slajdy ze swojego wykladu w postaci zbioru pdf - Uniwersytet ...
slajdy ze swojego wykladu w postaci zbioru pdf - Uniwersytet ...
slajdy ze swojego wykladu w postaci zbioru pdf - Uniwersytet ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Zakład Chemii Analitycznej<br />
<strong>Uniwersytet</strong> Jagielloński w Krakowie<br />
Polski rynek narkotykowy<br />
Czy „miękkie narkotyki” dadzą nam szczęście<br />
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Piekos<strong>ze</strong>wski<br />
KaŜda forma uzaleŜnienia jest szkodliwa –<br />
niezaleŜnie od tego, czy narkotykiem jest<br />
alkohol, morfina czy idea.<br />
Carl Gustaw Jung<br />
(1875 – 1961) †<br />
1
Główny polski środek uzaleŜniający<br />
UzaleŜnienie<br />
UzaleŜnienie lekowe jest pr<strong>ze</strong>wlekłym i nawracającym <strong>ze</strong>społem<br />
o złoŜonym charakter<strong>ze</strong>.<br />
Obejmuje zróŜnicowane zabur<strong>ze</strong>nia psychiczne, somatyczne<br />
i wegetatywne.<br />
Zasadniczą cechą uzaleŜnień s<strong>ze</strong>roko rozumianych jest utrata<br />
kontroli nad procesami zachowania. Polega ona na<br />
kompulsywnym poszukiwaniu kontaktu <strong>ze</strong> środkiem<br />
uzaleŜniającym (drug seeking) i jego pobieraniu (drug taking).<br />
2
Opiaty<br />
Opiaty w Polsce kiedyś (1973-1990?)<br />
Opiaty w Polsce dzisiaj<br />
Opium (Laudanum) - wysuszony sok<br />
mleczny zbierany z niedojrzałych<br />
makówek maku lekarskiego<br />
Szarobrunatna Ŝywicowata masa<br />
o charakterystycznym zapachu i gorzkim<br />
smaku zawierająca około 25 alkaloidów:<br />
morfina (8 -14%),<br />
narkotyna (2 - 8%),<br />
papaweryna (0,7 - 3%)<br />
tebaina (0,2 - 1%).<br />
Polska Heroina - „Kompot”<br />
Morfina 1,2 - 50,0 mg/ml<br />
Heroina 0,2 - 2,0 mg/ml<br />
6-MAM 0.0 - 2,5 mg/ml<br />
Kodeina 0,2 - 4,0 mg/ml<br />
Acetylkodeina<br />
Brown sugar odmiany heroiny, występującej w <strong>postaci</strong><br />
zbrylonego proszku o kolor<strong>ze</strong> od beŜowego do szarobrązowego.<br />
Najczęściej palona, ale moŜe być równieŜ<br />
wstrzykiwana po upr<strong>ze</strong>dnim rozpuszc<strong>ze</strong>niu<br />
w wodzie<br />
Opioidy<br />
Heroina<br />
Morfina<br />
Kodeina<br />
Fentanyl<br />
Metadon<br />
Petydyna<br />
3
Działanie farmakologiczne i toksyczne opiatów<br />
Działanie na OUN<br />
osłabienie odczuwania bólu, uspokojenie, błogostan,<br />
euforia, oszołomienie, zwęŜenie źrenic („źrenice<br />
szpilkowe”), hamowanie ośrodka oddechowego<br />
Działanie na układ sercowo-naczyniowy<br />
podciśnienie ortostatyczne, rozs<strong>ze</strong>r<strong>ze</strong>nie naczyń krwionośnych<br />
Działanie na układ pokarmowy<br />
zmniejs<strong>ze</strong>nie perystaltyki i łaknienia, zaparci<br />
Toksyczność<br />
śpiączka, wąskie źrenice, zmniejs<strong>ze</strong>nie, liczby oddechów,<br />
sinica, poraŜenie ośrodka naczynioruchowego i oddechowego,<br />
śmierć<br />
UzaleŜnienie od opiatów<br />
UzaleŜnienie fizyczne - włąc<strong>ze</strong>nie się ksenobiotyku w procesy<br />
biochemiczne ustroju - objawy odstawienia mogą być bardzo groźne dla<br />
osoby uzaleŜnionej<br />
UzaleŜnienie psychiczne - przyzwyczajenie się do wraŜeń jakie<br />
wywołują przyjęte środki - objawy odstawienia znacznie słabs<strong>ze</strong> niŜ<br />
w przypadku uzaleŜnienia fizycznego<br />
Tolerancja - reakcja organizmu prowadząca do tego, Ŝe ta sama dawka<br />
powoduje mniejszy efekt<br />
Zwięks<strong>ze</strong>nie dawki jest konieczne dla osiągnięcia tego samego efektu<br />
4
Zewnętrzne objawy uzaleŜnienia od opiatów<br />
Ogólne<br />
opadająca głowa<br />
spowolnione ruchy<br />
zobojętnienie, apatia<br />
brak łaknienia<br />
nierówny płytki oddech<br />
niewyraźna mowa<br />
Oczy<br />
zawilgocone (szklane)<br />
zwęŜone źrenice<br />
opadające powieki<br />
Skóra<br />
zimna<br />
wilgotna skóra<br />
sina<br />
Drogi przyjmowania opiatów<br />
Palenie<br />
Inne (doustna, donosowa, doodbytnicza)<br />
DoŜylna<br />
5
Amfetamina i jej pochodne<br />
Amfetamina i jej pochodne<br />
Amfetaminy psychoenergizujące<br />
amfetamina<br />
3,4-metylenodioksypropylamfetamina (MDPA)<br />
metamfetamina<br />
parametoksyamfetamina (PMA)<br />
Amfetaminy halucynogenne<br />
2-metoksy-4,5-metylenodioksyamfetamina (MMDA)<br />
3,4-metylenodioksymetamfetamina (MDMA)<br />
3,4-metylenodioksyamfetamina (MDA)<br />
3,4-metylenodioksyetamfetamina (MDEA)<br />
6
Działanie biologiczne i toksyczne amfetamin<br />
Amfetaminy psychoenergizujące<br />
Zwięks<strong>ze</strong>nie:<br />
aktywności<br />
wytrzymałości<br />
pewności siebie<br />
zdolności kojar<strong>ze</strong>ni<br />
gadatliwości<br />
Amfetaminy halucynogenne<br />
działania psychoenergizującego<br />
halucynacje<br />
euforie<br />
Działanie biologiczne i toksyczne amfetamin<br />
Toksyczność<br />
ból głowy<br />
suchość w ustach<br />
pocenie się<br />
nieprzyjemne halucynacje<br />
wzrost ciśnienia<br />
arytmia<br />
utraty wody i elektrolitów powodujących zabur<strong>ze</strong>nia sercowo naczyniowe<br />
utrata przytomności<br />
UZALEśNIENIE<br />
7
Pozornie „pozytywne” efekty działania<br />
zwięks<strong>ze</strong>nie wydolności psychomotorycznej<br />
polepszona koncentracja i moŜliwość leps<strong>ze</strong>go skupienia uwagi<br />
przypływ energii,<br />
gotowość do działania<br />
Negatywne efekty działania<br />
draŜliwość<br />
agresywność<br />
formikacje (wraŜenie obecności insektów na skór<strong>ze</strong>)<br />
przymglona świadomość<br />
Zewnętrzne objawy uzaleŜnienia od amfetamin<br />
Ogólne<br />
niepokój ruchowy i silne pobud<strong>ze</strong>nie<br />
gadatliwość<br />
nerwowość<br />
draŜliwość<br />
wahania nastroju<br />
nadmierne poczucie pewności lub nieuzasadniony strach<br />
znaczne ubytki wagi (przy długotrwałym uŜywaniu)<br />
Oczy<br />
rozs<strong>ze</strong>rzone źrenice, w nikłym stopniu reagujące na światło<br />
Układ sercowo-naczyniowy i oddechowy<br />
przyspieszony oddech<br />
zac<strong>ze</strong>rwienienie skóry twarzy<br />
podwyŜs<strong>ze</strong>nie temperatury ciała<br />
8
Drogi przyjmowania amfetamin<br />
Doustna<br />
Donosowa<br />
Palenie -(Metamfetamina - „kiler drug”)<br />
DoŜylnie<br />
Pr<strong>ze</strong>twory konopi Cannabis sativa<br />
9
Konopie indyjskie i ich pr<strong>ze</strong>twory<br />
Marihuana - 2,9% Δ 9 THC<br />
(suche, szczytowe i owocujące części roślinne)<br />
Haszysz - 3.4% Δ 9 THC<br />
(sprasowana w kostki Ŝywica)<br />
Olej haszyszowy - 16.5% Δ 9 THC<br />
Działanie biologiczne tetrahydrokanabinoli<br />
Działanie na OUN<br />
odpręŜenie i spokój<br />
podwyŜszona wraŜliwość zmysłów<br />
zabur<strong>ze</strong>nie percepcji czasu i odległości<br />
euforia<br />
DuŜe dawki<br />
senność<br />
halucynacje<br />
zabur<strong>ze</strong>nia pamięci, nastroju, koordynacji<br />
10
Pozornie „pozytywne”efekty działania<br />
dobre samopoczucie<br />
euforia z wielomównością<br />
optymizm<br />
podniesiona samoocena<br />
wzrost wraŜliwości na bodźce - nadwraŜliwość zmysłowa,<br />
zwłaszcza słuchu i wzroku (halucynacje wzrokowe i słuchowe)<br />
zwięks<strong>ze</strong>nie poczucia przyjemności seksualnych<br />
zabur<strong>ze</strong>nia poczucia czasu (jest on określany jako rozciągnięty<br />
i mijający wolniej)<br />
Negatywne efekty działania<br />
skłonność do ulegania sugestiom<br />
zagubienie<br />
nieracjonalne myśli<br />
pogors<strong>ze</strong>nie pamięci<br />
lęki<br />
urojenia<br />
niemoŜność skupienia uwagi na kilku r<strong>ze</strong>czach jednoc<strong>ze</strong>śnie<br />
11
Zewnętrzne oznaki uŜywania pr<strong>ze</strong>tworów konopi<br />
Ogólne<br />
Oczy<br />
słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania<br />
gadatliwość i wesołkowatość<br />
stany euforyczne<br />
pocenie się<br />
zwiększony apetyt<br />
pr<strong>ze</strong>krwienie gałek ocznych, spojówek<br />
niekiedy obrzęk powiek<br />
oczopląs<br />
światłowstręt<br />
Układ nerwowy<br />
ogólne podniecenie<br />
aktywność psychoruchowa<br />
zawroty głowy, drŜenie ciała<br />
zabur<strong>ze</strong>nia pamięci i dezorientacja<br />
LSD - dietyloamid kwasu li<strong>ze</strong>rgowego<br />
Działanie biologiczne<br />
zabur<strong>ze</strong>ń percepcji otaczającej r<strong>ze</strong>czywistości<br />
poczucie obcości własnego ciała<br />
wizje wzrokowe<br />
poczucie lekkości<br />
rozs<strong>ze</strong>r<strong>ze</strong>nie źrenic<br />
wzrost ciśnienia krwi, tętna, temperatury<br />
Albert Hoffman<br />
12
Grzyby halucynogenne<br />
Łysiczka lancetowata<br />
zbierana na łąkach we wr<strong>ze</strong>śniu i listopadzie<br />
Grzyby są suszone a następnie przygotowany jest wywar<br />
(około 10-20 grzybów)<br />
Działanie<br />
podobne od LSD<br />
stosowane sezonowo<br />
Działanie biologiczne kokainy<br />
poprawa nastroju (euforia)<br />
zniesienie uczucia zmęc<strong>ze</strong>nia i głodu<br />
brak uczucia bólu (działanie znieczulające)<br />
drgawki<br />
lęk, panika, zagubienie<br />
halucynacje, omamy<br />
poraŜenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego<br />
13
Pozornie „pozytywne” efekty działania<br />
intensywne poczucie mocy wewnętrznej<br />
odczuwanie zwiększonej wydolności fizycznej<br />
pobud<strong>ze</strong>nie ruchowe i podniecenie seksualne<br />
zanik zdolności odczuwania wraŜeń negatywnych<br />
poczucie wyŜszości i odsunięcie poczucia lęku<br />
Negatywne efekty działania<br />
brak krytycyzmu co do własnych moŜliwości i zachowań<br />
niepokój i napięcie<br />
apatia i załamanie nerwowe<br />
urojenia o nieprzyjemnej treści<br />
bezsenność i pr<strong>ze</strong>męc<strong>ze</strong>nie<br />
Zewnętrzne oznaki uŜywania kokainy<br />
wzmoŜona aktywność<br />
nadpobudliwość<br />
niepokój psychoruchowy<br />
zachowania agresywne<br />
gadatliwość<br />
bladość twarzy<br />
katar (w przypadku uŜywania popr<strong>ze</strong>z śluzówki nosa)<br />
nos o zabarwieniu c<strong>ze</strong>rwonym, z krostami lub objawami eg<strong>ze</strong>my<br />
(zac<strong>ze</strong>rwieniona, łuszcząca się skóra, swęd<strong>ze</strong>nia)<br />
rozs<strong>ze</strong>r<strong>ze</strong>nie źrenic<br />
14
Ketamina<br />
UŜywana jest w weterynarii przy operacjach<br />
na zwierzętach jak teŜ dla ich obezwładnienia.<br />
W medycynie uŜywa się ketaminę wraz<br />
z innych środkami, przy znieczuleniach dzieci,<br />
osób starszych lub osłabionych. UŜywa się ją<br />
przy wypadkach, w czasie działań wojennych..<br />
przy amputacjach dla ulŜenia mocnych bóli<br />
i np. przy opar<strong>ze</strong>niach<br />
Datura stramonium - Bieluń dziędzierzawa<br />
Cechy <strong>ze</strong>społu cholinolitycznego<br />
gorący jak piec<br />
suchy jak pieprz<br />
c<strong>ze</strong>rwony jak burak<br />
ślepy jak nietoperz<br />
pobudzony jak tygrys w klatce<br />
Nie jest prawnie kontrolowana<br />
15
Dopalac<strong>ze</strong><br />
Dopalac<strong>ze</strong> - termin nieposiadający charakteru naukowego,<br />
uŜywa się go potocznie dla nazwania grupy róŜnych substancji<br />
lub ich mieszanek o r<strong>ze</strong>komym lub faktycznym działaniu<br />
psychoaktywnym.<br />
Spr<strong>ze</strong>daŜ wyŜej wymienionych substancji odbywa/odbywała się<br />
za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów lub Internetu.<br />
Mają one wprowadzać w dobry nastrój zwiększać aktywność<br />
i odporność na wysiłek, poprawiać zdolność przyswajania sobie<br />
nowych informacji, wpływać na wzrost koncentracji oraz<br />
zdolność do nauki.<br />
Dopalac<strong>ze</strong><br />
benzylopiperazyna (1-benzylopiperazyna, BZP)<br />
substancja JWH-018 (syntetyczne kanabinole)<br />
Roślin Ŝywych, suszu, nasion, wyciągów oraz<br />
ekstraktów następujących gatunków:<br />
argyreia nervosa banisteriopsis caapi,<br />
calea zacatechichi catha edulis<br />
echinopsis pachanoi kava kava<br />
leonotis leonurus mimosa tenuiflora,<br />
mitragyna speciosa nymhaea caerulea<br />
peganum harmala psychotria viridis<br />
rivea corymbosa salvia divinorum<br />
tabernanthe iboga trichocereus peruvianus<br />
16
Benzylopiperazyna pierwowzór dopalaczy<br />
Efekty działania<br />
Działa podobnie do ekstazy powodując:<br />
pobud<strong>ze</strong>nie,<br />
euforie,<br />
dobre samopoczucie,<br />
wizje wzrokowe i słuchowe,<br />
rozs<strong>ze</strong>r<strong>ze</strong>nie źrenic.<br />
Działanie niepoŜądane podobne do obserwowanego po przyjęciu<br />
amfetamin halucynogennych.<br />
Środki psychoaktywne a kierowanie pojazdami mechanicznymi<br />
Bezpiec<strong>ze</strong>ństwo ruchu drogowego wymaga<br />
eliminacji z ruchu kaŜdej osoby, której<br />
czynności psychomotoryczne są zakłócone<br />
Rozporząd<strong>ze</strong>nie Ministra Zdrowia z dnia 11 c<strong>ze</strong>rwca 2003 r.<br />
z późniejszymi modyfikacjami<br />
w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz<br />
warunków i sposobu pr<strong>ze</strong>prowadzania badana ich obecność w organizmie<br />
17
Obecnie oznaczane związki psychoaktywne „przy drod<strong>ze</strong>”<br />
Materiał do badań<br />
Ślina<br />
Oznaczane związki<br />
opiaty<br />
amfetamina i jej analogi<br />
kokaina<br />
tetrahydrokannabinole<br />
benzodia<strong>ze</strong>piny<br />
Club Drugs i Date Rape Drugs<br />
(“narkotyki” klubowe i środki ułatwiające gwałt)<br />
Club Drugs<br />
narkotyki najczęściej uŜywane w klubach nocnych<br />
MDMA, ketamina, GHB, flunitra<strong>ze</strong>pam, LSD, PCP, metamfetamina,<br />
Date Rape Drugs<br />
środki farmakologiczne stosowane w celu<br />
ułatwienia dokonania gwałtu,<br />
ketamina, flunitra<strong>ze</strong>pam, GHB<br />
18
Materiał biologiczny w wykrywaniu środków<br />
psychoaktywnych w organizmie ludzkim<br />
Klasyczny materiał biologiczny<br />
krew<br />
mocz<br />
wycinki narządów wewnętrznych<br />
Alternatywny materiał biologiczny<br />
włosy ślina<br />
pot skóra<br />
paznokcie kości<br />
zęby smółka,<br />
mleko matki<br />
Zalety analizy włosów<br />
s<strong>ze</strong>rokie okno detekcji<br />
moŜliwość rozróŜnienia sporadycznego<br />
i chronicznego uŜywania<br />
moŜliwość określenia rodzaju przyjętego środka<br />
nieinwazyjność metody pobierania próbek<br />
ogranic<strong>ze</strong>nie moŜliwości sfałszowania próbki<br />
Kontrowersyjne aspekty analizy włosów<br />
zanieczyszc<strong>ze</strong>nie <strong>ze</strong>wnętrzne<br />
zróŜnicowanie rasowe, płciowe<br />
zaleŜność stęŜenie - dawka<br />
stabilność narkotyków we włosach<br />
19
Zastosowanie analizy narkotyków i leków we włosach<br />
Zastosowanie Kliniczne<br />
StęŜenie [ng/mg]<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
monitorowanie terapii lekami?<br />
kontrola abstynencji w programach lec<strong>ze</strong>nia uzaleŜnień<br />
skryning przyjmowania leków pr<strong>ze</strong>z pacjentów chorych psychicznie<br />
kontrola prenatalnej ekspozycji<br />
badanie naraŜenia na trucizny środowiskowe<br />
0<br />
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18<br />
Numer Segmentu<br />
Morfina<br />
Kodeina<br />
6-MAM<br />
Efedryna<br />
Stanas<strong>ze</strong>k R., Piekos<strong>ze</strong>wski W.<br />
Jaournal of Analytical Toxicology 2003<br />
Zastosowanie sądowe<br />
Benzodia<strong>ze</strong>pine concentration in hair [pg/mg]<br />
500<br />
480<br />
460<br />
150<br />
120<br />
90<br />
60<br />
30<br />
0<br />
Time of benzodia<strong>ze</strong>pina taking [month]<br />
Dia<strong>ze</strong>pam mother<br />
Nordia<strong>ze</strong>pam mother<br />
Dia<strong>ze</strong>pam newborn<br />
Nordia<strong>ze</strong>pam nowborn<br />
I II III<br />
Trimester Nowborn<br />
Piekos<strong>ze</strong>wski W et al..<br />
In press<br />
potwierdzanie i wykluczanie uzaleŜnienia lub chronicznego przyjmowania<br />
badanie ekshumowanych zwłok<br />
wydawanie prawo jazdy (po zatrzymaniu – niektóre kraje)<br />
odszkodowania ubezpiec<strong>ze</strong>niowe<br />
rozwody<br />
przyznawanie opieki nad dzieckiem<br />
adopcje<br />
pozwolenia na broń<br />
kontrola dopingu???<br />
20
Szczęście<br />
Władysław Tatarkiewicz<br />
(1886 – 1980) †<br />
Abraham Masłow<br />
(1908 – 1970) †<br />
Opinia niektórych<br />
neurologów<br />
wchłanianie<br />
zwrotne<br />
Zdaniem filozofa – zadowolenie z całości Ŝycia<br />
Zdaniem psychologa<br />
potr<strong>ze</strong>by fizjologiczne – głód, pragnienie, sen<br />
potr<strong>ze</strong>bę bezpiec<strong>ze</strong>ństwa<br />
potr<strong>ze</strong>bę przynaleŜności i miłości<br />
potr<strong>ze</strong>bę szacunku<br />
potr<strong>ze</strong>bę samorealizacji<br />
Szczęście pozostaje w ścisłym związku z poziomem serotoniny w<br />
synapsach jąder szwu, a takŜe dopaminy w jądr<strong>ze</strong> półleŜącym<br />
oraz endorfin. Jako dowód przytacza się odczuwane szczęścia<br />
pod wpływem substancji dopaminergicznych,<br />
serotoninergicznych oraz agonistów receptora opioidowego.<br />
Pierwsza pigułka szczęścia – „Prozac”<br />
Fluoksetyna została wprowadzona po raz pierwszy na rynek w 1986<br />
w Belgii ale rozgłos zyskała po wprowad<strong>ze</strong>niu w roku 1988 w USA<br />
pr<strong>ze</strong>z firmę „Eli Lilly” i okrzyknięta „pigułką szczęścia”<br />
serotonina<br />
receptor<br />
21
„Miękkie narkotyki” – relaxing drugs – club drugs<br />
MDMA / Ekstazy<br />
GHB / GBL<br />
Ketamina<br />
Podtlenek azotu<br />
Azotan amylu - Poppers<br />
LSD<br />
Rohypnol<br />
Marihuana<br />
Kokaina<br />
Kilka pytań na koniec…<br />
Czy istnieją „miękkie narkotyki”?<br />
Nie!<br />
22
Kilka pytań na koniec…<br />
Czy po jednokrotnym przyjęciu „miękkie narkotyki”<br />
uzaleŜniają?<br />
?<br />
Kilka pytań na koniec…<br />
Czy łatwo jest odstawić „miękkie narkotyki”??<br />
?<br />
23
A co <strong>ze</strong> szczęściem????????????<br />
24
Change language