ZAGRO¯ENIA ASYMETRYCZNE WSPÓŁCZESNEGO ŒWIATA
ZAGRO¯ENIA ASYMETRYCZNE WSPÓŁCZESNEGO ŒWIATA
ZAGRO¯ENIA ASYMETRYCZNE WSPÓŁCZESNEGO ŒWIATA
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ZAGRO¯ENIA</strong> <strong>ASYMETRYCZNE</strong><br />
WSPÓ£CZESNEGO <strong>ŒWIATA</strong><br />
Praca zbiorowa pod redakcj¹<br />
Sebastiana Wojciechowskiego<br />
i Rados³awa Fiedlera<br />
Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM<br />
Poznañ 2009
Recenzent:<br />
Dr Krzysztof Kowalczyk<br />
© Copyright by Wydawnictwo Naukowe<br />
Wydzia³u Nauk Politycznych i Dziennikarstwa<br />
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu<br />
ul. Umultowska 89A, 61-614 Poznañ, tel. (061) 829 65 08<br />
ISBN 978-83-60677-56-8<br />
Sk³ad komputerowy – „MRS”<br />
60-408 Poznañ, ul. P. Zo³otowa 23, tel. 061 843 09 39<br />
Druk i oprawa – ESUS Studio, 61-558 Poznañ, ul. Wierzbiêcice 35, tel. 061 835 35 36
Spis treœci<br />
S³owo wstêpne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Czêœæ pierwsza<br />
ASYMETRYCZNOŒÆ – ISTOTA I CHARAKTER ZAGADNIENIA<br />
Marek MADEJ<br />
Zagro¿enia asymetryczne – istota, specyfika, faktyczna ranga strategiczna<br />
we wspó³czesnym œwiecie . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />
Krzysztof KUBIAK<br />
Asymetria, pojêcie definiuj¹ce czy dezinformuj¹ce? . . . . . . . . 27<br />
Andrzej CHODUBSKI<br />
Asymetryczne zagro¿enia cywilizacyjne a istota bezpieczeñstwa<br />
pañstwa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Sebastian WOJCIECHOWSKI<br />
Asymetrycznoœæ ekonomiczno-spo³eczna wspó³czesnego œwiata . . . . 49<br />
Krystyna BOBIÑSKA, Sebastian MEITZ<br />
Zagro¿enia asymetryczne kreowane przez dzia³ania gospodarcze<br />
korporacji ponadnarodowych . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
Marek PIETRAŒ<br />
Transnarodowoœæ zagro¿eñ asymetrycznych . . . . . . . . . . . 73<br />
Jaros³aw GRYZ<br />
Rosyjska polityka energetyczna jako Ÿród³o zagro¿enia asymetrycznego<br />
dla Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95<br />
Artur WEJKSZNER<br />
Wojny XXI wieku. Istota wspó³czesnych konfliktów asymetrycznych . . 119<br />
Jacek PAW£OWSKI<br />
Zagro¿enia asymetryczne w wojskowej myœli strategicznej . . . . . 129<br />
Tomasz SZUBRYCHT<br />
Si³y morskie europejskich pañstw NATO wobec wyzwañ generowanych<br />
przez geograficzny rozk³ad zagro¿eñ asymetrycznych . . . . . . . 141<br />
Robert POTOCKI, Dorota MI£OSZEWSKA<br />
Bezpieczeñstwo czy wolnoœæ? Zwalczanie zagro¿eñ asymetrycznych<br />
w US Patriotic Act . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155<br />
Rados³aw FIEDLER<br />
Oblicza asymetrycznoœci w Iraku . . . . . . . . . . . . . . 169
4 Spis treœci<br />
£ukasz SZYSZKA<br />
Asymetrycznoœæ konfliktu izraelsko-palestyñskiego – studium przypadku . . 179<br />
£ukasz CIEŒLA<br />
Wojna w Osetii Po³udniowej jako przyk³ad konfliktu asymetrycznego . . 191<br />
Czêœæ druga<br />
ASYMETRYCZNOή TERRORYZMU<br />
Witold OSTANT<br />
Terroryzm jako „asymetryczne” zagro¿enie globalne . . . . . . . . 211<br />
Krzysztof KAROLCZAK<br />
Terroryzm jako paradygmat wojny IV i V generacji . . . . . . . 223<br />
Ryszard SZPYRA<br />
Wybrane aspekty militarnego reagowania na terroryzm jako zagro¿enie<br />
asymetryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233<br />
Kazimierz KRAJ<br />
Rozwój technologii terrorystycznych Ÿród³em zagro¿eñ asymetrycznych . . 241<br />
Wojciech STANKIEWICZ<br />
Cyberterroryzm jako zagro¿enie asymetryczne wspó³czesnego œwiata . . 249<br />
Wojciech NOWIAK<br />
Terroryzm jako asymetryczny czynnik stosunków miêdzynarodowych.<br />
Druga wojna libañska 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . 269<br />
Damian SZLACHTER<br />
Polityka informacyjna administracji pañstwowej w walce z terroryzmem<br />
– na przyk³adzie Zjednoczonego Królestwa (UK) . . . . . . . . . 283<br />
Autorzy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297<br />
Publikacje Zak³adu Studiów Strategicznych Wydzia³u Nauk Politycznych<br />
i Dziennikarstwa UAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
S³owo wstêpne<br />
John Nash wybitny amerykañski matematyk oraz ekonomista, bohater filmu i ksi¹¿ki<br />
Piêkny umys³ odbieraj¹c Nagrodê Nobla stwierdzi³ „œwiat potêpia wszystko, co odbiega<br />
od normy, jest inne, nieuporz¹dkowane [mo¿na by dodaæ asymetryczne – S.W.]”.<br />
Jednak to w³aœnie asymetria jest podstaw¹ funkcjonowania œwiata. Pocz¹wszy od atomów,<br />
przez geny, a skoñczywszy na systemie miêdzynarodowym. Jest ona tak¿e<br />
g³ówn¹ si³¹ sprawcz¹ przemian tak w wymiarze pozytywnym, jak i negatywnym.<br />
Zagro¿enia asymetryczne to problem interdyscyplinarny i z³o¿ony. Wymaga on zaanga¿owania<br />
specjalistów z ró¿nych dziedzin i oœrodków naukowych. Wykorzystania<br />
ich wiedzy, doœwiadczenia oraz czêsto odmiennej wizji i oceny wystêpuj¹cych uwarunkowañ.<br />
S³u¿y temu m.in. powy¿sza publikacja. Jej g³ówne cele s¹ nastêpuj¹ce:<br />
1. Pierwszy z nich to sfera definicyjna, terminologiczna. OdpowiedŸ na pytanie czym<br />
s¹ zagro¿enia asymetryczne 1 ? Jak pojêcie to jest rozumiane i jak byæ rozumiane powinno?<br />
Jest to zreszt¹ kolejny przyk³ad zjawiska charakterystycznego dla nauk<br />
spo³ecznych, gdzie zdefiniowanie niektórych, wydawa³oby siê nawet podstawowych<br />
terminów, takich choæby jak: demokracja, terroryzm czy fundamentalizm nie<br />
jest ani proste, ani jednoznaczne.<br />
2. Cel drugi, to zaprezentowanie specyfiki i charakteru zagro¿eñ asymetrycznych.<br />
Ukazanie czym ró¿ni¹ siê one na tle innych globalnych problemów. Rozpatrzenie<br />
ich form oraz skali wystêpowania – tak w zakresie lokalnym, regionalnym, jak<br />
i œwiatowym. Traktowanie zagro¿eñ asymetrycznych jako systemu obejmuj¹cego<br />
wejœcia, wyjœcia, sprzê¿enia zwrotne itp. Wskazanie na podobieñstwa poszczególnych<br />
zagro¿eñ asymetrycznych, gdzie np. coraz czêœciej kluczow¹ rolê odgrywa<br />
kwestia ubóstwa czy nêdzy, staj¹c siê tak ich przyczyn¹, jak i skutkiem.<br />
3. Pokazanie, ¿e asymetrycznoœæ jest nie tylko jednym z wyznaczników czy determinantów<br />
wspó³czesnych stosunków miêdzynarodowych, ale mo¿e byæ tak¿e wykorzystywana,<br />
jako element opisu, interpretacji, a nawet jako narzêdzie lub metoda<br />
badawcza stosowana w celu pe³niejszej analizy i ekstrapolacji uwarunkowañ miêdzynarodowych,<br />
zachodz¹cych w danym pañstwie czy regionie. Elementy analizy<br />
asymetrycznej s¹ ju¿ przecie¿ wykorzystywane w np.: teorii gier, studiach strate-<br />
1 Szerzej na temat pojêcia asymetrycznoœæ – zagro¿enia asymetryczne zob. np.: M. Madej, Zagro¿enia<br />
asymetryczne bezpieczeñstwa pañstw obszaru transatlantyckiego, Warszawa 2007; P. Gawliczek,<br />
J. Paw³owski, Zagro¿enia asymetryczne, Warszawa 2003; Pojêcie, istota oraz tendencje<br />
rozwojowe zagro¿eñ asymetrycznych, pod red. J. Paw³owskiego, Warszawa 2002; J. Russell, Asymmetric<br />
warfare, w:The big issue. Command and combat in the information age, pod red. D. Potts,<br />
Shrivenham 2002; S. Metz, D. Johnson, Asymmetry and US military strategy, „Strategic Studies Institute”,<br />
January 2001.
6 S³owo wstêpne<br />
gicznych, metodzie antysystemowej, impulsacyjnej, ró¿nego rodzaju systemach<br />
zarz¹dzania, a nawet w genetyce.<br />
4. Pokazanie, ¿e asymetrycznoœæ to pewien model konstruowania i opisu œwiata,<br />
mniej lub najbardziej popularny, ale uniwersalny. Œwiat by³, jest i bêdzie asymetryczny.<br />
I nie odmieni tego integracja czy globalizacja. Co najwy¿ej zmieniæ siê<br />
mo¿e zakres i skala asymetrycznoœci. I tutaj paradoksalnie, pomimo spo³ecznych<br />
oczekiwaæ i ró¿nego rodzaju prognoz, zakres dysproporcji w skali œwiata wci¹¿ ulega<br />
zwiêkszeniu. Dobrze obrazuj¹ to pog³êbiaj¹ce siê ró¿nice np. pomiêdzy najbogatszym<br />
i najbiedniejszym pañstwem. Po II wojnie œwiatowej wynosi³y one 44:1,<br />
a obecnie osi¹gnê³y ju¿ pu³ap 72:1.<br />
5. Cel kolejny, to zaprezentowanie interakcji zachodz¹cych pomiêdzy asymetrycznoœci¹<br />
a równowag¹ si³. Próba odpowiedzi na pytanie czy asymetrycznoœæ jest tylko<br />
przeciwieñstwem, skrajnoœci¹, alternatyw¹ wobec modelu równowagi si³, a mo¿e<br />
tak¿e do pewnego stopnia jego uzupe³nieniem sprowadzaj¹cym siê do ukazania dualizmu<br />
wspó³czesnego œwiata i œwiatowych relacji, gdzie np. tendencjom integracyjnym<br />
towarzysz¹ procesy dezintegracyjne, pañstwa centrum wspó³istniej¹ obok<br />
systemów peryferyjnych, globalizacja przeplata siê z alterglobalizacj¹, D¿ihad<br />
z McŒwiatem, a kilkuset miliarderów ¿yje tu¿ obok miliarda ludzi maj¹cych na<br />
dzienne prze¿ycie mniej ni¿ 1$ 2 .<br />
6. Cel ostatni, byæ mo¿e najbardziej znacz¹cy, to próba odpowiedzi na nasuwaj¹ce siê<br />
w kontekœcie zagro¿eñ asymetrycznych pytania, wœród których wymieniæ mo¿na<br />
nastêpuj¹ce:<br />
– Które z zagro¿eñ asymetrycznych bêdzie odgrywaæ kluczow¹ rolê w przysz³oœci?<br />
– Jak zagro¿eniom tym skutecznie przeciwdzia³aæ?<br />
– Czy globalizacja jest lub bêdzie skutecznym wobec nich antidotum – czy te¿<br />
przeciwnie przyczyni siê do ich narastania?<br />
– Jaki jest wp³yw asymetrycznoœci (pozytywny czy destrukcyjny) na procesy gospodarczo-spo³eczne<br />
zachodz¹ce we wspó³czesnym œwiecie?<br />
– Czy asymetrycznoœæ obni¿a, a mo¿e jednak przeciwnie zwiêksza poziom miêdzynarodowego<br />
bezpieczeñstwa?<br />
– Czy mo¿e byæ ona fundamentem, wyznacznikiem nowego ³adu miêdzynarodowego?<br />
Tak nakreœlone kwestie s¹ punktem wyjœcia dla zawartych w pracy rozwa¿añ. Ich<br />
autorami s¹ przedstawiciele ró¿nych polskich oœrodków naukowych zajmuj¹cych siê<br />
powy¿sz¹ problematyk¹.<br />
2 Szerzej na temat œwiatowych dysproporcji ekonomiczno-spo³ecznych zob.: Katastrofy i zagro¿enia<br />
we wspó³czesnym œwiecie, Warszawa 2008; S. Wojciechowski, Economic and social disproportion<br />
in the modern world as the stimulant for terrorism,w:Terrorism Pandora’s box. Analysis of<br />
chosen terrorist issue, pod red. J. Babiaka, S. Wojciechowskiego, Poznañ 2008; Miêdzynarodowe stosunki<br />
polityczne, pod red. M. Pietraœ, Lublin 2006; J. Sachs, Koniec z nêdz¹. Zadanie dla naszego pokolenia,<br />
Warszawa 2006; State of the world 2005, New York–London 2005; M. Czerny, Globalizacja<br />
a rozwój, Warszawa 2005; Z. Cesarz, E. Stadtmüller, Problemy polityczne wspó³czesnego œwiata,<br />
Wroc³aw 2002; R. Gilpin, Global political economy, Princeton 2001; Cz. Mojsiewicz, Globalne problemy<br />
ludzkoœci, Poznañ 1998.
S³owo wstêpne 7<br />
***<br />
Publikacja pt. Zagro¿enia asymetryczne wspó³czesnego œwiata jest jednym z elementów<br />
sk³adowych projektu badawczego „Sytuacja geopolityczna wspó³czesnego<br />
œwiata” realizowanego przez Zak³ad Studiów Strategicznych Wydzia³u Nauk Politycznych<br />
i Dziennikarstwa UAM. Jest to jeden z dwóch g³ównych, obok projektu realizowanego<br />
w jêzyku angielskim (Internal and International Aspects of Modern Terrorism),<br />
nurtów naukowo-badawczych Zak³adu. Wiêcej informacji na temat jego dzia³alnoœci<br />
oraz wydawanych publikacji znaleŸæ mo¿na na stronie www.wnpid.amu.edu.pl.<br />
Sebastian Wojciechowski
Czêœæ pierwsza<br />
ASYMETRYCZNOŒÆ – ISTOTA<br />
I CHARAKTER ZAGADNIENIA