HOTUBA ILIYOTOLEWA NA PROFESA

HOTUBA ILIYOTOLEWA NA
PROF. JOHN HABWE WA CHUO KIKUU CHA
NAIROBI KATIKA SIKU YA MWISHO WA
MWAKA KATIKA SHULE YA UPILI YA
TAREHE 12- APRILI 2013
Utangulizi
MAUTUMA
KAUNTI YA LUGARI
Wageni waalikwa, walimu, halmashauri ya shule ya
Mautuma, wazazi, wanafunzi, mabibi na mabwana. Nina
furaha isiyo kifani kupata fursa hii ya kuzungumza nanyi
katika siku hii muhimu ya muktano wa mwaka. Furaha
yangu inatokana na umaarufu wa shule hii, nafasi yake
katika kaunti ya Lugari nzima na taifa la Kenya kwa jumla.
Na kwamba shule hii ndiyo tegemeo letu la siku za usoni
Ninapopata fursa ya kuzungumzia suala la elimu kama leo
ninapata ugumu fulani kwa sababu ya wepesi wa suala
lenyewe na kwa wakati huo mmoja ugumu wa suala hilo .
Maswali hunijia akilini mara moja.

1) Je, elimu bado ni muhimu katika wakati huu?
2) Je, ni kweli mtoto anaweza kuasi elimu na mambo
yakamwendea sawa?
3) Je, kijana asipopata elimu atashughulika na nini na vipi?
4) Je,jamii ingali na nia ya kujitolea mhanga kufanya lolote
almradi kusomesha vijana?
5) Je, kesho ya msichana katika juhudi hizi ni ipi?
6) Je, elimu bado imefungwa kwenye suala la kazi?
Tunapowazia maswali haya kwa makini ndipo tunapopata
changamoto kubwa ya kushughulika na juhudi ya kutafuta
elimu kutwa kucha. Lakini safari hii ya kutafuta elumu ina
matatizo na changamoto zake chungu nzima. Ni kama njia
ndefu inayoelekea mgodini kuliko na almasi, dhahabu na
fedha lakini yenye mikosi, majukumu na wakati mwingine
hata kuvunja moyo.Lazima niseme elimu na sawa na
JUHUDI. Pia elimu ni kitu ambacho kimejikita kwenye
neno UTEUZI. Ni kitu cha hiari lakini ambacho kina
fanaka ukikiteua mradi uwe na subira na uvumilivu.
Mwanafunzi lazima aweze kuhiari kusoma na mzazi awe
na hiari kumsomesha mwanawe.Ikiwa wana hiyo hiari
lazima waweze kutafakari na kutekeleza mambo yafuatayo:

a) Nidhamu na maadili
Ulimwengu una maendeleo makubwa. Maendeleo haya
yamelifanya gumu zaidi suala la nidhamu na maadili
ambalo tayari lilikuwa gumu hapo awali. Mtandao umeleta
mawasiliano ya haraka miongoni mwa vijana. Licha ya
manufaa yake kuna madhara yake pia. Suala la madawa ya
kulevya limekuwa sugu hapa nchini Kenya linaathiri vijana
wetu- wake kwa waume.
Wanafunzi wetu wengi wamejipata katika vita hivi vya
kijamii ambapo maadili yanamomonyoka kwa wepesi wa
ajabu.Ningependa kuwauliza swali. Je,wanafunzi
wanaweza kupita mtihani bila kuwa na maadili mema?
Haiwezekani! Kupita mitihani kunakwenda moja kwa moja
na maadili mema na nidhamu sio shuleni tu bali nyumbani
pia. Sio sasa tu bali hata katika maisha ya baadaye. Walimu
wamekabiliwa na shida kubwa ya kupambana na
wanafunzi wasio na maadili mema ili kuwafanya waache
ili wasiweze kuwaambukiza wanafunzi wengine kusumba
ya kiburi, usodai, udanganyifu, dharau , ulevi, nk. Lakini
changamoto na shida kubwa ya walimu hasa wale walio
katika idara ya ushauri shuleni ni kwamba, wazazi

wametekeleza jukumu lao la kawaida katika kuinua hali ya
maadili ya watoto wao. Licha ya kutotekeleza jukumu hili
wazazi pia wanaudhika watoto wao wakirekebishwa. Kazi
ya wazazi imekuwa ni kuwatendekeza watoto wao kwa
kuwaita “ Mummy” na “Daddy” na kudhani ati watoto wao
ni watu wazima.
b) Kuhimili Mwalimu
Walimu wengi wanataka wanafunzi wapite mitihani yao.
Lakini wanakosa nyenzo za kimsingi za kuwasaidia
kutekeleza kazi hii. Tunaweza kuuliza Je, inawezekana
mwalimu kusomesha Jumamosi bila chai au bila chakula
cha mchana?
Hapana! Haiwezekani! Taasisi nyingi zimeamua kumsaidia
mwalimu. Jinsi mbili ni muhimu katika kumhimili
mwalimu. Kwanza kwa kumheshimu. Pili kwa kumpa
usaidizi autakao. Na usaidizi huu ni muhimu zaidi ikiwa
wanafunzi anaoshughulika nao ni wale watakao msaada
zaidi “ slow learners” maarufu katika Kiingereza. Ninajua
wazazi wana mizigo mingi lakini ningependa
kuwakumbusha kuwa huu pia ni mzigo mwingine
unaotaka muushughulikie. Japo sasa ni mzito katika siku
za baadaye utakuwa mzito zaidi. Afadhali kumwelimisha

mwanao badala ya kumkimu na kumsaidia yeye na familia
yake uzimani wakati ambapo utakuwa huna nguvu au
uwezo.
c) Suala la Karo
Karo ndio msingi wa shule yoyote. Ningependa
kuwahimiza wazazi muilipe mapema iwezekanavyo ili
watoto wenu watunzwe vyema. Bila karo shule haiwezi
kutekeleza majukumu yake ya kimsingi kama vile kununua
chakula, kujenga na na kukarabati sehemu ambazo huwa
zimeharibika . Moja katika sifa za shule ambazo hupita
katika mitihani ni ulipaji wa mapema wa karo ili shule
ipange mikakati na mambo yake mengine mapema ya
kujiendesha. Hatungependa hali ambapo mkuu wa shule
badala ya kufundisha, kusimamia shule shughuli yake
nyingine iwe kuzunguka katika madeni na wadeni ili
kukopa maziwa, mkate, nyama ili kuendesha shule hali na
wazazi nyinyi mmekaa raha mustarehe. Ninajua uchumi
wetu umemwelemea mzazi na kumwia mzito lakini ombi
hili nalitoa kama rafiki yenu na pia kama mzazi
mwenzenu.

d) Kutambua vipawa vya watoto wetu
Wazazi wenzangu ningewaomba muwasaidie watoto wenu
kutambua vipawa vyao. Nyinyi ndio mnaokaa nao kuliko
hata walimu wala msiwalazimishe watoto wenu kufanya
mambo hawataki. Ikiwa watoto wenu wana utashi na
hajana na mambo fulani wasaidieni kuyapata. Msilazimishe
watoto wenu kuwa wahandisi kama wanataka kuwa
walimu. Wala msiwalazimeshe kusomea udaktari kama
wanataka kuwa marubani. Pia msiwalazimishe kuwa
mameneja ikiwa watakachokuwa ni wanamuziki. Acheni
wafanye kazi waitakayo. Lakini muhimu kwanza ni
kuwapa msingi wa elimu kwa kulipa karo mapema na
kuwasaidia katika kitu wanachokitaka kutegemea uwezo
wenu.
e) Kuwasikiliza na kuwa na wakati nao.
Wazazi wengi mimi nikiwa mmoja wao hawana muda na
watoto wao. Hii ni kwa sababu ya pilkapilka za kazi na
shughuli nyingine za maisha .Wazazi wengi hawajui tabia
za watoto wao hata wanapoingilia madawa ya kulevya
hushtuka. Kwa mfano, kuna wazazi wasiojua kama Watoto
wao wako kidato cha pili au tatu. Hii ndiyo sababu mzazi

anapoelezwa mwanawe anafanya jambo fulani anasema
kuwa mwanawe hawezi kufanya hivyo hali inayopelekea
ugumu katika kumsaidia na kumrekebisha. Tutengeni
muda na wanaetu ili wapate kusoma na kufaulu maishani.
Wasaalam,
Prof. Hamu Habwe