21.06.2013 Views

Wasanii acheni kutumia maneno ya unyanyapaa kwa wagonjwa wa ...

Wasanii acheni kutumia maneno ya unyanyapaa kwa wagonjwa wa ...

Wasanii acheni kutumia maneno ya unyanyapaa kwa wagonjwa wa ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Jumatano, Desemba 20, 2006<br />

3 rd National Multisectoral AIDS Conference 1<br />

JUMATANO Desemba 20, 2006<br />

Mtaalam ashauri <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> TB<br />

<strong>wa</strong>shawishiwe kupima UKIMWI<br />

VITUO v<strong>ya</strong> tiba nchini vimeshauri<strong>wa</strong><br />

kuanzisha huduma za kupima<br />

<strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> kifua kikuu (TB) <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

<strong>kutumia</strong> vituo v<strong>ya</strong> kupima UKIMWI<br />

kubaini kama <strong>wa</strong>meambukiz<strong>wa</strong><br />

virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI ili ku<strong>wa</strong>hudumia<br />

mapema na kufanikisha vita dhidi <strong>ya</strong><br />

ugonj<strong>wa</strong> huo.<br />

Ushauri huo ulitole<strong>wa</strong> jana na<br />

Mratibu <strong>wa</strong> Mradi <strong>wa</strong> Kuhusianisha<br />

Vituo v<strong>ya</strong> kupimia virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI<br />

na ushauri nasaha (TB/VCT Link<br />

Project), Dk Geofrey Sigalla.<br />

Dk.Sigalla aliku<strong>wa</strong> aki<strong>wa</strong>silisha<br />

mada kuhusu jinsi mradi <strong>wa</strong> kupima<br />

<strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> TB kwenye vituo hivyo<br />

unavyotoa mchango mkub<strong>wa</strong> katika<br />

vita dhidi <strong>ya</strong> UKIMWI kwenye<br />

Kongamano la Tatu la Kitaifa la sekta<br />

zote kuhusu ugonj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> UKIMWI.<br />

Alisema chini <strong>ya</strong> mradi huo ulio chini<br />

<strong>ya</strong> Kanisa la Kiinjili la Kilutheri Tanzania<br />

(KKKT), <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>naokwenda<br />

hospitali na kwenye vituo v<strong>ya</strong> af<strong>ya</strong><br />

kupima na kisha kugundulika <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba<br />

<strong>wa</strong>na TB, <strong>wa</strong>napash<strong>wa</strong> pia kupe<strong>wa</strong><br />

ushauri nasaha ili <strong>wa</strong>kubali kupima<br />

virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI.<br />

Mratibu huo alisema ku<strong>wa</strong> zoezi<br />

la ku<strong>wa</strong>tambua <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> wenye TB<br />

<strong>wa</strong>lioambukiz<strong>wa</strong> virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI<br />

halina gharama yoyote mbali na<br />

<strong>kutumia</strong> <strong>wa</strong>taalam <strong>wa</strong> ushauri nasaha<br />

ku<strong>wa</strong>eleza <strong>wa</strong>husika umuhimu <strong>wa</strong><br />

kufan<strong>ya</strong> hivyo.<br />

Akitoa takwimu, Dk Sigalla alisema<br />

katika utafiti uliofany<strong>wa</strong> kwenye<br />

hospitali tano nchini zenye huduma za<br />

Sanaa za aina mbalimbali<br />

zinazotumika hapa nchini zimeku<strong>wa</strong><br />

ziki<strong>wa</strong>n<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa <strong>wa</strong>naoishi na<br />

virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI au <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong><br />

UKIMWI aidha <strong>k<strong>wa</strong></strong> makusudi au <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

<strong>wa</strong>tunzi na <strong>wa</strong>tumiaji <strong>wa</strong> sanaa hizo<br />

kutokuele<strong>wa</strong> ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>nan<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa.<br />

M<strong>wa</strong>kilishi <strong>wa</strong> Muungano <strong>wa</strong><br />

<strong>wa</strong>naoishi na virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI<br />

Mkuranga (MWAVIUM) Bw. Evance<br />

Peter Millanzi amesema kwenye mada<br />

<strong>ya</strong>ke <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba baadhi <strong>ya</strong> manemo<br />

kupima virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI, <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong><br />

<strong>wa</strong> TB 30,719 <strong>wa</strong>likubali kupima, 6,183<br />

kati <strong>ya</strong>o ambao ni asilimia 20 <strong>wa</strong>likut<strong>wa</strong><br />

na virusi v<strong>ya</strong> ukimwi.<br />

Alisema <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba katika kituo kimoja<br />

cha <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> TB, <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong><br />

Mgonj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> kifua kikuu akipata dozi (DOT)<br />

1,597, asilimia 68 <strong>ya</strong> <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> wote<br />

<strong>wa</strong>liokuwepo, ha<strong>wa</strong>kujua <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba<br />

<strong>wa</strong>liku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>kiishi na virusi v<strong>ya</strong><br />

UKIMWI na <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba kama <strong>wa</strong>ngejua<br />

wengekwenda kupata huduma<br />

mapema.<br />

Hata hivyo alipendekeza elimu<br />

kutole<strong>wa</strong> <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>toa huduma katika<br />

vituo v<strong>ya</strong> af<strong>ya</strong> kuhusu umuhimu <strong>wa</strong><br />

ushauri nasaha <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> TB<br />

na jinsi <strong>wa</strong>navyoweza kupata huduma<br />

bora zaidi iki<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>napokut<strong>wa</strong> virusi<br />

v<strong>ya</strong> ukimwi.<br />

Alisema changamoto iliyopo katika<br />

kufanikisha zoezi hilo ni kuongeza<br />

<strong>wa</strong>fan<strong>ya</strong>kazi <strong>wa</strong> af<strong>ya</strong> wenye ujuzi <strong>wa</strong><br />

fani hiyo na ku<strong>wa</strong>pa mafunzo zaidi ili<br />

<strong>wa</strong>weze kutekeleza majukumu <strong>ya</strong>o <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

ufanisi mkub<strong>wa</strong>.<br />

<strong>Wasanii</strong> <strong>acheni</strong> <strong>kutumia</strong> <strong>maneno</strong> <strong>ya</strong> un<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> UKIMWI<br />

Milanzi<br />

na picha zinazotumi<strong>wa</strong> na <strong>wa</strong>sanii<br />

zimeku<strong>wa</strong> zikin<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa hivyo<br />

ku<strong>wa</strong>katisha tamaa wenye virusi v<strong>ya</strong><br />

UKIMWI na <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> UKIMWI.<br />

Akiendelea kutoa ufafanuzi, Bw.<br />

Milanzi amesema <strong>k<strong>wa</strong></strong> mfano kwenye<br />

sanaa <strong>ya</strong> maigizo hasa ile <strong>ya</strong> kwenye<br />

runinga kuonyesha ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>tu<br />

<strong>wa</strong>naoishi na virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI na<br />

<strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> UKIMWI <strong>wa</strong>mepata<br />

kutokana na njia <strong>ya</strong> ngono. Amesema<br />

Inaendelea Uk.2


3rd 2 National Multisectoral AIDS Conference<br />

Jumatano, Desemba 20, 2006<br />

Wanaotumia ARVs <strong>wa</strong>iomba Serikali lishe bora<br />

SERIKALI imeshauri<strong>wa</strong> kufan<strong>ya</strong> kila<br />

linalowezekana kuhakikisha ku<strong>wa</strong>, <strong>wa</strong>tu<br />

<strong>wa</strong>naotumia da<strong>wa</strong> za kupunguza makali<br />

<strong>ya</strong> UKIMWI (ARVs) <strong>wa</strong>napata lishe bora<br />

vinginevyo zinaweza ku<strong>wa</strong> sumu <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

ku<strong>wa</strong>sababishia madhara kiaf<strong>ya</strong> badala <strong>ya</strong><br />

ku<strong>wa</strong>saidia.<br />

Ushauri huo ulitole<strong>wa</strong> hapa jana na<br />

Mkurugenzi <strong>wa</strong> shirika la PHAERA, Bw.<br />

Dauson Kazinguki.<br />

Bw Kazinguki aliku<strong>wa</strong> akielezea njia<br />

ambazo Serikali inapas<strong>wa</strong> <strong>kutumia</strong> ku<strong>wa</strong>saidia<br />

<strong>wa</strong>tu <strong>wa</strong>naotumia da<strong>wa</strong> za ARVs kupata lishe<br />

bora.<br />

“Si <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba tunalaumu juhudi za Serikali,<br />

lakini tunaomba jitihada ilizozifan<strong>ya</strong> hadi da<strong>wa</strong><br />

za ARVs zikapatikana, izifanye ili kuhakikisha<br />

<strong>wa</strong>naozitumia <strong>wa</strong>napata lishe bora,” alisema<br />

Bw. Kazinduki.<br />

Mbali na hiyo, pia aliishauri Serikali<br />

kuviwezesha vikundi vilivyopo katika<br />

mapambano <strong>ya</strong> ugonj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> UKIMWI ili<br />

viweze kuzunguka sehemu mbalimbali kutoa<br />

elimu kuhusiana na matumizi sahihi <strong>ya</strong> da<strong>wa</strong><br />

za ARVs.<br />

Alisema vikundi hivyo viwezeshwe <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

kupati<strong>wa</strong> elimu <strong>ya</strong> matumizi <strong>ya</strong> ARVs na<br />

pamoja na raslimali ili viweze kuzunguka<br />

sehemu mbalimbali kutoa elimu hiyo <strong>k<strong>wa</strong></strong>ni<br />

haija<strong>wa</strong>fikia ipasavyo <strong>wa</strong>nanchi <strong>wa</strong>ishio<br />

vijijini.<br />

K<strong>wa</strong> upande <strong>wa</strong>ke, Mratibu <strong>wa</strong> Chama<br />

cha Watu Wanaoishi na Virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI<br />

(SHDEPHA) mkoani Kigoma, Bw. Mashango<br />

Wambura, alisema <strong>wa</strong>napongeza juhudi<br />

za Serikali kuweza ku<strong>wa</strong>patia ARVS, lakini<br />

utaratibu <strong>wa</strong> kuzitoa hauja<strong>wa</strong> sa<strong>wa</strong>.<br />

Alisema <strong>k<strong>wa</strong></strong> sasa <strong>wa</strong>tu <strong>wa</strong>naojitokeza<br />

kupima na kuonekana kinga imeshuka,<br />

ha<strong>wa</strong>na uwezo <strong>wa</strong> kupata lishe bora pindi<br />

<strong>wa</strong>napoanza <strong>kutumia</strong> da<strong>wa</strong> hizo.<br />

Aliongeza ku<strong>wa</strong>, hata baadhi <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>toa<br />

huduma ha<strong>wa</strong>fahamu madhara <strong>ya</strong> da<strong>wa</strong><br />

hizo pindi zinapoanza kumletea madhara<br />

mtumiaji.<br />

Alishauri <strong>wa</strong>taalamu hao <strong>wa</strong>ongezewe<br />

pia <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba kwenye sanaa za maigizo<br />

mara nyingi <strong>wa</strong>naoigiza kama<br />

<strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong> UKIMWI huonyesh<strong>wa</strong><br />

<strong>wa</strong>ki<strong>wa</strong> na vidonda mwili mzima na<br />

kukohoa viba<strong>ya</strong>.<br />

Akizungumzia kuhusu sanaa <strong>ya</strong><br />

ngonjera, Bw. Millanzi amesema<br />

<strong>wa</strong>tunzi hutumia tungo na <strong>maneno</strong><br />

mazito ambayo hufananisha UKIMWI<br />

kama Joka Kub<strong>wa</strong>, zimwi, dudu la kutisha<br />

na mengineyo mengi.<br />

Mfano <strong>wa</strong> tungo ni kama:<br />

Mgonj<strong>wa</strong> kakonda sana,<br />

Kama mb<strong>wa</strong> mwenye njaa,<br />

Aidha, Bw. Millanzi amesema sanaa<br />

uwezo ili suala hilo kulipatia ufumbuzi<br />

haraka <strong>k<strong>wa</strong></strong> lengo la kuondoa tafsiri iliyoanza<br />

kuonekana <strong>k<strong>wa</strong></strong> baadhi <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>tu <strong>wa</strong>kidai da<strong>wa</strong><br />

hizo hazi<strong>wa</strong>saidii.<br />

“Wengine <strong>wa</strong>naozitumia matiti <strong>ya</strong>naku<strong>wa</strong><br />

makub<strong>wa</strong>, <strong>wa</strong>navimba miguu na makalio<br />

Baadhi <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>shiriki <strong>wa</strong> kongamano <strong>wa</strong>kijisajili <strong>k<strong>wa</strong></strong> sekretarieti.<br />

kupungua au kuongezeka,” alisema Bw.<br />

Mashango.<br />

Kutokana na matatizo <strong>wa</strong>nayopa alisema<br />

inawezekana <strong>wa</strong>tu <strong>wa</strong>kaogopa kupima CD4<br />

<strong>k<strong>wa</strong></strong> kuamini ku<strong>wa</strong> hata <strong>wa</strong>le <strong>wa</strong>naotumia<br />

da<strong>wa</strong> za ARVs hazi<strong>wa</strong>saidii badala <strong>ya</strong>ke<br />

zina<strong>wa</strong>ongezea matatizo.<br />

Mbali na hiyo, Bw. Wambura alisema inga<strong>wa</strong><br />

Serikali inasisitiza huduma <strong>k<strong>wa</strong></strong> wote, bado<br />

vituo v<strong>ya</strong> kupima CD4 vipo mbali hivyo si<br />

rahisi <strong>wa</strong>nanchi kuweza kupata huduma hiyo.<br />

Alitoa mfano akisema m<strong>wa</strong>nanchi anayeishi<br />

katika kijiji cha K<strong>ya</strong>ra kilichopo m<strong>wa</strong>mbao<br />

<strong>wa</strong> Zi<strong>wa</strong> Tanganyika mpakani m<strong>wa</strong> Jamhuri <strong>ya</strong><br />

Kidemokrasia <strong>ya</strong> Kongo (DRC) analazimika<br />

<strong>kutumia</strong> zaidi <strong>ya</strong> Sh.30,000 kufuata huduma<br />

<strong>ya</strong> uchoraji pia imeku<strong>wa</strong> ikitoa michoro<br />

mbalimbali ambayo hun<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa<br />

<strong>wa</strong>naoishi na VVU na <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong><br />

<strong>wa</strong> UKIMWI <strong>k<strong>wa</strong></strong> kuchora picha<br />

zinazo<strong>wa</strong>kejeli.<br />

Katika muziki <strong>wa</strong> dansi na muziki <strong>wa</strong><br />

kizazi kip<strong>ya</strong> maarufu kama bongo flava<br />

mara nyingi <strong>maneno</strong> <strong>ya</strong> un<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa<br />

hutole<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>kati <strong>wa</strong> kughani kama<br />

vile,<br />

mtaani kwetu ameingia n<strong>ya</strong>mbizi<br />

tujiadhari tutaua<strong>wa</strong><br />

kama wewe una ngoma tukupigie gita<br />

ucheze<br />

alikufa <strong>k<strong>wa</strong></strong> ngoma<br />

amekan<strong>ya</strong>ga mi<strong>wa</strong><strong>ya</strong> na mengine<br />

hiyo katika hospitali <strong>ya</strong> mkoa <strong>ya</strong> Maweni.<br />

“Fedha hizo ni <strong>k<strong>wa</strong></strong> ajili <strong>ya</strong> nauli tu hapo<br />

hajapata chakula <strong>wa</strong>la malazi na huduma<br />

hiyo inatole<strong>wa</strong> mara mbili tu <strong>k<strong>wa</strong></strong> wiki katika<br />

hospitali <strong>ya</strong> mkoa,”alisema Bw. Wambura<br />

na kuongeza ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>kati mwingine<br />

<strong>wa</strong>napofuatilia majibu baada <strong>ya</strong> kupima<br />

<strong>wa</strong>naambi<strong>wa</strong> <strong>ya</strong>mepotea.<br />

Alisema katika kongamano la tatu la kitaifa<br />

la sekta zote kuhusu UKIMWI linaloendelea<br />

hapa, <strong>wa</strong>meambi<strong>wa</strong> ku<strong>wa</strong>, asilimia 93 <strong>ya</strong><br />

<strong>wa</strong>tanzania ha<strong>wa</strong>jaambukiz<strong>wa</strong> virusi v<strong>ya</strong><br />

UKIMWI sasa inawezekanaje asilimia saba <strong>ya</strong><br />

<strong>wa</strong>lioambukiz<strong>wa</strong> Serikali ishindwe ku<strong>wa</strong>patia<br />

huduma bora?<br />

Bw. Wambura alisema <strong>k<strong>wa</strong></strong> ku<strong>wa</strong> Serikali<br />

imeutangaza UKIMWI kama janga la kitaifa,<br />

inabidi ichukulie tatizo hilo kama janga kweli<br />

kweli na Rais awe anakutana na wenye virusi<br />

ili <strong>wa</strong>mpatie mbinu ambazo <strong>wa</strong>nadhani<br />

zinaweza kupunguza kasi <strong>ya</strong> maambukizi.<br />

<strong>Wasanii</strong> <strong>acheni</strong> <strong>kutumia</strong> <strong>maneno</strong> <strong>ya</strong> un<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>g onj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> UKIMWI<br />

Inatoka Uk.1<br />

mengi.<br />

Hata hivyo, Bw. Milanzi amesema<br />

siyo sanaa zote zinazotumia lugha <strong>ya</strong><br />

un<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa na kusifu vikundi v<strong>ya</strong><br />

<strong>k<strong>wa</strong></strong><strong>ya</strong> ambavyo mara nyingi vimeku<strong>wa</strong><br />

vikitumia lugha <strong>ya</strong> kistaarabu.<br />

Amesema <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>kutumia</strong> sanaa adhira<br />

hupata ujumbe <strong>k<strong>wa</strong></strong> njia yenye mvuto<br />

na usikivu <strong>wa</strong> hali <strong>ya</strong> juu hivyo <strong>wa</strong>sanii<br />

<strong>wa</strong>nahitaji elimu ili <strong>wa</strong>weze <strong>kutumia</strong><br />

nyimbo ambazo hazina lugha <strong>ya</strong><br />

kun<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>paa.<br />

Ametaka <strong>wa</strong>sanii <strong>wa</strong>we <strong>wa</strong>napata<br />

mialiko kwenye makongamano<br />

mbalimbali ili <strong>wa</strong>weze kujifunza zaidi<br />

kuhusu UKIMWI.


Jumatano, Desemba 20, 2006<br />

MKE <strong>wa</strong> Rais, Mama Salma Kikwete<br />

ameshauri <strong>wa</strong>limu <strong>wa</strong>tumike kufikisha<br />

elimu sahihi <strong>ya</strong> ugonj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> UKIMWI<br />

<strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>nafunzi bila woga na aibu ili<br />

kusaidia kuzuia maambukizi <strong>ya</strong> virusi<br />

v<strong>ya</strong> ugonj<strong>wa</strong> huo.<br />

Mama Kikwete alitoa kauli hiyo<br />

jana <strong>wa</strong>kati akichangia mada kuhusu<br />

njia <strong>ya</strong> kubadili tabia za vijana katika<br />

kongamano la tatu la kitaifa la sekta<br />

zote kuhusu UKIMWI linalomalizika<br />

mkoani hapa kesho.<br />

Mama Kikwete alitoa kauli hiyo<br />

kufuatia maelezo <strong>ya</strong> mtoa mada, Bi. Tatu<br />

Lugulu, ambaye alisema ku<strong>wa</strong> kwenye<br />

utafiti <strong>wa</strong>ke aligundua ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>limu<br />

wengi <strong>wa</strong>naona aibu kutaja sehemu za<br />

viungo v<strong>ya</strong> siri <strong>wa</strong>napofundisha somo<br />

la UKIMWI hivyo kushind<strong>wa</strong> kufikisha<br />

ujumbe sahihi.<br />

3 rd National Multisectoral AIDS Conference 3<br />

Mama Kikwete a<strong>wa</strong>asa <strong>wa</strong>limu kuacha<br />

aibu <strong>wa</strong>napofundisha kuhusu UKIMWI<br />

“Walimu <strong>wa</strong>kiona aibu<br />

elimu haita<strong>wa</strong>fikia <strong>wa</strong>leng<strong>wa</strong><br />

wengi,<strong>wa</strong>limu <strong>wa</strong>ache tabia <strong>ya</strong><br />

kuona aibu <strong>wa</strong>napofundisha<br />

somo la UKIMWI...<br />

tunachotaki<strong>wa</strong> nikupeleka<br />

ujumbe uliokusudi<strong>wa</strong>,”<br />

Bi. Tatu alisema <strong>wa</strong>limu wengi<br />

<strong>wa</strong>nadai ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>nafunzi wengi ni<br />

sa<strong>wa</strong> na <strong>wa</strong>toto <strong>wa</strong>o hivyo <strong>wa</strong>naona<br />

aibu kutaja sehemu za viungo v<strong>ya</strong> siri.<br />

Alishauri elimu hiyo ianze kutole<strong>wa</strong><br />

na Makungwi. Utafiti huo ulifanyika<br />

mkoani P<strong>wa</strong>ni katika wila<strong>ya</strong> <strong>ya</strong><br />

Mkuranga.<br />

Mama Kikwete alisema <strong>wa</strong>limu ni kioo<br />

cha jamii na <strong>wa</strong>nabeba jukumu la kulea<br />

<strong>wa</strong>toto hivyo ni lazima <strong>wa</strong>shirikishwe<br />

katika suala zima la mapambano <strong>ya</strong><br />

ugonj<strong>wa</strong> <strong>wa</strong> UKIMWI:<br />

‘’Walimu <strong>wa</strong>kiona aibu elimu<br />

haita<strong>wa</strong>fikia <strong>wa</strong>leng<strong>wa</strong> wengi,<br />

<strong>wa</strong>limu <strong>wa</strong>ache tabia <strong>ya</strong> kuona aibu<br />

<strong>wa</strong>napofundisha somo la UKIMWI...<br />

tunachotaki<strong>wa</strong> ni kupeleka ujumbe<br />

uliokusudi<strong>wa</strong>,” Alisema Mama<br />

Kikwete.<br />

Baadhi <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>shiriki <strong>wa</strong>kifuatilia <strong>k<strong>wa</strong></strong> makini kongamano la tatu kuhusu UKIMWI<br />

Mshiriki <strong>wa</strong> kongamano aki<strong>wa</strong> amepumzika nje <strong>ya</strong> ukumbi huku akipitia machapisho <strong>ya</strong><br />

kongamano hilo.<br />

Alisema hata kama makungwi<br />

<strong>wa</strong>tashirikish<strong>wa</strong> kiasi kikub<strong>wa</strong> cha<br />

jukumu hilo kibebwe na <strong>wa</strong>limu <strong>k<strong>wa</strong></strong>ni<br />

<strong>wa</strong>o ndio <strong>wa</strong>naoishi na <strong>wa</strong>toto. Alisema<br />

Tanzania kuna idadi kub<strong>wa</strong> <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>limu<br />

kuanzia <strong>wa</strong>naofundisha shule za a<strong>wa</strong>li<br />

hadi vyuo vikuu, hivyo <strong>wa</strong>naweza<br />

kufan<strong>ya</strong>kazi hiyo ikilinganish<strong>wa</strong> na<br />

makungwi ambao ni <strong>wa</strong>chache.<br />

Aliongeza kusema ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>limu<br />

<strong>wa</strong>na elimu zaidi <strong>ya</strong> kufikisha ujumbe<br />

ikilinganish<strong>wa</strong> na makungwi. Kuhusu<br />

upimaji <strong>wa</strong> virusi v<strong>ya</strong> UKIMWI<br />

Mama Kikwete ali<strong>wa</strong>taka <strong>wa</strong>pimaji<br />

ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>aminifu <strong>k<strong>wa</strong></strong> kutotoa siri za<br />

<strong>wa</strong>naoenda kupima.<br />

“Ki<strong>k<strong>wa</strong></strong>zo cha <strong>wa</strong>tu wengi kujitokeza<br />

kupima UKIMWI ni ukosefu <strong>wa</strong> usiri,<br />

mtu anapima baada <strong>ya</strong> siku mbili siri<br />

inatoka nje , si vizuri acha mtu ajieleze<br />

mwenyewe,” alisema Mama Kikwete.<br />

TANGAZO<br />

Jarida hili linatole<strong>wa</strong> <strong>k<strong>wa</strong></strong> hisani <strong>ya</strong><br />

Kamati <strong>ya</strong> maandalizi <strong>ya</strong> Kongamano<br />

la tatu la kitaifa la sekta zote kuhusu<br />

UKIMWI.<br />

Linapatikana pia kupitia tovuti<br />

www.nacptz.org


3rd 4 National Multisectoral AIDS Conference<br />

Jumatano, Desemba 20, 2006<br />

Wadau <strong>wa</strong>shauri kongamano la<br />

UKIMWI liendeshwe <strong>k<strong>wa</strong></strong> Kis<strong>wa</strong>hili<br />

BAADHI <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>shiriki <strong>wa</strong> kongamano<br />

la tatu la kitaifa kuhusu UKIMWI<br />

<strong>wa</strong>meshauri lugha zinazotumika <strong>wa</strong>kati<br />

<strong>wa</strong> kutoa mada zisiwe za kisa<strong>ya</strong>nsi zaidi<br />

ili ujumbe husika uweze ku<strong>wa</strong>fikia<br />

<strong>wa</strong>leng<strong>wa</strong> wengi kama ilivyokusudi<strong>wa</strong><br />

na <strong>wa</strong>andaaji.<br />

Wakizungumza <strong>k<strong>wa</strong></strong> n<strong>ya</strong>kati tofauti na<br />

<strong>wa</strong>andishi <strong>wa</strong> habari <strong>wa</strong>lisema kimsingi<br />

kongamano limeku<strong>wa</strong> zuri lakini<br />

<strong>wa</strong>shiriki wengi <strong>wa</strong>liku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>kishind<strong>wa</strong><br />

kufahamu <strong>maneno</strong> mengi <strong>ya</strong> kitaalamu<br />

hivyo kulazimika kuchangua mada za<br />

kusikiliza.<br />

Mbali na hiyo <strong>wa</strong>shiriki hao <strong>wa</strong>lishauri<br />

lugha <strong>ya</strong> kis<strong>wa</strong>hili ndiyo iwe inatumika<br />

<strong>wa</strong>kati <strong>wa</strong> kongamano kama hili <strong>k<strong>wa</strong></strong>ni<br />

ndiyo lugha inayofahamika <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>tu<br />

wengi.<br />

Mwenyekiti <strong>wa</strong> Chama cha<br />

Wana<strong>wa</strong>ke Wanaotoa Elimu <strong>ya</strong> Lishe<br />

Bora (AWOCONEO) Bi.Edina Barongo<br />

alisema kongamano limeku<strong>wa</strong> zuri<br />

lakini akashauri <strong>wa</strong>taalamu <strong>wa</strong>tumie<br />

lugha rahisi ili ku<strong>wa</strong>fan<strong>ya</strong> <strong>wa</strong>jumbe<br />

kushiriki kwenye mijadala kama<br />

BAADHI <strong>ya</strong> <strong>wa</strong>jumbe katika kongamano<br />

la tatu la kitaifa la sekta zote za Ukimwi,<br />

jana <strong>wa</strong>likosoa kusudio la serikali la<br />

kutaka <strong>wa</strong>toto <strong>ya</strong>tima <strong>wa</strong>lelewe na<br />

ndugu zao katika maeneo <strong>wa</strong>nayoishi<br />

badala <strong>ya</strong> kulele<strong>wa</strong> katika vituo v<strong>ya</strong><br />

<strong>wa</strong>toto <strong>ya</strong>tima.<br />

Walisema mkakati huo badala<br />

<strong>ya</strong> ku<strong>wa</strong>saidia <strong>wa</strong>toto hao, utazidi<br />

ku<strong>wa</strong>athiri zaidi <strong>k<strong>wa</strong></strong> ku<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>lezi<br />

wengi ha<strong>wa</strong>na uwezo na ujuzi <strong>wa</strong> kulea<br />

<strong>wa</strong>toto ambao <strong>wa</strong>mepoteza <strong>wa</strong>zazi <strong>wa</strong>o<br />

katika umri mdogo.<br />

Ofisa Muuguzi katika Hospitali<br />

<strong>ya</strong> Taifa Muhimbili ambaye pia ni<br />

mtaalam <strong>wa</strong> <strong><strong>wa</strong>gonj<strong>wa</strong></strong> mahututi, Bw<br />

Kalistus Msele alisema mkakati huo <strong>wa</strong><br />

serikali ni <strong>wa</strong> kisiasa zaidi na hauwezi<br />

kutekelez<strong>wa</strong> <strong>k<strong>wa</strong></strong> vitendo.<br />

Alisema i<strong>wa</strong>po vituo v<strong>ya</strong> kulelea<br />

<strong>ya</strong>tima vimeshind<strong>wa</strong> kutekelza <strong>wa</strong>jibhu<br />

<strong>wa</strong>o, iliku<strong>wa</strong> jukumu la serikali kuweka<br />

utaratibu <strong>wa</strong> kufuatilia kasoro hizo<br />

badala <strong>ya</strong> kuchukua uamuzi mzito<br />

kama huo.<br />

Miongoni m<strong>wa</strong> <strong>wa</strong>shiriki <strong>wa</strong> kongamano <strong>wa</strong>kibadilishana ma<strong>wa</strong>zo.<br />

inavyotaki<strong>wa</strong>.<br />

Naye mwenyekiti <strong>wa</strong> Chama cha<br />

Vijana Mabalozi Wanaoishi na Virusi<br />

v<strong>ya</strong> UKIMWI (TAYOPA), Bw.John<br />

Sololan<strong>ya</strong> alisema tatizo la UKIMWI<br />

lina<strong>wa</strong>husu hata <strong>wa</strong>nanchi <strong>wa</strong><br />

ngazi <strong>ya</strong> chini na <strong>wa</strong>sio na elimu<br />

Alisema mashirika mengi <strong>ya</strong> kidini<br />

ambayo <strong>ya</strong>naaminika <strong>k<strong>wa</strong></strong> kulea<br />

<strong>ya</strong>tima, <strong>ya</strong>takatish<strong>wa</strong> tamaa na uamuzi<br />

huo endapo utekekez<strong>wa</strong> kama serikali<br />

ilivyokwishatangaza.<br />

Bw Mselle alisema kufuta vituo<br />

v<strong>ya</strong> kulelea <strong>ya</strong>tima hakuwezi<br />

kusaidia <strong>wa</strong>toto hao <strong>k<strong>wa</strong></strong> sababu hata<br />

kwenye familia zenyewe <strong>wa</strong>meku<strong>wa</strong><br />

<strong>wa</strong>kin<strong>ya</strong>n<strong>ya</strong>s<strong>wa</strong> na kuamua kuvitafuta<br />

vituo hivyo.<br />

Akizungumzia suala hilo, Mratibu<br />

<strong>wa</strong> Kituo cha St. Joseph Orphanage,<br />

Bw Samuel Mparange alisema ana<br />

uzoefu <strong>wa</strong> miaka 18 <strong>wa</strong> kulea <strong>ya</strong>tima<br />

na <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba endapo serikali itatekeleza<br />

uamuzi huo, <strong>ya</strong>tima wengi <strong>wa</strong>tateseka<br />

zaidi.<br />

Alisema <strong>k<strong>wa</strong></strong> uzoefu <strong>wa</strong>ke, <strong>ya</strong>tima<br />

wengi hupata mateso <strong>wa</strong>ki<strong>wa</strong> kwenye<br />

ulezi <strong>wa</strong> ndugu zao na <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba<br />

asilimia kub<strong>wa</strong> ni <strong>wa</strong>le ambao <strong>wa</strong>zazi<br />

<strong>wa</strong>o ha<strong>wa</strong>na uwezo. Alisema ku<strong>wa</strong><br />

yeye binafsi alishind<strong>wa</strong> kwenda<br />

kusomea udaktari Muhimbili baada <strong>ya</strong><br />

hivyo akapendekeza kis<strong>wa</strong>hili kiwe<br />

lugha pekee inayotumika kwenye<br />

makongamano kama hayo.<br />

Bi. Lucy M<strong>wa</strong>njala alisema kuna<br />

mengi <strong>wa</strong>litaka ku<strong>ya</strong>ele<strong>wa</strong> kwenye<br />

mkutano huo lakini <strong>wa</strong>me<strong>k<strong>wa</strong></strong>z<strong>wa</strong><br />

na lugha <strong>ya</strong> kingereza inayotumika<br />

kwenye mkutano huo.<br />

Wanakongamano <strong>wa</strong>kosoa <strong>ya</strong>tima kulele<strong>wa</strong> na ndugu<br />

nWapendekeza <strong>wa</strong>endelee kulele<strong>wa</strong> katika vituo v<strong>ya</strong>o maalumu<br />

kueleme<strong>wa</strong> na mzigo <strong>wa</strong> ku<strong>wa</strong>tunza<br />

<strong>wa</strong>toto 14 <strong>wa</strong> ndugu zake <strong>wa</strong>liokufa.<br />

“Sisi ambao tumekaa na <strong>wa</strong>toto ha<strong>wa</strong><br />

<strong>k<strong>wa</strong></strong> muda mrefu tunaele<strong>wa</strong> vizuri tatizo<br />

hili, <strong>wa</strong>ngesikiliza maoni na ushauri<br />

wetu kabla <strong>ya</strong> kutoa uamuzi wenye<br />

athari kub<strong>wa</strong> <strong>k<strong>wa</strong></strong> <strong>wa</strong>toto wenyewe na<br />

taifa <strong>k<strong>wa</strong></strong> ujumla,” alisema.<br />

Jumatatu wiki hii, Waziri <strong>wa</strong> Af<strong>ya</strong><br />

na Ustawi <strong>wa</strong> Jamii, Profesa David<br />

M<strong>wa</strong>kyusa ali<strong>wa</strong>ambia <strong>wa</strong>jumbe<br />

katika kongamano ku<strong>wa</strong> serikali<br />

inapanga kuanza kuhimiza <strong>ya</strong>tima<br />

ambao <strong>wa</strong>nalele<strong>wa</strong> katika vituo v<strong>ya</strong><br />

<strong>ya</strong>tima, <strong>wa</strong>peleke<strong>wa</strong> msaada <strong>k<strong>wa</strong></strong><br />

ndugu <strong>wa</strong>nao<strong>wa</strong>lea katika maeneo<br />

<strong>wa</strong>nayoishi.<br />

Alisema ni gharama <strong>k<strong>wa</strong></strong> serikali<br />

na mashirika <strong>ya</strong> misaada ku<strong>wa</strong>tunza<br />

<strong>wa</strong>ki<strong>wa</strong> kwenye vituo hivyo na <strong>k<strong>wa</strong></strong>mba<br />

baadhi <strong>ya</strong> maofisa <strong>wa</strong> vituo hivyo<br />

<strong>wa</strong>natumia misaada <strong>wa</strong>nayope<strong>wa</strong><br />

<strong>k<strong>wa</strong></strong> maslahi <strong>ya</strong>o binafsi badala <strong>ya</strong><br />

ku<strong>wa</strong>nufaisha <strong>wa</strong>leng<strong>wa</strong>.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!