FAṬMA

FAṬMA
(taceqquft umezgun)
Mohamed BENGUETTAF
Yerra-tt-id ɣer teqbaylit : Mohand AIT IGHIL
1
Faṭma

IXEF 1u
Faṭma
Tsebḥit ɣer tafrara n t. Ɣef ssteḥ n lḥara gar lexyuḍ ufesser
d yimessaken d tkeddust n yiceṭṭiḍen lufḍan.
Faṭma, teṭṭef timesleḥt s yiwen ufus,
terna teṭṭef aḍar-is s ufus nniḍen.
Ma d iɣil ilebbeḍ.
Lmumen a t-yemneɛ Rebbi deg yir-lǧar, yecba tawla, ma teṭṭef yiwen deg tergagayt ur
isellek. Amesmar anect ugejdur ur teẓriɣ ara. Acu ixeddem da ? D anwa i s-d-yebran da ? A
win yeẓran. Awah lḥara tettwaɣ, lecɣal-is beddlen afus, ula d zzman n reḥma iruḥ yegla s
yimawlan-is. Ur d-yeggri lxir, wa ur yettawi i wa, ulawen zemmken gar yedmarren. Acu
yeḍran akka a gma, win d wi’ temeslayeḍ a d-ičeɛčeɛ fell-ak, ma yebla-k Rebbi tesutreḍ lḥeq-
ik terwi, a tettwiččeḍ am kečč am wagla-k. Werǧin yiwen wass nwiɣ ad feqɛeɣ akka. Maɛna
ilaq a tamnem, ṭṭelm isuffuɣ i yicettiḍen, isuffuɣ i laɛqel. (Zdat tewwurt yettawin ɣer ssṭeḥ).
Anaɣ a uletma tesardeḍ iḍelli azgen deg lqecc-im, ass-a d nnuba-w ssteḥ ilaq a t-id-afeɣ d
ilem. Lalla iɣaḍ-itt lḥal : « Acuɣer i tḍeggreḍ lqecc-iw d yimessaken-iw ? Lqecc-iw fesren, ur
tesɛiḍ lḥeq a ten-tennaleḍ alamma usiɣ-d. » Ihi ma tluḥeq-d lmeɣreb ur d-tusiḍ ara, nekk, ad
dduɣ d aɛwin, nnuba-w a truḥ ; yečča-yi Fox ?
Nekk, ad ttraǧuɣ nnuba s tcemmaɛt, ma d lalla a tesxerxur.
Berdayen nekk ɛennaɣ-tt : « A kem-yehdu Rebbi a Bexta, kkess azgen deg lqecc-im ferreɣ-
iyi-d ssteḥ.
– Aql-i tedduɣ-d, aql-i, aql-i !
Teldi-d tawwurt, qrib tkerrec-iyi s deffa.
– Amek tura kemmi, ur ɣ-tettaǧǧaḍ ara a nsu afenǧal lqahwa deg lɣerḍ-nneɣ ?
Zik ur telli akka, tbeddel segmi yezweǧ mmi-s… Teskerkic ɣef lǧiran, yal ass anwa ara
teɛna, a laṭif… a s-tiniḍ d nekenti i d-yextaren yir-meṭṭu-ya i mmi-s. Ma kem, tɣelṭeḍ tewwiḍ-
d tamexlult i mmi-m, acu ɣ-d-yegran nekni ɣer tlemmast… qaren-as d taluft n bu-tegẓelt,
yečča-tt wa, teffeɣ deg wayeḍ. Ma d asteqsi ɣef teqcict-a, ma d yelli-s n leḥlal, ur teẓri
yiwen… ass amenzu tferḥeḍ yess, terniḍ tesefruriḍ aṭas wawal yelhan fell-as : « Nnesba n
mmi, mmi ɛzizen d lḥukuma. »
Ziɣen yezweǧ d yelli-s n yiwen ixeddem deg la miri… aḍeggal-is inuseb yiwen ixeddem
deg lwilaya, aḍeggal uḍeggal-is inuseb yiwen ixeddem deg lwizara, ma d aḍeggal-a n lwizara
2

Faṭma
inuseb yiwen d aɛsekri-w. yaɛni teqqen ur tefsi, akka i tesni. Deg lbal n Bexta, yal ass i d-
yexleq Rebbi a tsu lqahwa deg uxxam n yiwen deg-sen… Ziɣen anda teḍmeɛ tixsi i tensa bla
imensi : tameṭṭut teṭaxer-d seg uxeddim ma d mmi-s aɛziz yedfeɛ lekwaɣeḍ-is. Nekk, deg
ccher amezwaru ɛeqleɣ ur tettɛeṭṭil ara tiɣimit. Ma d Bexta taṭemmaɛt, tenna : « Aya d tiselbi
n temẓi, ur tettɛeṭṭil. »… Armi d asmi telsa tagendurt, tuli ɣer ssteḥ, tebda taẓallit d usebbeḥ s
tazzla… tesdebdeb-it : « A tamexluqt-a, ssuna teqqareḍ-d nekk, ad rebbiɣ tamart, kem a telseḍ
lḥijab » Toẓ !... « Nekk, ad rebbiɣ tamart, kečč a telseḍ lḥijab. » Netta yekkat, nettat txebbec,
netta yettɛeyyiḍ, nettat tmeǧǧed, armi ɛyan refden-ten ddurt iɛeddan.
Nekk fehmeɣ lḥal-is… maɛna ɣas anecta akk yid-s yeḍra, ur ilaq ara a taɛfes lqanun
yellan… Tenwa iman-is kan i terfa deg tmurt-a. (Zdat tewwurt n ssteḥ) « Yal wa s yiɣeblan-
is ! Qqaren-as « ddem lḥeq-ik, qmec tiṭ-ik »… Yif ma yeḥrez yiwen lḥeq i s-d-yeqqimen,
xersum ur d-yeggri bezzaf… azal n terdast kan, lḥeq i usnuffes… Neɣ acu ? Ula d lḥeq-a atan
yerwel. Anaɣ d lḥeq-iw ad bbuḥraɣ, nekk ɣef ssteḥ i d-ttaṭṭafeɣ abeḥri… M’ara ttwaliɣ kra
yemdanen ur ttseḍḥin s leɛrur xeddmen, yettali-yi-d ujenniw. Nekk, ur ḥmileɣ ad feqɛeɣ,
maɛna agernen ma yesteqsa-d a k-yaf ɣas kcem deg tiṭ n tsegnit. Acuɣer ur nettaǧǧa ssteḥ
akken t-id-nufa : yebrez, zeddig, ineccef igerrez yettraǧu win ara iqedcen… Lɛuj diri-t ay
ayetma… ula d lmenker daɣen… A laṭif kra ur yeqqim deg umḍiq-is… Win d-yulin ɣer ssteḥ
a d-yeqleɛ neɣ ad ireẓ kra… tojors akka… Mi d-telḥeq nnuba-w, kra ad ixas… Hah d lxiḍ
ufsar yeɣli-d, hah d lɛin yerreẓ… neɣ d tazulixt i d-isusufen aman… Ulac win ixemmen ɣef
lɣir-is… Ur s-yeqqar llan lǧiran… Ur s-yeqqar ssteḥ nettayal deg-s d tirni… Ayen i isehbalen,
isuffuɣ-d ul deg teɣlaft-is « win yerẓan kra ur t-yettwenniɣ. » Maɛna leɣlaḍ yekka-d deg
ɛemmi Lḥaǧ. Terreẓ tkeddant, d netta c’est son affaire… Ma itteɛluluq lxiḍ n trisiti, d netta
daɣen c’est son affaire … Ma tɛuj teclalt n tewwurt, d netta daɣen c’est son affaire… A s-tiniḍ
lḥara d agla-s… Acḥal d abrid i s-kkseɣ timesleḥt gar yifassen-is… Ula d lusex n tkeddanin a
laṭif !… Acḥal n lecɣal i d-yuɣ seg lǧib-is, deg ddunit isuter yiwen deg lexlas… M’ara s-iniɣ :
« - A ɛemmi Lḥaǧ, bezzaf fell-ak.
Yettarra-yi-d :
– A yelli, medden, hajen ffɣen laɛqel-nnsen, win yeṭṭfen acemma deg yiman-is, ad yexdem
cwiṭ i wudem Rebbi, ahat a d-yemyiger d wid ara isetḥin ad xedmen am netta. »
Ɛyiɣ i s-nniɣ :
– Kfan yergazen yettqadaren ; at wawal fiḥel ccwal.
– Ccɣel itezzin itenneḍ iɣelleb ccɣel iɣaben… Ilemẓi iṭafar deffir ubrid d-yenǧer
umeqqran, a yelli, ulac tameṭṭut ur d-nuriw bla lujeɛ. Anaɣ lḥara a tizdig ma zeddigit imezdaɣ.
Ayen txeddmeḍ ara tafeḍ. »
A ɛemmi Lḥaǧ ay amexlul, a rrasul ! M’ara s-ttḥessisseɣ yettmeslay, isugut agrawal,
yettarra-yi-d tarwiḥt, qqareɣ iberdan ččuren s lfehham, ulac tamurt i ɣ-yifen. Limer yella
lxetyar deg yimawlan, dili xtareɣ-t d baba neɣ d jeddi sans voir, yeɛni bla leḥsab… Iḍelli kan
mi tfuk tẓallit n lmeɣreb, iseqreb-d ɣef tewwurt, yefka-yi-d xemsa kilu n ssmid, tabidunt n zzit
3

Faṭma
d tbewwaṭ n zzalamiṭ d uḥayek n leḥrir yerqem… Nniɣ-as : « A ɛemmi Lḥaǧ, ur ttemɛetni deg
yiman-ik, ur xusseɣ deg wayra. »
– Ur nɛettabeɣ, ur yelli kra. Ass-a d ass n tlelli n tmurt !
Ziɣen aṭas i yettun lferḥ n wass n tlelli n tmurt.
Gguleɣ fell-as a d-yekcem ad isu afenǧal lqahwa s tmeqruṭ. Yugi.
Mačči lebɣi ur yebɣi… yeqḍeɛ-asen ṭṭbib… i d-ufiɣ anagar awal a s-t-id-rzuɣ : « Ad
yesget Rebbi deg lxir-ik, iɛtik saḥa ɣef terzuft-a… » Isakked-iyi-d seg ‘ḍarren armi d uqerruy,
qbel ad isubb, iseggra-yi-d s wawal : « Ur yi-ttcekkir a yelli, deg wass yecban ass-a n tlelli n
tmurt, medden ttzuren timeqbar n ccuhada. »
Ul n ɛemmi Lḥaǧ ḥnin aṭas. Lǧiran akk ḥemlen-t… anagar tabettit-nni n Ǧamal mmi-s n
uxeyyaṭ ur yettmifham ara yid-s… segmi i t-isuter i nnesba yugi. Tidett kan mačči d netta i
yugin, d yelli-s ur t-yebɣin. Tenna-yas, mi tekfa leqraya a txemmem ɣef zzwaǧ… Tenna-yas :
« Tɛejbeḍ-iyi, ur k-ixus kra, d mmi-s n lḥuma. »
Ma d netta yerfa, yerra-yas-d : « Acu ara txedmeḍ s leqraya… ihi tḍemɛeḍ a txeddmeḍ a
tetteffɣeḍ, ma d nekk cclaɣem-a ad ikmilen i uzuɣer… ad raǧuɣ lalla a tekfu… Seg tura ar
wasmi a d-tekfuḍ leqraya, dadda-m a d-yesneɛ xemsa warrac… yerna rray mačči ɣur-m i d-
yeqqen, ad ruḥeɣ ad sutreɣ baba-m.
Mi yemlal ɛemmi Lḥaǧ, yerra-yas-d : « Zzwaǧ yeḥmel Rebbi, d win ara yilin s lebɣi n sin
yidisan, a mmi. »
Seg yimar tenta teḥsift deg ulawen… ma d Ǧamal, imar kan yexḍeb s ansa nniḍen,
yezweǧ… A ttewḥid-ik a Rebbi, armi d-yesneɣ aqcic wis-xemsa i tekfa Faṭima leqraya !
Akken i nella neqqar nekk yid-s… Deg lḥuma, mi ɣ-d-walan imezdaɣ, qqaren-as : « Attan
Faṭma d Faṭima, tayuga-ya ad salint iseɣ n lḥuma, a d-ffɣent d kra, ad nnalent taqintuct n
leqraya !... » nekk, lḥemdulleh, luḥqeɣ ɣer ssteḥ… Ɣas akka, ur beddleɣ ara, mazal ttqadareɣ
medden, ula d Faṭima ur tbeddel ara, maɛna win ara tt-id-imagren s lqecc-is mellulen d
tesmaqqal ad icukket kra…
Kra tikkelt ideg d-tejba a twali baba-s, tettruzu-d ɣur-i… a d-tali a tsu afenǧal lqahwa…
ma d nekk, alamma helkeɣ i tt-id-ttzuruɣ… Iḍelli kan dɣa i tt-id-ẓriɣ ɣef uɛrur-iw… akken
ɛeṭṭleɣ fell-as akken i irennu deg unazeɛ… tikkwal tesefqaɛ-iyi, ur tettaṭṭaf ara isurdiyen… mi
temsalam yid-i a tettru tettmektay-d ussan n temẓi… Ula d nekk, mi d-mektaɣ « Faṭma d
Faṭima », am Wayne et Shuster ad bɣuɣ ad ttruɣ… maɛna imeṭṭi yekfa deg-i… mačči i nekk
kan i wumi kkawent wallen… llan aṭas i yi-icban… deg tmurt-a xussen imeṭṭawen ayendin…
Ma d urrif taqernit tejbiḍ a tt-id-temlileḍ… Nekk, lliɣ ur feqɛeɣ ara… ur ḥmileɣ ad feqɛeɣ…
Maɛna llan medden d asefqeɛ n wiyiḍ i d ccɣel-nnsen deg ddunit… d asefqeɛ kan !...
Nekk, walaɣ d wa i d lmektub-iw… Rebbi irad ad xedmeɣ ass n tlelli n tmurt, ad xedmeɣ
maɛlic… d nnuba-w i d-yeɣlin ass-a, ilaq ad farseɣ tagnitt, ad sirdeɣ lqecc ass yi-d-isaḥen…
limer ad ǧǧeɣ nnuba-w ass-a, tikkelt nniḍen ad sirdeɣ azal n cehrayen. Anaɣ yiwet n tikkelt i
yi-d-yettsiḥen deg ccher ttaliɣ ɣer ssteḥ… ass ttraǧuɣ s lferḥ meqqer… ma d nutni sefqaɛen-
4

Faṭma
iyi… ferḥeɣ mi d-zgiɣ din axater din kan i snuffuseɣ akken bɣiɣ… tedduɣ, ttazzaleɣ ttɣenniɣ
ttsuɣuɣ ttaḍsaɣ tettruɣ akken bɣiɣ… da ttḥulfaɣ s tlelli, ttuɣaleɣ d tagellidt, d tagellidt n tullas
isiriden la reine des machines à laver… uuh, d tagellidt d aya ! Din zemreɣ ad beddeɣ ɣef
yiḍarren-iw, sɛinqiqeɣ am usefsaf, akken daɣen i ttɣimaɣ ɣef tkursitt, aɛrur isenned ɣer lḥiḍ,
iṭij yettirriq ɣef twenza… Ulac win ara yi-isnedhen : « Faṭma, atan teǧǧiḍ kra yilefḍan deg
tqernit ihin. » Faṭma a truḥ a ttnadi ɣef yilefḍan-nni… : « Faṭma, tettuḍ ur tnecfeḍ ara
tikeddanin ufella. » Faṭma a tazzel a tɛiwwed i uneccef n tkeddanin… Faṭma tekna… dima
tekna ! Tikkwal aɛrur-iw itettu abaddid… Tikkwal mi ttuɣ, beddeɣ wehmeɣ deg wayen
ttwaliɣ… ziɣen tella ddunit, yella wayen yugaren ilefḍan d tkeddanin d jlaj… Mi d-refdeɣ iri-
iw ɣef ubrid akken ad fkeɣ sslam, ɣas d lǧar yeḥseb-iyi Rebbi deg ddunit ẓriɣ-t… Yerna llan
imdanen ɣur-sen ziɣen udem, nekk i d taɛeggunt ur ttwilliheɣ ur ttmendideɣ… wama kulci
yella… ɛni d axeddim-iw i yi-igan akka ur ten-ẓẓareɣ. Nutni daɣen kifkif, ur sɛin lweqt a yi-
walan… Walit tura mi d-tewweḍ nnuba-w a zdiɣ lqedd-iw, ad sikkdeɣ medden udem ɣer
wudem… Anaɣ aya yezmer a d-yili anagar deg ssteḥ… U nekk, anagar m’ara d-iliɣ nnig-sen i
zemreɣ ad snufseɣ… Lleh ɣaleb, llan yemdanen yeǧǧa-ten-d Rebbi i wesgernen… Ma d nekk
faqeɣ, ur keččmeɣ deg lleɛb-nnsen ; ur feqɛeɣ ara, sɣa a yi-sxerben tagnitt… Nekk, ma feqɛeɣ
ur ttḥussuɣ i tlelli, tettnejli fell-i. Deg tmurt-a, win yettsetḥin tetten aksum-is d azegzaw, a
laṭif… a s-tiniḍ deg-i i ttraǧun i ttganin melmi ara d-jbuɣ :
« Faṭma, rnu aserwal n ɛemmi-m Ḥmed ɣer lqecc-im sired-it, ma d nekk ɣur-i inebgiwen. »
: « Ttxil-m a Faṭma, serḍeb-iyi-d tazerbit-a. »
Faṭma, a yelli ! Faṭma, a yelli ! Faṭma, a yelli !... nɣan-iyi s wawalen-a… ula d lalla
Saɛida, ur yi-d-qqar ara ula d ssbeḥ lxir.
: « Faṭma, s’il te plait, ɣas ma tesardeḍ-iyi-d le mouchoire de mon mari, ma d nekk je suis
invité. Anaɣ tu sais tres bien, la bonne ass-a ur txeddem ara, c’est le jour de l’independance
de notre cher pays.
Eh bien, ulac fell-as nekk mazal-iyi d taxemmast, mazal-iyi ddaw uzaglu n listiɛmar. Tilelli
ttlaḥaqeɣ deg ssteḥ, tikkwal tettruḥ… yerna nekk, ɣur-i lweqt… A k-yerḥem Rebbi a baba…
telliḍ d lqari deg zzman-ik. Yeqqar-iyi-d : « Faṭma, a yelli, ur s-qqar ddunit ḥuzan-t rebɛa
leḥyuḍ wexxam. Berra i wexxam-a yeḥman yella umadaɣ… ileḥḥu s lqanun-is… win
yettwaḥeqren dima yekna, alamma yufa-d yiwen ddaw-as »… Akka tura, nekk mazal ur d-ufiɣ
yiwen ddaw-aw… akken walaɣ ilaq ad llzeɣ, ad rreɣ tablaṭ i wul, d wa i d lmektub-iw…
Tidett kan, lmektub sarmeɣ yugar wa teddreɣ. Maɛna asif meqqer yezga gar wayen yettmenni
yiwen d wayen d-ittemyagar… anect-a ẓriɣ-t… Win yi-yezran a s-yini taqcict-a meskint ur
teddir temẓi-s, tettɣiḍ… deg ddunit-is turga, deg ddunit-is tezha, deg ddunit-is tessen
lehmala… Ɣas tura ifut-iyi lḥal i lecɣal-a, maɛna temẓi-w ddreɣ-tt akken zemreɣ, urgaɣ targit
meqqret… ula d nekk mennaɣ, mennaɣ ad iliɣ d taṭbibt n lmal… riɣ ad sujiɣ lmal, nutni
meqqar ceffun i lxir. Maɛna asmi temmut yemma, a tt-yerḥem Rebbi, teǧǧa-yi-d ttarguɣ…
teǧǧa-yi-d ayetma d igurdan… ma d baba ur yufi ara yexdem… Yenna-yi-d : « Kemmel
5

Faṭma
leqraya-inem, ma d lwacul-a ad ḍebbreɣ aqerruy-iw… » Yezga-d ɣer yidis-iw armi d asmi
wwḍeɣ 16 yiseggasen… Iḍ-nni ur d-inejbar ara zik… ur d-yuɣal ara akk. Mi iɛeṭṭel, ur d-yuɣal
terkeb-iyi tugdi, rgagiɣ… Ruḥeɣ axxam ɛemmi Lḥasen abulis, ḥkiɣ-as taluft… S tazzla yelsa
lqecc, s tazzla yeffeɣ, ma ɣer tuɣalin iɛeṭṭel, armi d azekkuya i d-inejbar. Udem sellaw, ffɣen-t
idammen, iggugem, allen-is recqent deg-i. Fehmeɣ kra yeḍra, anagar ldiɣ imi-w ad suɣeɣ,
yenna-yi-d : « Ur t-yuɣ kra, baba-m… atan gar yifassen n ṭebbat, idekwel-d, aqerruy ɣef
tuyat… d taɣelluyt i yeɣli deg lluzin… Yeslek, yella Rebbi yid-s…
– Acu t-yuɣen ?
– Yettḥerrik aḍar wis-sin… acu kan iɣil-is azelmaḍ… d yiɣil-is ayeffus daɣen… d aya kan
i t-yuɣen… Sinon, kulci labas… Aya yeḍra asmi sɛiɣ 16 yiseggasen di laɛmer-iw… Deg lluzin
fkan-as-d akursi n les handicappés, win iɣef yensa. Segmi yeqqim fell-as, ur d-yekkir, asmi
ɛedan 3 lechur, yekker-d yerra ɣer uẓekka…
Seg yimar tawaffɣa ulac, ma ffɣeɣ, ttnadiɣ ɣef uxeddim sway ara d-ḥelliɣ učči ! Ketbeɣ
tabratt i uxeddim, ruǧaɣ. Rniɣ ketbeɣ tayeḍ, ruǧaɣ. Asmi yi-d-rran, ṭṭfeɣ lkaɣeḍ gar yifassen-
iw, ttazzaleɣ s lferḥ. Azgen deg lbaden-iw yezdeɣ-it lxuf, azgen nniḍen isekra i yisaramen d
tirga… Mi wwḍeɣ, ibedd-d zdat-i yiwen urgaz yeṭṭef deg ufus timesleḥt deg wayeḍ abidun
uneccef, yeskuna-yi-d tikedanin :
« – Axx, a yelli, bdu axeddim… xdem ɣef tmurt-im, cebbeḥ-itt-id ! »
Nekk nwiɣ… Uɣaleɣ nniɣ-as maɛlic… labud wiyi yi-d-yextaren axeddim-a walan lecɣal
akter-iw, d nutni i yeẓran leslaḥ-iw… yerna ayetma mazal-iten d ileqqaqen, ma bdiɣ cerṭeɣ
deg tura ugdeɣ ula d axeddim-a ad iruḥ. Ddmeɣ abidun d uneccaf sakkdeɣ-ten…Ma d aserdun
n urgaz-nni aḥraymi yella yettɛeyyir deg-i. » Baba yeqqar-iyi-d, tameṭṭut ttaznent medden ɣef
laɛqel d nnif d lḥerma teḥrez. Ziɣen yeɣleḍ. Limer yedder ar tura dili yečča imeslayen i d-
yenna. Lmizan n tmeṭṭut tura d ayen nniḍen… Ahat teẓram d acu-t… fiḥel a d-nini. Yaɛni
akka i tebna ddunit : ayen yellan d tiqcicin yugar ayen yellan d irgazen, lḥemdulleh kan lislam
yeqqar-d argaz yezmer ad yezweǧ d rebɛa lxalat, imagines lukan c’est le contraire. Lukan la
demande depasse l’offre.
Yeqqar-iyi-d daɣen : « Tameṭṭut d tikci meqqren, azal-is ɣlay, argaz ara yaɣen rray i
yemma-s a tt-yeḥrez, a taweḍ lmerɣub tesarem, ad yedder deg liser d talwit. Acu kan tameṭṭut
ur trennu deg leqder alamma teṭṭef lḥerma yimawlan-is. »
Nekk, sarmeɣ a yi-d-iger Rebbi lmektub… lmektub ara yi-iḥemlen… sutreɣ a d-yejbu
lmerɣub i nekk. Maɛna ur d-yejbi !
Ula d ayetma, qran… kfan… xeddmen… zewǧen… ula d yiwen deg-sen ur yesteqsa fell-i.
ula d zzwaǧ-nnsen d timesliwt i sliɣ ɣer medden, ur s-ḥdireɣ ula i yiwen… Akka ! Setḥan s
uletma-tsen tameqqrant, mi axeddim yi-d-isaḥen d aneccef. Limer mlaleɣ lxalat-nnsen, dili
sfehmeɣ-tent belli xeddmeɣ deg lwizara d lamiri… sin n les postes. Ur ttamnent ; ula d lewzir,
m’ara d-iɛeddi zdat-i isalay rrjul userwal… tikkwal iḥebbes-d, ihedder-iyi-d :
6

Faṭma
« Faṭma… azekka nebɣa a nenexxel axxam, zzi-d ɣur-neɣ… Good bye, atan a m-d-ceyɛeɣ
tamubil d ucifur. »… Ass-nni ixulef wiyiḍ. Lḥuma merra tewhem, Faṭma teɛna-tt-id tamubil d
taberkant yerna n lḥukuma ! A d-hwaɣ s lqecc d ajdid, tikkwal tettuɣ iman-iw ttaqqaleɣ kifkif
d lewzir, ttarraɣ ɣer tewwurt n deffir, a tt-ldiɣ ad rekbeɣ am nutni… Maɛna acifur-nni d
aḥraymi, ur ẓriɣ ma yettayal-iyi kra neɣ amek… Nwiɣ wid ixeddmen ɣer lḥukuma meɛnen,
akken i ten-nettwala deg tilibizyu. Ziɣen xaṭi. acifur-a mi yi-d-iwala, a d-isnuffes am yilef, ad
yeldi ṭṭaq s wurfan, a d-isusef cemma, a d-isuɣ fell-i : « Faṭma, aya fiseɛ… ḥerrek tadawt-
im. » Uqbel ad teɣleq tewwurt ad yili izefzef s la 4°, a s-tiniḍ d tarewla i yerwel yess-i, mačči
d tiwwin i yi-yewwi. Nekk, ileffeɣ wul-iw, ttagadeɣ la vitesse d ufrini. Ur teẓriḍ acu d-yeggar
Rebbi, hah d aqcic meẓẓey… hah d aqjun d meqqer. Tikkwal teffɣeɣ i laɛqel-iw, ur ttaṭṭafeɣ,
qqareɣ-as : « S laɛqel, ad yerḥem Rebbi imawlan-ik.
– Af-d rray i kem kan a Faṭma. Ur keččem deg lecɣal n wiyiḍ. Axeddam ɣer lḥukuma
dima yeɛjel, ɣas ulamma ur t-yettraǧu kra, ilaq ad yili yeɣseb… Medden steqsayen dima ɣef
lḥukuma acu txeddem/ »
D tidett a wi’ ‘ẓran acu xeddmen !
– Ttḥerriken, ttembiwilen nekni glan yess-neɣ… anagar ara kem-serseɣ kem, a t-refdeɣ
netta ɣer lluzin n bennu, syin ɣer lluzin uqcur yettruɣun kul telt chur, syin ɣer lluzin n tterbiya
ur d-nrebba ula yiwen… umbeɛd a tt-ifak s tlata yinejmuɛen.
Acḥal yessen ad imeslay s lɛarabiya lfusḥa m’ara yili zdaxel n tamubil n lḥukumiya ! Armi
tikkwal tettuɣ belli d acifur… wid irekkben tamubil-a n lḥukuma ssnen akk ad hedren…
tikkwal steqsayeɣ deg yiman-iw ansa d-ttagmen imeslayen d-seftutusen. Ttmeslayen ɣef kulci :
ddawla lɛarabiya, Rrussya, Amirika, Al azma, dimaɣujiya, dimuɣrafiya, tura atan sawḍen
ttmeslayen ɣef dimuqratiya. A rrbeḥ a tafat… Anwa yenwan kra wass ad awḍen deg lefhama
yecban ta deg tmeslayt… D iɛefriten… welleh ar d iɛefriten ! Gar-aneɣ kan, anaɣ asuget
wawal yettleqqim ccwal… anaɣ twalam, llan kra wawalen ttɛiwiden-asen kra yemdanen armi
teḥfa lmeɛna-nnsen. Ncallah awal-a TUGDUT, ad yeslek ur t-ttawin s tiṭ. Nekk, mazal ur tt-id-
mlaleɣ ara, acu kra win yi-d-imeslayen fell-as, isuter-d fell-as anagar lxir… nnan-iyi-d telha,
telha aṭas maɛna tuɛer, acu kan akken s-qqaren « a win iḥemlen ijeǧǧigen, ɣur-k glan-d s
yisennanen. »… Qqaren-d ma teẓẓa iẓuran ad teqleɛ wid n lhedra bla lmeɛna, ma d wid yellan
ttmeslayen kan, ad uɣalen ɣer chomage. Ma yella akka i temmug, ur tettsaɛad ara bezzaf n
medden… ma d nekni, ur llin d aɣbel-nneɣ… Ladɣa ar tura mazal ḥemlen ad hedren… yiwen
wass sliɣ i yiwen yettsebbir deg yimeddukal-is : « Ur ttagad ay ameddakel… wiyi lehṭen kan,
ur senfaɛen… ɛni tumneḍ yes-sen... dimuqratiya-ya ttwalan-t am lqecc n la mode, a lɣiḍa, a tt-
lsen mi tt-yeǧǧa lweqt a tt-ḍeggren. » .Mi d-yewweḍ zdat-i, yufa-yi-d ttaḍsaɣ ɣef lehdur-is, a
tawaɣit, ḥulfaɣ s tesmeḍ tekcem iɣes…
« Sel a Faṭma, ur ẓriɣ ma d amdan i telliḍ neɣ d lmal… ur tezmireḍ a trewleḍ i tmara,
ddem-itt tesusmeḍ… acuɣer ur d-tesawaleḍ ara i temddukal-im a tt-xedmemt la greve … anaɣ
aql-aɣ deg dimuqratiya… xedmemt la greve, xedmemt la greve, xedmemt la greve ! »
7

Faṭma
Aqemmuc-is ilebbeḍ isusuf-d tikufta am teccuyt-nni yeččuren d aman irekkem deg-s
uqerruy n buzelluf. Nekk, ugdeɣ… Acu kan, nekk ur zmireɣ a s-aɣeɣ rray i netta… ur ẓriɣ
amek i yebɣa a yi-d-yefk rray am wa, Ur yeɛlim ara ma ḥebseɣ axeddim lexlas ad yenqes ?
Lexlas d aseṭmeɛ, a s-rnuɣ areṭṭal… yerna ma xedment la greve tneccafin acu la menace ara
tesɛu tmurt ? Deg ddunit-is tella-d deg tmurt… ɣas akken aṭas n lecɣal i d-yellan di tmurt, tella
tegrawla… tella-d znezla… beddlent acḥal n lḥukumat… llant-d les greves ɣef wučči, ɣef
uxeddim ɣef lbuṭ… la greve ɣef lecɣal d tirni zemrent a d-ilint, ma yella la greve n tneccafin,
berka berka deg leɛnaya-k… Fehmet tura deg leɛnaya-twen, ad yili yiwen seg wasmi d-yekker
netta yettnaɣ ɣef tezdeg, akka kan ad yuɣal ad yettwali deg lusex ur yettḥerrik wul-is ? Awah !
Atan neẓra acu yettaɣen tamdint m’ara xedmen la greve les éboueurs… walit tura kunwi limer
tineccafin ad ḥebsent aseqdec n uneccaf, amek ara tuɣal la miri d lwizara… ad teffeɣ deg-sen
lfuḥa tecba tin n temjirit… mel-iyi-d umbeɛd, anwa ara yeṭɣaren ɣur-sen. Ɛeqleɣ, amdan-a ur
yelli deg laɛqel-is… yebɣa a ɣ-yerr tamurt tfuḥ am lmejra. Tedduɣ ad feqɛeɣ fell-as uɣaleɣ
nniɣ-as, ala wa d amɛallem… ɣas ulamma ur yeswi tibselt yerkan. Maɛna lemqadra n
umɛallem telha… Ahat yebɣa ad iqesser kan, llan aṭas yemɛalmen ḥemlen aqesser… aya
yezga deg yidammen-nnsen… maɛna nekk, teḍsa deg yixef-iw thujer ur lekra. Kniɣ ɣer ubidun
ddmeɣ-d aneccaf bdiɣ ẓemmiɣ-t… mi iwala imeslayen-is ur rciqen ur uɣen amḍiq deg-i,
iqeddem-d s lexcen d zzkara, yenna-yi-d : « Acu d akka a Faṭma, atan teccef-ikem-d tidi ?
– Amek ur d-keffel ara tidi, ma nedlen fell-ak tawwurt d ṭṭwiqan, ula d lhawa ur d-
tkeččem. »
Nekk nwiɣ mi s-d-rriɣ awal ad ikemmel abrid-is, a yi-ixḍu… maɛna mačč’ akka, ziɣen seg
yemɛalmen iḥemlen aqesser… Yenna-yi-d :
« qrib a tefru a Faṭma, a taɣem amur-nnwen. Lḥukuma a d-taɣ lhawa seg berra, a d-ternu
ijaɛbuben, a ten-tefreq ɣef yixeddamen imeɣban, ara ten-ilesqen ɣer txenfucin-nnsen ansa ar d-
snuffusen, umbeɛd a t-id-ttarran seg yimejjan-nnsen. »
Treḍqeɛ s taḍsa armi d-ttruɣ, briɣ i uneccaf zdaxel ubidun, nniɣ-as : « Bɣiɣ a k-steqsiɣ :
nekni s yimeɣban meqqar tella tinzert anda ara yeṭṭef ujeɛbub-nni, wissen kunwi amek ara
txedmem… anda ara tlesqem ajaɛbub-nni ? » Bɣiɣ ad yerfu, umbeɛd ad imiẓeḍ a yi-d-yewwet,
nekk imar a s-tt-id-berzeɣ s uneccaf ɣer wudem, anda d-tusa din… ur yefqiɛ ara, au contraire
yeḍsa :
« A Faṭma, a Faṭma, nekni s yimeqqranen ur nuḥwaǧ nnif, ulac acu ara nexdem s
tinzert… Nekni s yimeqqranen ɣur-neɣ ibrujen nniḍen ansa nettarra nnefs… lḥukuma tesker
leḥsab i kra yellan : yal aḥric s ansa i yettarra nnefs… tesker leḥsab ula i wid ur
nesnuffus ! »…
Isefcel-iyi. Ur ẓriɣ acu ara s-d-rreɣ… bɣiɣ a t-steqsiɣ nekni s yineccafen anda i ɣ-tesres
lḥukuma : deg wid yesnuffusen kra neɣ deg wid yettwaxenqen ttwameḍlen… Uɣaleɣ susmeɣ,
walaɣ a yi-iger deg wannar n lpulitik-ines, u nekk ur fehmeɣ kra deg-s… deg ddunit-iw
fehmeɣ-tt… awi-d ɛad deg tmurt-nneɣ… texleḍ am urekti n tɛesbant !... Win yellan zik d
8

Faṭma
amakar tura yuɣal d bab n leḥkem, bab n leḥkem yuɣal d lxayen… lḥeq yellan zik, tura yefti d
lbaṭel, u lbaṭel yuɣal d lḥeqq… qqaren-as « Awer tɛacqeḍ ablaḍ, sɣa a tebbibeḍ » eh bien,
nekni neɛceq deg-s. win yeɣran yeffer ma d uzlig deg medden inehher. Liḥala texleḍ, kra ur
iban… Nekk, seg tid ur nessin a tɛum deg waluḍ.
Ddmeɣ-d abidun zdaxel-is aneccaf, nniɣ-as :
« Sel ay ameqqran… a k-d-hedreɣ s lɛarabiya lfusḥa… ana la aɛmel iḍrab. Ẓriɣ akka ara
tfehmeḍ… ma yella tebɣiḍ la greve, jmeɛ-d imɛalmen, imeddukal-ik xedmet la greve ur
ḥebbset ! Ccɣel-a a ɣ-isaɛed aṭas. Akka anezmer a nesfeḍ tikeddanin deg lɣerḍ-nneɣ ! ibajew,
iggugem. Mi t-d-yuɣal ssut, yenna-yi-d : « A m-kkseɣ 10 wussan deg lexlas-im !!! »… Yettɣiḍ
meskin, yenwa iman-is seg yimeqqranen…
Ur yefhim ara belli ɣef tezdeg n tmurt-iw, ayen yebɣun yeḍru yid-i qebleɣ-t… tenqes
ssuma ur d-ttnazaɛeɣ… izad uxeddim ur ttnazaɛeɣ… ula d tiɣrit ayen yebɣun ires fell-i ur d-
ttnazaɛeɣ… Nekk, inezzef wul-iw, keffreɣ m’ara waliɣ lbaṭel, iqerreḥ-iyi wul-iw, keffreɣ
m’ara waliɣ i twakksa n sser i temḥeqranit… keffreɣ m’ara waliɣ serxazsen deg lexliqa
Rebbi… Nekk, keffreɣ m’ara d-mlileɣ lǧahel yebɣan a yi-senfu ɣef lɛadat ḥerzen imawlan. A
d-yeg Rebbi leqwam.
Yiwet tegnitt wezzilet, teḍfer-d yiwet tmuzigt,
Faṭima tesres-d iɣalen-is acemma acemma,
tesikkid d asawen, tqeddem-d ɣer rrif n ssetḥa.
tendel allen-is, terfed aqerruy-is.
Nekk, da kan i zemreɣ ad snufseɣ… da kan i ttafeɣ iman-iw… (tetteddu tettaqqal deg
ssteḥ) zemreɣ ad dduɣ akken yi-yehwa, lethaɣ d uxeddim-iw akken bɣiɣ, ugar aya, heddreɣ
akken bɣiɣ… iweksar texneq lḥala ! (a teḥbes) imeslayen d wid kan i itezzin itenḍen, imdanen
d wid kan i iteddun ttuɣalen, iɣilifen n tsebḥit cban wid n tmeddit… ssbeḥ d aneccef deg
lwizara, tameddit d aneccef deg la miri, s teɣzi n uxeddim ur yi-d-yeẓẓar yiwen ur yi-d-
yettmeslay yiwen, skuraɣ taqerruyt d tqerruyt uneccaf zemmiɣ… Ur yi-iɣaḍ ara lḥal, walaɣ
anda tezga lqima-w… (a teqqim).
Ur mxelleɣ ara ad sxesreɣ lweqt i yixeddamen-a meqqren, neɣ ad sutreɣ deg-sen a d-
steqsin ɣef liḥala-inu, neɣ a d-rren awal i sslam-iw… ssneɣ leqder-iw… Ula d nekk fehmeɣ
sslam yettazen azal n win i t-id-yennan, uɣaleɣ ur qqareɣ ssbaḥ lxir i ula yiwen… anagar i
baba mi t-id-zureɣ ɣer tmeqbert… ḥemleɣ a t-id-zureɣ… din deg tmeqbert ur stewḥaceɣ ara,
ttafeɣ iman-iw… ur fhimeɣ acuɣer, ttḥulfaɣ s yigenni yeqreb akter n ddunit d yimezdaɣ-is…
Ata acuɣer i ḥemleɣ ssteḥ, din qerbeɣ ɣer yigenni… anaɣ igenni meqqer, yettawi aṭas… deg
tallit anda imdanen qeflen imeẓẓuɣen-nnsen, ttɛuẓẓugen, igenni ileddi iɣalen-is iserḥib s
yimeslayen… isifsus asnuffes…
Itran zedɣen igenni ahrawan
9

Yiwet tziri gar-asen tettcebbiḥ
Temla-d tamedyazt s usbuɣer d aḥlawan
Itran nniḍen zzin-as-d am ttbiḥ.
Tenna, tecna ɣef ṭṭlam wuḍan
D tegrest yigenni iɣef tiṭ ur teftiḥ.
Tamuɣli-s teɛreq gar yidisan
Tettnadi lexbar d wawal ufsiḥ.
Tetter ayur acuɣer yeɛreq
Neɣ yeḥbes tikli ɣur-s.
Yelḥeq-d waḍu zdat-s yenteq :
« Ilaq-m ssber, ur ttayes. »
Ass-a ayur yenfa mi d-yecreq
Ɣef usigna tagnitt ifures
Ur yeẓri iberdan amek a ten-yefreq.
Yeẓra, yerza ɣer bab-is a t-yenher.
Ssber yelha a taḥbib Rebbi…
Ssber yelha a taḥbib Rebbi…
10
Faṭma

IXEF w2
Faṭma
Faṭma ɣer tewwurt isekcamen ar ssteḥ,
Tesres lqecc d-tɛebba ɣef uqerruy-is,
Tebda asuɣu ɣer tama n tkeddanin.
… a tajarett-iw taɛzizt i yi-iḥeqren, walaɣ deg tebḥirt-iw i d-tufiḍ lebsel ḥlaw, nekk i m-
isehlen a txebḍeḍ ɣef wudem-iw tawwurt… limer telha ddunit dili tǧeɛleḍ-iyi am yelli-m…
maɛna akken qqaren « Rebbi axir n buzelluf »… Nekk i kem-yerran deg umḍiq yimawlan-
iw… Ula d nekk, a yi-d-yehdu Rebbi… Limer suliɣ-d lqecc d tirni ɣef ubrid dili friɣ lecɣal…
maɛna Lleh ɣaleb, kra yella kra yerna… Mi tebda s leɛser ur tettiwsiɛ… am akken drus i yi-
yuɣen d Bexta d lexyuḍ-is ufesser, armi d-yerna lhem n xalti Ḥnifa d wergaz-is… wama tessen
argaz-is cwiṭ kan akka ad igernen, maɛna tenza ɣef tmeslayt –tessen argaz-is terna tettɛemmid.
Yelha rray limer truḥeḍ tkemleḍ lecɣal, tameddit rzu-d ɣur-i neɣ ɣer yiwet deg tǧiratin qesser.
Nettat xaṭi, teḥmel a tehder anda kem-d-tufa a kem-teṭṭef, ɣas ulamma tettwali deg-m tuzzel
tɛebbuṭ-im… Mi tt-d-yufa akken ɛemmi Lexder thedder yid-i ad yerfed afus-is a tt-yewwet,
din din a yi-d-yeṭṭef lḥal gar-asen, ad xelseɣ ayen ur ččiɣ. Ma yella kunwi 40 ssna segmi
tzewǧem ula d tikkelt ur temifhamem, mačči s uxbaḍ n tewwurt ɣef wudem-iw ara tezdim.
Atan teẓram ulac Azzayri ur d-ntekker tasebḥit yerwi, maɛna yiwen ur yettu tterbiya d
lemqadra -ɣas ulamma d tameṭṭut-is- limer mačči d iḍarren-is i tt-iselken dili iseqlaleḥ-itt deg
wass n tlelli n tmurt… Ula d nekk limer rriɣ-as-d awal dili yesnes lɣecc-is deg-i, deg tlemmast
n lɛid n tlelli n tmurt. Ta, d tameṭṭut-is, tenfeḥ-as-d a tt-yewwet deg wass n tlelli n tmurt.
Nekki acu xedmeɣ ? Hwaɣ-d ad ddmeɣ lqecc ilufḍan tenṭeḍ-d am llazuq s lhedra. A s-tiniḍ
ṭixer-iyi ? Ur sɛiɣ lweqt ? Ad rreɣ iman-iw ur sliɣ ? Maɛna meqqret fell-i, s lemqadra ur
zmireɣ ad ruḥeɣ a tt-ǧǧeɣ tettmeslay. Lmeɛna telha… Ɣas ulamma deg wass n tlelli n tmurt !
Ɣas ulamma nettu ass, maɛna ass n lferḥ yettagem-d anagar lferḥ.
Awah, lqerḥ izad ɣef lferḥ, ayen yernan akter n wayen yellan, kulci yerwi, akken daɣen ula
d tilelli… « Kem d taneccaft ! »… Ih, isem-iw Faṭma, axeddim d taneccaft, ur sɛiɣ amḥaddi ..
maɛna ur yesɛi lḥeq kra yiwen a yi-iḥqer, a d-yeɣleq tawwurt ɣef wudem-iw… Weh d nekk i d
aɣilif ma yella tameṭṭut-ik teḥmel a temeslay aṭas… ɣas akken, teẓra-yi ɣelqeɣ tawwurt, deg
ufus talwiḥt usebben, abidun yimessaken d tirect n lqecc lufḍan, teṭṭef-iyi s umeslay ur
nemɛin : « Iḍelli, Ɛemmar yewwet tameṭṭut-is… ma d Si Lmeḥfuḍ inejbar-d yesker taqernit
tettak-it i tayeḍ… ma d Zulixa texser le bac… ma d Ssaɛid iheyya-d ad iɛawed tameṭṭut » …
iḥun Rebbi teɣseb : « Sel-iyi-d a yelli, bɣiɣ aqesser yid-m, maɛna ilaq ad ruḥeɣ a d-aɣeɣ
ayefki… ɛemmi-m Lexder yeḥmel ad isu ayefki ssbeḥ. » Tiswiɛin steqsayeɣ ma tettaf-d tallit i
nadam tmeṭṭut-a. ur yeɣlid ara ɛemmi Lmeḥfuḍ i s-isemman la gare n terminus…Nettat
11

Faṭma
tettmeslay nekk tekfel-iyi-d tidi… ugdeɣ a d-yali yiṭij, ur xeddmeɣ kra… Armi d-yeffeɣ
ɛemmi Lexder i selkeɣ… deg ufus aɛekkaz, yettwenniɛ deg tuɣmas-is :
« A tungift ! Ayefki a tt-id-tawiḍ i wass-a neɣ i uzekka ?... A m-ḥesbeɣ armi d tlata. »
Qbel a tt-id-yewwet s uɛekkaz, xalti Ḥnifa tezga-d deg tḥanutt… teslek aqerruy-is, teǧǧa-
yi-d udem ɣer wudem nekk d ɛemmi Lexder… mi s-terwel, lɣecc-is yerra-t deg-i s usekkud
amzun d abeckiḍ, yerfed asɣar s lɣecc, yenna-d :
« Sel a Faṭma, kem d taneccaft ṭṭef deg yiman-im, ur ttɛeṭṭil lecɣal n wiyiḍ s lehdur ur
nemɛin ɣef udem n tsebḥit. »
Qbel a s-d-rreɣ awal, yeṭɣar-d ɣur-i, yenna-d :
« Aya, aya, beddel akkin, ma kem tesɛiḍ lweqt a tesumreḍ, nettat texnez s uxeddim deg
uxxam-is. » Yexbeḍ-d tawwurt ɣef wudem-iw. Limer walan wid yuran lqanun n tmurt, dili
rnan yiwen lqanun : « Yegdel ɣef umdan ad yerfu ass n tlelli n tmurt. » Iɣaḍ-iyi lḥal nezzeh…
maɛna acu ara xedmeɣ… refdeɣ lqecc, uliɣ ɣer ssteḥ-inu ɛzizen… Nekk ttaliɣ, xalti Ḥnifa
tuzzel-d deffir-i : « Faṭma, a Faṭma… a m-d-yefk Rebbi i yebɣa wul-im, ur ttɛanad ɛemmi-m
Lexder… ur ilaq a kem-iɣaḍ lḥal… anaɣ twalaḍ amek teḍra d tmeṭṭut yesɛan argaz… d aɣilif
meqqren ! »
« Maɛna a xalti Ḥnifa, wa d aɣilif-inem, kem… meqqer neɣ mezzey, inem… acu yi-d-
igran deg tlemmast. » Ala, nekk ur sɛiɣ aɣilif… ulac… baḥ aɣilif… xaṭi yella yiwen zik, asmi
lliɣ beztuḥeɣ… isem-is Rezqi… acebbub frisé… ccib yebda-d ɣer ccwaki… lecfar meqqrit…
mi yendel allen s leḥya a s-tiniḍ d aṭufan igen… mi d-imeslay awal, iteffi-d yezṭa s ugrawal…
a tselleḍ zun yemmal-d tamacahutt s taggara telha… isem-is Rezqi ! Yella d anelmad.
Yettraǧu-yi-d ɣer tewwurt n lakul akken ad iddakel yid-i armi d tewwurt wexxam… ireṭṭel-iyi-
d reṭṭleɣ-as tiktabin, yeqqar-iyi-d « Ar azekka »… Ur nwiɣ temẓi a truḥ am targit, ur nwiɣ ad
cibeɣ s tazzla, ur nwiɣ ad knuɣ bih bih, ur nwiɣ a s-iniɣ ala s tazzla. Ur ẓriɣ amek i s-nniɣ ala.
Isem-is Rezqi. Yella mazal yeqqar. Nekk, bdiɣ axeddim. Yeqqar-iyi-d : « Faṭma, sber kra, ar
d-lhuɣ, a d-aseɣ a kem-xeṭbeɣ, ur ttxemmim ɣef kra, d nekk i d baba-m, i d yemma-m, nekk i
d lwakil fell-am… ma tugdeḍ ɣef wayetma-m, aql-i da a ten-refdeɣ. »
Welleh ar teɛreq-iyi tmeslayt, iiih… ul-iw ixebbeḍ fell-as… d ilemẓi tura i d-yeldi allen
ɣer ddunit, yumen s ddunit aqerruy yugem-d tirga, aṭas yerna meqqerit… taxḍibt tfaz, axxam
yugar wiyiḍ, tawacult telha deg tmurt yelha, deg umḍiq yelha ur zmireɣ a s-iniɣ iiih. Ad
yendel allen a d-yaf iman-is d lmukellef ɣef tmeṭṭut d sebɛa wayetma-s, ayen akk yelhan ad
yedrem ɣef ubrid ur sawḍeɣ a s-iniɣ iiih… ḥemleɣ-t aṭas. Nniɣ-as ruḥ a k-d-iger Rebbi
lmektub anda nniḍen… nekni nettwaɛeyyen i wiyiḍ… yenna-yi-d ḥemleɣ-kem, nniɣ-as
kerheɣ-k… yenna-yi-d hemleɣ-kem a ddin uqabac rriɣ-as-d nekk kerheɣ-k a ddin uqelwac !...
Ma d nekk ḥemleɣ-t aṭas… isem-is Rezqi.
Asmi ffɣen wayetma s yixxamen-nnsen, selken aqerruy-nnsen, berneɣ-d ad ceɣleɣ d
yiman-iw, ufiɣ lḥal ifut ; ifut lefjer ay ameẓallu. Ruǧaɣ ansa ara d-yekk kra uqejmur a yi-
yexḍeb, ulac… akka i lḥan lecɣal… dayen zegreɣ ɣer yidis nniḍen… uɣaleɣ d taneccaft
12

Faṭma
professionnelle… officiellement xeddmeɣ ɣer lḥukuma… uɣaleɣ mechur, cbiɣ win tettu
taddart yexra deg tala. Ttmeslayen fell-i deg lwizara deg la miri ula deg ubrid yezgan gar-
asen…
: « Tessneḍ-tt d anta-tt ? D Faṭma taneccaft ! Yelli-s n ɛemmi Ṭṭaher a s-yaɛfu Rebbi ! »
: « Ur kem-ɛniɣ, d nettat, mazal teṭṭef iman-is ! »
Iɣilifen dima llan, ugar-aya d iɣilifen ur neserbaḥ yiwen la da la dihin. A rrbeḥ a tafat !
Acḥal-aya mi d-yenna Nnbi : « Tameṭṭut a teffeɣ seg Lmekka alamma d Lyamen, ula ara tagad
nnig wuccanen. » Sarmeɣ ad awḍeɣ ɣer uẓekka-s, a s-iniɣ « Ass-a, a nnbi tugdi tekcem-d
amnar wexxam ! »… Welleh ma nefhem ma yella yir-laɛqel zik neɣ tura i yella…
Seg ubrid yettlaḥaq-d ssut n tmuzigt n lɛasker.
A tesɛinqeq a twali.
A sen-yernu Rebbi deg tezmert… tarwa-ya tamunent mi bdan leqdic, ur tettun kra,
sedhayen tiṭ… wali amek snin, wa deffir wa, amek teddzen iḍarren, aqerruy inerfad…
« Hey… hey…hey… » win ur nettwillih a s-yini ur ttḥerriken, ɣas leḥḥun, teddun ɣer saḥat
cuhada…
: « Acuɣer ur tcennum ara ?... Xsara susmen… tigugemt n temzî teserwal lḥeq n temɣer ! »
Acḥal n wid yenwan ttmeslayen, maɛna d yiman-nnsen i sen-d-yessalen mačči d lɣir… win
iheddren d yiman-is ur yesɛi lweqt ad isel i lɣir… A ɣ-yeslek Rebbi. Ata acuɣer llan wid
yettemɣuren ɛuggnen, llan wid d-igemmun ɛuẓgen. Ma d nekk, deg ddunit-iw nwiɣ tasusmi
tettaǧǧa-d yir-ticraḍ… armi d iḍelli, mi d-tusa ɣur-i yiwet tmeṭṭut, teseqreb-iyi-d ɣer tewwurt,
tenna-yi-d : « lmenker itett azgen umur, aqehher itett azgen umur, tasusmi tettett tallit d
tirni ! » Tenna-yi-d : « Nekenti d tadukli n tullas n tɣerma, ma tezdiḍ yid-nteɣ a teseɣliḍ
nnmara fell-am, timlilit-nneɣ ɣer tewwurt n rrayes »… Ur yi-tefki lweqt a t-steqsiɣ anwa
rrayes. Mi truḥ nniɣ-as ahat temxel… mi tezri tsaɛett tusa-d tayeḍ telsa lḥijab, tmudd-iyi-d
tawriqt, tenna-yi-d : « Ya uxtah ! ḥna litiḥad lejdid mina nnisa lmesturat, ma tezdiḍ yid-nteɣ a
teseɣliḍ nnmara fell-am, timlilit-nneɣ ɣer tewwurt n rrayes »… Mi d-tusa yiwet nniɣ, ta
temxel. Mi d-terna tis-snat, maɛza teḍfer-d yelli-s… Nekk mazal steqsayeɣ deg yiman-iw : « A
Rebbi mel-aɣ-d acu n rrayes yellan… A Rebbi mel-aɣ-d acu n rrayes yellan. » Taswiɣt sliɣ i
tikkelt tis-tlata asqerbeb ɣef tewwurt, amzun tezlez lḥara. Ldiɣ-tt ad sikkdeɣ d anwa… walaɣ i
tikkelt tis-tlata… tameṭṭut tekmel, a s-yernu Rebbi… teṭṭef tawriqt gar yifassen… Tnehhet, am
tin yuli nnefs. Teɛya s talluyt n tkeddanin… a ttwalem tennum l’ascensseur, da ɣer cceɛb
arqaq ulac. Tuyes nezzeh. Tenna-yi-d : « Ayatuha el uxt… el munaḍila… iḥna kama la yaxfi…
am wakken ɛelmeɣ s kra…litiḥad el qadim aw ljadid… ziɣen sin i yellan ! Seg zik, m’ur nebṭi
ur nezdi, linisa el Lǧazayriyat… taqadumiyat, yaɛni bi lluɣa el aǧnabiya les sivilizi… el
munaḍilat »… Umbeɛd teḥbes taɛrabt tenna-d : « Wali tura anda ar tekkiḍ da deg tlemmast…
ma yella tebɣiḍ ad yekfu fell-am ttemrit… atan azekka a nemlil ɣer tewwurt n rrayes. » Syin
teṭṭef deg dderbuz tuɣ tikeddanin s tazzla… suɣeɣ-as, akken a tt-swilheɣ : « Ḥader takeddant
13

Faṭma
taneggarut !... Teqq !... (berbak) teqleɛ !! Ur d-fukkeɣ ara tameslayt tameṭṭut teɣli ɣef
wudem… subbeɣ ula d nekk s tazzla, ma yella a tt-ɛineɣ. Mi qrib ad fakent tkeddanin ḥebseɣ,
ufiɣ-tt tezdi-d lqedd garde à vous ! am uɛsekri tebda azeɣred : « Min ǧibalina talaɛa sawt
laḥrar yunadina… » Ẓriɣ-tt akken, ugdeɣ yuɣ-itt kra, ahat tečča-tt deg uqerruy… kemleɣ
udreɣ… (berbak) ! ɣliɣ… shiɣ takeddant-nni iqelɛen. Deg wasmi zedɣeɣ da ur ɣliɣ deg-s armi
d ass-a ass n tmeɣra n tlelli n tmurt. Ziɣen yuɛer rruḥ n lwataniya !... Mi yi-d-teẓra, tebren-d
ɣur-i tenna-yi-d : « Yezwar-d yakan ḥed ɣur-m ? » Nniɣ-as ussant-d yakan snat tlawin.
Tamezwarut…
: « Dayen. I yi-d-tenna. D nutenti i yerẓan takeddant-a. atan ula d kem teɣliḍ, ur tfaqeḍ ara.
Tiyi, min ahl lmuxaribat wa lmucawicat !
– A tameṭṭut, tiyi d tullas am kem, yiwet deg-sent seg tid yettqeddmen tayeḍ seg lmuslimat
at lḥijab.
– Kifkif… tameṭṭut d tameṭṭut, yekfa yid-sent laman. Ḥercent aṭas. »
Nekk ur ẓriɣ anda ara greɣ iman-iw… bɣiɣ ad rewleɣ, ad aliɣ d asawen, yaɛni -ɣer ssteḥ –
a tt-ǧǧeɣ din. Nettat ur teẓri menhu izedɣen ɣer tewwurt anda tettsuɣu… Nekk, ẓriɣ… Bɣiɣ a
s-iniɣ… maɛna tuyes !
: « Bɣant lgirra ? Tura a tt-id-caɛleɣ, a tt-izwiɣ, ad rɣen deg-s ! Abrid kemmil, tasertit
tuɛer, zzkara diri-tt, lmejd wa lxulud li cuhada una laḥrar… neǧǧa-yawen-d lehna ! »
Din din teldi-d tewwurt anda yezdeɣ ɛemmi Lexder… Yuɣal yexbeḍ-itt, am zik…
: « Alur kiskisbas ? Si la gir u kwa ? Ur ɣ-tettaǧǧam ara a nsel i tmuzigt deg rradyu n
tmurt-nneɣ, fiḥel lharaj-nnwen i ɣ-izemken ul ? Mais bon Dieu, nekk i izenzen tilibizyu akken
ad tthenniɣ deg-wen… ihi tura am wakken zenzeɣ-tt bour ryan ? alur, ma yella ur kum-neẓri,
a tḥettmem fell-aɣ a wen-d-nsel ? Ihi ur tettqadarem ula yiwen, ula d rrayes yettmeslayen deg
rradyu igernen ? Yaɛni, kunwi ur tessalem ur tettaǧǧam win ara d-yeslen ? Il fuk dima a d-
kecmem deg tlemmast a teldim rradyu iman-nnwen ? Sel a m-iniɣ, beddel abrid fell-i, neɣ
mulac ad beddleɣ nekk yess-m taswiɛt ! »
Nnwiɣ a ttagad, tuɣal twexxer s sin iquddimen ɣer deffir, tbedd-d zdat-s am zzed, tebda-d
aseftutes n yilugan n ddustur.
« Tout d’abord, pour la derniere fois, a tbeɛdeḍ sya neɣ mulac a kem-kebleɣ deg dustur-
inem. » Ma d nekk ur friɣ ad rewleɣ neɣ ad selkeɣ ɣas qqimeɣ… walaɣ lḥala tetteddu ɣer
rewwi… ɛemmi Lmeḥfuḍ ur yessin ad imeslay d tlawin… segmi s-temmut tmeṭṭut tamenzut
lecɣal ɛerqen-as, yerwi… yuɣal ur yezmir ad iẓer ula d yiwet… ur yesɛi zzher yid-sent…
yezweǧ aṭas n tikkal yiwet ur s-tesliḥ… yaɛni d netta ur yesliḥen i yiwet… tamezwarut ur teɣri
aṭas, tis-snat teɣra aṭas, tis-tlata teḥmel tasertit. Qrib tsemxel-it... yeɛya deg-s : « A tameṭṭut,
xzu ciṭan… tasertit ur telhi… a tuɣaleḍ a teskiddibeḍ akken a tettefreḍ tidett, ur tɛeqleḍ gar
win tḥemleḍ d wid tɣucceḍ… tasertit irgazen ur s-zmiren, llan d irgazen terra-ten d tulawin ! »
Terra-yas-d : « Sel ihi ula d nekk yella wayen ara d-iniɣ : ma yella tasertit tettarra irgazen d
tulawin, ihi ad kecmeɣ akken a yi-d-terr d argaz. » Seg wass-nni yekreh ad isel i tmeṭṭut
14

Faṭma
tettsuɣu… Ma d tayi zdat-s iḍarren-is ffɣen-d i ccwari. Tekkes-d tazeffart seg yicciw tebda
azeffer… ziɣen mačči iman-is i d-tusa… Yekcem-d ubulis amezwaru, yerna-d wis-sin,
kemcen-t. yensa deg ssilul armi d azekkuya… Ɣer tafrara wass, yuɣal-d yesker, iteddu
yettɣenni, yenwa mazal listiɛmar :
« A yemma ɛzizen ur tettru,
Ma d ttar a m-tt-id-rreɣ
Sa fi rien !
Taẓult n lambis,
Taẓult d lḥebs,
Isergagayen s yisem-is
Sa fi rien !
A dderya umaziɣ
Iṭij-nneɣ yuli-d
Sa fi rien ! Burṭan, s teɣzi n tudert-iw qudreɣ ɛuzzeɣ yiwet n tmeṭṭut, ma d nettat tugi-yi !
Acuɣer temmut ur yi-txebber iwimi yi-tugi… Sa fi rien ! »… Yettru, inehheq yettkemmil awal
ɣef lmut n tmeṭṭut-is. Nniɣ ad siwleɣ i ɛemmi Lḥaǧ ad iwali acu t-yuɣen… mektaɣ-d iṭij
abeḥri tili, deg ssteḥ ttraǧun deg-i… uɣaleɣ nniɣ : « Sa fi rien ! » Aɣilif isettru ɛemmi
Lmeḥfuḍ ; ilaq a t-ɛineɣ… ɛemmi Lexder ɣur-s aɣilif yettgalla yess… tlata tlawin d-yusan
zgelli ɣur-sent aɣilif ttɛummunt deg-s… deg tmurt-a yal yiwen idebdeb, ddaw uɣilif
yettwacekkel… ma d win ur nesɛi iḍebber aqerruy-is amek ara yexdem… ilaq a d-yaf aɣilif
swacu ara isedhu iman-is… ilaq ad inadi fell-as anda yebɣu yili a t-id-yaf, deffir tqernit,
zdaxel tiṭ n tsegnit, deg usennan yeɛfes usebbaḍ… oblijigatoire a d-yaf aɣilif ad yedhu yess…
Tulawin ur nxeddem ilaq a d-afent aɣilif swacu ara d-ffɣent seg cumaj, sway ara seqredcent
awal gar-asent, ad lemdent yess, ad beynent yess tamurt-nnsent… Win ur nesɛi aɣilif deg
tudert-is, ur yettḥussu s ddunit… yettaqqal handicappé… Nekk, tikkwal ttsetḥiɣ a d-iniɣ ur
sɛiɣ aɣilif, teffreɣ… Nekk d taneccaft kan, d aya ! Ulac aɣilif –ur sɛiɣ, iwac ara yili- Ma lsiɣ
lḥijab ad qqimeɣ d taneccaft, ma lsiɣ tajellabt kifkif, ma lṣiɣ mini jupe kifkif d taneccaft…
ansa ar d-yekk aɣilif ?… Aɣilif, limer zewǧeɣ, ǧǧiɣ-d dderya, ad xemmeɣ amek ara ten-
semɣureɣ, amek ara ten-rebbiɣ, ara ten-seɣreɣ, anda ara xeddmen, anida ara zedɣen, amek ara
zewǧen, amek ara mten… Da d tidett… d aɣilif ! Ẓriɣ, limer ɣur-i taqcict, dili bdiɣ anadi ɣef
yisem ara s-fkeɣ -ara d-yesmektayen lebḥer, idurar d rrmel a tt-id-sɛunqeqeɣ ɣur-i, a s-dehneɣ
acekkuḥ s zzit akken ur yettxenčif, ad iwenneɛ tebrek… a s-d-mleɣ timucuha n lejdud
imnayen… a s-meslayeɣ ɣef tin irefden asekkin tqubbel aɛdaw, d tin yemmuten deg udrar… a
s-mleɣ ɣef tin yeknan d tin iseḥlan… limer ɣur-i taqcict… ur tt-seɣlaḍeɣ s tmucuha n Lunja
yelli-s n Seltan, d tmacahutt n tfunast igujilen… tiyi d timucuha d-ḥekkun imawlan i warrac-
15

Faṭma
nnsen mi ttrun, ma d nekk yelli, a d-tlal temmed tefreḥ yal ass i d-yefka Rebbi, ur tettraǧu ass
deg ccher akken a tali ɣer ssteḥ !
Limer sɛiɣ taqcict…
Limer taqcict ɣur-i,
A tḥebbu qbel tikli
syin a telmed tiddi
A s-aɣeɣ isem Tiziri.
ɣef yigran juǧǧgen irkelli,
ɣef waman d lemwaǧi.
adfel ad yefsi mi tt-yeẓra
anagar ires fell-as yeḥma
ffin-d waman s lketra
deg deffeq ugaren tala.
a tagem tamusni, tussna
a tesali isem n truggza.
Xsara ulac taqcict ɣur-i… a tt-neqqen ɣer lmektub… yella win ur nesɛi, aḥlili… yella win
yesɛan, aḥlili… « Win i ten-yesɛan yerwa amḍegger,
Win ur ten-nesɛi yugad nnger »… yella win yesɛan daɣen yettarra iman-is ur yesɛi… deg
tlemmast ubrid yetthijj… mi d-tlul (yeqqar ɣur-s dderya)… mi tt-yerfed gar yiɣallen-is, (ɣur-s
dderya)… mi s-d-yuɣ taktabt i tɣuri ! (mazal ɣur-s dderya)… mi d-usan inebgiwen, a s-d-
isiwel s zzux :
« Walit amek tessen a temeslay… walit amek tezwer deg leqraya… tessen a teḍs, tessen a
tru… tessen kulci… a tuɣal d taṭbibt, d nettat ara d-iseḥlun dderya-nnwen azekka… d nettat
ara iseɣren tarwa-nnwen azekka… » (D ta i taqcict-iw… ula d wiyiḍ ɣur-sen tiqcicin)… Mi d-
temɣur, tettafay a tuɣal di rrif, ur tessin a temeslay, ur tessin a tɣer, ur tessin a teḍs, ur teksib
amur yimeṭṭawen, ur tessin kra… ur teqqim d yelli-s sway yettzuxxu… ad yuɣal ad izeggi deg
yifassen-is zun umsen ixxan !... a d-yaf amek ara tt-yelseq i kra yiwen s leḥsabat…
« Uuf ! Akka tura a gma, netthenna deg-s… tura medden ur s-qqaren taqcict-a d yelli-s
urgaz-a, a s-qqaren d tameṭṭut urgaz ihin »… Tura d ccɣel-is, yebɣa a tt-yawi ɣer lǧameɛ neɣ
ɣer lebḥer neɣ a tefreḥ deg la noel, neɣ a tecɛel tacemmaɛt deg lmulud, d tameṭṭut-is… mačči
d yelli, mačči d yelli… mačči d yelli… »
Ihi d yelli-s menhu ? D uletma-s menhu ? D yemma-s menhu ? D acu-t wa d awal ? D
isem ? Lḥekkam ferḥen s twafra n tidett « Ur ẓriɣ » ! Sebḥan win d-ixelqen iḍ d wass, yerra-
ten leḥḥun, ur ḥebbsen armi yuɣal lweqt d yiwen ur yefriq umdan gar iḍ d wass. Akka tura
talsa tekka-d seg tallit n lǧahiliya, teǧǧa-d lǧuhala d irgazen d tlawin ; tedder tallit n lǧihad,
teǧǧa-d imjahden d temjahdin ; tedder tallit n tukerḍa, teǧǧa-d imakaren d tmakarin… Armi d-
newweḍ ɣer tallit-a, a laṭif… deg tallit anda tussna tufrar, lɛulama rewlen… gran-d igellilen d
16

Faṭma
tgellilin, wid d tid yettwaḥeqren, snin wa deffir wa am yergazen am tlawin, berra i tallit… Ata
acuɣer i ɣ-ireggel lweqt ; ur nezmir a t-naweḍ ur ixemmem a d-yeḥbes a ɣ-iraǧu… yettazzal
yettazzal yettazzal yettazzal, ma d nekni nettmiẓiḍ nelḥeq ilem i d-yeǧǧa deffir-s, yal wa
yeṭṭef-d cwiṭ n lhawa yeznuzu-t deg ssuq wawal. Nekk, ẓriɣ ulac win yeɣzan lbir deg waman,
idurar dima ɛlay, itran beɛden ur ten-nettlaḥaq ma d nekk dima d taneccaft… mačči d aɣilif, ur
sɛiɣ aɣilif… riɣ limer a yi-d-rren cwiṭ laɛqel i yi-ukren, ad kksen tuttla i yiles-iw, d aya… ẓriɣ
ulac win izemren a yi-yefhem… Ata acuɣer uletma-k tettwet deg ssteḥ… ccher yemmed am
yiḍ am wass nekk ttraǧuɣ deg nnuba-w melmi a d-taweḍ akken ad aliɣ ɣer ssteḥ… akken ad
meslayeɣ d yiman-iw… win iggugmen aṭas-aya, yettḥulfu liḥala tzemmek fell-as, yettwaqher
ma yettel yiles-is ccher… akken d-yuli wass ad iḥulfa s leḥqer, zdat-s kulci yettaqqal d ilem…
29 tikkwal deg ccher i d-tekkreɣ… sirideɣ udem-iw… ttlusuɣ lqecc-iw… tesseɣ lqahwa…
leḥfeɣ, ttsubbuɣ tikeddanin, ttruzuɣ ar imbiddi n lkiran, rekkbeɣ lkar, ttsubbuɣ-d, ttaṭṭafeɣ-d
abidun d uneccaf, ttaliɣ d asawen ttruseɣ-d, sirideɣ ifassen-iw, ttarraɣ lḥaf, ttaqqaleɣ ɣer
imbiddi nlkiran, rekkbeɣ lkar, ttsubbuɣ-d, ttaliɣ tikeddanin, leddiɣ tawwurt, nedleɣ tawwurt
akken ad magreɣ ṭṭlam… 29 tikkwal deg ccher ! Walaɣ ulac win ara iḥussen i yeḍran yid-i…
ata acuɣer i zemreɣ ad snufseɣ ɣef ssteḥ… anagar ɣef ssteḥ i ttḥulfuɣ d amdan i lliɣ, d Rebbi i
yi-d-yeǧǧan akken ad iliɣ, ddreɣ ! Maɛna anida amek ara d-iliɣ ?...
Ɛemmi Leḥsen yettzeffir
ssḍa n « qassaman »
Wa d ɛemmi Leḥsen abulis… mi yuḥwaǧ ɣur-i kra, a d-ibedd zdat wexxam-iw, ad yeddem
tazeffart a d-yebdu « qassam »… (ad tsikked ɣer ubrid)... Acu ? Tabluzt-ik ? Mazal ur trad…
Ur tt-ttuɣ ara, ur ttagad… (ad tuɣal)… Segmi d-yeggra iman-is yerwi… tikkwal yettɣiḍ-iyi…
ur s-d-yeggri ḥed… yella ɣur-s anagar tiqcicin tura zewǧent… ata acuɣer mi d-telḥeq nnuba-w
usebben steqsayeɣ-t ma ɣur-s lqecc ara d-iriden. Yella labas, limer yesber kra… maɛna d ta i d
liḥala uqeslal… akken yebɣu yedder yettuɣal am uṭemmaɛ ikelleḥ ixeddaɛ… ɛni ɣer taggara
ula d xalti Ɛica tebda tettayes… maɛna turew-as-d 9 teqcicin… limer yextar a tt-isuji, ad
yazzel cwiṭ dili yefra ccɣel, maɛna netta yextar abrid isehlen… anaɣ ɣer Rebbi ḥlal… yebra-
yas !... Ɣas akka ur tejhil ara, ur tcerreg lqecc-is neɣ a tenejli… tikkwal yettali-tt ssker,
tetteffeɣ-d s tzeffart deg yimi-s, ɣef uqerruy takaskiṭ, gar yifassen akarni yibrusiyen a tebdu a
ɣ-d-sqerbub ɣer tewwurt… tin d-yeffɣen ɣur-s a s-tini :
« Ɣur-m abursi, stationnement interdit anda tbeddeḍ akka… » A taru a testenyi abrusi. Ma
d nekni ur tt-nettɛanad, mi neṭṭef abrusi, la ten-nerr ddaw tewwurt uxxam n ɛemmi Leḥsen…
Mi d-yuɣal iwala ayen yeḍran yettgernin…
« A tameṭṭut wigi ur llin d lecɣal-im… ur sexlaḍ deg lecɣal n lḥukuma… taḥerrast-a n
lḥukuma… akarni-ya n lḥukuma… astilu-ya n lḥukuma… nekk, lexlas-iw sɣur lḥukuma
xeddmeɣ yes-sen ! » Fiɛad a tt-id-iserkad, netta irennu iceɛɛel deg-s… a tbedd suffela ukursi,
17

Faṭma
a tebdu nettat daɣen : « Acuɣer weh nekk mačči d lḥukuma ? Nekk, d lḥukuma akter n tin
uɣur txeddmeḍ, nekk xeddmeɣ ɣur-k ! 09 cchur nekk ttɛebbiɣ deg dderya-k… nekk i k-d-
yurwen tarwa-k… nekk, i sen-yefkan tabbuct ad ṭṭḍen… nekk, i sen-isarden… sardeɣ lqecc-
nnsen d wagla-k, nawleɣ-d i kečč d dderya-k, sebreɣ i lehlak-ik d lehlak n dderya-k, tura
tseḥḥaḍ-d udem-ik, tenniḍ-iyi-d nekk, mačči d lḥukuma ! »
Ɣur-s yiwet tbagust weglim, iteffer-itt i teswiɛt n cedda… ur ḥmileɣ ayen iḍerrun… deg
yiḍ, ttaliɣ ɣer ssteḥ akken ur ssaleɣ i tmeslayt « A trebḥem ! »… Awal-a isefcal amdan…
tzellez deg-neɣ… ata acuɣer i ttafeɣ iman-iw anagar deg ssteḥ… seg zik ḥemleɣ ssteḥ…
ttuɣaleɣ fsus am yifer… zun ayen akk ẓẓayen di ddunit, lekdeb akk yellan yečča-ten lbir…
Ɣef ssteḥ ttḥulfaɣ s yiman d itri ɛlayen… Ɣef ssteḥ ttruzeɣ defffir yiṭij... seg temẓi-w ḥemleɣ
ssteḥ… ahat din ur iteffer kra ɣef tiṭ-iw… ttwalaɣ alamma d wanda yettlaḥaq yigenni mi d-
yehwa ɣer lebḥer… ahat daɣen mi ssteḥ ɛlay… yebɛed i lɣar ɣezzifen, yebɛed ɣef yir-
asekkud… yebɛed ɣef taḍsa wuglan, ɣef yir-awal ijerḥen deffir uɛrur, yebɛed ɣef uxxam n
creɛ, m-tewwurt wuzzal.
Tisura sway ara teldi
Tiɣremt yeḥkem lqaḍi,
ddan deg tmeddict userwal.
Aserwal yebɛed ayenni,
Deg teɣremt yeddari,
Tin iɛus s lekmal.
Aɛessas-a iɣuc akli,
Yerna wid tesbur tgelli,
Yettgani, s ufus yegres ɣef uzzal.
Tagrest akken a tefsi,
Ilaq tiskert a tili,
Ma$wna terwel ɣer lexwal.
Lexwal rezfen d tirni,
Ɣer teɣremt n sidi lqaḍi,
Anda siriden deg userwal.
18
Faṭma, tcennu. Tekfa afsar yicettiḍen,
i d-yettbinen zun d asbur n lbabur,
yetthuzzu-t waḍu.

Mi d-mmektiɣ weḥdi ttruɣ ;
Tikkwal cfiɣ, tikkwal ttuɣ.
Ma ifat ttuɣ, zhiɣ ḍsiɣ,
Mi d-mmektiɣ uɣaleɣ ttruɣ.
Tikkwal cfiɣ, tikkwal ttuɣ,
Tikkwal ḍsiɣ, tikkwal ttruɣ.
19
Faṭma
Amenzu n tefsut 2007
28 fev. 2007