MEDYCZNE ZASTOSOWANIE PROBIOTYKÓW

More documents

Recommendations

Info

Nr 11–12 Probiotyki L. rhamnosus GG. Udowodniono, że podawanie tego probiotyku w dawce 10 10 –10 11 CFU/24 h skraca czas trwania biegunki o 2,5–3,5 dnia u dzieci leczonych w szpitalu lub ambulatoryjnie [11]. W badaniach prowadzonych pod patronatem ESPGHAN (European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) wykazano, że L. rhamnosus GG wpływa nie tylko na skrócenie czasu trwania biegunki, ale nasila również odpowiedź immunologiczną na zakażenia rotawirusowe [18]. Stwierdzono, że podawanie L. rhamnosus GG znamiennie zwiększa poziom swoistych IgA przeciwko rotawirusom w surowicy [11]. Z innych szczepów probiotycznych, których skuteczność w leczeniu ostrej biegunki sprawdzano w badaniach klinicznych, można wymienić: S. thermophilus, L. acidophilus, B. bifidum czy Enterococcus SF68 [11]. Jednak nie można jednoznacznie ocenić wpływu tych probiotyków na biegunkę. 2. Leczenie biegunek podróżnych Biegunka podróżnych jest istotnym problemem u około 40% osób na stałe mieszkających w klimacie umiarkowanym, a czasowo przebywających w krajach podzwrotnikowych [19]. Wpływ probiotyków na przebieg biegunki podróżnych był tematem kilku badań klinicznych, a jedynie w 2 wykazano, że zastosowanie L. rhamnosus GG zmniejsza ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych [11,19]. Natomiast w badaniach z wykorzystaniem L. acidophilus i L. fermentum efektu nie zaobserwowano. Wpływ probiotyków na ryzyko zachorowania na biegunkę podróżnych wydaje się zależeć nie tylko od szczepu bakteryjnego, ale także od miejsca podróży [11]. Probiotyki mogą stać się alternatywą dla leków przeciwbakteryjnych stosowanych w biegunkach podróżnych, jednak konieczne są dalsze dobrze opracowane badania. 3. Leczenie biegunek poantybiotykowych Po podaniu antybiotyków dochodzi do zniszczenia części mikroflory jelitowej, osłabienia oporności na kolonizację i do kolonizacji jelita przez Clostridium difficile. W wyniku produkcji przez ten drobnoustrój toksyn A i B, dochodzi wstępnie do pojawienia się nasilonej biegunki; w konsekwencji może nastąpić zniszczenie śluzówki, co daje kliniczny obraz rzekomobłoniastego zapalenia jelit. Podstawowym leczeniem w tym przypadku jest zastosowanie metronidazolu lub, w ciężkich przypadkach, wankomycyny; jednak nawet po leczeniu u około 25% chorych dochodzi do nawrotów [20]. Probiotyki mogą hamować wzrost chorobotwórczych bakterii poprzez uwalnianie substancji hamujących, co wykazano w kilku badaniach in vitro [8]. Najlepszy efekt w zapobieganiu nawrotom uzyskano w kontrolowanych badaniach klinicznych z zastosowaniem Saccharomyces boulardii [21]. Pozytywny efekt zaobserwowano także przy stosowaniu L. rhamnosus GG; po jego podaniu 643 ustępowały nawracające zakażenia wywołane przez C. difficile. Jednak z powodu braku grupy kontrolnej i niewielkiej liczby badanych, obserwacje te nie są do końca miarodajne [11,22]. Podobnie działa również Enteroccocus SF68 w czasie antybiotykoterapii. Podawanie go przez 7 dni w dawce 1,5 x 10 8 CFU/24 h zmniejszało zapadalność na biegunkę w porównaniu z grupą kontrolną, ale i tu badaniem została objęta tylko mała grupa chorych (23 osoby otrzymujące probiotyk i 22 osoby otrzymujące placebo) [11]. 4. Leczenie i zapobieganie alergii Zastosowanie probiotyków w leczeniu i zapobieganiu alergii pokarmowej wiąże się z założeniem, że probiotyki wywierają korzystny wpływ na układ immunologiczny i funkcjonowanie bariery jelitowej, a zatem mogą modyfikować przebieg alergii pokarmowych lub im zapobiegać [23]. W badaniu porównującym dzieci alergiczne i niealergiczne ze Szwecji i Estonii stwierdzono ponadto, że w mikroflorze jelitowej dzieci niealergicznych znacznie częściej i w większych ilościach występują bakterie z rodzajów Bifidobacterium i Lactobacillus, natomiast u dzieci alergicznych przeważały bakterie tlenowe, pałeczki jelitowe oraz Staphylococcus aureus [10]. Isolauri i wsp. w 2 randomizowanych badaniach klinicznych z podwójnie ślepą próba z wykorzystaniem L. rhamnosus GG oraz B. lactis Bb-12 wykazali zmniejszenie nasilenia i rozległości atopowego zapalenia skóry u badanych niemowląt [24]. Zapobieganie atopii przez profilaktyczne stosowanie probiotyków zostało potwierdzone w jeszcze jednym wiarygodnym badaniu klinicznym: przewlekłe podawanie L. rhamnosus GG zmniejszało ryzyko zachorowania na atopowe zapalenie skóry u niemowląt z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku atopii [25]. 5. Zapobieganie karcynogenezie i rozrostowi nowotworów Na podstawie 2 badań klinicznych przeprowadzonych przez badaczy japońskich można stwierdzić, że codzienne spożywanie L. casei opóźnia nawrót nowotworu pęcherza moczowego. Badaniem objęto chorych z guzem pęcherza moczowego, u których po 2 tygodniach od jego usunięcia przez 1 rok lub do pojawienia się wznowy podawano L. casei. Po roku nawrót choroby nastąpił u 19 z 23 (83%) chorych z grupy kontrolnej w porównaniu z 12 z 21 (51%) chorych otrzymujących szczep probiotyczny. W drugim, większym wieloośrodkowym badaniu z placebo uzyskano przeżycie wolne od wznowy po upływie roku u 39 (79%) chorych przyjmujących L. casei i u 39 (55%) otrzymujących placebo [11]. Poza tymi badaniami i dowodami pośrednimi z badań na zwierzętach i nad aktywnością enzymów konwertujących prokarcynogeny do karcynogenów brak innych dowodów na skuteczne działanie probiotyków w tym zakresie.
644 P. Heczko i wsp. Nr 11–12 6. Zapobieganie i leczenie zapalenia żołądka spowodowanego przez Helicobacter pylori Badania in vitro dowodzą, że niektóre szczepy Lactobacillus hamują wzrost Helicobacter pylori [26]. W badaniach na zwierzętach uzyskano zahamowanie wzrostu H. pylori przez Lactobacillus w przewodzie pokarmowym myszy gnotobiotycznych [27]. Natomiast w badaniach klinicznych wykazano, że podawanie Lactobacillus johnsonii La1 zmniejszało gęstość H. pylori w trzonie i dnie żołądka oraz zmniejszało nasilenie stanu zapalnego u chorych [28]. Wyniki badań na ludziach są, jak dotąd, kontrowersyjne (brak badań kontrolnych). 7. Zapobieganie i leczenie przewlekłych zaparć Prowadzono wiele badań nad wpływem różnych probiotyków na zaparcia i zwolniony pasaż jelitowy. Stosowano jogurty z żywymi bakteriami, L. casei Shirota, B. animalis, L. acidophilus, B. longum, a także ich skojarzenia z laktulozą [29]. Z powodu rozbieżności metodologicznych wyniki nie są jednoznaczne. Efekty wydają się prawdopodobne, ale zależne od gatunku. 8. Leczenie encefalopatii wątrobowej U chorych z niedomogą wątroby dochodzi do podwyższenia poziomu amoniaku we krwi z powodu niedoboru enzymu metabolizującego ten związek. Ponieważ amoniak przechodzi do krwi z jelita w wyniku działania ureaz bakteryjnych, postuluje się możliwość zastosowania probiotyków w celu zmniejszenia produkcji amoniaku. Zaobserwowano, że chorzy leczeni L. acidophilus i neomycyną wykazywali wydatniejszy spadek poziomu amoniaku i poprawę stanu świadomości niż chorzy leczeni samą neomycyną [30]. 9. Leczenie biegunek u chorych na AIDS Przewlekła biegunka jest częstym następstwem zakażeń HIV; jej etiologia jest nieznana i nie ma skutecznego sposobu leczenia. W badaniach z podwójnie ślepą próbą uzyskano pozytywny efekt leczniczy po podaniu Saccharomyces boulardii u 33 chorych z biegunką w przebiegu AIDS [30]. 10. Leczenie objawów towarzyszących niedoborowi izomaltazy sacharozy Niedobór izomaltazy sacharozy jest najczęstszym, wrodzonym schorzeniem jelita polegającym na niemożności rozszczepiania dwucukrów. Zalegająca sacharoza rozkładana jest przez bakterie jelitowe z wytworzeniem wodoru, czemu towarzyszą kurczowe bóle brzucha i biegunka. Podawanie Saccharomyces cerevisiae powoduje złagodzenie tych objawów [30]. 11. Leczenie przewlekłych zapaleń jelit Do przewlekłych zapaleń jelit należą choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelit. Są one uwarunkowane genetycznie (spowodowane mutacjami kilku genów) i podtrzymywane przez florę bakteryjną [31]. Malin i wsp. [35] badali odpowiedź immunologiczną u 14 dzieci z chorobą Crohna, wykorzystując jako pośredni punkt końcowy oznaczenie swoistych IgA. Przez 10 dni dzieciom podawano L. rhamnosus GG w dawce 2 x 10 10 CFU/24 h. Stwierdzono, że liczba limfocytów produkujących swoiste przeciwciała przeciwko kazeinie i β-laktoglobulinie była znacząco większa po leczeniu probiotykiem niż przed leczeniem. Natomiast u żadnego z chorych nie zauważono wpływu na stan kliniczny [11,16]. Obecnie prowadzone są próby kliniczne ze szczepem E. coli Nissle po częściowej eliminacji flory gentamycyną oraz kontrolowane badania kliniczne nad wpływem mieszaniny bakterii probiotycznych VSL#3 na przedłużenie okresów remisji [16]. Wstępne wyniki są obiecujące, ale o korzystnym działaniu probiotyków w tych schorzeniach będzie można wypowiedzieć się dopiero po końcowej analizie badań. 12. Leczenie zespołu jelita drażliwego Choroba występuje od wczesnego dzieciństwa i charakteryzuje się przewlekłymi, nawrotowymi bólami brzucha. Brak swoistego leczenia. W 1996 r. Niedzielin i Kordecki w kontrolowanych badaniach na małej grupie chorych wykazali łagodzący wpływ L. plantarum [32]. 13. Leczenie pouchitis Pouchitis to stan zapalny kikuta jelita po chirurgicznym usunięciu części jelita grubego u chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita. Występuje u około 10–20% operowanych, a związany jest z obecnością bakterii, które powodują zniszczenie śluzu i stan zapalny śluzówki. Wykazano korzystny wpływ preparatu VSL#3 (8 szczepów probiotycznych) na przedłużenie okresów remisji i w zapobieganiu pouchitis po operacji [33]. 14. Zapobieganie biegunkom związanym z żywieniem sondą dożołądkową Chorzy długoterminowo żywieni przez sondy nosowo-żołądkowe często cierpią na biegunki o nieznanym mechanizmie. Uważa się, że żywienie przez sondę powoduje zmianę we florze jelitowej i zaburzenie metabolizmu węglowodanów. W 2 niezależnych, kontrolowanych badaniach klinicznych wykazano korzystny wpływ Saccharomyces boulardii na zahamowanie biegunek [30]. 15. Zapobieganie próchnicy zębów W pilotażowych badaniach nad wpływem długotrwałego podawania L. rhamnosus GG na próchnicę zębów i ryzyko próchnicy u dzieci uzyskano pozytywną wstępną ocenę u 594 pacjentów, szczególnie u 3–4-latków, brak jednak innych, pełniejszych badań [34].
Page 1 and 2: 640 WIADOMOŚCI LEKARSKIE 2005, LVI
Page 3: 642 P. Heczko i wsp. Nr 11-12 że c
Page 7: 646 P. Heczko i wsp. Nr 11-12 P. He

MEDYCZNE ZASTOSOWANIE PROBIOTYKÓW

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?