19.05.2013 Views

educate opinion - Parliament of South Africa

educate opinion - Parliament of South Africa

educate opinion - Parliament of South Africa

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Public participation<br />

involvement<br />

empower<br />

Make your voice heard...<br />

Maaforika Borwa a tlile go nna le tšhono ya<br />

go neelana ka dikakanyo tsa gore ba eletsa<br />

go ka tsaya karolo jang mo Palamenteng,<br />

lekgetlo la ntlha e sale go nna le ditlhopho<br />

tsa temokerasi ka 1994. Seno se ikaelela go<br />

tsweletsa pele botsaakarolo jwa setšhaba<br />

mo tirong ya Palamente.<br />

Ke gore eng o tshwanela<br />

go tsaya karolo mo<br />

Palamenteng?<br />

Re na le Temokerasi.<br />

Seno se kaya eng?<br />

Go Aforika Borwa wa rona wa temokerasi<br />

batho ba na le puo mo tsamaisong ya naga.<br />

Go na le ditsela di le dintsi tsa go tsaya<br />

karolo mo Palamenteng. O ka dira<br />

Palamente eno ya gago, Palamente ya<br />

Batho.<br />

Tsela nngwe ya go tsaya karolo go<br />

temokerasi mo Aforika Borwa ke go<br />

tlhopha. Baagi botlhe ba dingwaga di le<br />

18 kgotsa go feta ba ka tlhopha puso e ba<br />

e batlang. Maaforika Borwa a ntse a na le<br />

tshwanelo ya go tlhophiwa go tsena kwa<br />

Palamenteng. Dingwa dingwe le dingwe di<br />

le tlhano, re na le ditlhopho tsa bosetšhaba<br />

go tlhopha puso e re e batlang.<br />

Fela o ka dira go le gontsi go feta go tlhopha<br />

gangwe mo dingwageng di le tlhano.<br />

Go ya ka Molaotheo, Palamente e tshwanela<br />

go neelana ka ditšhono tsa go nna le<br />

dingangisano tsa phatlalatsa, go tsaya<br />

karolo mo go direng melao le go leba tiro<br />

ya puso. Jaaka baagi re tshwanela go dirisa<br />

ditšhono go ka nna karolo ya go dira melao<br />

le go okamela Palamente.<br />

Temokerasi ya rona ya Molaotheo<br />

Aforika Borwa e na le Molaotheo wa<br />

temokerasi. Seno se kaya gore Molaotheo<br />

ke molao o kwa godimodimo mo nageng.<br />

Molaotheo o sireletsa temokerasi ya rona le<br />

go thibela tirisobotlhaswa ya maatla. Molao<br />

wa Ditshwanelo ke Karolo 2 ya Molaotheo.<br />

E tlhalosa ditshwanelo tsa rona tse di<br />

ikaegileng go boleng jwa temokerasi jaaka<br />

seriti sa botho le kgololosego.<br />

E na le melao e mentsi e botlhokwa mme<br />

e bontsha ditshwanelo le maikarabelo<br />

a rona. Baagi ga ba na ditshwanelo<br />

fela. Mo temokerasing baagi ba na le<br />

maikarabelo, go tsenyeletsa maikarabelo<br />

a go nna batsaakarolo mo goreng naga<br />

ya rona e tsamaisiwa jang. Baagi ba na<br />

le maikarabelo a go bua gore ba rata fa<br />

naga e ka busiwa jang mme ba bue fa ba<br />

nagana gore sengwe ga se a sirelediwa ke<br />

melawana ya naga.<br />

Karolo 4 ya Molaotheo e tlhalosa tiro ya<br />

Palamente. E tlhalosa fa Palamente e:<br />

• na le dithata tsa go lebelela, go tsenya<br />

tirisong kgotsa go tokafatsa melao<br />

mengwe le mengwe e e fitlhang go<br />

yona<br />

• tshwanela go netefatsa gore<br />

khuduthamaga, e e tsamaisang puso,<br />

e bega go yona<br />

• tshwanela go leba tsela eo puso e<br />

dirisang melao le mananeo ao e<br />

tshepisang go a dira le go dira kgonego<br />

ya gore baagi ba tseye karolo mo go<br />

direng melao le mo tirong e nngwe ya<br />

Palamente<br />

• tshwanela go dira tiro ya yona mme e<br />

dule phatlalatsa, ntle le fa e le gore ke<br />

ka ga tshireletso ya Naga.<br />

Palamente ya rona<br />

Palamente e bopilwe ke Kokoano<br />

Bosetšhaba (NA) le Khansele ya Bosetšhaba<br />

ya Dipor<strong>of</strong>ense (NCOP).<br />

NA e na le maloko a gareng ga 350 le 400.<br />

Maloko ano a tlhophiwa ke makoko a a<br />

bonang ditlhopho tse di kwa godingwana<br />

ka ditlhopho tsa bosetšhaba, tse di<br />

tshwariwang dingwaga dingwe le dingwe<br />

di le tlhano. Ditlhopho tsa dipor<strong>of</strong>ense di<br />

tshwariwa ka nako e tshwanang le tsona,<br />

fela ditlhopho tsa bomasepala di tshwariwa<br />

ka nako e farologaneng.<br />

NCOP e na le baemedi ba le 10 go tswa<br />

go nngwe le nngwe ya dipor<strong>of</strong>ense di<br />

le robongwe tsa Aforika Borwa. E emela<br />

dikgatlhego tsa dipor<strong>of</strong>ense le puso selegae<br />

kwa maemong a bosetšhaba mme e na le<br />

seabe mo go tsenyeng tirisong melao e e<br />

amang dipor<strong>of</strong>ense.<br />

Tiro ya Palamente<br />

Ntle le go tsenya tirisong melao, Palamente<br />

e tshwanela go netefatsa gore puso e:<br />

• dirisa lekgetho la rona sentle<br />

• neelana ka ditirelo tse e di tshepisang<br />

• fitlhelela maikaelelo a mananeo a yona<br />

• dira e se na b<strong>of</strong>itlha<br />

• neela setšhaba tšhono ya go tshwaela<br />

ka tiro ya yona.<br />

Palamente e neelana ka ditšhono tse dingwe<br />

gore setšhaba se tseye karolo:<br />

• Palamente e na le mananeo le<br />

dingangisano tse di farologaneng<br />

mo setšhaba se ka tsayang karolo.<br />

Mananeo ano a diretswe go itsise,<br />

go ruta le go aga go tlhaloganya<br />

tlhaeletsano ya Palamenete le setšhaba<br />

ka ga dilo tse di ba amang jaaka baagi.<br />

Mananeo ano ke:<br />

o Kokoano ya Setšhaba<br />

o Go isa Palamene kwa Setšhabeng<br />

o Palamente ya Basadi<br />

o Palamente ya Baša<br />

• Palamente e tlhomile Dikantoro tsa<br />

Temokerasi tsa Palamente. Tseno<br />

ke dikantoro tsa Palamente kwa<br />

dikarolong tsa naga tse di kgakala le<br />

Palamente kwa Motse Kapa. Di thusa<br />

baagi kwa mafelong ao go bona<br />

tshedimosetso ka ga melaokakangwa,<br />

dipholisi le dintlha dingwe tsa<br />

bosetšhaba. Dikantoro tsa Temokerasi<br />

tsa Palamente di letla Palamente go<br />

tlhaeletsana ka namana le setšhaba.<br />

• Palamente e dira tiro ya yone e ntsi<br />

kwa Dikomiting. Tseno ke ditlhopha<br />

tse di nnye tsa Maloko a a dirang mo<br />

maphateng a a rileng a puso. Go na le<br />

Dikomiti di feta 50 kwa Palamenteng.<br />

Bontsi jwa dikopano tsa Dikomiti di<br />

ka tsenelwa ke setšhaba. Dikomiti di<br />

okamela tiro ya mafapha a puso le<br />

dikantoro tsa diTona. Ka go tsenela<br />

dikopano tsa Dikomiti, re kgona go<br />

tlhaloganya se se diragalang fa go<br />

diriwa melao. Baagi ba dula ba na le<br />

tšhono ya go bua kwa dikopanong tsa<br />

Dikomiti le go tlhagisa ditshwaelo. Ka<br />

dinako dingwe Dikomiti di tsamaya<br />

go ralala naga go nna le diketelo tsa<br />

go okamela. Tseno e dula e tšhono ya<br />

gore baagi ba tlhagise matshwenyego<br />

a bona le go dira gore mantswe a bona<br />

a utlwagale.<br />

te nion


Ke gore eng o tshwanela go tsaya<br />

karolo mo Palamenteng?<br />

Go tsaya karolo mo Palamenteng go feta go<br />

tlhopha dingwaga dingwe le dingwe di le<br />

tlhano. Ke ka ga wena:<br />

• Go tshosometsa ditshweetso tse di<br />

diriwang mo Palamenteng<br />

• Go tsaya karolo mo temokerasing<br />

ya naga<br />

• Go nna mafol<strong>of</strong>olo mo go tsamaiseng<br />

naga<br />

• Go bua se o se akanyang<br />

• Go dirisa tshwanelo ya gago<br />

jaaka moagi<br />

• Go aga naga e tokafetseng gore<br />

Maaforika Borwa otlhe<br />

Go dira gore temokerasi e go direle<br />

Maikaelelo a Palamente ke go tsaya tsia<br />

dikgatlhego tsa setšhaba fa e tsenya tirisong<br />

melao le go okamela tiro ya puso. Go dira<br />

seno ka manontlhotlho, Palamente e batla<br />

dikakanyo tsa gago tsa gore o ka nna jang<br />

karolo ya ditsamaiso tseno.<br />

REUSE . REDUCE . RECYCLE .<br />

Re kopa o re neele dikakanyo tsa gago ka ga:<br />

• Go tsaya karolo mo Palamenteng le mo<br />

tsamaisong ya naga<br />

• Mananeo a sešweng a Palamente a go<br />

tsaya karolo ga setšhaba<br />

• Mokgwa o Palamente e ka tokafatsang<br />

go tsaya ditshwaelo tsa gago.<br />

• Tsela e ntle e Palamente e ka<br />

tlhaeletsanang le wena le gore o<br />

tlhaeletsane le Palamente.<br />

• Ke eng se o bonang se dira le se se sa<br />

direng<br />

Re itsise se o se akanyang ka go romela<br />

dikakanyo tsa gago ka:<br />

• Emeili<br />

• Weposaete<br />

• Facebook<br />

• Twitter<br />

• Ditlhagiso<br />

• Go tlatsa lenane la dipotso le<br />

ditshwaelo<br />

Dikakanyo tsa gago di botlhokwa!<br />

A re ageng Palamente e tokafetseng -<br />

“Palamente ya Batho, ka Batho!”<br />

Re bolelele gore jang!<br />

Produced by <strong>Parliament</strong>ary Communication Services<br />

INSPIRED BY PEOPLE<br />

www.parliament.gov.za • P.O. Box 15, Cape Town, 8000<br />

Telephone: (021) 403 3341 • Facsimile: (021) 403 3303<br />

REUSE . REDUCE . RECYCLE .<br />

Public participation<br />

involvement<br />

empower<br />

Make your voice heard...<br />

Taking part in parliament<br />

<strong>educate</strong> <strong>opinion</strong><br />

LEGISLATIVE SECTOR<br />

SOUTH AFRICA<br />

Setswana

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!