Mirëse vini në Kosovë Një pasqyrë e shkurtër rreth ... - Gjiganti.com
Mirëse vini në Kosovë Një pasqyrë e shkurtër rreth ... - Gjiganti.com
Mirëse vini në Kosovë Një pasqyrë e shkurtër rreth ... - Gjiganti.com
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Kjo guidë i dedikohet informimit sa më të kjart si një <strong>pasqyrë</strong> e <strong>shkurtër</strong> <strong>rreth</strong> Republikës së <strong>Kosovë</strong>s. Ne jemi<br />
munduar që me a<strong>në</strong> të kësaj guide ti sjellim gjërat themelore për njohjën e <strong>Kosovë</strong>s duke filluar nga historia e deri<br />
tek misionet diplomatike <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>.<br />
Hyrje<br />
• Përmbajtja<br />
• <strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong><br />
• Historia<br />
• Arti dhe Kultura<br />
• Gjeografia<br />
• Popullsia<br />
• Qeveria<br />
• Ekonomia<br />
• Telekomunikacioni<br />
• Transporti<br />
• Minoritetet<br />
• Organizatat<br />
• Ambasadat<br />
• Informacione tjera<br />
• Burimet e materialeve<br />
<strong>Një</strong> <strong>pasqyrë</strong> e <strong>shkurtër</strong> <strong>rreth</strong> <strong>Kosovë</strong>s<br />
Kosova, zyrtarisht Republika e <strong>Kosovë</strong>s (anglisht Republic of Kosovo), është një shtet i pavarur <strong>në</strong> Evropën<br />
Juglindore. Shtrihet <strong>në</strong> qendër të gadishullit ballkanin dhe kufizohet <strong>në</strong> veri dhe <strong>në</strong> lindje me Serbi<strong>në</strong>, <strong>në</strong> juglindje<br />
me Maqedoni<strong>në</strong>, <strong>në</strong> jugperëndim me Shqipëri<strong>në</strong> dhe <strong>në</strong> perëndim me Malin e Zi. Ka një sipërfaqe prej 10.887 km²<br />
dhe popullsi prej mbi 2 milion banorësh, prej të cilëve mbi 200 mijë banoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong>.<br />
Shumica dërrmuese e popullsisë ja<strong>në</strong> shqiptarë, ndërsa komunitetet tjera përfshij<strong>në</strong> serbët, turqit, boshnjakët,<br />
romët, ashkalinjtë, egjiptasit dhe gora<strong>në</strong>t.<br />
Me shpalljen e pavarësisë më 17 Shkurt 2008, Republika e <strong>Kosovë</strong>s u bë shteti më i ri <strong>në</strong> botë. Është vatër e<br />
stabilitetit <strong>në</strong> rajon, si dhe synon a<strong>në</strong>tarësimin <strong>në</strong> NATO dhe <strong>në</strong> Bashkimin Evropian. Kosova është vatër e<br />
vazhdimësisë së qytetërimit të lashtë iliro-dardan dhe e zhvillimit të gjuhës shqipe si pasardhëse e vetme e gjuhëve<br />
ilire. Në shek. IV p.e.s. u themelua Mbretëria Dardane, ndërsa më vo<strong>në</strong> pasuria <strong>në</strong>ntokësore e <strong>Kosovë</strong>s luajti rol të<br />
rëndësishëm <strong>në</strong> ekonomi<strong>në</strong> e Perandorisë Romake, Perandorisë Osmane dhe ish-Jugosllavisë. Megjithatë, politikat<br />
antishqiptare, luftërat, statusi politik dhe keqadministrimi ndërkombëtar dhe i politikës vendase <strong>në</strong> vitet e fundit<br />
ka<strong>në</strong> bërë që Kosova të radhitet si vendi më i varfër <strong>në</strong> Evropë dhe ndër më të varfrit <strong>në</strong> botë. Më 29 qershor 2009<br />
u <strong>në</strong>nshkrua a<strong>në</strong>tarësimi i Republikës së <strong>Kosovë</strong>s <strong>në</strong> Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore. Të<br />
ardhurat nga diaspora dhe ndihma ekonomike e BE-së dhe Shteteve të Bashkuara ja<strong>në</strong> shtyllat e ekonomisë<br />
kosovare, që shënon mbi 40% të papu<strong>në</strong>.<br />
Ish-njësi federale e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë, Kosova është vendi i fundit që e fitoi<br />
mëvetësi<strong>në</strong> si rrjedhojë e shpërbërjes së përgjakshme të kësaj federate. Në vitin 1990, Kosova u shpall republikë<br />
dhe <strong>në</strong> vitin 1991 shtet i pavarur, mirëpo nuk arriti ta jetësonte pavarësi<strong>në</strong> e vet <strong>në</strong> <strong>rreth</strong>anat e pushtimit ushtarak<br />
serb që zgjati plot një dekadë (1989-1999). Qëndresa paqësore mbarëpopullore, Lufta e Ushtrisë Çlirimtare (1997-<br />
1999) dhe ndërhyrja ajrore e NATO-s <strong>në</strong> pranverë të 1999 i dha<strong>në</strong> fund genocidit të Serbisë mbi popullatën<br />
shqiptare të <strong>Kosovë</strong>s. Trupat e NATO-s hy<strong>në</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> <strong>në</strong> qershor 1999, ndërsa po largohej ushtria serbe, dhe<br />
Kosova u administrua nga një mision i Kombeve të Bashkuara UNMIK deri <strong>në</strong> 2008. Më 17 shkurt 2008, Kosova u<br />
shpall shtet i pavarur dhe sovran dhe deri më tani është njohur nga 91 vende <strong>në</strong> mbarë botën, por vazhdon të<br />
kundërshtohet nga Serbia që pretendon sovranitet mbi gjithë territorin kosovar.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Historia<br />
Nga Mbretëria Dardane deri <strong>në</strong> dyndjet e popujve sllavë<br />
Trualli i banuar sot nga shqiptarët, ku bën pjesë edhe territori i sotëm i <strong>Kosovë</strong>s, filloi të popullohej shumë herët, që<br />
<strong>në</strong> epokën e paleolitit (koha e gurit të vjetër), mbi 100.000 vjet më parë. Në lashtësi, Kosova filloi të njihej si<br />
Dardani (emërtim që u përdor herë pas here deri <strong>në</strong> shek. XIX dhe buron nga fjala shqipe dardhë për pemën e<br />
përhapur <strong>në</strong> trevat dardane) dhe banohej nga fisi ilir i darda<strong>në</strong>ve. Burimet historike përmendin Mbretëri<strong>në</strong> Dardane<br />
që <strong>në</strong> shek. IV p.e.s e cila përfshinte <strong>Kosovë</strong>n dhe hapësirat pë<strong>rreth</strong>. Mbretërit darda<strong>në</strong>, prej të cilëve më të njohurit<br />
qe<strong>në</strong> Longari, Monuni dhe Batoja, zhvilluan luftëra kundër Maqedonisë së Vjetër dhe korrën fitore të mëdha.<br />
<strong>Një</strong>herësh, ekzistoj<strong>në</strong> shënime për luftëra kundër keltëve. Dardania ishte e njohur për burimet e arit, teksa shkrime<br />
të lashta i përshkruaj<strong>në</strong> darda<strong>në</strong>t si prodhues cilësorë të stolive. Qytetet kryesore përfshinin Damastionin, Nishin,<br />
Shkupin, si dhe Ulpia<strong>në</strong>n.<br />
Dardania u pushtua nga Roma <strong>në</strong><br />
fund të shek. I p.K. dhe i dha<br />
Perandorisë Romake disa prej<br />
perandorëve më të shquar,<br />
përfshirë këtu Konstandinin e<br />
Madh. Krishterimi u përhap <strong>në</strong><br />
vend <strong>në</strong> fazat fillestare, ndërsa<br />
individë si Niketë Dardani<br />
shkruan himnet e para kishtare.<br />
Më pas, gjatë dyndjeve barbare<br />
mes shek. V dhe VIII, Dardania u<br />
kthye <strong>në</strong> vatër të sigurt për<br />
ruajtjen e kulturës dhe gjuhës ilire<br />
si dhe trashëgimisë së popullsisë<br />
së romanizuar, duke mbetur pjesë<br />
e Perandorisë Romake të Lindjes<br />
ndryshe e njohur me emrin<br />
bizantine. Në shek. IX, Dardania u<br />
pushtua nga perandoria bullgare.<br />
Më vo<strong>në</strong>, iu kthye shkurtimisht<br />
bizanti<strong>në</strong>ve, para pushtimit serb<br />
<strong>në</strong> fundin e shekullit XII. Në 100<br />
vitet <strong>në</strong> vazhdim, serbët vendosën<br />
sundimin e tyre <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Gjatë<br />
kësaj kohe, selia e Kishës<br />
Ortodokse Serbe u zhvendos <strong>në</strong><br />
Pejë, ndërsa burimet natyrore<br />
mundësuan zgjerimin e mëtejshëm<br />
të shtetit serb. Me formimin e<br />
Perandorisë Serbe më 1346,<br />
Dardania u kthye <strong>në</strong> njësi qendrore gjeografike të shtetit serb. Ky fakt si dhe prania e ortodoksisë serbe <strong>në</strong> rajon<br />
ja<strong>në</strong> përdorur si bazë për bindjen kulturore serbe se Kosova është "djep i qytetërimit serb."<br />
Beteja e Fushë-<strong>Kosovë</strong>s dhe sundimi osman<br />
Më 1389, <strong>në</strong> Betejën e famshme të <strong>Kosovë</strong>s, koalicioni ushtarak i krishterë, i përbërë nga serbë, shqiptarë,<br />
boshnjakë e hungarezë me <strong>në</strong> krye princin serb Lazar Hreblanoviqi, u mposht nga turqit osma<strong>në</strong>, të cilët morën<br />
kontroll të plotë mbi territorin kosovar më 1455. Gjatë kësaj periudhe 1389-1455, disa prijësve serbë iu dha e drejta<br />
e sundimit si vasalë të sulltanit osman, i cili i përdori si vegla për shtypjen e lëvizjeve çlirimtare të popujve të<br />
Ballkanit. Në Betejën e dytë të <strong>Kosovë</strong>s, vasali turk Gjuragj Brankoviqi e pengoi prijësin shqiptar Gjergj Kastrioti<br />
të bashkohej me ushtri<strong>në</strong> hungareze të Janosh Huniadit, i cili pësoi disfatë të rëndë.<br />
Pushtimi i <strong>Kosovë</strong>s ishte arritje e madhe për turqit, të cilët përfituan nga xehet e vendit një burim të sigurt financiar.<br />
Ngritja e institucioneve osmane <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> solli një epokë të re, gjatë së cilës tatimi i rëndë <strong>në</strong> baza fetare dhe<br />
arsimimi i aristokracisë kosovare <strong>në</strong> shkollat osmane çoi <strong>në</strong> konvertimin masiv të popullatës së krishterë <strong>në</strong> islam.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Lëvizja kombëtare shqiptare<br />
Në vitet 1870, Perandoria Osmane kishte pësuar ngushtim të territorit dhe po shënonte humbje <strong>në</strong> luftëra kundër<br />
monarkive sllave të Evropës. Gjatë Luftës Ruso-Turke 1877-1878, trupat serbe pushtuan pjesën verilindore të<br />
trevës së Dardanisë, duke dëbuar 160 mijë shqiptarë nga 640 vendbanime. Veç kësaj, <strong>në</strong>nshkrimi i Traktatit të Shën<br />
Stefanit paralajmëroi fillimin e <strong>rreth</strong>anave të vështira për popullsi<strong>në</strong> shqiptare, trojet e së cilës do t'i kalonin nga<br />
Turqia Serbisë, Malit të Zi dhe Bullgarisë.<br />
Nga frika e copëtimit të viseve të banuara me shqiptarë <strong>në</strong> mes të mbretërive të sapoformuara ballkanike, shqiptarët<br />
themeluan Lidhjen e Prizrenit më 10 qershor 1878, tri ditë para fillimit të punimeve të Kongresit të Berlinit, ku<br />
fuqitë e mëdha do të rishikonin vendimet e Shën Stefanit. Ndo<strong>në</strong>se Lidhja fillimisht u formua me mbështetjen e<br />
sulltanit, i cili shpresonte të shpëtonte territoret osmane, udhëheqësit shqiptarë vepruan shpejt dhe me sukses e<br />
kthyen lidhjen <strong>në</strong> një organizatë dhe eventualisht <strong>në</strong> qeveri kombëtare. Lidhja pati mbështetjen e arbëreshëve të<br />
Italisë dhe luajti rolin e faktorit bashkues <strong>në</strong> mes të shqiptarëve të ndarë <strong>në</strong> tri fe. Gjatë tri viteve të aktivitetit të saj,<br />
Lidhja u angazhua për krijimit e një shteti autonom shqiptar brenda Perandorisë Osmane, ngriti ushtri dhe zhvilloi<br />
luftë mbrojtëse. Më 1881, një qeveri e përkohshme u formua për të qeverisur Shqipëri<strong>në</strong> <strong>në</strong>n kryesi<strong>në</strong> e Ymer<br />
Prizrenit, të ndihmuar nga ministra të shquar si Abdyl Frashëri dhe Sulejman Vokshi. Megjithatë, ndërhyrja<br />
ushtarake e shteteve ballkanike, Fuqitë e Mëdha, si dhe Turqia i nda<strong>në</strong> forcat shqiptare <strong>në</strong> tri fronte duke sjellë<br />
fundin e Lidhjes.<br />
Në <strong>Kosovë</strong> u themeluan dhe funksionuan edhe organizata tjera të lëvizjes kombëtare, më e rëndësishmja prej të<br />
cilave ishte Lidhja e Pejës, e formuar po aty më 1899 dhe e udhëhequr nga Haxhi Zeka, veteran i Lidhjes së<br />
Prizrenit. Me platformë të ngjashme me paraardhësen e saj dhe me kërkesë për Shqipëri autonome, Lidhja e Pejës u<br />
shtyp më 1900 pas një konflikti të armatosur me forcat osmane. Më 1902, Haxhi Zeka u vra nga një agjent serb i<br />
mbështetur nga autoritetet osmane.<br />
Pavarësia e Shqipërisë dhe kolonizimi jugosllav<br />
Lëvizja e xhonturqve <strong>në</strong> fillimshekullin XX fitoi përkrahjen e shqiptarëve, të cilët po shpresonin për përmirësimin e<br />
statusit të tyre kombëtar dhe njohjen e përdorimit të gjuhës së tyre <strong>në</strong> administratë dhe arsim. Më 1908, 20 mijë<br />
fshatarë të armatosur u mblodhën <strong>në</strong> Ferizaj për të ndalur çdo pushtim të huaj, ndërsa krerët e tyre, Bajram Curri<br />
dhe Isa Boletini, i dërguan telegram sulltanit për të kërkuar hartimin e një kushtetute dhe hapjen e parlamentit.<br />
Mirëpo, mosnjohja e të drejtave të premtuara nga turqit e rinj provokoi kryengritje tjetër nga malësorët shqiptarë <strong>në</strong><br />
<strong>Kosovë</strong> <strong>në</strong> shkurt 1909.Armiqësia u shtua pas uzurpimit të qeverisë turke nga një grup oligarkësh vitin tjetër; <strong>në</strong><br />
prill 1910, ushtritë e udhëhequra nga Idriz Seferi dhe Isa Boletini ngritën krye kundër hordhive turke, por<br />
përfundimisht u detyruan të tërhiqeshin pasi i kishin shkaktuar dëme të mëdha armikut.<br />
Kosova vijoi të luajë rol të rëndësishëm <strong>në</strong> lëvizjen kombëtare shqiptare, sidomos gjatë Kryengritjes së<br />
Përgjithshme të vitit 1912, kur luftëtarët shqiptarë çliruan pothuajse tërë vilajetin e <strong>Kosovë</strong>s dhe marshuan<br />
ngadhënjimtarë <strong>në</strong> kryeqytetin e atëhershëm, Shkupin. Më 28 <strong>në</strong>ntor 1912, <strong>në</strong> Kuvendin Kombëtar të Vlorës që<br />
shpalli pavarësi<strong>në</strong> e Shqipërisë, delegatët e <strong>Kosovë</strong>s votuan pro-pavarësisë duke e njohur <strong>Kosovë</strong>n si pjesë së<br />
tërësisë tokësore shqiptare. Isa Boletini ishte pjesëtar i delegacionit shqiptar <strong>në</strong> Konferencën e Londrës, e cila <strong>në</strong>n<br />
presionin e madh të fuqive imperialiste Rusisë dhe Francës vendosi ta njohë pavarësi<strong>në</strong> e Shqipërisë me një territor<br />
vetëm sa një e treta e trojeve të banuara me shqiptarë. Territori i sotëm i <strong>Kosovë</strong>s, i pushtuar nga Serbia dhe Mali i<br />
Zi, iu aneksua këtyre dy vendeve, të cilat ndoqën fushatë për shfarosjen e popullsisë shqiptare dhe kolonizimin e<br />
tokave të tyre.<br />
Vendimet e paqes së Versajës mundësuan ripushtimin e <strong>Kosovë</strong>s nga mbretëria Serbo-Kroate-Sllovene, e quajtur<br />
më vo<strong>në</strong> Jugosllavi. Lëvizje ushtarake dhe politike u organizuan dhe shënuan suksese sporadike, pa arritur të<br />
çlironin trevat shqiptare <strong>në</strong> Jugosllavi. Prapëseprapë, kryengritja e Azem dhe Shotë Galicës, si dhe veprimtaria<br />
politike e Hasan Prishti<strong>në</strong>s dhe Hoxhë Kadri Prishti<strong>në</strong>s, i dha<strong>në</strong> shtysë përpjekjeve të mëvonshme kundër zgjedhës<br />
së huaj. Regjimi monarkik jugosllav zhvillonte kundrejt shqiptarëve politikën e kolonizimit, të vijëzuar <strong>në</strong><br />
dokumentet famëkeqe si Naçertanija (1844) dhe Shpërngulja e shqiptarëve (1938). Me qindra mijra shqiptarë u<br />
shpro<strong>në</strong>suan me dhu<strong>në</strong> dhe u detyruan që të deklarohen me etni turke, <strong>në</strong> mënyrë që të dërgoheshin <strong>në</strong> Turqi <strong>në</strong><br />
bazë të marrëveshjeve për këmbim të popullsisë që ky vend kishte me shtetet ballkanike.<br />
Me pushtimin e Mbretërisë së Jugosllavisë nga forcat e boshtit më 1941, Kosova mbeti e ndarë mes zonave<br />
gjermane, italiane dhe asaj bullgare. Megjithatë, pjesa më e madhe ra <strong>në</strong>n sundimin fashist italian i cili, për të<br />
legjitimuar pushtimin ushtarak të Shqipërisë dhe uzurpimin e fronit shqiptar ia aneksoi formalisht këto treva.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Regjimi komunist dhe pushtimi serb<br />
Përpjekjet e shqiptarëve të <strong>Kosovë</strong>s për vetëvendosje <strong>në</strong> Konferencën e Bujanit <strong>në</strong> janar 1944 nuk u morën<br />
parasysh nga lojërat politike të komunistëve jugosllavë. Më 1945, forcat komuniste shqiptare hy<strong>në</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> duke<br />
ndjekur trupat gjermane <strong>në</strong> tërheqje, por nuk i kushtuan vëmendje çështjes shqiptare <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> dhe lejuan<br />
rianeksimin e saj nga Serbia, tani e shpallur republikë a<strong>në</strong>tare e federatës jugosllave. Qëndresa e armatosur<br />
shqiptare, e tradhtuar <strong>në</strong> të dy a<strong>në</strong>t, nuk arriti t’i bëjë ballë forcave pushtuese serbe ; 44 fshatra u shkatërruan dhe<br />
20.000 civilë u vra<strong>në</strong>. Ndërkaq, prija e re komuniste e Jugosllavisë, ndo<strong>në</strong>se <strong>në</strong> retorikë dhe <strong>në</strong> propagandë u tregua<br />
e butë ndaj popullsisë shqiptare, <strong>në</strong> praktikë lejoi vazhdimin e po të njëjtës politikë fashiste që zbatohej para luftës.<br />
Pavarësisht kufizimeve politike dhe përndjekjes nga nacionalistët serbë, lëvizjet studentore dhe udhëheqës politikë<br />
të <strong>Kosovë</strong>s bë<strong>në</strong> trysni të vazhdueshme <strong>në</strong> autoritet jugosllave për përmirësimin e pozitës së kombësisë shqiptare.<br />
Më 1968, shpërthyen demonstratat e studentëve shqiptarë, të cilët kërkuan të drejtat e tyre kombëtare, përdorimin e<br />
gjuhës shqipe dhe të flamurit kombëtar. <strong>Një</strong> vit më pas u nxor Ligja Kushtetuese e Krahi<strong>në</strong>s Socialiste Autonome të<br />
<strong>Kosovë</strong>s, ndërsa më 1974 u nxor Kushtetuta e KSA të <strong>Kosovë</strong>s. Kjo e fundit së bashku me Kushtetutën e re të<br />
RSFJ-së, ndo<strong>në</strong>se e la<strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>n pjesë përbërëse të Serbisë, e ngritën <strong>në</strong> nivel të njësisë federale me të drejtë<br />
vetoje <strong>në</strong> organet federative. Në vitet 1970, u themeluan Universiteti i Prishti<strong>në</strong>s, Akademia e Arteve dhe<br />
Shkencave, si dhe radiotelevizioni i <strong>Kosovë</strong>s, institucione këto që i çelën rrugë ngritjes intelektuale e kulturore dhe<br />
zhvillim të përgjithshëm të popullsisë shqiptare. Megjithatë, Kosova mbeti treva më e pazhvilluar <strong>në</strong> mbarë<br />
Jugosllavi<strong>në</strong>, ndërsa kombi shqiptar nuk u njoh me të drejta të barabarta me kombet tjera të federatës dhe mbeti i<br />
ndarë <strong>në</strong> katër njësi federale.<br />
Vdekja më 1980 e Josip Broz Titos, kryetarit të përjetshëm të Jugosllavisë, ngjalli frikë mbi ekzistencën e federatës<br />
dhe politikës së “vëllazërim-bashkimit” <strong>në</strong> mes kombeve dhe kombësive. Orvatjet e vazhdueshme të Serbisë për ta<br />
shkatërruar edhe këtë arritje të shqiptarëve provokuan demostratat e vitit 1981, kur u kërkua shpallja e <strong>Kosovë</strong>s<br />
republikë <strong>në</strong> kuadër të federatës jugosllave. Demostratat vazhduan përgjatë viteve ’80 dhe shumë veprimtarë<br />
shqiptarë u burgosën dhe të tjerë u detyruan ta lë<strong>në</strong> vendin. Gjatë viteve '80, Kosova u ndodh <strong>në</strong> të shumtën e kohës<br />
<strong>në</strong>n shtet<strong>rreth</strong>im. Më 1982, ndërkaq, u vra<strong>në</strong> nga shërbimet sekrete serbe <strong>në</strong> Gjermani tre udhëheqësit e Lëvizjes<br />
Popullore, vëllezërit Jusuf e Bardhosh Gërvalla dhe Kadri Zeka.<br />
Më 1987, nacionalistët serbë me udhëheqësin e ri Sllobodan Millosheviq organizuan <strong>në</strong> Fushë <strong>Kosovë</strong> një komplot<br />
kundër autonomisë së <strong>Kosovë</strong>s dhe popullsisë shqiptare. Agjentët serbë fajësuan shqiptarët për gjoja jetën e<br />
vështirë të serbëve <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> dhe sulme të vazhdueshme ndaj pranisë së tyre <strong>në</strong> këtë trevë. Duke akuzuar<br />
shqiptarët se po tentonin të kryenin spastrim etnik, klika millosheviqiane burgosi udhëheqësit shqiptarë dhe skicoi<br />
<strong>në</strong> mënyrë jodemokratike suprimimin e autonomisë më 1989. Forca të armatosura serbe hy<strong>në</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> duke e<br />
mbajtur atë të pushtuar për dhjetë vjet me radhë.<br />
Shpallja e republikës dhe qëndresa paqësore<br />
Në kushtet e pushtimit serb, më 2 korrik 1990, deputetët e Kuvendit të KSA të <strong>Kosovë</strong>s, të ndaluar të hyj<strong>në</strong> <strong>në</strong><br />
godi<strong>në</strong>n zyrtare, nxorën para dyerve të saj Deklaratën e Pavarësisë, duke e shpallur <strong>Kosovë</strong>n republikë a<strong>në</strong>tare të<br />
federatës jugosllave. Më 7 shtator të po këtij viti, u miratua <strong>në</strong> Kaçanik Kushtetuta e Republikës, e para kushtetutë<br />
demokratike e shtetit kosovar. Në pamundësi për të ushtruar pushtet efektiv dhe e përndjekur nga forcat pushtuese<br />
serbe, qeveria e <strong>Kosovë</strong>s u tërhoq <strong>në</strong> ekzil <strong>në</strong> Gjermani. Rol kyç <strong>në</strong> ngjarjet vijuese luajti Lidhja Demokratike e<br />
<strong>Kosovë</strong>s, e themeluar më 1987 fillimisht <strong>në</strong>n udhëheqjen e Jusuf Buxhovit dhe e kryesuar më pas nga Dr. Ibrahim<br />
Rugova. Më tetor 1991, u zhvillua referendumi mbarëpopullor që zyrtarisht e shpalli <strong>Kosovë</strong>n të pavarur e sovrane,<br />
ndërsa Ibrahim Rugova u zgjodh njëzëri Kryetar i Republikës <strong>në</strong> zgjedhjet e vitit pasues dhe organizoi rezistencën<br />
paqësore kundër pushtimit serb. Gjatë kësaj periudhe, u zhvillua edhe fushata për pajtimin e gjaqeve <strong>në</strong>n kryesimin<br />
e veprimtarit Anton Çetta.<br />
Gjendja e popullsisë shqiptare <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> gjatë viteve ’90 mbeti jashtëzakonisht e vështirë. Gati të gjithë të<br />
pu<strong>në</strong>suarit <strong>në</strong> sektorin publik u dëbuan, u mbyll universiteti dhe shkollat e mesme <strong>në</strong> gjuhën shqipe, shtypi dhe<br />
radiotelevizioni. Për t’u përballur me këtë sfidë, shqiptarët lëshuan shtëpitë e tyre për të zhvilluar arsimin dhe<br />
ndihmuan <strong>në</strong> hapjen e klinikave mjekësore. Ndërkohë, u burgosën, u keqtrajtuan e u vra<strong>në</strong> me mijëra shqiptarë,<br />
ndërsa me qindra e mijëra u detyruan ta lëshoj<strong>në</strong> vendin dhe të kërkoj<strong>në</strong> azil <strong>në</strong> Evropën Perëndimore. Protestat<br />
studentore, ndo<strong>në</strong>se ishin ndërprerë <strong>në</strong> fillim të ’90-, u rinisën më 1 tetor 1997 të organizuara nga Albin Kurti e<br />
Bujar Dugolli dhe vazhduan edhe gjatë vitit 1998, ndërsa policia serbe brutalisht iu kundërpërgjigj kërkesave të<br />
shqiptarëve për liri.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Lufta Çlirimtare dhe ndërhyrja e NATO-së<br />
Gjatë viteve ‘90, shoqëritë shqiptare <strong>në</strong> mërgim u angazhuan për ngritjen e Ushtrisë Çlirimtare të <strong>Kosovë</strong>s UÇK-së,<br />
pjesëtarët e së cilës u trajnuan <strong>në</strong> Shqipëri dhe u hodhën më pas <strong>në</strong> territorin kosovar. Dëshmorët e parë të Luftës<br />
Çlirimtare, Zahir Pajaziti, Hakif Zejnullahu dhe Edmond Hoxha, ishin ndër drejtuesit e sulmeve të para guerile, pas<br />
së cilave UÇK-ja u shfaq botërisht më 28 <strong>në</strong>ntor 1997. Trazirat e vitit 1997 <strong>në</strong> Shqipëri dha<strong>në</strong> mundësi që arsenali<br />
luftarak i depove të ushtrisë shqiptare ti shkonte UÇK-së. Duke përdorur si pretekst ndjekjen e UÇK-së, Serbia<br />
intensifikoi terrorin e vet mbi popullsi<strong>në</strong> shqiptare dhe kreu një numër të madh masakrash mbi civilë <strong>në</strong> Drenicë<br />
më 28 shkurt 1998. Pas dy dështimeve të mëparshme, <strong>në</strong> mars 1998, forcat serbe <strong>rreth</strong>uan rezidencën <strong>në</strong> Prekaz të<br />
kryekomandantit shqiptar Adem Jashari, i cili u flijua me armë <strong>në</strong> dorë bashkë me të vëlla<strong>në</strong> Hamzën dhe mbi 50<br />
a<strong>në</strong>tarë të familjes.<br />
Luftimet u ashpërsuan gjatë pranverës së vitit 1998 me mësymjen e Dukagjinit dhe gjatë verës me ofensivën serbe<br />
dhe masakrat <strong>në</strong> Rahovec. Më 15 janar 1999, Masakra e Reçakut, e dëshmuar nga misioni vëzhgues i OSBE-së <strong>në</strong>n<br />
udhëheqjen e ambasadorit William Walker, fitoi simpati<strong>në</strong> ndërkombëtare për popullin e <strong>Kosovë</strong>s. Në shkurt 1999<br />
<strong>në</strong> Rambouillet të Francës, u organizuan bisedimet shqiptaro-serbe për t’i dhë<strong>në</strong> fund luftës. Pala shqiptare<br />
<strong>në</strong>nshkroi marrëveshjen e propozuar nga ndërmjetësuesit ndërkombëtar, kurse serbët refuzuan të <strong>në</strong>nshkruanin.<br />
Zhvendosja e popullsisë e shkaktuar nga luftimet shënoi kulmin gjatë muajit mars, kur forcat serbe filluan dëbimin<br />
me dhu<strong>në</strong> të shqiptarëve. Gati 1 milion banorë apo gjysma e popullsisë së <strong>Kosovë</strong>s u çatdhesuan; 650,000 gjetën<br />
strehë <strong>në</strong> Shqipëri, me qindra mijëra u hodhën <strong>në</strong> vago<strong>në</strong> mallrash ose u ndrydhën <strong>në</strong> automjete private gjatë<br />
udhëtimit njëjavor <strong>në</strong> drejtim të Maqedonisë. Me përjashtim të disa viseve urbane, popullsia e mbetur brenda<br />
territorit të <strong>Kosovë</strong>s ishte <strong>në</strong> zhvendosje të pandërprerë dhe <strong>në</strong>n kërcënim të vazhdueshëm për shfarosje. Në<br />
përfundim të luftës, Kosova numëroi gati 15.000 të vrarë, 5.000 të zhdukur dhe dëme të rënda materiale.<br />
Të përballur me dështimin e negociatave për paqe dhe bllokimin e veprimeve multilaterale përmes Këshillit të<br />
Sigurimit të OKB-së, Shtetet e Bashkuara ndërmorën fushatën për bombardimin e Jugosllavisë <strong>në</strong> bashkëpunim me<br />
Aleancën Veriatlantike, NATO-n. Të shtyrë nga qëllime humanitare, aleatët e NATO-s filluan më 24 mars 1999<br />
sulmet ajrore ndaj caqeve ushtarake jugosllave për 73 ditë me radhë. Gjatë kësaj kohe, UÇK-ja vazhdoi<br />
konfrontimet ushtarake me trupat serbe, theu kufirin Shqipëri-<strong>Kosovë</strong> dhe mori <strong>në</strong>n kontroll pika strategjike.<br />
Çlirimi, administrimi ndërkombëtar dhe pavarësimi<br />
Më 10 qershor 1999 u arrit marrëveshja e Kumanovës për tërheqjen e forcave serbe dhe hyrjen e forcave të<br />
NATO-s <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Po ashtu, u kalua <strong>në</strong> Këshill të Sigurimit të OKB-së Rezoluta 1244, që formalisht e mbajti<br />
<strong>Kosovë</strong>n <strong>në</strong>n sovranitetin e Jugosllavisë, por <strong>në</strong>n administrim ndërkombëtar të Kombeve të Bashkuara. Të njëjtën<br />
ditë, forca ruse hy<strong>në</strong> <strong>në</strong> trevën e <strong>Kosovë</strong>s për të shpëtuar makineri<strong>në</strong> serbe të ndodhur <strong>në</strong> Aeroportin e Prishti<strong>në</strong>s.<br />
<strong>Një</strong> ditë më pas, Ushtria Çlirimtare hyri <strong>në</strong> kryeqytet, ndërsa trupat serbe u tërhoqën duke i lëshuar vendin forcave<br />
aleate. U organizua forca paqeruajtëse e KFOR-it, ku për një kohë bë<strong>në</strong> pjesë edhe trupat ruse.<br />
Rindërtimi i pjesshëm i <strong>Kosovë</strong>s u ndihmua nga një mori organizatash ndërkombëtare, të cilat njëherësh ofruan<br />
edhe mundësi për pu<strong>në</strong>sim për shqiptarët dhe një burim mjetesh financiare. Misioni i Kombeve të Bashkuara <strong>në</strong><br />
<strong>Kosovë</strong> (UNMIK) filloi pu<strong>në</strong>n për vendosjen e sundimit të ligjit dhe për themelimin e institucioneve<br />
vetëqeverisëse. Më 2001, UNMIK-u <strong>në</strong>n dokumentin e Kornizës Kushtetuese organizoi zgjedhjet e para të lira <strong>në</strong><br />
histori<strong>në</strong> e <strong>Kosovë</strong>s. Më 2002, Ibrahim Rugova u zgjodh Kryetar i <strong>Kosovë</strong>s, ndërsa Bajram Rexhepi kryeministër i<br />
parë i pasluftës. Megjithatë, kompetencat kryesore mbetën <strong>në</strong> duart të UNMIK-ut. Çështja e qytetit të ndarë të<br />
Mitrovicës dhe provokimet e qarqeve ekstremiste serbe sollën protesta të dhunshme <strong>në</strong> vitet 1999 dhe 2000 dhe<br />
shkaktuan trazirat e marsit 2004, të cilat dëmtuan imazhin ndërkombëtar të <strong>Kosovë</strong>s.<br />
Bisedimet për statusin final të <strong>Kosovë</strong>s ndërmjet Prishti<strong>në</strong>s dhe Beogradit rezultuan pa marrëveshje. Kompromisi i<br />
ofruar nga pala kosovare parashihte <strong>Kosovë</strong>n si shtet të pavarur shumetnik, kurse pala serbe propozoi disa versione<br />
të ndryshme për autonomi. Kombet e Bashkuara <strong>në</strong> ndërkohë, dërguan përfaqësues të tyre ish-presidentin finlandez<br />
Martti Ahtisaari, i cili nxori më 2007 planin gjithëpërfshirës, ku parashihej pavarësi e mbikëqyrur me të drejta të<br />
zgjeruara për pakicat, sidomos serbët. Në bazë të këtij plani dhe duke u thirrur <strong>në</strong> rezolutën 1244, Kuvendi i<br />
<strong>Kosovë</strong>s shpalli pavarësi<strong>në</strong> më 17 shkurt 2008.<br />
Kostarika dhe Afganistani ishin vendet e para që e njohën pavarësi<strong>në</strong> e <strong>Kosovë</strong>s, të përcjella nga Shqipëria, SHBAtë,<br />
Britania, Gjermania dhe Franca. Kushtetuta e Republikës u miratua më 9 prill 2008 dhe hyri <strong>në</strong> fuqi më 15<br />
qershor 2008, kur edhe u bë transferimi i plotë i kompetencave prej UNMIK-ut <strong>në</strong> institucionet vendore. Gjithashtu<br />
9 shkurt 2008 u <strong>në</strong>nshkrua marrëveshja me Bashkimin Evropian për misionin EULEX <strong>në</strong> sundimin e ligjit si dhe u<br />
parapa themelimi i Zyrës Civile Ndërkombëtare.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Arti dhe Kultura<br />
Kultura<br />
Kultura kosovare ngërthen <strong>në</strong> vete kulturën e kombit shqiptar, si trashëguese të kulturës vendase ilire, të ndikuar<br />
më vo<strong>në</strong> kryesisht nga kultura romake dhe osmane e më pak nga ajo sllave. Përcaktimi kulturor kosovar është<br />
perëndimor, mirëpo ruan <strong>në</strong> vete elemente konservatore evropiane dhe disa veti të kulturës lindore, të përfituara<br />
nga shekujt e sundimit osman. Ndikimi i thellë vërehet sidomos nga e drejta dokesore e shqiptarëve, e përkufizuar<br />
nga katër parime, nderin vetjak, barazi<strong>në</strong> e vetëve, liri<strong>në</strong> e veprimit <strong>në</strong> kuadër të ligjit, si dhe besën.<br />
Letërsia dhe artet<br />
Letërsia <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> nis me librin kishtar Meshari, të parin libër të botuar <strong>në</strong> gjuhën shqipe nga Gjon Buzuku i<br />
shkruar <strong>në</strong> vitin 1555, me prejardhje nga krahina e Hasit. Andre Bogdani botoi gramatikën e parë të gjuhës shqipe,<br />
mirëpo kjo vepër humbi gjatë luftimeve kundër osma<strong>në</strong>ve dhe për të mësohet vetëm nga shkrimet e nipit Pjetër<br />
Bogdani, autor i Çetës së Profetëve, kryevepër e letërsisë së vjetër shqiptare.<br />
Zhvillmi i letërsisë <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> nuk arriti nivel të duhur deri pas luftës së dytë botërore, kur themelimi i shtëpisë<br />
botuese Rilindja hapi rrugët për botimin e një morie veprash letrare. Esad Mekuli konsiderohet si nismëtari i<br />
letërsisë moderne <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Në prozë u dalluan Anton Pashku, Anton Çetta, Nazmi Rrahmani, Zejnullah<br />
Rrahmani, Rexhep Qosja, Sinan Hasani etj. Prej poetëve më të përmendur ja<strong>në</strong> Ali Podrimja, Azem Shkreli, Sabri<br />
Hamiti, Jeton Kelmendi, Din Mehmeti, Rrahman Dedaj etj. Autorët bashkëkohorë kosovarë kryesisht trajtoj<strong>në</strong> tema<br />
të lëvizjes kombëtare, transformimit shoqëror, mërgimit, si dhe luftës e pavarësisë.<br />
Feja<br />
Popullsia kosovare i përket kryesisht fesë islame, ndërsa pjesa tjetër Kishës Katolike Romake dhe Kishës<br />
Ortodokse Serbe. Myslima<strong>në</strong>t përfshij<strong>në</strong> shumicën e shqiptarëve, turqit, boshnjakët dhe gora<strong>në</strong>t.<br />
Krishterimi është religjioni më i vjetër <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>, që u përhap qysh gjatë misioneve të Shën Palit <strong>në</strong> provincat ilire<br />
të Perandorisë Romake. Perandori bizantin, Konstandini i Madh, i lindur <strong>në</strong> provincën e Dardanisë, e bëri fe zyrtare<br />
të perandorisë. Niketë Dardani shkroi njërin prej himneve të para kishtare, "Te Deum." Më 1054, Kosova u ndodh<br />
<strong>në</strong> juridiksionin e Kishës Ortodokse të Lindjes, mirëpo prijësit politikë të kohës parapëlqyen lidhje me papatit dhe<br />
perëndimin. Lekë Dukagjini, i lindur <strong>në</strong> Lipjan, i dha Kishës Katolike vend qendror <strong>në</strong> kodin e tij të drejtësisë,<br />
ndërsa klerikët Gjon Buzuku dhe Pjetër Bogdani botuan <strong>në</strong> shqip vepra të të rëndësisë fetare dhe gjuhësore.<br />
Me përfshirjen e <strong>Kosovë</strong>n <strong>në</strong>n Perandori<strong>në</strong> Osmane, u përhap edhe feja islame, së pari përmes edukimit të të rinjve<br />
kosovarë <strong>në</strong> shkollat perandorake dhe përpjekje proselituese të misionarëve osmane, e pastaj edhe për shkak të<br />
tatimit të rëndë <strong>në</strong> baza fetare (taksës së xhizjes). Islami u pranua nga shqiptarët dhe një pjesë e sllavëve.<br />
Shqiptarët, edhe pse të ndarë <strong>në</strong> myslima<strong>në</strong> dhe të krishterë, vazhduan të identifikoheshin si një komb. Kurse për<br />
sllavët ndarja fetare solli edhe ndarje etnike.<br />
Boshnjakët më parë njiheshin si myslima<strong>në</strong> dhe gjithmo<strong>në</strong> theksonin dallimin etnik nga serbët. Megjithatë, islami<br />
që praktikohet sot <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> është kryesisht tolerant dhe përkrah zhvillimin kulturor të kosovarëve si popullatë me<br />
kulturë evropiane. Shumica e myslima<strong>në</strong>ve <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> ja<strong>në</strong> synitë, por ka edhe ndjekës të urdhrit shiit.<br />
Gjuhët<br />
Gjuhë parësore e folur <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> është dialekti gegë verilindor i gjuhës shqipe, i folur si gjuhë amtare nga<br />
shqiptarët e ashkalinjtë dhe si gjuhë e dytë nga shumica e kombësive tjera, me përjashtim të serbëve që ka<strong>në</strong><br />
njohuri më të vogël. Shqipja standarde është gjuhë zyrtare <strong>në</strong> nivel të njëjtë me gjuhën serbe, të folur nga<br />
komuniteti serb dhe të njohur mirë nga brezat më të vjetër të shqiptarëve dhe komuniteteve tjera. Gjuhët boshnjake,<br />
turke dhe rome gëzoj<strong>në</strong> përdorim zyrtar <strong>në</strong> nivel komunal; përveç komunitetit turk, gjuha turke flitet si gjuhë e parë<br />
dhe si gjuhë e dytë nga një numër shqiptarësh. Në Rahovec, flitet nga komuniteti shqiptar një dialekt lindor i<br />
gjuhëve sllave të jugut, i quajtur rahovecianshe ose sllavishtja e Rahovecit, ndërsa nga komuniteti goran flitet një<br />
dialekt i maqedonishtes. Komunitetet ka<strong>në</strong> të drejtën dhe mundësi<strong>në</strong> e shkollimit <strong>në</strong> gjuhën e tyre amtare.<br />
Anglishtja, ndërkaq, ka zëvendësuar serbishten si gjuhë e komunikimin ndëretnik <strong>në</strong> mes të shqiptarëve dhe<br />
serbëve. Ndo<strong>në</strong>se nuk është e sanksionuar me Kushtetutë, anglishtja përdoret zyrtarisht nga institucionet<br />
qeverisëse, sidomos <strong>në</strong> nxjerrjen e ligjeve dhe dokumenteve qeveritare. <strong>Një</strong>herësh, anglishtja është gjuha e huaj më<br />
e njohur nga kosovarët, e përcjellë nga gjermanishtja dhe frëngjishtja.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Gjeografia<br />
Kosova gjindet <strong>në</strong> mes të Europës Jug-Lindore. Kosova, shtrihet mes paraleles 42° e 44° të hemisferës veriore të<br />
Tokës dhe mes meridianit 20° e 22°.<br />
Duke zë<strong>në</strong> pozitë qendrore <strong>në</strong> Gadishullin Ballkanik, paraqet nyje të rëndësishme të lidhjes midis, Evropës së<br />
Mesme dhe asaj Jugore, Detit Adriatik dhe Detit të Zi. Sipërfaqja e <strong>Kosovë</strong>s është 10 908 km2 dhe është e<br />
populluar me mbi 2 milio<strong>në</strong> banorë.<br />
Boshtin kryesor të lidhjes së viseve veriore dhe<br />
jugore të Ballkanit e bëj<strong>në</strong> luginat e lumenjve: Ibër,<br />
Sitnicë dhe Lepenc. Ky bosht ndan disa lugina të<br />
tërthorta: <strong>në</strong> afërsi të Mitrovicës përgjatë lumit Iber<br />
kalon magjistralja e Adriatikut e cila e lidhë<br />
bregdetin e Malit të Zi , <strong>në</strong> afërsi të qytetit të<br />
Besia<strong>në</strong>s (Podujevës). Rruga e Llapit dhe Toplicës e<br />
lidhë me qytetin e Nishit dhe me brendësin e<br />
Gadishullit Ballkanik, <strong>në</strong> afërsi të Prishti<strong>në</strong>s,<br />
ndodhet lugina e Drenicës e cila e lidhë Drinin e<br />
Bardhë me rrugën më të <strong>shkurtër</strong> për bregdetin<br />
Shqiptar.<br />
Në qytetin e Ferizajt ndahet rruga e Moravës së<br />
Binçes e cila kyçet <strong>në</strong> arterien kryesore lumore të<br />
Moravës dhe Vardarit.<br />
Klima<br />
Foto © Visit Kosova www.visitkosovo.org<br />
Klima dhe temperaturat <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> ja<strong>në</strong> të ndryshueshme gjatë katër sti<strong>në</strong>ve të vitit. Dimri është me borë dhe me<br />
temperatura të ulëta, p.sh. <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong> temperatura mesatare është -2°C. Pranvera dhe vjeshta ja<strong>në</strong> të freskëta dhe<br />
me reshje, kurse vera është e nxehtë dhe e thatë - me temperatura mesatare +22°C. Temperaturat e larta <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
gjatë vitit ja<strong>në</strong> mes 25°C dhe +38°C.<br />
Flora dhe Fauna<br />
Ndryshimet klimatike, pedologjike dhe hidrografike, ka<strong>në</strong> ndikuar <strong>në</strong> llojllojshmëri<strong>në</strong> e botës bimore dhe shtazore.<br />
Në zo<strong>në</strong>n kalimtare prej fushës <strong>në</strong> viset bregore haset bashkësia e akaçjeve (bagremit), pastaj manit të bardhë ,<br />
manit të zi, lisit të zi, rrapit, plepit kanadez, robimës japoneze, dafi<strong>në</strong>s, frashrit amerikan etj.<br />
Në viset bregore më e përhapur është bashkësia e ahut.<br />
Në brezin e drunjëve gjetherë<strong>në</strong>s (900-1500m) filloj<strong>në</strong> së pari bashkësitë e përziera me gjethembajtës, e pastaj<br />
fillon brezi i drunjëve gjethembajtës: dëllënja (bredhi i kuq), bredhi (çami), boriga (pisha e zezë), pisha e bardhë.<br />
Bashkësia e gështenjës si treguese e ndikimit të klimës mesdhetare vazhdon rrëzave të Bjeshkëve të Nemuna deri te<br />
Strellci i Epërm dhe deri <strong>në</strong> Pejë ( <strong>në</strong> Zatra). Në lartësi <strong>rreth</strong> 1500m fillon brezi i kullosave malore të cilat ngriten<br />
deri <strong>në</strong> lartësi<strong>në</strong> 2200m. Në brezin e kullosave haset boronica, bimë e cila jep fruta shumë të shëndetshme.<br />
Zona kodrinore-malore është më e pasura me fau<strong>në</strong>. Në zo<strong>në</strong>n fushore e kodrinore ku shtrihen pyjet (si Lipovica,<br />
Kleçka etj.) jeton kaprolli, derri i egër, dreri dhe lepuri. Prej shpezëve <strong>në</strong> zo<strong>në</strong>n fushore-kodrinore hasen korbi i<br />
murrmë , laraska, shtura, harabeli fushor, qukapiku, pëllumbi, turtulli, thëllëza e fushës, shkurtëza, fazani etj. Në<br />
zo<strong>në</strong>n malore, ku shtrihen edhe pyjet jeton ariu i murrmë, luqerbulli, dhia e egër, derri i egër, ujku, sqarthi i artë,<br />
sqarthi i bardhë, dhelpra, kaprolli, pulegra e madhe dhe e vogël, pula e pyjeve, thëllëza , ketri etj. Ariu më tepër<br />
haset <strong>në</strong> zo<strong>në</strong>n malore të Alpeve Shqiptare, <strong>në</strong> Sharr, Mok<strong>në</strong> etj.<br />
Për gjueti turistike ja<strong>në</strong> të përshtatshëm pylli i Lipovicës (Blinajës) dhe Kleçkës, jo larg Lipjanit. Sa i përket fau<strong>në</strong>s<br />
ujore mund te gjuhen: trofta e përrojeve, dispari, ngjala, mustaku, krapi, bërcaku, skobusi, siluri, gjuhza, skrofana,<br />
cironka etj.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Popullsia<br />
Regjistrimi i fundit i plotë i popullsisë është bërë <strong>në</strong> vitit 1981, kur Kosova kishte 1.584.000 banorë. Vlerësime të<br />
vitit 2011 numrin e popullsisë e vendosin <strong>në</strong> 1.733.872, ndërsa <strong>në</strong> burime tjera hasen edhe shifra prej 2.200.000<br />
ndersa burime të inteligjencës amerika<strong>në</strong> paraqesin vetëm 1.804.838, sipas vlerësimit më të fundit të korrikut 2009.<br />
Mërgimet e kosovarëve gjatë kësaj periudhe, si dhe të rë<strong>në</strong>t gjatë luftës, ka<strong>në</strong> penguar rritjen e pritshme të<br />
popullsisë, me gjithë shtimin natyror prej 12,7 për 1.000 banorë.<br />
Popullsia e <strong>Kosovë</strong>s përbëhet kryesisht nga komuniteti etnik shqiptar, që sipas vlerësimeve të Entit Statistikor<br />
shqiptarët përbëj<strong>në</strong> 88% të popullsisë. Serbët ja<strong>në</strong> komuniteti i dytë përkah madhësia me 5,3%, të përcjellë nga<br />
turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjtë, egjiptasit dhe gora<strong>në</strong>t. Në <strong>Kosovë</strong> jeton edhe një numër kroatësh dhe<br />
çerkezësh, ndërsa pjesëtarë që zyrtarisht i përkasin komunitetit serb ka<strong>në</strong> kërkuar nga qeveria të njihen si komunitet<br />
malazias <strong>në</strong> vete. Ndërkohë, romët, ashkalinjtë dhe egjiptasit, që shpesh futen <strong>në</strong> një tog të njohur si RAE ose<br />
tradicionalisht si jevgj, vetidentifikohen si etni të pavarura <strong>në</strong> baza të dallimeve historike ose kulturore. Niveli i<br />
integrimit të pakicave joserbe <strong>në</strong> shoqëri<strong>në</strong> kosovare është <strong>në</strong> përgjithësi i kënaqshëm. Ndërkohë, përkundër<br />
përpjekjeve të qeverisë dhe shoqërisë civile kosovare, integrimi i komunitetit serb po ecën ngadalë për shkak të<br />
pengesave të grupeve ekstremiste të sponsorizuara nga qeveria e Serbisë dhe qarqe ultranacionaliste serbe.<br />
Veç shtimit të lartë natyror të sipërcekur, Kosova gëzon një popullatë shumë të re. Mosha mesatare është 25,9 vjeç,<br />
70% e popullsisë ja<strong>në</strong> <strong>në</strong>n 30 vjeç, ndërsa 33% i përkasin moshave 0-14 vjeçare dhe vetëm 6% ja<strong>në</strong> mbi 65 vjeç.<br />
Jetëgjatësia mesatare është 69 vjet; femrat jetoj<strong>në</strong> afro 71 vjet, meshkujt 67vjet. Lindshmëria është 16,3 <strong>në</strong> 1000<br />
banorë ndërsa vdekshmëria 3,6. Në vazhdim shikoni listën e komunave (shiko seksionin Komunat e <strong>Kosovë</strong>s).<br />
Leposaviq Mitrovicë Skënderaj Vushtri Zubin Potok Zveçan<br />
Deçan<br />
Gjakovë<br />
Junik<br />
PEJË<br />
Istog Kli<strong>në</strong> Pejë<br />
Rahovec<br />
GJAKOVË<br />
PRIZREN<br />
MITROVICË<br />
Dragash Malishevë Mamushë Prizren<br />
PRISHTINË<br />
GJILAN<br />
FERIZAJ<br />
Fushë <strong>Kosovë</strong><br />
Gllogoc<br />
Graçanicë<br />
Lipjan<br />
Novobërdë<br />
Podujevë<br />
Prishti<strong>në</strong><br />
Gjilan<br />
Kamenicë<br />
Kllokot<br />
Partesh<br />
Ranillug<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova<br />
Viti<br />
Ferizaj Hani i Elezit Kaçanik Shtërpcë Shtime
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Qeveria<br />
Pavarësia e <strong>Kosovë</strong>s u shpall <strong>në</strong> bazë të planit gjithëpërfshirës të të dërguarit të OKB-së Martti Ahtisaari, i cili<br />
parasheh misionin mbikëqyrës ndërkombëtar dhe të drejta e përparësi të zgjeruara për pakicat kombëtare. Sipas<br />
Kushtetutës së Republikës, Kosova është shtet unitar me rregullin shtetëror të republikës parlamentare, por që <strong>në</strong><br />
praktikë ka ngjyrime të një sistemi gjysmë-presidencial. Qeverisja bazohet <strong>në</strong> ndarjen e pushteteve ligjvë<strong>në</strong>s,<br />
ekzekutiv dhe gjyqësor, funksionimin e organeve të pavarura vendore e ndërkombëtare, si dhe garantimin e të<br />
drejtave të veçanta komunitetit serb dhe kishës ortodokse serbe.<br />
Pushteti ligjvë<strong>në</strong>s i takon Kuvendit të Republikës, ndërsa pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti dhe Qeveria e<br />
Republikës. Gjyqësori parashihet të funksionojë <strong>në</strong> mënyrë të pavarur, ndo<strong>në</strong>se kjo nuk ndodh <strong>në</strong> praktikë.<br />
Rishtazi, fondacioni amerikan Freedom House cilësoi <strong>Kosovë</strong>n si vend "jo të lirë," duke vë<strong>në</strong> <strong>në</strong> pah veç<br />
korrupsionit edhe mungesën e një sistemi funksional të drejtësisë. Sistemi qeverisës po kalon <strong>në</strong>për fazën fillestare<br />
të implementimit të tij, pas shpalljes së pavarësisë më 2008.<br />
Zgjedhjet dhe organet politike<br />
Zgjedhjet <strong>në</strong> Republikën e <strong>Kosovë</strong>s zhvillohen çdo katër vjet. Çdo qytetar që ka mbushur 18 vjeç ka të drejtë të<br />
marrë pjesë si votues dhe kandidat <strong>në</strong> zgjedhje të përgjithshme për Kuvendin e Republikës, si dhe <strong>në</strong> zgjedhje<br />
komunale për kryetar komunash dhe këshilltarë komunalë. Organi ligjvë<strong>në</strong>s, Kuvendi i Republikës, është i përbërë<br />
nga një dhomë me 120 a<strong>në</strong>tarë, prej të cilëve 100 zgjidhen çdo katër vjet drejtpërsëdrejti <strong>në</strong> një zo<strong>në</strong> zgjedhore<br />
mbarështetërore, ndërsa 20 ja<strong>në</strong> të rezervuara për pakicat kombëtare (10 për serbët, 10 për joserbët) pa marrë<br />
parasysh rezultatin e zgjedhjeve.<br />
Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili përfaqëson unitetin kombëtar, drejtimin e politikës së jashtme dhe<br />
atë të kryekomandantit të Forcave të Sigurisë. Presidenti zgjidhet nga Kuvendi i Republikës me 2/3 e votave; vetëm<br />
shumica e votave është e nevojshme pas dy raundeve të dështuara. Nëse brenda tri tentimeve Kuvendi nuk arrin të<br />
zgjedhë Presidentin e ri, shpallen zgjedhje të reja brenda 45 ditësh. President i Republikës është Atifete Jahjaga,<br />
fillimisht e zgjedhur <strong>në</strong> këtë post me 7 prill 2011, pas dorëheqjes së ish-presidentit Fatmir Sejdiu dhe mandatit të<br />
<strong>shkurtër</strong> si president Begjet Pacollit. Pushteti ekzekutiv i Qeverisë përbëhet nga Kryeministri dhe Ministrat.<br />
Kryeministri ngarkohet me detyrën e formimit të Qeverisë nga Presidenti i Republikës dhe së bashku me Ministrat<br />
miratohet nga Kuvendi. Pas zgjedhjeve të parakoshme, me 22 shkurt 2011 rizgjidhet qeveria e re e <strong>Kosovë</strong>s me<br />
kryeministër të rizgjedhur Hashim Thaqi dhe kabinetin qeveritar si:<br />
Enver Hoxhaj, ministër i Pu<strong>në</strong>ve të Jashtme<br />
Vlora Çitaku, ministre e Integrimeve<br />
Ramë Buja, ministër i Arsimit, i Shkencës dhe i<br />
Teknologjisë<br />
Hajredin Kuçi, ministër i Drejtësisë<br />
Bajram Rexhepi, ministër i Pu<strong>në</strong>ve të Brendshme<br />
Sasha Rashiq, ministër i Kthimit dhe Komuniteteve<br />
Dardan Gashi, ministër i Mjedisit dhe i Planifikimit<br />
Hapësinor<br />
Memli Krasniqi, ministër për Kulturë, Rini dhe Sport<br />
Fehmi Mujota, ministër për Infrastrukturë<br />
Radojica Tomiq, ministre e Pushtetit Lokal<br />
Sistemi i drejtësisë<br />
Mahir Yagcilar, ministër i Administratës Publike;<br />
Mimoza Kusari-Lila, ministre e Tregtisë dhe<br />
Industrisë;<br />
Besim Beqaj, ministër i Zhvillimit Ekonomik;<br />
Bedri Hamza, ministër i Financave;<br />
Ferid Agani, ministër i Shëndetësisë;<br />
Agim Çeku, ministër i Forcës së Sigurisë së <strong>Kosovë</strong>s;<br />
Nenad Rashiq, ministër i Pu<strong>në</strong>s dhe Mirëqenies<br />
Sociale;<br />
Blerand Stavileci, ministër i Bujqësisë, Pylltarisë dhe<br />
Zhvillimit Rural.<br />
Kushtetuta e <strong>Kosovë</strong>s parasheh funksionimin e Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës Supreme, gjykatave tjera,<br />
Prokurorëve të Shtetit, Këshillit Gjyqësor dhe Këshillit Prokurorial për mbarëvajtjen e një sistemi të paanshëm dhe<br />
apolitik të drejtësisë. Gjykata Supreme është autoriteti më i lartë gjyqësor <strong>në</strong> mbrojtje të ligjit dhe shqyrton ankesa<br />
ndaj vendimeve të gjykatave vartëse ose <strong>në</strong> raste të caktuara pranon raste që i referon drejtpërsëdrejti.<br />
Në a<strong>në</strong>n tjetër, Gjykata Kushtetuese, e përbërë nga 9 a<strong>në</strong>tarë, është mbrojtëse e Kushtetutës dhe interpretuesja<br />
përfundimtare e saj. Mund të vihet <strong>në</strong> pu<strong>në</strong> nga institucionet e larta shtetërore <strong>në</strong> raste të caktuara me Kushtetutë.<br />
Individët ka<strong>në</strong> mundësi të kufizuara për t’iu referuar gjykatës. Gj. K. po ashtu mund të pranojë referime nga<br />
Kryetari i Kuvendit para kalimit të amendamenteve kushtetuese. Kryetar i Gj. K. është Prof. Dr. Enver Hasani.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Këshilli Gjyqësor, është organ mbikëqyrës që përcjell pu<strong>në</strong>n e gjyqësorit dhe sigurohet për pavarësi<strong>në</strong> dhe<br />
ndershmëri<strong>në</strong> e tij, si dhe asiston kreun e shtetit <strong>në</strong> përzgjedhjen e gjyqtarëve. Gjithashtu, funksionon edhe Këshilli<br />
Prokurorial me detyra të ngjashme kundrejt pu<strong>në</strong>s së prokurorëve. Sikurse për zgjedhjen e gjyqtarëve ashtu edhe të<br />
pjesëtarëve të këshillave, Kushtetuta sanksionon kuota etnike, ku së paku 15% e a<strong>në</strong>tarëve duhet t’iu përkasin<br />
komuniteteve joshumicë.<br />
Subjektet politike dhe shoqëria civile<br />
Kosova ka një numër të madh partish politike, pak prej të cilave ja<strong>në</strong> të profilizuara dhe nuk ndjekin ndonjë<br />
ideologji të caktuar. Partië më të mëdha <strong>në</strong> vend, Partia Demokratike e <strong>Kosovë</strong>s (PDK), Lidhja Demokratike e<br />
<strong>Kosovë</strong>s (LDK), Vetëvendosja, Aleanca për ardhmeri<strong>në</strong> e <strong>Kosovë</strong>s (AAK), dhe Aleanca Kosova e Re (AKR).<br />
LDK-ja ishte forca udhëheqëse e politikës kosovare, e orientuar kah pikëpamjet paqësore të kryetarit të saj,<br />
Presidentit Ibrahim Rugova. PDK, ndërkaq, doli nga krahu i luftës i UÇK-së, e udhëhequr nga kryeministri Hashim<br />
Thaçi.<br />
Prej grupeve më të mëdha opozitare dallohet partia Vetëvendosje, e drejtuar nga Albin Kurti, që mori hov me<br />
kërkesat e saj për sovranitet popullor. Më 10 shkurt 2007, policia rumune e UNMIK-ut vrau dy protestues të kësaj<br />
lëvizjeje, por asnjëherë nuk është vë<strong>në</strong> para drejtësisë, ndërsa udhëheqësi i saj dhe aktivistë të tjerë ja<strong>në</strong> arrestuar <strong>në</strong><br />
shumë raste. Vetëvendosja vazhdimisht ka kërkuar largimin e UNMIK-ut, ka kundërshtuar decentralizimin, Planin<br />
e Ahtisaarit, vendosjen e EULEX-it dhe së fundi është shprehur <strong>në</strong> favor të bashkimit të <strong>Kosovë</strong>s me Shqipëri<strong>në</strong>.<br />
Organizata të ndryshme joqeveritare ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> aktive që prej pasluftës, ndo<strong>në</strong>se ndërtimi i shoqërisë së mirëfilltë<br />
civile është një ecuri <strong>në</strong> zhvillim e mbështetur nga fondacione të ndryshme ndërkombëtare me qëllim të forcimit të<br />
demokracisë <strong>në</strong> vend.<br />
Marrëdhëniet e jashtme<br />
Deri më tani Kosova është njohur si shtet nga 91 vende a<strong>në</strong>tare të Kombeve të Bashkuara, prej të cilave 7 nga 8<br />
pjesëtare së G8-shes. Shqipëria, Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Turqia ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong><br />
mbështetësit më të mëdhenj të çështjes së <strong>Kosovë</strong>s dhe vazhdoj<strong>në</strong> të ndihmoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> lobim ndërkombëtar. Ndërkaq,<br />
Serbia pretendon sovranitet mbi truallin kosovar dhe kundërshton pavarësi<strong>në</strong> së bashku me Rusi<strong>në</strong>, Republikën<br />
Popullore të Ki<strong>në</strong>s dhe vende të tjera, kryesisht autoritariane dhe me probleme të brendshme. Po ashtu, zhgënjyes<br />
mbetet fakti se vende kyçe të botës arabe dhe islame e kundërshtoj<strong>në</strong> pavarësi<strong>në</strong> e <strong>Kosovë</strong>s. Shqetësuese mbeten<br />
edhe vështirësitë <strong>në</strong> udhëtim që i hasin qytetarët kosovarë. Shumë shtete nuk njohin pasaportat e Republikës së<br />
<strong>Kosovë</strong>s, ndërsa sigurimi i vizave për <strong>në</strong> vende tjera është shumë i vështirë.<br />
Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, <strong>në</strong> bazë të kërkesës së Serbisë, e ka kaluar çështjen për<br />
rishikim nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, vendimi i së cilës nuk është i detyrueshëm. Qeveria e <strong>Kosovë</strong>s<br />
ka angazhuar ekipin e avokatëve mbrojtës <strong>në</strong> krye me ekspertin e të drejtës ndërkombëtare Sir Michael Wood. Më<br />
17 korrik 2009, Kosova dorëzoi para gjykatës të dytën deklaratë mbrojtëse me shkrim.<br />
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë me qendër <strong>në</strong> Hagë, që përfaqëson gjykatën e nivelit më të lartë të Kombeve<br />
të Bashkuara, me 22 korrik 2010 publikoi opinionin këshilldhë<strong>në</strong>s lidhur me ligjshmëri<strong>në</strong> e shpalljes së pavarësisë<br />
së <strong>Kosovë</strong>s <strong>në</strong> vitin 2008. Gjatë fjalës së tij Kryetari i Gjykatës Hiasashi Ovada tha se shpallja e pavarsisë së<br />
<strong>Kosovë</strong>s më 17 shkurt të 2008 nuk e ka shkelur të drejtën ndërkombëtare. Me 10 vota pro dhe 4 kundër gjykata<br />
është e mendimit se deklarata e pavarësisë së <strong>Kosovë</strong>s nuk e ka shkelur të drejtën ndërkombëtare. Sipas gjykatës<br />
nga të gjitha të dhënat pavarësia e <strong>Kosovë</strong>s nuk ka shkelur as rezolutën 1244, si dhe kornizën kushtetuese të<br />
UNMIK.<br />
Republika e <strong>Kosovë</strong>s ka hapur 20 misione diplomatike <strong>në</strong> kryeqytetet e shteteve që e ka<strong>në</strong> njohur pavarësi<strong>në</strong> e saj,<br />
por së shpejti pritet të operacionalizohen edhe disa tjera. <strong>Një</strong>herësh, <strong>në</strong> Prishti<strong>në</strong> funksionoj<strong>në</strong> mbi 33 misione<br />
diplomatike, ambasada dhe zyra ndërlidhëse të shteteve sovrane dhe organizatave ndërkombëtare. Ministria e<br />
Pu<strong>në</strong>ve të Jashtme, e themeluar pas pavarësisë <strong>në</strong>n kryesimin e Enver Hoxhaj, është ngarkuar me detyrën e<br />
sigurimit të njohjeve të shtetit kosovar. Deri më tani, është arritur a<strong>në</strong>tarësimi i <strong>Kosovë</strong>s <strong>në</strong> Bankën Botërore dhe<br />
Fondin Monetar Ndërkombëtar, ndërsa mundësia e a<strong>në</strong>tarësimit <strong>në</strong> OKB nuk pritet të ndodhë <strong>në</strong> të ardhmen e afërt.<br />
Po ashtu, qeveria ka shpallur synimin për integrim <strong>në</strong> Bashkimin Evropian dhe aleancën veriatlantike, NATO.<br />
Disa të dhëna kohë pas kohe mund të ndryshojn përshkak të ndryshimeve politike, megjithëse ne jemi <strong>në</strong> rrjedha<br />
dhe po mundohemi që këto ndryshime ti rifreskojm edhe <strong>në</strong> materialet tona.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Ekonomia<br />
Angazhimi i qeverisë<br />
Qeveria kosovare ka bërë përpjekje për ndërtimin e një ekonomie të tregut, mirëpo me gjithë përparimet e shënuara<br />
<strong>në</strong> vitet e fundit, Kosova mbetet ndër vendet më të varfra të Evropës. Prodhimi vendor bruto (PVB) i <strong>Kosovë</strong>s<br />
numëron vetëm 5 miliard dollarë amerika<strong>në</strong> (me barazim të fuqisë blerëse), ndërsa me 2.300$ PVB për krye,<br />
Kosova renditet e fundit <strong>në</strong> Evropë. Papu<strong>në</strong>sia, që sipas vlerësime zyrtare ka kapluar 40% të fuqisë pu<strong>në</strong>tore, është<br />
brenga kryesore për Republikën e <strong>Kosovë</strong>s.<br />
Megjithëse Kosova shërbeu si burim i rëndësishëm i zhvillimit ekonomik të Jugosllavisë, pushtimi serb gjatë viteve<br />
<strong>në</strong>ntëdhjetë, lufta, si dhe qeverisja e ligsht e UNMIK-ut e sollën ekonomi<strong>në</strong> kosovare <strong>në</strong> gjendje kolapsi. Të hyrat<br />
financiare për rindërtimin e vendit pas përfundimit të luftës sollën rritje ekonomike <strong>në</strong> tri vjetët e para, kurse më<br />
2003-04 pati rënie për shkak të pamjaftueshmërisë së burimeve të brendshme dhe zvogëlimit të ndihmave<br />
ndërkombëtare. Inflacioni është i ulët, ndërsa tepricat buxhetore të herëpashershme ja<strong>në</strong> kritikuar si mungesë e<br />
përpjekjeve të qeverisë për ta nxjerrë vendin nga skamja. Sidoqoftë, më 2007 pati deficit buxhetor; u shpenzuan<br />
1.22 miliard dollarë amerika<strong>në</strong>, ndërsa pati 1.19 miliard të hyra. Industria e nxjerrjes dhe përpunimit të xeheve<br />
është pothuajse jashtë funksionit.<br />
Për t’i hapur rrugë zhvillimit ekonomik, ja<strong>në</strong> privatizuar sipas numrit gjysma dhe sipas vleftës 90% e ndërmarrjeve<br />
shtetërore. Për dallim nga vendet e zhvilluara, përfshirë këtu edhe Shtetet e Bashkuara, Kosova ka shënuar rritje<br />
ekonomike gjatë viteve të fundit, mirëpo jo <strong>në</strong> shkallë të dëshirueshme për ta lehtësuar gjendjen e rëndë të<br />
popullsisë. Me gjithë shënimet që tregoj<strong>në</strong> dyfishim të investimeve nga ulja e taksave të korporatave për 50% më<br />
2008 dhe disa lehtsime tjera që ja<strong>në</strong> bërë kohet e fundit, recedimi ekonomik ka penguar ndryshimet pozitive të<br />
pritshme. Edhe sot, ndihma financiare dhe teknike e bashkësisë ndërkombëtare, kryesisht Shteteve të Bashkuara<br />
dhe Bashkimit Evropian, përbëj<strong>në</strong> shtyllë mbajtëse të ekonomisë së <strong>Kosovë</strong>s. <strong>Një</strong>herësh, 15-20% e PVB-së<br />
grumbullohet nga remitancat e mërgimtarëve shqiptarë, të ndodhur kryesisht <strong>në</strong> Zvicër dhe Gjermani.<br />
Të ardhurat dhe zhvillimi njerëzor<br />
Papu<strong>në</strong>sia e lartë <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> ka bërë që PVB të përqendrohet <strong>në</strong> sektorin e shërbimeve (60%), ndërsa pjesa tjetër<br />
është <strong>në</strong> mënyrë të barabartë e ndarë mes bujqësisë dhe industrisë. Për dallim nga shtetet e zhvilluara, ku sektori i<br />
shërbimeve ngërthen përqindje të lartë të të pu<strong>në</strong>suarve <strong>në</strong> korporata të mëdha financiare, të teknologjisë<br />
informative dhe shëndetësore, shërbimet <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> përfshij<strong>në</strong> kryesisht veprimtare të vogla private, të<br />
përqendruara <strong>në</strong> tregti me pakicë dhe ndërtimtari. Vetëm 0,25% e të pu<strong>në</strong>suarve <strong>në</strong> vitin 2006 punonin për<br />
sipërmarrje të mesme dhe të mëdha me më shumë se 49 pu<strong>në</strong>torë. Në vitin 2007, 74.366 persona ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> të<br />
pu<strong>në</strong>suar <strong>në</strong> sektorin buxhetor.<br />
Shkalla e lartë e papu<strong>në</strong>sisë sillet <strong>rreth</strong> 40%, ndërsa pati arritur kulmin prej 50% më 2006. Në vitin 2007, numri i<br />
personave që ka<strong>në</strong> kërkuar pu<strong>në</strong> ka qe<strong>në</strong> 334.595 persona, shumica të moshës 25 deri <strong>në</strong> 39. Vetëm 1.5% e tyre<br />
ja<strong>në</strong> me universitet apo shkollë të lartë të kryer. Të pu<strong>në</strong>suarit, ndërkaq, vuaj<strong>në</strong> nga pagat e ulëta që mesatarisht<br />
sillen <strong>rreth</strong> 200 eurove <strong>në</strong> sektorin publik dhe 220 eurove <strong>në</strong> atë privat. Në këto kushte vazhdon të lulëzojë<br />
ekonomia e zezë, duke pamundësuar mbledhjen e statistikave precize. Sondazhe të reja tregoj<strong>në</strong> se ja<strong>në</strong> shënuar<br />
humbje të vendeve të pu<strong>në</strong>s për shkak të krizës dhe popullata ndjehet tejet e shqetësuar.<br />
Shkalla e varfërisë mbetet e rëndë, 42 % jetoj<strong>në</strong> <strong>në</strong> varfëri, ndërsa 15 % <strong>në</strong> varfëri të skajshme dhe nevoja për<br />
programe të mirëqenies sociale sfidon qeveri<strong>në</strong>, e cila më 2006 ndau asistencë për 40.569 familje me gjithsej<br />
174.131 a<strong>në</strong>tarë. 127.356 pensionistë filluan të përfitoj<strong>në</strong> nga pensione mujore <strong>në</strong> fundvitin 2006; <strong>në</strong> janar 2008<br />
pensionet u rritën nga 40 euro <strong>në</strong> 75 për muaj, ndo<strong>në</strong>se fondet e pensioneve u vodhën nga Serbia gjatë luftës dhe së<br />
fundi u tkurrën <strong>në</strong> skema të dështuara të kursimit. Në vitin 2007, Kosova ka filluar edhe me pensionet e posaçme<br />
për invalidët e luftës dhe familjet e dëshmorëve, fillimisht me 7.500 përfitues, numër ky që u rrit bashkë me sasi<strong>në</strong><br />
e pensionit.<br />
Në Prishti<strong>në</strong> ndodhet shtëpi e pleqve, ku më 2006 ishin të vendosur 106 individë (81 shqiptarë, 11 serb dhe 14 të<br />
tjerë). 136 vetë të tjerë (57 serb, 55 shqiptar dhe 24 të tjerë) ishin të vendosur <strong>në</strong> Institucionin e Shtimes për<br />
personat me kërkesa të veçanta. Vetëm gjatë vitit 2006, shteti mori <strong>në</strong>n kujdes 66 fëmijë të braktisur (39 vajza, 27<br />
djem). Këto statistika flasin për kohën ndërmjet viteve 2006-2009 por <strong>në</strong> krahasim me nagjarjet aktuale thuhet se<br />
ndryshimet ja<strong>në</strong> të vogla prandaj do mundohemi ti sjellim edhe disa statistika më të reja.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Bujqësia<br />
Bujqësia nuk i plotëson nevojat e popullsisë, mirëpo ka shënuar së fundmi përparime të dukshme <strong>në</strong> sajë të<br />
ndihmës nga jashtë. Sipas vlerësimeve të vitit 2007, bujqësia kontribuon 7% të PVB. Prodhimet kryesore bujqësore<br />
ja<strong>në</strong> misri, gruri dhe elbi, patatet, mollat, kumbullat dhe duhani. <strong>Një</strong>herësh, shitja me shumicë e drurit ka ngjallur<br />
shqetësime <strong>rreth</strong> zhveshjes së pyjeve. Mbajtja e kafshëve për qumësht dhe mish, gjithashtu e shpezëve dhe bletëve,<br />
përbën rrafshin e blegtorisë.<br />
Hapësira e mbjellë me drithëra është ngushtuar <strong>në</strong> krahasim me vitet ’80. Gruri, drithi kryesor, mbillet <strong>në</strong> 70.000<br />
hektarë tokë dhe ka mesatare të rendimentit prej 3.26 ton/ha. Përkundër rritjes <strong>në</strong> bujqësi, Kosova mbetet shumë<br />
prapa vendeve evropiane dhe vazhdon të jetë importues madhor i prodhimeve ushqimore.<br />
Energjia<br />
Përkundër hapësirës së vogël territoriale, Kosova është e pasur me burime energjetike. Ja<strong>në</strong> vlerësuar 10-12 miliard<br />
to<strong>në</strong> qymyr linjit të shtrirë përgjatë dy rrafsheve të vendit. Me 1.800-2.000 kalori, qymyri kosovar është i<br />
përshtatshëm për prodhim të rrymës elektrike, gazra për plehra artificiale, si dhe për nxemje qendrore. Prej viteve<br />
60-ta, qymyri nxirret <strong>në</strong> afërsi të Obiliçit <strong>në</strong> sasi që së fundmi sillet <strong>rreth</strong> 6 milion to<strong>në</strong> <strong>në</strong> vit.<br />
Sidoqoftë, dy termocentralet e ngritura për prodhim të rrymës elektrike përballen prej më se një dekade me<br />
mungesë kapacitetesh, telashe të teknologjisë së vjetruar, riparime gjysmake dhe keqmenagjim, duke mos arritur të<br />
përmbushin kërkesën për furnizim me rrymë. Më 2006 u prodhuan vetëm 832 milion kWh rrymë, ndërsa u<br />
konsumuan 4,281 miliard kWh, pesëfish më shumë. Që prej vitit 1999, reduktimet <strong>në</strong> furnizim ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> të<br />
zakonshme. Fushata 24:0 për të promovuar kursimin e rrymës dhe larjen e borxheve të konsumatorëve përmes<br />
pagesave me këste nuk ka<strong>në</strong> shënuar sukses të theksuar. Ministria e Energjisë dhe Minierave është angazhuar për<br />
ndërtimin e një termocentrali të ri me koncesion.<br />
Integrimet ekonomike dhe tregtia me jashtë<br />
Që prej vitit 2002, Euro zëvendësoi markën gjermane si valuta zyrtare e <strong>Kosovë</strong>s, ndo<strong>në</strong>se nuk ekziston ndonjë<br />
marrëveshje zyrtare për përdorimin e kësaj valute me institucionet evropiane. Dinari serb përdoret ilegalisht <strong>në</strong>për<br />
enklava serbe. Megjithëse përdorimi i euros është parë si mundësi për kontrollimin e inflacionit, Kosova qe vendi<br />
më i shtrenjtë <strong>në</strong> rajon <strong>në</strong> vitin 2008.<br />
Më 29 qershor 2009, Republika e <strong>Kosovë</strong>s u pranua zyrtarisht a<strong>në</strong>tare e Bankës Botërore dhe Fondit Monetar<br />
Ndërkombëtar. Më 2007, Kosova <strong>në</strong>nshkroi marrëveshjen e tregtisë së lirë, CEFTA, me vendet e rajonit.<br />
Megjithatë, mungesa e prodhimeve kosovare dhe pengesa nga Serbia ka<strong>në</strong> bërë që CEFTA të mos tregohet<br />
përparësi e madhe për <strong>Kosovë</strong>n. Në partneritet tregtar me BE-<strong>në</strong> dhe vendet e rajonit, Kosova përballet me<br />
mungesë bilanci tregtar. Eksporti më 2007 arriti <strong>në</strong> 527 milion dollarë, ndërsa importi kalonte 2,6 miliard.<br />
Kosova eksporton kryesisht prodhime xeherore dhe metale të përpunuara, mbeturina metalesh, lëkurë, makineri dhe<br />
pajisje transporti <strong>në</strong> vendet e BE-së, Serbi, Shqipëri, Maqedoni, Zvicër etj. Kurse importon ushqim, dru,<br />
karburante, kemikale, makineri dhe pajisje elektrike, kryesisht prej BE-së, Maqedonisë dhe Serbisë.<br />
Telekomunikacioni<br />
Sektori i telekomit <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> është i zotëruar nga Posta dhe Telekomunikacioni i <strong>Kosovë</strong>s (PTK). PTK ofron<br />
shërbime të telefonisë fikse, shërbime postare dhe të internetit. Në kuadër të saj funksionin edhe operatori i<br />
telefonisë mobile Vala që i ofron shërbimet e telefonisë mobile. Përderisa shërbimet e internetit i ofron e<br />
ashtuquajtura DardaNet që operon <strong>në</strong> kuadër të PTK-së.<br />
Operatorë i dytë i telefonisë mobile është Ipko, i cili përveç shërbimeve të telefonisë mobile ofron edhe shërbime të<br />
telefonisë fikse, VoIP, Tv kabllor, shërbime Interneti etj. Dhe operatori i tretë i cili ofron shërbime të telefonisë<br />
fikse dhe të internetit është Kujtesa. Përveç PTK shërbimet postare i ofroj<strong>në</strong> edhe shumë kompani të huaja që<br />
operoj<strong>në</strong> edhe <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> si UPS, TNT, FEDEX, DHL.<br />
Kosova është e mbuluar me 600 telefona me pagesë të lokalizuar <strong>në</strong> zona publike si dhe 470 <strong>në</strong>për posta. Disa<br />
pjesë të qytetit ja<strong>në</strong> të mbuluara me WLAN. Si Vala ashtu edhe Ipko ofroj<strong>në</strong> oferta me çmime të veçanta për<br />
biznese.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Transporti<br />
Rrugor<br />
Territori i <strong>Kosovë</strong>s ka një infrastrukturë rrugore të përshtatshme për zhvillimin e veprimtarive të ndryshme<br />
biznesore. Rrjeti rrugorë përbëhet prej 630km rrugë kryesore.<br />
Përgjegjës për mirëmbajtjen e rrugëve magjistrale dhe regjionale është Ministria e Transportit dhe Postë-<br />
Telekomunikacionit ndërsa për rrugët lokale përgjegjëse është Komuna.<br />
Në kuadër të Ministrisë së Transportit dhe Postë-Telekomunikacionit funksionin Departamenti i Infrastrukturës<br />
Rrugore i cili është përgjegjës për të gjitha çështjet lidhur me rrugët.<br />
Me ndërtimin e autostradës me Shqipëri<strong>në</strong>, Kosova do të jetë një pikë e rëndësishme lidhëse e Evropës<br />
Perëndimore me Detin Adriatik.<br />
Hekurudhor<br />
Kosova posedon një sistem hekurudhorë prej 330 km që mbulon tërë territorin e <strong>Kosovë</strong>s duke lidhur veriun me<br />
jugun dhe lindjen me perëndimin.<br />
Sistemi Hekurudhorë përveç transportit të pasagjerëve për qëllime private dhe zyrtare ofron edhe transportin e<br />
mallrave të ndryshme për qëllime të bizneseve, <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> dhe jashtë saj. <strong>Një</strong> transport i tillë realizohet jo vetëm<br />
përmes hekurudhës por edhe <strong>në</strong> kombinim me lloje tjera të transporteve.<br />
Hekurudhat e <strong>Kosovë</strong>s mundësoj<strong>në</strong> ndërtimin e binarëve industrial privat nga linjat hekurudhore deri te vendi i<br />
klienti.<br />
Përgjegjës kryesorë për transportin e mallrave <strong>në</strong>për Hekurudhat e <strong>Kosovë</strong>s është Divizioni Komercial i<br />
Hekurudhave të <strong>Kosovë</strong>s.<br />
Ajror<br />
Kosova posedon një aeroport të vetëm, Aeroportin e Prishti<strong>në</strong>s, i cili është njëri prej aeroporteve më të<br />
frekuentuara <strong>në</strong> regjion. Ky aeroport ofron fluturime <strong>në</strong> qendrat më të rëndësishme Evropiane por edhe <strong>në</strong> Amerikë.<br />
Sikurse edhe transportet tjera ashtu edhe transporti ajrorë përveç transportit të pasagjerëve bën edhe transportin e<br />
mallrave (kargo) të ndryshme për qëllime biznesi. Aeroporti i Prishti<strong>në</strong>s ofron një shërbim të shpejtë, efektiv dhe<br />
profesional të bartjes së ngarkesave. Aeroporti bë<strong>në</strong> ekzaminimi e çdo ngarkese përmes rezeve - X. Varësisht prej<br />
peshës së ngarkesës edhe tarifat e pagesë ja<strong>në</strong> të ndryshme.<br />
Aeroporti i Prishti<strong>në</strong>s ofron kushte të përshtatshme për transportimin e mallrave që kërkoj<strong>në</strong> trajtim të posaçëm,<br />
duke poseduar frigoriferë për ruajtjen e mallit. Gjithashtu posedon edhe të gjitha pajisjet për ngarkimin dhe<br />
shkarkimin e mallit.<br />
Pas arritjes së mallit çdo kompani transportuese duhet të bëjë tërheqjen e tij brenda 24 orëve <strong>në</strong> të kundërtën duhet<br />
të paguaj shtesë.<br />
Minoritetet<br />
Përbërja etnike<br />
Regjistrimi i vitit 1981 merret si regjistrim i fundit valid <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Në regjistrimin e popullsisë të vitit 1981 dhe<br />
vlerësimit të vitit 1991 Kosova kishte numër të popullsisë prej 1,584,440 respektivisht 1,956,196 banorë. Gjatë<br />
këtyre dy regjistrimeve Kosova kishte këtë strukturë të përbërjes etnike.<br />
Etniciteti Gjithsej (1981) Në për qind Gjithsej (1991) Në për qind Diferenca<br />
Shqiptarë 1.226.736 77.4 % 1.596.072 81.6 % + 369.336<br />
Serb 209.798 13.2 % 194.190 9.9 % - 15.608<br />
Turg 12.513 0.8 % 10.445 0.5 % - 2.068<br />
Romë 34.126 2.2 % 45.745 2.3 % + 11.619<br />
Tjerë 101.267 6.4 109.744 5.6 % + 8.477<br />
Gjithsej 1.584.440 100,00% 1.956.196 100,00% + 371.756<br />
Tabela më lartë tregon disa statistika të viteve 1981 dhe 1991 si dhe ndryshimet <strong>në</strong> mes këtyre dy periudhave të<br />
regjistrimit.<br />
Nga statistikat e <strong>Kosovë</strong>s e tanishme thuhet se <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> minoritetet e përbëjn një pakicë të vogë duke llogaritur<br />
me <strong>rreth</strong> 12 % të popullatës dhe shumica prej tyre ja<strong>në</strong> serb.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Organizatat<br />
Rreth organizatave kosovare me veprimtaritë e tyre <strong>në</strong> teritorin e <strong>Kosovë</strong>s do sjellim një artikull të veqant ndëra më<br />
psoshtë do bëjm një përshkrim të organzatave ndërkombëtare, <strong>në</strong> veqanti <strong>rreth</strong> UNMIK-ut dhe EULEX-it.<br />
Organizata të ndryshme joqeveritare ka<strong>në</strong> qe<strong>në</strong> aktive që prej pasluftës, ndo<strong>në</strong>se ndërtimi i shoqërisë së mirëfilltë<br />
civile është një ecuri <strong>në</strong> zhvillim e mbështetur nga fondacione të ndryshme ndërkombëtare me qëllim të forcimit të<br />
demokracisë <strong>në</strong> vend.<br />
UNMIK<br />
Misioni i Kombeve të Bashkuara <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> (UNMIK) filloi pu<strong>në</strong>n pas përfundimit të luftës <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> <strong>në</strong> bazë të<br />
rezolutës 1244 dhe ka pasur si qëllim vendosjen e sundimit të ligjit dhe themelimin e institucioneve vetëqeverisëse.<br />
Më 2001, UNMIK-u <strong>në</strong>n dokumentin e Kornizës Kushtetuese organizoi zgjedhjet e para të lira <strong>në</strong> histori<strong>në</strong> e<br />
<strong>Kosovë</strong>s. Deri <strong>në</strong> shpalljes e pavarsis së <strong>Kosovë</strong>s UNMIK-u ka ndihmuar <strong>në</strong> qeverisjen e <strong>Kosovë</strong>s duke ja lëshuar<br />
kompetencat qeverisë së <strong>Kosovë</strong>s.<br />
Unmiku ka qe<strong>në</strong> i ndarë <strong>në</strong> 4 shtylla: Policia dhe Drejtësia (OKB-ja) , Administrimi civil (OKB-ja),<br />
Demokratizimi dhe ngritja e institucioneve (OSB-ja), Restaurimi dhe Zhvillimi Ekonomik (BE-ja)<br />
Disa nga pikat kryesore nga misioni i UNMIK-ut ka qe<strong>në</strong>:<br />
• të mbështesë funksionimin administrativ<br />
• mundësoj dhe lehtësoj procesin e vendosjes së statutit të <strong>Kosovë</strong>s<br />
• ndihmoj <strong>në</strong> renovimin e infrastrukturës kyqe<br />
• mbaj rendin dhe siguri<strong>në</strong> e ligjit<br />
• përkujdeset për kthimin e të gjihtë personave <strong>në</strong> shtepitëe tyre (më së shumti ka përfshirë minoritetet).<br />
EULEX<br />
Misioni Evropian për Sundimin e Ligjit (EULEX) është misioni më i madh civil deri më tani nga Politika e<br />
Përbashkët për Siguri dhe Mbrojtje (CSDP). Synimi kryesor i tij është t’i ndihmojë dhe mbështesë autoritetet<br />
kosovare <strong>në</strong> fushën e sundimit të ligjit, posaçërisht <strong>në</strong> fushën e policisë, gjyqësisë dhe doganave. Qëllimi i misionit<br />
nuk është të sundoj apo të administroj <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Ky është një mision teknik i cili do të monitorojë, udhëzojë dhe<br />
këshillojë përderisa do të mbajë një numër të kufizuar të kompetencave ekzekutive. EULEX vepron <strong>në</strong> një kuadër<br />
të përgjithshëm të Rezolutës 1244 të Kombeve të Bashkuara dhe ka një zinxhir të njësuar komandues <strong>në</strong> Bruksel.<br />
Personeli i përgjithshëm: <strong>rreth</strong> 3,000 (1,900 ndërkombëtarë, 1,100 vendor)<br />
Buxheti: 205 milion euro për 16 muajt e parë<br />
Shefi i misionit: Xavier Bout de Marnhac<br />
Selia kryesore: Prishti<strong>në</strong>, <strong>Kosovë</strong><br />
Shtetet kontribuuese: të gjitha shtetet e BE-së si dhe Norvegjia, Zvicra, Turqia, Kroacia, dhe SHBA-të.<br />
Deklarata e Misionit:<br />
Misioni i CSDP-së (Politikës së Përbashkët për Siguri dhe Mbrojtje) do t’i ndihmojë autoritetet e <strong>Kosovë</strong>s,<br />
autoritetet e gjyqësisë dhe agjencitë për zbatimin e ligjit <strong>në</strong> përparimin e tyre drejt qëndrueshmërisë dhe<br />
llogaridhënies. Ky mision do ta zhvillojë dhe përforcojë edhe më tej sistemin e drejtësisë shumë-etnike, të pavarur,<br />
si dhe një shërbim policor dhe dogana shumë-etnike, duke siguruar që këto institucione nuk ja<strong>në</strong> të ndikuara<br />
politikisht dhe i përkrahin standardet e njohura ndërkombëtare dhe praktikat më të mira evropiane. Misioni, <strong>në</strong><br />
bashkëpunim të plotë me Programet për Asistencë të Komisionit Evropian, do ta zbatojë mandatin e tij përmes<br />
monitorimit, udhëzimit dhe këshillimit, duke mbajtur edhe disa përgjegjësi të caktuara ekzekutive.<br />
Me qëllim të vendosjes së rendit <strong>në</strong> mbarë territorin e republikës, Kosova ka pranuar Misionin e Bashkimit<br />
Evropian për Sundimit e Ligjit <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> (EULEX), organizatën më të madhe të BE-së <strong>në</strong> kuadër të Politikës<br />
Evropiane për Mbrojtje dhe Siguri (ESDP). I pajisur me 3.000 pjesëtarë dhe me buxhet prej 205 milion eurosh për<br />
16 muajt e parë, EULEX-i u deplikua <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong> <strong>në</strong> kuadër të Rezolutës 1244 si mision ndihmës <strong>në</strong> çështjet ligjore,<br />
sidomos <strong>në</strong> forcat e rendit, si dhe <strong>në</strong> rrafshet e gjyqësorit dhe doganave. EULEX-i komandohet nga Yves de<br />
Kermabon.<br />
Informacionin <strong>rreth</strong> EULEX-it e kemi marrur nga faqa zyrtare www.eulex-kosovo.eu<br />
Në <strong>Kosovë</strong> funksionon edhe Zyra Civile Ndërkombëtare (anglisht: International Civilian Office) e hapur nga<br />
Bashkimi Evropian për të siguar zgjedhjen përfundimtare të statusit politik dhe për t'i ndihmuar institucionet<br />
vendore për integrim evropian. Udhëheqsi i kësaj zyre është Pieter Feith.<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
Ambasadat<br />
Misionet diplomatike<br />
Më poshtë kemi sjellur listën duke përfshirë adresat e ambasadave dhe zyrave që përfaqsojn misionet diplomatike<br />
të shteteve të huaja <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong>. Në projektin ”Emigranti” ne kemi bërë disa punime të veqanta duke ju sjellur<br />
informacione më të gjera <strong>rreth</strong> aktiviteteve të misioneve diplomatike dhe procedurave tjera. Keto punime i kemi<br />
bërë vetëm për shtetet <strong>në</strong> të cilat vepron projekti Emigranti ku për momentin ja<strong>në</strong>: Austria, Gjermania, Zvicra,<br />
Finlanda dhe Suedia. Faqja zyrtare e projektit Emigranti www.gjiganti.<strong>com</strong>/emigranti<br />
Embassy of Albania<br />
Rr."Mujo Ulqinaku" Nr .18 Qyteza Pejton, Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 248 208<br />
Fax: +381 38 248 209<br />
embassy.pristina@mfa.gov.al<br />
Embassy of Austria<br />
Rr.’’Fan Noli’’ Nr 22 - Arberia 1 - Prishtine<br />
Tel.: +381 38 249 284<br />
Fax: +381 38 249 285<br />
pristina-ob@bmeia.gv.at<br />
Embassy of Belgium<br />
Rr. "Taslixhe" 1, Nr 23\A - Prishtina<br />
Tel.: +381 38 518 918<br />
Fax: +381 38 518 338<br />
pristina@diplobel.fed.be<br />
visa.pristina@diplobel.fed.be<br />
Embassy of Bulgaria<br />
Rr.’’Ismajl Qemajli’’ Nr .12 - Arberia- Prishtine<br />
Tel.: +381 38 245 540<br />
Fax: +381 38 245 543<br />
embassy.pristina@mfa.government.bg<br />
Zyra e Ki<strong>në</strong>s<br />
Rr: "Ismajl Qemajli" , Nr.47 - Arberia, Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 604 508<br />
Fax: +381 38 604 126<br />
cnofficeks@gmail.<strong>com</strong><br />
Embassy of Croatia<br />
Rr: "Fehmi Agani" 69/A-1, Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 223 320<br />
Fax: +381 38 223 979<br />
croemb.pristina@mvpei.hr<br />
Embassy of Czech Republic<br />
Rr: ‘’ Ismajl Qemajli’’, Nr.31 - Arberi, Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 246 676<br />
Fax: +381 38 248 782<br />
pristine@embassy.mzv.cz<br />
Embassy of Denmark<br />
Rr. Sejdi Kryeziu” nr.4 kati I - Qyteza Payton - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 230 600<br />
Fax: +381 38 230 800<br />
danrep.prn@kujtesa.<strong>com</strong><br />
Embassy of Finland<br />
Rr: "Perandori Justiani" Nr.19 - Lagja Payton - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +386 43 737 000<br />
Fax: +386 43 732 863<br />
sanomat.pri@formin.fi<br />
www.finlandkosovo.org<br />
Embassy of France<br />
Rr. "Ismajl Qemajli" Nr.67 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 22 45 88 ext.00<br />
Fax: +381 38 22 45 88 ext.01<br />
www.ambafrance-kosovo.org<br />
Embassy of Germany<br />
Rr. "Azem Jashanica" Nr.17 - Arberia 2 - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 25 45 00<br />
Fax: +381 38 25 45 36<br />
info@pris.auswaertiges-amt.de<br />
www.pristina.diplo.de<br />
Zyra ndërlidhëse e Greqisë<br />
Rr."Ismajl Qemajli" Nr.68 - Arberia 2 - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 247 370<br />
Fax: +381 38 245-533<br />
grsecprs@mfa.gr<br />
Embassy of Hungary<br />
Rr."24.Maji". Nr.23 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 247-763<br />
Fax: +381 38 247 764<br />
huoffice.pristina@telekomi.net<br />
Embassy of Italy<br />
Rr. "Azem Jashanica" Nr.5 - Arberi - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 244 925<br />
Fax: +381 38 244 929<br />
pubblico.pristina@esteri.it<br />
Zyra ndërlidhëse e Japonisë<br />
Rr."Rexhep Mala" Nr.43 - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 245-433<br />
Fax: +381 38 245-434<br />
jplopr@yahoo.<strong>com</strong><br />
Zyra e Luksemburgut<br />
Rr."Metush Krasniqi" Nr.14 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 226-787<br />
Fax: +381 38 226-787<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova
<strong>Mirëse</strong> <strong>vini</strong> <strong>në</strong> <strong>Kosovë</strong><br />
jaktho@um.dk<br />
Embassy of Netherlands<br />
Rr. "Xhemajl Berisha" Nr.12 - Velani - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 516-101<br />
Fax: +381 38 516-103<br />
pri@minbuza.nl<br />
Royal Norvegian Embassy<br />
Rr. "Sejdi Kryeziu" Blloku 4. - Qyteza Pejton - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 232 111 00<br />
Fax: +381 232 111 22<br />
emb.prishtina@mfa.no<br />
www.norway-kosovo.no<br />
Zyra ndërlidhëse e Rumanisë<br />
Rr. "Azem Jashanica" Nr. 25 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 246 272<br />
Fax: +381 38 246 273<br />
rouoffice.kos@gmail.<strong>com</strong><br />
Zyra e Rusisë<br />
Rr. "Eduard Lir" Nr.20 - Arberi - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 247 112<br />
Fax: +381 38 247 113<br />
ruschanemb@kujtesa.<strong>com</strong><br />
Zyra ndërlidhëse e Sllovakisë<br />
Rr. "Metush Krasniqi" Nr.7 - Arberi - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 240-140<br />
Fax: +381 38 249-499<br />
branchemb.pristina@mzv.sk<br />
Embassy of Slovenia<br />
Rr. "Anton Qeta" Nr.6 - Aktash 1 - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 246-255<br />
Fax: +381 38 246-256<br />
mpi@gov.si<br />
Burimet e materialeve<br />
lux_kosovo@ipko.net<br />
Embassy of the Republic of Macedonia<br />
Rr."24 Maji" Nr.121 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 247-462<br />
Fax: +381 38 247-463<br />
macedonialiaison@mail.net.mk<br />
Embassy of Sweden<br />
Rr. "Perandori Justian" Nr.19 - Qyteza Payton -<br />
Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 245-795<br />
Fax: +381 38 245-791<br />
ambassaden.pristina@foreign.ministry.se<br />
Embassy of Switzerland<br />
Rr. "Adrian Krasniqi" Nr.11 - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 248-088/089<br />
Fax: +381 38 248-078<br />
pri.vertretung@eda.admin.ch<br />
Web Embassy: www.eda.admin.ch/pristina<br />
Embassy of Turkey<br />
Rr."Ismajl Qemajli" Nr.59 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 226-044<br />
Fax: +381 38 226-031<br />
turkemb.prishtina@mfa.gov.tr<br />
British Embassy<br />
Rr."Ismajl Qemajli" Nr.6 - Arberia - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 254-700<br />
+381 38 249-799<br />
britishembassy.pristina@fco.gov.uk<br />
United States Embassy<br />
Rr."Nazim Hikmeti" Nr.30 - Arberi - Prishti<strong>në</strong><br />
Tel.: +381 38 59 59 3000<br />
Fax: +381 38 54 98 90<br />
EngelstadPF@state.gov<br />
Wikipedia <strong>në</strong> shqip www.sq.wikipedia.org<br />
Ministria e Pu<strong>në</strong>ve të jashtme e <strong>Kosovë</strong>s www.mfa-ks.net<br />
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë – Departamenti i Turizmit www.visitkosovo.org<br />
Përshtati<br />
Faton Krasniqi<br />
Publikuar, korrik 2012 © 2007 – 2012 <strong>Gjiganti</strong> www.gjiganti.<strong>com</strong> | Kosova