong>by</strong>o kuzigenzura, kuzishyiraho no gutanga<br />

ibikoresho ku nterahamwe, i<strong>by</strong>o bikaba biteganywa n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 311 CPR n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 3<br />

y’itegeko ngenga n° 08/96 ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko yakoze ubufatanya-cyaha mu buhotozi bw’imiryango ya<br />

GAKWANDI na SARAMBUYE kuko yatanze <strong>in</strong>kunga ikomeye igihe ahamagaza renfort<br />

ndetse n’igitero cyo muri RWANTEXCO (Art 3, Loi Organique ° 08/96 a n 312 CPR) ;<br />

Rumaze kumva kandi akomereza ku cyaha cyo kurema umutwe w’abagizi ba nabi kuko<br />

yashyizeho akanayobora agatsiko k’<strong>in</strong>terahamwe kagamije kwica abatutsi mu Gatsata<br />

agatanga amabwiriza agakoresha amanama (Art 281 CPR)<br />

Rumaze kumva avuga kandi ko ubush<strong>in</strong>ja-cyaha butakimureze icyaha cyo kudatabara abari<br />

mu kaga kuko aho yakekwaga kuba ataratabaye <strong>by</strong>aje kugaragara ko ariwe wahicishije ;<br />

Rumaze kumva noneho arangiza avuga ko yabaye icyitso mu itsembabwoko i<strong>by</strong>o<br />

bikagaragarira mu gutera ubwoba abash<strong>in</strong>jaga abakoze itsembabwoko ngo badakurikiranwa<br />

n’ubutabera (Art 3 y’itegeko ngenga ° 08/96) ;<br />

Rumaze kumva avuga noneho ko<br />

bimushyira mu rwe<br />

Rumaze kumva kandi anavuga ko<br />

adakwiye kubana n’ikiremwa<br />

atanashobora kuzikosora akanahekura<br />

<strong>by</strong>’<strong>in</strong>tangarugero ;<br />

yakoze <strong>by</strong>o gutegura no<br />

y’Igihugu<br />

na b y’itegeko ngenga n° 08/96;<br />

’ budasubirwaho bugaragaza ko<br />

aragaza ukwicuza kandi akaba<br />

guhanwa<br />

Rumaze kumva noneho asaba Urkiko ko rwash<strong>in</strong>gira ku mpamvu zasobanuwe hamguru<br />

ndetse no mu ng<strong>in</strong>go za 2a ha b, 14a z’itegeko ngenga n° 08/96 no ku ng<strong>in</strong>go ya 457 al.2 CPR<br />

bityo akaba yahanishwa igihano cyo kwicwa no kunyagwa impeta za gisirikare ;<br />

Rumaze kumva Mr KARAMBIZI nawe ahabwa umwanya wo gutanga umwanzuro akavuga<br />

ko we avuga ku buhamya bw’abagabo nka HARERIMANA Chrisostome yivugiye imbere<br />

y’Urukiko ko adash<strong>in</strong>ja 2LT TUYISENGE agakomeza avuga ko yakijije abantu ndetse nta<br />

bariyeri yagiyeho ;<br />

Rumaze kumva akomeza avuga ko mu buhamya bwa MANIRAGUHA wari umukozi we<br />

wavuze ko yatanze grenades 5 afiko ibihe <strong>by</strong>avuzwe <strong>by</strong>erekanye ko bari batarabana<br />

n’ib<strong>in</strong>yoma rero ;<br />

Rumaze kumva na none avuga kuri Jeanne wasobanuye ko igihe cy’i<strong>by</strong>itso yamush<strong>in</strong>yaguriye<br />

nyamara icyo gihe ntiyabaga muri Camp Kigali yanavuze ko nta muntu azi yishe ;<br />

Rumaze kumva kandi akomeza ku buhamya bwa MBANGUZA asobanura ko <strong>by</strong>agaragariye<br />

Urukiko rujya aho icyaha cyabereye yerekana aho yari ku nzu na<strong>by</strong>o ni ib<strong>in</strong>yoma ;<br />

oo./,..


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 91<br />

Rumaze kumva avuga ko kuri MISAGO Amani we yasobanuye ko yumvise ko ngo 2LT<br />

TUYISENGE yasubijeyo igitero <strong>in</strong>yuma ntabwo rero ngo yari gufatanya n’abicanyi ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko AYI-NKAMIYE Denis we avuga ko atigeze amubona yica<br />

ndetse no kuri bariyeri ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ko ubuhamya bwa NTIBIRAMIRA we yavuze neza ko<br />

atajyaga imbizi n’<strong>in</strong>terahamwe ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko uburyo yavuye muri FAR akajya muri APR bigaragaza ko ma<br />

mugambi yari afitanye nabo ;<br />

Rumaze kumva noneho avuga ku buhamya bwa KAYIRANGA Jean Bosco nawe yasobanuye<br />

ko yamwigishije ko atigeze abura ku masomo ;<br />

Rumaze kumva anavuga kandi ku buhamya bwa BUTERA-Charles nawe asobanura ko<br />

baziranye ariko nta gikorwa kibi amuziho ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga eshye ko RTLM yamushimiye<br />

ahubwo we na Major KINYONI<br />

abasirikare bakuru bahun<br />

yavuze ko hari<br />

Rumaze<br />

Mme NGUTETE yivugiye ko arabimubwiye ;<br />

Rumaze kumva akomeza gusobanura ko uwo yunganlra yashatse kubivugaho aramubuza<br />

bityo yasa<strong>by</strong>e Urukiko ko rwamugira umwere ;<br />

Rumaze kumva 2LT TUYISENGE nawe ahabwa umwanya wo gutanga umwanzuro we<br />

akavuga ko icyifuzo cy’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha ma sh<strong>in</strong>giro gifite kuko bwanafatanyije n’abagabo<br />

kumush<strong>in</strong>ja ib<strong>in</strong>yoma kandi kuri icyo cyo gutera si<strong>by</strong>o kuko atategura ngo akure abantu mu<br />

mirambo ;<br />

Rumaze kumva kandi avuga ko ubuhamya bw’abagabo bamush<strong>in</strong>juye bavuze ko yari mu<br />

Gatsata nk’umuturage nta kazi ahafite ;<br />

Rumaze kumva na none avuga kuri buri eyaha asobanura ko <strong>by</strong>ose ari<strong>by</strong>o bamuhimbiye<br />

kubera impamvu z’ubugambanyi banashaka ngo kumushyirisha ku rutonde rwa ba ruharwa ;<br />

Rumaze kumva arangiza noneho asaba imbabazi Urukiko kubera imyitwarire yaba yaragize<br />

mu iburanishwa n’amagambo akarishye yaba yarakoresheje ndetse n’abaje kumush<strong>in</strong>ja<br />

ib<strong>in</strong>yoma kandi anasaba ko rwamugira umwere ;<br />

Rumaze kubona ko imihango y’iburanisha irangiye ma gisigaye gusobanuzwa muri uru<br />

rubanza ;<br />

°°°/°.°


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 92<br />

Urugereko Rwihariye mu Rukiko rwa Gisirikare rwariherereye mu bushishozi bwarwo maze<br />

ruca urubanza mu buryo bukurikira ¯<br />

URUKIKO RWA GISIRIKARE<br />

Rusanze ikirego cy’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwa gisirikare cyarakurikije amategeko kikaba gikwiye<br />

kwakirwa kigasuzumwa ;<br />

Rusanze 2LT Jean de Dieu TUYISENGE aregwa i<strong>by</strong>aha bigize icyaha cy’itsembabwoko<br />

n’itsembatsemba cyangwa ib<strong>in</strong>di <strong>by</strong>aha <strong>by</strong>ibasiye <strong>in</strong>yoko-muntu birimo gutegura, kuyobora<br />

no kugenzura itsembabwoko mu Gatsata, ubufatanya-cyaha mu buhotozi bw’abatutsi benshi,<br />

gutanga ibikoresho <strong>by</strong>a gisirikare mu buryo butemewe n’amategeko, kurema umutwe<br />

w’abagizi ba nabi no guhishira abakoze itsembabwoko nkuko biteganywa bikanahanishwa<br />

<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 89, 90, 312, 317, 281, 283 z’igitabo cy’amategeko ahana n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 2 ha 3<br />

z’itegeko-ngenga n° 08/96, yakoreye mu Gatsata kuva tariki ya 7 kugeza tariki ya 12 Mata<br />

1994 ;<br />

Rusanze nkuko<br />

bigashimangirwa n’ure<br />

bemeza ko muri ariya matariki<br />

TUYISENGE yari mu Gatsata aho<br />

~agabo bose mu buhamya batanze,<br />

bose<br />

,a 12/04/94 koko 2LT<br />

Rusanze 2LT TUYISENGE Jean de we ziri<br />

muri dosiye RP akavuga ko<br />

ibizikubiyemo ail ibihimbano <strong>by</strong>ahimbwe na LT Tharcisse ID3AtEMUKA ko n’ikimenyimenyi<br />

imikono (signatures) iziriho atariye kuberako ikiranga umukono we ari akadomo kabaho,<br />

kuri izo nyandiko-mvugo kakaba katariho, izo mpamvu zose ash<strong>in</strong>giraho ahakana izo<br />

nyandiko-mvugo ze zikaba nta sh<strong>in</strong>giro zifite kubera ko Urukiko ubwarwo rwamusubirishijemo<br />

umukono we (signature ye) <strong>in</strong>shuro ny<strong>in</strong>shi biza kugaragara ko iyo mikono ye yose<br />

idasa, i<strong>by</strong>o kandi bikaba <strong>by</strong>umvikana neza ko kuri buri wese imikono my<strong>in</strong>shi y’umuntu<br />

umwe idashobora gusa ijana ku ijana ndetse mu rwego rwo kwerekana umukono we kuva na<br />

kera uregwa akaba yaragaragarije Urukiko umukono we wo kuri Bullet<strong>in</strong> de signalement yo<br />

kuwa 15/06/1993 ariko akananirwa gusubira mu mukono uyiriho, uregwa kandi akaba<br />

atarasobanuye ngo atange ibimenyetso <strong>by</strong>erekana impamvu LT Tharcisse IDAHEMUKA<br />

yaba yaramuhimbiye amagambo cyane cyane ko ibizikubiyemo (P.V) bihura neza n"<strong>by</strong>o<br />

abagabo muri iyo dosiye bavuze, bityo izo nyandiko-mvugo uregwa ahakana zikaba ari ize<br />

Rusanze nyuma yo guhagarika amahugurwa barimo muri ESM, abari bayarimo barahawe<br />

amabwiriza mashya ko buri mujandarume (cyangwa umusirikare) agomba gusubira muri<br />

Unite asanzwe akoreramo, 2LT TUYISENGE we ntasubire muri Groupement ya Ruhengeri<br />

yabarizwagamo icyo gihe, akaba atarashoboye kugaragariza Urukiko impamvu nyakuri<br />

(ifatika) yatumye adasubira mu Ruhengeri uretse kuvuga ngo yabuze imodoka imusubizayo<br />

mu gihe atigeze avuga undi mugenzi we wagombaga gusubira muri Unite ye yo hanze ya<br />

Kigali utaragiyeyo kubera izo mpamvu z’imodoka,<br />

°°°/°°,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 93<br />

bityo 2LT Jean de Dieu TUYISENGE akaba yarabaye mu Gatsata mu matariki yavuzwe<br />

haruguru ku bushake bwe nkuko yabisobanuye mu nyandiko-mvugo ye yahawe n° ya 18 muri<br />

dosiye ndetse akaniha n’<strong>in</strong>sh<strong>in</strong>gano yise iz’ush<strong>in</strong>zwe umutekano muri Gatsata nkuko<br />

akomeza abisobanura muri iyo P.V, akaba ail nako yabibwiye 2LT RUTAGONYA Innocent<br />

Abdoul igihe bazanaga muri FPR/INKOTANYI ;<br />

Rusanze MUJAWAMARIYA Jeanne na BUTERA Charles bash<strong>in</strong>ja 2LT TUYISENGE ko ari<br />

umwe mu batoteje abatutsi bail bafungiye muri Camp Kigali babita i<strong>by</strong>itso <strong>by</strong>’Inkotanyi ku<br />

itariki ya 11/10/1990, 2LT TUYISENGE akiregura avuga ko kuri iyo tariki ya 11/10/1990<br />

atari muri Kigali, ahubwo ko yari mu Bugesera i Kibugabuga aho yakoreraga imyitozo<br />

y’ibanze ya gisirikare ndetse akerekana na kontaro yas<strong>in</strong>ye tariki 03/09/1990 y<strong>in</strong>jira<br />

igisirikare muri ESM, l icyarimwe<br />

bityo hakaba hari ugushidikanya i <strong>by</strong>o gutoteza<br />

abatutsi kuwa 11/10/1990 (Art 2~<br />

Rusanze 2LT TUYISENGE<br />

Auditeur<br />

Militaire ibaruwa tariki ya<br />

#<strong>in</strong>ama yakorewe mu Ruhengeri<br />

iyobowe na<br />

yaremeye ko nawe yari<br />

ayirimo ahagarariye commandant<br />

Ruhengeri, iyi baruwa akaba yaranditse<br />

ku bushake bwe agamije kugarag«<br />

bamwe mu bayobozi bakuru b’icyo gihe mu<br />

itsembabwoko..., nubwo iyo nama i<strong>by</strong>ari biyikubiyemo ail ugutegura itsembabwoko, 2LT<br />

TUYISENGE akaba yari yayita<strong>by</strong>e mu rego rw’akazi, ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bukaba kugeza ubu<br />

butarashoboye kugaragaza igitekerezo uregwa yatanze muri iyo nama mu rwego rwo gutegura<br />

itsembabwoko n’itsembatsemba cyangwa se igikorwa yahise akora cyo gukwirakwiza<br />

amabwiriza yatangiwe muri iyo nama, cyangwa ik<strong>in</strong>di gikorwa icyo aricyo cyose<br />

cy’itsembabwoko yakoze akiva muri iyo nama ;<br />

Rusanze kuva ku itariki ya 07/04/94, imbere yo kwa Major KINYONI harateraniraga <strong>in</strong>ama<br />

ku mugoroba iyobowe na conseiller GAHIGI na 2LT TUYISENGE, uregwa atanga<br />

amabwiriza ku bagiye kuri za barrieres n’amarondo ndetse anabaha za grenades zo kwicisha<br />

nkuko <strong>by</strong>emezwa na 2LT TUYISENGE ubwe mu nyandiko-mvugo ze zahawe n° ya 17 n’iya<br />

18 muri dosiye bigashimangirwa na HABYARIMANA Vedaste (P.V. ° 4) na MISAGO<br />

Amani no mu buhamya yatanze mu Rukiko kimwe na HARERIMANA J. Chrisostome,<br />

MBANGUZA Eustaehe, izo nama ariko zikaba zitakwitwa izo gutegura itsembabwoko<br />

n’itsembatsemba ko ahubwo ari bimwe mu bikorwa <strong>by</strong>o kurishyira mu bikorwa, 2LT<br />

TUYISENGE arishishikariza abandi ;<br />

Rusanze mu nyandiko-mvugo ye yahawe n° ya 11 muri dosiye MUKARUBUGA Ancilla<br />

ash<strong>in</strong>ja 2LT TUYISENGE ko yahaye imyitozo <strong>in</strong>terahamwe mu rwego rwo gutegura<br />

itsembabwoko,<br />

iyo myitozo ntisobanuke iyo ariyo uruhare n7arwo 2LT TUYISENGE yayigizemo aho<br />

yakorerwaga nyiriz<strong>in</strong>a n’abo yatoje abo aribo ;<br />

°°,/°°,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 94<br />

Rusanze nkuko bimaze gusobanurwa muri Rusanze ya 6, 7, 8 n’iya 9, hari ugushidikanya ku<br />

ruhare 2LT TUYISENGE aregwa kuba yaragize mu gutegura itsembabwoko n’itsembatsemba..,<br />

ryo muri Mata-Nyakanga 1994 uku gushidikanya kw’abacamanza kukaba<br />

kurengera uregwa kuri iki kirego eyo gutegura itsembabwoko nkuko <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 20 y’igitabo<br />

cy’amategeko agenga imiburanishirize y’imanza z’<strong>in</strong>sh<strong>in</strong>ja-<strong>by</strong>aha ibiteganya ;<br />

Rusanze nkuko 2LT TUYISENGE yabisobanuye mu nyandiko-mvugo ze zahawe n° ya 17<br />

n’iya 18 yemera ko yari mu Gatsata muri zone yabo anash<strong>in</strong>zwe<br />

« organisation » akaba ariwe ~ no kujya kuri za<br />

barrieres, abaha amabwiriza " gukoresha, bigashimangirwa<br />

na MISAGO Amani mu<br />

HABYARIMANA Vedaste<br />

ukiko no muri P.V. ye kimwe na<br />

Rusanze mu.ri kiriya gihe amarondo yari ash<strong>in</strong>zwe guhiga no<br />

kuvumbura abatutsi L barrieres zish<strong>in</strong>zwe gutangira no kwica<br />

abatutsi (<strong>in</strong>yanzi), ibi bikaba yahaga abari<br />

kuri za barrieres n’abakoraga amarondo go : « Mukomere kuri barriere ntihagire<br />

<strong>in</strong>yenzi zitambuka », nkuko <strong>by</strong>emezwa na HABYARIMANA Vedaste mu nyandiko-mvugo<br />

ye yahawe n° 04 muri dosiye akaba ari umwe mu bahabwaga ayo mabwiriza ail kuri barriere<br />

y’imbere yo kwa Chrisostome ku nzira ijya Jari ;<br />

Ruasnze bava muri Ex-Far bajya muri FPR/INKOTANYI, 2LT TUYISENGE yibwiriye 2LT<br />

RUTAGONYA Innocent Aboubakar ko yash<strong>in</strong>ze barriere mu Gatsata mu rwego rw’igikorwa<br />

cyiza cyo kurwana ku bahigwaga, ibi bigashimangirwa na MANIRARORA Jean Pierre P.V.<br />

n° 06 wari umukoziwo mu rugo rwa 2LT TUYISENGE aho yemeza ko yarl" kumwe n’uregwa<br />

ashyiraho za barrieres mu Gatsata <strong>by</strong>emezwa kandi ha HARERIMANA Jean Chrisostome<br />

FELICITATION Epaphrodite (P.V. ° 16) n’abandi.., regwa u nawe akaba yaremeye uri m<br />

P.V ye n° 18 ko yari akuriye « organisation » mu rwego rw’umutekano kandi ko muri zone<br />

yabo hari barrieres e<strong>by</strong>iri iyo kwa Chrisostome n’iyo ku kiraro cya Nyabugogo, kuba<br />

yarireguye mu Rukiko avuga ko atari we washyizeho barrieres bikaba nta sh<strong>in</strong>giro bifite kuko<br />

uretse no kuba yaragiye yivuguruza, uregwa ntiyashoboye ktmyomoza ubuhamva<br />

bubimush<strong>in</strong>ja ;<br />

Rusanze abakoraga amarondo 2LT TUYISENGE yarabahaga amabwiriza yo kumva umwuka<br />

bagenzura zone hanyuma bakamuzanira raporo aho yabaga ail, akababwira ko bagomba<br />

kwibanda nko ku kiraro cya Nyabarongo no mu magaraje, naho ababaga kuri za barrieres<br />

akababwira ngo bakomere ntihagire <strong>in</strong>yenzi zitambuka nkuko <strong>by</strong>emezwa n’abo yahaga ayo<br />

mabwiriza nka NTIBIRAMIRA Gaspar~t muri P.V ye n° 14, HABYARIMANA Vedaste (p.~r<br />

n° 04) ....ndetse akaba yarakontororaga ibikorwa <strong>by</strong>ose agendagenda kuri za barrieres nkuko<br />

<strong>by</strong>emezwa na HARERIMANA J. Chrisostome,<br />

Rusanze nkuko HABYARIMANA Vedaste akomeza abisobanura mu nyandiko-mvugo ye<br />

yahawe n° ya 04 muri dosiye, hari amagambo 2LT TUYISENGE yavuze bari kumwe igihe<br />

kuri radiyo bavugaga ngo bakore isuku n’amasoko areme, ko 2LT TUYISENGE yatambutse<br />

avuga ngo: « Igikenya cyari cyabuze ni kimwe nacyo bamaze kukibona ni TWAGIRA-<br />

MUNGU » bigaragaza neza ko ash<strong>in</strong>ga barrieres agakoresha amarondo nta k<strong>in</strong>di uregwa yari<br />

agamije uretse kwica abo bitaga <strong>in</strong>yenzi n’i<strong>by</strong>itso <strong>by</strong>’abo,<br />

.,,/..,


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 95<br />

kuba yanreguye avuga ko nta mugambi wo kwica yigeze agira ko ahubwo nawe yatotezwaga<br />

yitwa icyitso akanabwira 2LT RUTAGONYA Innocent Aboubakar ko barrieres yashyizeho<br />

mu Gatsata zari izo kurwana ku bahigwaga bikaba nta sh<strong>in</strong>giro bifite ;<br />

Rusanze kuri za « barrieres » 2LT TUYISENGE Jean de Dieu yaravanguraga abatutsi<br />

n’abahutuash<strong>in</strong>giye ku <strong>by</strong>angombwa <strong>by</strong>abo n’amasura yabo nkuko <strong>by</strong>emezwa na Adj. AYI-<br />

NKAMIYE Denis wamwiboneye abikora kuri barriere ya Nyabugogo ha FELISITASIYO<br />

Epaphrodite wamwiboneye avangura abatutsi mu bahutu ku kiraro cya Nyabarongo igihe<br />

bahungaga uregwa afatanyije n’abandi basirikare, abatutsi bagahita babicira aho ;<br />

Rusanze GAKWANDI n’umuryango we bail mu bahigwaga ngo bicwe, noneho <strong>in</strong>terahamwe<br />

zo mu Gatsata zabatera ngo zibice bakirwanaho bakaz<strong>in</strong>esha, zikajya kwiyambaza<br />

2LT TUYISENGE , uregwa agaha abo bicanyi (<strong>in</strong>terahamwe) zarimo BUGANDE,<br />

MUVUNYI, NZABANDORA, FIYASI n’abandi ... imbunda eshatu nkuko <strong>by</strong>emezwa na<br />

MULIGANDE Callixte wa<strong>by</strong>iboneye mu buhamya yatanze mu Rukiko, na 2LT RUTA-<br />

GONYA Innocent Aboubakar mu buhamya yatanze mu iburanisha no mu nyandiko, ko<br />

bajyana na 2LT TUYISENGE mu Nkotanyi yamubwiye ko uwitwa GAKWANDI yamutabaj e<br />

ngo <strong>in</strong>terahamwe zamuteye, 2LT TUYISENGE yajyayo n’abantu be bakabakiriza amasasu,<br />

noneho bigah<strong>in</strong>duka bagafata kwa GAKWANDI nk’<strong>in</strong>kotanyi, 2LT TUYISENGE akaba Adj.<br />

MUGIRANEZA wari Commandant wa Brigade ya Muhima «renfort» akayimuha,<br />

akamwoherereza abajandarume na za grenades batera kwa GAKWANDI bafatanyije na za<br />

nterahamwe zavuzwe haruguru barabica bavuga ko barwanya, ibi bikaba ari ukuri kuko na<br />

HAPOERIMANA<br />

ko nawe ariko yabibwiwe<br />

na Adj. KAYITANA wari uyoboye<br />

., uregwa nawe<br />

muri P.V ze n° 18 ha 17 akaba ’<br />

commandant wa<br />

Brigade ya Muhima (Adj<br />

zamuteye ... ;<br />

Rusanze 2LT TUYISENGE cyari kigizwe<br />

n’<strong>in</strong>terahamwe zirimo BUGANDE FIASI n’iz<strong>in</strong>di.., ku<br />

itariki ya 09/04/1994 mu kigo cya » abahigwaga bari bihishe BUGANDE<br />

ariwe ufite igitabo ahamagara amaz<strong>in</strong>a y’abagomba kwicwa, icyo gitero kikica<br />

SARAMBUYE na bamwe mu bagize umuryango we, uwitwa Ros<strong>in</strong>e n’umwana we barashwe<br />

na NZABANDORA nkuko <strong>by</strong>emezwa na MULIGANDE Callixte wari wihishe hamwe nabo<br />

bishe muri RWANTEXCO agashobora kurokoka mu buhamya yatanze, kuko <strong>by</strong>akozwe<br />

abirora ;<br />

Rusanze nkuko bikomeza <strong>by</strong>emezwa na MULIGANDE Callixte, muri icyo gitero,<br />

2LT TUYISENGE yarabwiye uwitwa Gregoire (Directeur wa RWANTEXCO) wari wihishe<br />

hamwe n’abandi n’umuryango we, ko ko n’ubwo ari umuhutu agomba gupfa kuberako ari<br />

kumwe n’<strong>in</strong>yenzi (abatutsi) icyo gitero kigahita kimwicira iwe n’umuryango we bavuye aho<br />

bari yihishe hamwe n’abandi ;<br />

Rusanze MULIGANDE Callixte na none ash<strong>in</strong>ja 2LT TUYISENGE ko, mu gihe conseiller<br />

GAHIGI yahamagaye abapolisi bari babar<strong>in</strong>ze bavuye mu nzu bail bihishemo bagatatana,<br />

noneho we aho yari yihishe munsi y’igiti cy’ipera akabona 2LT TUYISENGE arasa<br />

akoresheje pistolet uwitwa Yozefu munsi y’umuhanda,<br />

o,,/ooo


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 96<br />

akaba ariko atemeza isaha nyakuri yaboneyeho icyo gikorwa kuko mu nyandiko-mvugo ye<br />

avuga ko hari nka saa mbili za nijoro (20h00’), mu Rukiko akavuga hari nka saa kumi<br />

n’e<strong>by</strong>iri n’igice (18h30’) z’umugoroba, Urukiko narwo rukaba rwarakoze urugendo<br />

rw’Urukiko (It<strong>in</strong>erance ou Descente sur terra<strong>in</strong>) rttkagera mu Gatsata ahavugwaga ko ariho<br />

2LT TUYISENGE yakoreye i<strong>by</strong>aha aregwa, MULIGANDE Callixte akarwereka aho yari<br />

yihishe n’aho Yozefu yarasiwe, bikaba bitarasobanutse ukuntu yabonye uregwa arasa Yozefu<br />

muri ayo masaha bityo hakaba hari ugushidikanya ko 2LT TUYISENGE ariwe warashe<br />

YOZEFU nkuko abish<strong>in</strong>jwa i<strong>by</strong>o bikaba birengera uregwa (Art 20CPP);<br />

Rusanze nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ya 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 n’iya 19 2LT<br />

TUYISENGE Jean de Dieu yarayoboye akanagenzura itsembabwoko n’itsembatsemba mu<br />

Gatsata nkuko abiregwa, bikaba biteganywa n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 89, 91,312 CP n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 2 a) ya<br />

L.O n° O8/96 ;<br />

Rusanze na none nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ya 17, 18 n’iya 19, 2LT Jean de Dieu<br />

TUYISENGE yarakoze ubufatanya-cyaha mu buhotozi bwa GAKWANDI n’umuryango we,<br />

SARAMBUYE<br />

bari bagize<br />

umuryango we na Ros<strong>in</strong>e n’umwana<br />

#abo bantu yabigizemo<br />

uruhare rukomeye, atanga<br />

renfort yo kwica kwa<br />

GAKWANDI agaha<br />

kikaba giteganywa kandi<br />

kigahanishwa <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 89, 91,312 z’i,<br />

Ngenga n° 08/96 ;<br />

y’Itegeko-<br />

Rusanze mu buhamya batanze t itariki ya 08/04/94 bavuze<br />

mu nama imbere yo kwa Major ku marondo abitwa Vianney ha<br />

Yasoni babajije 2LT TUYISENGE niba bail burare irondo imbokoboko, uregwa abaha<br />

grenades e<strong>by</strong>iri (02), ibi MISAGO Amani avuga akaba yara<strong>by</strong>iboneye n’amaso ye kubera<br />

icyamubujije kujyana n’abandi muri iryo rondo aruko yaje gukomereka, BURAHIMA Jean<br />

n’umugore we KANYANGE Anne-Marie nabo bemeje ko igihe bari bihishe kwa Major<br />

KINYONI bumvise abana be (Major KINYONI) bavuga ko uwitwa KARINIJABO Celest<strong>in</strong><br />

yab@je 2LT TUYISENGE grenades yari yamwemereye zo kujyana ku irondo, uregwa<br />

akamutwara bakajya kuzizana kuri Etat-Major, mbere yaho bakaba bari bumvise umug0re<br />

w’uwitwa Louis nawe avuga ko yabonye KARINIJABO Celest<strong>in</strong> yijujuta ngo za grenades<br />

2LT TUYISENGE yagombaga kumuha kuki atazizanye ;<br />

Rusanze nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ya 17, 18, 19 n’iya 23, 2LT TUYISENGE Jean<br />

de Dieu yarakoze icyaha cyo kurema umutwe w’abagizi ba nabi kubera ko bariya bantu<br />

bakoranye ubwicanyi n’ib<strong>in</strong>di <strong>by</strong>aha bari basangiye umugambi mubisha wo kurimbura<br />

cyangwa gutsemba abatutsi, iyo mitwe y’abagizi ba nabi ayiha <strong>in</strong>twaro za gisirikare (imbunda<br />

na grenades) kugira ngo bazikoreshe muri ubwo bwicanyi i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aha biteganywa kandi<br />

bigahanishwa <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go za 281 na 283 z’igitabo cya kabiri cy’amategeko ahana ;<br />

Rusanze ku itariki ya 06/02/1996 2LT TUYISENGE Jean de Dieu yaratumije uwitwa<br />

MADENGERI Modeste mu biro <strong>by</strong>e aho yakoreraga muri Etat Major ya Gendarmerie icyo<br />

gihe, MADENGERI Modeste aramwitaba, aho kumumenyesha icyo yari yamutumirije<br />

atangira kumuhata ibibazo nko kumubaza ngo : « None se ko uvuga ko waje kurega urarega<br />

nde ? Uraregwa iki ?<br />

°°./°°6


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/~GL/IKT/95 URUPAPURO RWA 97<br />

Ndavuga uwo wareze kuri Brigade ya Nyamirambo ? » bikagera aho MADENGERI yanga<br />

gus<strong>in</strong>ya iyo nyandiko-mvugo, uregwa akabimuhatira, ibi bikorwa akaba yarabikoreye<br />

umudamu witwa NGUTETE Jeanne, bigaragara neza ko yabateye ubwoba ababaza<br />

abakangisha n’imbunda (pistolet), n’ubwo 2LT TUYISENGE ash<strong>in</strong>jwa ko icyatumaga<br />

abatera ubwo bwoba kwari ukugira ngo badash<strong>in</strong>ja uwitwa RWPuMIGABO Javan uruhare<br />

yagize mu itsembabwoko i Nyamirambo muri Sun City, Urukiko rukaba rutakwe-meza nta<br />

gushidikanya ko aricyo uregwa yabatereraga ubwoba kubera ko kugeza ubu nta Rukiko<br />

rurahamya RWAMIGABO Javan icyo cyaha ;<br />

Rusanze uregwa mu myiregurire ye ndetse n’uwamwunganiye Me KARAMBIZI Canisius<br />

yarabishimangiye ko muri kiriya gihe baregamo 2LT TUYISENGE i<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>arondowe<br />

(<strong>by</strong>’itsembabwoko), ahubwo yitwaye neza kuko hari abantu yakijije cyangwa yafashije<br />

kurokoka ubwicanyi barimo MICOMYIZA n’umuryango, BURAHIMA n’umuryango we,<br />

MUJAWAMARIYA Jeanne na bagenzi igihe bari batemaguwe n’<strong>in</strong>terahamwe, kuri<br />

MICOMYIZA na BURAHIMA n’imiryango yabo akaba yarabar<strong>in</strong>diye kwa Major KINYONI<br />

ndetse akagera n’aho arasa ku ntera zari zije kubica, Urukiko narwo rukaba<br />

rudahakana ko iki ail "<br />

ataregwa icyaha cyo kudatabara abantu<br />

bari mu kaga, hakaba<br />

gusa akaba<br />

ailyo ar<strong>in</strong>da abicanyi<br />

hakaba nta muntu n’umwe mu<br />

bicwaga wigeze urokokera iwe<br />

bihishemo ariko ntabice ;<br />

Rusanze no muri i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>o kugira abo akiza abicanyi,<br />

e akabeshya nko kuvuga ko<br />

kuri barriere ya bagenzi be CHK,<br />

abari kuri barriere banze ko batamuka, GE ahatanga amafaranga 120.000 Frws<br />

anas<strong>in</strong>ya n’igipapuro cyo kugira ngo babareke iyi mvugo ikaba yaranyomojwe na<br />

CPL GASHUGI Uziel wari utwaye iyo modoka yarimo izo nkomere, ko rero nta<br />

n’amafaranga yayitanzeho, ko uwanditse urwo rupapuro rusaba <strong>in</strong>zira ari S/SGT NZISABIRA<br />

<strong>The</strong>ogene bail kumwe muri ubwo butabazi (<strong>in</strong>tervention)<br />

Rusanze i<strong>by</strong>o bikorwa <strong>by</strong>iza uregwa yakoze, nubwo yaba yarabikoze ntaz<strong>in</strong>di nyungu agamije<br />

ntacyo bih<strong>in</strong>dura ku buryozwacyaha ku <strong>by</strong>aha bimuhama cyane cyane ko ataregwa i<strong>by</strong>lza<br />

yakoze, kandi akaba atanaregwa icyaha cyo kudatabara abari mu kaga kubera ko no mu<br />

mwanzuro wabwo, ubush<strong>in</strong>ja-cyaha buvuga ko abo bwakekaga kuba ataratabaye ariwe<br />

wabicishije nk’umuryango wa SARAMBUYE, akaba ataregwa kudatabara abo yicishije,<br />

ahubwo agomba kuregwa ubufatanya-cyaha mu buhotozi bwabo ;<br />

Rusanze abagabo (temo<strong>in</strong>s) 2LT TUYISENGE yatanze ngo bamush<strong>in</strong>jure ku <strong>by</strong>aha aregwa<br />

hafi ya bose muri rusange baragaragarije Urukiko ko badashobora kwemeza ko i<strong>by</strong>aha<br />

<strong>by</strong>’itsembabwoko... 2LT TUYISENGE aregwa yabikoze kuko batamubonye abikora, bakaba<br />

na none batakwemeza ko i<strong>by</strong>o <strong>by</strong>aha aregwa atigeze abikora kuberako batabaga ahagaragara<br />

(bail bihishe) nka BURAHIMA Jean, KABERUKA Jean Baptiste, KAMUHANDA Salomon,<br />

NYAKAGABO Fidèle, Mme KANYANGE Anne-Marie n’abandi..., uretse Major Félicien<br />

NGIRABATWARE wemeje ko yatangiyeimirimo tariki ya 13/04/1994 ail $2, $3 agenzura<br />

akarere ka Nyamirambo-Mburabuturo muri icyo gihe akaba yarakoze iperereza agasanga 2LT<br />

TUYISENGE ari umwere,<br />

.... /.o.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 98<br />

iryo perereza avuga ariko akaba atarashoboye kwereka Urukiko iryo ariryo n’uburyo yarikoze<br />

n’umwanzuro ryageze n’uburyo busobanuke, n’ikimenyimenyi kuva tariki ya 12/04/94<br />

Gatsata ikaba yari mu maboko ya FPR-Inkotanyi <strong>by</strong>umvikana ko atashoboraga gukorera iyo<br />

mirimo yari ash<strong>in</strong>zwe mu gihe 2LT TUYISENGE nawe aregwa i<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>"tsembabwoko<br />

yakoze kuva tariki 7 kugeza kuya 12/04/94 Major NGIRABATWARE akaba atarashoboraga<br />

gukorera iperereza ahantu atageraga icyo gihe ;<br />

Rusanze kuva urubanza RR 0002/CG-CS/98 - RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 rutangira kugeza<br />

iburanisha ryarwo rirangira (ripfundikirwà), uregwa ariwe 2LT Jean de Dieu TUYISENGE<br />

yarahakanye agatsemba i<strong>by</strong>aha axegwa <strong>by</strong>ose, avuga ko ari ib<strong>in</strong>yoma <strong>by</strong>’ibihambano, arïko<br />

nkuko bigaragara muri za Rusanze zitandukanye i<strong>by</strong><strong>in</strong>shi mu <strong>by</strong>aha aregwa bikaba<br />

bimuhama, akaba agaragaza kugeza ubu ko ata<strong>by</strong>icuza kandi : yarahemukiye bikabije<br />

umuryango nyarwanda ;<br />

Rusanze nkuko <strong>by</strong>avuzwe muri Rusanze ya<br />

SENGE Jean de Dieu<br />

(concours idéal)<br />

iyo mpurirane ikaba iteganywa n’<strong>in</strong><br />

n’<strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 18 y’Itegeko-Ngenga n° (<br />

, zivuga i<strong>by</strong>aha bihama 2LT TUYIgambi<br />

gutsemba abatutsi<br />

ahana<br />

Rusanze i<strong>by</strong>aha bihama<br />

agambiriye<br />

kurimbura cyangwa gutsemba igipande<br />

abaziza ubwoko<br />

bw’ubututsi bityo akaba yarakoze i<strong>by</strong>aha<br />

"itsembabwoko n’itsembatsemba<br />

cyangwa n’ib<strong>in</strong>di <strong>by</strong>aha <strong>by</strong>ibasiye <strong>in</strong>yoko-muntu nkuko biteganywa n’amasezerano<br />

mpuzamahanga yo kurwanya no guhana itsembabwoko yo kuwa 9/12/1948 y’i Geneve, u<br />

<strong>Rwanda</strong> rukayemeza mu Itegeko-Ngenga n° 08/75 ryo kuwa 12/02/1975, Itegeko-Ngenga<br />

n° 08/96 ryo kuwa 30/08/1996 n’andi mategeko ahana y’u <strong>Rwanda</strong>,<br />

Rusanze i<strong>by</strong>aha 2LT TUYISENGE Jean de Dieu yakoze cyangwa ibikorwa <strong>by</strong>’ubufatanyacyaha<br />

bimushyira mu bashishikarije, abagenzuye n’abayoboye itsembabwoko<br />

n’itsembatsemba mu Gatsata kandi abikora akaba yari mu rwego rw’ubuyobozi mu Gisirikare<br />

bityo bikaba bimushyira mu rwego rwa mbere nkuko <strong>in</strong>g<strong>in</strong>go ya 2 a)na b) y’Itegeko-Ngenga<br />

n° 08/96 ibiteganya ;<br />

KUBERA IZO MPAMVU ZOSE RUBONYE MU RUHAME BUSHINJA-CYAHA<br />

BWA GISIRIKARE NDETSE N’USHINJWA BAHARI.<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko-Sh<strong>in</strong>giro nkuko ryavuguruwe kuwa 18 Mutarama 1996 cyane cyane<br />

mu ng<strong>in</strong>go yaryo ya 3;<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko-Nsh<strong>in</strong>ga rya Repubulika y’u <strong>Rwanda</strong> ryo kuwa ryo kuwa 10 Kamena<br />

1991 cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go yaryo ya 14;<br />

¯ ¯ °/°. ¯


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 99<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Masezerano y’Amahoro ya Arusha (Protocole d’Accord de Paix entre le<br />

Gouvernement <strong>Rwanda</strong>is et le Front Patriotique <strong>Rwanda</strong>is) nkuko yas<strong>in</strong>ywe Arusha kuwa<br />

04/08/1993 hagati ya Gouvernement y’u <strong>Rwanda</strong> na Front Patriotique <strong>Rwanda</strong>is (FPR)<br />

ng<strong>in</strong>go za 25 na 26 Al2 z’umutwe wa gatanu (Chap.V) werekeye ubutegetsi bw’ubucamanza<br />

no mu mutwe werekeye Ingabo z’igihugu mu ng<strong>in</strong>go ya 49 nkuko yah<strong>in</strong>duwe kandi ikuzuzwa<br />

no mu ng<strong>in</strong>go ya 50;<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko Ngenga n° 08/95 ° ryo kuwa 6 Ukuboza 1995 rih<strong>in</strong>dura Itegeko-Teka n<br />

09/80 ryo kuwa 07/07/1980 rish<strong>in</strong>ga imitunganirize n’ububasha bw’<strong>in</strong>kiko mu <strong>Rwanda</strong> kandi<br />

rishyiraho Parike za Gisirikare cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go zaryo za 1, 4, 11, 13, 25 na 26;<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku itegeko-teka n° 09/80 ryo kuwa 7/7/1980 rish<strong>in</strong>ga imitunganyirize n’ububasha<br />

bw’<strong>in</strong>kiko mu <strong>Rwanda</strong> cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go zaryo za 58 AL2 na 76AL1 ;<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko ry0 kuwa 23 Gashyantare 1963 rish<strong>in</strong>ga amategeko y’imitunganyirize<br />

5 ryo kuwa 7 Mutarama<br />

1982 (1) rikongera t 8 Nzeri 1996 cyane cyane mu<br />

ng<strong>in</strong>go za 16, 17, 19, 20, 58, 61, 62, 67,<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko n° 03/97 4 ry<br />

<strong>Rwanda</strong>; ~,<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku masezerano<br />

guhana icyaha c~y<br />

\<br />

rw’abavoka mu<br />

.’erekeranye no kur<strong>in</strong>da no<br />

<strong>by</strong>aha <strong>by</strong>ibasiye <strong>in</strong>yoko muntu ;<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku masezerano mpuzamahanga yerekeye uburenganzira mboneza mubano no mu<br />

<strong>by</strong>a Politike yo kuwa 16/12/1996 yemejwe na Leta y’u <strong>Rwanda</strong> kuwa 12/02/1975 agatangira<br />

kubahirizwa kuwa 23/03/1976 cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go yaryo ya 14,<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku Itegeko-Ngenga n° 08/96 ryo kuwa 30/08/96 cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go zaryo :<br />

iya 1°, 2a)b), 3, 14a), 18, 19, 20, 21<br />

Rush<strong>in</strong>giye ku gitabo cy’amategeko ahana cyane cyane mu ng<strong>in</strong>go zacyo : iya 1, 89, 90, 93,<br />

281,283,312, 317 n’iya 457 igika cya 2 ;<br />

Rwemeye kwakira no gusuzuma ikirego cy’ubush<strong>in</strong>ja-cyaha bwa Gisirikare kubera ko muri<br />

msange gifite ish<strong>in</strong>giro ;<br />

Rwemeje ko mu <strong>by</strong>aha bigize icyaha cy’itsembabwoko n’itsembatsemba ... igikorwa cyo<br />

gutegura itsembabwoko kidahama 2LT Jean de Dieu TUYISENGE nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri<br />

za Rusanze ;<br />

Rwemeje ko ibikorwa <strong>by</strong>o kugenzura no kuyobora itsembabwoko n’itsembabwoko...mu<br />

Gatsata bihama 2LT TUYISENGE Jean de Dieu nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ;<br />

°°°/°°.


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 100<br />

Rwemeje ko icyaha cy’ubufatanya-cyaha mu buhotozi bwa GAKWANDI n’umuryango we,<br />

SARAMBUYE na bamwe mu bari bagize umuryango we, Gregoire ha bamwe mu bail bagize<br />

umuryango we na Ros<strong>in</strong>e n’umwana we gihama 2LT TUYISENGE Jean de Dieu nkuko<br />

<strong>by</strong>asobanuwe muri za Rusanze ;<br />

Rwemeje ko icyaha cyo kurema umutwe w’abagizi ba nabi akanawuha n’<strong>in</strong>twaro za<br />

Gisirikare (imbunda na grenades) mu buryo bunyuranyije n’amategeko gihama 2LT<br />

TUYISENGE Jean de Dieu nkuko <strong>by</strong>avuzwe muri Rusanze ;<br />

Rwemeje ko icyaha cyo kuba icyitso mu itsembabwoko ahishira cyangwa agatera ubwoba<br />

abash<strong>in</strong>ja abakoze itsembabwoko kugeza ubu kidahama 2LT TUYISENGE Jean de Dieu<br />

nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ;<br />

Rwemeje ko i<strong>by</strong>aha bihama 2LT TUYISENGE Jean de Dieu bigize impurirane y’imbonezamugambi<br />

nkuko <strong>by</strong>asobanuwe<br />

Rwemeje ko i<strong>by</strong>aha bihama 2LT<br />

n’itsembatsemba cyangwa<br />

muri Rusanze ya 32 ;<br />

Rwemeje ko i<strong>by</strong>aha bigize "<br />

mbere nkuko <strong>by</strong>asobanuwe muri Rusanze ya<br />

Rukijije ko 2LT Jean de Dieu TUYISENGE ats<strong>in</strong>zwe ;<br />

f<br />

/<br />

r’itsembabwoko<br />

none <strong>by</strong>asobanuwe<br />

:yangwa ib<strong>in</strong>di <strong>by</strong>aha<br />

»imushyira mu rwego rwa<br />

Ruhanishije 2LT Jean de Dieu TUYISENGE igihano cyo kwicwa no kunyagwa impeta za<br />

gisirikare ;<br />

Rutegetse 2LT Jean de Dieu TUYISENGE kwishyura amagarama y’uru rubanza uko ari<br />

amafaranga ibihumbi ijana na mirongo itatu na bitandatu n’amafaranga mirongo itanu<br />

(136.050 Frws) atayatanga mu gihe gitegetswe agafungwa im<strong>in</strong>si makumyabiri y’ubugwatiramubiri<br />

(20 jrs CPC) ayo mafaranga akavanwa mu <strong>by</strong>e ku ngufu za Leta<br />

Rwibutsa ko kujurira ari im<strong>in</strong>si cumi n’itanu ;<br />

Rukijijwe rutyo kandi rusomewe mu ruhame mu Rukiko rwa Gisirikare, Urugereko Rwihariye<br />

ruri i Nyamirambo/Kigali none kuwa 05 Werurwe 2001, uregwa ahari, ubush<strong>in</strong>ja-cyaha<br />

buhagarariwe na LT Christophe BIZIMUNGU buhari ;<br />

°,°/°.o


RP 0002/CG-CS/98 RMP 0444/AM/KGL/IKT/95 URUPAPURO RWA 101<br />

UMUCAMANZA<br />

Jeannot RUHUNGA<br />

CAPT<br />

Sé<br />

INTEKO IGIZWE NA :<br />

PEREZIDA<br />

i /<br />

UMUCAMANZA<br />

UMUKARANI W’URUKIKO<br />

SGT HABINEZA Gérard<br />

$6<br />

M~VANEZA Alphonse<br />

SGT<br />

S~<br />

Byandukuwe uko biri none kuwa 21/01/2002<br />

UMWANDITSI : NYIRANEZA Marie Rose

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!