Pokaż treść!

д а
I
http://rcin.org.pl

I f 3 . •
MASTOLOGIA
CZYLI
HISTORYA NATURALNA
É w i a m ^ A ® s u m a .
http://rcin.org.pl

ą Z Y L I
h i s t o r y ! n a t u r a ln a
Z W I E R Z Ą T S S Ą C Y C H ,
O B E J M U J Ą C A
OPISY ICH RODZAJÓW, GATUNKÓW I ODMIAN;
z dodatkiem nauki wyrazów zoograflcznych i wiadomości
o szczątkach zwierzęcych kopalnych,
* dzieł 1*1*. Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire,
Paliasa, Illigera, Uesinarest, Temminck’»,
Łessoua, ora* innych znakomitych
tegoczesnych Maturalistów zebrana
i podług najnowszej metody ułożona
P R Z E Z
$ u £ t a f a a 25cïfie.
_______________________________________
La determination précise des espèces et de leurs caractères
distinctifs, fait la première base sur laquelle toutes les recherches
le l’histoire naturelle doivent être fondées; les observations les
lus curieuses, les vues les plus nouvelles , perdent presque tout
5tleur mérite, quand elles sont dépourvues de cet appui ; et malgré
aridité de ce genre de travail, c’eet par là que doivent commencer
'.s ceux qui sc proposent d’arriver à des résultats solides.
(Cuvif.r , Ossem. foss. 3 éd. vol. V , p. І4).
Т о ш В.
(z 5 Tablicami).
. А, Л’ а к I a il r ni Autora,
f / f t _ .t\V - / '
-— i . -------------
Drukiem Józefa Zawadzkiego.
Я Г
http://rcin.org.pl
m m i Ш и n i m m \
DZIAŁ Z O O L O G I C Z N I }
u . * Ш Т З л ' а
i

PASiSTwowe
MUZEUM ZOOLOG,CZNE
BIBLIOTEKA
йг. K.6585
тщт„. „.i.- » - .. , . .
Pozwolono drukować pod warunkiem, aby po wydrukowaniu, złożone
były w Komitecie Cenzury exemplarze prawem przepisane. W ilno, i. 3
Sierpnia, 1846 r
Pełniąey obowiązek Cenzora J. Fok.
http://rcin.org.pl

]\a u k a о Zwierzętach, jedna z najpiękniejszych
i najciekawszych gałęzi Historyi Naturalnej, początkiem
swym odległej sięga starożytności. Pićr-
wiastkowie niedokładna i błędna, z postępem
cyw'ilizacyi doskonaląc się i kształcąc, w ostat­
nich dopiero czasach wr całym zakwitła blasku.
Objaśhiona i w'sparta Anatómią Porównawczą,
zbogacona mnóztwem odkryć, pewniej coraz i
w obsi ‘i iejszycli granicach śledzi i objawia taj­
niki w i ch dzieł Stwórcy.
W j hach obcych znakomite i liczne mamy
prace o iUazdej z kłass, składających Królestwo
Zwierzęce,^ U nas ukazały się wprawdzie wy­
borne pism elementarne : sławnego Jundzilln,
jPP. Kumelskicfjo i Gorskieyo, a także wzorowa
z dokładności Zoologia ogólna Prof. Jarockiego,
obejmująca rodzaje Klass kilku, z niektóremi
ich gatunkami ; lecz nie posiadamy dotąd komhttp://rcin.org.pl

УІ
pletnych opisów wszystkich znajomych Zwierząt.
Niedostatek ten w'szakze zwrócił uwagę Uczo­
nych naszych, świadczą o tćm piękne prace Prof.
TVagi i Ornitologia Powszechna Hr. Tyzenhauzay
z zasłuzonemi oklaskami przyjęta ,w kraju i za
granicą (*).
Brak szczegółowego dzieła o Zwierzętach Ssą­
cych , zamiłowanie Nauk Przyrodzonych i szczera
chęć stania się, podług możności , użytecznym,
podały mi myśl, ogłosić w języku polskim, opisy
wszystkich gatunków pomienionyclł Zwierząt, wy­
jęte z dzieł P P . Cuvier, Geoffroy St. Hilaire, Pal­
las a , Desmarest, Lessona, Temminck’a i innych
najlepszych i najnowszych pism współczesnych
Naturalistów, tudziez z nowo ogłaszanych odkryć
w Pamiętnikach Akademii i Towarzystw' Uczo­
nych. Na wstępie umieściłem Terminologią i kil­
ka główniejszych klassyfikacyj, w lir zbie których
znajduje się najnowszy Układ Karola Bonaparte
Księcia Musignano ; Układ ten, z małym wyjąt­
kiem, przewodniczył mi w uszykował u gatun­
ków. Synonimy лѵ przypiskach umieszczone,
wskazują dostatecznie, pod jakien>’ nazwiskami
(*) Reeenzye leyo znakomitego dzida znajdzie Czytelnik лѵ Tygodniku
Petersburskim 1844, N. 23, i лѵ Przeglądzie Aoologicznym, wyda­
wanym w Paryżu, pod tytułem: Revue Zoologiffue jtnr la Société
Cuvierienne, publice sous la direction de 31. F . JE. Guérïn-Rténevillc,
1 8 4 3 , N. 8, str. 295.
http://rcin.org.pl

każde zwierzę opisywane było przez celniejszych
Autorów. Prócz opisania dziś żyjących, stara­
łem się dodać wiadomość o szczątkach kopal­
nych i takich Zwierząt, które z upływem wie­
ków znikły już

D Z IE Ł A POM OCNICZE.
K rtS S *«!--------
Blumenbach, Manuel d’hist. nat., 2 v o l., Irad. Metz, 1803.
Cuvier (Baron G.), Le Règne animal -distribué d’aprés son or­
ganisation. Paris, 1817, Tom Iszy.
Desmarest, Mammalogie ou description des espèces de Mam­
mifères, 2 parties, in 4to. Paris, 1820— 1822.
Duméril(Con < t.), Trailé élémentaire d’hist. naturelle. Paris,
.1804.
Eichwald, Zoologia Specialis. Pars posterior. Vilnae, 1831.
Eydoux i Ge rnis, Voyage autour du Monde de la Corvette
Fe V o V ' • \ Ma m m i fè res.
Geoffroy Saint-* re, Rozmaite pisma w Rocznikach Muzeum
i innych perjodycznych wydaniach.
Gmelin, Systema naturae 13, Edit. 1789.
Jarocki, Zoologia czyli Zwierzętopismo ogólne, Tom Iszy.
Illiger, Prodromus Systematis Mammalium etAvium. Berolini,
1811.
Tosi I. http://rcin.org.pl
++

X D zieła pom ocnicze
Latreille, Familles naturelles du régne animal, 1 Vol. in 8. Paris,
1825.
Lesson, 1) Manuel de Mammalogie. Paris, 1827.
2) Mastologie Méthodique, 1840.
3) Nouveau Tableau du Règne animal, 1842.
Magasin de Zoologie publié par Guerin MénneviHe, 1831— 1844.
Pallas, Zoographia Ilosso-Asiatica. Petropoli, impr. 1811,
édit. 1831, T. I.
Quoy i Gaimard, Zoologie du voyage autour du Monde de
< l’Uranie.
Revue Zoologique par la Soeieté Cuvierienne etc., rok 1838 i
następne.
Temminck, Monographies de Mammalogie, Tom 1 i 2.
Wied Neuwied (le Prince), Voyage au Brésil.
http://rcin.org.pl
V.
$
*

OBJAŚNIENIE WYRAZÓW SKRÓCONYCH
w Tomie Plérwszym.
Adans.— Adanson.
Audeb.— Audebert.
Beclist.— Bechstein.
Blainy.— Blalnyille.
Bluin. — Bluinenbach.
Briss.— Brisson.
Buff.—TBiiffon.
Cuv. F. — Frédéric Cuvier,
Ctiv. G.— George Cuvier.
Daub Daiibeiiton.
Desm — Desmarest.
Encycl.— Encyclopedic méthodique*^
Erxl.- Ersiehe«.
Esch «hsoboltz.
Fisch.— Fischer.
Geoff.— Geoffroy S. Hilaire.
Hari.— Harlan.
Horsf.— Ilorsfield.
Huinb.— Humboldt.
Jar.— Jarocki.
111.—lll'ger.
http://rcin.org.pl
XI

XII O b ja śn ien ie w y r a z ó w sk r ó c o n y c h .
Jnnd*.—Jirndzrtt.
L. Gm.— Gnielin w 13 Edycyi dziel Linneusza.
Lacép. — Lacépede.
Łatr.— Lałreille.
Less.— Lesson.
Licht.— Lichtenstein.
Mag. Zool.— Magasin dc Zoologie.
Marcg.— Marcgrave.
Pr. Max.— Prince Maxiiniiieii de Vied Neuwied,
u. — nowy wyraz.
Pall.— Pallas.
Rafin.— Rafincsqiie.
Rev. Zool— Revue Zoologique.
Riipp. Riippel.
RzqCK.— RzączyńsM.
Schrei».— Schreher.
Swain.— Swaiiison.
Teiuui.— Temniinck.
Wagn— Wagner.
Water. — W aterhouse.
Ziin.— Zimmerman.
http://rcin.org.pl
I

XIII
W s z ï t k i e ciała przyrodzone dzielą się na orga­
niczne (żyjące) i nieorganiczne (martwe).
Organiczneini nazywamy te ciała, które, ob­
darzone będąc życiem czyli siłą żywotną, odby­
wają właściwe sobie funkcye za pomocą orga­
nów ; u mu ją byt swój karmiąc się, rozuina-
zają się rodz т. Do nich należą rośliny, któ-
rycli pozr •>:«.. jest przedmiotem P h y to lo g ii
czyli B o t S J l i k Ł , i zwierzęta, o których trak­
tuje Zoologia. Te ostatnie w' obecnym stanie
wiadomości naszych , względnie innych ciał przy­
rodzonych uważane, określają się następnemi
cechami :
http://rcin.org.pl

XIV W S T Ę P.
Jestestwa żyjące, drażliwe, częściami ścią-
,,galnemi opatrzone, mogące działać i po w'ięk-
,,szćj części przenosić się dowolniej utworzone
,,z płynnych i stałych pierw iastków pod wpływem
,,ruchów żywotnych ; przyswajające i przerabia­
j ą c e materye obce ; a podług stopnia źwicrzę-
,,cości, drażliwe, czule i pojętn e” (Lamarck,
Ann. sans vert, t. I , str. 5. Lesson, Manuel
str. 2).
Następnie, dwa oddziały podrzędne ustano-
W'ione zostały między zwierzętami: jeden pod
nazw iskiem zwierząt Grzbietnych, tak nazwanych
od obecności wr nich szpiku czyli mózgu grzbie­
towego 5 drugi Nicf/rzbietni/ch , nie mających ko­
ścianych pacierzy. Ciało pierwszych utrzymuje
się na wewnętrznym Skelccie 5 System nerwowy,
oprócz nerw'ôw i ganglionów składa się z głów­
nego i grzbietowego mózgu, z których pierwszy
mieści się w' czaszce, a ostatni z wierzchu pokar­
mowego kanału, w kościanej pochwie, utworzo-
nćj z pacierzy. Krew ich jest czerwona ; mają
serce , osobne organa słuchu , wzroku . powonie­
nia i smaku , umieszczone w glow/ . Budowa
ich ciała jest symetryczna; członków miewają nie
więcej nad cztery; a płcie zawsze są oddzielne.
Jedne z nich rodzą płód żywy, i takie zowią
•>
się Zyworotlne (Vivipara) ; inne niosą jaja, w któ­
rych płód się rozwija, i te są Jajorodne(Ovipara)»
http://rcin.org.pl

W S T Ę P . XV
*
Zwierzęta Zyworodne jedną tylko składają
klassę. Karmią dzieci swe mlekiem, W' cycach
ukrytém, i ztąd nazw ano je Ssącemi (Mammalia,
Mammifcra). Nauka zaś ułatwiająca sposoby ich
poznawania, opisująca w pewnym porządku ce­
chy familii, rodzajów i gatunków', wskazująca
wzajemne ich między sobą stosunki i podobień­
stw a, zowie się Mammalogią, lub poprawniej
mówiąc Mastologią (*),
Umieć uszykować poznawane przedmioty i
z pewnością rozróznić jedne od drugich, jest to
nieodbity warunek udzielenia innym nabytych w ia­
domości i główna zasada nauki. Lecz dla osią-
gnienia tego celu, nie dość jest każdy przedmiot
nazw ać osobnćm imieniem ; potrzeba nadto każde
nazwisko tak określić, aby zawsze można było
wiedzieć znaczenie jego i zastosować go z pewno­
ścią. Ztąd wynika, ze dla poznania zwierząt,
konieczną jest rzeczą mieć ich spis mianowity,
w którymby, oprócz właściwych nazwisk, umiesz-
czoi były istotne cechy, mogące dac o kazdem
z n h -*

XVI W S T Ę P .
czaję i zwyczaje ulegając zmianom, nie mogą
zadość czynić temu warunkowi.
Z tëm wszystłiiem, niema zwierzęcia, które-
by mogło być poznane z jakiejkolwiek pojedyn­
czej cecliy jego organizacyi; oznaki odróżniające
go od jednych, są mu wspólne z drugicmi, i
tylko za pośrzednictwem zgromadzenia wielu
takich cech, których nic mają podobne przed­
mioty, można go odróżnić od pozostałej reszty
zwierząt. Im są liczniejsze odróżniane przedmio­
ty, tein więcej zebrać należy oznak ; ze zaś ilość
źwrierząt jest nader wrielka, to aby odróżnić któ­
rekolwiek zwierzę, wzięte oddzielnie od innych,
potrzeba mieć w pamięci zupełne jego opisanie.
Lecz tak bystra pamięć istnieć nie m oże, i gdy­
byśmy nie mieli śrzodków osiągnicnia tego celu
sposobem łatwiejszym, nauka o zwierzętach po­
zostałaby na zawsze w' kolebce.
Stanowiąc zaś między zwierzętami większe i
mniejsze podziały, z nadaniem im właściwych na­
zwisk i charakterów', pokonywamy te trudności,
gdyz przy malej liczbie cech i nazwi.e? można
porównywane cechy ograniczyć do tego pnia,
ze dla poznania danego przedmiotu, loss będzie,
jeśli go odrózniemy od tych, do których najwięcej
ma podobieństwa.
Takie stopniowanie podziałów', gdzie oddziały
większe obejmują mniejsze, nazywa się Klassyhttp://rcin.org.pl

ч
t
http://rcin.org.pl

N\ S T Ę P. XVII
fikaeyą (*). Jest to rodzaj Słownika , w którym
z własności rzeczy dochodziemy ich nazw isk ;
gdy przeciwnie w Słownikach zwyczajnych, od
nazwisk przedmiotów postępujemy do poznania
ich własności.
Błizsze zastanowienie się nad zwierzętami i
szczegółowe rozpatrywanie ich części, stosownie
do budowy i kształtu, a także wzajemnych mię­
dzy niemi podobieństw 5 przy opisaniu sposobem
jasnym i zwięzłym cech każdemu właściwych,
zrodziły potrzebę wprowadzenia osobnych tech­
nicznych wyrazów czyli terminów, znaczenie któ­
rych objaśniająca nauka Terminologią się zowie.
Nim przystąpiemy do szczegółowego opisania
gatunków Zwierząt Ssących, naprzód wyłozemy
Terminologię Zoograficzną, z dziełu sławnego Illi-
gera (**) wyjętą ; potem przebiegniemy, w krótkości
znaczniejsze klassyłikacye, od Linneusza az do
naszych czasów, i to będzie stanowić pierwszą
czyli wstępną część Maslotoyii.
O ki assyükacvc bywajq : albo, sztu czn e, w ogólności do praktycznego
użyci;* łatwe, jal«o na widocznych zewnętrznych cechach oparte; „
I I» tez Ъиінпііпе, zasadzające się na podobieństwach charakterów
każdemu zwierzęciu właściwych, sposobie życia i postaci.
. (**) Caroli fllijjeri i>rodroinus Systcniatis Mammalium et Avium, Bcroliui
18! I.
Ф-ЮФФ--
T om 1. http://rcin.org.pl

S P I S KSBECZT.
» o « ------
J. O częściach Skelctu w ogólności fV yrazy 1—58
11. Części zew nętrzne Źw ierząt Ssących . . 59—432
1. G łow a..........................................................................59—81
2. U s z y ...........................................................................82—91
3. O c z y ........................................................................ 92—115
4. N o s ...........................................................................116—140
5. G ę b a ........................................................ 141 — 157
6. Zęby ........................................ 158—226
A) Skład zębów ...........................................158—162
B) Części i kształt z ę b ó w ............................163—191
C) Osada z ę b ó w ..........................................192—213
D) у jednej szczęki względnie zębów
r jki przeciwległej............................214—220
E) ' względnie szczęk i warg uważane 221—226
7. Szyjv / .............................................................. 227—236
8. T ułów ................................................................... 237—285
A) Krainy tu ło w ia ........................................ 237—258
B) O gon................................................ 259—272
C) Części rodzajnc i odcliodowe . . . . 273—285
http://rcin.org.pl

9. C z ło n k i...............................................fV yrazy 286—358
A) Członki w ogólności................................ 286—290
B) Nogi w szczególności............................. 291—306
C) S topa............................................................. 307—316
D) Pazury ......................................................317—326
E) Nóg r o d z a je ............................................. 327—358
10. Pokrycie............................................................. 359—432
A) S k ó r a .................................................. . 359—372
lł) W ło s y ......................................................... 373—406
C) R o g i.............................................................. 406—432
№łS»©łS*-W----
Spis Alfabetyczny W yrazów Technicznych.
Polskich .................................................Stronica 59
Łacińskich............................................................... . . . . 6 6
Niemieckich.................................................................... 73
Fraucuzkich....................................................................................81
/
http://rcin.org.pl
T

WYRAZY TECHNICZNE, W GPISACH
ZWIERZĄT SSĄCYCH UŻYWANE.
l » ( g ł 8 ł S ł « --------
I.
Części Skelctii w ogólności.
---
1. S k ełetj Scelcłon, ł. j Knochengerüst, п.; Squelette,
f.
Wszystkie kości ciała i jego części razem wzięte, zo-
wią się Skeletem.
2. G ł o w a ; Caputy Cranium, 1.} K o p f, Schädel, n.j
la tête, f.
Sta nowi przednią część Skeletu i jest osadzona na
przednim wierzchołku kości grzbietowej. Składa się z mózgownicy
(en pp hali im ), będącej jjłównćm ogniskiem Sy-
stematu nerwowegoj mieści w sobie oczy, uszy, nos i
gębę.
3. Czaszka; C al varia, Cranium, ł. j Hirnschädel, n.j
Ł e C rane, f.
Głowy część tylna, mózg w sobie zawierająca, zowie
się Czaszką.
T o m I. ,
http://rcin.org.pl

6 C zęści S k r letu
4 . T w arz, O b l ic z e; Facies, maxilla, ł. ; Gesicht, п .;
Ал face, f.
Jest przednia część {{łowy, w Islórćj mieszczą się
oczy, nos І lista.
Г). Szc/ęki; M axillae , 31 and i It a l/t с , ł. ; K iefer,
K innladen, п.; /es o.s- maxillaires, f.
Dwie jedna mul drugą poziomo ustawione kości twarzy,
połączeniem swojćin tworzącę jj^qIiç , znauiy pod nazwiskiem
Szczęk.
0. S zczęka corna ; M axilla s. Mandibula superior, ł .;
Oberkiefer, Oberkinnlade, п.; la Mâchoire supérieure, i.
Przedłożenie Czaszki, stanowiące wierzchnią część
Szczęki, nazywa się Szczęką górną.
7. Kość międzv-szczękow a ; O.V inlermaxillare sen in-
cisinum, ł. ; Zwiehen K ieferbein, п.; Tos inlermaxil-
laire, f.
Jest kość górnej Szc/.ęki pojedyncza lub podwójna,
między kośćmi szczęko w eini wsławiona.
8. Podniebienie ; Palatum , I.; Gaumen, п.; Palatine,
f.
Dolo» strona górnej Szczęki, stanowiąca wierzchnie
sklepienie wnętrza j;ęhy.
9. Szczęka dolna; Maxilla s. mandibula inferior, ł.;
Kinnlade, Unterkiefer, Unterkinnlade, п.; Ł a mâchoire
inférieure, f.
Kość szczękowa górnej Szczęce przeciwległa i z nią
połączona, zowie się szczęką dolną.
10. Podbródek ; M entum , ł. ; K in n , п.; le menton,
f.
l’rzedni brzeg szczęki dolnej stanowi podhrodek.
11. Podbbodek wystający; M entum prominulum, ł.;
Vorrauendes K in n , п.; le menton saillant, f-
Podbródek wystającym zowie się wtenczas, gdy wychodzi
po za linię prostopadle poprowadzoną od wierzchniego
brzegu szczęki.
http://rcin.org.pl

W OGÓLNOŚCI. 7
12. PODBRODEK NIEWYRAŹNY j ßlcil tuill absCĆIldituln, ł.j
Undeutliches K in n , n.
Jest ta hi pod lim dek, którego od kości szczękowej
należycie rozróżnić nie można.
13. Zęby; Denies, I.; Zahne, п.; /(>.« dents, Г.
Są to mute, bardzo Iwanie kostki, ji

8 C zęści S k el et u
18. M ostek ; Sternum , ł., f.; Brustbein, n.
Kość nieparzysta, zajmująca zprzodu śrzednią linię
ciała i zamykająca ścianki komory piersiowej, zowie się
mostkiem.
19. K o m o r a, klatka p ie r s io w a, T horax, ï.j lintst-
haslen, n. ; Cavité thoracinue, 1“.
I’r/.ednie wydrążenie tułowia, z tyłu (czyli w górze)
Itością grzbietową, po bokacli żebrami; zprzodu (czyli u
dołu) mostkiem ograniczone, Serce w sobie zawierające,
stanowi komorę czyli klatkę piersiową.
20. Kość krzyżowa, Krzyżówka ; Os sacrum, ł.;
Jireuzbein. n. ; la croupe, f.
Pacierze tylne pojedyncze lub z wielu cząstek zło­
żone, w których zwykle kończy się szpik grzbietowy, zo-
wią się kością krzyżową lub Krzyżówką.
21. Miednica; Pelvis, ł.j Stec hen, n.; bassin, i.
Kość krzyżowa, w połączeniu z iiinemi poboczneini
kośćmi , tworzy szeroki pas kościany, brzucb od spodu
ograniczający, klóry zowie się miednicą.
22. Kości o g o n o w e ; Os s. ossa co cci f/j is, Vertebrae
caudales, ł. ; les vertèbres cocci/i/iens ou caudales, f.;
Schwanzbein, Steissbein, Schwanzivirbel, n. *~
Jeilna lub więcej pacierzowycli kostek, do spodu
Jsrzyżów przyrosłych, u zwierząt ogoniastych osnową
ogona będących, stanowią kość ogonową.
23. Pacierze szyjne; Vertebrae collarcs, ł. ; H alsw
irbel, п.; Vertèbres du cou, vertèbres cervicales, f.
Są to pacierzowe kostki , głowę z tułoweiii łączące.
Drugi pacierz szyi nazywa się osią lub biegunem, E p istropheus
24. Pacierze piersiowe liir grzbietowe; Vertebrae
pectorales s. dorsales, ł. ; Brustw irbel, Jtiickenwir-
b e l, п.; Vertèbres dorsales, f'.
Pacierze кошогу piersiowej, do których przytwier­
dzone są żebra.
http://rcin.org.pl

W OGÓLNOŚCI. 9
25. Pacierze lędźwiowe; Vertebrae lumbales, 1. ;
L enden-wirb e l, п.; Vertèbres lombaires, f.
Pacierze między ostatnim piersiowym pacierzem i
krzyżami umieszczone, zowią się lędźuiowemi.
2G. Członki, Zakończenia; A rtu s, Extremitates, ł.j
Gliedmassen, n . ; les E xtrém ités, f.
Są to kości sta wowate poboczne, do komory piersiowej
i miednicy przyrosłe, narzędzia ruchu stanowiące.
27. Członki piersiowe czyli przednie; A rtu s pectorales
s. antici, J. ; Brustgliedrnassen, Vordcryliedmasscn, п .;
les extrémités antérieures, membres antérieurs, f.
Członki do komory piersiowej przyrośnięte, zowią
się piersiowemi czyli przednicini ; składają się z barków,
ramienia, przedramienia i ręki lub nogi.
28. Członki brzuchowe czyli tylne; A rtu s abdominales
s. postici, ł. ; liauchyliedmassen, Hinterylicdmas-
sen, п . ; Membres postérieurs, f‘.
Są to członki przytwierdzone do miedniey, składające
się z uda, goleni i nojji.
29. B a r k ; H um erus, ł. ; Schullcrylied, п . ; Z’c-
f p a u le , f.
Członków piersiowych część pierwsza czyli osado-
i wa, łopatkę i obojczyk obejmująca, zowie się bar-
- k iciu.
.30. Ł o p a t k a ; Omoplata, Scapula, f.; Schulter­
blatt, п . ; paleron, omoplate, f.
Kość barkowa do komory piersiowej blizko grzbietu
przytwierdzona.
31. Obojczyk; Clavicula, ł.; Schlüsselbein, п.;
Clavicule, f.
Druga kość barku, umieszczona między łopatką i
mostkiem.
Obojczyk bywa: zupełny, clavicule complète, f., u
wszystkich tych zwierząt, które mogą podnosić
członki przednie do gęby.
http://rcin.org.pl

1 0 C zęści S k eletu
Ob oj czyi: bywa niezupełny, Clavicule incomplète, f.,
u wielu zwierząt Drapieżnych i Gryzących.
■— żaden, Cl. n u lle, f., u zwierząt szczególniej Jo
poziomego chodzenia przeznaczony cli.
32. Ramie; Ilrachium (Os humeri)', 1.; Oberarm, a .$
le bras, f.
Członków piersiowych część druga, nasadą swoją
do łopatki przyrośnięta , a końcem z kością przedramie­
nia połączona.
33. Przed ramie ; Antibrachium , 1; Unterarm, п .;
Гavant-bras, f.
Członków piersiowych część trzecia, pojedyncza lub
parzysta, z kości łokciowej i sprychowćj składająca się,
nasadą do ramienia, a wierzchołkiem do ręki przytwier­
dzona.
34. Kość łokciowa; Ulna, ł. ; Ellcnbojenbeitiy n.j
C ubitus, f.
Kości przedramieniowej część główna. Przedłużenie
jćj nasady stanowi.
35. Sęczek; Olecranon, i.; Ellcnbotjenhohker, п.;
olćcranc, f.
30. Spiiyciia, kość spuyciiowa, Promień: Radius, ł. i f.j
Speiche, Spindel, п.
Kości przedramieniowej część druga, najczęściej
z kością łokciową połączona, niekiedy podwójna: zowie
się kością Sprycliową czyli Promieniem.
37. Ręki lub noga przedmą; 31 uiius s. pes anticus, ł.;
H and oder Vorderfuss, п.; /«Ѵ

W OGÓLNOŚCI. i l
bywa najmniej pięć, a najwięcej dziewięć: zowie się
pięścią lub kościami pięści.
31). Dłoń, koście iil'oni; Metacarpus, 1.; M ittelhand, n.j
les métacarpiens, f.
Następująca po pięści część ręlti, do której palce są
przytwierdzone, zowie się dłonią.
40. Palce; D igiti, ł. ; Finger, Zehen, п.; les
doigts, f.
Są to zwykle stawowate zakończenia piersiowy cli
członków. '
41. Stawy,; Phalanges, ł. ; Fingerglieder, п.; les
phalanges, f.
Falców pojedyncze c/.lonki zowią się stawami.
42. Staw pAzunowy ; llliizonychinin. ł. ; liliitien-
glied, lYąyclglicd, n. ; phalangette, phalange ongnćalc, f.
Tćiri nazwiskiem oznacza się ostalni slaw palca, na
którym wjrasta pazur.
4.‘5. Udo, kość udowa; Femur, ł. ; Schenkel, Jliif-
le , п.; Cuisse, f.
Osadowa kość członków brzuchowych do miednicy
przyrośnięta.
44. G oleń, kość golf.mowa; Tibia, J. ; Schiene, n.j
ja m b e, f.
Członków brzuchowych część druga nasadą z udem,
a końcem ze slopą połączona.
45. Piszczele, Dudka; F ibula, ł. ; / / adebcin, n.j
péroné, f.
Goleni kość podłużna, najczęściej tylko szczątkowa.
46. J abłko, Hzepka; Patella, Itutiila, t.; Ixnieschei-
be, п.; / lotnie, f‘.
Kość mała odosobniona, połączenie uda z golenią
stanowiąca.
47. Nor. a ; i*«, ł.; Fuss, Hinter fuss, п .; pied de
den iére, f. x
Puljczenie wszystkich kości, zacząwszy od wierz-
http://rcin.org.pl

1 2
C zęści S k e l et u w o g ó l n o ś c i.
cliotka goleni, ostatnią część brzuchowych członkow skła­
dających, zowie się nogą.
48. N a d st o p n ik; Tarsus, 1. ; Oberfuss, Fusswur-
zel, n. 5 Conde pied ou tarse, f.
Nogi część osadowa, z licznych kości składająca się.
49. P r z e d sto pn ik; Metatarsus, Ï. ; Mittelfuss, n.;
metatarse, f.
Nogi część druga także z wielu kości złożona, na
końcu którćj umieszczone są palce.
50. P alce
51. S taw y Palrz wyżej 40 — 42
52. S ta w pazurowy
53. Ł okieć: Cubitus, 1.; Ellenbogen, n.
Spojenie ramienia z przedramieniem (32— 33).
54. Z gięcie; F lexurd , ł.j Hatulbeuge, n.; fléchis­
sement, f.
Spojenie przedramienia z kością pięści (38).
55. K o l a n o ; Genu, t.; U nie, n.; le genou, f.
Spojenie uda z golenią (43—44).
56. P rzegub ; Suffrage, ł.j Fussbeuge, ilackenge-
lenk, n.
W połączeniu golenia z nadstopnikicm (48) tworzy
się przegub.
57. OsTnoGA; Calcaneus, Talus, C alx, ł.j Hac­
ken, F erse, п .; E rg o t, f.
Tylne przedłużenie nadstopnika pod przegubem, zo­
wie się ostrogą.
58. G ł ó w k a ; M alleolus, ł. ; Knöchel, n.
Dolne i wnętrzne przedłużenie goleni, zowie się
główką onéj.
http://rcin.org.pl

I I .
Zewnętrzne Czcści Zwierząt Ssących.
EfrOW----------
1. G ł o w a.
59. P ysk; Iiosłrum , ł.; Schnauze, п .; museau, f.
Tévn nazwiskiem oznacz» się u zwierząt twarz cala,
lub tyli»o ta jej cząstka , w litóréj nos jest umieszczony.
GO. K ąt t w a r z o w y ; Anijulus facialis, l. ; Gesicht-
w inkel, п .; A n y le facial, f.
Kątem twarzy zowicmy kąt utworzony z przecięcia
dwóch linij , jednej poprowadzonej od najwięcej wydat­
nego punktu czoła do przedniego brzegu wierzchniej
Szczęki , drugiej przechodzącej przez podstawę nozdrzy
i zewnętrzny otwór kanału słuchowego.
G1. T w arz, O b lic ze; V u ltu s, 1. ; A n tlitz , n. ; V isage
, fa c e , f.
Obwód twarzy zowie się obliczem.
62. Ciemię; V e r te x , ł. ; Scheitel, п .; Sommet de
la tele, f.
Najwyższa część czaszki między uszami zawarta, stanowi
ciemię.
Том I. 2
http://rcin.org.pl
1 3

14 ZbWNĘTRZINE CZĘŚCI
63. P117.0 DEK głowy ; Sinciput, i .; F'orderkopf, n
Przednia część czaszki od śrzodka międzyusza do
oczu rozciągająca się.
64. Z atyłik ; Occiput, ł. ; I/interkojif, n.
Tylna .część czaszki, od śrzodka międzyusza aż pó
wielką wklęsłość tyłu głowy uważana, zowie się za tyłkiem.
G5. C z o ł o ; /»Vom« , ł. ; S tirn , п.; fro n t, f.
Kraina przodka głowy, między oczami i przednim
brzegiem międzyusza zawarła, stanowi czoło.
6 6 . C zoło m ie r n e ; Frons proporcionata, I.; Eben-
müssiye Stirn , п.
Jest czoło zajmujące trzecią część długości twarzy.
67. C zoło w y s o k ie ; Fruną altu, i. ; hohe, lange
Stirn , n.
Jest wtenczas, gdy zajmuje więcej nad trzecią część
długości twarzy.
6 8 . C zoło k r ó t k ie ; Frons Lrcvis, t.-, K urze Stirn, п.
Cdy jest krótsze od trzeciej części długości twarzy.
69. Skronie; Tem pora, ł. ; Schläfen, п .; tempe, f.
Kraina po obu stronach czoła między okiem i uchem
zawarta, nazywa się skroniom.
70. P o l ic z k i; Iłucca, ł. : JJackc, n .; jo u e s , f. ,
Kraina rozciągająca się między podskronnikiem (71)
nosein , gębą i uszami.
71. P odskronnik ; Gena, ł. ; ТУ апуе, n.
Kraina między okiem i policzkiem zawarta , w górze
łukicin podskroniowym (sireus zyyomuticus) opasana.
^ AVîïii'îï. Kość poDLicoH A (os maluire, os iles po-
mettes) na połączeniu z kością szc z ęk o w ą.) (maxillaire)
opatrzona jest w yrostkiem {apoplnjse)nazwanym po d sk ro n io­
w ym (zyyomalùfue). W yrostek len rozciąga się do dru­
giego wyrostka tegoż nazwiska, należącego do kości
ękroniowćj. Oba zaś razem złączone tworzą S klepienie
С7.ѴІІ ŁLK KOŚCISTY, noszący nazwę ŁUKU PODSKRONIOWEGO,
A rcus zyyomatieus, ł. ; arcade zygomatiqiie, f.
http://rcin.org.pl

ZWIEZIlĄT SSĄCYCH. 15
72. Podlice; m ain, ł. ; Iiinnbacke, n. ; pom ette, f.
Tab się zowie tylna przeslrzeń dolnej żuchwy, z obu
stron aż do nasady obu jej krawędzi rozciągająca się.
73. Podgardle; lu y furies, ł. ; Unterkinn , n.
Część niższa twarzy zawarta między krawędziami
żuchwy i gardzielem.
74. Kraina uszna; Ilegio parotica, ł. ; Ohrenge-
gend, n. ; lieg ion parotide. . f.
Miejsce na głowic około uszów.
75. Kuaina oczna ; Regio ophlalinica, ł. ; Augcngc-
g cn d , n.
Przestrzeń twarzy około oczu.
76. Kraina gębna ; Ilegio oris, I. j M undgegend, n.
Przestrzeń twarzy około gęby.
77. Kraina nosowa ; го nas a lis , ł. ; Nascngc-
gend , n.
Przestrzeń twarzy około nosa.
78. Krawędzie iirewke ; Crûtes surcilier.es y f.
Rąblti czyli ostro wydatne brzegi kości czelnej nad
oczodołami poziomo rozciągające się.
79. Krawędzie ścienne ; Crêtes sagittales, f.
Uąbki pośrzodku kości ściennej Czyli bocznej (pariétal)
, {jdy ta jest pojedyncza, łub leż na połączeniu jćj
znajdujące się, gdy ta kość jest podwójna.
80. Krawędzie zatyłkowe; Crêtes occipitales, f.
iląbki czyli ostro wydatne brzegi kości zatyłkowćj.
r? siar es.
81. K anał sł u c h o w y ; Meatus audi lor ins , ł. • Gehör-
gang, п.; Conduit auditif externe, f*.
Otwór zewnętrzny ucha.
8 ‘2. U c h o , k o n c h a u c h o w a ; A uricula, Concha , ł.;
Ohr, Aeusseres Ohr, Ohrmuschel, n. j Compte externe,
auricule, f.
http://rcin.org.pl

1 6 Z ew n ę t r z n e częśc i
.lest miękka, sprężysta, włóknisto-clirząstkowata część
ciała, na powierzchni rozmaicie pofałdowana, w większej
połowie zupełnie wolna , przy samym tylko brzegu słuchowego
kanału przyrośnięta $ cieńką, suchą, ł)arilzo
naciągniętą skórą pokryta.
S3. Obrąbek j Heligina, helix, ł. ; Ohrleiste, n.;
repli du C onque, helix bordant Voreille, f.
Zewnętrzny tylny brzeg u с bo w ej konchy okrągławo
zawinięty, zowie się obrąbkiem.
84. Łódka; A n th elix , ł. ; Gegenleiste, n.
Wewnętrzny brzeg uchowćj konchy, wypukły i
względnie obrąbka prawie równoległy.
85. W s t a w a ; Tragus, ł.; O hr-E che, n.
Przedłużenie przedniej części zewnętrznego brzegu
uchowćj konchy, z przodu otworu słuchowego znajdujące
się, nazywa się wstawą ucha. Gdy wslawa będąc umiesz­
czona przy samym otworze słuchowym, tworzy jakby
drugie ucho, wtenczas zowie się 1’rzyuszkiem (oreilloti) i.
8(5. P r z e c iw u sz ek; Antitrngus, ł. ; G cgen-Ecke, n.v
Przedłużenie tylne, w stawie przeciwległe, z które
m łączy się u dołu łódka uchowa, stanowi przeciw­
uszek.
87. Klapa , Miękisz uciia; L o h u lu s, ł. ; Ohrläppchen,
п.; Lobe de С oreille, f.
Jest zewnętrzne, miękkie przedłużenie uchowćj kon-
cby, poniżej wstawy znajdujące się.
88. KonchV uchowe obrąbione; Auricula margiiiala, ł.;
Gerundetes Ohr, п.
Uszy, których brzegi obrąbkami są opatrzone.
89. U szy p o k r y w k o w e ; Auricula operculaln, ł.; Gc-
dcckeltes Olir, n.
Są takie uszy, których wstawa obszćrnością swoją
jakby drugie wewnętrzne uszko stanowi.
90. P o kry w k a u s z n a ; Operculum auriculare,l.,O h r-
deckel, n.
http://rcin.org.pl

Z w ier z ą t ss ą c y c h . 1 7
Jest to wstawa uclia tak przedłużona , że zakrywa
sobą prawie cały otwór słuchowy.
91. Uszy z a k r y t e j Auriculae absconditnc, ł.; Versteckte
Ohren; n.
Uszy włosami zasłonięte i prawie niewidoczne, zo-
wią się uszami zakrytemi.
*!. O C Z y , Ocnli.
92. G ałka o c z n a ; liulbus ocali, ł. ; A ug-apfel, n.;
bulbe, f.
Ciałko mniej więcej kuliste z błon i płynów złożone,
zowie się gałki) oka.
93. Błona biała, białek; Tunica conjunctiva s. adnata,
ł. ; / / eissc oder verbindende Augenhaut, п .; la
peau conjonctive, f.
Tak się nazywa błona przednia od wewnętrznej
skórki powiek do gałki oka rozciągająca się, przed nią
stronę tejże gałki pokrywająca, naokoło błony rogowej,
biała.
94. B łona ro g o w a pr zezr o c zy sta; Tunica cornea, ł.;
H ornhaut, п .; la Cornée transparente, f.
Błona przednia przezroczysta; hłonki twardszej,
którą oko jest powleczone, przednią przegródkę wypeł­
niająca i do niej przytwierdzona, zowie się Lloną rogową.
95. T ęcza, błona tęczowa; I r is , tunica iridea, l.j
Regenbogenhaut, п.; l’iris, f.
Błoniasty, naczyńkowaly, kolorowy krążek, źrzenice
otaczający, stanowi Tęczę oka, czyli błonę tęczową.
90. Z rzenica; Pupilla , 1.; Schc, п.; pup ille, f.
Srzodkowy krągły otwór w błonie tęczowej znajdu­
jący się, ciemniejszą barwą od niej odznaczony, zowie
się źrzenicą.
97. O c zo d o ły; Orbita, ł. ; Augenhöhle, п .; l’Orbite,
f. „
http://rcin.org.pl

1 8 Z e w n ę t r z n e c zę śc i
Wklęsłości czaszki, w których oczy są umieszczone,
zowią się oczodołami.
9cS. P owieki; P alpebrae, ł. ; Augenlieder, n. ; les
■paupières , f.
Są to zasłonki skórne ruchom e, zakrywające oko
całkowicie lub niezupełnie.
99. Migobłojń ; Membrana nictilans, ł. j lilinzhaut,
ISickhaut, n.
Zasłonka błoniasta, z wewnętrznego kąta oka wyra­
stająca , pod powieką umieszczona, całe oko lub tylko
część jego między powiekami zakrywająca.
100. R z ę s y ; C ilia, ł.; IV im p c rn , п.; /с# Cilex, f.
rzęsami.
W łoski po brzegach powiek wyrastające, zowią się
1 0 1 . O tw ór oka; A perlura ocali, ł. ; Augcnöß-
tiung, a .
Przestrzeń , jaką przy roztwartych powiekach zaj­
muje gałka oczna, zowie się otworem oka.
102. Kąt oka; Cantus oculi, ł.; Augenw inkel, п.;
coin rfe Uoeil, f.
Jest kąt tworzący się na zejściu górnej powieki
z dolną po obu stronach oka. >
103. Kąt oka i*rzeciwinosowy ; Cantus nasalis, ł.;
JNasemvinkel des A u g es, n.
uważany.
Kąt oka wewnętrzny czyli przedni, ze strony nosa
104. K ąt oka przeciwskroniowy; Cantus temporalis, ł. ;
Schläfenw inkel des Auges , п.
Kąt zewnętrzny czyli tylny, od strony uszu po­
łożony.
105. Ł zocikki ; Fossa sen sulcus lacrgmalis, ł.; Thrii-
nengrube, п.; Larm ier, f‘.
W oreczki wewnątrz podskronników (71 ) pod każdćin
okiem w hlizkości kąta przeciwnosowego umieszczone i
z okiem przez osobny kanał połączone, z których wyhttp://rcin.org.pl

Z w ie r z ą t ss ą c y c h . 1 9
dobywa się szczególnego gatunku wilgoć, noszą nazwisko
łzocieków.
Oczy byw ają:
106. Szczątkowe; Rudimentaires, f.
Gdy na powierzchni niema widocznego oka i tylko
pod spodem skóry, śl;idy ócz znaleść można.
107. W y r a źn e; A pparents, f.
(idy są zupełnie widoczne, jak to bywa u najwięk­
szej liczby zwierząt.
ny cli.
108. Bardzo wielkie ; Très-grands, f.
U wielu zwierząt nocuj cli i niektórych wodnych.
109. M jeune lub śr/.eońie ; Jyiediocres ou moyens , f.
LT większej liczby zwierząt Czworonożnych naziem­
110. M ałe lir bardzo małe; Petits on très petits, f.
U gatunków mieszkających pod ziemią i u niektó­
rych nocnych.
111. Bardzo wypukłe ; Très bombés, f.
U gatunków nocnych.
112. M iernie w y d a t n e; Mcdiocremcnt saillans, f.
U zwierząt Ssących dziennych.
1 1 3 . Płaskie; plats, f.
II gatunków zwykle zanurzonych w wodach.
114. P r z o d k o w e; A ntérieurs, f.
(idy są obrócone na przód , mniej więcej do siebie
zbl iżone, i gdy ich osie widzenia (axes de vision') są pra­
wie równolegle.
115. Poboczne; Latéraux, f.
Gdy z nacznie będąc oddalone od siebie, są umiesz­
czone po bokach głowy, prawie na jednej Osi widzenia.
4. Лох, Nasus.
110. Nozdrza; N ares, ł. ; Nasenlöcher, п.; narine,
naseau, f.
http://rcin.org.pl

2 0 Z ewnętrzne części
Dwa zewnętrzne otwory nosa , zowią się nozdrzami.
117. Międzynozdkze • Septum s. Dissepimcntum na-
ritun, ł. ; Nasenscheidewand, n. ; Cloison, f.
Jest to przegródka rozdzielająca nozdrza.
1 18. Nos powîerzchowny; N as us externus, f.; Aeussere
IS use, п.: N e z , f.
Zewnętrzna część twarzy, w której nozdrza są u-
mieszczone.
119. Skrzydełko ; Ptenjtjium, Pinna, ł.; Nascnßüijel,
n. ; ailes (lu nez , f.
Zewnętrznej ścianki nozdrzów część końcowa dol­
na , od twarzy odstająca.
120. N ozdrza rurkowate; Nares lubulosae ł.; Jtiihri-
tje Nasenlöcher n.
Nozdrza na podobieństwo rurki do kola zamknię­
tej u kształcone i niemające wyraźnego Skrzydełka.
121. Pyza; Chilorna, 1.; M ani, п.; Muffle, f.
Część nosa z górną wargą połączona, nabrzmiała,
naga , zwykle wilgotna , zowie się Pyzą. Znajduje się
ona u większej liczby Zwierząt Przeżuwających.
122. Koniec nosa; IUiinarium, ł. ; Nasenkuppe n.
Nosa część końcowa , skórką delikatną gładką ,, za­
zwyczaj wilgotną powleczona.
123. Nos łukowaty; Nasus resimus, ł. ; Urnyebogetie
N a s e , Jiamsnase n.
Nos, którego grzbiet jest łukowato wygięty.
124. Nos wklęsły ; Nasus simus, ł. ; Aufaebogne
Nase, Sliilpnase, n.
Nos z grzbietem łukowato wklęsłym.
125. Nos krótki; Nasus abbrcviatiis , ł . } K urze
Nase n.
Nos krótszy od wargi górnej.
1 2 0 . Nos przedłużony; Nasus elonaatus I. ; Lange
nase n .
Nos od górnej wargi dłuższy.
http://rcin.org.pl

Z w i e r z ą t s s ą c y c h . 2 1
127. Nos w ysta ją cy; Nasus prominulus, ł. ; Verratende
IS asc, п.; N ez saillant, f.
No's po za wargę górną wydany.
128. Nos spłaszczony ; Nasus impressus, l . } Gcptet-
schle N ase, п.; ucz Camus, f.
Nos tal; płaski, że nie tylko po za wargę górną
niewystaje, lecz nawet znacznie od niej jest niższy.
129. Nos rozszerzony: Nasus répandus, ł.; Verbreitete
N a se, n .
Na samym końcu. czyli na wierzchołku rozszerzony.
130. Nos trąbiasty ; Nasus proboscideus, ł. ; lliis-
selfiinnige N ase, n.
Nos przedłużony, rucbomy, po nad szczęki wysta-
І :«СУ-
131. T r ą b a ; Proboscis, t.; Itiissel, п.; trompe, f.
Przedłużenie nosa trąbiastego, zowie się trąbą.
132. Nos zwyczajny j Nasus simplex, 1.; Einfache
N a se, n .
dują się.
Jest wtenczas, jjdy na nim żadne narośle nieznaj-
133. Nos LIŚCIASTY, SnnCOMATY, LFJKOWATY, WŁOCZNI-
sty ; Nasus foliatas , cordatus, infnndibulijormis, ha-
statuś, 1. ; Geblätterte, geherzte, IricHtcrformige, Spiess-
/'(innige Nase, п. ; N ez supportant des feuilles nasales, f.
Nos noszący na sobie narosłe w kształcie liści, ser­
ca, lejki lub włóczni.
134. N arośl nosa j Prostliema , 1. ; Nasenansatz, ».
Rozmaitego kształtu wyrostki , znajdujące się na
nosie, zo«ią się jego naroślami.
135. N ozdrza grzebykowate j Narcs cristatae, ł.;
liammratulige Nasenlöcher, n.
Nozdrza obwiedzione, jjrzeby ko wato wycinanym rąb­
kiem skóry.
130. Pryskawri j E ven ts} f.
T om I. 3
http://rcin.org.pl

2 2 Z e w n ę tr z n e c z ę ś c i
Są to otwory, u zwierząt wodnych z rzędu wielo­
rybów, na wierzchu głowy umieszczone, które służą
do wyrzucania zbjtnićj ilości wody wpływającej przez
paszczę.
Pryskawki mają niekiedy banały swoje połączone
w jeden otwór, lub są odosobnione.
137. P rzyczółek; Chanfrein, f.
Jest to wierzchnia część nosa u zwierząt przeżuwa­
jących, między czołem i nozdrzami zawarta.
Przyczółek bywa :
138. JLl k o w a t y ; arqué, f.
Zielska do spodu zgarbiony.
139. P rosty uzbrojony; droit arm e, f.
Na którym wyrastają jeden lub dwa rogi.
140. R ynienko waty ; creux, f.
Podłużnie naksztalt rynny wyżłobiony.
5 . G ę b a , Os.
141. K omora c.ębna ; (Jainim oris, I.; Mundhöhle, n.
W nętrze gębv, szczękami i policzkami objęte; z wierz­
chu językiem i podniebieniem, od spodu językiem'i
szczękami , z przodu językiem i zębami lub wargą ogra­
niczone.
142. J ę z y k ; Lingua, ł. ; Zunge, п.; Langue, f.
Członek mięsisty, nerwistemi brodaweczkąmi, zmysł
smaku w sobie zawierającemi opatrzony, przy nasadzie
kością podjęzykow ą (osse hyoideo) podparły ; spodem
do języczka (frenulo) przyrosły; na końcu wolny.
143 J ęzyk ro baczkow aty; Lingua vermiformis, ł.;
WurmfÖrmige Zunge; п.
Przedłużony, szczupły, okrągławy, zazwyczaj wy-
suwalny.
1 44. G ładki ; douce , f.
Gdy pokrywające go brodawki są drobne i miękkie.
http://rcin.org.pl

145. S zo r s t k i; Ilu d c , f.
Z wierząt ssących. 2 3
G d y tez b ro d a w k i są ro g o w a te i w ie rz c h o łk a m i sw o -
j e m i w stecz o b r ó c o n e .
146. JLuskowaty ; Ecailleuse , f.
G d y bolsi ję z y k a o p a tr z o n e są sz e ro k ie m i k o ń c z y -
ste in i łu sk a m i.
147. L e jk o w a t y ; Infundibulifére, f.
G d y k o n ie c je g o m a ksz tałt lejki.
148. R o w kow aty ; Sillonnée , f.
G d y p o w ie rz c h n ia ję z y k a p o d łu ż n y m ro w k ie m je st
p rz e d z ic lo na.
149. W a r g a ; Labia ł. ; Lippen, п . ; L iv re , f.
Brzeg' s k ó ry , z e w n ę trz n e k ra je szczęk p o k ry w a ją c y .
150. W arga d o l n a; Labium inferius, ł. ; Lippe,
Unterlippe, п.; lèvre inférieure, balèvrc , f’.
W a r g a z a k ry w a ją c a d o ln ą szczękę.
151. W arga g ó r n a ; Labruin s. Labium Superius,
ł. ; L efze, Oberlippe, п . ; lèvre de dessus, f.
W a r g a z a k ry w a ją c a szczękę g ó r n ą .
152. K ąt gę isn y ; Ann u lu s oris, ł. ; M undwinkel п.
lią t tw o rz ą c y się po o b u stro n a c h tw a rz y na p o łą ­
c z e n iu w argi g ó r n e j z d o ln ą w a rg ą .
153. Z ie w ; Iliclus , ł. ; Mundöffnung, n.
O t w ó r , k tó ry się f o rm u je p rzy ro z w a rc iu szczęk o-
b u d w ó c b , n a z y w a się Z ie w e m .
154. T orebki i>rzyżuchwom e ; Sacculi buccales, Ven-
triculi buccales, Unccae Saccatue , Thesauri, 1.; liac-
kenlaschen, п . ; les abajoues f.
S k ó rk o w a te w o reczk i po o b u s tro n a c h p o lic z k ó w
z n a jd u ją c e się d o p rz e c h o w y w a n ia p o k a rm ó w służące.
155. S zczęk o b rzeg ; Toniium , ł. ; Ladenrund, п .;
bord ulvéolair f.
osadj^oue.
B rz e g szczęki w e w n ą trz g ę b y , na k tó r y m zęby są
http://rcin.org.pl

2 4 Z ew n ętr zn e c zęści
156. D ziąsła j Ginyiva, ł. ; Zahnfleisch, п.; les
yencives, f.
Skórka naczyńkowafa wewnętrzne brzegi Szczęk [io-
w lelsająca, która w miejscach , gdzie się znajdują zęby,
korony icli szczelnie obejmuje , stanowi dziąsła.
157. U l i k 5 Alveolus, ł.; Zahnhöhle, п .; alvéole,i.
D o łk i w których zęby są osadzone, zowiąsię ulikami.
€5. f f i ę b y , Benles.
A) Skład zębów .
158. K ościan ; Subslantia ossca , ł. ; Knochenmasse,
п.; Mutiere osseuse, f.
Wewnętrzna massa zęba z odłamem jedwabistym,
cały ząb lub przynajmniej pień jejjo składająca.
159. SłoniÓwka; E bur, ł. ; Elfenbein, Ivoire, f.
Kość zęba od innych c/.ęści niassę jego stanowiących,
odznaczająca się przez swą białość , gęstość i twardość
j zowie się słoniówką.
160. E m a l ia, tow łóka s z k l is t a ; Indumentum vi-
treurn , Subslantia vilrca , I. ; Schm ellz, п.; Em ail, f.
Massa nadzwyczaj biała , bardzo twarda i prawie
szklista, klóra lub tylko powierzchnię zęba powlekaj lub
też śrzodek jego warstwami przerasta.
161. R o g ó w k a , P ow łoka r o g o w a ; Indumentum cor-
netim , Substantia cornea, ł. ; Horn Ueberzuy, n.
Cienka, żółtawa massa , pokrywająca kurzenie wielu
zębów.
162. K o r a ; Indumentum corticale, Ccmcntum С uv.,
ł. ; Zahnhüt, п.; Matière cémenteuse, cortical, f.
Massa innićj twarda , zwykle czarniawa , która pokrywając
powlokę szklistą zębów składanych i warstwowych,
często wypełnia próżne między uicuii miejsca.
http://rcin.org.pl

Z wierząt ssącYCn. 25
В) Części i kształt zębów.
163. Korzeń zęba; Iladix (lentis, 1. ; Zahnwurzel,
n. ; racine , f.
Niższa część zęba między ulikiem i dziąsłami zawarta
, zwykle powłoki szklistej pozbawiona, zowie się
korzeniem.
164. Z ąb jedno-dwutrzy-wielokorzeniowy ; Dcnsino-
no-di-tri-pohjrliizus, ł. ; E in-zivei- drei-vielivurzliger
Z alin, n.
Gdy jednym, dwoma, trzema, lub wielą korzeniami
jest opatrzony.
165. Z ąb próżno korzeniowy ; Dens coelorhizus, 1.;
llohlwurzlitjer Zahn, n.
Którego korzeń jest wydrążony.
166. Z ąb pełno korzeniowy; Dens stereorhizus , ł.j
Derbwurzliger Z ahn, n.
Gdy korzeń zęba niema żadnego wewnątrz wjdrążę
nia -
167. Korona zęba; Corona dentis, ł. ; Zahnkrone,
п.; Couronne, f.
Część zęba wyższa nad ulikiem i dziąsłami stanowi
jego koronę.
168. O brączka z ę b a ; Cingulum, Collum dentis, ł.;
Zahnkranz, Hals des Z ahns, п.; Collet, f.
Obwódka mniój więcej wyraźna, korzeń zęba od
korony jego oddzielająca.
169. Płaszczyzna zęba; Coronis, ł. ; Zahnwirbel,
Hau fläche, n.
Najwyższa, wolna powierzchnia korony zęba, zowie
się jego płaszczyzną.
170. ZiVB POJEDYNCZY, ZWYCZAJNY j DeilS obductllS, ł.j
Überlegter Zahn, Einfacher Zahn, п.; Dent simple, f.
Tak się nazywa ząb każdy, którego korona zewsząd,
lecz tylko powierzchownie Emalią jest powleczona.
http://rcin.org.pl

2 6 Z ew n ętr zn e częśc i
171. Z Ab WARSTWOWATY, f.ISTKOWATO SKŁADANY j DeilS
lamclloius, ł.j Blättriger Zahn, Zusamengesetzter Zahiij
n. 5 D o it composée, f.
Warstwowafyiii lub składanym zowie się ząb talii,
którego koscian i Emalia tak są między sobą połączone,
ze w jakimkolwiek kierunku ząb byłby przecięty, zawsze
obiedwie pomienione massy widzieć się dają * tworzą
prostopadle jedna za drugą ułożone warsty \*).
172. Z,\I! FAŁDOWANY, WI>Ół SKŁADANY j DeilS СОГПрІІСа-
tus ł.j Schmelzfaltiger Zahn, n.j Dent demi composée f.
(«dy szkliste fałdy korony, w zgięciach swoich,
mnićj więcej połączone będąc z wewnętrzną kościaną mas-
są zęba , nie tworzą jednak widocznie odznaczonych war-
stew ; wtenczas ząb nazywa się fałdowanym lub wpół-
składanyin.
173. K a n t z ę b a ; M uchaeris, ł.j Schmelzleiste, n.
Brzeg zewnętrzny szklistej warsty, wystający z płasz­
czyzny (109) startych przez zużycie, składanych lub fał­
dowanych zębów ; stanowi kant zęba.
174. Ząb włóknisty, rurkowaty ; Dens fibro sus, ł.j
Fasriger Z a h n , п .; les dents fibreuses, f.
Jest wtenczas, gdy się składa z włókien czyli rurek
podłużnych.
175. R o gow ce j E l as mi u , ł.j B a rten , n. j Fanons,
barbes, f.
Poprzeczne rogowe płatki po bokach podniebienia
w miejscu zębów wiszące, zowią się Hodowcami.
176. S i e k a c z , r\n mięsożerny ; Dens sector, secto-
riu s, ferinus, ł.j łleisszahn, u. ; dent carnassière, f.
Jest ząb spiczastym, nierównym wierzchem zakończony.
(*) Z ę b y g f . z e b y h o w a . t e ; Denies pectinati. Sq takie przednie zęby, z których
każdy podzielony jest na rząd ząbków igielkowatycb podobnie
jak szczyt grzebienia, njt. Galcojnthccus i inne rodzaje z Rzędu
Latających ( J a r .)
http://rcin.org.pl

Z w ier z ą t ssą c y c h. 2 7
177. KrAJEC, ZĄB KRAJĄCY (|)Г7.*ЧІni) ; DcilS incisortus,
I. ; Schneidezahn, п.; dent incisive, f.
Którego wierzch jest ostry lecz równy.
178. Z ąii dłótomaty; Dens cestriformis ł. ; Mcissel-
f (inniger Z ahn, n.
Ząb krający (177) długi i wi)zl

2 8 Z e w n ę t r z n e c zęści
Jest ząb którego płaszczyzna ma na sobie liczne,
grube Uarl>y, na podobieństwo zmarszczków.
187. Ząb g ł a d k i; Jtcns litevis, inermis ; ł. ; Glatter
Zahn, U nbew ehrterZahn, n.
Ząb zowie się wtenczas gładkim , gdy płaszczyzna
jego zupełnie równa będąc ; niema na sobie ani sęczków,
ani zmarszczków.
188. Z ąb rozszerzony ; Dens auclns, I.; Erweiterter
Zahn , ii.
Jest ząb taki , którego korona , po bokach albo
z przodu, lub tez z tyłu, przedłuża się w niższą rozszerzoną
cząstkę.
189. S topień zjjba ; Gratins, ł. ; Absatz, f^or sprung,
п.; talon, f.
Cząstka szersza i niższa rozszerzonpgo zęba, zonie
się stopniem.
Zęby pod tvzjlçdem kształtu bywają:
190. N a d z w y c z a jn e; Anomales.
Gdy nienależą do żadnego z У wiadomych gatunków
zębów, to jest: różne są od przednich, kłów i
trzonowych.
191. W ła ściw e, zw y c za jn e; Norm ales, ł.
Gdy należą do jednego z trzech dopiero wymienionych
gatunków.
C) Osada i umieszczenie zębów.
192. Z ąb w staw iony ; Dens injunctus ł. ; Eingekeil­
ter Zahn , n.
Ząb którego korzeń w uliku czyli dołku kości szczękowej
będąc osadzony, jest jednak od niej oddzielony.
193. Z ąb wrośnięty; Dens innatus, ł.; Eingewachscner
Z a h n , n.
Ząb w uliku kości szczękowej osadzony i tak do
niej przyrosły, że zda się być jéj przedłużeniem, i bez
jej nadwerężenia oddzielony być nie może.
http://rcin.org.pl

Z w i e r z ą t s s ą c y c h . 2 9
194. Z ąb dziąsłowy ; Deus impositus, I. ; Eingefleischter
Z a h n , n.
Ząb ilo samego tylko dziąsła, a nie do kości szczękowej
przyrośnięty.
19«). Z ąb przylepiony; Deus ayylatinalus, ł. ; An-
yeliefteter Zahn, nj
Ząl) niemający właściwego korzenia jedynie za pomocą
skórkowatej błonki do podniebienia lub szczęki przytwierdzony
(*).
11M>. Z ęby szczękow e ; Denies талillarcs, Ir, Laden-
zähne, Kinladenzähne, n.
Zęby osadzone na szczękacli.
197. Z ęby podniebienne; Denies palatini, ł.j Gaumen*
zähne, n.
Zęby wyrastające na podniebieniu.
198. Z ęby pr z e d n ie; Denies primäres, ł. ; f order-
z 'ahne п.; les dents antérieures, incisives, f.
Są to zęby szczękowe wyrastające z przodu gęby.
Z nieb gÓrnemi zowią się te , co na kości międzyszczę-
Itowćj są osadzonej dolne zas są ini przeciwległe. Stykają
się one z kłami, gdy się le znajdują, gdy zaś kłów
niema ; znaczna próżna przestrzeń , zwana P rzedziałką;
(diastema, ł. ; barre, espace intermédiaire, i‘.) oddziela
je od zębów kątnycli, czyli trzonowych.
199. Z ęby t r z o n o w e ; Deutes molares, 1.; Ilacken-
zähne, п .; dents molaires, f.
Zęby w kątach po bokach szczęk wyrastające, zowią
się trzonowćmi.
(*) Z ą b R u e n o M Y ; Deus mobilis, z rzędu Skrzydlatych (Chiroplera) rodzaj
Młliinolojflius odznacza się szczeyólniejszem urządzeniem Kości
międzyszczękowćj , która z kością szczękową nie będąc s'cis'Ie połączona,
daje możność pomienionym zwierzętom, za pomocą właściwych
inuszkułów, podnosić lub zniżać górne przednie zęby. Takie
zęby można nazwać zębami ruehomenii. Ob. Jem. Monogr. T. 11.
V• 2.
Том I. 4
http://rcin.org.pl

Л O Z ewnętuzjse części
200. K ł y ; Denies laniarii, (angulares, Caninï), ł.j
Eckzähne, Hundszähne, п.; les Canines, f.
Zęby poboczne korzeniami w dziąsła głęboko wrosłe,
w każdej szczęce obok przednich przed trzonowemi, zwykle
pojedynczo osadzone ; kształtem swoim od reszty zębów
odmienne, nazywają się kłami. Przy zamkniętych
szczękach, kieł dolny zawsze przed kłem górnym, kieł
zas’ górny po za kieł dolny zachodzi.
201. Z ęby" t r ą c e ; Denies trilores, tritorii, (Denies
molares Retzii), ł. j M ahlzähne, п.; les mâché lier es, f.
Są to zęby trzonowe z koronami szerokiemi. Ta-
Łiemi zowią, z pomiędzy zębów zwyczajnych (170);
sęezkowate, kolczate, pomarszczone lub gładkie; a z pomiędzy
innych zębów, wszystkie fałdowane (172) lub
warstwowate (171).
202. K ieł fałszywy ; Eaniarius ambigmis, ł. ; Zw eideutiger
Eckzahn, п .; Fausse Canine, f.
Kieł kształtem, wielkością, a często i pozycyą swoją
do przednich lub trzonowych zębów lak podobny,
ze zachodzi w ąłpl iwość, czy do kłów, alboliteż do przednich
lub trzonowych policzony być powinien.
203. Z ąb d o d a t k o w y ; Dens accessorius; ł. ; Neben-
zahn , п.
Trzonowy jednokształtny (211), lecz od reszty tego
gatunku zębów nierównie mniejszy, z przodu lub z tylu
onych jakby dodany.
204. Z ęby płonne •, Denies spurii,\.\ Vnächte Zähne, п.
Są to małe wypadające ząbki, z przodu zębów trzonowych
umieszczone.
205. Z ęby tkzoinow e s to p n io w a n e ; Molares incurren-
tes , ł. ; Übergehende Backenzähne, п.
Są takie trzonowe zęby, które w miarę zbliżenia
do kłów lub przednich zębów, coraz więcej kształtem i
wielkością są do nich podobne.
http://rcin.org.pl

Z WIF.R7.ĄT SSĄCYCH. 31
206. Zęby trzonow e ciącłe ; Molares continui, 1.j
Anschliessende Backenzähne, n.
Gdy zęby trzonowe kłom lub gdzie ich niema, zę­
bom przednim bezpośrzednio są przyległej wtenczas zo-
wią się ciągłcmi.
207. Zęby trzonowe przerwane ; Molares abrupti, ł.;
Abgcsctzte Backenzähne. n.
1’rzerwanemi nazywają się talsie zęby trzonowe, któ­
re znaczną przerwą od zębów przednich lub kłów od­
dzielone będąc, są między sobą zbliżone.
208. Przedziałka: Diastema, ł. j Zahnlücke, п.;
barre, espace intermédiaire, f.
Miejsce próżne między przedniemi lub kiami i trzo-
nowemi zębami, zowie się Przedziałką.
200. Zęby zbliżone; Denies approxiniali, ł. ; Continues
, f. ; Gedrängstehende Zähne, n.
Są wtenczas, gdy między sobą brzegami się stykają.
210. Zęby odosobnione; Dentes discreti, 1.,; Vereinzelte
Z ähne, п.
Gdy brzeg jednego zęba ż brzegiem drugiego się
nie styka.
211. Zęby jedno kształtne ; Denies homogenei, ł.;
Gleichartige Zähne, п.; les dents similaires, homogènes, f.
Zęby składem i kształtem do siebie podobne, zo-
wią się jedno kształt nem i.
212. Zęby różno-kształtne; Dentes heterogenei, ł.;
Ungleichartige Z ähne, п.; les dents heterogenes, dissim
ilaires, f.
Zęby rozmaitego kształtu i składu.
213. Z \b oddalony; Dcns dimotus, ł.; JVeggeriickter
Zahn , n. '
Ząb od innych swego gatunku zębów znacznym
przedziałem odosobniony, nazywa się zębem oddalonym.
http://rcin.org.pl

3 2 Z ew n ętrzn e częśc i
D. Z ęby jeduéj S z c z ę k i, w zględ n ie Z ębów szczęk i
p rzeciw ległej.
2! 4. Zęby przeciwległe; Denies oppositi, ł.; E n tgegensetzte
Ziihne, n.
(idy płaszczyzny zębów dolnych, są płaszczyznom
górnych zębów przeciwległe.
215. Zęby zapadające: 1)entes congrui, ł. ; Deckende
Ziihne, n. ; les dents coïncidentes, f.
(««ly każdy w szczególności ząb dolny, płaszczyzną
swoją zachodzi na ząb górny sobie przeciwległy.
216. Zęby ukośne ; Dentçs obversi, ł.; Л bgeschriifjtс
Ziihne, n.
Gdy ukośne płaszczyzny dolnych zębów, przystają
do płaszczyzn tegoż kształtu zębów górnych.
217. Zęby napp.zemian-ległe ; Deutes alternantes, t.;
TVechsclstiindige Ziihne, n.
Gdy korona zęba jednej szczęki , zapada w próżne
miejsce pomiędzy dwa zęby Szczęki przeciwległej.
218. Zęby zakrywające, zachodzące', Denies accli-
n a ti, 1.; Leber greifende Ziihne , ц.
Gdj zęby jednej szczęki brzegami swćmi, zakrywają
brzegi zębów Szczęki przeciwległej.
219. Zęby zewnętrznie zakrywające; Externe accli-
nati, ł. ; A casser li eh übergreifend, n.
Gdy wewnętrzne brzegi zębów jednej szczęki przykrywają
brzegi zewnętrzne zębów Szczęki przeciwległej.
220. Zęby wewnętrznie zakrywające; Interne déclin
a it, 1. ; Innerlich übergreifend, n.
(îdy brzegi zewnętrzne zębów jednej szczęki zachodzą
na brzegi wewnętrzne zębów drugiej szczęki.
li. Z ęby w zględ n ie S z c z ę k i W a rg uw ażane.
£2 1 . Zęby proste; Denies erecti, ł. ; Aufrechte
Ziihne, n. ; dents verticales, f.
Są prostopadle do Szczękobrzegu (155) ustawione.
http://rcin.org.pl

Z w ier z ą t ss ą c y c h. 3 3
222 » Zęby pochyłe; Dentes procumbentes , ł. ; Lie*
gende Z ähne, п.; dents proclives., f.
Zęby mniéj więcej w poziomym kierunku doszczęko-
brzegu nachylone, zowią się pochyłetni.
223. Z ęby u k o śn e; Dentes obliqiti, ł.; Schräge Zähne
п. ; Dents obliques , f.
Tak się nazywają te zęby, które wyrastają na szczę-
kobrzegu pod kątem rozwartym.
224. Z ęby poprzeczne ; Dentes transversi, ł.j Queer-
zähne, п.; dents transversales, f.
-Zowią się le zęby, które z szeregu zębów naszczę-
kobrzegu osadzonych, są w tył pochylone.
225. Z ęby z a k r y t e ; Dentes inclusif ł.; JJedechtc
Z ä h n e, п.; dents couvertes, f.
Gdy szczęki i wargi tak ich przykrywają, żez zamkniętej
gęby nie są widzialne.
220. Z ęby w y sta ją c e; Dentes exscrti, ł. ; F rcje vorragende
Z ähne, п.; Dents saillants, I".
Są wtenczas, gdy z pod warg zamkniętej gęby wystając,
zewnątrz są widzialne.
Collnm.
227. S z y ja ; C ollum , I. ; H als, п . ; С о и , f.
Część śrzodkująca między głową-i tułowiem, pacierzami
szyjneini (23) podparta , zowie się Szyją.
228. H a r k ; C ervix, ł. ; Hinterhals, n.
Szyi kraina wierzchnia czyli tylna, od zatylka do
grzbietu rozciągająca się.
229. P otylica ; N ucha, 1.; (Heniek, п.; Nuque du
cou, f.
C/ęsc karku zatyłkowi przyległa.
230. S pód k a r k u ; Auchenium, ł. ; Nacken, n; Chignon
, nuque, f.
Jest to część karku niżej potylicy położona.
http://rcin.org.pl

3 4 Z ew nętrzne części
231. G ardziel, przód szyi ; G uttur, I.; J orderhals,
п.; gorge, f.
Kraina szyi poniżej podgarla (73) az do piersi roz­
ciągająca się.
232. G ardło; G ula, I. ; Höhle, n.
Część gardzieli najbliższa podgarla.
233. Krtań ; Jugulum , t., Gurgel , п.; Gosier, f.
Część gardzieli między gardłem i piersiami.
234. B ok s z y i; Parauchenium, 1.; llalsseite, n.
Jest miejsce z każdej strony szyi , między karkiem
i gardzielą.
235. G arłodoł ; Fossa jugularis, ł.; Gurgelgrube, n.
Dołek powyżej mostka u spodu krtani.
236. O broża, k ołnierz; Torques, 1.; Діпдкгадеп, п.;
Collet, tour de cou, f.
Pas kolorowy otaczający szyję.
8 . T h I ó w , Truncus.
A) Krainy tułowia.
237. T u łó w , kadłub; Truncus, ł. ; Rumpf, п.; Le
tronc, f.
G łó w n a część ciała , w n ętrzn o ści i k a n a ł p o k a r m o ­
w y w s o b ie z a w i e r a j ą c a , d o której p r z y tw ie rd z o n e są
szyja z {jłową , c z ło n k i i o g o n .
238. T ułow ia strona w ierzch n ia; JSotaeum (Pars su-
pina) , ł. ; liiickenseite, n.
C a łe g o ciała s tro n a w ie rz c h n ia , w k ie r u n k u sto su
p a cierzo w eg o od p o ty lic y d o o tw o ru o d c h o d o w e g o cią­
g n ą c a się.
239. T ułowia strona spodnia ; Gastraeum, pars prana
, ł.; Bauchseite, n.
C zęść s p o d u ia cia ła o d g a r d ł a , d o o t w o r u o d clio d o -
w e g o u w a ż a n a .
http://rcin.org.pl

Z wierząt ssących. 35
240. T ułowia, część górna j Stethiaeum, ł. ; Vorder-
yeschlepp , Vordertheil, n.
Wyższa część tułowia obejmująca piersi.
241. T ułowia część dolna ; Uraeum, ł. ; Hintertheily
Hinter yeschlepp, n.
Tylna cz\li dolna część ciała, między komorą piersiową
i odcliodowjш otworem zawarta, do składu lstó-
rćj i brzuch należy.
242. G r z b ie t; Dorsum l . j liiickcn n . ; Dos, f.
Wierzchniej strony tułowia c/.ęsć pośrzednia , na
stosie pacierzowym leżąca , w górze karkiem , u dołu
к u p rem og ra n i czo na.
243. JYIiędzyłopatgze *, (Linde Slow. S. P.) ïntersca-
piilium, ł.; Vor der rücken, W iederrüst, и.
Grzbietu część górna najbliższa karku, między łopatkami
zawarta, piersiom przeciwległa.
244. T y ł ; Tergum, ł. ; Hinterrücken, Unter rücken,
п.; Croupe, f.
Dolna część grzbietu międzyłopatczein i krzyżami
ograniczona, brzuchowi przeciwległa.
245. K r z y ż e; Pnym nu, 1. ; łir ę u z , n.j les reins, f.
Najniższa część grzbietu, od zadu aż do kupra między
tylnemi udami ciągnąca się.
240. Kuper; Uropyyium, ł. ; Sleiss, Schwanzge-
(jend, n.
T u ło w ia część o sta tn ia n a d o tw o re m o d c lio d o w y m
p o ło ż o n a , n a s a d ę o g o n a s ta n o w ią c a .
247. Spod ciała ; A bdom en, 1.; Unterleib, п.; bas
ventre, abdomen , f.
Spodniej strony tułowia część dolna (czyli przednia)
słupowi grzbietowemu przeciwległa między krtanią i o-
tworem odcliodowym rozciągająca się.
248. Pierś; Pectus, Praecordia, ł.j B ru st, п.;
poitrine, f.
Spodu ciała część przednia czyli wyższa, z mostka
http://rcin.org.pl

3 0 Z e w n ę tr z n e c z ę ś c i
i żeber złożona , od podgardla iii do brzucha zajmująca,
stanowi pierś.
241). Biwucu ; Veiller, ł. ; 1 tauch , п.; Venire, f.
Spodniej strony tułowia część dolna czyli niższa
między komorą piersiową i otworem odcliodowym zawarta.
250. P ę p e k ’, Umbilicus, ł. ; N abel, u.; nombril,
ombilic, f.
Znajdujące się na brzuchu znamię żyły pępkowrj,
zowie się pępkiem.
251. K raina pępkow a ; Ilrgio umbilicalis, 1. ; ISabcl-
gegend, п.; region ombilicale, f.
Część brzucha otaczająca pępek.
252. Nadbkzusie; Epigastrium, 1. ; (Scrobiculus cordis),
Ob erb auch , Vorderbauch , Herzgrube, u. ; JEyn-
gastre, f.
Część brzucha najbliższa piersi.
253. Łono; Inguina, Sum en, ł. ; Unterbauch, Hin-
lerbauch, Schamgegerul, п.; région pubis, de Vos pubis, f.
IS a j niższa część brzucha , członkami brzuchowem
objęta, najwięcej do otworu odchodowego zbliżona.
254. P odbrzusie , Hypogastrium, ł. ; Mittelbauch,
f} ausl, п.; hypogastre, f.
Część brzucha po nad łonem rozciągająca się.
255. Międ/knoże; Perinaeutn, ł.; Damm, п.,périnée, f.
Przedział między członkami płciowenii i otworem
odcliodowym.
256. P a c h a; Arm us, ł.; Schultergegend, Vorderbug
(Blalt), п.; épaule, f.
Kraina barku po bokach komory piersiowej.
257. S łabizna ; Hypochondria, ł. j I V eichen, п.;
Flanc, Hypocondrę, f.
Poboczna kraina tułowia między komorą piersiową
i lędźwiami, między zadem i brzuchem położona.
258. L ę d ź w ie ; k r a i n a l ę d ź w i o w a ; Lum bi, Ileaio tatr
http://rcin.org.pl

Z w i e r z ą t s s ą c y c h . 3 7
lnu is, Coxa, t.; Hüftengegend, [Lenden], п.; La région
lombaire, f. «■
Tylna część słabizny przy nasadzie udów.
B) Ogon, Cauda.
259. O gon; C auda, ł. ; Schwanz, п.; queue, f,
Pacierze 1:ości ogonowej (22) przedłużające się po
za tułów, pod skórą zwykle mięsem i tłustością pokryte,
zowią się ogonem.
2G0. O gon bardzo długi, pzzedłużony; Cauda longis-
sima, clongala, ł. : Langer, sehr Langer Schw anz, п.; ,
queue très longue, f.
Ogon od ciała dłuższy.
261. O gon мнтлу ; Cauda medio cris, ł. ш} Mittel-
langer Schwanz, n. j queue médiocre f.
Ogon cokolwiek od ciała krótszy.
262. O gon krotki, bardzo krotki, trzykrotki; Cauda
brevis, brevissima, ab ruj) ta, ł. ; Kurzer, sehr kurzer,
abgekürzter Schw anz, п.; queue courte, f.
Ogon od udów cokolwiek krótszy lub tylko szczątkowy.
263. Ogon obrączkowaty; Cauda annulata, ł.j Geringelter
Schwanz, п.; queue annelée, Г.
Którego skóra jakby na pierścienie jest podzielona.
.264. O gon pancerny ; Cauda loricata, ł.; Gepanzerter
Schwanz, п.
Ogon koseianemi obrączkami pokryty.
265. Ogon giętki; Cauda volubilis, ł. ; fJ ickel-
schwanz, Ilollschwanz , n.
Ogon przedłużony, naokoło ciała obwijać się mogący,
zowie się ogonem giętkim.
266. O gon chwytny; Cauda prehensilis , 1. ; Greif-
sehwanz, п.; queue prenante, f.
Ogon giętlsi (265) przy końcu gładki , brózdowaną,
czułą skórką pokryty.
T om I. 5
http://rcin.org.pl

.38 Z ew nętrzne części
207. O gon w o ln y; Cauiia luxa, ł. ; Schläfer (oder
Steifer) Schwanz, п.; queue non prenante, f.
Każdy ogon niemający przy miotów giętkiego lub
chwytnego ogona, zowie się ogonem wolnym.
2 8 . Ogon grzywiasty j С amla comosa . j u bat a , t.j
Huschiger Schwanz, п.; queue touffue, f.
Gdy od nasady przez całą długość , długiemi wi-
szącemi włosami jest porosły.
209. Ogon kiciasty; Cauda floccosa, ł.j Gcfjuastcter
Schwanz, п.; queue floconneuse, f.
Ogon kiłą czyli pękiem długich włosów zakończony.
270. O gon »Iwobzędny, d w ostIionńy; Cauda disticha,
Zweizeiliger Schwanz, п.; queue distique, f.
Ogon, na którego piiiu dłuższe włosy tak są ułożo­
ne, że bądź od nasady, bądź od końca uważane, zawsze
dwa , jeden od drugiego oddzielone rzędy stanowią.
271. ll/Ąr’; Stir/is caudac, ł. 5 Schwanzvübe, п.;
tronçon de la queue, f.
Pień ogona sam przez się bez włosów, zowie się
Rząpiem.
272. CmvoszczKA ; Conta, ł. ; Schw eif,
de la queue, f.
п . ; Crin
Włosy ogona na Rząpiu wyrastające, zowią się
Cbwoszczką.
C) Części rodzajne, czyli płciow e i odchodowo
(Genitalia et Anus).
2 3. Korzeń 5 Penis, ł. ; Iiuthc, n. ; Verge, f.
Członek rodzajny męzki w łonie umieszczony składa
się z kanału m oczow ego, (Urethra, Harnröhre) opa­
trzonego na końcu Żołędzia, ( Glaus, Eichel), a niekiedy
osobną kością: z obrzezka, (Praeputium, Vorhaut), i
MOSZNY, (Scrotum, llodenbcutel), która pośrzodku szwem
jest przedzielona.
http://rcin.org.pl

ZwiERZĄT SSĄCYCH. 39
274. Korzeń przyrośnięty ; Penis ailnulus, I.; A n -
gcivachsene R u th e , n.
Którego część dolna pod skórą brzucho««} jest u-
kryta , a tylko koniec blizlto pępka wolny.
273. Zwierzęta, w tył moczące; Animalia retromin-
g en li a , ł. ; lliickwiirtsharnende Thier с , ii.
Zowią się te, które njają korzeń w lył obrócony.
27G. Członek rodzajny samiczy; Vulva : ł.j fF u r f, п.;
V u lve, f.
Na łonie umieszczony, zewnątrz opatrzony wargami
(labiae, Schaumlefzen) i otworem moczowym, (clitoris,
Ixilzler) .ч
277. Cyce; Маттис, J.; Euter, B rü ste , п.; mammeiles
, f.
278. Brodawki piersiowe; Papillae, ł. ; Säugwar-
zcn , n . ; pupilles , f.
Brodawki na wierzchu Cyców znajdujące się, przez
które sączy się m lćko, najczęściej oznaczone obwódką
odmieunćj barwy.
27i). Cyce piersiowe ; Mammae pectorales, iS rüste,
I t rus l-E u te r , п.; mammelles pectorales, f.
Cyce umieszczone na piersiach.
280. Cyce brzuchowe ; Mammae ventrales, abdominales
, ł.: Hauch-Euter, п.; tnammelle« ventrales, f.
‘Сусе znajdujące się na brzuchu.
281. Cyce łonowe; Mammae inguinales, ł.; Schaum-
E u te r , п .; mammelles inguinales, f.
Cyce wyrastające na łonie między udami.
282. W orek brzuchowy; Mastotheca, Marsupium abdominale
, J. ; Zitzensack, п .; poche abdominale, f.
Faid skóry po obu stronach brzucha rozszerzonej,
na zejściu się z takimże fałdem strony przeciwległej,
tworzący zwykle pośrzodku mniej więiój wyraźny wo­
rek, w którym mieszczą się Cyce, i plód donaszany by­
wa, zowie się workiem brzuchowym. Gdy takiego wot-
http://rcin.org.pl

4 0 ŻEUNĘTIIZNE CZljŚCt
fca n i e m a , w le n c z a Cyce z o w ią się o t w a r t e , Mamrnać
apertac.
283.
l’A n u s , Г.
O tw ór oDcnoDOWYj A n u s , i. j A fte r , n.j
Znajdujący się pod ogonem otwór Iiiszlsi prostej, do
wyrzucania przezeń g »oju przeznaczony, zowie się otwo­
rem odchodowym.
2 8 'i. T orebka p rz y o d c im d o w a ; Itima odori/era, Saccus
(inalis , ł. ; Jtiechendc Haul fa lle , A fierlasche, п.;
follicule odorante, poche prés de l'anus, f.
Torebka między ogonem i otworem odchodowym,
lub między otworem odchodowym i częściami plciowe-
ші , albo też około otworu odchodowego znajdująca się,
w którćj umieszczone są gruczoły sączące ciecz łvonną
lub smrodliwą.
~ 8 .>. Kanały; Cloaca, 1.; lUoacke, n.; dom ptes, i'.
Są to wewnętrzne rozszerzenia otworu odchodowe-
go , zaw ierające w sobie gnój, urynę, nasienie lub płód.
S5. C'KÎOSfiliS« A r tu s , ł.j Glicdmasscn, u .;
les extrémités f.
A) C z îo n k i w ogôÎKCsoi.
28(>. N o g i ; Pcdcs, ł. ; Heine, Fusse, n .; les pieds, f.
Są to członki stawowy te, do chodzenia usposobione,
kończące się palcami i pazurami.
287. iSoGi w yraźne, d o sk o n a łe; Pedes exserti, ahso-
Ititi, ł. ; Vollkommene Meine, п.
~ 8 8 . N ogi niewyraźne u k r y t e ; Pedes retracti, ohvo-
luti, ł. ; Einyezogne lieinc, Umhüllte Meine, n.
Nogi składające się z członków krótkich, których
nasadowe części są ukryte w tułowiu, a końcowe w skórę
jakby obwinięte.
289. C złonki płetw o wate ; Artus pinniform es, Pinhttp://rcin.org.pl

Z w i e r z ą t ssa c y c u. 4L
пае pectorales , 1.; Flossennrliye (Uicilmasscn, Jlnisl-
finnen, п.; les pieds pinniformes, f.
Członki piersiowe w tułowiu ukryte, skórą tais obro­
śnięte , ic tylko przy rozbiorze anatomicznym rozpozna­
ne bydż mogą. Kształtem swym do płetw rybich są po­
dobne i do ckodzetiia niezdatne.
290. INoci zrośniętej Pedes compedes, ł.j Ferwaehsne
H eine. n.
Członki brzuchowe w poziomy o {jon zupełnie połą­
czone i zewnętrznym kształtem wcale do nóg niepodobne.
B) Nogi w szczególności.
291. Stopa; P odium , ł.j Fuss, п.; jambe, f.
Tals się zowie część końcowa nogi, obejmująca
лѵ sobie kości ; pięściową, dłoniową, nadstopnik, przed-
slopnik i palce (38, 3 9 , 4 0 , 4 8 , 4 9 , 50).
292. Podeszwa; P lanta , t.; So h le, п.; Semelle,
face plantaire, f.
Spodnia strona stopy od jej nasady czyli zgięcia
(54) i Przegubu (8 6 ) »ż do końca palców ciągnąca się.
293. Palce; D itjili, }.; Zehen, п.; les doigts, f.
Końcowe stawowate członki stopy, na których wy­
rastają paznogeie.
294. N oGA jedno - dwu- trój- cztero- riĘCio-palczasta;
Pes mono-di-tri-tetra-pentadacty la s, t.; Ein zwei-drei-
vier-fünfzehiges H ein, n.
Noga jednym , dwoma , trzema , czterema lub pię-
cią palcami opatrzona.
205. N oga bezpałczasta, przycięta; Pes adaełtjlns,
nmtilutus, t.; Ohnzehiges, f'crsliuncllles Mein, п.
Tak nazywa się noga zupełnie pozbawiona palców.
29G. Stawy palców; Phalanges di

4 2 Z e w n ę t r z n e c z ę ś c i
2!)7. Staw pazurowy j Jthizongchium , ł. ; Klauen-
glied, Nagelglied, n. ; phalange ongućalc, f.
Są to ostatnie stawy palców, na których osadzone
pazury.
298. Pazury, paznogcie j Ungues, ł. ; Iilauen , n.j
/і'а‘ oni/lcs , f.
Końcowe, rojyowate części palców, na wierzchoł­
kach ostatnich stawów wyrastające, zowią się paznok­
ciami.
299. Noga, palec tępy, bezpazurowy; Pes, digitus,
muli eus, exunguiculatus, I.; Unbewchrter, Ungenageller
F u ss, ungenugelte Zehe, n.
JNog-i lub palce pozbawione pazurów.
300. Nogi przednie, ręce j Ąntipedes, A r m i, Jira-
chia, Palmae, ł.j Vorderbeine, Vorderfiisse, ii.; pieds
de devant, f’.
Są członki z przodu , po bobach piersi wyrastające.
301. Nogi tylne, podbrzuchowe ; Seelidcs, Crura,
Planlae, ł. ; Hinterbeine, Jlinterfusse, n .j perfs de
derrière, f.
Nogi podbrzuchowe czyli tylne.
302. I’odramiennik; A xilla , ł.j Achsel, п.; aisselle,
épaule, f.
Dołek tworzący się pod ramieniem w miejscu przy­
rośnięcia do komory piersiowej , zowie się podramien-
nikiem.
303. Z ad; Clunis, ł. ; Keule, Lende, Schenkel, п.;
Hanche, Cuisse, f.
Id a wraz z pokrywającćni je mięsem uważane, stanowią
zad.
304. Nat yłki ; N a tes, ł. ; Gesäss, Hinterbacken, n.j
fesses, f.
Dolne części zadu, częstokroć nabrzmiałe, zowią
się natyłkaini. /
http://rcin.org.pl

Z wierząt ssęcych. 4 3
3 0 5 . N a g n io t e k ; Tylium (JXatis calva), ł. ; Gcsiiss-
sclnviele, п. ; Callosités aux fesses, f.
Część nalylka stwardniała, gładka, zwykle kolorowa.
3 0 6 . Ł ytka ; Sura, 1. ; I V a d e, n. j mollet, gras (le
la ja m b e . f.
Mięsista, muskularna część tylnej strony golenia}
nazywa się lytką.
C) Stopa.
3 0 7 . R ęka , stopa p r z e d n ia ; M aniculum , Podium
anlicum , P alm a, 1.; Vorder fuss, п.; pied de devant, i.
Stopa przednich członków , zowie się stopą przedni:),
a niekiedy ręką,
3 0 8 . N o ga, stopa t y l n a ; Podarium, Podium posti-
cum , Planta, Po p ies, i.; Hinter fa ss, п.; pied de
derrière, f.
Stopa członków tylnych , zow ie się stopą lylną lub
nogą.
3 0 9 . P alec p ie r w s z y , dr ug i, trzeci, czw arty, p ią t y ;
Digitus primus , secundus, ter tins, qua r tus, tjuintus, I.;

4 4 Z e w n ę t r z n e o /ę ś c t
Jest tak osadzony, że w czasie chodu zwierzęcia,
końcem tylko dotyka się ziemi.
313. Р а г .е с PorłNirsiOjNY ; Diyilus aniotus, ł.; liinauf-
Ijeriiekle Zehe , n.
Gdy tak wysoko wyrasta, że podczas chodu, wcale
do ziemi się nie dotyka.
3 1 4 . O is ó wir. 5 Podolheea , 1.; Fnsseheide, n.
Skóra całą stopę okrywająca, chowie jéj stanowi.
315 O bó w ie pa l c a ; Dactylotheea, 1.; Zchcnscheidc, n.
Tak się zowie część pokrywy stopy czyli skóra, każ­
dy w szczególności palec obrastająca.
316. B rzusce ; T y lar i , ł. ; Ita lien , Zehenbullen,
ПаскепЬ allen, n. ; partie charnue du y ros orteil, f.
Części nagie, stwardniałe, pod palcami lub pod o-
strogą (57] znajdujące się, zowią się brzuścami.
D) Pazury, Unyues.
317. Pazury szponiaste; Unyues faleni ar es, ł.; lir allen
fórmiye Iilaue , n.
Są to pazury przedłużone, płaskie lub okrągła we,
łukowato skrzywione i na wierzchniej stronic pazurowe­
go stawu wyrastające.
3 1 8 . Szpona; F a len ia , ł.j K r a lle , п .; Griffe,
serre, i*.
Powyżej opisanego kształtu pazur, nazywa się szponą
, Palec szponiasty ; Diyilus faleulalus, ł. ; Jiralliye
Zehe, n.
319. Szpony wysuwalne , wpołwysuwalne ; Falenia
vayinata, Scmivayinala, ł.; Geseheidele, Jlalbyeseheidete
Jiralle, n.
Szpony, które do osobnych na końcach palców znaj­
dujących się pochewek , całe lub przez pół wciągać się i
licować mogą.
3 2 0 . Pazlr paznogciowy ; Utujtiis lamnaris, ł. ; ІѴя-
yelformiye Iila u e , n.
http://rcin.org.pl

ZWIEZZĄT SSĄCYCH. 4 5
Pazur płaski szeroki , z przodu przycięty lub zaokrąglony,
stawu pazurowego wierzchnią stronę mniej więcej
pokrywający.
321. Paznogć; L am na, ł. ; Nagel, п.; Ongle, f.
Powyżej opisany pazur nazywa się pazriogciein , palec
paznojjciowaty, Digitus lamnatus, 1.; Iliiie genagelte
Zehe, n.
322. PAZUR DACHÓWKOWATY, RYNIENKO WATY j Uliguis te-
gularis, ł. ; Kuppennagel, n.
Pazur w kształcie swoim pośrzedni między szponą
i paznogciein ; to jest od szpony szerszy, krótszy, na
końcu przytępiony ; od paznogcia zaś bardziej sciśniony,
dnem wywróconą rynewkę naśladujący, na wierzchniej
części pazurowego stawu osadzony ; zowie się pazurem
dachówkowatym.
323. Pazur kopytowaty ; Unguis ungularis, ł.j Iluf-
fómnige U lane, n.
Pazur wielki, gruby, przytępiony, koniec palca jakby
obówiem zewsząd pokrywający.
324. Kopyto; Ungula, ł. ; l l u f , п .; S a b o t, f.
Pazur kopytowaty stanowi kopyto.
Palec kopytowaty- Digitus ungula tus, ł. ; liehufte
Z e h e , n.
Zowie się wtenczas, gdy na nim osadzone jest
kopyto.
325. Podkopytnik : Solca, I.; Пиf solde, п.; Sohle, f.
Tak się nazywa kopyta strona spodnia.
326. B rzeg k o p y t a ; Coromnnen, ; Ilufkranz, n.
Stanowi wierzchnia strona kopyta okrywająca palec.
E) Nóg rodzaje, l*edum genera.
, 32/. R ęka; M a n tu , ł. ; H and, n. ; la m ain, f.
Stopa, której ksiuk (310) czyli wewnętrzny palec
paznogciowy (320) od reszty palców będąc odosobniony,
http://rcin.org.pl

4 G Z ew n ęt r zn e c zęści
przeciwległe do nich obracany być może , której wszyst­
kie palce są głęboko podzielone, rozłożyste i pazuog-
ciami opatrzone, zowie się ręką.
Iisiuk (patrz лѵуiéj N. 310).
328. P a l e c w s k a z u ją c y j Digitus index, ł.j Zeigefinger,
n.
Drugi po ksiuku następujący palec ręki, zowie się
palcem wskazującym.
329. Łapaj Palm a, i.; T a tze, n. -, P alle, f.
Część ręki rozszerzona, pięść i dłoń u stóp przednich
(307), nadstopnik i przedstopnik u stóp tylnych (308)
obejmująca.
330. DłoŃ^ V o la , 1.; Ilandhöhlung, n.
Jest wewnętrzna strona ręki.
331 . N o g i d z i e l n o p a l c z a s t e , p o łd z ie ln o - p a l c z a s t e j
Pedes fissi, Semifissi, ł: j Gespaltne, Halb g esp albie
Fiisse, n.
Nogi , których palce są odosobnione i między sobą
śrzodkową błoną niezrosłe.
Z w i e r z ę t a d z ie l n o p a l c z a s t e j Animalia fissipeda, 1.
Zowią się takie zwierzęta, których nogi powyżej
opisanego gatunku palcami są opatrzone.
332. F a l c e zROSLÈj Digiti coadunali, ł. j Verwachsene
Zehen . n .
Palce, które nie będąc błoną sVzodkową połączone, tak
jednak do siebie są przyrosłe, że jedno obówie (314)
stanowią.
333. Noci p ł e t w o w a tę ,’ Pedes pulinuti, ł.j Schwimm
fiisse , n. : pieds palm és, f.
Nogi, których palce przerosłe są błoną od nasady
aż do końca.
334. Nogi poł-płetwowe •, Pedes scrnipalmati, ł.j
Halbe Schwimm fiisse , n.
Są wtenczas, gdy błona między-palcowa do połowy
tylko spina palce.
http://rcin.org.pl

ZwiEUz VT SSĄCYCII. 4 7
3 3 5 . Nogi OBRĄBiOKEj Pedes lomatini, ł. 5 Gesäumte
Fiis.se, n.
Gdy palce nóg są powycinanemi zwykle płatkami
skóry obrosłe.
3 3 6 . PłetwÓwka •, Pa lama, ł. ,• Schwimm haut, n.
Tak się nazywa błona tniędzy-palcowa nóg płetwo-
wych i pół|)łetwowyeb.
3 3 7 . О н ц д в Е к j jLotna, ł.
Brzeżek skórkowały obrqhiqnych palców.
3 3 8 . Nogi skrzydlate, lotnej Pedes chiropteri, г»о-
latiles, ł ^ Flugbeine, n.
Nogi przednie, których bardzo długie i szczupłe
palce cienką błoną nakształt skrzydeł są otoczone.
3 3 9 . Nogi skóuolotnej Pedes dermopteri, I. •, F la tter])
eine, п.
Zowią się wtenczas, gdy przednie i tylne nogi od
nasady aż do stóp, spięte są po obu stronach błoną, którą
tworzy rozszerzenie pobocznej skóry tułowia.
3 4 0 . Lotoskora, błona lo tn a j Patagium, ł. -, F lughaut,
п. ; Itépli de la peau den /lanes, Г.
Błona lotna nóg skrzydlatych i skórolotnych, naj­
częściej między nogami i tułowiem z przodu i z tyłu
rozpięta.
3 4 1 . LotoskÓiia MiĘDZYPALCOwAj Patagium digitale, ł.;
Zehen-Flughaut, n.
Шопа rozciągająca się między przedłużonemi palca*
mi nóg przednich.
342. L otoskÓiia sz v j.na j Patagium collare, 1. j lEals-
fittich, n.
Шопа między szyją i przed niemi nogami rozpięta.
343. I-, oto skora lędźwiowa, poboczna -, Patagium Inni-
bare, ł. • Seitenfittieh, n.
Шопа między nogami przedniemi i tylnemi rozcią­
gnięta, po bokach tułowia wyrastająca.
344. LoiosrÓua ogonowa, międzyudowa: Patagium
http://rcin.org.pl

4 8 Z ew n ętr zn e części
anale, interfém orale, ł. ; Steissfittieh, n. ; Membrane
interfemorale, f.
Błona między tylnemi nojjami rozciągnięta, ciało
przy otworze odchodowym opasująca.
.'!45. Lotoskóra kosmata, Patagium pelliceum, ł. ;
Flug fe ll , n.
Lotoskóra włosami porośnięta , zowie się kosmatą.
346. Lotoskóra błoniasta, Patagium membranaeeum, ł.;
Flui/haut, n.
Tak się nazywa Latoskóra, jjdy jest nag-a i cienka.
347. Nogi skoczne; Pedes sallatorii, ł. ; Springbei-
n e , n.
JNojji doskonałe (287) , 7, których tylne, dwa razy
od przednich są dłuższe, silniejsze i do skakania uspo­
sobione.
348. Nogi pochodne, Pedes ambulatorii, ł. ; Gang-
beine, n.
Tak nazywają się nn;;i wyraźne czyli doskonałe (287),
które będąc sposobne do chodzenia, nie są ani płetwo-
wate, ani skrzydlate, ani skórolotne, ani skoczne, lecz
palcami przedzielonemi lub też zrosłemi (332) opatrzone.
349. Nogi kopne; Pedes fossorii, ł.; Grabfusse,
Scharrfiisse, n.; pieds foisseurs, f.
Których stopy potężne i szerokie, mają pazury duże
i do kopania ziemi zdatne.
350. Nogi nastopne; Pedes plantigradi, ł.; Sohlenschreitende
H eine, n.
Są takie iiojji, które w chodzeniu opierają się na
całej z włosów obnażonej stopie.
351. Nogi pałcociiodne; Pedes digitigradi, ł. ; Ze-
henschreilende Heine , n.
Ulóre w chodzeniu opierają się na samych tylko
końcach stóp, najczęściej włosami porosłych.
352. Nogi dwckopytowe; Pedes bisulci, ł. j Spall-
huftge, Zweihufige Heine, Heine mit gespaltenen klauen, n.
http://rcin.org.pl

Z w ierząt ssąc y c h. 4 9
Zowią *ię takie nogi, które opatrzone są dwoma tylko
bopytl towatemi wzniesioneini palcami.
353. Nogi prawie dwuropytkowe; Subbisulci, ł. ;
Iierbliufigc Heine, n.
Mają d wa palce prawie zrosłe, na końcach tylko
rozdzielone i kopytkowale.
354. Nogi jedmokopytowe ; Peiles Solidumtjuli, ł.j
Einhufige, Ganzhufige Heine, n.
Opatrzone są jednym wzniesionym palcem, mającym
na sobie niedzielne czyli całe kopyto.
355. Nogi wielokopytowe- tiiÓj- cztero-kopytowe j
Pedes multunguli- tri-

5 0 Z e WNĘTRZ П Е CZYŚCI
niéj skorki (Corium, ł. , Ledev, п., derme, f .) , wierzch­
niej po włóczki (epidermis t ł., Oberhaut, п., epidemie, f.)
i śrzodkującćj między niemi kleistej siatki czyli tkanki
(relis mucilaijinosa, 1., Schleminetz, п . , réseau mu-
queux, f.). Skóra bywa zazwyczaj porośnięta włosami.
300. S k o r a o b w is ła ; Cuiis taxa, l.j Schlotternde,
Schlaffe H aut, п.
Skóra słabo do członków przyrośnięta i pofałdowana.
301. W ole , W ISA ; Palearia , ł.; П anime, n.
Skóra wolna, wisząca podgardlem łub na piersiach.
302. Garb; Tophus, Gibber, h : Höcker, п.; Loupe
graisseuse, f.
Wywyższenie z zebranego pod skórą tłuszczu ufor­
mowane, stanowi garb.
303. N a g n io te k ; Callus, ł.; Schwiele, п.; callosité, W
Skóra naga, nader twardą, zrogowaciałą powłóczką
okryta, zowie się nagniotkiem.
304. Brodawka; Verruca, ł. ; IVarze, n .; verrue, l.
les, f.
Jest mała, okrągła, stwardniała na skórze narośl.
305. Łuski; Squammae, ł.; Schuppen, п.; les écail­
Są to wyrostki płaskie, rogowe, lub kościane, za­
zwyczaj dachówkowato do skóry przytwierdzone.
300. P a n c e r z ; Lorica, Cli/pens, Tesla, ł . ; Panzer,
Schild, Schale, п.; bouclier, f‘.
Pokrywa rogowa lub kościana, na całym tułowiu
lub tylko na pewnej jego części znajdująca się.
307. Pancerz tarczowatv ; Lorica scululata, I. ; Ge­
täfelter Panzer, п.
Pancerz, którego powierzchnia podzielona jest na
tabliczki regularnego kształtu, pokryte lsnią«'q powłóczką.
30

Z w i e r z ę t SSĄCYCH. 51
369. Рл s y ; Cintjnla, Zonae, ł. • G ürtel, n. ; les
zones, f.
T w arde, poprzeczne wązkie paski, które do skóry
liędąc przyrośnięte, wraz z nią są ruchome i po połowie
przedzielają pancerz.
.'»70. Obrączki; Gyri (Лппиіі), 1.; Schwanzringel, n.
Pancerza ogonowego każdy w szczególności pasek,
zowie się obrączką.
371. Płetwa grzbietowa; Pinna dorsalis, ł.; liii с -
hen ft n n e , п.; nageoire dorsale, Г.
Jest przedłużenie skóry w kształcie rybiej płetwy
na grzbiecie rozpięte.
372. Płetw a ogonowa; Pinna a na lis , Pedalinm , ł.;
Schwanzfinne, п.; nageoire anale, 1‘.
Przedłużenie skóry płetwowale, poziome, na końcu
ogona umieszczone.
B) W ł o s y .
373. W łosy; I W , ł.; H aare, п.; /с.« poils, f.
Są to różnokształtne rogowale włókna, korzeniami
swemi w spodnią skórkę wrośnięte i mniej więcej po­
wierzchnię ciała okrywające.
374. Korzeniem włosa (bnlbc, f.) zowie się organ,
w Którym tworzą się włosy, nerwisty i naczyńkowaty.
375. Szczeciny j S e ta e , ł.j B orsten, п.: Soies, f.
W łosy kruche, sztywne, po większej części na
końcach porozdzielane.
376. Kolce,’ A e u lei, Spinae, ł. ,• Stacheln, n .j les
pignons, f.
Są to włosy grube, kruche, twarde, zwykle ostro-
kończyste.
377. C z ę ś ć w ł o s i s t a, o d z i a n a,- Pars pilosa, vestila, ł.;
B ehaart, n.
Każda część ciała włosami pokryta , zowie się wło*
sislą czyli odzianą.
http://rcin.org.pl

52 ZEWnĘTR7.rtE CZĘŚCI
3 7 8 . CzĘŚĆ GŁADKA, BEZ WŁOSA, OBNAŻONA, NAGA j P(IVS
glabra, depilis, tlenu data, nuda, ł.j H aarlos, Unbehaart
, n.
C/.ęsć , na której zupełnie żadnych niema włosów.
3 7 9 . W łosi AfNKA ,• Velins, ł.j P elz, n.j fourrure, f.
W łosy całego ciała lub pewnej onego części, razem
wzięte, zowią się włosianką.
3 8 0 . Odzież, P ellis, ł.j F e li, n.j la robe, f.
Skóra włosista razem z futrem uważana, nazvwa
się odzieżą.
3 8 1 . F utro$ Codarium , ł. j tV ollpclz, n.
W łosy miększe i cieńsze pomięszane z długiemi i
grubszeuii włosami, stanowią fulro.
3 8 2 . W łosy leżącej Pili incumbentes, ł.j einliegen­
de H aare, n.
Są te włosy, które w kierunku długości skóry, po­
ziomo do niej przyrastają.
3 8 3 . W łosy prostej Pili er cc f i , ł. ,■ Aufrechte H a­
are, n.
Prawie prostopadle wyrastają.
3 8 4 . Kutner, Pilśń,* P ili tomentosi, ł. ; Filzige H a­
are , n . les poilcs feutrés, f.
W łosy bardzo gęste i zbite, zowią się kutnerem lub
pilśnią.
3 8 5 . W łosy kudłate, kudły,- P ili villosi, ł .5 Zottige
H aare, п.
W łosy długie, cienkie i prawie proste.
3 8 6 . W ełna, część wełnista; Lana, pars lana ta, L-
JV o lle, ein wolliger Theil, n. ,• pelage laineux, L aine,i.
Włosy długie, miękkie, potrefione i kędzierzawe.
3 8 7 . W łosy jedwabiste, J edwabkaj Pilli Sericei, ł.;
Seidenhaare, n.j bourre, f.
W łosy bardzo cienkie, miękkie i lśniące.
3 8 8 . W łosianką axamitna -, Vcllus sericatum, ł.j
Samm tpelz, n.
http://rcin.org.pl

Z w ier zą t ssący ch. 5 3
Tak się zowie włosianka złożona z bardzo cienkich,
miękkich i jyęsto wyrastających włosów.
389. Czupryna $ Capilli, critics, Coma, ł.; Haupt-
Haare, H aube, n. ; Coiffe, f.
W łosy długie, na wierzchołku czaszki wyrastające,
zowią się Czupryną.
390. Czub ; Caprona, A nliae, Crista, ł. ; Slirn-
schopf, n.
1’rzydłuższe, prosto stojące, na przód skierowane
włosy ciemienia (62), stanowią Czub.
391. Broda; Harba, ąruncus?l.$ Hart, n.; barbe, f.
Są to długie, podbrodek obrastające włosy.
392. Bokobrody ; M y s tax, barba malaris, ł.; Jlah-
henbart , n .; les favoris, le poil des jo u es, f.
W łosy długie, wyrastające na podlicach (72), zo­
wią się bokobrodami.
393. W ąsy; JM as tax, ł. ; Knebelbart, п.; les moustaches
, f.
Wyrastają pod nosem na szczęce górnej.
394. Rzęsowej ; Vibrissae, ł. ; Schnurrhaare, Schnurr-
borsten, п.
Tak zwać będziemy włosy rzadkie, długie, tw'arde,
w nozdrzach, tu i ówdzie na twarzy i niekiedy na bo­
kach nóg przednich wyrastające.
395. Brwi; Supercilium, ł. ; Augenbraunef п.; les
sour d ies, i.
Są to rzędy włosów wyrastających poprzecznie w niż­
szej części czoła nad każdćm okiem.
396. Grzywa; Juba , ł.; M ähne, п.; crinière, п.
Składa się z włosów długich, gęstych, szyję, pier­
si, grzbiet lub ogon odziewających.
397. Kita; Floccus, ł.; Quaste, п.; flocon, f.
Włosy długie, miękkie, na końcu ogona wiszące,
zowią się kitą.
398. 1’jęk.owłos; Scopa, ł. ; Haarbüschel, n.
Т о м I. 7
http://rcin.org.pl

î)4 Z ew nętrzne części
Są to pęczki długich, wielkich włosów, na różnych
miejscach nóg lub innych części ciała wyrastających.
ЗУ9. К iść 5 Penicillus , ł. ; Pinsel, n. ,• pinceau,
brosse, f.
Tals się zowie mały pęczek długich, kruchych wło­
sów, na końcu którejkolwiek części ciała znajdujących się.
400. Kędzior; Cincinnus, ł. ; L ocke, n. ,• boncie, f.
Włosów wełnistych czupryny lub grzywy, każdy
pojedyńczy na końcu zwinięty pęczek, zowie się kę­
dziorem.
401. Ł onÓwkaj P abes, 1.; Schaamhaar, n. ; poils
de pecten, f.
W łosy wyrastające na łooic około członków płcio­
wych, składają łonówkę.
402. Puszek; Lanugo, l.; Milchhaar, n. ; poil follet,
C oton, d u v e t,'І.
Są to włosy zwierząt nicdorosłych, nader miękkie
i z wiekiem odmieniające się.
403. Gwiazdka; Stella, ł.; 11aarste m , n.
W ł osy leżące (382) tak na skórze rozłożone, że ze
wspólnego śrzodka rozchodzą się w kształcie prostych pro­
mieni.
404. Wir,- V ertex, ł.; Haarwirbel, n.
W łosy podobnie do poprzedzających ułożone, z tą
tylko różnicą, że ze wspólnego śrzodka rozchodzą się
w promienie łukowato zgięte.
405. J eżówka ; Varicula, I. ; Scheitelung, llaar-
scheide, n. ; raić, f.
Włosy w linii przerywanej tak ułożone, że się tu
i ówdzie rozdzielają w kierunku przeciwległym.
406. S zew; Sutura, I.; 11 aar naht, n.
Jest to linia utworzona z kuńców włosów pochyłych,
jedeu na drugi zachodzących.
http://rcin.org.pl

Z wierząt ssących. S o
С) Rogi.
407. Rogij Cornua, ł.j Hörner, п. j les Cornes, f.
Przedłużenie kości c.zelnćj i nosowej , utworzone
z substancyi rogowej lub kościanej , albo tylko z kościa­
nej , rogową okrytej , stanowi rogi.
408. Roc.i nosowe, czelnej Cornua nasalia, fronta~
lia, ł.j Nasenhorncr, Slirnhorner, n.
Tak się zowią rogi, podług miejsc, na których wy­
rastają.
409. Rogi kościanej Cornua ossea, ł.j Iinochenhor-
ner, n. j les Cornes osseuses, f.
Gdy są utworzone z saméj przez się kościanej massy.
410. Rogi rogowe, właściwej Cornua cornea, ł.j
Hó» •ner, n.
Całe z massy rogowej.
411. Rogi pełnej Cornua Solida, ł.j Herbe H ör­
ner, n .
Całe z jednej tylko massy rogowej lub kościanej
składające się , i nią wypełnione.
412. Rogi wydrążonej Cornua Cava, ł.j Hohle
Hörner, n.j Cornes creuses, f.
Wydrąioneuii zowią się rogi, gdy są wewnątrz
próżne.
413. Rogi pocuwiastej Cornua vatjinanlia, ł.j Schei­
denhörner, n.
Rogi właściwe wydrążone, na przedłużeniach kościa­
nych osadzone, zowią się pochwiastemi.
Pochwa Rogu j Pagina cornu, ł.j Hornschcide , n.
414. Trzon, Moźdzei*; Embolus, ł.j Hornzapfen, n.j
N oyau, f.
Kościany wyrost kości czelnej lub nosowej, na któ­
rym rog pochwiasty jest osadzony, stanowi trzon czyli
możdżeń Rogu.
415. Gałęźj Cer as, l. j Geweihe, n .j les bois, f.
Pełny kościsty róg czelny, zowie się gałęzią.
http://rcin.org.pl

5 6 Z ew nętrzne części
416. Nasada Rogu ; Ccrasphorium, Tuber, l.ß Stuhl,
llosenstock, n.
Tals zwać będziemy krótki wyrostek kości czelnej,
na którego wierzchołku umieszczony jest róg1 kościsty
pełny.
417. G ałęzie kosociiatej Cerata ramosa, l.ß Aestige
Geweihe, n.
Są to rogi gałęzislc, na ltillta odrostków podzielone.
418. Pień ; Caulis', I. ; Stange, n. ß mer rein, f.
Gałęzi rozłożystych część główna, zowie się pniein
onycli.
419. O brączka; Stephanium, l.ß Iiro n e, n.
Obwódka wydatna, graniasta , nasadę rogów opasująca.
420. Rosochy, koniuszki, Rami, ł. ßZinken, landen, п . ;
les andouillers, f.
Gałęzi rozłożystych wyrostki czyli przedłużenia.
421. Parostek ß Propugnaculum, Atmjnlcr, {.; Ли-
g ensprosse, n. ß Dard , f.
Przodkowa najniższa rosoclia , przy nasadzie pnia
wyrastająca, zowie się parostkiem.
422. G ałęzie błoniaste; Cerata pabnata, l.ß Schau-
f eiförmige Geweihe, n.
Gałęzie rozłożyste z końcami rozszćrzonemi i sęko-
watemi.
423. R ogi, gałęzie wiciiylone; Cornua, cerata pro-
na, ł. ; Vorgelegte Hörner oder Geweihe, n.
Z przodu głowy po za pysk wyrastające.
424. R ogi, G ałęzie wsteczne; Cornua, cerata reeli-
nata, ł. ; lliickgelegte Hörner oder Geweihe, n.
W tył głowy podane.
425. Rogi wklęsłe, Cornua С amura, l.ß Eingebogene
Höt •ncr, n.
Do śrzodka wgięte.
http://rcin.org.pl

ZwiEnZÇT SSĄCYCH. 5 7
426. Rogi w y p u k łe ; Cornua ѵыга, l.} Auswiirtsye-
boqene H örner, n.
Ze śrzodka do strony zewnętrznej wygięte.
427. Rogi, gałęzie zakręconej Cornua cerata re-
dunca , ł. j Hackiye Hörner oder Geweihe, n.
Których końce z przodu są zakrzywione.
428. R ogi u no wa/г к ,• Cornua hjrata, ł. 5 L eicrfor-
mi у e Hörner, n.
Tak zgięte, że z przedniej lub z tylnej strony uważane
, przypominają kształt ramiou starożytnej Liry, to
jest, u dołu są wypukłe, w górze wklęsłe, a ich końce
na boki rozwarte.
429. Rogi, Gałęzie tiutałej Cornua, Cerata pe-
rennia, 1. ; Dauernde Hörner, Geweihe, n.
Które nigdy nie zmieniają się, pozostając na zwierzęciu
przez cały ciąg jego życia.
430. Gałęzie spadające, rocznej Cerata decidua,
annua, l.f W echselnde, AbIallende Geweihe, n. ; Cornes
cudu

— ■
Spis w y r a z ó w p o lsk ich , p od łu g
a lfa b e tu u ło ż o n y .
A.
Porządkowy
N. wyrazów.
aksamitna włosianka . . . 388
1S.
B a r k ............................................21)
bezpalczaste nojęi . . . . 295
bezpazurowy palec . . . 299
be/. włosa c z ç é é ....................378
bezzębna gęba . . . . . . 14
Białek................................... 93
Biegun ................................23
Błona b i a ł a ..............................93
— rogowa......................94
— tęczowa . . f . , 95
— lotna . . . . . . . 340
Bok szyi..............................234
Bokobrody................................392
B r o d a ............................ 391
—«ЖИНОІф*»—
59
Porządkowy
N. wyrazów.
Brodawka .... . . . . 3(54
Brodawki .piersiowe . . 278
Brwi....................
Brzeg kopyta . .
Brzucb ..............
Brzuchowe członki . . . 28
Brzuśce #(*)... .... 316
c.
Chwaszczka . . .
Cyce....................
— piersiowe .
— brzuchowe . . . . 280
— ł o n o w e ........................281
Cjsęść włosisla.................
— o d zian a.................
— gładka .................
— bezwłosa . . . .
( ) Wyrazy oznaczone gwiazdką, wyjęte zostały z Terminologii Ornitologicznej
Hr. Tysenhausa i z Zoologii Dra Jarockiego.
http://rcin.org.pl

6 0 S pis wykazów
Porządkowy
N. wyrazów.
Część w e ł n i s t a ...................386
C z ł o n k i ........................(2(5—28)
C z o ł o ............................(65— 68)
C z u b ............................................390
BÏ.
dachówkowate ]>»zury . . 322
W oń • » ................................1330
tlłoniasle gałęzie . . . . 422
dłoniowa k o ś ć .................... 39
dłótowaty z ą b ........................178
dolna w a rg a ............................150
« ( 4 5
D , , , l b .................................1357
D z ią sła ................................. 156
dziąsłowy z ą b ................. 197
Dzielno-pałczaste nogi . . 331
F .
fałdowany z ą b ........................172
F u t r o ....................................... 381
Cr.
G a ł ę ź .................... . • • . 405
Gałęzie § 10. C.
Gałka* o c z n a ..........................92
Garb ........................................362
G ardziel................................: 231
G ard ło ........................................232
G a rd to d ó ł...............................233
Gęba ..........................................14
Gładka część 378
gładki z ą b ................................187
Głowa . . . . . . . .*• . 2
G ł ó w k a ................................. 58
G o l e ń ..........................................44
Górna w a r g a ....................... 151
G r z b ie t....................................242
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
grzehykowatc# zęby . . . 171
jjrzebłkowatc nozdrze. . 135
Grzywa . . . •..........................39 0
G w iazd k a................................403

Porządkowy
JN. wyrazów.
Koniec n o s a ................. . . 122
K o n iu sz k i..................... . . 4 2 0
Kopyto ......................... . . 324
Kopytowaty palec . . . . —
Kopne n o g i .................... . . 349
K o r a ..................... . . .
Korona zęba .................
Korzeń zęba ................. . . 163
Korzeń ......................... . . 273
— przyrośnięty . . . 274
Korzeń włosa . . . .
K o ś c i a n ......................... . , 158
Kość 2 0 , 7. § 1.
K ościoskład................. . . 1
K ra je c ...................... . . . 177
Kraina ucliowa . . . . . 74
■— oczna .... . . 75
— gębna .... . . 76
— nosowa . . . . . 77
— pępkowa . . . . . 251
— lędźwiowa . . . . 258
Krawędzie brewne . . 78
— ścienne . . 79
—- zatyłkowe . . 80
Krótkie czoło . . . .
Krtań ...................................
K siuk*...................................
— szczątkowy . . . . 311
Kudłate włosy . . . .
K u p e r ...................................
Kutner .............................. . . 384
Krzyże .............................. . . 245
Krzyżowa kość . . .
' 1 2 0
K rz y ż ó w k a.............
Ł .
Leżące włosy .... . . 382
L ę d ź w ie...................
Том I.
POLSKICH. Gl
Lotosbóra .
Lotna Ыоііц
Lotne nogi
Porządkowy
N. wyx-azow.
340
338
Xj.
Ł a p a ........................................ 329
Ł ó d k a .......................................... 84
Łono .................... 253
Ł o n ó w k a ................................401
Ł o k ieć..........................................53
łokciowa k o ś ć ..................... 34
Ł o p a tk a ...................................... 30
Łuk podskroniowy . . . 71
Ł u s k i ........................................ 365
Ły t k a ........................................306
Łzocieki’* ................................105
M .
Miednica . . . .
mierne czoło
Mrędzylopalcze
Międzynosdr/e*
M iędzynoże . .
I llię d /y S Z C Z ę k o w ;i
Miękisz nclia
mięsożerny ząb
Migobłou* . . .
Mostek . . . .
Możdżeń . . .
МГ.
kość
20
66
243
117
255
7
87
176
99
18
414
Nadbrzusie# ............................252
Nadstopnik . . . . 48
nadzwyczajne zęby . 190
N a g n io te k ....................
na przemiń uległe zęby
Narośl n o s a .................
Г 305
j 363
217
134
nastopnc n o g i * ....................350
INatyłki*....................................304
http://rcin.org.pl
8

Porzq

P O Ł S К I С И. 6 3
Porządkowy
IN. wyrazow.
Porząrlliowy
N. wyrazów.
Podniebienie . . . 8 Przyuszek ............................. 85
]>odiiiel)ieiinc zęby 107 przyżnebwowe Torebki . 154
Pod It op y tu ik . . . 325 Puszek ..................................... 402
Podraiuicnuik . . 302 P y s k ......................................... 59
Podskronnik . . . 71 Pyza * ..................................... 121
pojedynczy zi(b .
Pokrywka uszna .
170
88
I S .
pokrywkowe uszy 81) R a in ie .....................................
P o lic z k i................. 70 R ę c e .................(37, 300, 327)
półplctwowate иод 334 roczne g ałęzie..................... 430
pomarszczony ząb 180 Rogi . (407-413—4 2 3 - 429)
poprzeczne zęby 224 rogowa b ł o n a ..................... 94
Potylica* . . . . 229 rogowa powłoka................. 161
R o g o w c e ............................. 175
Powłoka szklista 1(50 Rogówka ............................. 101
— rogowa . 101 rosochate gałęzie . . . . 417
Powłóczka . . . . 431 R o so cb y ................................. 420
Promień . . . . . rozszerzony ząb . .. .. . 188
proste zęby . . . 221 R o ż e k .....................................
1
*
>3
T.
383 rurkowaty zi\b .................... 17 i
próżno korzeniowy ц b . . 105 rurkowate nosdrza . . . . 120
Pryska w ki* . . . 130 rynienkowate paznogcie . 322
przednie zęby . . 177 —178 г V u icn ko w а 1 y Prz у czoł с к 140
przednie członki . 2 7 i) Rziip’ ..................................... 27L
przednia stopa . . 307 Rzezali ................................. 180
Przedramie* . . . 33 R z ę s ó w k i............................. 394
Przedstopnik . . 41) K z ç s y ..................................... 100
Przegub* . . . .
przeciwnosowy ki) oka .
5G
103
&
przeci>vskroniowy ąt oka 104
przeciwległe zęby . '. . 214 sęczkowaty z i ( b ................. 185
Przeciw uszek . . • • . 80 Siatka k le is ta ..................... 359
Przedziałka . . . • • • 208 Siekacz ................................. 176
Przodek głowy . • . • 03 S k i.lo t............................................. 1
przycięte nogi . . . . . 205 składany ząb ......................... 171
Przyczółek . . . . (1 3 7 - 130) skoczne nogi .....................
przylepiony ząb . . . . 105 Skóra ............................................. 359
przyodclmdowe To cbki . 284 S k ó rk a.............................. —.
przyrośnięty korzeń 274 Skóra obwisła . . . . . . 300 ^
http://rcin.org.pl

Г» 4 S im s WYRAZÓW.
Sbórolollic BłOg-1
Skronie . . . .
Skrzydlate nogi
Skrzydełko . . .
Słabizua . . • •
Słoniówka . . .
Siup grzbietowy
opadające gałęzie
Spód ciała . . .
Spód karku . .
Spryeha . . . .
Sprycbowa kość
Stawy . . . . .
Staw pazurowy
Stawy palców .
S t o p a .................
— przednia .
— tylna . .
Stopień zęba . .
Porządkowy
wyrazów.
42,
Stron» wierzchnia tułowia
Strona spodnia tułowia .
Szczątkowy palec
Szczeciny . . .
Szczęki . . . .
Szczęka {>'óriia .
— dolna .
Szezękobrzeg •
Szczękowe zęby
Szczyt .................
S z e w .................
szklista powłoka
Szpona . . . .
szpouiusle pazury
S z y j a .....................
T .
Tarcza .....................
tarczowaty pancerz
T ę c z a ........................
Tęczowa bluua . ,
339
69
33»
119
257
159
là
430
247
230
36
35
41
247
296
291
307
ЗОН
189
238
239
311
375
5
6
9
155
196
184
406
161
318
317
227
308
367
95
Porządkowy"
N. wyrazów.
tępy p a le c ................................299
T k a n k a ....................................359
Torebki przyodcliodowe . 285
— przyzucbwowe . 154
T n , b a .........................................131
trące z ę b y ................................201
trwale g a łę z ie........................429
T r z o n ........................................414
trzonowe zęby . 199,205—207
Tułów . . .*237, (238—240)
T
1 " ............{ «i
tylne członki ..........................27
— n o g i ..............................301
tylna s t o p a ......................... 308
T > ł .............................................244
Uclio
Udo
Ukośne zęby
I T .
Ulik . . . .
Uszy pokrywkowe .
— zakryte . . .
http://rcin.org.pl
82
43
|22l: 223
[226 гв
157
89
91
IV ,
W arga............................ . 149
— d o l n a ............................150
— 15
warstwowały ząb . . . . 171
W e łn a ...............................f
wełnista część.................|38(>
wiclokońezasty ząb . . . 182
wielokopytowe nogi . . . 355
W ir ......................................404
W isa*.................................. 361
właściwe zęby .................191
włóknisty z ą b ....................174
Włosy...................................373

Porządkowy
N wyrazów.
W łosy leżące . . . . . 382
— proste . . . , , 383
— kudłate . . . . . 385
— jedwabiste . . . 387
Włosianka . . . . . . 379
— aksamitna . . 388
włosista część . . . . . 377
W o le ..................... . . 361
Worek brzuchowy . . 282
wpółskładauy ząb . . . 172
wrośnięte zęby . . . . 193
wskazujący palec . . . 328
W e t a w a * .................
wstawiony ząb . .
wsteczne gałęzie . . . 424
wychylone gałęzie . . 423
wyraźne nogi . . . 287
wysokie czoło . . . , , 67
wysoki palec . . . , 313
wystające zęby . . . . 226
wzniesiony palec , . . 312
P O L S К I СП. 0 5
— и»*» t®ł ***.łek .......................................(54
Zęby 13, § 6.
Zgięcie . . . . . . . . . 54
Ziew .................... 153
Ż e b r a ......................... 17
Zrzenica ......................96
zrośnięte p a l c e ......332
zrośnięte n o g i..........290
zwyczajne z ę b y .......191

S p i s w y r a z ó w ł a c i ń s 2 t i c l Ł .
A ,
Porządkowy
N. wyrazów.
Abdomcu . 247
abrupli m o la r e s ....................207
accessorius d e n s ....................203
accliiiati d e n i e s ....................218
A e iile i.........................................376
aculatus d e n s ........................179
adac-tylus p e s ........................295
agglutinatus dens . . . . 195
alternantes denies . . . . 217
AI v « o ln s.....................................157
ambulatorii pedes . . . . 348
amotus dißitus.........................313
A m y n lc r.....................................421
Anjjulus facialis.........GO
— frontalis . . . . —
— {jen a I i s .........60
— la b ia lis.........—
— m a laris....... —
— oris . . . . . . . 152
A n n u li.........................................370
A n tliclix .......................................84
---
Porządkowy
N. wyrazów.
An libra cli i u i n ...........................33
A 11 l i I ММ 1 es . . . ......................................300
A ntilragus.............................SG
Anus ........................................283
aperlae mammae . . . . . 282
Apertura oculi .................1 Ci 1
approximati denies . . . 209
Arens zyjfomaticus . . . 71
A n n u s .........................................256
A r l u s ...........................................26
— abdominales . . . . 28
— a n t i c i ......................1 27
— pectorales . . . . j
— pin II i formes . . . . 289
— postici..............................28
Arunctis.............................. 39 L
Assula..................................3(58
Auclicuiiiiii . . . . . . . 230
auctus d e n s ........................188
. f 89
A,,,es............. { 9i
A n tia e .................................
Auricula................................82
390 A x illa ......................................302
http://rcin.org.pl

IS.
Porządkowy
N. wyrazów.
B a r b a .................... ’391
bisnlci jieties ........................352
15 rac lii ii ni . . ......................3*2
B u c c a ...................................ч 70
Bulb.|is o c u li..............................1)2
c .
C a lc a n e u s........................ . 57
C a llu s .........................................ЗОЛ
Calvaria ........................: . 3
C a l x ................................................57
cauiura cornua . . . . . . 425
Caiillius nasalis . . . . . 103
— ocuioi'iini . . . . 102
— temporalis . . . 104
C ap illi.........................................38'.)
Caprona . . . . . . . . . 390
C a p u t ........................ 2
C a rp u s..................................... 38
Cauda § 8 В ........................'. 259
Caulis . . ........................418
Cavuin o r i s ............................141
C e r a s .........................................415
C eraspboriuin........................4 It)
C e rv ix .........................................228
cestriformis d e n s...................178
Cliiloina ........................121
cliiropteri p e d e s ....................338
C ilia .............................................100
C iu c in n u s.................................400
Ciii{>ula.....................................309
Ciii|;iiluin dentis....................168
Clavicula................................. 31
C lo ac a.........................................285
C lu n is ..................’.....................303
Cl у p e n s .....................................360
coadnuati d ijjiti....................332
C o d a riu u i................................ 381
S p is w y r a z ó w ł a c iń s k ic h . 6 7
Porządkowy
N. wyrazów,
coclorliizus d e u s .................| (»5
C ollum ..................................227
C o m a ..................................389
conipoiles p e d e s .............21)0
couiplicalus dens . . . . 172
Concha................................ • 82
eonami denies..................215
co.iitinui molares . . . . 206
Corn и a . . : ..................407
Corona deutis .....................107
Coroiiainen ............................32R
C o r o n is ..............................169
C o stae................................. 17
C ran iu m ............................ 2
C rin e s...................................389
C r u r a ............................* . . 301
C u b i tu s ................................53
Cuspis d e n t i s ..................184
Cutis .........................................359
».
Da,ctylotlieca . ....................315
Denies § 6......................... 13
deuudata p a r s .....................{з’*8
depilis p a rs.............................|
Dermopteri pedes . . . . 339
Diastema ................................208
Didactili p c d c s ...............—-
° « - г г .
dijjitijjradi pedes . . . . 351
dimotus dens......................213
discret! d e n ie s................. 210
Dissepiinentuin 11 а г i и in y.
S e p t u m ........................; . 117
D o r s u m ..............................242
E*
Kbur .........................................159
E la s m ia ..............................175
http://rcin.org.pl

6 8 S pis w y r a z ó w
Porządkowy
N. wyrazów
E m b o lu s.................................... 414
E pig astriu m .............................252
Epistropheus .......................... 23
erecti denies . . . . . . . 221
exserti d e n i e s .....................220
exserti pedes .................287
Exlreinitates v. Artus . . 26
exunguiculatus pes . . . 29У
F .
F a c i e s ...................................... 4
F alenia........................................ 318
falcularis uilguis . . . . . 317
Fem ur . . . . ..................... 43
fibrosus d e n s ........................174 I
F i b u l a ...........................................45
fissi p e d e s ........................ . 331
Flexura . .......................... 54
F l o c c u s ..................................397
Fornix n ariu m ..........................—
Fossa ju jju la r is ....................235
— laerym alis....................105
fossorii p e d e s ........................349
F r o n s ...........................................65
€*.
G am b a .........................................357
G astraeum .................................239
G e n a ...............................................71
Genitalia § 8. C.
Genu ...........................................55
G ib b er.........................................302
G in g iv a .....................................156
glabra p a r s .................... . 378
Gradus d e n tis........................189
g u l a .............................................232
G u ltu r........................................231
G j r i .......................................... 370.
http://rcin.org.pl
II. Porządkowy
N. wyrazów.
u i. (
Il a II и х .............................i ‘j|()
lïelîjjma . . » ........................83
lieterogenci denies . . . 212
lioniogeuci denies . . . . 211
Humerus ...................................29
H ypocliondria........................257
Hypogastrium....................254
J.
impositus d e n s ....................194
incisor, iucisorius dens . 177
inclusi denies..................2 2 5
incurrentes molares . . . 2 0 5
iudex d ig itu s..................3 2 8
Indumentum coriieum dentis
......................................161
luduineutum corticale . . 1 6 2
— vilreum . . 1 6 0
inermis deus ....................187
higluvies.................................73
In g u in a............................ 2 5 3
injuuctus dens....................1 9 2
innatus dens........................193
insisleus digitus.................3 1 2
Interscapulium....................2 4 3
I r i s ........................................95
Ju b a ......................................3 9 6
Jugulum.............................. 2 3 3
l i .
L a b ia ...................................149
L ab iu m ...............................150
Labruni................................151
lamellosus dens ... . . . 17 1
Lainna...................................321
lainnaris unguis.................3 2 0
L ana........................... 3 8 6

Porzqdkowg
N . wyrazów.
lanati p e d e s ............................380
Laniariiis dens ..................200
L a n u g o ....................................402
Levis d e n s................................187
Lingua . . • . ........................142
L o b u lu s ......................................87
L o n i a ........................................337
loinatiui p ed es........................33.)
Lorica ....................................366
L in n b t........................................258
Lyrata c o rn u a........................428
HI.
M acliaeris.................... 173
M a la...............................................72
M a lle o lu s............................. 58
M am m ae....................................277
Mandibula Superior . . . С
M a n d ib u la e......................... 5
Л1.1Т11 ell I il ill................................307
Manus . . . . ....................327
Marsupium abdominale • 282
M asła*........................................393
Maslotbcca . . ...................282
M a x illa .................................. (i
M axillae.................................i _
Membrana nictilaiis . . . 99
Meatus aiiditorius . . . . 81
M e n lu in ................................. 10
— prominuluni . . . II
— nbscondituni . . . 12
Meeocynium . . с 358
M e ta c a rp u s ......................... 31)
M etatarsus............................. 41)
Molaris d e n s ........................190
nniltuiigiili pedes . . . . 355
niuticus p e s ............................29!)
To.« I.
Ł A С I S S К 1 С Я . 6

70 S p is и ѵ г. a у. ó w
Por/qdliowj'
IS. wyrazów.
Paraueheiiium
Patagium . .
Patella . . . .
P a lta lu s .................................
P c c tu s .....................................
pectinati d e n ie s ...............
P e d a litin i.............................
P e d e s ......................................
Pel l i e .....................................
P e l v i s .....................................
P en ic illn s.............................
P e n i s .....................................
pentadactvli (peilcs) . . .
Perinaeuin.............................
Phalanges digitortnn . . [ 41
[29(5
P i l i ....................................... 2 7 3
pi I о sa pars ......................... 377
Pinna analis v. 1'edalium 3 72
Pinna dorsalis . . . . . . 371
— peetoralis . . . .
pinniformis artiis . . .
• 289
P la n la .....................................
plan! igra di pedes . . . .
Podariuin . . . . . . . .
P o d i t n n .................................
P od o th eca.....................
P o lle x ......................................
P o p le s .....................................
Praeeordia.............................
primores d e n te s .................
P ro b o s c is .............................
procnmhentes (denies) . .
Propuj>nacnlnni.................
Prosthcma .
Prynina . .
Pterygium .
Pubes . . .
Pupilla . .
3'.(>
46
432
248
171
372
2 8 0
380
21
399
2 7 3
29 4
25Г)
292
3 50
308
291
314
3 10
3 0 8
2 4 8
198
131
222
421
134
24Г)
119
401
9G
http://rcin.org.pl
Porzą«łl;owy
N. wyrazów.
Radius anlihracliii . . . . 36
Radix denlis ........................103
Rami ceralis............................420
Regio loinbaris v. Luinbi 258
•— n a s a li s ..........................77
— opbtalinica . . . . 75
— o r is ...................................76
— parotica..........................74
— slcrnalis . . . . . —
— umbilicalis . . . . 251
rclracti p e d e s ........................288
rclrominijens Animal . . 275
R h ac h is.................................. 15
Rhinariiini................................122
lihizonvchiniii
297
42
R i d u s ............................. 153
Runa o d o rife ra ....................284
R o stru m ............................... 59
Rotula v. Patella . . . . 46
Huge deiis 186
S.
Saccnli buccales............154
Saccus a n a l i s ................$84
S c a lp riim .........................18!)
S c a p u l a .................... 30
S celelo n ............................ 1
Seel id es ' . .........................301
S c o p » .................................398
Scrobiculus cordis . . . . 252
Sc ii l u I a ....................................368
Sector, seclorius ileus . . 176
Semifissi p e d e s ............331
Seinipalinati pedes . . . 334
Septum n a r i u m ............117
Sericatuni \ el lu s ............388
Sericei p i l i .....................387

Ł AC ! > ■> K IC H . 71
Porządhowy
JN. wyrazosv.
PorzqdKowy
S’. wyrazów.
T o rq u e s.................... . . . 230
S in c ip u t............................. . ti3 Tragus ..................... . . . 85
S o l e a ................................. . 325 transversi denies . . . 224
Solidunguli pcdes . . . . 354 tridactyli pedes . . . . . 294
Spina d o r s i ..................... . 15 tritor, tritorius dens . . . 201
Spinać vcl aculei • . . . 370 Truncus .....................
Spondvli............................. . Hi Tuberculum dentis . . . —
Spnriiis dens . . . . . . . 204 Tubereulalus dens . . . 185
Scjnain m a c .........................
S t e l l a ................................. , 403
Tunica adnata . .
—• eonjuetiva .
' ■ I 93
S teplianiuin..................... . 410 — cornea . . . . . . 94
Slereorliizus deus . . . . 100 -— muca . . . . . . 95
S te rn u m ............................. . 18 Tvlart . . . . . . . . . . 310
Slethineuui......................... . 240 T y iit it» ..................... . . . 305
S t i r p s .................................
Subhistilci pcdes . . . .
. ‘2 7 1
H .
Substantia ossea . . . .
Succenturiatae Ungulae
. 158
. iäl)
U ln a .............................
1 III i) i lie us . . . . . . . . 250
Su Ilia ( j o ........................... : 50
U n g u e s............ . . . 29S
Sulcus lacrytnalis . . . . 105
Uninila
Suuieu V. Inguiiia . . . ............ . . . 324
Su perciliuiu............ — suecenturialit . . . 350
nngularis unguis . ... 323
uniciispis dens
S u tu ra...................
. . . . . 181
U ra e u in............ . . . 241
Uropygium . . . . . . 240
T.
V.
Talus v . Calcaneus . . . 57
Tarsus............................ Vagina cornu . . . . . . 413
tegiilaris unguis . . . . . 3*22 vara cornua . . . .
Jem pora................. .

7 2 Sł*IS WYUAZÓW ŁACIŃSKICH.
Porządkowy
N. wyrazów.
Porządkowy
N. wyrazów.
Vertebrae ltimba res . . . 25 Vorlex .........................‘ .4 0 4
— pectorales . . . 24 Vultlis .
V e rte x ................. Vulva . .
vestita pars . .
Vibrissae . . . .
V o l a ..................... .................330
Z.
volatiles peile» . Zotiae . .
— — -
http://rcin.org.pl

Spis w y r a z ó w niem ieck ich.
A-
Porządkowy
N. wyrazów.
abfallende Geweihe . . . 430
abgekürzter Schwan/. . , 189
abgesetzte Backenzähne . 207
abgeschrägte Zähne . . • 210
Absatz .....................................181)
A ch se l........................................302
A fl e r ........................................283
aflerhlauen................................356
angehefteler Zalin . . . . 195
angewachsene Itiilhe . . 274
anliegende Haare . . . . 382
Antlitz .......................................01
anschliessende Rachenzähne
....................................206
ästige G e w e i h e ....................417
aufgebogne IVasc....................124
aufrechte I la a rc ....................383
aufrechte Z ä h n e ....................221
Augapfel................................. 92
A u g cn b räiin c........................395
A u g e n g c g e n d ..........................74
A u g en h ö h le..............................97
•--- И»» ! » ---
7 3
Porządkowy
N. wjrazow.
Aiigenlieder . . . . . . . 98
Aiigenüflniiug . . . . . . 101
Augenwinkel . • . . . . 10*
äusseres Ohr . . . . . . 8Ï
A eusserli ch-übergreifen de
Zähne . - . . . . . . . 219
A us u ärtsgebogne Ilörncr 426
I S .
Racke .....................
Rackeiizähue . . . . . . 199
Raekeiibart . • • . . . . 392
Rachen laschen . . . . . . 154
R a lle n ....................
R a r l ........................
H arte n .....................
http://rcin.org.pl
Hauchglieduiassen . . . . 28
Rauchseite . . . . . . . . 239
Rauch .....................
Rauchciiter . . . . . . . 280
bedeckte Zähne . . . . . 225
Reine . .................

7 4 S p i s w y h a /. ó w
Po rz n dl; o w y
N. wyrazów.
hchnfłc Zchcr 324
B o rs te n ..........................37a
l î l a l i e ................................256
Blättriger Z a h n ............171
B iiu ilia 'lt.............................
B riIS lb c ill........................ 18
B rustkasten................... 19
B ru stw irb e l.....................24
Briisleiiler........................279
B r u s tü u u c n ....................289
B r ü s t e ................*....................277
buschiger Schwauz . . . 2(58
V.
Caininrandige Nasenlöcher 135
I».
D a m m ........................................255
D auinenspur............................311
D auinzehe................................310
Dauernde Hörner . . . . 429
deckende Ziiiiiie . . . 215
Derbe H ö rn e r........................411
Dcrbwurzliger Zahn . . . 16ß
E.
Ebenmässige Stirn . . . 6f>
Kinfache N a s e ........................132
einfacher Z a h n ....................170
eingekeilter Zahn . . . . ISS
eingefleischter Zahn . . . 194
einge/.ogue Beine . . . . 288
eingebogne Hörner . . . 425
einlinfige H e in e ....................354
einspit/.iger Zahn . . . . 181
Eek/.ähne....................................200
E llenhogenbein...................... 34
Elleiibogenhöcker . . . . 35
Ellenbogen ..............................53
E lf e n b e in ................................159
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
E n d e n ........................................420
entjje^ensetzle Zähne . . 214
erweiterter Zahn . . . . 1S8
E u t e r ................................ . 277
F.
Fasriger Z a h n ........................174
Feld . . .-................................368
F e l l ............................................380
F e r s e ..................................... 57
Fessel . . • « ■ • ■ • • • 358
lil/.ige Haare ........................384
F in g e r..................................... 40
F in g erg lied er.....................|.,yß
F lalterbeine............................339
Flossenartigc Gliedmas-
sen ........................................289
F liig b ein e................................338
F lughaut....................................340
F lu g fe ll....................................345
forgelegte Hörner . . . . 423
freie vorragende Zähne . 220
F u s s ................................ 47
F ussbeuge............................. 50
Fussscheide 314
F iissw tirz el......................... 48
F i i s s e ........................................280
Ga.
G angbeine................................348
Gau/hufige Beine . . . . 354
G a iu n e n ................................. 8
Gaiitnt-uiähne.........................197
Geblätterte п а з е ....................133
Gedeekellcs Ohr . . . . 89
Gedrängt -stehende Zähne . 209
G egenerke..................................86
Gegenleiste.........................85
Geherzte Nase....................133

Porzqtll;owy
IS. W) •azow.
Gcliörgang......................... Hl
Genagelte Zehe . . . .
Genick . ............................. . 229
Gepanzerter Schwanz . . 204
Gepietschte Лане . . . . 128
Gerantleles Olir . . . . , 88
Geringelter Schwanz . . 203
G e s i c h t .............................
Gesicht w iiik e l................. , 00
G esäsa.................................
Gesässschu icle . . . . 305
(■esclieiilele Zehe . . .
Gesiiallne Fiisse . . . . . 331
Gemiasleter Schwanz . . 20(1
G ew eih e............................. . 415
Getäfelter Panzer . . .
Glatter Z a h n ................. . 187
Gleichartige Zähne . . . 211
Glieilmasscii....... . 20
Grab H is s e........ . 349
Grcifseh w a n z ...... . 205
Gurgel ..........
Giirgelgriibe....... . 235
(àiirtel .................................
г г .
H a a r e ................................. 373
Haarhiiseliel.....................
H aarschcidc..................... . 405
H aarnaht............................. , 400
I la a r s te r n .........................
H a a r w ir b e l..................... . 404
11 acken g e le n k ...... . 50
! lacken liai l e n ......
Hackige Hörner .... . 427
Ilalhgcscheidele Kralle . 319
IlalLschv»iniinfüsse . . . 334
N 1 E M 1 E С К I С H . 7 5
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
U n is............................................227
Hais îles Z a h n s ....................108
Halsseile..............................234
H alsw irbel.......................... 23
Halslittig..............................342
IIa ,,d .....................................1327
Hauiiliohlung..................... 330
H a n ilb c u g c.......................54
!!■ ""« ...........................} m
M.'iiipMiaare..........................J
H a u l..................................... 359
Пег/g r n b e .........................252
Hinnufgerücklc Zehe . . 313
H interfuss...........................47
Il i ii toi-l:0|>f ..............................(13
Hnilei'lials.........................228
Hinlerlheil......................... 241
Hlulergcschlc|>|t..............241
llin te rrü c k e n .................244
HiiiU'rhaiirh......................253
H inlerlieinc.....................301
H in te rb a c k e n .................304
Iliiili'iTiisse......................301
H iiiteeschâilel................ 3
Molic S l i r u .......................07
lliililniirzliger Zaliu . . . 165
llulile H ö rn e r.................412
Ilo rn liiiiit...........................94
llorniiher/.ng..................... ICI
H oruscbeiileu..................413
П огп/арГ сп .....................414
Höckriger Z a liu .............185
H ö c k e r ..............................ЗГ>2
"” и" { Z
H i i l ï e ...................................43
II ii fi engegen

7 Г, S pis w y r a z ó w .
Porządkowy
N. wyrazów.
H i l f ............................................324
I ln f k r a n z ................................326
Hnfsolile....................................325
H u n d sz ä h n e ............................2U0
J .
Innerleib iibergreifcnde
Z iiln.e....................................220
lu n e n z c h e ................................310
1 4.
K a n flä rh c ................................lC.it
Kerhhufige Beine ... . .
К с іІІС ........................................ 30.)
К i fo r ......................................... 5
K in u ......................................... 10
K innbacke...................................72
Kinnladen Zäline . . . . ЮС
Kiiinliiile.......................................72
K luucnglied............................297
K lo a c h e ....................................285
Knelielhart................................393
K n ic ...............................................55
Knoclirnuias.se........................158
K n ö c h e l.......................................58
K niescheibe...............................4 fi
Knochengerüst ................. 1
K nochcnhöriier................. 409
K o l.l« ........................................232
Ко|іГ......................................... 2
K r e u z ................................ . 245
K reu zb ein ............................. 20
K r a lle ........................................318
Kralleiiforinige Klaue . . 317
K r o n e ........................................419
Kn|>|>eninagel.......................322
Kurze S lirn ...............................6S
Kur/.nase ................................125
http://rcin.org.pl
I i .
Porządkowy
N. wyrazów.
La il o ii ra n r i t .....................155
L a d e n /ä h u e .....................19(>
Lange Slim ..........................fi7
Lange N a s e .........................12 (»
Langer Schwanz . . . . 2(H)
L a u f .....................................357
L e f / . e ........................ . 151
L e d e r .................................359
Leierförmige Hörner . . 428
L e iiile u .............................258
L e n d e .................................303
Lenden Wirbel . . . . . 25
Legende Z ä lu ic ............222
Li|>|ien .....................................149
L o c k e .................................400
]fï,
M a h /ä h n e .........................201
M a u l.....................................121
M ä h n e ................................ . 39(5
Meisseiförmiger Zahn . . 177
Milchhaar ............................402
M iU flhaiicIi....................254
M itle lfu ss....................... 49
iMillelhaud..........................39
Mittellanger Schwanz . . 2(il
M undgegend.................. 7(>
Mundhöhle ............................141
MiimlöfTtmiifj ........................153
Mundwinkel ........................152
X ,
N a h e i .................................250
N aheigegend....................251
N a g e l ............................... 32
N agelglied............................|.,y7
Nagelförniige Klaue . . . 320

Porządkowy
N. wyrazów.
N a c k e n .............................230
N asenansatz.....................134
Nasengegend......................77
N asen flü g el.....................1П)
N asenhörner.....................408
Nasenklippe ........................122
N asenlöcher.....................litt
Nasenscheidewand . . . . 1 17
Nasenwinkel des Auges . 103
N ehcnhiife.........................35tt
Nebenzahn].........................203
N ickhaul........................... DU
' o .
Oberarm . . . . . . . . . 32
Olierhaiicli . . . . . . . . 252
Oherfuss ...................................48
Oberhand . . . . . . . . 38
O b e r h a u t............................. 359
O b erk iefer.............................1 g
О berli in ii laile....................j
O b e rlip p e .........................150
Ohiizehiges Bein . . . . 21)5
O h rdcekcl.......................... 88
O h re c k e ..............................8(5
O h re n g e g e n d ..................74
Ohrläppchen.................... 87
Ohrleiste ...................................83
O hrinuscbcl.......................82
1*.
I’a и 7. e r ..................................3tt(i
P e l s ......................................379
l 'i n / c l ..................................... 399
Q .
Q u aste..................................397
Q n e c rz ä h n e ......................224
Т о м I.
14 I EM I EC К I С II.
http://rcin.org.pl
11.
Porządkowy
N- wyrazów.
R ain sn ase........................123
Regenbogenhaut ._. . . . 95
R e issz a h n ........................176
Riechende Haut lalle . . . 284
Rücken vvirbei.................24
R in g k ra g e n ....................236
R i p p e n ........................... 17
Rollsehwanz....................2()5
R o s e n sto c k ....................416
R ö h r e ................................357
Röbrige Nasenlöcher . . 120
R u m p f................................237
Runzliger Z a h n ............186
R u t h e ................................273
R ü c k e n ............................242
R ü c k g r a t ....................... 15
Riickeiifinne....................371
Rückgrlegte Hörner . . . 424
Riickeuseite....................238
R ückenw irbel.............. 16
Riickuärtsbarnende Tliier
e .....................................275
R ü ssel.................................131
Rüsselförniige Nase . . . 130
N .
Sa in in (pelz........................383
Saiig\>arzen....................278
S e h e ......................................96
S eidenhaare....................387
Seitoulillig ............................343
Schaamgegend................253
Schaauiliaar.....................401
Schannieuter....................281
S c h a le .................................366
Schaufelförmige Geweilte 422
Schädel .................................. 2
10

7 8 S p i s w y р. а 7. ó w
Sclieidcnhöriier
Porządkowy
N. wyrazów.
. . . . 413
Schenkel . . . .
Scheitel . . . .
Scheitelung . . . . . . 405
Schiene . . . . . . . . 44
S c h ild ................. . . . . 366
Schildeben . ". . . . . . 368
Schlaffer Schwa z . . . . 267
Schlaffe Haut . . . . . 360
Schiäffen . . . . . . . . 69
Sch lei in netz . .
Schlotternde Haut . . . . 360
Schlüsselbein . . . . 31
Schmelz . . . . . . . . 161)
Schmelzfaltiger ahn . . 172
Schmelzleiste . . . . . 173
Schnauze . . .
Selineidczahn . . . . . 177
Schneide . . . . . . . . 180
SchiHirrborsten . . . . 394
Schnurrhaare . . . . . . З У 4
Sclirägezähne . . . . . 223
Schulterblatt . . . . . . 30
Schul ter g egend . . . . 256
Schiilterglied . .
Schuppen . . .
Schwanz . . . . . . . . 259
Schwanzhein 22
Schwanzriibc . . . . . 271
Sehwanzringel .
Schwanzgegend . . . . 246
Sch wanzlinne . . . . . 372
Schwanzwirbel . . . . 22
Schweif . . . . . . . . 272
Schwiele . . . . . . . . 363
Schwimmnisse ,
Schwimmhaut . . . . . 336
S o h le ................. . . . . 292
Sohlenschreitende Beine . 352
http://rcin.org.pl
Porzacllioivy
N. wyrazów.
Spnltbiifijj’e Beine . . . . 352
S p e ic h e ...................... 36
S p icu d el................................ 36
Spitz förmige Nase . . . . 133
Spiess .................... . 432
Sprinjjbeine................347
S ta c h e ln ........................376
Stande ....................................418
Steifer S chw anz........267
S teissb ein .....................22
S te ig s ............................246
Stcissfillig....................344
S tir n ......................................... 63
Stirnkopf........................390
Stuhl ................................ . 416
S tiilp n a s c ................................124
T .
T a t z e ........................................321)
Theil b e h a a r t........................377
— h a a r lo s .....................1‘5"H
— unbehaart . . . . |
Thräiiengi’u b e ........................105
r.
Uchergehendc Backenzähne
205
Uelierjjreifendn Ziihne. . 2IS
Uebcrlegler Zahn . . . . 170
Uiniyebojjiie INase . . . . 123
Umhiillte B e i n e ....................288
Unächle Z ä h n e ....................204
Unbewehrtcr Fues . . . . 29'.)
— Zahn . . . 187
Undeutlicher Kinn . . . . 12
lliißenaßelter Fuss. . . . 21)9
U n te r a r m ............................. 33
U u te rb a u c h ............................253

Unterkiefer . . .
NIEMIECKICH.
Porządkowy
N. wyrazów
Uiiterkinulade . .
Unterkiun ....
: : : } *
(julerlcih .... . ... 247
Unterlippe ....
Unlerrücken . . . . . . . 244
V.
Verbindende Augenhaut 93
Verbreitete Nase . . . 129
Vereinzelte Zähne . . . 210
Verwaehsne Beine . . 290
Verwachsne Zehe . . • 33.»
Vielhulige Beine . . . 355
Vollkoininne Beine . . 287
Vordcrbaudi.................. 252
Vorderbeine................. 300
Vorderbug..................... 250
Vorderfuss.....................
Vordcrfüsse ...... 300
Vordergesehlep .... 240
Vorderglieduiassen . . 27
Vorderhnls..................... 231
Vorderkopf ...... 63
Vorderrücken.............. 243
Vorilertheil.................. 240
Vorderzäh u e ................. 198
Vorragendes Kinn . . . 11
Vorragende Nase . . . 127
Vorsprung ..................... 189
Verstümmeltes Hein . . 295
W .
W a d e ............................... 300
W’adcbcin........................ 45
W amme ............................ 360
W anst..................................254
http://rcin.org.pl
7 9
Porządkowy
IS. wyrazów.
W a rz e .....................................304
W a n g e ................................... 71
Wechselnde Geweihe . . 430
Wechsclsländige Zahne . 217
W eggcrückler Zaliu . . . 213
Weisse Aiigeuhaut . . . 93
W ie d c iriis t............................243
Wickelschw a n z ...................205
W'ii'belbeine..............................lti
W irbelsäule..............................15
ѴѴГтреги . ........................100
W o lle ........................................ 38ft
Wolliger T l i e i l ...................380
W o ll|i e lz ................................381
W u r f ........................................27Г»
W urmformige Zunge . . 143-
К .
Zahnfleisct...................................
Z ahnhöhle.................................157
Z ahnlücke................................208
Z a c k e ........................................184
Zackiger Z ahn . 183
Zahnloser M u n d ................ 14
Z ahnkiit....................................102
Zalinkroiie................................107
Z ahnkranz................................Ki-8
Zahn w i r lie l............................109
Zahnwiirzcl . . . . . . . 163
Zähne . . . . . . . . . . 13
Zcl,cn {.2f,î
Zehenbiillen............................310
Z e h e n g lie ile r........................290
Z ehenscheide........................315
Zehenschreitendc Heine . 351
Zehenflughaut ..................... 341
Z e ig e fin g e r............................328

8 0 S pis w yrazów niemieckich.
Zinken ........................
Zitzensack . . . . .
Zotlige Haare . . .
Ziigescliarfter Żalni
Z u n g e .........................
Porządkowy
N. wyrazów.
4*20
282
38.~>
179
142
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
Zusammengesetzter Zalin 171
Zweideutiger Eckzalin . . 202
Zweihufige Heine . . . . 352
Zweizeiliger Schwanz . . 270
Zwisciienkieferbeiti . . . 7

Spis w y r a z ó w francuzbicłi.
A.
Porządkowy
Abajoues ...........................154
Abdom cu.......................... 247
Ailes du u c z ....................119
Aisselle...............................302
A lvéole.............................. 157
а и m ice (queue)................ 263
Aiidoiiillers.......................420
Аіц;Іе faciale......................GO
anomales (dents) .... 108
antérieurs (yeux) .... 114
Anus.....................................283
apparents (veux) .... 107
Arcade zygoinatitjue . . . 71
année des pointes (dents) . 183
Auriciilc................................82
Avant (!’) b r a s .................. 33
».
В s lè v re ...............................150
Karlic..................................301
Barbes..................................175
B a r r e .................................208
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
Bas-ventre . . . . . .'. 247
Bassin.............. .... 21
Bulbe.............. .... 92
Bord alvéolaire .... 155
(Soucie..............
Bouclier .... . . . • 3f>(»
Bois (les) . . . .... 415
Bouclie edentéc .... 14
Bourre..............
c .
Callosités aux fesses . 305
Callosité........................ . 303
Canins (пег)................. 128
Canines (dents) . . . 200
carnassière (dent) __. . . 17(>
Carpiens (os) . . . .
caudales (vertèbres) . . 22
Cavité tboracii|uc . . . 10
cervicales (vertèbres) . 23

8 2
S p i s w y n а г ó vr
Porządkowy
N. wyrazów
Porządkowy
IV. wyrazów.
Chanfrein........................
— arqué .............. 138 Cuisse........................ 1 u
|зоз
— droit armé . . Ш
— creusé .............. 140
230
Cilcs ............................... 100 Dard ........................ . . 421
Clavicule ............................ 31 Dents 13. §. 6.
C loison............................ 117
Cloaques ......................... 285
Coecygiens (vertèbres) . . 22
Coi l i e ............................... 38У
Distique queue . . . . . 270
Doigts........................
Coin de l’oe il................. 102
1 40
dorsales (vertèbres) . . . 24
coïncidents (dents) • . . 225 D o s ............................
Colonne vertebrale . . . 15 douce (Langue) . . .
C ollet............................... 108 D uvet........................
C o llet........................: .
Conduit auditif externe .
236
8 E .
Conque externe.............. 82 Ecailles..................... . . 365
Composée (dent).............. 172 écailleuse (Langue) . . . 146
Continues (dents) . . . . 209 Ecorce........................ . . 431
Cornée ............................... 04 E m ail........................ 160
407
( 29
Cornes . . . ^ .............. 409 Epaule........................
412
(302
Cortical............................ 102 Epidem ie..................
Côtes ............................... 17 Epigaslre.................. . . 252
C oton............................... 402 E r g o t ........................
Co uro u e ............................ 167 Espace intermédiaire . . 208
C o u .................................. 2г7 Evanls........................ . . 136
Coude-pied ..................... 48 Extrémités (les) . . . . 26
Couvertes (dents) .... 225 — antérieures . . 27
Crâne . . . 3
Crèles sourcilières . ... 78 F .
— sagittales.............. 79 Face............................ f 4
— occipitales . . . . 80
Crin de la queue . . . . 272
Crinière.............. 396
Fanons * .................
Fance canine . . . .
1 01
. . 175
. . 202
Croupe ...... ,
20
[244
F avoris.....................
Fesses........................
http://rcin.org.pl

Porządkowy
W. wyrazów.
Fibreuse ((10111)....................174
F l a n c ........................................257
F léchissem ent..........................54
F lo co n ........................................31)7
Floconneuse (queue) . . 209
Follicule odorante . . . . 284
Fourrure ................................379
F r o n t ..................................... 03
o .
G encives....................................150
G e n o u ...........................................55
G o s s i e r ....................................233
Gorge ....................231
(iras de la jambe . . . . -300
(î ri Ile s ........................................318
ES.
H a n c h e ....................................303
H dix bordant l’oreille . . 83
Hétérogènes (dents) . . . 212
Hipocondre.......................257
Homogènes (dents) . . . 211
Hypogastre.......................254
,5 .
J a m b e ......................... 44—291
incisives (d en ts)....................198
infuiidibulifèrc (langue) . 147
J o u e s ...........................................70
I r i s ...............................................95
i v o i r e ........................................159
Ł.
L a i n e ........................................380
L a n g u e .................................... 142
Langue douce ..................... 144
— rude ........................145
— écailleuse . . . . 140
FRANCUZ KICH. s a
Langue infundibulifère
— sillonnée
Larm iers....................
latéreaux (yeux) . .
L è v r e .........................
— inférieure . .
— de dessus . .
Lohe île l’oreille . .
lombaires (vertèbres)
Loupe graisseuse
m.
Porządkowy
N. wyrazów.
Mâchoire supérieure
— inférieure
Machelicres . . . .
M a in
Maiiiinellcs................
— pectorales
— ven Ira Iles
— inguinales
Matière osseuse . .
— cemcnteiise
mediocre (queue) .
inediocrcmen t saillants
( je u x ) .........................
Membres antérieures
— postérieures
Membrane interfemoraie
M e n t o n .................
— saillant . .
Mer r e i n ................
Métacarpiens . . .
Métatarse . . . .
Molaires (dents) .
M o lle t.....................
Moustaches . . . .
moyens (yeux) . .
M uffle.....................
M u s e a u .................
http://rcin.org.pl
147
148
105
115
149
150
151
87
25
302
6
9
201
327
277
279
280
281
158
102
201
112
27
28
344
10
11
418
39
49
199
300
393
109
121
59

84
W.
Porządkowy
N. wyrazów.
Nageoire anale.......................37
— dorsale . . 371
S pis w y ra zów
11«
Narine • • .................
N aseau............................. 1 Ki
N e z ................................. 1 IK
— s a illa n t............................127
— canine............................. 128
— supportant des feuilles 133
N o m b ril....................................250
Noiiprenaule queue . . . 267
N o v a n .................... 414
N u q u e ........................................230
Nuque du cou ....... 229
o .
Obliques (dents)...................223
O r b i te ..........................................97
Orel l i o n ......................................86
O lécrane................................. 35
O m b ilic .................._. . . . 250
O m o p la te ............................. 30
I J298
O n g le s................................' )321
Os (les) maxillaires . . . 5
Os (!’) interinaxilluire . . 7
1*.
P ala tin e.................................. 8
P a l é r o n ................................. 30
P a p ille s ....................................278
Partie charnue du gros
O r t e il....................................316
P a tte ............................................329
Paturon . ...........................358
P aupière......................................98
P e a u ...........................................359
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
Peau conjonctive . . . . 93
Pelage laineux....................38t>
Péroné.............................. 45
Périnée .......................... 255
Pelils y e u x ....................... 110
Phalanges.............................41
Phalange onguéale . . • 42
Phalangette ......................42
Pied de devant..................37
300—307
— de derrière.................47
301-308
Pieds.................................... 28«
— pinnifornies . . . . 289
— palmées.................333
— foisseurs . . . . . 349
Pinceau..............................399
Piquaus..............................376
plats (yeux)........................113
Poche abdominale . . . . 282
— prés de l’a u us . . 284
Poignet............................ 38
Poiles . ...........................373
- — feutrés................384
Poil des joues................... 39*î
Poils de pectea................401
Poitrine.............................. 248
Pomette................. 72
P ouce............................ 210
Prenante (queue) . . . . 26«
Proclives (dents) . . . . 222
Pubis ^l’o s ) ....................-253
Pupille ............................ 96
О
Queue..................................259
— très longue . . . . 2«0
— mediocre................ 261

Porząri liowy
N. wyrazów.
Queue courte.......................262
— annelće....................263
— prenante............... 260
— nonj>rcuante . • • 267
— to u Hue....................268
— floconneuse . . . . 209
— distique . . . . . 270
lt.
Kacine..................................103
It a ie .....................................405
Kègiou ombilicale . . . . 251
— pubis . . . . . . 253
— lombaire................258
— parotide..................74
(te in s..................................245
Repli du Conque . . . . 83
— de la peau de flancs 340
Ileseau muqueue . . . . 359
Kol>e..................................380
Kotule....................................46
S .
S a b o t................. , . . . 324
Saillant n e z ........................127
Sem elle.............................. 2U2
Serres..................................318
Sillonée (langue) . . . . 148
Similaires (dents) . . . . 211
Simple (dent)......................170
Soies ..................................375
S o le .....................................325
Sommet de la tèle . . . . 62
Sourciles ...........................305
Squelette............................ 1
Supportant des feuilles
(nez) ...............................133
Т о м 1.
FRANCUZ KICII. 8 5
http://rcin.org.pl
T.
Porządkowy
N. wyrazów
T a lo n ..................................189
... 1 37
l a r s e ................ j 48
Tempe...................................69
T è te .............................. 2
Tour du c o u ................... 236
touil'ue (queue)................ 268
T ra n ch a n t...........................180
transversales (dents) . . 224
très bombés (yeux) . . . 111
très grandes (yeux) . . . 108
très longue (queue) . . . 260
T rom pe..............................131
Tronc ; ..............................237
Tronçon de la queue . . 271
tuberculèe (dent) . . . . 185
V.
V e rg e.................................273
Ventre..................................249
Verrue ..............................364
Vertèbres........................ 16
— coccygiens oui ^
caudales . . J
— du cou...................23
— dorsales . . . . 24
— lombaires . . . 23
Verticales (dents) . . . . 221
Visage ..........................61
V ulve..................................276
Y.
Yeux rudimentaires . . . 106
— apparents.................107
— très grands . . . . 108
— mcdiocres ou moyens
........................109
11

8C S pis w yrazów fiu n c uz k ic ii.
Porządkowy
N. wyrazów.
Yeux petits ou très petits . 11(1
— très bombés . . . . 111
— médiocrement sail*
lans . . . . . . . 112
— p lats...........................113
http://rcin.org.pl
Porządkowy
N. wyrazów.
Yeux Antérieurs................114
— latéreaux................116
z.
Z o n es.................................369

http://rcin.org.pl

Mammalia,
Ssące.
K lassyfikacya.
Układ Liimeusza 1735 roku.
„ i,.
Ungniculata,
P a z c r o w a t e.
Ungulata,
' K o p y t o w a t e
IJkZ PA7.linÓ\ł
\ 1 KOPYT.
I. Primates, N aczelne.
S
89
Przednie łv obu szczękach żadne;
Unita, Szczerbate 2
Przednie kra jące2, kły żadnej
Glires, S zczury . . 4
Przednie krające 4, kici 1$
Primates, N aczelne 1
Przednie stożkowate (6, 2, 10),
kieł 1 ;
Ferae, P rapieżne . 3
( Przednie w j;órzc i w dolej
Belluae, O ciężałe . (i
Przednie w {yorze żadne;
Pecora. Bydło . . 5
Rozmaite; Cete, Wieloryby . 7
R Z Ę D Y .
Zęby przednie krające: jjórnycli cztery równo-lc-
jjlycli (wyjąwszy nieblóre gatunki Nietoperzy nir-
mająCe źadnycli lub tylko dwa)$ kły pojedyncze.
Cyce piersiowe.
Dwa członki zakończone rękami -, pazury (u większej
liczby) spłaszczone, owalne.
Pokarm najczęściej roślinny, niektórych zwierzęcy.
http://rcin.org.pl

9 0 K lassyfikacya.
II. U nita, S z c z er b a t e.
Zęby przednie w górze i w dole żadne.
Nogi sil nenii pazurami uzbrojone.
Cliód niedołężny.
Pokariu większej !iczby roślinny.
III. I crue, D ra p ie ż n e .
Zęby przednie stożkowate, w obu szczękach najczęściej
po sześć. Kły dłuższe, trzonowe stożkowato-
kolczaste, nieprzytępione.
Nogi pazurowate, pazury ostre.
Pokarmem icli jest mięso martwych i żywych zwierząt.
IV. Gib •es, S zczury.
Zęby przednie krające, w górze i w dole po dwa,
kły żadne.
Nogi pazurowate, do biegania zdatne.
Gryzą korę drzew, korzenie, rośliny i t. p.
V. Pecora, B y d ł o.
Zębj przednie w dole krające liczne, w górze żadne.
Nogi dwó-kopytowe.
Pokarm roślinny, przeżuwają.
VI. Belluae, O c ię ż a ł e .
Zęby przednie tępe.
Nogi kopytowate.
Cliód ciężki.
Pokarm roślinny.
VII. С etc, W ielo r y by.
W miejscu nóg płetwy piersiowe; ogon poziomy,
płaski.
Pazury i sierć żadne.
Zęby u jednych chrząstkowate, u innych kościane.
W miejscu nozdrzy, na wierzchu głowy otwory.
Pokarm: mięczaki, ryby.
Mieszkanie w morzach.
http://rcin.org.pl

K l assyfikacya. 9 1
llkład Blumenbaclia 1780 Roku.
R Z Ę D Y .
I. Bim anus, D w ó r ę c z n y .
Człowiek o dwóch rękach.
II. Quadrumana, C z w o r o r ę c z n e .
Członki cztery zakończone łapami podobncmi rękom
Małpy, Pawiany, Małpeczki, Małpoźwierze.
III. llradypoda, L e n iw e .
Członki zakończone długiemi zakrzywionemi szpo­
nami. Kształt ciała na pierwszy rzut oka okazuje
leniwstwo i niedołężność. Leniwce, Mrówkojady.
IV. Scleroderm ata, T w a r d o s k Ó r e .
Ciało w miejscu włosów okryte : a) łuskami, Łuskowce
j h) tarczami, Pancerniki; c) kolcami, Jeżo-
źwierze.
V. Chiroptcrn , S k r z y d l a t e .
Przednie członki ukształcone na podobieństwo skrzy­
deł ; Nietoperze.
VI. G lircs, G r y z ą c e .
Myszy, krety, łasice i inne podobne im wielo-pal-
czaste drobne zwierzątka.
http://rcin.org.pl

92 K lassyfikacya.
VII. Ferae, D r a p i e r e .
Zwierzęta rzucające się na człowieka. Tu należą
tylko rodzaje Niedźwiedzia , Psa i Kota.
VIII. Solidungula , J e d n o k o p y to w e .
Rodzaj Konia.
IX. Iłisulca, D z i e l n o - k o p y t o w e .
Zwierzęta z racicami czyli rozdwojonemi kopytami.
X. liellu ae, O c i ę ż a ł e .
Wielkie, rzadko-włose, z grubemi nogami zwierzęta.
Tapir, Słoń, Nosorożec, Hipopotam.
XI. Palma ta , Z r o s ł o p a l c z a s t e .
Ziemno-wodne z krótkiemi pletwowatemi nogami:
a) L a c u s t r i a Jeziorne z palcami błoną połączo-
nemi ; b) M arina, Morskie, z palcami zrośnięte-
m i, których ślad tylko oznaczają pazury. Itrze-
gowce (Manalus) stanowią przejście z tego do następującego
lizędu.
XII. C ele, W i e l o r y b y .
Zwierzęta ciepło-krwiste, które nie mają nic wspólnego
z rybami, prócz niewłaściwego nazwiska.
t e *
http://rcin.org.pl
f

K lassyfikacya. 9 8
Układ Illigera 1811 Roku.
a-»©««---
г
M a m m a l i a , S s ą c e .
Zwierzęta grzbietne oddychające płucami mające krew
czerwoną, ciepłą; serce o dwóch uszkach i o dwóch komórkach;
błoną podpiersiową, cycami, skórą włosistą
łub nagą opatrzone,
karmiące.
żyworodne, płód swój mlekiem
R Z Ę D Y .
A.» Nogi doskonałe wyraźne.
«) I) rąk ksiuki odosobnione paznogciowate, lub bez-
pazurowe.
1. Członki przednie zakończone rękami, Chód
wzniosły', nastopny.
I. E recta , W zn io słe.
2. Członki wszystkie najczęściej zakończone
rękaml~.
II. Putlicata, R ę k a t e .
b) U stop ksiuki nieodosóbnione.
3. Nogi skoczne. I'alce szponiaste, dwa palce
nóg tylnych z sobą połączone. Nu brzu-
cliu worek. Zębów przednich w górze 6,
Том I. ,
http://rcin.org.pl

K lassyfikacya.
lub 8, w dole 2 , kły albo żadne, albo
w górze fałszywe, trzonowe składane.
I I I . Salientia , S k a c z ą c e.
4. Palce szponiaslc, niekiedy kopytowate, zęby
przednie w górze i w dole po dwa; w miejscu
kłów przedziałka ; Trzonowe przerwane
albo zwyczajne, albo лѵроі składane,
albo warstwowate.
I V . Prensiculantia, C h w y t n e .
5. Na nogach kopyta, albo pazury płaskie 3—5.
Zęby przednie i kły rozmaite, czasem żadne;
trzonowe wpół-składane lub warstwowate.
/
V . Multungula, W i e l o k o p y to w e .
6. Nogi jedno-kopytowe; Zęby trzonowe przerwane.
VI. Solifltingula, Je d n o -k o p y to w e »
7. Nogi dwó-kopytowe lub prawie dwó-kopytowe.
Zęby przednie u dwókcpytowycli w górze
żadne; prawie u dwókopytowycli nieliczne
; w dole po obu stronacb 6— 8;
Trzonowe przerwane, wpół-składane.
VII. Itisulca, D w ó - k o p y t o w e .
8. Palce szponiaste. Zęby przednie żadne, kły
pojedyncze, trzonowe zwyczajne.
VIII. Tardigrada, L e n iw e .
9. Palce szponiastc, lub prawie paznogciowale;
Zęby przednie i kły żadne; Trzonowe albo
zwyczajne, albo włókniste, lub też gęba
zupełnie bezzębna.
IX. E/fodientia, K o p n e.
10. Palce szponiaste. Zęby albo zupełnie żahttp://rcin.org.pl

Kf.VSSYl'IKACVA. 9 5
dne, albo przynajmniej wstawionych wcale
nieina. Cyce żadne, kanały.
X. Ileptanłia, C z o łg a ją c e .
11. Palce szponiaste, Lotoskóra lędźwiowa i
tylna. Zęby przednie, kły, trzonowe, zwy­
czajne.
XI. Volitantia, L a t a j ą c e .
12. Palce szponiaste, Nogi cbodne albo kopne,
albo w tyle niezupełnie wyraźne i zrosło-pal-
czaste. Zęby przednie, kły, trzonowe,
zwyczajne.
XII. Falculata, S z p o n ia s te .
I I . Nogi niewyraźne ukryte, tylne albo wstecz wywrócone
, albo zrosłe, albo żadne.
13. Nogi zrosło-palczaste , tylne wyraźne w tył
wywrócone.
XIII. Pinnipedia, P l e t w o n o g i e .
14. Nogi tylne zrosłe albo żadne, przednie
w kształcie płetw rybicb.
XIV. J\atantia, P ł y w a j ą c e .
мне«
http://rcin.org.pl

H l ASSYFIKACYA.
Układ Jerzego Cuvier 1817 Roku О -
w »KM«-----
Mammalia, Ssąck.
R Z Ę D Y .
. Les Uinuines un С homme, I) w ó r ę c /.ny'.
W nim jeden tylko rodzaj Człowieka.
2 . Les Quiidi-umunes , C z w o r o r ę c z n e .
Różnią się nil człowieka , prócz wewnętrznego składu
i tern jeszcze , że mają ksiuki u nóg tylnych
zwrotne i że inne tychże nóg palce, na podohień-
stwo palców ręcznych , Si) długie i giętkie; cliód
właściwie с/.w ort»nożny.
1) Familia les Singes , M ałpy.
2 ) — le Maliis , Mali-oźw JKR/.K.
3) •— Qnistilis , Mai.peczki.
Zamierzywszy sobie w części wstępnej niniejszego dziełka, dać win
(lotność ile można krótką o główniejszych Systcmatach podziału
Zwierząt Ssących ; zmuszeni byliśmy z klassyfikacyi ogłoszonej przez
P. Cuvier w dziele pod tytułem: Ic Itii/uc A nim ai 1817 r. opuścić
charaktery anatomiczne, jako wymagające obszerniejszego wykładu,
poprzestając na wyszczególnieniu cccii zewnętrznych; zresztą po
rządek i nazwiska podziałów, są oddane wiernie, tak jak je sławny
Cuvier ułożył.
http://rcin.org.pl

Iir.ASSYl IKACYA. 1)7
3. L es Carnassiers, D ra pieżn e.
Tu się mieści zuaczna liczba rozmaitych zwierząt
czworonożnych pazurowalych , »które równie jak
człowiek i zwierzęta czwororęczne, mają trzy gatunki
zębów. Wszystkie karmią się ciałami źwie-
rzęcemi , tćm więcej wyłącznic, iin trzonowe ich
zęby są ostrzejsze.
1) Familia les Chéiroptères, Skrzydlate.
2) — les Insectivores y Owadożerne.
3) — les Carnivores, Mięsożerne.
a) les Plantigrades, INastopne.
b) les Digitigrades, Palcociiodïne.
c) les Am phibies, Z ie m n o w o d n e.
i . Familia les M arsupiaux, W orkow ate.
a) les Sarigues.
b) les Phalangistes.
c) les lianguroos-llats.
tl) les liantjuroos.
e) les lioala.
fj Phascolomes.
L es llongeurs , G ryzące.
W każdej szczęce po dwa wielkie przednie zęby, od
trzonowych przedziałką odosobnione ; na zębach
trzonowych korony płaskie z poprzeCznemi skła­
dami czyli fałdami Emalii.
1) C lavicules, Obojczykami opatrzone.
2) A vec les ru dimens des clavicules, Z obojczykami
szczątków emi.
Г>. Les E dentés, B ezzębne.
Zęby przednie żadne; pazury grube, wielkie, mnićj
więcej kopytkom podobne. Poruszenia ciała po­
wolne.
1) les Tar tig rades, Leniwe.
2 ) les Edentés ordinaires, B ezzębne w ł a ś c iw e.
3) les M onotrcm es, Jedno-odchodowk.
http://rcin.org.pl

H I. ASS Y ПК AC VA.
6. Les Pachydermes, Gruboskórne.
Na nogach kopyta , okrywające pod skórą umieszczone
palce $ Obojczyki żadne. Pokarm roślinny.
1) les Proboscidiens, Długonose.
2) les Pachydermes ordinaires, Gruboskórne właściwe.
3) les Solipèdes, Jkdnokopvtowe.
7. Łes Ituminans, (Pecora L.) Przeżuwające.
Zęby przednie w szczęce górnej żadne. Między zębami
przedniemi i kiami przedziałka , a w niej
u niektórych tylko , jeden lub dwa kły są umieszczone
; Trzonowych prawie zawsze po sześć.
Nogi zakończone dwóma palcami i dwóma kopytami.
Żołądek do przeżuwania pokarmów usposobiony.
8. Les Cétacés, W ieloryby.
Nogi tylne żadne, Szyja niewidoczna; Członki przednie
i ogon pletwowate.
1) les Cétacés herbivores, Roślinożerne.
2) les Cétacés ordinaires, W ł a ś c i w e .
http://rcin.org.pl

Kl.ASS YFIK ACY.V . У9
Układ P. Desmarest 1820 Roku.
---
І
Mammifères Bimanes, D w óręczne.
Członków cztery, z których tylne usposobione do
chodzenia, a przednie zakończone rękami, palce
paznokciami opatrzone ; zębów trzy gatunki; ciało
\wzniosłe; cyce dwie na piersiach.
( Mammifères Quadrumanes, C zw ororęczne.
Członków cztery, wszystkie zakończone rękami,
łtzęa Pa'ce Igorami opatrzone. Zębów trzy gatunki; (*).
I cyce dwie piersiowe (*').
U w a g il. Ten rzęd zawiera dwie familie:
1) M a łpy, 2) M a łpo ź w ieh z e.
Mammifères Carnassiers, D ra p ie ż n e .
Członków cztery, z których przednie nigdy nie są
zakończone rękami ; na palcach pazury. Zębów trzy
gatunki Ç"*) ; cyce w rozmaitej liczbie.
U lt’ilgi« Kzęd ten obejmuje cztery familie,
mianowicie: 1) S k r z y d l a t e (Clieiropières),
2) U w ad o Ż ern e (Insectivores), 3) M ięsożerne
(Carnivores), 4) W o r k o w a t e (Marsupiaux).
(") .leiten tylko rodzaj Chiromys ma dwa gatunki zębów.
(") Jeden tylko gatunek rodiaju Loris, ma ich cztery.
t“ *) Rodzaje Phascolomys i К п н д и г о niaj.i tylko po dwa gatunki zębiw.
http://rcin.org.pl

1 0 0 K la ssy fik a c y a.
I M a m m i f è r e s R o n g e u r s , G ryzące.
I Członki cztery, nigdy nie s:\ rękami zakończone;
Ina palcach pazury; zębów tylko dwa gatunki, przed­
ni R zęd. / *'e ■ trzonowe; cyców rozmaita liczba.
I 1 ' w a p b Rzęd ten d/.ieli się na dwie Sekcye:
I 1) G ryzące opatrzone obojczykami, (ltont/eures
clavicules) i 2) G ryzące bez obojczy k ó w ,
\ (Jtongeures non clavicules).
( Mammifères Eilentés, B ezzębne.
Członki cztery nigdy rękami niezakończone ; na
palcacli pazury; jednego gatunku zębów przednich
5 Rzęd ( zawsze niedosłaje, czasem kłów; lub zupełnie ża-
jdnycli zębów 'niema ; cyce w rozmaitej liczbie.
I I J u a j K a . W tym rzędzie mieszczą się dwa
oddziały: 1) L e n iw e , ( Tardigrades) i 2) B ez*
I zijBNE \\ ła śc iw e, (Édentés proprement dits).
! Mammifères Pachydermes, G ru b o sk ó rn e.
[ Członków cztérv, ktôrveli palce zakończone ko-
I pyłami w rozmaitej liczbie; organa trawienia do
fi. R zęd./ przeżuwania niesposobne.
j IJ w a g a < Ten rzęd dzieli się na trzy familie:
1) T r ą b i a s t e , (Pach. probosciiliens) 2) G r u ­
b o s k ó r n e w i, aści w e , Pach. proprement dits),
3) J e d n o k o p y to w e , (Solipedes).
• Mammifères Huminans. P r z e ż u w a j ą c e .
Członków cztćry, u których palców zawsze po dwa,
opatrzonych kopytami czyli racicami ;?Zębów dwa
(przednie i trzonowe) lob trzy gatunki; przednie w gór-
7. R zęd. 11 éj szczęce zawsze żadne; organa trawienia do przeżu-
1 wania pokarmów usposobione. Cyce dwie lub cztćry.
I U tV llg it. Ten rzęd dzieli się na gromady podług
braku lub obecności rogów przynajmniej
iiSainców, w ostatnim za& wypadku .stosownie
do natury tychże rogów.
< Mammifères Cétacés. W ie lo r y b y .
( Członki tylko dwa przednie w kształcie plctw; ilość
zębów rozmaita, niekiedy na ich miejscu rogowce;
ciało kształtem rybiemu podobne, do pływania przc-
». R z ę d . , Zllacl0|ie C y ce j w ie
D w a ^ a . Ten rzęd dzieli się na d wie familije:
1) WiELonYBY roślinożerne (Cétacés herbivores)
i 2) Wieloryby właściwe, (Cétacés pro-
\ prement dits).
http://rcin.org.pl
- » ? w t e t

K lassvfikacya. 101
Układ Latreill’a 1825 Roku.
K LA SSA I.
M a m m ifera, S s ą c e.
PIERWSZY ODDZIAŁ.
Quadrupeda, C z w o ro n o ż n e .
Członki cztery wyraźne ; dwa przednie nigdy nie są do
płetw rybich podobne. Głowa od tułowia oddzielona szyją;
tułów niekończy się nigdy płetwowatym, chrząstkowym
i poziomym ogonem.
I. U llgu icu lata , P a z u r o w a te .
Pazilry tylko końce palców okrywają i niemają kształtu
kopyt.
R Z Ę D Y .
1. В imana , D w Ó ręczn e.
Członki przednie zakończone rękoma z ksiukiem wolnym
i zwrotnym; palce członków tylnych, w je-
http://rcin.org.pl
Том I. 13

1 0 2 K lassy fik a c y a.
dnéj linii z bsiiikicm grubym i oïl innych dłuższym
ustawione. Ciało wzniosłe.
2 . Quadruinana , Cz wo n o ręczne.
Członki wszystkie zakończone rękami, ksiuki wolne
zwrotne, palce długie, giętkie. Ciało w chodzeniu
poziome.
3 . Cheiroptera , S k r z y d l a t e .
Rozpięta po bokach ciała fałdzista skóra łączy palce
ich członków, i daje zwierzętom tego rzędu możność
utrzymywania się w powietrzu.
4. F e ra e , Drapieżne.
Cyce brzuchowe liczne, członki wolne, do chodzenia
zdatne.
5. A m phibia , Ziemnowodne.
Różnią się dostatecznie od innych czworonożnych
zwierząt, bardzo к ról li i em i w skórę obwiniętemi
nogami , klórc służą do pływania lub czołgania
się ; dwie tylne nogi są w tył wywrócone.
6 . M arsupialia, W o r k o w a t e .
Samice mają na brzuchu worki oparte na dwóch kościach
łonowych,, w klórych płód swój po urodzeniu
donaszają.
7. Glires , Gryzące.
Kły żadne; zęby przednie silne, dwa lub cztery
w górnej ; a dwa w dolnej szczęce. Liczba trzonowych
nieprzechodzi dwód/iesllt dwóch.
8 . E dentata , B e zzęb n e.
Rzęd len z jednej strony łączy się z poprzedzającym
i z oddziałem zwierząt jedno-odchodowych: z dru-
pazurami okrywającemi końce palcóv»sprawie
w kształcie kopyt, zbliża się do czworonożnych ko*
p y t o w a l y c l i . Jeden tylko rodzaj P a n c e r n i k a ma
zęby przednie, lecz prócz tego, że dolnych posiada
cztery, czćm się różni od gryzących, które
w dole mają ich tylko po dwa; trzonowych w tymhttp://rcin.org.pl

Ki • ASSYIIKACYA. 103
żc rodzaju znajduje się trzydzieści dwa; wówczas,
gdy u gryzących liczba ich duódziestu dwóch nie
przechodzi. Wyjąwszy len rodzaj, wszystkie inne
bezzębne mają tylko zęby trzonowe, których
liczba bywa od czternastu do 98, niektóre zassą
zupełnie bezzębne. Wszystkie w ruchach swoich
bardzo są powolne i leniwe.
II. I i i g u l n t a j K opyto w'a t e .
Pazury w kształcie kopyt okrywają ostatnie stawy
palców ; obojczyki żadne.
9. Pachi/derma, (Bellua Lin.) G ruboskoune.
U większej liczby trzy gatunki zębów; gdy przednich
brakuje, miejsce górnych zastępują dwa wielkie
kly. Nogi pięcio-trój lub jedno-palczaste, a rzadko
(anoplotlicriiim) dwó-palczastc. Żołądek «prosty,
lub składany, lecz do przeżuwania niezdatny.
Skóra najczęściej gruba naga lub prawie naga.
10. P eco rn, P r z e ż u w a ją c e.
Rzadko trzy gatunki zębów ; zęby przednie tylko
w dolnej szczęce (pospolicie osin) sęczek stwardniały
bez kłów zastępuje miejsce górnych. Nogi
dwóina palcami i dwóina racicami zakończone;
cztery żołądki do przeżuwania pokarmów.
DRUGI ODDZIAŁ.
liipcdes , D w ó n o ż n e .
Członki tylne powierzchownie żadne, przednie tworzą
prawdziwe płetwy. Szyja od tułowia nie-
oddzielona , ogon chrząstko waty w kształcie poziomej
płetwy. Zwierzęta morskie, bez konch h -
chowych i bez włosów na ciele.
http://rcin.org.pl

K la ssy fik a c y a.
II. C e t a c e a , w IE L O IIY B Y.
K L A SSA 2 .
M onotrem a, Jedno-odciiodowe.
R Z Ę D Y .
M acroglossa, Dłcgopyskie.
Ciało kolczaste, pysk długi szczupły; język wysu-
walny; nogi kopne, dziełno-palczaste.
Pinnipedes, Z rosłopalczaste.
Ciało włosiste; pysk szeroki nakształt kaczego dziobu
spłaszczony; język niby podwójny, niewysu-
walny; palce nóg zrosłe, do pływania zdatne, u
tylnych nóg samców, ostrogi.
http://rcin.org.pl

K lassyfikacya. 1 0 5
Układ Lesson’a 1827 Roku.
§. I. Palce opatrzone pazurami.
I. Rzęd. Członków cztery, z których tylne usposobione
do chodzenia , przednie zakończone rękami;
zębów trzy gatunki; ciało wzniosłe; cyce
dwie piersiowe.
liim a n a , Dwóręczne.
II. — Cztery członki zakończone rękami ; zębów trzy
gatunki ('). Cyce dwie piersiowe.
Qiiadrnmnna, Czwororęczne.
1) F am ilia Małpy.
2 ) — Malpozwierze (’*).
III. — C/.tćry członki, uigdy rękami niozakończone;
zębów trzy gatunki (***), liczba cyców rozmaita.
F erne, D rapieżne.
1) Oddział, S krzydlate.
2 ) ----- OwADOŻERNE.
3) — Mięsożerne.
4 ) — W OBRO WATE.
(') Jedyny wyjątek Palczaka.
(“ ) Jedyny wyjątek Małpo zwierza.
(**“) Dwa wyjątki, Kanguro i Wombat.
http://rcin.org.pl

106
IV. Rzçd.
V . —
VI. —
VII. —
VIII. —
1) о
*)
H lASSYFIKACYA.
Członki jak w3-cim rzędzie, zębów tylko dna
gatunki, przednie i trzonowe.
Glires ( llo n g e u r s ) G ryzące.
1) Oddział O bojczyki doskonałe.
2) — O bojczyki żadne.
Zęby przednie zawsze żadne, niekiedy kłów lub
zupełnie wszystkich zębów niema.
Edentata , Bezzębne.
1) Oddział, L eniwe.
2) — B ezzębne w ł a ś c iw e .
§. II. Palce K opytow ate.
Liczba palców rozmaita ; żołądek do przeżuwania
niezdatny.
Pachy derma, G r u b o sk ó r n e.
1) Oddział, Dłucopyskie.
2) ■— G ruboskórne właściwe.
3) — J edno-kopytowe.
Palców zawsze tylko po dwa; dwa lub trzy gatunki
zębów; żołądek do przeżuwania usposobiony,
cyców nie więcej jak dwie lub cztery.
Rum inanlia, P r z e ż u w a ją c e.
1) Oddział, Bezrogie.
2) — B ogate.
5. III. Palce w płetwach ukryte.
Zębów rozmaita liczba, często w ich miejscu
rogowe; Ciało do mieszkania w wodzie ukształcone
; cyce dwie.
Cetacea, W i e l o r y b y .
I d z i a ł, B ośłinożerne.
__T fl. Malo-cłowe.
— W ielo ry by w ła śc iw e. < „ . . . . „ ,
(z. Wielko-glowe.
— ’*** łOł —
http://rcin.org.pl

K l a s s ï f i k a c ï a . 1 0 7
» г ^ ж азя д д зд д зк зеа» . л ; «ДВЫь f t, *
Układ Lesson’a 1840 roku.
§. l. Ssące ziemne lub ziemnowodne.
1. PoDKL.VSSA,
S s q c e x v l a s c i i v e .
Pazury ii a I
Zwierzęta grzbietnc końcach sla
z krwią czerwoną cie-
». .»»...г palco-
.
płą. Oddychają pluca-|WOW
mi. Karmią dzieci mle- v wycl rycli osadzo-(
kicm za pomocą cy- ne ( Unguicu-
ców. Ich serce ma dwa lata)
uszka i dwie komórki. j
Skelet kos'cisty we-/
wnętrzny rozchodzi się \
w 4 ruchome członki 1
usposobione dochodu, i2 O nnziA Ł .
niekiedy zas' do pły
wania albo lotu. Blon-
ka powierzchnia (epi
dermis) na^a , najeżę
ścićj zwyczajneini luh
wełnistemi włosami,!
niekiedy łuską lub kolcami
pokryta.
2 PoDIiLASSAj
S s ą c e i v o r k o w a t e .
Pazury koń
cc stawów pal
cow'ych obej-1
mują i pol»ry
wają (Ungu
lala).
Płód wychodzi żywy z macicy dwu
otworowej i donasza się po urodzeniu i
w zewnętrznej brzuchowej torbie. Cy> ]
ce wyraźne zawsze brzuchowe. W ło I
nie dwie przybyszowe kos'ci. Mos/.nal
z przodu łona wisząca.
1 ODDZIAŁ. ! 1 R z ę d , Primates.
Quadrmnana
1. Prawdziwe.
2. Fałszywe.
Chiroptera.
f 1. M
Fe
:
Palcochodne
Nastopne. ÎZiemnowod
ne.
12. Bezzębne (bruta).
3. Owadozerne.
G lires.
G — Itelluae.
7 — Pecora.
http://rcin.org.pl
1. Mięsożerne.
2. Ziarnojadc.
3. Ilos'linozcrne.

3 PoDKLASSA,
J e d n . o o d c h o d . o w e .
K l a ssy f ik a c ïa.
Płód wychodzi z jajal
przez kanał wspólny, prze-l
znaczony do noszeni.1) pło-l
du, oddzielania nryny i gno- '
ju, otwierający się za pomocą
dwóch rur, z których ka- / 1. ISoślinożdama
po dwie rurki. 2*., gRB d j,. żerne,
by żadne, inalo widoczne \ i . Owadolub
wątpliwe. Kość oboj- żerne,
ezykowa widcłkowata, jak
u ptaków. W łonie dwie
przybyszowe kości 5 korzeń
ukryły w pochwie, która
przez znajdu jący się w niej
otwór łączy się z wewnętrznym
kanałem.
4 PoDKLASSA,
PJ^ieloryby.
Głowa od tułowia nie od-l
dzielona, członki przednie!
w kształcie płetw pojedyn-l
czych, tylne zrośnięte w I
chrząslkowatą poziomą płe- '
I I . Ssące wodne.
twę. Zęby kościane lub b y nzęd, S i r e n i a — Roślinożerne.
włókniste ( K o g o w c e). Fłoa
wychodzi żywy z macicy y
jedno-otworowéj. Cyce wv-^
raźne, karmienie mlekiem 1
wątpliwe. Organa słuchu jll
bez konch powierzchow- ,
nych. Ciało kształtem rybiemu
podobne, nagą {jła»1-i
ką skórą pokryte; niekiedy!
wąsy z włosów twardych./
Miednica szczątkowa lubi
żadna. Mieszkają wyłącznie!
w wodzie.
http://rcin.org.pl
— C e t a c e a .— Ż w ierzęto-
żerne.

K i.a ssy fik a c t a. 109
Układ Izydora Geoffroy 1837 roku.
M H « ------
! Czworonożne I bez kości torebnéj................... S erya I.
z miednicą I
/
Rozmaite
Członki
ZęRY / |>r7.e«lnic j
zakoń­
czone I
l \
doskonałą ( z kością torebną . . . . . . .
Dwunożne z miednicą szczątkową lub żadną
R Z Ę D Y .
' • (ręc e,
ramio- \
1 szpony
I. Primates, N aczelne.
J
którvcbi ^11^0'
i wale.
II- Tardigradcs, L e n iw e,
skrzydłami . . III. Cheiropteres, Skrzydlate.
łapam i lul> piel. j IV . С й г п о ш 'я ч , D r a fib żn i.
w am i I V. Rongeurs, G ryzące.
i VI. Pachydermes, GnuBo-
nojfanii prze- | skórne.
dłużonem i i XII. Ruminants, P r zeżu w a-
I JĄCE.
' Jednakowe lub żadne . . . VIII. Edentés, B ezzębne.
Т о м I. u
http://rcin.org.pl

1 1 0 K l a s s y iг к л с і a .
Układ Karola Bonaparte Księcia
Musiguano, 1838 roku (*).
, : - — »««i • ,
S E U 1 A P I E R W S Z A .
P ł a c e n i a l i a » W ŁAŚCIWIE Z VIVO II01» F..
Części płciowe wyraźne , od banału odchodowpgo
odosobnionej macica jednootworowa ; płód dojrza­
ły; cyce widoczne; 1.osll.i łonowe przybyszowe ża­
dne; inoszna z tyłu korzenia umieszczona.
PODft|L.ASSA I. Quadrupedia , Cz woronożne.
Członki cztery wyraźne; głowa od tułowia oddzie­
lona szyją.
O D D Z I A Ł 1.
Unguictilata, P aziihow até.
R Z Ę D Y .
I. Primates y N aczelne. Zębów trzy gatunki w ciągłym
szeregu ustawionych; przednich w górze 2 lub 4;
(•) Revue Zool. 1838, str. 208-217.
http://rcin.org.pl

Ii L ASS V FI KACY A.
Ill
trzonowe tfąee; cyce piersiowej korzeń Wolny, wi­
szący; Członki przednie zakończone rękami.
II. С hir opiera, S krzy d la te. Zębów Irzy gatunki w szeregu
ciągłym ustawionych, przednich w górze
0—2—4; cyce dwie piersiowe ; korzeń wolny, wiszący;
u członków przednich palce bardzo długie,
które, prócz bardzo krótkiego ksiuka, si| połączone
błoną nagą , aż do nóg w kształcie skrzydeł rozciągniętą..
N o c n e .
III. liesliae, P oziom e. Zębów trzy gatunki w ciągłym
szeregu ustawionych, trzonowe dwu-kształtne; przodkowe
płonne, tylne wielą ostrenii sęczkami najeżone;
w górze i w dole 7. obu stron po cztery;
przednich 2— 6; cyce liczne, brzuchowe; korzeń
ukryty w przystającej do brzucha pochwie ; członki
wolne.
IV. F era e , D rapieżne. Zębów trzy gatunki w szeregu
ciągłym ustawionych; trzonowe trój-kształtne j przodkowe
siekące, mięsożernych wszędzie tylko po jednym
; tylne niekolczate, bez ostrych sęczków ; kły
dwa potężne; przednich w każdej szczęce po sześć;
cyce liczne, brzuchowe; korzeń w pochwie do brzucha
przystającej ukryty; członki wolne, wyraźne,
pochodne.
V. Pinnipedia , P ł e tw o n o g ie. Zębów trzy gatunki w ciągłym
szeregu ustawionych; cyce brzuchowe; korzeń
w pochwie do brzucha przystającej ukryty ; członki
bardzo krótkie, niewyraźne, płetwowate.
VI. Glires, S zczurow ate. Zębów dwa gatunki, dla braku
kłów w szeregu przerwanym ustawionych; przedni
cii w górze i w dole po dwa ; przedłużone; w górnej
szczęce niekiedy dwa dodatkowe; trzonowych
najwięcej 24 trących.
VII. n , •uta, S zczerbate. Zębów jeden lub dwa gatunki,
niekiedy żadne; przednie źadńe J trzonowych,
http://rcin.org.pl

112 K lassyfikacya.
gdy się znajdują, 14 — 98. Pazury końce palców
okrywające, stożkowate, prawie obuwiaste.
ODDZIAŁ 2.
Ungulata, K o p y t o w a t e .
Pazury obuwiaste; końcowe stawy palców okrywające;
obojczyki żadne; przedramię zawsze pochyłe.
VIII. P ecora, B y d ło . Z ę b ó w rz a d k o tr z y g a tu n k i ; n o g i
d w u - k o p y t o w e ; kości d ło n i i p r z e d s l o p n i k a z ro sło ;
ż o łą d k i c z te r y , p r z e ż u w a ją c e .
IX. Jielluae, O c ię ż a łe . Z ę b ó w często trz y g a tu n k i ; żo ­
łą d e k p o je d y ń c z y , a c h o c ia ż n ie k ie d y s k ł a d a n y , do
p r z e ż u w a n ia n ie z d a tn y .
PODKLASSA II. Cele, W ieloryby.
Członki tylne zewnątrz żadne; przednie płetwo-
wate ; głowa, dla braku szyi, od tułowia nie oddzielona.
C ia ło k s z ta łte m r y b i e m u p o d o b n e , p o z io m y m ,
c h r z ą s t k o w a t y m , p łe tw ia s ty n i o g o n e m z a k o ń c z o n e .
W o d n e , k o n c h u c h o w y c h i w ło só w p o z b a w io n e .
X. Sirenia , B e z tr y s k a w k o w e . C y c e p i e r s i o w e ; p ry s k a w-
ki ż a d n e . R oślinożerne.
XI. Н у dr au la , P r y s k a j ą c e . Cyce łonowe; pryskawki wyraźne.
ZwiERZĘTOŻERNE.
SKStlA D K l i a i .
Оѵоѵіѵірага j J a jo ż y w o r o d n e .
Części płciowe od kanału odchodowego nieoddzie-
lone ; macica wewnątrz dwu-otworowa ; płód niedoskonały,
zewnątrz macicy dojrzewający; cyce niewihttp://rcin.org.pl

K la s s t f ik a c v a . 1 1 3
doczne; na łonie dwie przybyszowe kostki; inoszna
z przodu korzenia w tyl zwróconego, umieszczona.
PODKLASSA III. Didelphia, Dwu-от w o r o w e.
Członki cztery wyraźne ; głowa od tułowia oddzielona
szyją.
XII. M arsupialia, W o r k o w a t e. Cyce samic лѵ podbrzu-
cbowćj torbie, lub szczątkowym fałdzie skóry ukryte;
zęby wrośnięte, dwojakiego lub trojakiego gatunku
; nogi pochodne, tylne często do rąk podobne.
XIII. 3lonotrem ata, J edinoodciiodowe. Kanały mieszczą
w sobie organa odchodowe i rodzajne; worek brzuchowy
żaden ; zębów wrośniętych wcale niema ; nogi
albo pływne albo kopne.
http://rcin.org.pl

К ŁASSYFIKAC YA.
F il К I LI E.
Ф0О--- —
R Z Ę D I,
Primates, >шеіме.
I. Hominidae, L u d zkie. Członki tylko przednie rękami
zakończone , ksiuk zwrotny.
1. Ilom inina, C z ł o w ie k . Cinto wzniosłe, nastop-
n e, bezo;;onowe.
II. Sim idae, Małpiaste. Wszystkie członki zakończone
rękami, ksiuls przynajmniej u tylnych zwrotny: zęby
przednie mniej więcej wzniosłe w górze i w dole
po 4 ; twarz naga (Anthropomorpha).
2. S i min fi, M a ł p y. U rąk wszystkich ksiuki zwrot­
nej zębów trzonowych z każdej strony w górze i
w dole po pięć, sęczkowatych; nozdrza zbliżone;
pazury krótkie, płaskie.
3. Cehina, Ogonatki. Ksiuki u rąk zwrotne, prócz
przed nich, na których niekiedy niedoskonałej zę­
bów trzonowych z każdej strony w dole i w górze
po sześć sęczkowatych j nozdrza oddalonej pazury
krótkie, płaskie.
http://rcin.org.pl

K lassyfikacya. 115
4. H apalina, M ałpeczki. К sin Is i tylko u rąk ty l­
n y c h z w r o t n e ; zęb ó w tr z o n o w y c h z każdej s tro n y
w g ó rz e i w d ole |>o pięć k o lczaty ch ; n o zd rza o d d a ­
lone ; p a z u ry b a rd z o d ł u g i e , ł u k o w a t e , sp ła szczo n e
i o stre.
HI. L em unda, M ałpoźw ikrze. Wszystkie członki zakończone
rękami; ksiuki zwrotne; zębów przednich
w górze i w dole więcej jak po czlćry; trzonowe kolczatek
twarz kosmata; nozdrza końcowe, buchtowate.
5. Lemurina. Członki i ogon wolne.
G. Gateopil/iecina, L o to k o ty. Członki przednie
z tylnemi i ogonem,, kosmatą błoną połączone.
R Z Ę D II.
C l l i l ' O p t c r a , S krzydlate.
IV. Ptcropodidae, S krzydłonogie. Zęby trzonowe albo
tępo sęczkowate, albo gładkie ; przednie małe, płonne,
między polężneini kłami wciśnięte; palec wskazujący
pazurowaty, zupełną liczbą stawów opatrzony.
KoSUNOZERNE , GllOMADNE.
7 . Pteropodina, R udawki. Nos bez n a ro ś li; g ło ­
wa s to ż k o w a ta , p r z e d łu ż o n a ; n o zd rza r u r k o w a te ;
w arg i w ązkie ; w sta w a ż a d n a ; p a z u r w sk azu jąceg o
palca n ajczęściej sp iczasty ; b ło n a m ię d z y u d o w a b a r ­
dzo k r ó tk a ; o g o n b a rd z o k rótki albo ż a d e n .
V. f' espertilionidae, N ieto perza ste. Zęby trzonowe z ko­
ro n a m i o stro -sęcz k o w atein i ; ż a d e n sk rz y d ło w y palec
n iem a z u p e łn e j liczby sta w ó w ; palec w sk azu jący bez
p a z u ra . O w adożeune.
8 . JSoctilionina, Z m o ry . Nos bez narośli ; warga
wielka, przecięta; ogon krótki, gruby, na końcu
wolny.
9. У espertilionina, N ieto perze. N os bez narośli;
http://rcin.org.pl

1 1 6 K lassyfikac ya .
warga cała; ogon długi, w obszerną międzyudową
błonę wrosły.
10. Rhinolophina, P o d k o w n ik i. N os naroślą składaną
opatrzony; wstawa żadna.
11. lthinopom ina, K hytonosy. N os naroślą pojedynczą
opatrzony; wstaw a wyraźna.
VI. Vampyridae, L iścionose. Zęby trzonowe z koronami
ostro-sęczkowatemi ; tylko trzeci skrzydłowy palec
zupełną liczbą stawów opatrzony; palec wskazujący
bez pazura. O w adożerne.
12. Vampxjrina, U pio r y. Na nosie narośl pojedyncza,
wstawa wyraźna.
R Z Ę D III.
lSestiae j P o zio m e .
V II. Talpidae, P o d zie m n e . Członki przednie kopne.
13. T alpinu, K r e t y . Pysk ryjlsowaty.
VIII. Sorîcidae, К ketomYSZE. Członki wszystkie pochodne
lub pływne; skóra kosmata.
14. Soricina, SlEpuszoiski. Nogi rozdzielone.
15. M yoyalina , C iiochły. Nogi płetwiaste.
IX. Erinàceidae, Kolczate. Członki wszystkie pochodne;
skóra kolczata.
'16. Erinaceinn, Jeże. Ciało zwi (kowale j ogon
bardzo krótki.
R Z Ę 9 IV.
F e r t ï C 7 D ra p ie ż n e .
X. Cercoleptididae, Ciiwy tn o - o g o n ia s te . Cyce tylko dwie
łonowe; język bardzo długi, wysuwalny; ogon chwytny,
cały kosmaty.
http://rcin.org.pl

K lassyfikacya.
117
17. Cereoleptidina , C h w ytAcze. Zębów 36, to
jest: przednich szesć, kły dwa, trzonowych dziesięć,
(płonnych 4) w obu szczękach.
Stanowią przejście od naczelnych roślinożernych
do poziomych.
XI. Ursidae, Niedźwiedziaste. Zęby trzonowe kątne trące;
nogi nastopne, na podeszwach nagie; pazury
przytępione.
18. Ursina, Niedźwiedzie. Zęby przednie w szczęce
dolnej ustawione w równej linii.
19. M elina, Borsuki. Zęby przednie w szczęce
dolnej nierówno ustawione.
XII. Felidae, Zbikowate. Zęby trzonowe kątne siekące;
nogi po większej części palcochodne, z podeszwami
kosmatemi ; pazury bardzo ostre.
20. V iverrina, W iw er r y. Zęby trzonowe sęczko-
wate, w górze po za mięsożernym z obu stron po
dwa, w dole po jednym; język szorstki; przy otworze
odchodowym tłuszczowy woreczek.
21. Canina, P sy . Zęby trzonowe sęczkowate, po
za mięsożernym zębem z obu stron w górze i w dole
po dwa ; język gładki.
22. F clin a, Koty. Zęby trzonowe sęczkowate,
w szczęce dolnej żadne; język szorstki. Krwiożerne.
23. Mustelina, Łasice. Zęby trzonowe sęczkowate
w obu szczękach, w górze po za mięsożernym z obu
stron po jednym ; język gładki. Ciało przedłużone,
wysmukłe, rozciągające sięj nogi krótkie.
R Z Ę D V.
PSilllilICtIia, P ł e t w o n o g ie .
XIII. Phocidae, F o k i . Kły mierne, z paszczy niewy-
stające.
T o m I, i5
http://rcin.org.pl

1 1 8 K lassyfikacya .
2 \. Latacinu , W y d r y . Członki tylne od przed*
nieb dłuższe , między sobą odległe.
25. Phocina. Członki tylne wywrócone, nawza-
jem do siebie zbliżone.
XIV. Trichechidae, M o u s o w a t e . Kły biirdzo długie, wystające
i. paszczy, potężne, tylko w górnej szczęce.
26. Trichechina, M orsy. Członki tylne wywrócone,
nawzajem zbliżone ; ciało olyłe.
RZĘD VI.
C / C t © . W lELO R YB Y .
XV. M anatidae, N a b rz e ż n e . Zęby trzonowe składane albo
wpół-składane , z koroną płaską lub brózdowaną.
27. M anatina , B r z e c o w c e . Członki prawie ręka-
te , po większej części opatrzone pazurami.
XVI. Dcl/j/iinidae, D e l f i n i a s t e . Korony zębów niepła-
skie; członki zupełnie płetwo wate, bezpazurowe;
głowa albo mierna , albo mała.
28. Delphinina, D e l f i n y . Zęby stożkowate, najczęściej
liczne w górze i w dole.
29. M onodontina, J e d n o ro ż c e . Zęby tylko dwa,
bardzo długie, spiczaste, szrubowato powyrzynane,
do kości szczękowej przytwierdzone, (często jeden
szczątkowy).
XVII. łialacnidac, W ielo r y bie. Zęby liczne, korony
nieptaskie; członki zupełnie płetwowate, bezpazu-
rowe;. głowa nadzwyczajnie wielka.
30. Physeterina, P o t f is z e . Zęby dolne stożko-
лѵаіе, górne małe, ukryte.
31. Iłulacnina, W i e l o r y b y . Zęby w dole żadnej
w górnej szczęce rogowce.
http://rcin.org.pl

iÎLASSYI'IKACVA.
Б Z Ę D VII.
I t c l l u a e , O cięża łe.
119
XVIII. Elephantidae, S ło n io w a t e . Palce pod skórą ukry­
te , pazury tylko widoczne.
32. Ilippoputamina, H ip o p o ta m * . Nogi cztéro-
palczaste.
33. Ithinocerontina, N o s o r o ż c e . Nogi trój-pal-
czaste.
34. Eleplmntina, Słomę. Nogi pięcio-palczaste.
XIX. Suidae, W ie p r z a s t e . Palce przynajmniej na końcu
rozdzielone.
35. Tapirina, T a p iry . Nogi przednie cztćro-
palczaste; palce skórą obwinięte, na końcach po­
dzielone.
Г
3G. S u iu a , Ś w in ie . Nogi cztéro-palczaste, tylne
czasem trój-palczaste 5 palce chodne zawsze dwa.
37. Anoplotherina, K o p a ln e . Nogi dwu-palczaste.
XX. Hyracidae, G ó r a l k o w a t e . U nóg przednich palców
cztery, u tylnych trzy, skórą obwinięte, na końcach
rozdzielonej pazury listewkowate.
38. Ilyracina, G ó r a l k i . Palec wewnętrzny człon­
ków tylnych zakrzywionym pazurem opatrzony; skó­
ra gęsto-wlosista ; zębów przednich w górze dwa.
SZCZCRO WATYM PODOBNE.
XXI. Equidae, K o r s k ie . Nogi trój-palczaste£ dwa palce
poboczne, szczątkowe, niewidocznej gtó.»vny palec
twardym kopytem okryty.
39. Equina, Konie. CiaIo gęstym włosem poro­
słe, szyja i ogon grzywiiste ; zębów przednich
w górze i w dole po sześć.
http://rcin.org.pl

120 K lassyfikacya.
RZĘD VIII.
P e C O r a , B ydło.
XXII. Cainelidae, G arba te. Kly w górze i w dole ; przednich
w górze dwa , w dole sześć ; rogi żadne.
40. Camelina^ Wielblądy.- Pysk przedłużonym łzo-
cieki żadne; pod spodem nóg nagniotki; palce skórą
obwinięte, na samym końcu dwudzielne.
XXIII. Cervidae, J el en ia ste. Kły w dole żadne, przednie
лѵ górze żadne, w dole ośm. Samce zwykle rogami
uzbrojone; samice rzadko z rogami. Rogi spadające,
pełne, przysadkowate, galęziste, skórą kosmatą
(powłóczką) przynajmniej czasowie okryte.
41. M oschina, P iżm o w ce. U samców w szczęce
górnej dwa kly wydatne; łzocieki i rogi żadne; na
obrzezku piżmowy woreczek.
42. C ervina, J e len ie. Kly najczęściej żadne ; łzo-
cieki często wielkie. Samce uzbrojone rogami.
XXIV. (J'amelopardalidae, D ług o szy je. Kly żadne; przednie
w górze żadne, w dole 8; rogi u płci obojga
trwałe, pełne, krótkie, pojedyncze, powłóczką okryte.
43. Camelopardalina. Ż y rafy. Zębów trzonowych
w obu szczękach po sześć ciągłych; nogi dwu-kopylowe.
XXV. lto vid a c, В YCZE. Kly żadne; przednie w górze
żadne, w dole ośm; rogi najczęściej u pici obojga
trwałe, z kości czelnej wyrastające, sprężyste.
44. A n lilo p in a, A ntylopy. Rogi pełne.
45. Ііоѵ іна, W o ły. Rogi wydrążone.
R Z Ц D IX.
I f ruta, S z c z e rb a te .
XXVI. Mijrmecophayidae, Długojęzykie! Zęby żadne
gęba bardzo mała; język wązki , wysuwaliiy.
http://rcin.org.pl

K lą s s y fik a c y a . 121
46. Mttnidina, Ł usk o w ce. Ciało łuskami pokryte.
47. M yrmecopliayina, M ró w k o ja d y. Ciało włosi-
ste, pazury przednie potężne, po brzegach oslre.
XXVII. Dasypodidae, P ancerne. Kły żadne, zęby trzonowe
26—98; pysk przedłużony.
48. Orycteropodina, M iiÓw n ik i. Ciało włosami
pokryte; zęby trzonowe włókniste, walcowate, bez
korzeni.
49. Dasypodina, P ancerniki. Ciało pancerzem pokryte;
zęby albo walcowate, albo listewkowate, korzeni
pozbawione.
XXVIII. liradypodiduc, L e n iw e. Zęby przednie żadne,
trzonowych nic więcćj nad 18; pysk krótki; członki
przednie dłuższe.
50. liradypodina, L en iw c e. Ciało kudłate; kły
ostre, trzonowe walcowate, bez korzeni; cyce dwie
piersiowe ; palce skórą połączone ; pazury bardzo
wielkie, szpuniaste.
RZĘD X.
G l i r C S . S zczurów a t e.
XXIX. Cliiromydidae, S zczupłopalczaste. Obojczyki doskonałe
; cyce dwie łonowe; ogon bardzo długi.
51. Chyromydina, P alcza k i. Nogi pięcio-palcza-
ste, palec śrzedni przedłużony, bardzo szczupły, nagi;
członki tylne zakończone rękami; u których
ksiuki zwrotne.
XXX. Cavidue., Ś w inKo w a t e. Obojczyki niezupełne; ciało
włosiste; zębów przednich w górze dwa, trzonowych
szesnaście; nogi tylne I rój - lub pięciopalcza-
ste, palce poboczne bardzo małe.
52. Cavina, K a w je. Zęby trzonowe bez korzeni,
warstwowało.
http://rcin.org.pl

1 2 2 K lassyfikacya.
53. Dasyproctina, A g u t y . Zęby trzonowe składane.
XXXI. Łeporidae, Z a ję c z e . . Obojczyki niezupełne; ciało
włosiste; zęby przednie w górze cztery podwójne
(u młodych sześć) ; nogi przednie cztero-, lylne
pięcio-palczaste.
54. Leporina, Z a ją c e . Ciało i podeszwy włosiste;
zęby trzonowe warstwowate.
XXXII. H ystricidae, N a je ż o n e . Obojczyki niezupełne,
małe; ciało kolczate ; zęby przednie w górze dwa;
nogi przednie cztero-, tylne pięcio-palczasle.
55. llystricina, J f/ż o ź w ie rz e . Zęby trzonowe t koroną
płaski], warstwowate; język szorstki.
XXXIII. M uridae, M y s z k o w a t e . Obojczyki doskonałe;
zęby trzonowe pojedyncze.
50. M arina, M y s z y . Ogon łuskowaly ; sierć ze
szczecin.1) łub kolcami poinięszana.
57. Dipadina, S k o c z k i. Ogon bardzo długi , na
końcu kieiasty; nogi skoczne, przednie krótkie, tylne
bardzo .długie.
58. yirclnmydina, Ś w is z c z ę . Ogon albo królki,
albo żaden ; sierć miękka, prawie jednakowa ; nogi
równo długie.
59. Sciurina, W ie w ió r k i. Ogon długi, kudłaty ;
sierć miękka, jednakowa; nogi równo-długie.
00. Layosłomurina, Zaję czo m ysze . Ogon grzebieniasty
(pectinata); sierć bardzo delikatna, miękka,
jednakowa; nogi przednie krótkie, tjlne przedłużone;
zęby przednie dolne brózdowane.
XXXIV. Castóridae, B o b r o w a t e . Obojczyki zupełne;
zęby trzonowe składane.
01. Arvicolinu, P o ł ó w k i . Zęby trzonowe bez korzeni,
warstwowate. R o ś lin o ż e r n e .
02. Castorina, B o b iiy . Zęby trzonowe korzeniami
opatrzone.
http://rcin.org.pl

K la s s y fik a c y a . 1 2 3
RZÇD XI.
M a r s i a p l i i l i a , VV ORKO WATE.
XXXV. Halmaluridae, D łu g o n o g ie . Zęby przednie mnićj
więcej do szczurzyeli podobne, długie, mięsożerne
żadne, trzonowe z koronami sęczkowateini.
02. Ph as с o lomid in a , N ie d o lą g i. Zęby do szczurzych
podobne, przednie przedłużone, w górze i
w Jede po dwaj kły żadne, lub tylko w górze bardzo
małej trzonowe z dwoma poprzecznenii sęczkami
j głowa duża, spłaszczona 5 członki krótkiej pazury
kopne; ogon żaden.
04. lluhnalurina, K a n g u r y . Zęby przednie w dole
dwa, długie, szerokie, oslre, w górze Oj kły przynajmniej
w dole żadnej członki przednie bardzo
krótkie, tylne bardzo długie, z dwóma palcami po-
łączonemi ; ksiuk żaden ; ogon podpieralny ( ful-
ciens).
05. Petaurina, Workołoty. Zęby przednie w dole
dwa długie, szerokie, ostre, w górze sześć; kły
w górze długie, ostre, w dole ukryte, lub żadnej
członki równo-długie, z palcami dwóma połączone-
mi : ksiuk wielki, bezpazurowy, prawie w tył zwrócony
; ogon chwytny.
XXXVI. Didelphidae, D ydełfiaste. Zęby takie jak w rzędzie
PoziOMYcp(ltesłiae)j mięsożerne żadne; trzono-
лѵе z koronami ostio-sęczkowatemi, w każdej szczęce
po trzy.
00. Didelphina, D îdelfy. Członki tylne zakończone
rękami, u których ksiuki zwrotnej ogon
chwytny, w części nagi j zębów przednich w górze
dziesięć, w dole ośm; język szorstki.
XXXVII. Thijlacinidue, K o r o w a te. Zęby takie jak w rzędzie
D rapieżnych (Ferae) j w górze i w dole po cztery
mięsożerne.
http://rcin.org.pl

1 2 4
K l a ssïfik a c ta.
67. Thylacinina, N o r o w c e. Członki tylne bez
ksiuków ; ogon włosisty; zębów 46.
R Z Ę D XII.
M o i i o t r e m a t a , J edno o t w o r o w e .
XXXVIII. EchUlniilac, K o l c z a t k o « - a t e . Ciało kolczastej
pysk walcowaty, szczupły ; nogi kopne.
6 8 . Echidnina, K o l c z a t k i . W miejscu zębów, na
podniebieniu inałe kolce ; język wysuwalny.
XXXIX. Ornithorhytichidae, D z io b a te . Ciało włosiste ;
pysk bardzo płaski, na podobieństwo kaczego dzioba
rozszerzony; nogi płetwowate.
69. Ornithorhynchina, D z io b a k i. Zębów trzonowych
w górze i w dole po dwa; język szeroki miękki,
mięsisty.
---HKHH---
Ten układ, z małym wyjątkiem, służyć nam będzie za zasadę
w uszykowaniu poniżej opisanych gatunków Zwierząt Ssący
eh.
http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

l i K Ę D I .
PRIMATES, NACZELNE.
1 2 7
£j ę r o w trzy gatunki, wszystkie ciągłej przednich w górze
dwa lub cztery 5 trzonowe trące. Cyce piersiowe;
członki przednie zakończone rękami.
I. l l o m i i t i d a e , Ludzkie.
Członki tylko przednie zakończone rękami ; ksiuki
zwrotne.
1. H om in in a.
Ciało wzniosłe, nastopne, bezogonowe.
R O D Z A J I. (1).
H o m o , C z ł o w ie k .
Głowa zaokrąglona, włosami pokryta$ koncliy ucho-
we nagie, obrąbione. Zęby prostopadle do szczęk ustawione.
Ciało wzniosłe, dwunożnej palce paznogciowate.
Kąt twarzy od 70 do 90 stopni. Członki górne długo­
http://rcin.org.pl

1 2 8 » R z ę d I . H o m i m d a e .
ścią swoją tylko do potowy udów sięgają. Tkanka za-
skórna rozmaitej barwy.
Zęby: przednich ■£, kłów -JSJ , trzonowych 32.
1. Jeden tylko gatunek [Homo Sapiens, Linn.) składa
ten rodzaj, którego odmiany zamieszkują całą przestrzeń
ziemi, prócz odwiecznych lodów, okrywających
jej ostatnie przybiegunowe granice.
Mojżesz, Prawodawca Hebrajczyków, znajome za jego
czasów narody, podzielił na trzy pokolenia: Białe odJa-
feta, Żółte czyli Arabskie od Seina, i Czarne od Cha-
ша pochodzące.
Blumenbach przyjmuje 5 pokoleń; liaukazkic, M ongolskie
, Etiopskie , Amerykańskie i M alaj skie.
Dumeril (Zool. A nal.) G: liaukazkic, H yperborej-
skie, M ongolskie, Am erykańskie, M alajskie i £ Hops kie
czyli Murzyńskie.
Cuvier 3: B ia łe, Zótle i Czarne.
Virej rozróżnia dwa gatunki człowieka i sześć pokoleń
: 1 B ia łe , 2 Oy orzałe, 3 M iedziane, A Ciemno-brunatne
, 5 C zarne, i 6 Czarniawe
Malle-Brun 14 pokoleń; Desmoulins 16, Bory de
Saint-Vincent 15.
Lesson (Nonveau Tableau Л и Bćgne animalj wyliczył
6 pokoleń, mianowicie: B ia łe, O gorzałe, Pom arańczow
e, Ż ó łte , Czerwone i C zarne, a w nich umieścił
33 typy.
My trzymać się będziemy najprostszego podziału P.
Dcsmarest w następującym porządku:
a) Odmiany pokoleń dobrze rozróżnione.
A) Pokolenie liaukazkic. Skład twarzy i czaszki, podług
wyobrażeń Europejczyków, pięknej kąt twarzy u
dorosłych w wieku średnim 85 stopni ; cera w ogólności
biała j policzki rumianej włosy długie, miękkie, w roz-
http://rcin.org.pl

Rzçd I. H ominidae. 1 2 9
inaitych zmianach kolorów, od jasno-biąd do ciemno-
czarnego przechodzących.
Ojczyzna Europa, wyjąwszy Laponię i Finlandyę,
Azya zachodnia, na zachód Oby, morza Kaspijskiej»« i
Gangesu; część północna Azyi.
B) Pokolenie Momjolskic. Twarz płaska ; policzki
Wydatnej kąt twarzy 75 stopni; oczy wązkie, ukośnej
włosy twarde, prosie, czarne ; broda rzadka j cera mniej
więcej oliwkowa.
Ojczyzna: cała wschodnia Azya , wyjąwszy południową
część półwyspu poza Gangesemj Finlandya Europejska,
Laponia, kraj Eskimów w Ameryce północnej , od
ciaśniny Beringa aż do Labradoru.
C) Pokolenie Etiopskie czyli Murzyńskie. Szczęki
bardzo na przód wystające; kąt twarzy 70 stopni; wargi
grube; nos spłaszczony; cera mniej więcej czarna; włosy
na j czę ś с i ć j kędzierzawe.
Ojczyzną cału południowa Afryka.
b) Odmiany pokoleń msiiéj wyraźne.
D) Pokolenie M alaj skie. Rysy twarzy nierównie piękniejsze
niż w pokoleniu Alongolskićin ; nos szeroki; gęba
wielka; włosy gęste, czarne, kędzierzawe; cera innićj
więcej brunatna.
Ojczyzna: Półwysep Gangesu ; wyspy Archipelagu Indyjskiego,
Nowa Jlollandya , N°'Vi' Zelandya, INowefie-
brydy, Archipelagi wysp Przyjacielskich i Towarzyskich,
i w ogólności prawie wszystkie wyspy morza południowego.
ё іѴІЭіѴ«!. Podług zda nia P. Cuvier, powierzchowne
cechy niedostatecznie odróżniają tę odmianę od
pokoleń Mongolskiego i Kaukazko-Indvjskiego.
Różnica dyalektów szczególniej ją odznacza.
E) Pokolenie Papuańskie. Twarz przedłużona 5 nos
.krótki; gęba wielka j włosy kędzierzawe; cera czarna.
http://rcin.org.pl

1 3 0 R / ę d I. SiMin.VE.
Ojczyzn» : niektóre wyspy Archipelagu Indyjskiego
i ziemia Papu.
MTlVftgfft. Narody nadzwyczaj dzikie i okrutne,
zdają się stanowić {>'«1 ęź pokolenia Afrykańskiego.
F) Pokolenie Amerykańskie. Twarz dość szeroka,
rysy wydatne; nos duży; cera koloru miedzianego, wlo-
sy w ogólności czarne, gładkie, broda zarasta rzadko.
Ojczyzna : cala Ameryka wyjąwszy kraj Eskimo w,
którzy należą do pokolenia Mongolskiego.
І Ч ѵ и ^ іІі To pokolenie zewnęlrznemi cechami
nieprzedstawia uderzającej różnicy, zbliża się zaś
do pokolenia 3IongoIskiego więcej niż do innych.
II. SliB iiilac, Małpia s te.
Członki wszystkie zakończone rękami, ksiuki przynajmniej
u rąk tylnych zwrotne; zęby przednie mniej więcej
wzniosłe; w dole i w górze po cztery. Twarz naga.
(Anlropomorpha) C z ł ek o lic e.
Oddział len stanowił w dziełach Linneusza jeden tylko
rodzaj M ałpy (Siinia). Nieco później (1780 r.) lilu-
menbaeh Profesor Uniwersytetu Gelyngrńskiego w dziele
pod tytułem: Handbuch der j\alnryeschic1tle, utworzył
z niejjo Ir/.y osobne rodzaje: Siinia, Papio i Ccrcojrithe~
eus. Dla coraz nowych odkryć w Zoologii i w miarę
ważnych postr/eżeń legoczesnych hadaczów , podział ten
stał się niedostatecznym i w teraźniejszym stanie nauki,
w miejscu dawnego rodzaju Małpy, znamy dobrze rozróżnionych
19 rodajów, « których się mieści sto kilkanaście
gatunków, prócz licznych odmian.
Zwierzęta niałpiaste wszystkie prawie żyją na drzewach
i rzadko schodzą na ziemię , « ogólności trzymają
się stadami skłudająceini się z jedućj lub wielu familii.
http://rcin.org.pl

JlzĘD I. TnOCLODYTES.
Pokarm ich jest roślinny; oswojone, rozmaite jedzą potrawy.
Samice rodzą po jednćin , a niekiedy po dwoje
dzieci; w wychowaniu których okazują macierzy ńską troskliwość.
Młode są powiększej części łagodne i zmyślne;
wiele z nich po oswojeniu uczy się różnych figlów i lubi
naśladować poruszenia ludzkie; stare zazwyczaj są dzikie
i do ugłaskania trudne. Obyczaje ich różne w rozmaitych
gatunkach ; lecz w ogólności Małpiasle odznaczają się od
innych zwierząt, chytroscią, którą umieją przybrać dla
nabycia podobających się im przedmiotów, ciekawością
i nadzwyczajną niestałością lnu -u , lak , że nie raz w jednej
chwili, bez żadnej widocznej przyczyny, przechodzą
zestanu spokojności do najzapalczy wszrgo gniewu.
Ojczyzną ich są kraje gorące, jeden Ijlko palonek
żyje dziko w Europie na skałach Gibraltaru. Przywiezione
w strony zimniejsze, prędko giną od słabości płucowćj.
— *e»s* — -
Antropom crplia.
RODZAJ I. (2).
T r o y l o d y t e s ( * ) , L e ś n i k , n .
Pysk krótki, czoło nizkie, krawędzie hrewne bardzo
wydatne, konchy ucliowe obszerne , obrąbione ; członki
wyższe miernie długie do końca udów sięgające , paznog-
cie wszystkie bardzo płaskie, ręce szerokie, palce krótkie
do ludzkich podobne , ogon żaden , torebki przyżuchwo-
we żadne, natylki nagie, na ciele s i e r ć długa dość rzadka,
kąt twarzy 55 stopni.
Zęby: przednich kłów i ~ trzonowych 32.
Zwierzęta lego rodzaju do dwunożnego chodu szczególniej
są ulcształcone i organizacją swoją wiele zbliżają
(‘j E. łJeoff. St. Hil. Pilhecus Cuy. Desm. Antropitbecus Blaiuv. Simia
L. Gm. Chimpanzé fr.
http://rcin.org.pl

1 3 2 R zęd I.. S a t ïiiiis .
się do człowieka, żvjq gromadnie; używają bija za podporę
w chodzeniu lub w obronie od nieprzyjaciół. Są
zmyślne i tło oswojenia łatwe.
2. N iyer (*) C z a r n y , f li e h dojrzały nieznany. M ło
dy sierć czarna, twarda, obwód natyłków gdzie niegdzie
hiałctiii włosami upstrzony, Brzuch szeroki płaski,
prawie nagi, wysokość 2 st. C i linii. Bardzo miody; na-
tyłki obficie białą siercią porosłe, wysokość 20 cali 0 linii.
M ieszka w ЛІѴусе na wybrzeżu Angolo w królestwach
Loango, Gwinei i Kongo.
V
— •
R O D Z A J II. (5).
Satyr us (**) , O kangctan. (Jun.)
U młodych pysk krótki, czoło wypukłe, czaszka gładka.
U dorosłych pysk bardzo długi , czoło nizkie,
czaszka kra wędziasta ; konchy uchowe średniej wielkości
wyraźnie obrobione. Członki górne bardzo długie do
stóp prawie sięgające kończą się wązkiemi, długopalcza-
steini rękami. Faznogcic ksiuków u rąk górnych płaskie
u reszty palców wypukłe półwalcowate. Paznogcie ksiuków
rąk dolnych szczątkowe na starosć spadające lub
zawsze żadne u indiwiduów Sumatryjskich. Ogon żaden;
torebki przyżuchwowe żadne; natyłki porosłej na
częściach wewnętrznych i przednich sierć mała; u starych
(*) Satyrus Gessner Quad. p. 974 (1551) Homo Troglodytes L. amae-
nit. Simia Troglodytes L. Gm. Jocko i Pongo BufT. S. Troglodytes,
le Pongo. Audeb. Pithecus Troglodytes Latr. S. troglodytes E.
Geofl’. Simia Pan Donavaa, Nat. rep. Tr. niger Desm. Orany noir
Virej. hist. nat. du genre humain. Orany. Chimpanzé. F. Cuv. Tr,
niger Less. man. S. Troglodytes. J. В. Fischer Syn. Orany, noir
■pitliecus troglodytes. Bory de Saint-Vincent. Pithecus leucoprymna
(bardzo młody) Less. Illustr. de Zool.
(V) Pithecus Cuv. E. Geofl*. St. Hil. Simia L. Gui. Erxl. Orang. fr.
http://rcin.org.pl

ItzĘD I. H y ło b\ t e *. 1 3 3
samców na policzkach tłuszczowe narośle. Zębów przednich
kłów , trzonowych j-Ą -f 32.
Orangutany są bardzo dowcipne i pojętne, lecż przy-
tćm leniwe i ociężałe. Chodzą powoli i niewiele; większą
część życia przepędzają na wierzchołkach drzew , których
karmią się owocami ; zmysły ich prócz słuchu, słabo
są rozwinięte.
3. It u fus, (*) C z e r w o n y . W młodości jasno rudy;
W późniejszym wieku ciemniejszy. Obwódki oczne i cycowe,
nos, wargi, dłonie i stopy nagie, koloru zwykle
cieimio-miedzianego, wysoki przeszło 4 stopy, mieszka
w Azyi wyłącznie na wyspach Sumatrze i Borneo (*').
2. ü l a n i n a , M a ł p i .
Ksiuki wszystkie zwrotne , zębówJrzonowych sęczko-
watycli w górze i w dole po 5. Nozdrza zbliżone, pazury
krótkie, płaskie.
R O D Z A J I. (4).
Ilylobates, .Dłcgorąk. (Jar.)
Twarz tępa. Krawędzie brew ne wystające. Konchy
ucho we mierne do ludzkich podobne. Członki przednie
(*) (W dzieciństwie) Jeune oranej, roux Bory atlas du diet, class, d’his
nat. Jeunes oranys Tein m. Motiogr. T. 2. pl. 44 (młody) Sph yn x
lub Satyros Aelicii. Satyrus Plin. Simia ecaudata Sublus ylahra.
Lin. Syst. nat. cd. VI. homo troglodytes Lin. 2 ed. Simia Satyrus.
L. Gin. Scbreb. Blum. Erxl. Simia oranyoutan. Klein. Joc%o Buff.
Supl. VII. Audeb- 1. fjim. Orany roux Virey. S. Satyrus E Geoff.
Pithecus Satyrus Geoff. Dem. Cuv. Orany roux Bory. Less. man.
(wieli dojrzały) Orany outan S. Salyrus Clark. Ponyo A belii Lese,
man. S. morio. Owen. (stary) Grand Orany-outan l««b Ponyo
Wurmbs 5. Ponyo Fisch. S. fVurm hii Kliul Ponyo tV u rmbii Ë.
Geoff. Desm. S. fJ^urmbii Owen Proced.
(**) Ważne o tym i poprzedzającym rodzajach postrzeżenia i szczegółowe
opisanie gatunków z dokładnemi rycinami, znales'c można w 12 Monografii
Tcmtninka T. 2. etr. 113, 130 i 364 tabL 41'*, 46 i 70.
T om I. ]7
http://rcin.org.pl

1 3 4 l«7.i;n I. Н ѵьпіілтеч.
nadzwyczajnie

R zęd I. S em nopithecus. 1 3 5
Samica. Ci.do z przodu niewiele obrosłe i bokobrody
inniéj gęste i mniej ubarwione, twarz s/ara.
Mieszka na wyspie Siunalrze.
8. linko (*), Илко. Czarny, grzbiet i krzyże rdza wo-
brunatne, u Samców brwi białe, polic/ki szare; u Samic
brwi jasno-siwe, policzki czarne 5 wzro.tt 2 stopy 2
cale. Alieszka na wyspie Sumatrze, a może i w Borneo;
jest dość rzadki . . . . . . e . . . . 5
1). llouloch Ł y s e k . Czarny na czole z przepaską
białawo-siwą , skóra zupełnie czarna, kły bardzo duże.
M tody sierć brunalno-czarniawa ; ręce, nogi, grzbiet i
śrzodkowa linia ciała szare. Żywi się pączkami drzew i
owocarni. Alieszka w królestwie Assam w Itidyi, i w gó­
rach C a t ...........................................................................................6
10. Chorommulus (’*'), Wąsacz. Czoło obszerne,
wysokie; nos wydatny, sierć na ciele brunatno-szara,
na twarzy dwa duże wąsy ; mieszka na stałym lądzie
w Indyi ..................................................................................................7
Ihjlobatcs leucofjciujs (Ugilby) mieszka tamże.
-— «ими—-
R O D Z A J IÏ. (o).
Seinnopilhccus (“ **j, Kudłacz. (Jar.)
Pysk tepy ; nos niewydatny; członki bardzo iłługie;
ręce przednie wązkie przedłużone; ksiuki bardzo krótkie
z płaskiemi paznokciami, na innych palcach pazitog-
cie wypukłe. Ciało długie szczupłe, ogon bardzo dłu-
(*) Siinia lar Baffles. Cat. trans, Soc. Lin. XIII. 242. Hyl. lar. Cuv.
Mam. juin 1824. Hylobatcs liarlani Buli. dc Ferrussae Sini. Raffle-
sii Fiscłi.
(M) Hylob hooloch ПісЬ. Harl. Simia ЛоЬпіі Fiscli.
(***) Oj;il by Proced. 1837.
(*“ *) Fred. Cuv. J. GeoJF. Lasiopyga III. Presbytis Esch. Simia Z. Gm.
Pygalhrix. Ge of. St. Hil. Semiiopithequc fr.
http://rcin.org.pl

13G Kzęd I. Semnopitiieccs.
gi. W miejscu torebek przyżuchwowych skóra na twarzy
fałdzisla. Natyłki mocno nabrzmiałe ; sierć długa,
oliiila. Z«;l>y przednich kłów wiclkicb -7=7 ? trzonowych
pięeio-sęczkowych -friry» 32.
Zwierzęta lł-jjo rodzaju zamieszkują wyłącznie Indyęj
żyją w lasach i karmią się owocami.
11. Nemaeus, (*) Rldonogi. Twarz hlado-żółta z obwódką
białą, na skroniach przepaska czerwona, takaż,
czarna na czole ; pod gardłem plama czarna. Sierć szara
czarno-nakrapiana ; przedramiona białe, ręce czarne; kuper
i ogon białe ; zad i nalyłki czarne ; golenie rdzawo-
czerwone. Wzrost półtrzecićj stopy. Żyje gromadnie
w Hocliinchinie i na półwyspie Maladze . . . . 1
12. Entellus (*’), D zia d e k . Zółtawo-biały, grzbiet
członki i ogon wpadają w kolor brunatny, cztery ręce
i twarz czarne. Bródka mała żółtawa.
Wysoki blisko 3 stopy. Zamieś/kuje Bengal i półwysep
Indyjski po tamtej stronie Gangesu . . . 2
13. Leucoprymnus (***) , K udłacz b ia ł o t y ł e k. Twarz
czarna, wierzch głowy cieinno-brunatny. Ciało i członki
czarne. Kraina wewnętrzna członków i wierzch ciała
brunatno-czarniawe. Gardziel , spod szyi i br/eyi policzków
^ dłogiemi szaro-żóltawemi włosami okryte; na
wierzchniej części zadu i na łytkach szeroka trójkątna
szarawo biała plama. Dorosły ogon białawy; długość
ciała wraz z ogonem 3 stopy; sierć czarna, twarz fiole-
towo-purpurowa , dłujjiemi białemi włosami obrzeżona,
na końcu ogona kosmyk. M iody bladó-szarawo-brunatny.
Mieszka na wyspach Gej tan i Jawie . . . . 3
(') Siinia пешаса Lin. le grand Singe dc la Cocliinchine Briss. le Doue.
Audch. I’yjjnlrix Nemacus Geoff. Lasiopyya INemaeus Uli#.
(**) Siinia entellus Dufresue. Ccrcop. entellus Gcofl’. Sein пор. entellus
Desm. Ccrcop. Senex. Erxl.
(“ *) Siinia leucoprymna Fiscb. Seinn. fulro griseus Desmoul. Cercop.
Kephaloptcrus. Zim. C. latibarbatu* GeofF. Tcmm.
http://rcin.org.pl

R zjçd I . S e m n o fitiie c u J . 1 3 7
I A. Vellcvosus (*), W ł o s ie m e c . Czarny; włosy na
grzbiecie słabiznie i krzyżach od 5 do 7 cali długie.
Gardzieli boki glcwy i ogon białe, żółtawo-cieniowanej
na tyłkach i niższej części zadu przy nasadzie oj; o na,
wielka siwa plamo. Ogon ukryty pod długiemi czarne-
iiii włosami obraslającemi lędźwie.
Ojczyzna niewiadoma.
15. Cucullalus (’*), K a pt u r za sty. Ciało brunatne;
ogon i członki czarne ; głowa brunatno-płowa; ogon bardzo
długi.
M ieszka w Bombaj i w górach Gat . . . . 4
16. Iticolor (***), D w o m a śc isty. Skóra w ogólności
czarna , na skroniach podbródka i gardzieli, włosy białe
; na czole przepaska biała. Włosy skroni, policzków,
gardzieli bardzo długie , w tył obrócone zupełnie zakrywają
uszy; włosy podbródka częścią naprzód, częścią na
dół skierowane; reszta głowy, tułów i członki (wyjąwszy
natyłki) czarne. Od szyi aż do nasady ogona włosy bar-
d/.o długie; sierć w ogólności gęsta, miękka; na natył-
kach włosy czarne z końcami biułeuii. Ogon cały bru-
dno-biały.
Ojczyzna niew iadom a...................................................5
17. J\eslor (****), N e s t o r . Głowa, natyłki i zad jasno-
popielate, ogon brunatno-cieniowany, na końcu biały,
Wąsy, brzegi warg i podbródek białe. Twarz i ręce
czarne, członki czarniawe.
Ojczyzna n iew ia d o m a ...................................................b
18. Flavimanus (***”*), Z ó ł t o u ę k i. Zwierzchu rdzawo*
brunatny, pod spodem biały; na śrzodku głowy i na za-
tylku pęk długich siwych włosów , boki głowy złotawo-
(*) Isid. Geoff. St. Hil. Voy. de Belanger Less. compté. à Buff.
(**) Isid. Geoff. St. Hil. Уоу. Belan. Less- com. à Buf.
(**') Wosmaël, l’Institut n. 116 p. 245.
(“ **) Bennetl Proced III., 67. Less. Comp, à Buff.
(“ ***) Isid. Geof. St. Hil. voy. zool. de Belanger.
http://rcin.org.pl

138 B/.ĘD Г. S emN“PITHECUS.
rude. Ogon z wierzchu i na końcu brunatno-rudy, ze
strony wewnętrznej 1» i a •' у. Członki zew nątrz jasno-rude,
od spodu białe 5 ręce jasno-żółte.
Mieszka w S u m a t r z e .............................................................7
19. M d a lo p h u s, C za h n o c/.u b. Zwierzchu jasno-ru-
dy, pod spodem biały. Na wierzchu i z tyłu głowy czub
długich czarnych włosów. Długość ciała 4 stopy 6 cali.
Mieszka w S u m a t r z e ..............................................................8
20. Contains, (*) Kosatka. W ierzch ciała i zewnętrz-
ne części członków ciemno-szare, spód i w ewnęlr/.na stro­
na członków czysto-białe ; ręce białawe lub szarawe, na
ciemieniu i zafyłku długie czarne włosy; długi 18 cali.
M ies/.ka na wyspach Sumatrze, Synkapora i Rnang 9
21. Pminosus (**), Ś nieżysty. W łosy na ciele czar­
ne z końcami hiałenii ; nasada ogona bez plamy białej.
Kęce czarne ; długi półtrzecićj stopy. M iody płowo-ru-
dy, czarno i płowo-upstrzony.
Mieszka na wyspach Jawie w Sumatrze . . 10
22. M aurus (***), Czarny. Czarny, przy nasadzie o-
gona pod spodem plama biała. Na ciemieniu włosy długie.
M •eszka na wyspie Jaw ie, a pod wątpieniem na Sum
atrze .....................................................................11
23. A uratus (****), Z łocisty. Cały złocisto-żółty, pod
spodem jaśniejszy, po obu stronach kolan podłużne,
czarne plamy.
Mieszka na wyspach M oluckicli......................................12
24. Pyrrhus (*****)? L ontuno. Na grzbiecie i zewnętrz­
nej stronie Członków jasno-płowy ; włosy miękkie i deli­
(*) Semnop Croo-Presb. milrata Eschs. Simia Maura Rafii. Semn. coma-
tus Desm.
( ) Semn. ałerrimus Less. Silnia crisfata Raffles. Simia albo-cinerea
Fisch. Seiun. neigeux Less. Maslol.
( **) Siinia Maura Schreb. Fisch. Guenon nègre Buf. Cercopit. maurus
Geof. Desm. Guenon maure de Leschenaułt l>esm. Siinia Edwardsii
Fisch.
(* ) Pyrrhus Less. Comp. S. cynomolgus Fisch. Cer. alhys Desm.
(**’*’) Horst, zool. resear.
http://rcin.org.pl

R zijd I . N a s a l is. 1 3 9
katne ; na głowie, czole, ogonie i członkach złotawe.
Brzuch i wewnętrzne strony członków blado-żółte; kolana
bez plam czarnych. Długi 24 stopy.
Mieszka na wyspie Jawie, gilzie go krajowcy Lon-
tung zowią. Gatunek len poprzedzającemu bardzo podobny,
zdaje się bydź odmianą wieku . . . . 13
2 5 . j4lyobularis (*). B ia ł o g a r d ł y . Zwierzchu żółty
i czarny, pod spodem biało i czarno upslrzony. Gardziel
biały; członki czarne; kły potężne. Ogon czarny.
Mieszka w lndyach , w B o m b a j ................................14
26. lira (**j , K r a . Ciernie i grzbiet hrunaloo-czer-
wonawf. Słabizna i ogon szare, spód ciała i wierzchnia
strona członków jasno-si we , twarz brunatna gęstemi bokobrodami
zarosła. Nagniotki natyłkowe bardzo szerokie.
Długość ciała 20 cali, a ogona 21 cali.
Mieszka na wyspie S u m a t r z e ................................15
27. Obsctirus i*’*), C iemny. Odzież w ogólności ciemna
; ojczyzna niewiadoma.
Gatunek potrzebujący dokładniejszego poznania. 16
—t®} —-
R O D Z A J I ii. (6 ).
N asalis, (****) N o s a c z . n.
Ciało krępe; pysk bardzo krótki; kąt twarzy 50е3;
czoło wydatne; nos szeroki nad miarę przedłużony z dwoma
u spodu szerokiemi nozdrzami; członki dość długie;
na ksiiikach nóg tylnych paznogcie szerokie, grube; ogon
od ciała dłuższy ; torebki przyżuchwowe wyraźne. Na-
tyłki st.wardoi.iłe ; sierć ifa ciele oblita.
(*) Sylses Proceed. 1831. р. Г06. Owen. Proceed. 1832*
(**) Siinia fascicularis Raffles.
(***) .lames Reid. Proceed. 1837. p. 14.
(**“*) Geof. St. Hil. (1812) Less. Vigors et Horsf. Isid. Geof. Nasique fr.
http://rcin.org.pl

140 R zęd I. Colobüs.
28. L arvalu s, (*) Z a m a s k o w a n y .
Dorosły. Na piersiach , szyi i ramionach , jasno-ru-
dy ; na ciemieniu i grzbiecie rudy ; spód ciała rdzuwo-
szary; na przedramionach i komorze piersiowej, po jednej
poprzecznej, żółtej prędze. Twarz, brunatna. Długi
przeszło 3 stopy. Silny, drapieżny, krzykliwy; żyje
gromadnie.
M iody: Na głowie, szyi, ramionach i zadzie rudy;
na brzuchu jasniejszy. Srzodck grzbietu czerwonawo-si-
wy. Wewnętrzne strony członków, dolna część grzbietu
i wierzch ogona szare; nos bardzo długi.
Mieszka na wyspie Borneo.
R O D ZA J IV. (7).
Colobus, (**) N i e d o ł ę g . (Jar.)
Ciało szczupłe; twarz naga; pysk krótki, torebka*
mi przyżuohwowemi opatrzony ; ogon bardzo długi, szczupły,
na końcu kiciasty. Natylki stwardniałe. Na rękach
przednich ksiuki żadne łub tylko szczątkowe, a na ich
miejscu sęczki.
Gatunki składające len rodzaj żyją wyłącznie w Afryce
; potrzebują dokładniejszego poznania ich w naturze,
i szczegółowych porównań.
2У. Pohjcomos, (***) G rzywiasty.
Na głowie i wierzchniej części ciała grzywa z żółtych
i czarnych włosów złożona, niższe części krótkie-
mi czarnemi włosami okryte, ogon śnieżno-biały, kiciasty.
Długość ciała 3 stopy.
(') Silnia Nasica Sclirebr. S. rostrata Blumb. la Guenon d long ner.
Buff. S. larvata Fish.
(**) 111. Geof. Ogilhy. Colobe fr.
(*'*) lilię. Geunou л carnail Buff. S. poijcomos Scbreb. Ateles comalus
Geoff.
http://rcin.org.pl

R zęd I. C o l o b u s . 1 4 1
Mieszka na wybrzeżu Gwinei ; mianowicie w okolicach
Sierra Leony i Kongo.....................................................1
3 0 . Fernujineus, (*) R dzaw y .
Przodek głowy, harlsi i uda ze strony zewnętrznej
czarne; twarz i ogon rudo-purpurowe ; członki w pozostałych
częściach jasno rude; brzuch rudawo żółty (*').
Długi 2 stopy 7 cali.
Mieszka w Gwinei , w Sierra Leona. . . . 2
31. Guereza, (*'*) Ż a ł o b n y.
Czarny; po bokach ciała włosy długie, białe, strzępiaste
; ogon czarny z kitą białą ; twarz czarna z czystą
białą obwódką. Kły bardzo wielkie.
Mieszka w Abisynii w prowincyach Godjam, Kul i
Dainot................................................................................................ 2
3 2 . 2 ’cmminckii, (****) Т е м mink a .
Głowa, szyja ramiona i wierzchnia część zadu, czarne
; ręce, twarz i ogon purpurowo-czerwone, reszta członków
jasno-czerwune , brzuch czerw ona wo-żółty. Długość
2 stopy 7 cali.
Ma mieszkać na wschodnim brzegu Afryki. . 3
3 3 . Fuliginosus, (*****) O g o h z a ł y .
Samica podstarzała: Sierć jasno-niebieskawo-ogorzała
, na barkach ciemniejsza , na zatyłku głowy z rudym
odcieniem ; wierzch ramion, zad i nasada ogona
sadzowate. Reszta członków i ogon jasno-ceglaste. Brzuch
i słabizna biało żółtawe ; nad oczami prążka czarna; części
nagie twarzy, rąk i nóg fijoletowe. Długość 5 stop
(') ierruginntus Dcsm- Aubre Gucnon Buff. Supp. 7 p. 66. Sim.
ferruginea Fisch.
(**) Fischer Synop. p. 13. csp. 8.
(“ *) Huppell. pi. 1. Neue Wirbelt 1835. Less. comp. 2 éd. p. 227
Obiłby proceed. 1835.
(•"**) jjesm Mam. Less. p. 33. et comp. 2. éd. t. 1. p. 2.27.
(*“ **) Ogilby, proceed. 1835. p. 97.
Т о м I. is
http://rcin.org.pl

142 R/ęd I. Colobus.
i 2 сі.ір » i» jji «'Is I; if*. J J i r k m ł o d y : Ma podobne powyż­
szemu Il112* I*\І ieilie.
Mieszka w Ga ni Li i............................................................................4
34. LJrsinns (') , Л11: и /л V i КI) 7. i л s T V .
W łosy na ciele długie, czarne, koniec ogona bia­
ły kiciasly, na harkacb między czarneini z rzadka po­
siane włosy białe. U m ł o d y c h sierć szarawa.
IV! i es z lia w Lagoa-bay...................................... 5
ЗГ). S u tM IK IS , DŁUGOWŁOSY.
Czarny, włosy na ciele bardzo długie. Długość cia­
ła 31 , oj; o na 3(5 cali (**;.
Mieszka w F ernando-l\.................................................................
30. L e t i c o m i r o s (***), (ллим-.
(Czarny lsoii|cy z udaoii bialcnii.
Mieszka w Afryce..............................................................................7
37. P c n n a n t i i (****,, I’emnanta.
Z wierzchu czarniawy, po linkach czerw ono-płowy,
pod spodem żółtawy. Ojpin Śniado-czarniawy ; podskroil-
niki białe. Długość ciała • 2 7 , ogona 21) cali.
M ieszka w Fcrnando-Po...................................... 8
38. V c n t S (*****), l*KAWDZI»Y.
(iłow a, grzbiet i nasada ogona, idi w kowo-brunat­
ne ; potylica i brzegi nalylkowych slw ardiiiałosci pod-
gorzale. Ogon szary. Boki szji i gardziel brudno-sza-
re. Barki i członki jasiin-ziclonkowale szare. Brzuch
brudno-szary, ksiuk żaden.
Mieszka w Afryce. .

R z ę d I. C eu co pitiiecus. 143
R O D Z A J У. (8).
Cercopilheeus (* ) K o c z k o d a n . (Jar.)
%
Pysk słabo przedłużony ; u niektórych gatunków wydatny
; ciało długie, członki długie; ręce przednie od
tylnych dłuższe, ksiuki krótkie z pazurami płaskienii;
na reszcie palców pazury rynienkowale, ogon długi, torebki
przyżuclmow e obszernej zęby trzonowe o czterech
Sęczkach.
Koczkodany mieszkają wyłącznic w Afryce. Są zwinne
, niesforne, gniewliwe, chytre lecz do oswojenia
łatwe.
P O D U O 1) Z A J E.
1. V i C S Vraies G u e n o n ^ Комков iN ï p r a w d z i w e .
Głowa okrągła > czoło nizkie, krawędzie brew ne mało
wydatne, zęby trzonowe czlćro-sęczkowale.
2. Guenons- 91acaques7 Koczkodany dłigopys/czki.
Pysk przedłużony; krawędzie brenne, wydatne i wystające.
1) Los V raies Guenons^ I ï o c z l e o i l a n y p r a w d z i w e .
39. M ona (**), Mona.
Wierzch głowy złolawo-zielony ; grzbiet i słahizna
jasno-kasztanowate, czarno-na kra pia ne wierzch ogona niebieskawo-popielał
v ; na nat\ Ikach dwie plamy białe;
twarz błękitna; wargi i nos koloru cielistego; ręce i uszy
mięsisto sine; brwi popielate.
Mieszka na zachodnim brzegu Afryki, w Gwinei.
Długość ciała zaledwie 17 cali wynosi; ogon długi 23
cale i 0 l i n i i ............................................................................. 1
(*_) Erxl. III. (ліѵ. Simîa L. Gin. Fischer; Cercojiilhecus ct Cercocebus
E. Geof. St Hil Guenon, fr.
(**) Le Silice varié Brise.
http://rcin.org.pl

1 4 4 R zęd I . C er c o pit iu îc u s.
40. Din lin (*) , BllODATY.
Grzbiet jasno-kaszlano u a ty, boki ciała siwe biało-
nakrapiane; ręce, ogon, wierzch głowy czarnej gardziel
i piersi i t in le ; brzuch czarniawy, uda zc strony
wewnętrznej żółte ; na czole przepaska biała 5 broda biała
, wązlsa, półtora cala długa, pod spodem z plamką
czarną.
Mieszka w Kongo i w Gwinei........................................2
41. M artini (**), M artina.
Wierzch ciała czarno i żółtawo pręgowany, wierzch
głowy, ramiona i ogon czarniawe , garło i brzuch siwo-
wyplowiałe. Długość ciała 22, ogona 26 cali.
Mieszka w Fernando-Po....................................................3
42. Diademutus (*’*), U w ień c zo n y .
Wierzch ciała i policzki oliwkowo-siwe , czarno-
nakrapiane. Na czole plama biała w kształcie półksiężyca.
Spód podbródka biały, ogon czarny, biuło-na-
krapiany. Reszta ciała czarna.
Mieszka na zachodnim brzegu Afryki. 4
4.'5. llolowtiy (****) ł Dwubrodek..
Na głowie, słabiznie i wierzchniej slronie członków
brunatno-czarniawy, biało-nakrapiany, twarz czarna; na
czole przepaska w kształcie półksiężyca. Hroda wielka
na dwie części rozdzielona. Wierzch ciała, brzuch i we-
wnęlrzne strony przednich członków białawe.
Mieszka w Gwinei.................................................................5
44. Potjonias (*"***), W ąsaty .
Na środku grzbietu i koło lędźwi czarny, biało-na-
krapiany, ogon z wierzchu i przepaski na skroniach czar-
(*) Burbnlus Uriss. S. diuna L. C. diâna Gcoll’. Desm.
(**) Walcrli.
(***_) Cer. diana, F. Cuy. p. 47. j>1. 14. iu 4to 42 livr. Simia leucaiiipyx
Fisel». Syiiop. p. 20. Cer. laumits Mrxl.
(*•■“ ) S. Roloway. Lin. Cer. rollytvay Erxl. La Palalinc. Eiicycl. Gucnoii
diane des auteurs Desm. Less.
(*'***) Bennelt. prececd: 1833 p. 67.
http://rcin.org.pl

RzĘD I. CeKCOPITIIĘCUS. 145
ne; czoło i uda żółtawe czarno-centkowane, wąsy bardzo
długie żółtawo-białe. Spód ciała i wewnętrzna strona
członków żółtawo-ruda. Długość ciała 17 cali, a o-
gona 26 cali.
Slieszka w Fernando-Po na wybrzeżu Afrykańskićm. (>
45. E ryllirotis (*), O/.dobimy»
Siwy, zwierzchu żółto i czarno pręgowany, gardło
i podskronniki binłe ; ramiona czarniawe; ogon jasno-
rudy na końcu czarny; tył i uszy rude. Długość ciała
17. ogona 23 cali.
Mieszka w Fernando-Po. 7
40. Nictitans (**), B u chacz.
Brunatny, zielonawo-nakrapiany; strona wierzchnia
członków ciemno-brimatna ; ogon brunatny, twarz niebieskawo
czarna z szeroką białą plamą nanosie; wierzchnia
część powiek cielista. Długość ciała 19, ogona 26 cali.
Mieszka w Gwiuei. ................................................... 8
4 7 . Pełaurista (*'*), B ia łon o sy.
Twarz, fioletowa , krótkiemi czarnemi włosami porosła
, koniec nosa biały, między oczyma i uszami dwie
białe plamy ; wierzei» głowy zielcno-zółtawy; czoło brunatne;
wierzch ciała zielonawy, środkowa linia grzbietu
i ogona płowe; części dolne i wewnętrzne członków
białawe. Długość ciała 15, ogona 18 cali.
Mieszka w Gwinei i Kongo.............................................9
4S. Cephas (****), U b a r w io n y.
Twarz błękitna z białyui półksiężycem na nosie.
Włosy na ciele zielonawo-brunatne, na udach szaro-zic-
łonawe , a na członkach szaro-żółtawe ; dwie trzecie części
ogona jasno-rude ; wewnętrzne strony członków sza-
(*) Waterli.
(*") S. nictitans L. Gm. le Haucbeur. Audcb. Lasiopyga nictitans.
(***) Le Blanc nez Allemand, in Buiï*. Siinia pełaurista L. Gm. S. asca-
nius Encycl.
(“ **) Cebus barbatus Klein. Moustac. Aud. Buff.
http://rcin.org.pl

146 RzĘD I. CliRCOPITllECCS.
гс, bokobrody żółte ; broda biała; na czole przepaska
czarna ; nagie części członków koloru cielistego. Długość
ciała 14, ogona 31 c.ili. Obyczaje łagodne.
Mieszka na zachód ni ni brzegu Afryki w Gwinei. 10
49. Talapoin (*), Huytogło« y.
Czoło białe, policzki cieliste, nos czarny; bokobrody
gęsie, żółta wo-hiałe , czarno-nakrapiane ; sierć
z wierzchu zielona , pod spodem biała ; u

R/ĘD I. CeRCOI'ITIIECL'9. 147
52. C y n o s u r u s (*), Maldkuk.
W icrtrli ciała, członki i ogon zielonawo-siwpj spód
ciała białawy; bokobrody i przepaska czelne białej id o.sz­
li a błękitna, włosami białeini obrosła.
Mieszka w Cap-Coast na wybrzeżu Gambii. . 14
53. Campbellii (**) , Kampbicla.
VVI osianka bardzo długa , jedwabista, na śrzodku
grzbielu rozdzielona; głowa i ciało z przodu szarawo-
oliukoue; «losy czarno- i zóllo-pręgouaiiP ; l\lna część
ciała i zewnętrzne slrony udów popiel.ile; ogon, brzucll
i wewnętrzne slrony członków białej ramiona zewnąlrz
czarne ; ogon włosami czarnemi i brudno-żółleini porosły,
na końcu Czarny. Długość ciała 20, ogona 28 cali.
Mieszka w Sierra-Leona...........................................................15
54. Te/ihrops (“**), !5łvd"licy.
Z wierzchu zielonano-śmady, pod spodem biały;
Іиаіѵ. hlado-eieiista : nalylki , policzki i brzegi warg
królkienii ogorzalemi włosami obrosłe.
Mieszka na zachodnim brzegu Afryki. . . . 16
55. Pijtjcnjlhnis (****) , Karłowa ty.
Z. «vierzehn sznrawo-ziełony, pod spodem biały;
(warz czarna z obwódką oczu bladszą; na policzkach
włosy białe; moszna zielona, śnie/.no-hiałcini «losami
obrosła ; lył jasno-rudą sićrcią obrzeżony; ogon na końcu
szary.
31 ieszka « lasach na przylądku Dobrćj-Nadziei. 17
50. Ituber (* ***)> Czerwony.
Sierć na ciele i zewnętrznej sironie członków jasno-
s (') Le Sinije vert. Uriss. S. Cynosnrus Sereb ; variété du Callitricbe Aud.
Sin. fam. 4. i». 7. pl. 5- line. pl. XI. Cercopit. fournis variété Erxl.
p. ‘27. S. fa u ii u s L. Gm i
(**) Walerli.
(*“ ) Benelt proceed. 1833. p. 07.
(*“**) S saltaea Thumb. S Sul»viii

148 R zi-d I. СкпсорітпЕсив.
płowa ; pod spodem i na wewnętrznej stronie członltów
biała; ogon z wierzchu czerwony, pod spodem biały; {»Iowa
jasno-ruda ; na czole przepaska czarna, niekiedy biała.
Długość ciała 18, ogona 19 do 20 cali.
Pojętny, chytry, złośliwy, do ugłaskania trudny.
Mieszka w Scnegambii i Egypcie................................18
57. Pyrrhonolos l*) , JSisnas.
Sierć na ciele i członkach złotawo-ruda ; pod spodem
na wewnętrznej stronie członków, na przedramionach
i goleniach biała; na czole plama trójkątna ruda,
z czarniawą obwódką; twarz naga ; na nosie włosy białe,
powieki cieliste, luoszna zielonawo-błękilna, obwódka
tyłu czerwona.
Mieszka w Darschakie między Sennaretn i Dongola. 19
2. Les Guenons Macaques, Koczkodany Dhiyopyszczki.
58. AcÜiiops (**), Mangabej.
VVi erzeh głowy kasztanowaty; przez czoło aż do
szyi przepaska biała; twarz czarna j powieki białej bokobrody
gęste, szare; wierzch ciała i wewnętrzne strony
członków białe.; ręce czarniawe; reszta ciała popielatoszara.
Mieszka na wybrzezu Gwinei w Abyssynii. . 20
59. Fuliginosus (***), Ogorzały.
Z wierzchu i na zewnętrznej stronie członków siwy,
szarawo-ogorzały ; pod spodem, na policzkach i pod-
brodku białawy z szarawym odcieniem; powieki białe.
Długość ciała 22, ogona 18 cali.
(*) Guenon nisnas fr. Pit. pyrrhonotos Blaine S. callitriclius Prosp. Alpin.
Oligypte lic 4, 124-4.
S. aethiops. L. Gm. Mangabey ci collier Buff. Cercocebus Mangabey
Geof.
(* *) S. cynosuros Scopoli? le Mangabey sans collier Buff. t. 14. pl. 32.
Manga bey ci collier noir Enegel, S. aelhiops L. Gui. S. fulijjinosa
Geoff. С erco. fuliyinosus Geoff.
http://rcin.org.pl

R/.ĘD I. M a c a c c s. 149
Łagodny, wesoły, zwinny; mało pojętny.
31 i es/, ha w Kongo, na wybrzeżu złolein i w Kap-
Koast, na zachodnim brzegu Afryki..................................21
S ł-.O ЧЙ —
R O D ZA J VI. (9).
Macacns (’) , M a ł p a .
Pysk gruby, dość przedłużony; ciało krępe; członki
silne, miernie długie; lssiuki przednie z pazurami pła-
skieuii, na innych palcach pazury rynienkowale ; torebki
przyżuchwowe wyraźne; natyłki stwardniałe; ogon rozmaitej
długości, lub wcale żaden; nos niewydolny; kąt
twarzy 40 stopni.
Zęby: przednich , kłów f—; ? trzonowych ~~Ą .^2.
Zwierzęta za młoilu łagodne i posłuszne, na starość
złośliwe, żarłoczne i lubieżno.
1* O D К O D Z A J E.
1. Cercocebus ("), Ustuobuewka. n.
Pysk słabo wystający; głowa zaokrąglona; członki
proporcjonalne; ogon od ciała diużs-/y, ku końcowi coraz
cieńszy; stwardniałości natyłkowe (nagniotki) mierne;
krawęd/ie brewne wydatne; włosy na głowie zwykle
rozłożyste.
2. SileilUS (***)» Grzywacz.. n.
Pysk zaokrąglony; ogon szczupły, pękiem włosów zakończony,
nie dłuższy od połowy ciała. Głowa grzy-
wiasła.
(*) Lacćp. Siinia Lin. Gm. Ccrcopliilhecus Briss. III.
(**) Geofi*. St. Hil Macaques à longue queue.
(•***) Less. Ouanderou fr.
ÏOM 1.
http://rcin.org.pl

130 I t z j j n I . M ACACUS.
3. l& h esiE S (*), Kucyk. n.
Ciało krępe у silne; nagniotki na ty JI: » cli wielkie;
oj;on griiliy, oslioslupny, nie przechodzi piątej części
długości ciała.
4. Inniis (**), Мдвот. 7i.
Ciało krępe, silne; w miejscu ogona sęczek.
1) C c r c o c e b u s , O s l r o l i r e i v l a .
60. Hadiidiis P r o m ie n is t a .
Ciało i głowa szaro-zielorcawe ; członki ze strony
zewnętrznej szarawe, z wewnętrznej białe; ogon z wierzchu
czarnia wy.
Al icszka u Indy i i na całćni w ybrzeżu Alalabarskiém. I
01. Siiiictis (****) f ChiKska.
Ciało, '»Iowa i zewnętrzna strona członków jnsno-
rude. Ogon z wierzchu czarniawy, poil spodem szarawy.
Długość ciała i głowy 12, ogona 18 cali.
Alieszka w Hengalu, czczona przez Braminów. . 2
(»2 ( ' i / i i o iii ol(/its (*•***), T jako.
Samiec oliwkowy, czarno nakrapiany ; członki szare
; spód ciała i wewnętrzne strony członków białe, rzadką
siercią pokryte. Ogon z wierzchu czarniawy, pod
spodein popielały. Twarz sina.
Samica mniejsza od samca. Pojętna, niespokojna,
złośliwa..............................................................................................3
C) Ma i mon IV.
(“) GeofF. S. Hil. Majjots ou mnoncjiics sans queue Isiil. Geo f*. Macacus,
Desiu. F. Cuv. Simia Jj. Maj>us Less.
(***) Cercehus radiatus Geofl*. St. Hil. mac. radiatus, Desm. Mam G. Cuv.
Fr. Cuv. le Bonnet Chinois BiifT. S. Siniea L.
(* *“) Cercocehus sinieus GeoÜ*. St. Il iI Alneaeue sinicus. Desm. le Bonnet.
Chinois Bu ft’. Cercoj». pileatus Desni Cynocephalus Sinensis. Latr.
(•****) \лС Macaque Bu ft*. Ceroop. cviiomolgus Jürxl- IV1. cynonioljjus Desm.
Macaque ordinaire Geoll*. St. Ili 1. S. cy nomolgus L. Gin. Aiyretle.
Audeh.— Samica S. ayjjula L. Cerc. ayjjuła Krxl.
http://rcin.org.pl

R zęd I. M a cacu s. 1 5 1
O d m i a n y :
A) Włosy na większej połowie ciała dłuższe, miększe,
ziełonawo-żólle. W ogólności ubarwienie więcej
zielone.
B) Na wielu częściach włosianki ł)ierze przewagę maść
czarna.
Mieszka na wyspach Sumatrze i Jawie; a także na
wyspie francuskiej (Vile dc France), gdzie jest naturali-
zowana.
03. Aurcus (*) Złocista.
Wierzch ciała pięknie czerwonawy, czarno nakra-
piany; zewnęlzna strona członl;ów jasno-siwa; spód ciała
i ogona, wewnętrzna strona członków i długie włosy policzków,
szare; wierzchnia część ogona przy nasadzie
czarniawa, na końcu szara.
Mieszka w Bengalu , w Pegu , na wyspach Jawie i
Sumatrze......................................................................................4
64. Carhonarim (**), W ęg larz.
Z wierzchu szarawo-zielona, pod spodem hiałuwo-
szara. Ogon zielonawo-szary, na końcu białawy. Twarz
cicnino-czarna ; powieki białe. Uszy, ręce i stwardniało*
ści nalyłkowc czarne.
Mieszka w Sumatrze (***).................................................5
2) Silenus, Grzyivacz.
65. Sileniis (****), Gzzywiasta.
Samiec: Sierć na ciele dość krótka; szyja grzywia-
(*) Cercop. niulalla, Zimni. Singe brun. Latr. S. niulatta Shaw. Macaque
roux doré. Less.
(*’) Fr. Cuv. Mam. 52. liv. in fol. edit in І. p. 84. p. 128. Isid. Geo IK
S. Hil. S. carbon aria Fisclier.— Macaque à face noire»
(***) Mae. assaiiiensis, Мае. Clell. Proceed. 18119. p. 148, mieszka w Assam.
(*’**) Macaque Ouanderou Less.— Callilbrix. Plin. F. Cuv. Desm. , L. Sileniis
et S. leonina Gin. le Macaque à crinière Cuv. reg-, an. Rhesus
Ouanderou Isid. Geof. S. Silenus L. — S. veter. L, Gm.
http://rcin.org.pl

152 R zęd I. M a c a c u s.
staj głowa, s/.yja , słahizna i zewnętrzne strony członków
czarne. Ogon śniady j części niższe i wewnętrzne
strony członków białawej kita ogona siwa; włosy na
policzkach długie, czysto białe; obwódka twarzy szara,
1 и Ił niekiedy szaro-śniada ; twarz i ręce czarne. Dłng ość
ciała 24, ogona 10 cali.
Obyczaje dzikie, charakter złośliwy i nieprzystępny.
S/t mi с ti : (i г/, y w a mniej obfita 5 mniej biała.
Mieszka na półwyspie 1 ndyjskićni i w Cejlan. . 6
3) Bhesus, Kucyk.
(Hi. lihcsns (*), K u s a .
Samiec: Sierć zielonawo-szara z płowym lub szara-
wo-rudyni odcieniem. Niżs/.e części jjrzhietu i zewnętrzna
strona dolnych członków złocisto-ruda ; członki wyższe
szare. Spód ciała i zew nętrzna strona wjzszycb członków
białawe. Ogon krótki, z wierzchu rudy, pod spoiłem
przy nasadzie hiałj ; na końcu Śniady; skóra obwisła.
Długość ciała 15, ogona 0 Ciii.
Stanica wzrostem mniejsza. Obyczaje dzikie.
M ieszka w Imlyacb, nad brzejjami Gangesu. . 7
07. ISeniestriniis (**), Długnołow\ czarny lub czarniawy. Ojjiin bardzo krótki; twarz
brunatna. Długość ciała od 20 do 22, ogona od 4 do 5
cali.
Za miodu łagodny i posłuszny; na starość dziczeje. S
Mieszka na wyspach Jawie i Sumatrze.
Г) Macacus ery Ihre u s. Tsî«l. (îeofT Macacus Rhesus Dcsm. S.gerou. Schre-
hev, Pi 111 ecus mai шоп Biaiuc Buli*.
(*** Desui mam. р. GO. esp. 30. Nouveau Bahouin Kuci. p .l.X . f. t.(icoft\
Singea queue «le (Cochon F. Ciiv. Ііишч neinesl riiiiis Kuhl. Beit. S. cri-
slata Fisch. Siinia Sphinx L. S. platipygos Sclireh. Babouin aux longues
jainhes Buflf. suj>. Maiinou Buff. Maiiuou. Aiuleh.— S. carpolejjos
Sir Kafiles.
http://rcin.org.pl

R zęd I . M a c a c u s. 1 5 3
08. Libidinosus (*) , LlBIEŻlNlK.
Samica: Policzki, barki i przednie członki oliwko-
wo-płowe; na śrzodku głowy szeroka czarna piania.
Grzbiet , ogon i tjlne części ciała śniade z oliwkowo-pło-
лѵуіп odcieniem. Spód ciała i wewnętrzne strony członków
białawe. Twarz i ręce cieliste.
Ojczyzna niewiadoma........................................................9
09. Maw-us (**), C zaknolica.
Samiec: Śniady, rudo nakrnpiany. Ogon bardzo
krótki ; twarz czarniawa. Długość ciała 2 stopy, 8 cali,
ogona cal 1 .
Mieszka w Kochincbinie..................................................10
70. jdrcloiiles (***) , INiedźwiedziasta.
Gatunek ten łatwo poznać na pierwszy rzut oka po
nadzwyczaj małym ogonie, mniej jak na cal długim, i
grubej długiej sierei , rudo i czarno-obrączkowanćj, co
nadaje włosianee ogólną barwę rdzawo-śniadi), czarno nakrapianą.
Długi przeszło 2 stopy........................................ 11
Mieszka w Kocbinchinie (*'**).
4. Innus , Magot.
71. .Pitheaus (*'***) , P o s p o l i t a .
Samiec: Sierć bbfita , jasno-ruda ; włosy przy nasadzie
czarniawe, na końcach rude. Spód ciała i wewnętrzne
strony członków żółtawo szare. W miejscu ogona
sęczek. Długość 26 cali.
Macaque, ésp. inédite F. С uv. Siinia libidinosa Fischer.— Macacus
iiemeslrimu Variete Desin.
(**) Siinia cuvieri Fisch Macacus arcloidcs Isid- Geoff. St. Hil. Papio. Syl-
vicola Grilli, S. sylvestris Sereb. Pitli. arctoides Blaino.
(***) Is. Gcoft*.
(*“ *) May. 1 iijMis sylvanus Less.— Inn us caudalus Kulil. Macacus innus Less,
conipl.— Magot BulF. Petit cynocéphale Fncycl. Mâle adulte, Siinia
innus L. Giii. S. Sylvanus L. Gm. S. vulgaris L. S. pilhecus L. Gm
Briss.
http://rcin.org.pl

154 lizani. CïNOCKPIIALUS.
Samica: wzrostem mniejsza. Do oswojenia lalna j
w młodości pojętna.
M ieszka w ISarbaryi i między skałami Gibraltaru,
w Egipcie i w Państwie IMarokańskićm..................................12
IIODZAJ V II. (10).
Cynoccphalus (* ), Pawjan. (Jun.).
Pysk wystający, na końcu niby ucięty; kąt twarzy
od 30 do 35 stopni ; nozdrza końcowe ; woreczki przy
żuchwach wyraźne. Na natyłkach szerokie nagniotki ;
członki silne, prawie równej ogon rozmaitej długości,
albo żaden.
PODRODZAJE.
1. Cynopitliecus (**), P i e s i e c .
Pysk wystający, niby ucięty; ogon szczątkowy; nozdrza
jaK u małp właściwych nie zupełnie końcowe.
2. P i t p i o Pawjam w ł a ś c i w y .
Budowa ciała krępa, silna; pysk bardzo wystający;
ogon od ciała krótszy; na twarzy jjęsle bokobrody.
3 . Т 7 І О Г Ш О П ( * * * # ) , M o r m o n .
Budowa ciała silna, krępa; członki równo długie;
pysk szeroki, spłaszczony, po bokach bruzdowany; ogon
(*) Briss. Erxl. Ulig. Lalr. F. Cuv. Siinia L. Bood. cliaeropilliccus Blain
Papio Ge off.
(**) laid. Geoff. St. Mil. leçons p. 10. 1835, les Cynocéphales sans queue
ou les Cinoc. magots, ibid. Cinopilhecus Blain. oeléoy. p. 47.
(•“ ) Briss. 17G2. Geoff. S. Hil. eat. p. 27. (1800).
(****) Less. Mandrill fr.
http://rcin.org.pl

R z ę d I . C y n o c e p iia lu s . 1 5 5
bardzo krótki , prosto stojący, lub bardzo wysoko na
kuprze osadzony.
72. Щ er (*), Czakny.
1) Cynopithecus, 1‘iesiec.
Czarny ; włosy na jjłowie pośrzodku rozdzielone i
podniesione w kształcie grzebienia ; nagniotki czerwone;
w miejscu ogona sęczek. Długość ciała 2 2 , ogona cal 1.
Obyczaje łagodne, pojętnbść znaczna.
Mieszka na wyspach Filipińskich, Moluckich, wy­
spach Solo i Matchiau............................................... 1
7 3 . S p e c i o s u s ( * * J , Ładny.
W ierzch ciała i wierzchnia slrona członków rudawo-
szare. Spód i członki ze .strony wewnętrznej szarawo»
białe; na około twarzy obwódka z włosów czarnych;
brzegi nagniotków, uszy i palce brunatne; twarz jasno-
czerwona ; ogon bardzo krótki, włosami zakryty.
Mieszka na wyspach Japonii. 2
2) Papio , Pawian właściwy.
74. C i e l u d a ('**) . Abyssyjnski.
Samiec: I warz, ręce i nagniotki czarne; ogon długi,
brunatno-szary, kiciasly ; włosy na głowie, bokobrodach
i szyi bardzo długie, sadzowato-szare; barki, grzbiet
i tył czarne ; przedramiona czarne.
Mieszka w Abyssynii , w prowincyach H arem at, Si-
inen i Cod ja.
S a m i c a d o r o s ł a : Twarz cielista; zewnętrzne części
szyi i komory piersiowej nagie; włosy przy nasadzie i na
(*) Cynorcpliiilus niger. Des in. S. nîgra G. Cut. Cynoc. mnlaganus Des-
lii o ul. Cynoc. niger Gray. Macac. maurus Less. S. nigra Fiscli. Pith,
mauriis dc Blaino.
(“ ) Mac. speciosus F. Cuv. S. speciosa Fiscli.
(“ *) Macacus gelada. Kup. (Samiec,) Cynoccphalus Wagleri, Agassiz (Samica).
http://rcin.org.pl

15G R/.ęr I. C ïnocepiiai.us.
końcach czarne , pośrzodku oliwkowe, nagniotki zółtawo-
plowe , ogon od ciała dłuższy, żółtawą kiłą zakończony.
Obyczaje łagodne; krzjk wydaje podobny do brzmienia
zgłosek : ho , ho , ho. . .............................................3
Ojczyzna niewiadoma.
75. ltubuin (*), W łaściwi-.
Stary samiec: Pysk płaski, przedłużony ; sierć oliw-
howo-zielona , z cieuino-śniadyin odcieniem; twarz inszy
czarne; policzki i obwódki oczu cieliste; natyłki fioletowe;
włosy na policzkach blado-żółte, wewnętrzne
strony członków szarawo-biale. Długość ciała 24 , ogona
2 2 cale.
1Dorośli/: Twarz cielista; bokobrody białawe; ciało
z wierzchu zielonawo żółte, pod spodem białawe.
M iody: Piersi i brzuch brudno-białe; nalylki dę-
biasto-popielate.
Slieszka w północnej Afryce, mianowicie w Barha-
ryi, Egypcie, Abyssynii , Sennarze i Dongoli. . . 4
76. Sphynx (**), SriNx.
Samiec: Żółtawy, z wierzchu śniado-cieniowany,
każdy włos sierci czarno-, śniado- i żólto-pręgowany ; policzki
płowe; włosy na szyi długie. Spód ciała i wewnętrzne
strony członków jasno-szare ; nagniotki jasnorude.
f
M iody: Sniatlo-ruily, czarno-nakrapiany, na piersiach,
brzuchu i wewnętrznej stronie członków Liałocieniowany.
Niepojętny, złośliwy i zarłoczny.
( ) Cercop. cynoeepbalus IJriss. S. cynomolgos. Scbrebcr. S. hnsilicus
Scłireb. S. sublutea Sliaw., Petit papion 13ufl‘. Cynoceph. antiquoruni
Scbints. Cyn. babiiin Desm.— Stary Samiec, Cynoceph. anubis F.
Cuv. S. anubis Fisch.
(“ ) S. spbinx L. lc grand Papion Buff. Papio Sphinx Erxl. Grand Papion.
Audeb. Cynoceph. papio Desm.
http://rcin.org.pl

R zęd I . C yno с е р п a l u s. 1 5 7
Mieszka w zachodniej Afryce, na brzegu Gwinei,
w Sennaar i na wyspie Meroe............................................5
77. Porcarius {*), Długopysiu.
Samiec: Zielońawo-czarny, na barkach i słabiźnie
jaśniejszy; wierzch głowy więcej zielony; ogon kiciasty,
na szyi grzywa.
Samica bez grzywy.
ł
Żyje gromadnie w przylądku Dobrćj-Nadziei. Silny
i dziki. ....................................... 6
7

158 R zęd I. C ynocephalus.
śniade; n» tyłki szerokie, purpuro»?, z czćrwono-fiole-
tow ą obwódką; sierć zielonawo-śniada z wierzchu , pod
.spodem ciała i po obu stronach członków biaława; bokobrody
gęste , rude; broda kończysta, cytrynowo-iólta j
na zatylku ({łowy czubek. Wzrost \ stopy 6 cali.
Sumień: Kształty ciała więcej wysmukłe ; na częściach
nagich ubarwienie bledsze.
Żarłoczny, gniewliwy, lubieżny; za miodu daje się
ugłaskać, w starości nieprzystępny.
t f iek ШІЧІІІ/ : Sierć jasno-zielonaw o-szara ; uszy i
pysk czarne, na policzkach plamy błękitne; broda biaława
lub rudawa.
Mieszka w Gwinei i Kongo..............................................8
80. D rill (*), L eśny.
Samiec dorosły: Twarz czarna, lśniąca, po obu bokach
wystająca; nagniotki i moszna jasno czerwone; sierć
na wierzchu ciała i członkach zielnnawa , pod spodem i
na wewnętrznej stronie członków białawo-szara ; bokobrody
rudawe; ręce koloru miedzianego; zatyłek głowy
czubaty.
Samica: Mniejsza , z ubarw ieniem mnićj ciemném.
Mieszka w Gwinei.......................................................... 9
№ 4 « ---
5. С е Ъ і п а , Ogonatki.
Ksiuki u rąk zwrotne, prócz przednich, na których
niekiedy niedoskonałe. Zębów trzonowych z każdćj strony
w dole i w górze po (i sęczkowa tych ; nozdrza oddalone;
pazury krótkie, płaskie.
[ (') Le Babouin des bois BiifT. ; S. leucophaea F. Cnv. (jeune femelle) Су-
nocepli. lcucoplineus F. Cuv. S. leucopbaea Desmoul. Inn us, brachyu-
rusTenim , moiiotf.
http://rcin.org.pl

R k ę d I. M y c e t e s . 1 5 9
R O D ZA J I. (11).
Mycctcs (*), ѴУѵ,іЕС. (Jar.).
Głowa kończysta ; oldicze ukośnie wystające; ltość
pod językowa bardzo obszerna; członki miernie długie,
pięcio-palczaste ; ogon bardo długi, bardzo clnvylny, na
końcu pod spodem nagi. Kąt twarzy 30 stopni.
Zęby: przed nich j , kłów-j-^-|, trzonowych , Я6 .
Zwierzęta składające ten rodzaj żyją gromadnie
лѵ miejscach wilgotnych; łażą zręcznie po drzewach z pomocą
chwytnego ich ogona. Głos mają chrapliwy i
drżący.
W stanie niewoli są ociężałe, leniwe i do ogłaska-
nia trudne. Znajdują się wyłącznie w krajach między*
zwrotnikowych Ameryki. I'о к armem ich owoce i korzonki
roślin.
8 1 . Seniculus (**), P o s p o i.it y .
Twarz zupełnie naga, czarna; sierć na calem ciele
i ogonie jednostajnie jasno-ruda ; głowa, członki i broda
ciemno-kasztanowate, z czerwonym odcieniem. Ogon
dłuższy od połowy ciała.
Mieszka w Guianie............................................................. 1
8 2 . Chrysurus Z ł o t o - o g o n i a s t y .
Twarz po części naga, czarna; wierzch ciała i dolna
połowa ogona jasno-złocisto-płowe; głowa, członki »
ogon od nasady do połowy ciemno-kasztanowale, /. Wto-
(*) Mycetes III. (Prod. 1811) Hurleur, Stentor Geoff. St. Hil. {1812),
Humboldt, fsid. Geoff. eludes p. 1. 7; Alouala Lncep. — Cebus. JErxl.
Hlumeiib. Cuv. et (le o il'. (May. Eneycl. 1795) Geoff. Cal., Duiu.,
Fisch., lilain.— Siinia, L.
(**) Cercop. barbatus, Bnrrere , Briss.— L’Aloimte Biifl' , Soiiini, La Ir«
Audeb. ; alouale ordinaire G. Cuv ; S. seniculus L. Gm.; Cebus Se-
uiculus Krxl. ; barbatus rufus Latr. Blum. Dcsni. Fisch.
(***) S. seniculus .laccjuin. ; Cebus Seniculus Frxl. mam. p. 46, esp. 2;
Stenlor Seniculus Geoll*. ann. mus. ; Stentor Chrysurus Isid. Geoff.»
St. Hil. *
http://rcin.org.pl

1 6 0 R /.ęd I . M ycetes.
cieniowane ; ogon długością połowy ciała nie przechodzi.
Mieszka gromadnie w lasach Kolumbii; głos wydaje
posępny, wyjący............................................................................ 2
8.3. Slelzelnil (*), N ie d ź w ie d z ia s t y .
Twarz czarniawa, jasno-rudemi włosami porosła ;
sierć na ciele jednostajnie zlocisto-ruda j broda gęsta,
ciemniejsza.
M łody: Twarz ciemno-śniada ; włosy na ciele brunatne,
z żółtemi końcami, tworzą w ogólnej brunntno-
kasztanowatéj barwie odblask złotawy; ogon i ręce bru-
natne.
Mieszka w Brazylii..............................................................3
Odmiany:
A) Włosy ciała w ogólności śniade; ręce rude (**).
B) W1 osy ciała śniado-szare; członki i ostatnia połowa
ogona rude (***)•
8 4 . Caraya (****), C z a r n y .
Samiec dorosły: Twarz krótkiemi włosami pokryta;
włosianlia prawie zupełnie czarna; pod spodem ogona
włosy żólle z czarnemi końcami; ogon po części nagi.
Długość ciała i głowy 18 do 21 cali.
Samica: Broda krótsza; włosy więcej delikatne; sła-
Lizna i podbrzusze niekiedy płowe.
Mieszka w Paraguay i Brazylii, gdzie jązowią Bugin. 4
(*) Dorosły: Si: Ursiua Iliunb..— Mycetes ursinus Wied. Kulił. Dcsm.
mam. Less. Cdius ursinus Desm. nouv. diet. Fischer. Miody : Gua-
riba Marćg. ; S. belzebul L. Stentor, Fuscus. Id. GeolF. Mycetcs 1‘us-
cus 1ÀII li 1.
("*) Mycetes discolor Snix, Stentor fuscus Geo ft'. St. Hil.
(“*"} Ccreopit. guariba Joust. Cercopitbecus barbatus Briss.
/****) be Caraya Azara, Cebus niger Desm. Mycetes Caraya Desm. mam*
Ccbus araga Fiscb. Mycetes niger W. Jardine Monk.
http://rcin.org.pl

R zęd I. L agotiirix. IG I
Odmiany:
A) Ogon więcej niż w trzeciej części obnażony. Samica
blado-żóltawo-siwa (*).
Mieszka w Brazylii.
B) Twarz żółto-śniada , mało obrosła; włosianka
Czarniawo-śniada , na członkach ciemniejsza; po bokach
ogona dwie żółte pręgi; broda śniada, żółto upstrzona.
Ogon od ciała krótszy.
Mieszka gromadnie w prowincyach Jaen, Maynas,
nad brzegami rzeki Amazońskiej. Skór jego używają na
futra (**).
C) TViekmXody: Sierć na ciele słoiniasto-żółta ; ogon
ciemno-żółty ; twarz cielista.
Mieszka w nadrzecznych lasach Rio-Negro i wiel-
Isićj Para.
R O D Z A J II. (12).
Lagothrix (***), Zabłok. n.
Głowa okrągła, gruba; kąt twarzy 50 stopni; pysk
dość wydatnym członki krępe, proporcyonalne, pięcio-
palczaste; palec wskazujący krótki; paznogcie rąk zlekka
pofałdowanej ogon bardzo chwytny, na końcu pod spodem
nagi. Włosy na ciele miękkie, cieńkie; kość pod-
językowa szczupła.
Żarłoki mieszkają wyłącznie w Brazylii, szczególniej
przy ujściu rzek Rio-Guayiar i Orenoko. Są łagodne i
żarłoczne. Ten ostatni przymiot zjednał im rodzajowe
nazwisko.
(*) L’Exquima Maregr. Mycetes hnrbafus Sj>ix, Mycctcs ni(jep Kubl.
(*’) Le Choro, Simia flavicaudala llum b., Stentor llavicauilatus Geoff.
S. Hil.
(***) Geoff. St. Hil. НишЬ. rec. 1. p. 354 Gaslrimargus Spix.
http://rcin.org.pl

1G2 И /.ĘD I . A t ELES.
85. Capparo (*), Okopciały.
Twarz naga , czarna, długiemi tęgiemi włosami obwiedziona
; sierć na ciele kuniasto-siwa lub popielato-
czarniawa ; na komorze piersiowej włosy długie, brunatne.
Długość ciała 2 stopy, 2 cale, 7 linij.
Mieszka nad brzegami Rio-Guaviaru i Orenoko.
Sninicn: Głowa, tułów, barki, uda i ogon brunatno-
płowe; komora piersiowa w górnej części kasztanowata,
лѵ dolnej czarna.
M ieszka w Brazylii.
M łody dorosły: Oliwi;owo-szary ; głowa, ogon i
ręce rudawo-szare lub szaro-popielate.
Odmiana:
Oliwkowa,* włosy na ciele koloru myszatego, białawo
i oliwkowo upstrzone (**).
Młody srćbrzysto-szary, na głowie brunatny.
№ «St«i--------
R O D ZA J I II. (15).
Atelcs (***_), C z e p ia k . (Jar.)
Kąt twarzy 60 stopni ; głowa okrągła , członki długie
, szczupłe; nozdrza ukośne; uszy szerokie, nagie;
ksiuki u rąk przednich żadne, lub tylko szczątkowe; ogon
nadzwyczajnie długi i bardzo chwytny; sierć na ciele
krucha, najczęściej czarna, lśniąca.
Zęby: przednich kłów , trzonowych •> a
(*) Simia lagotricha Ilumb.— Lag. Iluniholdtii Geoff. St. Ilil. ; Cebus Ja-
gotrix Fisch.— S a m ica: gastriniargus iufuinalus Spix.— M iody doro
sły: Lag. caiius Geoff. St. liii. ; Sini. (lago(hrix) сапа Ilumb.;
Cebus canus Fisch.
(**) Gas tri in argus olivaccus Spix.
(***) GeofT. St. Ilil. Ann. du Mus. t. VII. Illiff* Isid. GcofF. F. Cuv.
Brachy teles Spix; Singes araignées des anciens voyageurs.
http://rcin.org.pl

R z ęd I. A t e l e s . 1G3
niekiedy rżżrf 36 lub 38, trzonowe małe,. okrągłe,
przednie wielbię, nierównie od trzonowych grubsze, i
z pomiędzy nich dwa śrzodkowe od pobocznych wyższe
i szersze.
Czepiaki mieszkają gromadnie w ciepłych krajach
Ameryki £ są łagodne i bojaźliwe , w ruchach powolne.
Pokarm ich stanowią owoce , korzonki, mięczaki i owady.
8 6 . Paniscus ( * ) , C z t e r o p a lc z a s t y .
Twarz koloru miedzianego ^ włosy długie, szorstkie,
czarno-lśniące ; ręce przednie cztero-, lylne pięcio-pal-
czasfe. Długość ciała 21, ogona 31 cali.
Mieszka w Brazylii i Guianie. ................................1
87. Marginatus (**), S t r z ę p ia s t y .
Dorosły płci obojga: Włosy na ciele czarne, lśniące,
jedwabistej twarz popielata, na bokach policzków
i na czole włosista pęzlowata obwódka j u samca żóJta,
u samicy biała ^ piersi i uda białawe. Kształt ciała taki
jak w poprzedzającym gnlunku; ogon krótszy. Długość
ciałii 18, ogona 29 calij u samicy podbrodek i wąsy
białawe.
JM ieszka w Brazylii j wydaje głos świszczący.
M łody: Fręzla biała niezupełna i mało wyraźna.
M łodu samica: Śniady,- na czole plama biała w kształ-
cia półksiężyca (***)...................................... 2
8 8 . A lcr (***'), C z a r n y .
Twarz zupełnie czarna, fałdzista i pomarszczona,
na ciele sierć gruba ; czarna.
IM ieszka w Guianie Krancuzlsiéj.............................. 3
(*) Quariba Maregr. Simia paniscus L. Gm.; Cebus paniscus Erxl. ; Cal-
Jillirix paniscus Geofï’.
(**) At. marginatus Geoff. St. Hil. Ilumb. Desin. ; Coaïta à face bordée
G. Cuv.; Atéle Coaïta à iront blanc. F. Cuv. Main.
(*“ ) Ateles frontalis Bennett.
(****) Aléle Coaïta de Cayenne Geoff*. St. Hil.; ann. Mus.— Atcles pa-
niscus ib.; Atcles atcr F. Cuv.; Cebus ater Fisch. Syn.
http://rcin.org.pl

164 R z ę d I. A t e l e s .
8 9 . Ilijbriiliis (* ), M i e s z a n i e c .
M iody: Na głowie, członkach [»rzednieli, udach i
wierzchu ogona jasno-sniado-szarawy j natviki żółtawej
S|)ó(l ciała, ogona i wewnętrzne strony członków hriidno-
białej na czole plama biała w kształcie półksiężyca.
Długość ciała 2 2 , ogona 2 4 cale.
Mieszka w Kolonihii............................................... . 4
9 0 . ltclzebuth (**), Jasno brzuszek.
Twarz czarnaj obwódki oczu cielistej sierć na ciele
z wierzchu brunatna , pod spodem na wewnętrznej stronie
członków mniej więcej bruduo-biała j skóra czarniawa.
Mieszka nad brzegami Orenoko. Indyanie jedzą
jego mięso.......................................................................................5
Odmiany:
A) Ręce, przedramiona, kolana i wierzchnia część
głowy czarnej wierzch ogona brunatny; reszta wło-
sianki szarawa.
B) Sierć na ciele ogorzała, na człokach ciemniejsza (***).
9 1 . Melanochir (****) , C z a r n o r ę k i.
Głowa, ogon i członki czarne; wewnętrzne strony
ramion, przedramion, udów, goleni, spód ogona, spód
ciała i natyłki czysto białe; barki żółtawo-szare j bokobrody
jasno-siwej ręce i naga część ogona czarne.
Mieszka w Peru....................................................................G
9 2 . Chamek (*****) y P i ę c i o - i > a l c z a s ty .
(*) ïsid. Geoff. mém. du Muss. t. ХѴІГ. p. 168.
(**) S. lie I ze butli. Briss. Ateles Belzebeuth. Geoff. St. Hil.; la Marimonda,
S. Belzebutli Humb. ; Coaïta à Ventre blaue G. Cuv. reg. au.; Ce-
bus brissonii Fisch. Syn.
(***) Ateles fuliginosus Kubl.; Cebus fuliginosus Fiscli. Syn.
(*“ *) At. GeoflVoyii Kubl.; At. Melanocbir Desm. m am .; Cebus Geoffroyii
Fisch. Syn.
(.*.*.) j^e o iameis Buff. ; Ateles pentadactylus Geoff. St. H il., Ii uh I. Desm.
nouv. diet. Less. ; A. Subpentaductylus Desm. Mam.
http://rcin.org.pl

Rzęd I. Eriodf.s, 165
Twarz brunatna* włosy na ciele ogarnę, grube i su­
chej u rąk ksiuk szczątkowy bez paznogcin. Długość ciała
21, ogona 33 cale.
31icszl(a w Guianie.........................................................................7
№*§«-«-----
R O D Z A J IV. (14).
Eriodes (*), Wełnianka. n.
Kąt twarzy 60 stopni j głowa okrągła j nozdrza za­
okrąglone, spodnie; uszy małe, włosistej ręce przednie
bez ksiuka lub z ksiukiem szczątkowym j ogon długi,
cliwytny ; członki długie, szczupłej włosy na ciele dość
krótkie, miękkie i wełnistej na głowie krótkie, w
rosnące ; pazury wązkie.
Zęby trzonowe grube, czworokątne, przednie małe,
rów ne, zresztą układ i liczba zębów jak w rodzaju po­
przedzającym.
93. T u b e r i f e r ( * * ) , Mu r y k i .
Sierć płowa z odcieniem popielałem ; ogon śniady
lub rdza wo-płowy j nasada ogona i tylne części udów ru­
de j palce rudą siercią porosłe ; ksiuki szczątkowe lub
w ich miejscu sęc/.ki bez paznogci.
Mieszka w Brazylii , gdzie ją Kreolowie Portugal­
scy zowią M i r i k i lub M u r i k i , a Li o to budowie K u p o . 1
94. H c m i d a c h j l u s (***), 1’ółpalczaste.
Twarz cielista, szaro centkowana j sierć na ciele
płowo-popielata, z czarnym odcieniem na grzbiecie j ręce
i ogon płowe ; przyodchodowa część tyłu rdzawemi wło-
(*) Jsitl. Geoff St. Hil. Singes araignées Ethv. ; Ateles Gcoff. et auct. j
Bracbyteles Spix. ,
(**) Isid. Geoff. an dumus.— Ateles bypoxanlbus Kulil. G. Cnv.; Bracbyteles
macrotarsus Spix; debus bypoxantbue Fiscb. Syn. p. 340.
(***) Isid. Geoff. St. Hil. At. bypoxantus Desm. Маш. p. 72, ésp. 44 j
Cebus bemidactylus Fiscb. Syn.
Т о м I. jl
http://rcin.org.pl

ïGô Rzęd I. Cf.rls.
sami obrosła ; Issitil; szczupły, pazurowaty, bardzo krót-
bi, zaledwie do nasady drugiego palca sięgający. Długość
ciała 20, ogona 25 cali.
Mieszka w Brazylii.........................................................2
95. Arachnoïdes (*), P a ję c zn a.
Jasno-płowa ; na głowie 7. rudawo-szaryin , a na
końcu ogona i łapach aż do pięt ze żóllawo-rudćm odcieniem.
Mieszka w Brazylii.............................................................3
— E&tffiil«---------
R O D Z A J V . ( 1 5 ) .
Cebiis (**), Płaksa. h.
Głowa okrągła £ kąt twarzy (І0 stopni; pysk szeroki,
spłaszczony; zatyłek w ydalny ; uszy zaokrąglone ; członki
silne, długie; palce wielkie mało zwrotne; pazury ry-
nicnkowate. Ogon cały włosisly, na końcu zwitkowa
ty.
Zęl>v : przed nieb , kłów-~I-', trzonowych —Ą , 36.
Przednie regularne, dwa śrzednie w górze większe,
w dole mniejsze; kły wydatne; Irzonowe mierne.
Płaksy mieszkają w podrównikowej Ameryce , a
szczególniej w Brazylir i Guianie.
Są to zwierzęta żwawe, zwinne, łagodne i do ugłaskania
łatwe. Żyją gromadnie na wysokich drzew gałęziach;
karmią się owocami, owadami, robakami i mięczakami.
(*) Le Singe araignée d’Iîdwards (\7h\). Tsid. Geoff. tném. du Mus.
Т.ХѴП, 160, Less.; Atrles araebnoides Grifft. S. araebnoides Hunib.;
Coaïta fauve, (ж. Cuv. ; Cebtis araebnoides Fisch. Syn.
(*’) Erxl. Sapajou et Sai des français; Singes musqués cl Singes pleureuses
des Voyageurs; Sajou, fr.
http://rcin.org.pl

Li7.i£i) 1. C ed u s. 1 6 7
A) N a czolc czubck lub okrągła czupryna.
9 6 . Cirrifer (*), P o d r o w ia sty.
Z przodu głowy włosy bardzo podniesione tworzą
c/.ul) w kształcie końskiej podkowy. Włosy ciała dłn-
j; i e , miękkie, kaszl anowato-śniade , na brzuchu jasniej-
s/.e ; ciernie i koniec opona kasztanowate z czarnćui od-
cieuicni.
Mieszka w Brazylii..............................................................1
O d m i a n a :
Włosy na ciele bardzo długie, delikatne, śniado-
Isasztanowałe, poinięszane z hiałemi.
97. Cristntus (*'), C zubaty.
W ogólności czarny, na przodzie barków jaśniejszy,
wierzch głowy cienino-śniady j z boku policzków w górę
wyrastające długie białe włosy, tworzą na czole czub
w kształcie dwóch półksiężyców j konchy uchowe z przodu
białe.
Mieszka w Brazylii.
Młodtj : Czarniawy; na każdym policzku plama biała
w kształcie półksiężyca (***)................................... 2
9 8 . F ahiellu s (****), B o g a t y .
Ka całćm ciele sierć prawie jednostajnie śniada.
Po bokach głowy sterczą dwa w górę podniesione kosmyki
włosów’.
Samica: Kosmyki po bokach głowy niewyraźne.
M ieszka w Brazylii.............................................................3
(') Geoff. St. Hil. a ii u. du Mus. Uesin. ; S. Cirrifera Huuili. ; Cebus
cirrifer Fisch.
(*’) Variété du Sajou coriiu F. Cuy. mam,; Cebus cirrifer Wied. i\euw.-
Ceb. cristatus G. Cuv.
( ’“) Sajou lunule Celius lunatus Kulil.; Desin. Main.; Cckus cirrifer ju-
njor Теш ni. texte de Monogr.
(““ ) S. fatuellus L. Gm. СеЪ. fatuellus Erxl. F. C u t. Simia fatuellus
Grifli.
http://rcin.org.pl

1 6 8 К /i i) I. C eb u s.
99. Hu/fonii (*) , ßlUFONA.
Nit grzbiecie i słabiznach jasno-śniady, na ramionach
, barkach, komorze piersiowej i pod spodem ciała
swiatło-blond ; na ogonie, przedramionach, goleniach i
wierzchu {‘łowy aż do potylicy ciemno-czarny ; na czole
aż do skroni biała przepaska; poniżej czoła dwa kosmyki
włosów do góry podniesionych................................................4
O d m i a n a :
Głowa, członki i ogon brunatnej grzbiet kasztano-
wały ; słabizny jasno-kasztanowate; brzuch rudy.
M ieszka w Guianie.
ß j W ło sy na ozole szczotkow ato-przcd łuźone.
100. Robustus (**), P ł a k s a siln y .
W łosy wierzchołka głowy czarne, na czoło nasunięte;
na twarzy d«ie czarne obwódki; ramiona, barki,
spód szyi i piersi żółtej ręce, przedramiona, golenie
nogi i ogon cieinno-śniade ; szyja i brzuch jasno-kaszta-
no wate.
Samica: Pod spodem jasnipjsza.
Mieszka w Brazylii............................. 5
O d m i a n a :
Głowa i grzbiet brunatne; włosy przedniej części
głowy na przód obrócone ; członki i ogon prawic czarne;
ramiona, gardziel i piersi rudawe; lirzuch rudo-rdzawy.
Mieszka w Brazylii i Guianie (***).
r . *
M iody: Sniado-czarny ; włosy czoła prostopadłe,
Ç) Sajou cornu BulT. Suppl. VII. p. 1. 20. fig. 1. Callitlirix fatuellus
Geoff, cat.; Cebus fatuellus Geoff. St. Hil. an. du mus. Desm. ; S.
fatuellus Fiscli. Synop-
(“ ) Siinia Cebus robustus Grilli. an. King'd. ; Cebus robustus Fisch. Synop.
; Sajou robuste fr.
(***) Cebus cucullatus Spix; Cebus capucinus Fisch. Synop.
http://rcin.org.pl

R z ę d Г. C e b u s. 169
podniesionej ręce czarniawe, rzadką, białą siercią opatrzone
(*).
M tody dorosły: Na głowie podniesiona brunatna
czupryna ; sierć na ciele śniado-kasztanowała ; ręce popielate.
Mieszka w Surynam (**).
C) W ło sy na głow ie leżą ce.
1 0 1 . Apclla (***) , P o spo l it y .
Twarz czarno-fioletowa z czarnia wo-brunatną obwódką
; sierć na ciele z wierzchu jasno-brunatna , pod
spodem płowa; wierzch głowy, ogon i dolne części członków
czarne.
Mieszka w Gujanie, Surynamie i Kajenie. Żyje
gromadnie w wielkich lasach...................................................6
Odm iana, lub w iek młody :
Г
Sierć śniado-płowa, na wierzchu ciała z siwćm,
pod spodem z jasno-płowein odcieniem. Wierzei) głowy
śniady lub czarny; broda żadna; boki twarzy, szyja
i komora piersiowa białe (****).
Odmiana:
Sierć na ciele śniada; twarz, ręce i ogon czarne;
czoło i tylne części jedwabiste, bardzo długie, jednobarwne
Odmiana:
(Samica) : Sniado-czarno-żóltawa^ końce włosów złociste;
na barkach, policzkach, skroniach i bokach czoła
(*) Cebus frontatus Kulił. Desin. ; Simia (cebus) frontatus Griflï.
(**) (GcofF. St. Hil.) Sajou trembleur; Simia trépida L. Gm.; Cebus
trepidus Erxl. Desin. Fisch.
(***) Sajou commun.— Sajou brun Buff. ; Cercop. fuscus. Briss. ; Simia
apella L. Gin. ; Callithrix apella Geoff.
(“ **) Cebus griseus Desm. Main. Less.
(*“ “ ) Cebus niger Geoff. Desm. Sapajou nègre Buff.
http://rcin.org.pl

1 7 0 K/.JJD i . C e b u s.
ubarwienie jaśniejsze. Na wierzchu głowy śniada lub
czarniawa w kształcie czapeczki piania nad nosem ostro
zakończona (*).
1 0 2 . C a p u c i n u s (**), B r o d a t y .
S a m i c e : Z wierzchu śniado-iółtawy, pod spodem
bledszy 5 wierzch głowy bardzo czarnym twarz i uszy cielistej
włosy na policzkach długie, białe; barki białe;
ogon i końce członków jasno-siwe; ręce czarno-HoIetowe.
Mieszka w Gujanie.
M iody: Wł osy długie, miękkie, ruda wo-szare, mniej
■więcej z białcin odcieniem; brzuch rudy; policzki obrosłe.
Mieszka w Gujanie (***)• ‘.............................................7
Odmiany:
Aj Za tyłek bardzo czarny; przed uszami pręga czarna
; włosy na czole, skroniach i twarzy białawe; spód
głowy i gardziel białe; natyłki blado-c^namonowe.
Mieszka w Paraguay (****)•
B) Czoło rudawe z śniadem odcieniem ; wierzch
głowy czarniawy ; sierć na ciele brunatna, zielonawo-
żółto-cieniowana; boki głowy i szyi, spód szczęk, barki
blado-popielate. Zewnętrzne strony członków żółtawo-
śniade, wewnętrzne białawo-rude ; twarz i us/.y dębiasto-
siwe.
Mieszka w Gujanie (*****).
C) Twarz żółtawa; sierć brunatna, wierzch głowy
i końce członków czarne.
(*) Sajou brun femelle. F. Cuv. mai 1820 (dobra kolorowana figura).
O Sajou С apucin.— Le Sajou mâle F. Cuv. 12 liv. Cebus Grisous. Desm.
Mam. Ccbus barbalus Geoft’. S. liil.
(***) Cebus barbatus Geolï*. St. Hil.
( **) Cebus apella var. paraguayanus, manibus albicantibus Fieeh. Synop.
(* *) Cereopith. Brasilianus fi. Cay Clusius Cercopilb. parvus totus iiiger
Uri s s ., Singe pleureur Legentil.
http://rcin.org.pl

BzifD I. CkBUS. 171
Mieszka w Gujanie francuzkiéj, Nowej Andaluzyt i
Wenezueli (*).
D) Samiec: Z wierzchu śniado-płowy, pod spodem
białawy; ciernie i zatyłek śniade; kształt ciała wysmukły.
Długość ciała 16, ogona 18 cali, 3 Ii ni j. Twarz cielista.
Samica: Ubarwienie ciała bledsze; przodek głowy
dość «cieinno-sniady.
Mieszka w lasach nad brzegami rzeki Amazońskiej (**).
Ë) Kraina lędźwiowa, wierzchnia część piersi, szyja,
potylica i wierzch głowy płowo-rude ; srzednia część
tułowia, natyłki i uda brunatne; członki bardzo czarne.
Mieszka w Brazylii (***).
F) Ciało krępe; głowa duża z wierzchem Czarnia-
wo-sniadj in ; twarz brodą zarośnięta ; grzbiet, gardziel,
broda, piersi, członki (wyjąwszy ramiona i udaj i spód
ogona rdzawo-rude; przód gardzieli cieuino-sniado-rudy^
policzki, podbrodek, palce jasno-rude; ciało płowo-
rude ; ogon od ciała krótszy. Długość ciała 20 cali.
ogona 15 cali 3 linij.
Mieszka w Brazylii (****).
ÎO.'Î. llypolcu cos B ia ło g a rły .
Twarz blada; sierć na ciele czarna lub czarniawa;
na czole, skroniach, policzkach, uszach, szyi, przodzie
barków, na stronie zewnętrznej ramion i śrzodku komory
piersiowej brudno-biała lob żółtawa ; ogon brunatno- i
czarno-upstrzony...........................................................................8
O d m i a n y :
A) Carico blanco dii rio Sinu. Twarz naga; sierć
Czarnia wo-brunatna ; szyja, barki, piersi i przedramiona
(*) Simia с .41) u ci na L.; Call. Capucina Geoff.
(“ ) Cebus gracilis Spix ; C. flavns G. Cuv.
('**) Ccbus Xanlliocepbahis Spix; Cebus Xantbosternos Fiscb. Syn.
(*“ *) Cebus libidinosue Spix.
(*“ **) Le Sal a gorge blanche Buff. Dauben ; Cebus bypoleucus E. Geoff.ÿ
St. Il il. Desrn.
http://rcin.org.pl

1 7 2 R z ęd I. C e b u s.
brudno-biale, z żółtćin odcieniem ; ogon śniado-czer-
wonawy.
Mieszka liczneii)i groma darni w lasach palmowych
nad brzegami rzeki Magdaleny i Rio-Sinu. Wydaje głos
świszc/.ący, żałosny. Obyczaje jego łagodne i bojaźliwe.
Ii) Samiec: Twarz koloru cielistego j ręce czarnej
włosy jedwabiste, lśniące, krótkie, w ogólności bardzo
ciemuo-czarne ; boki policzków i ramiona aż do barków
białe; szyja i komora piersiowa żółtawe
104. Monachus (*), Mtnszr.K.
Czoło szerokie, zaokrąglone, krótkiemi białemi
włosami pokrytej twarz popielata, około oczu jaśniejsza;
piersi, brzuch, policzki i przednia część ramion
biało-żółtawo-pomarańczówe , zewnętrzna strona ramion
biała ; przedramiona, uda, golenie i ogon czarnej grzbiet
i boki czarniaw o-śniade; głowa z tyłu i pośrzodku czarna
j twarz z obwódką czarną j ręce fioletowo-czarne.
Miejsce mieszkania niewiadome................................ 9
Odmiany:
A ) Głowa okrągła, gruba j sierć na ciele kasztanowata;
twarz i przód głowy żółtawo-białe ; obwódka
twarzy czarna; piersi i spód szyi jasno-rudawo-żółtej
członki czarne.
Mieszka w Brazylii (**).
B) Twarz brunatnaj sierć na ciele czarniawa, złocisto-żółto
nakrapianaj brzuch rudy; włosy podbrodka
szarawe; wierzch grzbietu szary z rudéni i czarnćiu odcieniem;
zewnętrzna strona członków białawo-szaraj końce
członków i ogon ezarniawo-szare.
M ieszka w Brazylii (***).
(*) Cebus monacbus Fr.Cuv. ; Cebus Frederici Fisch. Syn.
(**) Cebus Xaiithosternos Wied. Neuwied. Desm. mam. esp. 70.
(“ ') Cercop. variegatus Briss. j Cebus variegatus Geoff. St. Hil. S. variera
ta Huuib.
http://rcin.org.pl

KzĘD I. Cf.BUS. 173
105. Chrysopes (*), Z ł o t o n o g i .
Głowa wielka ,■ bardzo okrągła ; twarz cała cielista,
z szeroką białą obwódką ; reszta głowy cicmno-śniada 5
na grzbiecie smuga brunatna ß boki ciała, komora piersiowa,
brzuch i wewnętrzne strony członków białe ; ogon
z wierzchu brunatny, pod spodem biały, żółtawo-cienio-
wany ; wszystkie członki jasno-złota wo-płowe.
Mieszka w Kolombii.......................................................10
106. Versicolor (**), R óżno- barwjny.
Wierzch i boki głowy aż poza uszy, podbrodek i
dolne części szyi białe; kolor ciemno-czarniawy krainy
iniędzyocznej , i plama takaż ciemna rozchodzą się koń-
czysto na białym wierzchu głowy, a na wyższej części
szyi wpadają w śniadą barwę ; śrzodek grzbietu ciemno-
blond, na kuprze przechodzi w barwę rudawą, a na
słabiznach zamienia się w ciemno-śniadawo-szarą ; komora
piersiowa, brzuch i członki po obu stronach jasno-
rude; ręce czarne; ogon przy nasadzie jednakiej z kuprem
barwy ; pośrzodku szarawo-śniady, a na końcu
jasno-blond.
Gatunek ten mieszka w Kolombii w Santa-Fe de
Bogota. Różni się od poprzedzającego na pierwszy rzut
oka potylicą i rękami czarnej barwy. • . . . . 11
107. Albifrons (***), B iało czółek.
Twarz błękitnawo-siwa , wyjąwszy oczodoły i czoło,
które są czysto białe; odzież na ciele szarawa, na
piersiach i brzuchu jaśniejsza; członki żółta wo-śniade ;
wierzch głowy szarawo-śniady z popielatą przez śrzodek
smugą. Konchy uchowe włosami porosłe. Długość ciała
14 cali.
• (*) F. C u t . mam. liv. 51 Desm. diet. sc. nat. Cebus cbrysopus Isid. Ge o ff .
St. Hil Less. G. Cuv.
(**) Pucherau. Res. Zool. 1845, p. 335.
(***) Sim. albifrons de Ilumb. Ceb. albifrons Geoff. St. Hil.
T o m I. 22
http://rcin.org.pl

174 R zęd I. C e b u s .
Mieszka gromadnie w lasach przyległych wodospadom
Orenoku , 31issyi Santa-Barbara i w Maypur. 12
108. Brissonii {*) , BltYSSONA.
Twarz naga, siwemi włosami posiana; zatyłek ja-
sno-śniado-płowy; ciało z wierzchu płowe, z ciemniejszą
smugą «a grzbiecie j ogon z wierzchu płowo-bru-
natny, pod spodem jasno-płowy; członki na końcach
ciemniejsze niż przy nasadzie.
Mieszka w Gujanie, w Brazylii.................................13
M ło d y: Wierzch głowy rudy; śrzednia część grzbietu
, ogon i członki kasztanowato-rude; reszta odzieży
żółta (**).
O d m i a n y:
A) Płowo-śniady, na ciemieniu i ogonie ciemniej­
szy (***)•
Bj Twarz cielista ; sierć na ciele wszędzie żółtawo-
płowa, na wierzchnich i zewnętrznych częściach członków
jaśniejsza (****).
C) Biały j członki i zatyłek rudawo-białe (*****).
Odmiana:
Albinos , zupełnie biały (******}.
(*) Simiolus ccylonicus Seba.— Cercop. flavus Briss. ; Ceb. flavus Geoff.
St. Hil ; Cebus fulvus Desm.
(**) Desm. Mam. esp. 67.
(***) Cebus unicolor Spix.
(****) Cebus fulvus Var. d’Orbigny voy. en Am.
(......) Kühl. beit. p. M .
( ) Cebus albus Geoff, an. mug.
http://rcin.org.pl

Ilz Ę D I. CALLITHRIX. 175
RO D ZA J УІ. (16).
Callithrix (*), K rętogon (Ja r.)
Głowa okrągława lub podłużna ; oblicze spłaszczone,
kąt twarzy GO stopni, uszy wielkie, trójkątne, przystającej
członki wysmukłe, ogon tak długi jak ciało, lub
od niego dłuższy, krótkim włosem pokryty, niecbwytny.
Na ksiukacb pazury krótkie płaskie, na reszcie palców
długie, wązkie.
Zębów przednich 4 , kłów -pEr trzonowych 36.
Krętogony mieszkają gromadnie w skalistych zaroślach,
łażą po drzewach, karmią się owocami i jajami
ptaków. Są to zwierzęta dzienne.
PO D RO D ZA JE.
1. P i t l i e s c l u r c u s ('") W iewiórzyk и.
Głowa stosunkowie bardzo wielka, z wierzchu spłaszczona
; uszy niezgrabne, trójkątne; oczy duże bardzo
zbliżone, twarz nader krótka. Ogon długi, cienki.
2. j S a g t l i n i l S (**") , PlĘKNOWŁOS n.
Głowa zaokrąglona z wierzchu wypukła, innićj okrągła
niż w poprzedzającym podrodzaju ; uszy płaskie, niezgrabne;
przy nasadzie palców rąk tylnych fałdy błoniaste.
1) Pithesciureus , FFiewiórzyk.
109. Saimiri (****), W i é w i o r z y k . w ł a ś c i w y .
Oliwkowo-szary z rudawćin odcieniem ; grzbiet
ciemno-rudy ; ramiona i golenie poinarańczowo-rude;
(*) lllig. Geof. Saguinus. Lacép ; Cebns Erxl. Fisch; Simîa L.
(**) Saimiri, Voigt das Thierr. 1. 95. (1831). Isid. Gcoff. Leç. 9. (1835)*
(***) Callithrix. Isid. Geoff.
(****) Sapajou de Cayenne Froger. Cercopithecus minor lutens Barré re.—
Saimiri Buff. S. americana Wagner S. sciurea L.— Zemur leucopsis
Herm. оI>8. zool. t. 1 p.lOSagninns Sciureus Lees. Callithrix sciurcut
Dcsm.—Chrysotrix sciureus, Schini.
http://rcin.org.pl

176 R z ę d I . C a l l i t h i u x .
twarz naga biała ; obwódka gęby i lsoniec nosa czarne;
na policzkach mała, zielonawo-śniada plama. Wielkość
wiewiórki pospolitej.
Mieszka w Gujanie francuzkićj.
Odmiany:
A) Konchy uchowe bardzo włosiste, koloru cieliste-
îï°> grzbiet i członki płowo-rude, wierzchnie części członków
i boki ciała szaro-nakrapiane ; na czole wyłoga,
przed uszyma smuga obiedwie czarne.
Mieszka w Brazylii— cokolwiek większa (*).
B) Włosy na czole i członkach siwe nakrapiane; głowa
i wyłogi policzków brunatne; brzuch szarawy; członki
żółtawo rude; słabizny siwe żólto-eieniowane; ogon szary
po śrzodku żółtawy, na końcu śniady (**).
C) Złocisto-żółta , barki , brzuch i członki rudo-po-
pielate.
Mieszka w Gujanie hiszpańskiej (***).
Grzbiet jasno-rudo i czarno-marmurkowy.
Mieszka w Brazylii — nieco większa (****\
2) Saguinus, Piçknotvfos.
1 1 0 . Moloch (*****), P ręg o w an y .
Włosy ciała długie popielate pręgowane ; członki
jaśniejsze; ręce białawe, twarz naga, brunatna; spód
ciała i wewnętrzne strony członków jasno-rude. Ogon
śniado i brudno biało pręgowany. Wzrostem dwa razy
większy od wiewiórzyka właściwego.
Mieszka w P e ru ................................................................2
(*) Le Saimiri F. Cuv. mam. in folio 1810.
(“ ) Calülhrix entoniophagus D ’Orbigny.
('"*) Simia Sciurea cassicjuiarensis Humb.
(****) Callithrix S riureiii Var. В. Geoff. Simia jnorta L. Gm. S. Sy-
ricbta L.
f;ej>us Mojoçjj Hoffm. Callitb. moloch Geoff. S. Hil. Desm.
http://rcin.org.pl

R zęd I. C a l l it h r ix.
Odmiana:
1 7 7
A) Sierć gęsta; twarz naga, czarniawa; warga
wierzchnia włosami białemi obrzeżona ; grzbiet śniado*
szary; głowa rudawa; policzki, podgarlc , komora piersiowa,
brzuch i ręce koloru miedzianego. Ogon ruda-
wo-szary z końcem czarnym; reszta ciała śniado, czarno
i białawo upstrzona.
Mieszka w lasach Brazylijskich na pograniczu Peru (*).
1 1 1 . Personatus (**), Z am a sk o w a n y.
Samiec : Popielały lub płowo-szary ; głowa i ręce
czarne, dolne części brudno-szare : ogon rudawy.
Samica: Głowa śniada.
Mieszka w Brazylii.
M iody: (podług G. Cuvier)? Twarz czarniawa, naga;
włosy na ciele długie, gęsie, siwo-płowe; czoło i
ręce czarne; wierzch głowy białawy; ogon rudy z końcem
czarnym.
M ieszka w lasach Prowincyi Rio de Janeiro (***) 3
Odmiany:
A) Z wierzchu szary, pod spodem żółtawo-rudy,
nad oczami plama wielka biała z czarną obwódką; ogon
żółtawo-rudy z końcem czarnym.
31ieszka w Brazylii (****)•
B) Sierć długa , gęsta , na ciele szara , na grzbiecie
nakrapiana z rudom odcieniem ; twarz naga, błękitnawa;
bokobrody gęste, czoło białawe, przód głowy szarawy;
końce członków białawe; nagie części rąk bru­
natne (*****)•
(*) Cebus cuprcus Spix.
(**) Callitli. pcrsonatus Geoflf. S. Hil Simia pcrsonala Humb. Sanguinus
pcrsonatus Less. Ccbus pcrsonatus Spix.
(***) Callithrix nigrifrons Spix.
(**“ ) Saguoin mitré; Callithrix iniulatus Lichs. in Kubl. bcil.
(*’***) Callithrix donacopbtliie d’Orbigny.
http://rcin.org.pl

1 7 8 R zçd I . C a llit h r ix.
С) Twarz i ręce czarne; sicrć długa miękka, szarawa,
na grzbiecie z kasztaіюмііtćm odcieniem ; ogon białawy
lub biało i żólto-cieniowany, końce członków szarawe.
Г
Mieszka w Brazylii , gdzie go zowią G ig o . Zwierz
ten bardzo pospolity; /.rana o wschodzie słońca wydaje
głos chrapliwy i nieprzyjemny (*).
f \ ieli młody odmiany C. (**) Włosy na ciele bardzo gęste,
miękkie i długie; twarz i ręce nagie; grzbiet i tył
głowy śniade, czarno-upstrzone ; ogon czarniawy; czoło,
ręce i spód ciała śniado-szare.
Mieszka w lasach otaczających Mukuri Alcobasa i
Belmont (Wied.)
112. fid u a (***), W d o w ie c .
Zatyłek czarno-purpurowy ; twarz naga błękitnawo-
biała , w górze z szarą, a u dołu z białą obwódką. Gęba
czarnemi włosami obrosła ; sierć czarna, połyskująca,
długa, miękka; podgnrle białe; ręce przednie białe,
tylne czarne. Zwierzątko łagodne, wesołe; karmi się 0 -
wocami , zjada czasem małe ptaszki.
Mieszka w lasach przy Kassiquier i Rio Gayiare
blizko San-Fcrnanilo de A tabapo......................................4.
Odmiana:
A) Sniado-czarniawa ; do połowy szyi przepaska biała
, ręce przednie blado-żółte; ogon brunatny (****).
O Sagouin aux mains Noires (Wied.) Callitbrix melanocbir Wied. Neur.
Call, incancsceiis Liebst. Sagiiiuits inelaiiochir W; Ccbus Jpgot Spix.
Litbecia melanocbir F. Cuv. Desm; Cebus inelanoebir Fiseb.
(**, Cebus cinerascens Spix. S Mclaiioeliir, jeuue aye, (*. Cuv.
(“**) Si mi a lumens Humb. Call, lugens GeoÜ’. S. Hil. Sag. lugens. Less.
Cebus toi*(|uatus var 15. Fiscb. Syn.
(*“**) Simia amicta Humb. Call, amiclns (*cofl\ St. Hil. Desm. Sagouift
à iraisc. V
http://rcin.org.pl

R z ę d I. N i c t i p i t i i e c u s . 1 7 9
M łody (*) Sniado-kasztanowata, pod spodem żółta;
do połowy szyi obwódka biała.
Mieszka w wielkiej Para (**).
Gatunek kopalny. Callithrix primaevtts L u n d —
w Brazylii.
R O D Z A J V II. (17).
N yelipithccus (***), Ponocnik. (Jar.)
Głowa krągła, szeroka; pysk krótki; twarz w części
naga ; oczy bardzo wielkie, zbliżone; międzynozdrze
bardzo wązkie ; nozdrza u dołu i po bokacli otwarte;
koncliy uchowe obszerne, błoniaste, niezgrabne; ogon
bardzo długi, bardzo zwinny, gęstym włosem pokryty,
niechwytny ; ręce wszystkie pięcio-palczaste ; pazury długie,
wązkie, rynienkowate ; włosy na ciele gęste, jedwabiste.
Zęby jak w rodzaju poprzedzającym.
Ponocniki są zwierzęta nocne, jedno-żenne, do ugłaskania
trudne; w dzień śpią, w nocy żerują. Karmią
się owadami, drobnćm ptastwem i owocami, szczególniej
drzew bananowych, a także trzciną cukrową. Głos
wydają mocny i donośny, miauczący lub garłowy.
113. D uruculi (****), TnOJPUĘGOWY.
łV ie k niezupełnie dojrzały: Samiec: Włosy na ciele
długie, miękkie, szare z końcami srebrzysto-białemi.
Na grzbiecie pręga śniada ; brzuch, komora piersiowa
i wewnętrzne części członków pomarańczowo-żółte z od­
(*) Sagouin à collier.
(**) Cebus torquatus Hoffmans;— Callit. torquatus Geoff. S. llii. Saguinus
torquatus Less; Cebus torquatus Fiscli.
(“**) Spix (1823) Less. Iisd. Geoff, aotes iltimb. (1820) Swainson (1835)
aotus. 111. (1811). Noclhora F. Cuv. (1824) Temm. inonog.
(..*.) jyocthora trivirgata F. Cuv. Mamin. Cebus trivirgatus Blainv. Nyc-
tipithccus felinus Spix. Less.
http://rcin.org.pl

l 8 0 R zęd I . N ictipith ecüs.
cieniem sniadawém ; koniec ogona czarny, długo-włosy,
długością połowie ciała wyrównywający ‘} trzy pręgi czarne
na czole i dwie białe plamy pod oczami ; na twarzy
włosy czarne 5 nos czarny, po srzodku z rysą białą; wą-
sy i wewnętrzne strony rąk białe.
Mieszka w lasach Gujany............................................... 1
Samica tlorosta: Włosy na ciele przy nasadzie czarne,
dalej czarno i biało pręgowanej. Spodnia część ciała
od podbrodka aż do otworu odchodowego i po bokach
szyi pomarańczowa ; ogon żółtawo-szary z końcem czarnym
; na czole trzy czarne kresy, wierzch oczu i boki
policzków czysto-białe ; uszy i ręce cieliste ; twarz sa-
dzowo-czarna ; ogon od ciała dłuższy.
Mieszka w Para.
Odmiana wieku: Włosy na całćin ciele rudawo-
szare, nagłowie rudawo-śniade, nad oczami żółtawe plamy-,
ogon rdzawy, przy końcu czarny.
M icszka vs lasach Tabatinga , na pograniczu Brazylii
i Peru (*).
Odmiana Miriquouina :
Samiec: Włosy 11a ciele szarawo-śniade, pod spodem
cynamonowe. Grzbiet czarno i biało pręgowanyj
nad oczyma dwie białe plamy. Ugon od ciała dłuższy
tabaczkowy, na końcu czarny.
Samica i młode nie różnią się od samców.
Mieszka w lasach na zachodnim brzegu rzeki Pa-
raSuaj (**)•
(*) Nyctipithecus vociférons. Spix. Nyctipitheque hurleur.
(лл) Sim ia sizarae. Hu mb. pilh Miriquouina. Desui.
— —
http://rcin.org.pl

R zęd I . Р і т я е с і а . 1 8 1
R O D Z A J V III. (18).
Pithecia (*), S zataniec ( W a g a).
Zęby przednie ukośne, gęste i wychylone; między-
nozdrze bardzo grube; zęby trzonowe tępo-sęczkowate;
głowa zaokrąglona ; pysk krótki ; uszy mierne, obrąbio-
ne; ręce piecio-palczaste ; ogon od ciała krótszy, długo-włosy,
wielki.
Zwierzęta tego rodzaju mieszkają pojedynczo lub
inałemi stadami od 7 do 8 w gęstych lasach Gujany i
Brazylii. Karmią się owocami i miodem pszczół dzikich.
PODRODZAJE:
1. P itliecia (**), Çzur RYNEK (П.)
Włosy na wierzchu głowy długie i rozłożyste tworzą
obszerną niby perukę. Twarz krótkim puszkiem pokryta;
ogon równy długości ciała, długo-wlosy wielki;
podbródek niezarosły. Włosy na ciele długie.
2. Y arkea ( *"), Л а п к а . (» .)
Włosy na głowie i szyi tak gęste i krótkie, że zdają
się być nizko postrzyżone. Ogon równy długości ciała,
długim wielkim włosem pokryty; na podbródku włosy
krótkie wełniste.
3. C lt ir o p o t c s ("**), Rękopój (n.)
Włosy nagłowie długie, gęste, spadając obficie po
obu stronach głowy zakrywają uszy; twarz naga; broda
obszerna naprzód stercząca. Ogon stopniowo coraz
grubszy, gęstym włosem pokryty.
(*) Desni. Cebus Erxl.; Fisch. Blain.—Saki fr.
(**) Less. Singes à queue de liénard. Callilhrix. Erxl. Geof.
(***) Less.
(*“ *) Less. Brachyurui Spix.
Т о м 1. 23
http://rcin.org.pl

182 R z ę d 1. Р і Т І І Е С І Л .
•4. Cacaio (*), Brzydek.
Włosy na głowie bardzo krótkie. Uszy i twarz nagie;
na policzkach bokobrody; ogon bardzo krótki.
W łosy na «iele dość długie; międzynozdrze grube;
gęba wielka, szczeciną obrosła; podbródek nagi lub bez
brody; pazury na palcach prócz ksiuka, zaostrzone.
1) P ith ecia , Czuprytiek.
114. N octurna (**), Nocny.
Śniady, rudawo-cieniowany, części dolne i wewnętrzne
strony członków jasno-rude j na twarzy obwódka
żółtawa.
Mieszka w Gujanie francuzkićj..................................... 1
Odmiany:
A) Rudawo-śniady. Obwódki twarzy i czoła białe,
gardziel i spód brzucha białawemi włosami porosłe (***).
fV ie k młody tćj odmiany: Jasno - kasztanowaty
z wierzchu, rudawo popielato żółtawy pod spodem i na
wewnętrznej stronie członków; ręce i nogisniado-czar-
ne; włosy otaczające twarz i czoło ochrowato-żólte (****).
B) Wierzchnie części śniado-czarne; spodnie blado-
rude, takiegoż koloru wewnętrzne strony członków; nad
oczami plamy rude.
Mieszka w Surynam (*** *).
C) Śniado i złocisto żółtemi plamami upstrzony.
(*) Less. Brachyurus Spix.
(**) Cagni brasiliensibus Marc. Sagouin ou Singe de nuit BufT. Callit.
pithecia Geoff. Simia pilhecia Audebert; Pithecia rufiventer Geoff.;
Pith, capillamentosa Spix.
{***) Simia pithecia L. Callilrix pilhecia Erxl. Pilhecia Icucocephala Geoff*
St. Hil.
{****) Pithecia ochrocephala Kühl. Beit. Desm. Pith, leucocephala Teram.
Cebus lcucocephalus junior Fischer.
C-***) Pith, ruûbarba Kuhl- Beit. Desm. mam. Lesg. Pith, rufirenlcr Temm.
monogr.
http://rcin.org.pl

R /.ęd I. Р іт п е с іл . 183
W losy |>rzy nasadzie śniade, na końcach złocisto rude;
twarz śniada białeiui u losami porosła (*).
2) Yarkea, Jarka.
1 1 5 . Łeucocephala (**), BiAtocŁowa.
Włosy na ciele długie, czarne, na głowie i szyi
krótkie, jakby podstrzyżone, biała wo-żólle ; warjji i
obwódki oczów czarniawe. Sierć na czterech członkacli
bardzo krótka.
Mieszka w Gujanie franeuzkićj.
fV ick śrzedni: Włosy na ciele długie, na głowie
krótkie, wełniste, przód szyi nagi ; twarz czarniawa,
ciało czarne, głowa śniada, okopciała; ręce brunatno-
żółte.
Mieszka w Brazylii ( * * * ) ............................................2
TVick miody: Włosy na ciele długie, czarne; na
głowie krótkie; ręce i głowa ochrowato żółte-; spód szyi
rdzawy ; twarz czarna , wełnistemi ochrowato-żóiićiui
włosaini posiana.
Mieszka w Brazylii (****).
3) Chiropotes, liękopój.
1 1 6 . Cotixio (*****), Czakny.
Samiec: Twarz brunatna; włosy na całćin ciele
śniado-czarne.
Samica: Śniado czarna z odcieniem sniado-rudćm.
Mieszka w Para i nad brzegami Orenoko . . 3.
(*) Buft*. 5uppl. t. VII. pl. 30? Pili», monachus GeofF. S. Hil. Simia
mouachus łlutnb. Pilli. monachus Kutii. Desm.
(M) Sim. łeucocephala Audeb. Callith. łeucocephala Geoff. S. Hil. S.
leucocepbala Humb. Desm.— S. pithecia G. Cut. Temin. monogr.
p. 15.
(“ *) Pith, birsuta Spix. le Sal.i gris. G. Cuv.
(••*«) pjjj, inusia Spix. S. pithecia G. Cuv. — Pithecia musta, Temin. monogr.
Cehtts Satanas Iloflin.— Simia Sutanus Pitb. Satanae Ge о ff. S.
Hil. Dcsm.
http://rcin.org.pl

1 8 4 RzĘD I. PlTIIECIA.
Odmiany:
A) Kaszlano wato-rudy, na głowie i udach ciemniejszy,
moszna purpurowa, broda i ogon brunatne.
Mieszka w puszczach, powyżej Orenoko (*).
B) Ciało i broda czarne; włosy na grzbiecie ochro-
wato-żółte.
Mieszka w Gujanie hollenderskiéj (**).
C) Twarz śniada ; broda gęsta , okrągła wa, czarna;
głowa i członki czarne; grzbiet śniady; ogon śniado-
czarny.
Mieszka nad brzegami Rio-Negro (***)•
4) Cacajo, lirzydek.
1 1 7 . M elnnocephaliis (****), C z a k n o g ło w y .
Twarz naga równie jak ręce i uszy czarna. Włosy
na ciele, ramionach i udach, śniado-żółtawe, lśniące;
komora piersiowa i brzuch biał.i wo-żólte ; ogon żółtawy
z końcem sniado-ezarnym.
Gatunek rzadki, mieszka nad brzegami Orenoko 4
Odmiana wieku: Twarz czarna, naga, śniadcmi włosami
posiana; uszy nagie, czarne; moszna śniada; ogon
bardzo krótki, równie jak uda czarny; głowa i cztery
członki czarne; grzbiet śniado-żółtawy.
Mieszka w Brazylii , między rzekami Solimoëns i
Isa (*****).
(*) Siniia Chiropotes Iiumb.— bracliyurus Cli i ropo Les Less.
(**) Pithecia Sagulata Steu. Cebus Sa^ulatus Fiseb.
(*м) I»гасЬ y m us israelifa Spix. Brach. Satanas Less.
(****) Siinia Melanocephala Ilunihv Pi tli. inelanocepliala (Jeoff.
(***“ ) Brachyurus oual.ary, Spix. Cebus ouakary. Fischer. Synop. p. 59
n. 48.
http://rcin.org.pl

llzĘD I. HapALE. 1 8 5
4. Hap a, lin a (*), Małpeczki.
Ksiuki tylko u rąk tylnych zwrotnej zębów trzonowych
w obu szczękach w górze i w dole po pięć kolcza-
tych; nozdrza oddalone j pazury bardzo długie, łuko-
wate, spłaszczone, szczupłe i ostre.
R O D Z A J I. (19).
Ilapale (*'), Małpeczka. (Jar.).
Głowa okrągła ; kąt twarzy (")0 stopni. Budowa ciała
drobna; członki wysmukłe, lylne od przednich dłuższe;
ksiuki u rąk przednich niezwrótne, szponiaste; u rąk
tylnych zwrotne, z pazurem płaskim; na wszystkich innych
palcach pazury szponiastej ogon długo-włosy, nie-
chwytny; uszy niezgrabne, cienkie, chrząslkowrtle, w części
lub zupełnie nagie ; nozdrza poboczne, bardzo odległe.
Zębów przednich i , kłów , trzonowych fałszywych
, prawdziwych i , ,‘12.
I» 0 1.) К O I) Z A J E.
t. ÜELngtalC (*'*), M lĘKKO WŁOSEK.
Zęby przednie dolne walcowate; konchy uchowe nagie,
okrągłe, pęczkiem włosów zakończor.e; ogon obrączkowany.
Zwierzęta tego podrodzaju łażą po drzewach na podobieństwo
Wiewiórek. Obyczaje ich są gniewliwe i po­
(*) Singes plaliiliinins arctopithèques Geoft*. St. Hil. Hapalina, Cli. Boiip.—
Galeopitliecus Gesn, Céhus Blain.
/**) lilię, procl. 1811; Cuv. des dents p. 2IÎ pi. 9; Saguinus , La-Cćp
Cuv. jacchus ct ni id as GeofT. St. Iïil. (1812) Sagouin, GeolF. cat.
. 1800; callilhrix, Erxl. Latr. arctopithecus GcofF. microccbus Blaiuv.
jaccbus Fiscb.
Ç**) Less.
http://rcin.org.pl

186 IlzE D I. I I a p a l e .
rywcze. Karmią się owocami, ziarnem, owadami, tlro-
bném ptastwem. Do swych dzieei okazują przywiązanie
w wysokim stopniu. Chowane w niewoli boją się kotów
i pszczół. Pojęlność ich bardzo ograniczona.
2. ] ? Я І С О (*) , M i k o .
Żęby przednie dolne walcowate ; uszy bez pęczków
włosów na końcach; ogon nieobrączkowany.
3 . М І І І Я . Ц C') > M lD A S .
Zęby przednie w kształcie fletowego munsztuczka
przycięte; włosy na grzbiecie nizkie; członki krótkowłose;
uszy nagie, obszerne; twarz bokobrodami i brodą
obrosła.
4. O e t l i p u s C z u b a t e k .
Zęby przednie w kształcie fletowego munsztuczka
ścięte; sierć na ciele nizlsa, nagłowie bardzo długa ;
uszy, policzki i podbrodek nagie.
5. I i e o i t t o g t i t l i e c u s L e w e k .
Zęby przednie w kształcie fletowego munsztuczka
ścięte; włosy na szyi i na grzbiecie długie, grzywiaste ;
bokobrody i broda gęste; uszy włosami zakryte.
1) Hapale, Miękkowłosek.
1 1 8 . Leucotis (*****), U s z a t y .
Samiec dorośli/: Głowa czarna; nad nosem plama
biała ; konchy uchowe zakończone długicini kosmykami
włosów białych, pomieszanych z siercią szarą i popielatą;
O Less.
(**) Lces. — Tamarin fr.
(***) Lęss. Pin che.
(****) Less. Mnrikina.
(“ “ *) L'Ouistiti Butr.— S. Jaccbus L.— Jaccltus vulgaris i)csm.
http://rcin.org.pl

R zęd I. H a p â l e . 187
ciało pokryte z wierzchu włosami szaro-popielatemi i
jasno-szareini, z żółtym odcieniem na piersiach, brzuchu
i gardzieli; na ogonie czarne, szare i żółte obrączki.
Samica: Do samca z ubarwienia podobna, lecz wzrostem
większa.
JViek bardzo miody : Prawie wszędzie jednostajnie
czarniawo-szary ; uszy bez kosmyków białych na końcach;
ogon obrączkowany.
Mieszka w Brazylii i Gujanie.........................................1
Odmiany:
A) IV iek śrzędni: Sierć czarniawa , na przemian
rudo i czarno-smugowana ; brzuch, słabizny i podgardle
czarniawe; członki szarawe lub czarniawej na twarzy
włosy drobne; na ogonie 15 obrączek śniado-czarniawych
i szaro-popielatych; w uchu kosmyk długich białych
włosów.
M łodszy: Prawie jednostajnie śniady, mniej więcej
jasny; wierzch głowy ciemniejszy; ciało niekiedy śniado-
plowo-złociste.
Mieszka w Brazylii (*').
B) Rudy; tył i ogon popielato i rudo-obrączkow'ane.
Mieszka w Gujanie (**).
C) fV iek podeszły: Zatyłek, potylica i szyja białawe;,
kosmyki uszu białe; przód głowy śniady, czarnemi
włosami posiany; grzbiet czarno i rudo-upstrzony; członki
szare; na czole biała trójkątna plama; na ogonie 17 czarnych
i białych obrączek.
Mieszka w okolicach Bahii (***).
D) IV iek bardzo podeszły: Kasztanowato-śniady ;
ogon blado-popielato-obrączkowany ; ramiona, piersi i
{*) Jacclius auritus E. Geoff. S. Hil.— Sim. aurita Humk.
('*) Jaechus vulgaris var. A. GeofF. St. Hil.
{*“*) Jacchus albicolłis Spix.
http://rcin.org.pl

188 R z ę d I. H a p a l e .
barki białe; twarz biała, z obwódką jasno-sniadą; uda
śniade, biało-nakrapiane; na brzegach konch uchowych
kosmyki włosów białych.
M ieszka w Brazylii (*).
119. Melanotis (**), C zaknouciiy.
Samiec: Popielaty; Iył i ogon popielato- i śniado-
obrączkowaue; na czole plama biała лѵ kształcie-półksiężyca;
z przodu konch ucliowycii kosmyk włosów czarnych,
bardzo długich; głowa i wierzch szyi czarne;
twarz naga , fioletowa.
31 ieszka w Brazylii.............................. 2
Samica: Bokobrody brudno-źóitawo-białe ; piersi,
boki szyi , potylica i wierzch barków czarne ; grzbiet i
slabizna szaro-biało- i rudo-nakrapiane j członki i spód
ciała jasno-płowo-szare ; na tyle czarne, szare i śniade
poprzeczne smugi; ogon czarno- i biało-pręgowany,
z końcem białym (***).
f f 7ick młody: Kosmyki konch uehowych ogorzało-
sadzowatćj barwy.
Starość: Sierć rudawo-żółta ; głowa i piersi białe;
wierzch szyi czarny; ogon śniado- i popielato-obrączko-
wany; z tyłu i z przodu uszu bardzo długie czarne włosy;
na wierzchu grzbietu śniado-czarniawa plama ; na
wewnętrznej slronie członków sierć biała, na zewnętrznej
czarna z końcami brudno-białemi.
Mieszka *v Brazylii (****).
іУ іск miody: Twarz czarniawa, naga; sierć śnia-
do-popiclato- upstrzona , pod spodem ruda ; głowa bru-
natno-nakrapiana; konchy ucbowe długiemi włosami głowy
i kosmykami zakryte.
(*) Jacchus humeralifer E. GeofF. Desin.
(**) Jacchus penicillatus Geoff. St. Ilil. Desm.; S. penicillala Humb.
(*“ ) Ouistiti à pinceaux, femelle, F. Сит.
(**“ ) Jacchus leucoccphalus Ё. GeofF. Desm. 5 S. GeofFroyii Ilumb.
http://rcin.org.pl

R z ę d I. H a p a ł e . 1 8 9
Mieszka w Brazylii nad brzegami Soliinoëns, niedaleko
Tabatinga (*).
Gatunek kopalny: Jacchus grandis, Lund. $ w Brazylii.
2) Mico , Miko.
120. Argentatus (**) , S rebrzysty.
Stary samiec i samica: Uszy, policzki i pysk jasno-
różowe ; włosy miękkie, srćbrzysto-białe; ogon biały lub
kasztanowaty, lśniący, z czarnym odcieniem.
Mieszka w Para i nad brzegami rzeki Amazońskiej. 3
Odmiana dojrzałego wieku: Srćbrzysto-biały, niekiedy
pięknie blond jednostajnie, lub czarno-cętkowa-
“У (***)•
Tl iek irzedni: Twarz i ręce śniade; sierć na ciele
śniado-czarna ; na krzyżach i ramionach ciemniejsza; na
częściach niższych i wewnętrznych wpadająca лѵ kolor
siwy z odcieniem płowym; uda zewnąlrz żółtawo-cienio-
wane ; ogon jednostajnie śniado-czarny.
Mieszka w Brazylii (****).
3) M idas, Midas.
121. Tamarin (*****), W ła ściw y.
ІѴ іек dojrzały: Głowa, szyja, wierzch grzbietu,
ramiona, ogon i spód ciała czarne; grzbiet, słabizna,
uda, barki, upstrzone rudo, czarno i siwo; wszystkie
cztery ręce pouiarańczowo-rude. Ubarwienie płci obojga
jednakowe.
(*) Jacch. pygmaeus Spix.
(**) Le Mico Buff.; S. argenta ta L .; Midas argentatus Voigt.; Cebus
canus, de Blaiiiv.
(*“ ) Daub. Buff, de Deem. t. XIV, p. 158.
(****) Jacchus melanurus E. Geoff. ; S. mclanurus H um b.; J. melanurus
Desm. ;| Midas melanurus Geoff.
(“ ***) S. Midas L. Audeb. ; ïlapale Midas, Ul.; Midas rufimanus Geoff.
St. Hil.
Том I. •><
http://rcin.org.pl

1 9 0 R zęd I . і і л р л l e .
Charakter żywy, drażliwy, niesforny* pojęlność o-
graniczona. Mieszka licznemi stadami w miejscach gó­
rzystych i odludnych w G ujanie, Surynainie i Brazylii.
IV ie k śrzedni: Samiec , Czarny; na tyle jasno-rudo-
cieniowany; wszystkie c/.lćry ręce czarne.
Mieszka w wielkiej Para (*).
ІѴ іек młody: Sniado-rudy ; na tylnej części ciała
śniado- i czarno-pręgowany j ogon czarny. .
Mieszka w Brazylii nad brzegami Solimoens (**). 4
122. Geoffroijii (***), ŻoFnoA.
Twarz i głowa całkiem włosami białeini porosłej
potylica i wierzch szyi czerwona wo-kasztanowate ; wierzch
grzbietu i słabizny, zewnętrzna strona górnej części ra­
mion i udów czarne, gdzie niegdzie włosami blond po­
siane ; ogon w małej części przy nasadzie purpurowo-
czérwono i czarno-nakrapianyj zresztą czarny. . . 5
Mieszka w Panama.
123. Illiyeri (****), Illigera.
Głowa i twarz czarne ; górna warga białemi włosa­
mi porosła; wierzch szyi i potylica, członki śrzednie po
obu stronach (aż do rąk) i spód ciała, czerwonawe;
członki tylne i spodnia część ogona na kilka cali przy
nasadzie, rdzaw e; cztery ręce czarne; z przodu niewy­
raźnie, z tyłu widocznie czćrwono-nakrapiane.
Ma się znajdywać w Kolombii. . . . . . 0
4) Oedipus, Cznbatek.
124. Т І І І (*****), CzARNOLICV.
Dorosły: W łosy na ciele jedw abiste; na tyle głowy
(“) Le tamarin nègre Buff.— Simla mida« Audeb.— Saguinus ursula
llofFin.— Jaccbus ursulus Desm.
('*) Midas fuscicollis Spix. — Jaccbus lnbiatus mas. Te mm.
Hapale Geoffroyii Pucberan Revue Zool. 1845, p. 336.
(****) Hapale llligeri Fucher. ib.
Marihina , miss, du Pćre Abbeville ; le Pincbe Bufl*. ; S. aedipus Gin.
http://rcin.org.pl

K zęd Г. IIapale. 191
czupryna długa, biała, twarz, policzki i uszy czarnej
spód ciała i wszystkie cztery członki białe ; grzbiet, sła-
bizna i ramiona falisto-brunatne ; natyłki i uda jasno-
rude; ogon przy nasadzie rudy, na końcu czarny.
Mieszka w Para , Gujanie francuzkićj , Tabako. 7
M iody dorosły: Grzbiet, ramiona i uda zewnątrz
śniado i czarno-cętkowane ; zatyłek i potylica kasztanowate
(*).
hVick niedojrzały: Głowa, potylica, szyja, komora
piersiowa i przednie ręce białej tułów i ręce tylne zewnątrz
śniade, ze śrzodka rudawe; ogon i brzuch rdzawej
twarz czarniawa, na policzkach niektóre włosy białe.
M ieszka w lasach pr/.yległyclt Rio-INegro (**J.
ТѴіек miody: Na zatyłku włosy długie, proste,
czarne; czoło, boki i szyja białe; na ciele włosy czarne
7. białą nasadą; twarz czarna z obwódką białawą; ogon
śniady, biało-cętkowany ; grzbiet i słabizny rudawe.
Mieszka, podług Thunberga, w Brazylii (***).
5) Łeontopitheous, Lewek.
125. M ari kina (****), Marykina.
Dorosły: Jasno-żółty; sierć jedwabista, na grzywie,
piersiach i tyle złotawaj na udach, spodzie brzucha i
przy nasadzie ogona bledsza ; twarz naga , sina $ ogon
jednostajnie jasno-rudy.
Mieszka w Brazylii..............................................................8
Odmiana:
Złocisto-rudy ; ogon czarniawo i rudo-upstrzony.
Mieszka w Gujanie (*****).
(') Midas Ocdipns var. Spił.
(” ) M arikina bicolor Spix.— .Jaccbus bicolor Fisch.
('**) S. albifrons Tbunb.— Jaccbus albifrons Dcsm.
(••••) j e ]yiari](ina Buff. • S. rosalia L. ; Jaccbus rosalia Deem.
(*••**) Midas rosalia Var. A. E. Geoff*. St. Hil.
http://rcin.org.pl

1 9 2 I I z ę d I. H a p a l e .
126. JFusctis (*), P ło w y.
Oliwkowo-śniady ; na grzbiecie żółtawo-biało-pręgo-
wanyj głowa śniadaj ogon z wierzchu czarny, pod spodem
rudy; ręce, nogi i twarz czarnej na gębie błękitnawa
obwódka.
Mieszka w wielkiej Para.
TViek m łody: Długie włosy głowy i szyi niezupełnie
rozwinięte; odzież z wierzchu czarniawa, pod spodem
rudo-rdzawa ; głowa czarna ; nos i brzegi warg białe.
Podług domysłów, mieszka w Brazylii (**). . . 9
127. A te r (***) , C z arn y .
Górna część udów z wewnętrznej i zewnętrznej strony
i natyłki jasno-żółte; reszta ciała ciemno-czarna ; na
szyi grzywa obfita; ogon wielki , czarny.
M ieszka w lasach Brazylii. Karmi się słodkiemi owocami
, owadami i jajami ptaków............................................10
*
Odmiany:
Л) Na twarzy obwódka z długich rdzawo-czćrwonycli
włosów; sierć ciemno-czarna; na wierzchniej połowie
ogona rudawa pręga; przedramiona rdzawo-czerwone ;
czoło jasno-żółte.
Mieszka małerni gromadkami, od 4 do 12, na
wierzchołkach drzew między San-Pedro Alkantara i Ser-
łam llheos (***’)•
B) Czarny; przedramiona, kolana, piersi i boki
głowy kasztanowate; czoło i wyższe części ogona złotawe.
Mieszka w Brazylii (*“ "*).
(*) S. Leonina Humb. — Midas Leoninits Geoft. ; Jacchus Leo ni mis I)csm.
(**) Midas lahiatus GcoflT. St, Hil ; S. lahiata II uinb. ; Jacobus lahiatus
Dcsm.
(***) Jacchus chrysopygus Nattercr.
(****) Hapale Chrysurus W ied.— Hapale Chrysomclas ibid. Beit. t. II,
p. 153.
Нор.Лг Chrysomclas К uh i.— Jacchus Chrysomclas Deem.
http://rcin.org.pl

Hzi;o I. L e m u r i d a e . 1 0 3
ff^ick tnlody : Grzywa nierozwiniçta.
1) Czarny; tylna część grzbietu, uda i golenie złoci-
sto-rude ; wargi i koniec nosa białe ; na wierzchniej
wardze długie, białe wąsy (*).
2) Czarny; tylna część grzbietu czarno i kasztanowato
upstrzona; nasada ogona i członki kasztanowate; na
podbrodku i wargach włosy białe (**).
Te dwie niewyraźne odmiany młodego wieku, znalezione
zostały przez Spixa w lasach lirazylii między rzekami
Solimoëns i Isa.
w-»a*®łg«-M---
III. Łemiirlilae, M ałp oź w i er z e.
Członki wszystkie rękami zakończone; ksiuki zwrotne;
zęby przednie pochyłe, w górze i w dole więcej jak
po cztery; trzonowe kolczate. Twarz włosami porosła;
nozdrza końcowe, buchtowate.
Zwierzęta w tym oddziale zawarte, w dawniejszych
dziełach składały jeden tylko rodzaj Małpoźwierza (L e ­
mur). Dz>ś znamy ich rodzajów, zawierających w sobie
, prócz odmian, trzydzieści kilka gatunków. 31iesz*
bają w lasach; karmią się głównie płodami roślin, niekiedy
łowić} drobne ptastwo. Składem zębów zbliżają się
więcej niż M a ł p ia s t e do zwierząt M ię s o ż e r n y c h . Tylne
ich członki są zazwyczaj dłuższe od przednich, czćiu
także różnią się od Małpiastych, z których u wielu ręce
tylne bywają od przednich krótsze.
(*) Midas myslax, Spix.— .lacchus labiatus faemina, Temm.
(**) Midas nigricollis, Spix.; Jacclius labiatus mas. Teinm.
■tm
http://rcin.org.pl

1 9 4 ItzĘD I. PiTlIELEMUR.
5. L e m u r in a.
Członki i ogon wolne.
RODZAJ I. (20).
Pithelemur ( * ) , S k b o b a k . (Jar.).
Pysk przedłużony, ostry; cyce dwie piersiowej uszy
okrągłe, włosami porosłe; członki dolne dwa razy dłuższe
odgórnych; ogon bardzo krótki, szczątkowym paz-
nogcie krótkie, płaskie, graniaste, pazur na palcu wskazującym
rąk tylnych długi, szydełkowaty. Sierć obfita,
wełnista.
Zębów przednicli z tych górne poboczne z płaszczyznami
ukośneini (enpalettes oblii/ties); kłów-|, trzonowych
~ Ą czworobocznych, cztero-klapowycb z ostatnią
klapką trójkątną, 32.
128. Intlri (**) , L e ś n y .
Twarz czarna; czoło, skronie i policzki szarej sła-
bizny żółto i rudo-nakrapiane ; brzuch czarno-śniady;
ogon i spód grzbietu białe; reszta ciała czarna; u członków
tylnych pięty żółte; oczy białe. Obyczaje łagodne.
Pokarm roślinny. M i es7.1;a w lasach. Głos ma podobny
do płaczu dziecka.
Ojczyzną południowa strona wyspy Madagaskar.
(*) Less. Lemur. Gm. 1789. Indri. Cuv. et Geoff. dec. pliil. 1795 ; Cuv.
tab. 1798; Lacep. 1799 ; Geofl*. Cat. 1800; Licbanotus Illig. prod.
1811; Grif. Sw. Indris Geoff, ann. 1812.
(**) Oraninaque Indri fr.— Indris brevicaudatus, Geoflf.— Indri niger,
Lacep.— Lemur Indri, G. Cuv.— Liclianotus niger, Griff.
http://rcin.org.pl

R z ę d I . S e m n o c e b u s.
RODZAJ ii: (21).
Semnocebus (*), F u t r z e c . (п.).
1 9 5
Głowa prawie kulista; twarz spłaszczona, zarosła;
pysk mały, nagi ; uszy okrągłe, pod włosami głowy libry
te i same bardzo włosiste; członki tylne dwa razy od
przednich dłuższe; ksiuki i palce wskazujące rąk przednich
bardzo krótkie ; ksiuki rąk tylnych bardzo szerokie
; palce przednie aż do drugiego stawu błoną spięte;
pazury łódkowato w górę podniesione; włosy na ciele
nadzwyczaj gęste , wełniste.
Zębów przednich kłów trzonowych fałszywych
prawdziwych 32.
Z ę b y przednie górne dwóina parami ustawione; dolne
wychylone, szczelnie do siebie przystające. (Ceclnj
wzięte z N atury: Less. M ast, meth
129. sivahiÇ*}, W e ł n i s t y .
Samiec: Nos nagi, czarny; sierć na twarzy nizka,
jasno-ruda; na ciele fryzowana, szara, falisto-biaława,
i tylne brzegi udów białawo-szare ; podbrodek i gardziel
białe; komora piersiowa, brzuch, slabizny, wewnętrzne
strony ramion i udów popielato-szare; na górnej części
udów i organach płciowych sierć rz.sdka; uszy pod włosami
ukryte; ogon rudy, długowłosy; ramiona, ręce,
kolana, zewnętrzne strony goleni i lylne ręce jasno-rude.
Mieszka na zachodnim brzegu wyspy Madagaskar.
k t iek młody: l\os płaski; włosy przy nasadzie myszą
te , na końcach żółte, fryzowane; spód ciała biała-
(*) Lemur Gm. Indris. GeolF. Cuv. Desm.; Licbtanotus 111. ; Indris. Griff.
(1829) ct Sw. (1835), Avahi, Jourdan (1834).
(■**) Le maquis à bourres — le Maki fauve Buff. ; Lemur lacalus Screb.—
Indris longicaudatus Geoff. St. Hil.—Lemur laniger, G. Cuv.— Li-
chauolus tauiger, Illig — Semnocebe avahi, Less.— Hebrocebus la-
natus, Schinz.
http://rcin.org.pl

196 R zęd I. C ebu g ale.
wy,- ogon od ciała dłuższy, na końcu żółtawy lub
Mieszka w Madagaskar (*).
»«M -m-------
RODZAJ III. (22).
Cebugale (**), Kotobąk. (»*•)•
Głowa zaokrąglona ; twarz płaska ; konchy ucliowe
obszerne, bardzo włosiste, do boków głowy przyrastające
i pod włosami ukryte; zębów przednich w dole 6
pochyłych; ogon walcowaty, włosisty, gruby, długości
ciała wyrównywający ; budowa ciała krępa, silna; członki
tylne od przednich cokolwiek dłuższe; palce długie, wolne,
szczupłe; ksiuki u rąk przednich krótkie, u tylnych
szerokie, silne; pazury wązkie, z wierzchu łódko wate;
włosy na ciele gęste i wełniste. {Cechy гvziçte z natury :
Less. M ast, meth.).
130. Commersonii (***), Kommersona.
Twarz krótką siercią pokryta; pysk nogi. czarny;
włosy ciała gęste, obfite; przód głowy, szyja, ogon i
wierzchnie strony członków jasno-rude; uszy, policzki,
przód szyi i piersi szare; słahizny i brzuch jasno-rudawo-
szare.
Mieszka w Madagaskar.
(*) Le petit maki gris Buff.— Lemur Cinereus , Gcoff.— Lemur griseus
audeb.— Lemur cinereus Dcsm.
(**) Less. Cheirogaleus Geoff. ann. du Mus. (1812; Felicebe fr.
(“ ') Cheirogaleus maior.— Medius Geoff. S. Hil.— Lemur Commersonii,
Wolf.
http://rcin.org.pl

Rzęd I. G m scekus. 1 9 7
RODZAJ IV. (23).
Myscebus (*), Макіплт. (п.).
Zęby przednie w górze 4, prawie równe, bardzo
małe; w dole G; kły prawie stożkowate; głowa okrągła;
pysk zaostrzony, bez wąśów ; uszy krótkie, nagie; cyców
trzy pary ; członki dość krótkie, tylne od przednich
dłuższe; ogon długi, krótką siercią pokryty, ku końcowi
coraz szczuplejszy, szczupłym pęczkiem włosów zakończony.
131. Palmarum (**), P almowy.
Oczy wielkie z obwódką śniadą ; czoło rudawo-snia-
de; ciało, ogon i członki rudawo-szare ; piersi, brzuch
i wewnętrzna strona członków jasno-szara ; pysk i uszy
cieliste. Długość ciała pięć i pół stóp; ogona pięć cali.
Mieszka w Madagaskar, gdzie go nazywają Iliti.
----- ®łQł

1 9 8 R zęd I. M ioxicebus.
г tycli w górze przednie śrzodkowe od pobocznych szersze
; w dole 6 od górnych dłuższych, wszystkie równe.
Ząb trzonowy przodkowy ostry, tylny klapowaty.
132. Murinus (*), M yszą.
Sierć na członkach i ciele szarej na brzuchu, pysku
, policzkach i nosie biała ; około oczu obwódka szara
; ogon długi, gruby, śniady, na końcu ciemniejszy.
Wielkością nie wyrównywa zwyczajnemu szczurowi. . 1
133. liufus (**_), C z e k u o n a.
Rudawo-szary ; komora piersiowa i brzuch blado-
rude; brwi i obwódka gęby białe; plama na czole, smuga
poboczna od oczti aż do zatyłka, i wierzch ogona, czarne.
Mieszka w Madagaskar............................................. 2
RODZAJ VI. (25).
Mioxicebus (***), K a r z e ł e k , (п.).
Zęby przednie prawie równe, bardzo inałe , bardzo
do siebie przystające; kły górne więcej stożkowate, mniej
sciśnione; trzonowe z przodu mniej ostre i więcej na
przód pochylone, jak w rodzaju Małpoźwięrza. Głowa
okrągła; pysk krótki; uszy nagie, okrągłe, mało wydatne;
oczy duże; koniec pyska nagi; język gładki; pysk
i członki bezwłose; sierć gęsta, jedwabista; ogon włosami
porosły, ku końcowi nieznacznie zgrubiały.
Karzełki są zwierzęta nocne; mieszkają лѵ lasach
w wypróchniałych drzewach.
(*) Less. Lemur murinus, Miller.— Galago murinus, Geoff.— Ga la go
Madagascariensis , Less.— Scailcs murinus; Sw.— Otołicnus mada-
gascariensis , Schinz.
(**) Cheirogaleug Commersonmi. Vigors et Hors.
(***) Less. Galago, Fischer, Mak.— Lemur Blainv. Cheirogaleus, Geoff.
Jeç. itén.; Fischer (J. B.) Microcebus, Geoff. lec. stenog.
http://rcin.org.pl

K zĘ D I. S’itOl'ÎTHECDS. 1 9 9
134. Griseiis (*), S iw y .
Sierć szaro-płowa ; spód ciała i wewnętrzne strony
członków czysto-białe ; pysk i ręce cieliste ; między oczami
plama biała z czarną obwódką; boki szyi i zewnętrzny
brzeg udów białe. Długość ciała 13, ogona 14 cali.
Mieszka w Madagaskar.....................................................1
135. Rufus (**), C ze r w o n y .
Sierć wełnista, złotawo-ruda ; podbrzusze czćrwo-
nawo-szare; ogon długi, na końcu kiciasty.
Mieszka w Madagaskar....................................................2
«ИШ«-----
RODZAJ V II. (26).
Propithecus (***), P a lc o w ło s. (п.).
Zęby przednie w górze cztery, w równej linii uszykowane,
bardzo szerokie; z nieb dwa pierwsze trójbocz-
ne ; w dole 4, przednie pochyłe ; z pomiędzy trzonowych
górnych pierwszy i drugi trój-szczylne, trzeci i czwarty
dwó-sęczkowc ; trzonowe dolne, pierwszy zaostrzony,
drugi i trzeci sęczków ale ; palce wolne, wskazujący krótki
; ksiuk rąk tylnych potężny, bardzo długi; uszy zaokrąglone,
włosiste, mało widoczne. Ogólny kształt
ciała jak w rodzaju następującym.
136. Diademu (****), Uwîeinczony.
Twarz prawie naga; na wargach czarne, a między
oczami żółtawo-białe krótkie włoski. Odzież składa się
z długich, gęstych, prostych, jedwabistych włosów;
(’) Le maki nain. Lemur milii, F. Cuy. Blainy. ; Cheirogaleus milii*
Geoff. St. Hili
(**) Galago de DemidofT. Fisch, actes de Moscou.— Ga la go Demidofii
Geofl*. St. Hil.— Lemur guineensis, GrifT.— Lemur murinus, Pennant.
(*4*) Bennet (1832) Macromerus, A. Smith.
Lemur diadema, Blainr.— Hebrocebus diadema, Schinz.
http://rcin.org.pl

200 RzĘD I. PiiOSIMIA.
głowa, potylica i wierzch grzbietu czarne j czoło, uszy
i komora piersiowa żółtawo-białe^ pr/.y nasadzie ogona
plama śniada ; ogon biały, żółto-upstrzony ; na palcach
pęczki żółtawych włosów, zakrywających paznogeie.
Mieszka w Madagaskar.
Ю-/Ш-Я-----
RODZAJ VIII- (27).
Prosimia (*), M a ł p o ź w i e k z .
Głowa przedłużona, prawie trójkątna; pysk wydatny,
włosisty i zeszczuplony ; uszy dość krótkie, do
boków głowy przystające, we śrzodku włnsisfe lub nagie,
niekiedy pod włosami ukryte; członki tylne niewiele od
przednich dłuższe; ciało budowy mocnej, włosami wpół-
wełnisteini lub bardzo wełnistcini pokryte; ogon długi,
walcowały, bardzo włosisty; na piersiach cyce dwie; ręce
pięcio-palcznste; pazury u ksiuków płaskiej palec śrzedni
najdłuższy; zęby przednie w górze małe, prosie; kły
długie, łukowate, ostre; trzonowe Irój-boczne lub dwó-
ząbkowc ; przednie w dole pochyłe, zaostrzone; trzonowe
klapowate.
Zębów przednich kłów fizr;, trzonowych j ~ , 36.
Małpoźwierze znajdują się wyłącznie w Madagaskar
i przyległej jej wysepce d’Aiijouan. Mieszkają inałemi
gromadami w lasach ; karmią się owocami i korzonkami
roślin. Obyczaje ich są łagodne; poruszenia zwinne.
PO D R O D ZA JE.
1. I H O C O C O , Ź b i c z e k . (n .)
Ogon obrączkowato ubarwiony, długi, ostro-koń-
czysty ; uszy sterczące; pysk szczupły, ostry.
(') Briss. (1769) ; Slorr. (1790) ; Lemur L. (1780), Scbreb., Geoff., Dum.,
Illig., Blainr. , Maque, G. Cuv. (1798) j Simue JNiêremb.— Maki fr.
http://rcin.org.pl

R zęd I. PnosiMiA. 201
2. Ł e s IV Io iig o u s (*), Mongoz.
Ogon jedno-maścisty, długi, na końcu obficie wło­
sami porosły; włosy ciała wpół-wełniste; us/.y nagiej pysk
prawie stożkowały.
3. M a î j l i c s (**) , M a ł p o ź w i e r z W ł a ś c i w y .
Ogon jedno-maścisty, długi, na końcu obficie wło­
sami porosły; włosy ciała wpół-wełniste ; uszy wewnątrz
nagie, naokoło włosami obrzeżone; pysk prawie ostry.
4. L e e V a r l s O , W am.
Ogon jedno-maścisty, pośrzodku zgrubiały, na końcu
szczupły; włosy ciała bardzo wełniste; uszy długiemi ku­
dłami włosów zakryle; pysk szczupły, zaostrzony.
137, С at ta (****), Koci.
1) M ococo, Żbiczek.
Ciało z wierzchu szare, na tyle i barkach rudawo*
cieniowane; wierzch głowy i boki szyi, obwódka oczu i
koniec pyska czarne ; reszta głowy, wewnętrzne strony
i spód ciała białe; ogon czarno- i biało-ohrączkowany.
Mieszka w Madagaskar. Zwierzęta tego gatunku są
pojętne i zręczne ; w czasie spoczynku czeszą i czyszczą
sierć swoją zębami, wydając mruczenie kociemu podobne. 1
2) M ongous, Moncjoz.
138. Monyoz (*****), MoivGoz W ł a ś c i w y .
Samiec : Sniado-płowy, z wierzchu i pod spodem
г oliwkowym i żółtawym odcieniem; koniec ogona i wierzch
(“) Less.
(") Less.
.(*“ ) Less.
(" “ ) Le Vary, Flaccourt— Prosimia cinerea, Bries.— Lemur Calla, Sehre-
ber.— Le Mococo, Geoff. St. Ilil.
Lemur Mongoc', L. Gm.— Lemur melanocepbalua, G. C ut.
http://rcin.org.pl

202 R zęd I. PnosisnA.
głowy czarnej obwódka oba jasno-żółta ; twarz, uszy i
ręce fioletowo-czarne ; bokobrody gęste, pomarańczowe.
Samica: Do samca podobna ; różni się wzrostem
mniejszym i szarym wierzchem głowy.
Mieszka w Madagaskar.....................................................2
O dm iana uiało-znaczna : Motujoz Kołnitrzusty (*).
Rudawo-sniady ; pod spodem płowy 5 na szyi kołnierz
z rudych włosów; twarz ołowianej barwy; włosy
ogona na boki rozłożyste.
1 3 9 . Jflicromongnz (**), M ongoz mały.
Szary; pod spodem biały; obwódka oczu i przyczółek
czarne.
Mieszka w Madagaskar. . . . . . . . . 3
1 4 0 . Macromongoz ( * * * ) , M o n g o z w i ę k s z y .
Głowa okrągława ; pysk szczupły; ogon mniej wło-
sisty i mniej wełnisty niż w gatunku poprzedzającym,
przy końcu zeszczuplony; głowa zupełnie czarna; sierć
śniada ; na tyle goleniach oliwkowa , pod spodem szara;
ogon ze spodu popielaty, na wierzchu śniady; oczy pomarańczowe.
Mieszka w Madagaskar.....................................................4
141. Itugi (****) } Szaby.
Samiec: Wierzch ciała i głowa żółta wo-szare; przednie
golenie i słabizny szarawe; brzegi ndów hrudno-żót-
te; piersi białawo-szare; szyja pod spodem i podbródek
jasno-szare ; bokodrody gęste, rudawe; czaszka mniej
wyniosła i pysk mnićj przedłużony, jak u Mongoza właściwego.
(*) Maki à fraise, Lemur Colaris, Geoff. St. Hil.
(“ ) Lemur Monyoz, L, Gm. JDesm. mam. esp. 113.
(** ) Prosimia fusca , Briss.— Lemur Mongoz, Gm. var. D.— Le Maki
Lrun, Geoff. St. HU.'—Lemur prosimia fulvus, GriflT.
(" ) Lemur Monçoz, L. Gm.— Lemur anjuanensie, Geoff. St. Hil —
Lemur albifrone Guerin (femelle) Lemur nigrifrons, F. C ut.
http://rcin.org.pl

K z ę d I. PnOSIMIA. 2 0 3
Mieszka na wyspie S. Joanny, w Kanale Mozanibic-
lsiin...................................................................................................5
3) Le IVlaque, Malpoźwierz fVlasciivy.
142. Ilu fa (*), C zerwony.
Samiec: Z wierzchu żółtawo-rudy; policzki i przód
głowy, a także spód szyi brudno-biate; czoło i pysk czarnej
ogon szczupły, rudy, z końcem czarnym; twarz
zlekka przypłaszczona.
Mieszka w Madagaskar.....................................................6
1 4 3 . Albimana ( '" j , B ia ł o r ę k i.
Samiec: Wierzch ciała i członki cieuino-śniado-sza-
re ; wewnętrzne strony członków jasniejsze; końce członków
aż do paznogei białe; pysk czarniawy ; sierć na po*
liczkach żółta wo-szara, na skroniach i podgardlu gęste,
rdzawe włosy.
Samica: Mniejsza , lecz ubarwieniem samcowi podobna.
i Mieszka w Madagaskar....................................................7
1 4 4 . Brissonii (***), B rissona.
Uszy po części włosami zakrytej pysk ostry, przedłużony;
włosy na ciele miękkie, wełniste, śniade; pysk,
podgardle i czlćry członki białe; brzuch brudno-biały. 8
1 4 5 . Albijrons (****), H ia łoczoły.
Samiec: Pysk czarny; uszy wewnątrz cieliste; głowa
biała ; ciało z wierzchu śniado-oliwkowe, pod spodem
jasno-szare; ogon szczupły,, jedno-kolorowy.
Samica do samca podobna.
Mieszka w Madagaskar..................................................... 9
(*) Lemur rufus, Audeb.— Lemur (prositnia) rufus, Griff.
(**) Lemur Mongoz, Ge oft*. St. Il il. — Lemur albimanus , Geoff. St. liii—
Lemur (prosiiaia) Albimana, Griff.
{“ *) Lemur Mongoz, L- Gm. var. C.— Le Maki aux pieds blancs, Briss.
("**) Lemur albifrons, Geoff. St. Hil.
http://rcin.org.pl

2 0 4 R zęd I . P h o sim ia.
146. Rttfifrons (*), R u d o c z o ły .
Sierć na cicle szara ; słahizny i spód ciała rudo-
cieniowane; ogon pod spodem przy nasadzie czarny, dalej
cicmno-s».ary; na czole przepaska; bokobrody rude;
około oczu smuga biała; przez czoło aż do nosa pręga
czarna.............................. 10
147. Ocularis (**), O k u la r o w y .
Samiec: Czoło i policzki śniado-czarne; pysk białawy
; sierć na przednich częściach ciała popielato-szara,
na tylnych rudawo-szara ; opon szary, z czarnym końcem
; spód szyi i gardzieli, hrudno-biały ; ręce szarawe;
brzuch i wewnętrzne strony udów rude.
Samica: Pysk szafy ; uszy i pysk fioletowe; obwódka
oczu czarna; wierzch głowy, potylica, barki, ramiona
i ręce szare; podgardle, policzki, przód szyi i komora
piersiowa białe; grzbiet, słabizny, brzuch, uda i golenie
płowe; ręce tylne szare; ogon do połowy śniady, dalej
czarniawy (***).......................................................... 11
148. Frederici (****), F r e d e r y k a .
Samiec: Sierć na ciele i członkach śniado-kasztano-
wata , przy świetle z odblaskiem złocistym; pod spodem
i na wewnętrznej stronie członków oliwkowo-szara ; łrze-
cia część ogona kas/.tanowalo-śniada, reszta czarna ; przód
głowy, policzki i dolne szczęki białe; dłonie członków
fiolelowo-czarne.
Samica: Różni się od samca tém , że te części ciała
, które u samca s;; białe, ona ma ciemno-szare. Reszta
ciała złocisto-kasztanowata, więcej niż u samca żół­
tawa................................................................................................12
(*) Lemur rufifrons, Bennett.
(*') Lemur nigrifrons , Geoff. St. Hal.
(“ *) Lemur Mongnz. Gm. Syst. n. Уаг. В.— Lewiur ditbius, F. Cuv.
(****) Le Maki à front blanc ou monot, F. Cuv,
http://rcin.org.pl

R z ę d I. P ro s im ïa . 2 0 5
4) Le Vari, fVary.
1 4 У. Macaco (*), Makako.
Boki nosa i gęby, uszy, wierzch szyi, grzbiet i sła-
bizny białe; przód głowy, brzuch, krainy zewnętrzne
przedramion i udów, i cały ogon czarne; tęcza oka pomarańczowa.
Mieszka w Madagaskar............................................13
Odmiany:
A) Sierć na ciele czarna, wyjąwszy przepaski na szyi
i policzkach; wszystkie .cztery członki białe; przez
śrzodek ciała pas hiałv, niewyraźny (**).
B) Sierć na ciele białawo-szara ; pysk, wierzch głowy,
barki, ramiona, wewnętrzne strony udów, ogon
i cztery ręce zupełnie czarne (***)
C) W miejscu plam czarnych sierć śniado-szara; reszta
ciała biała (****).
D) Przód głowy i dwie wielkie plamy na słabiznach
popielate ; reszta ciała biała.
150. Erytliromela ("****) 5 C zerw ony.
Samiec: Cynamonowo-czérwony ; głowa, ręce, ogon
i brzuch czarne; na wierzchu szyi plama biała w kształcie
półksiężyca.
Samica : Części górne i zewnętrzne ciała jasno-kaszta-
nowato-rude; ogon, brzuch, komora piersiowa, spód
szyi, wewnętrzne strony członków, skóra na twarzy i rękach
czarna; na potylicy plamo biała ; na tylnych członkach
poprzeczne białe smugi.................................................14
Mieszka w Madagaskar.
(*) Lemur Macaco, L. Gin. syst.Var. D.— Lemur Mococo, Geoff. St. Hil.
(**) Le Vari à ceinture, Geoff. St. Hil.
(***) Le V ari, Audeb. Mali. p. 16, pi. 5.
(*••*) Var. a> Desm. Mam. p. 98.
(“ “ *) Lemur ruber, Commers.
— —■
Ч О м I. 26
http://rcin.org.pl

2 0 G II/.ęd I . P o t t o .
RODZAJ IX. (28).
Potto (*), Рото.
(iłowa okrągła; I'J'slt I; róll; i ; oczy małe ; język Ьго*
dawlsowaly ; uszy krótkie, bardzo włosiste; e/.lonlîi równe;
ogon mierny; palec wskazujący bardzo król It i z pazurowym
stawem wydatnym. Zęby przednie w górze prawie
równe, w dole szczupłe, pochyłe; liły 4 stożkowate,
sciśnione, na przednim i na tylnym brzegu ostro-
kończyste; pierwszy trzonowy ząb szczęki górnej bardzo
mały, drugi największy, obadwa stożkowate; trzeci ostro-
sęczkowaty, z dwoma sęczkami ze strony zewnętrznej , a
z jednym z wewnętrznej; resztv trzonowych górnych zupełnie
braknie (u młodych iłidiu iduów jedynie dotąd znajomych),
w' dolnej szczęce Іг/«ші«е i I h j i róune , stożkowate,
trzeci z d»óma ostremi sęczkami z zewnętrznej i
z wewnętrznej strony. Więcej trzonowych w dolnej s/częce
niema.
151. liosmnnii (**), B o sm a n a.
Członki długie, szczupłe, równe; ogon mierny, długą,
miękką siercią pokryty, przy nnsadzie popielaty, po-
Śrzodkli rudy, a na końcu jasno-rudy lub biały; na spodzie
ciała i członków sierć jaśniejsza; pysk i podbrodek
po części nagie lub rzadkiemi, biatenii włosami po-
rosłe.
Mieszka w okolicach Sierra Leona, na wybrzeżu
' i
Afryki. W dzień śpi, w nocy żeruje. Obyczaje jego są
powolne i leniwe.
(‘) Bosman. Lori Genff. (1811).— Nycticebus; Geoll'. (1812).— Perodictus
, Be u n et. (1831).
(**) Lemur (Galajjo) guineensis, Griff.— Gala^o guineeusift, Desm.
http://rcin.org.pl

R /.ijd I. B uadylemur. 2 0 7
RODZAJ X. (29).
liradyletnur (*), P ł a s k o n o s. (п.)
Głowa okrągła; twarz i nos spłaszczone ; uszy krótkie,
poil włosami ukryte,’ ciało krępe ; członki krótkie,
równej odzież gęsta, wełnista; cyce 4, z tych dwie na
piersiach, a dwie na brzuchuj ogon szczątkowy.
Zębów przednich —j-—, kłów j , trzonowych , 34^
w szęzęce górnej zęby przednie śrzodkowe szerokie, silne;
pobocze małe.
152. Tardùjvadus (**), L e n iw y .
Włosy gęste, źółtawo-rude ; końce członków jaśniejsze,
naokoło oczu sierć śniadawa j przez grzbiet, od
głowy aż do krzyżów, śniada pręga.
Mieszka na wyspie Ceylan.
Odmiany:
A) Płowo-szary około oczu , na wierzchu głowy i na
linii grzbietowej złotawo-sniady j podgardle, szyja i
brzuch białawej po bokach pyska płatny białe (***).
B) Szary; przez grzbiet czarna pręga.
M ieszka w Sumatrze. Krajowcy mają wstręt do
tego zwierzątka , i nie trzymają go nigdy w swych
domach, mniemając przesądnie, źe ono sprowadza
za sobą nieszczęście i przeklęctwo (****)•
(’) De Blainv. Cucang, G. Cuv. et Geoff. (1795) ; loris, Geoff, cat. (1800);ч?-
G. Cuv. galago, G. Cuv. nyeticebus, Geoff. (1812), Desmaret. Stc-
nops Illig. prod. 73 (1811), Tardigradus Bodd.
(*’) Tardigradus cueang, Bodd.— Loris tardigradus, Geoff.— Lemur tar-
digradus , G. Cuv.— Loris bengalensis , La Сер.— INycticebus tardigradus,
Fisch.— Stenops tardigradus, G. Cuv.— Slenops. bengalen
sis, Scbintz.— Lemur (nyclieebus) bengalensis , Griff.
(***) Le lori poucan, F. Cuv.— Le Hurang, Lemur tardigradus, Sir Haffles.
(****) Lemur tardigradus, Rattles Nyeticebus tardigradus var ß .— Lemur
tardigradus de Blainv.
http://rcin.org.pl

2 0 8 R zęd f. A racu n o cëbu s.
C) Czarniawo-śniady; grzbiet zupełnie czarny; brzuch
żółtawo-popielaty.
Mieszka na wyspie Ceylan (*).
D) Rudy, z ciemniejszą na grzbiecie pręgą; pysk
szczuplejszy. W górnej szczęce dwa [irzednie boczne
zęby żadne.
Mieszka na wyspie Jawie (**).
»om--
RODZAJ XI. (50).
ylrachnoccbus (***), C iiuoonóg.
Głowa okrągła; pysk przedłużony; nos wystający ;
oczy duże , zbliżone, źrzenice poprzeczne ; uszy krótkie,
włosiste ; cyce cztery, niekiedy na icli miejscu dwa cycowe
gruczoły, iilbo dwa smoczki (mamelon) $ u spodu
tułowia i dwa pod wierzchom brzucha : ciało wysmukłe,
członki długie, szczupłe, równe. W miejscu ogona sęczek.
Sierć wełnista.
Zębów przednich kłów trzonowych ~ ~ , ,4G^
z tych przednie w górze równe i słabe.
153. L o ri (****), CeyłaKski.
Czerwonawy, na czole plama biała. Długi (»^ cali.
M ieszka na wyspie Ceylan.
(*) Simia ccylonica, Briss.— IMycticebus ccylonicus, Geoff. Desm.
(**) Nycticcbus Jilvanicus , Geoff.
(M*) Less.— Lor/. G. Сцѵ, (1798)'; La сер. (1799); Loris, Geofl‘. eat.
1800; Tied., Loris, Geoff. (1812); Stenops, Ul. (1811).
('***) Lemur tardißradus , L. Gm. Syst. nat.— Le loris grćle, Geoff.—■
Loris gracilis, Geoff.— Lemur (Stenops) gracilis, Griff.— Nyctice-
bus, Lori, Fisch.— Lemur Lori, Zimm. — Loris Ceylanicus, G. Fisch.
http://rcin.org.pl

R z ę d I . G a l a g o . 2 0 9
RODZAJ XII. (31).
Galut/o (*), G a l a g o .
Głowa okrągława ; j»ysli tępy, włosisty; konchy ucho-
we długie, szerokie, błoniaste, zupełnie nagiej członki
tylne od przednich dłuższe; u rąk przednich pięć paz-
nogciów płaskich; u tylnych na czterech palcach paznokcie
płaskie, a na wskazującym pazur ostry, szponia-
sty ; palce pokryte krótką siercią; ogon długi, gęstą sier-
cią porosły, na końcu zgrubiały. Cyców Irzy pary.
Zębów przednich -i, kłów trzonowych -ä~ Ks , 3(>.
Zwierzęta dzienne, łagodne, zwinne i zręcznej
mieszkają i gnieżdżą się na drzewach. Długie ich uszy,
w czasie snu będąc złożone, podnoszą się za najmniejszym
szelestem. S\arniią się owadami. Mięso ich jest jadalne.
154. Crassicuudalus (**j, G ruboogoniasty.
Z wierzchu rudawo-szary, pod spodem szaro-biały;
konchy uchowe długiej ogon gruby, długowłosy. Wzrost
królika.
Mieszka w Afryce..............................................................1
Odmiana:
Cały jednostajnie sniado-płowy ; uszy szerokie, czarne,
zaokrąglone; ogon długi, walcowaty, włosisty. Wielkość
królika (***).
155. Acaciarum (**”*), S enegalski.
Słabizny, końce członków i spód ciała jasno-żółta-
(*) Cuv.— Khoyak, G. Cuv. et Geoflf. (1795); Galago, Cuv. tabl. (1798)
et regn. an. t. I. p. 109, (1829); La cep* (1799); Geoflf. cat. (1800)
et ann. du mus. (1812) ; Otolicnus, 111. (1811); Macropus, G. Fisch.
(**) Le Grand Galago, G. Cuv.— Le Potto, Geoff. St. Ilil. ann. du
Mus. t. XVII. (1811) p. 165.— Lemur crassicaudatus, Blainv.
(***) Otolicnus Garnctii, Ogilby.
(*“ ') G. Senegalensis, Gcoff.— Gai. Geoffroy», Fiscli. act. dc Mose.
http://rcin.org.pl

2 1 0 R zęd I. T a r s iu s.
we; reszta ciała śniada, lub śniado-czćrwonaw.i; obwódki
oczu , skronie i policzki czarne/ na ogonie bardzo długie
i gęste włosy. Długi 7 cali , 3 linie (0,19).
M ieszka w Galant, gdzie go Negro wie nazywają Ga-
lago.................................................................................................. 2
Odmiany:
A) Z wierzchu olowiasto-siwy, wpadający w czerwona
wij barwę, pod spodem jaśniejszy, z żółtawym
odcieniem ; ogon i włosy rąk tylnych śniado-czarne.
Mieszka w Fernando-l’o (*).
B) Z wierzchu szaro-płowy, pod spodem żółtawo-bia-
ly ; włosy na grzbiecie popielato-błękitne , z plowo-
szarenii końcami; na ramionach i goleniach żółtawe
; głowa zupełnie szara ; na przyczółku żółtawo-
biała przepaska. Długi 14 cali, 2 linie (0,38).
Mieszka w Senegalu (**).
C) Samiec: Sierć miękka, gęsta, krótka; głowa,
grzbiet, krzyże i zewnętrzne strony członków białej
obwódka oczu jasna; czoło białe; ogon gruby,
przy nasadzie szary, dalej rudy ; kły górne bardzo
wydatne. Wzrost wiewiórki.
Mieszka w Senegalu.
»łfflUH-----
RODZAJ XIII. (32).
Tarsius (***), Hę racz. (Jar.)
Głowa okrągława ; pysk lępy ; oczy duże; konchy
ucho.we obszerne, nagie, prosto stojące, przezroczyste;
(*) Ga la {jo Allcni, Waterhause.
(**) Gal aj; o Senejjalensis, GeolF. St. Hil.— W zwierzętach ssąeych Fre-
deryka Cuvier t. II. p. 12— Otolicnus Senegalensis , Guerin Je. p.
C. tibr. 2.
(***) Storr.— Tarsius Storr '1790); G. Cuv. (1798); Macrotnrsus, Lacćp.
(1799) ; Didelphis, Gm.; Lemur, Pall. Blum. l£rxl.; Gerboise, Buff.
Zimmer.;Tarsier, Cuv. et Geoff. (1795); Prosiinia, Bodd.; Jerboa, Penn.
http://rcin.org.pl

KZĘD I. T akSIUS. 2 1 1
cyców trzy pa ryj ogon dłuższy od głowy i ciała, prawie
nagi, na końcu kiciastyj palce wszystkie, prócz wskazującego
i ś rzędni ego rąk tylnych, zakończone mięsistcmi
brodawkami, na których wyrastają paznogcie płaskie,
okrągłej na'palcach wskazującym i śrzednim rąk tylnych
pazury skrzydłowatej nadstopniki bardzo długie, Irzy razy
dłuższe od przedstopników.
Zębów przednich i , kłów , trzonowych | = f , 34.
Z pomiędzy przednich dwa śrzodkowe długie, kończate;
poboczne krótkiej dwa dolne proste. Obyczaje nocne.
Pokarm prawie wyłącznie składa się z owadów.
156. Spectrum (*)', W idmo.
Sicrć miękka, wełnista, czarniawe-popielata ; końce
włosów jasno-płowe na grzbiecie, tyle i brzuchu j na
reszcie ciała włosy jaśniejsze ; policzki popielato-szare ;
nogi obnażonej w szczęce górnej zęby przednie śrzodkowe
kończyste, od pobocznych dłuższe; ogon nagij kiciasty.
Mieszka na wyspach Sumatrze i Łuson.
Odmiany:
A) Zęby przednie górne śrzodkowe tępe, małe, pobocznym
równej pysk bardzo tępyj oczy bardzo
wydatne; uszy śniade z trzema białemi prążkami wewnątrz
; ogon prawie nagi.
Mieszka w Makassar (**).
B) na grzbiecie jasno-śniady; pod brzuchem białawo-
szaryj cztery końce członków śniado-płowe ; ogon
od ciała dłuższy, krótko-włosy, na końcu kiciasty;
uszy długości — głowy.
Mieszka w Makassar, na wyspie Celeb (***).
(*) Didelpliis macrotarsus, L. Gm. syst. nat.— Lemur tarsier, Ërxl.—
Tarsius Daubentonii, Geoff.— Lemur tarsius, G. Cuv.— Tarsius spectrum
, Ge oit', an. du Mus.— Macrotarsus indicus, Lacép.
(**) Lemur spectrum, Pallas.— Mus. jaculus , tarsius Pallasii, G. Finch.
('!*") Tarsius Fischeri, G. Fieeh.— Tarsius Fischeri, JDesm.
,
http://rcin.org.pl

2 1 2 R z ęd I. H y p s ic e b u s .
RODZAJ XIV. (53).
Hypsicebus (*), G ł o w a c z . .(n.)
Głowa szeroka , okrągła , w stosunku do ciała bardzo
duża; oczy wielkie zbliżone; uszy male, okrągłe,
znacznie od głowy krótsze, poziomo sterczące, przezroczyste,
rzadkiemi włosami porosłe ; pysk tępy j ogon tak
długi jak ciało, bardzo szczupły, w dwóch trzecich częściach
ku końcow i obnażony ; pazury u rąk trójkątne,
na palcach wskazującym i srzednim rąk tylnych zaostrzone,
zgięte; włosy ciała miękkie, jedwabiste.
Zębów przednich , górne małe, dolne długie,
szczupłe.
157. liancanus (**), B ankainski.
Jednostajnie śniady, z szarym odcieniem ; głowa,
barki i uda rudawe.
Mieszka na wyspie Banka, jednej z wysp Moluckicb.
6 . G a le o p itlie c in a , K o t o m , i ł p y .
połączone.
Członki przednie z łylnemi i ogonem błoną włosislą
RODZAJ I. (54).
(ialeopitliecus (**'), K o t o m a ł p .
Głowa stożkowata; pysk ostry; uszy okrągłe, małe,
nagie; członki równe, pięcio-palczaste, z pazurami ostre-
(*) Less.— Tarsius, Morsf. ; Cephalopachus, Svr. ; M.crucebus , (ieoiK
(**) Tarsius liancanus, Horsf.
(***) Pallas. Lacćp. G. Cuv. (1798); Atuleh. , Dosiu. Walerli. proceed.
•1838, p. 119; de Blaiitv. Oslćnjf, 3 fasc. j>. 21) (1839); F. C u t .;
Vespertilio, Bonłius, Briss. (1-762); Felis , Seha Lem ur, L. (*iu.
Sturr.; CliiromyS , 111 i »■. (1811).
http://rcin.org.pl

R zęd I. G a leo m tiiecu s. 2 1 3
ini; palec wielki niezwrótny; ogon krótki; szeroki fałd
skóry rozpostarty od podbrodka lub od szyi, wszystkie
cztery członki aż do palców i całkowity ogon obejmuje.
Na piersiach cyce dwie, przy każdej z nich po dwa smoczki;
język brodawkowaty.
Zębów przednich kłów-— trzonowych ~ ~ , 34.
Zęby przednie górne, co do kształtu i znajdującego się
na nich ząbkowania, rozmaite, od kłów oddzielone, lub
lez z niemi zetknięte; przednie dolne cztery pochyłe, symetrycznie
uszykowane, grzebykowate; trzonowe fałszywe,
ząbkowane; trzonowe kątnc z koronami po brzegach
ostro-sęezkowatemi.
Kotoinałpy zamieszkują wyspy YYrschodnio-Indyjskie;
karmią się owadami i roślinami. Wychodzą na żer o
zmierzchu. Rodzaj ten, dla wielu odmian, potrzebuje
dokładnego i szczegółowego rozpatrzenia wszystkich jego
gatunków.
158. Volans (*), L atający.
fV iek miody: Włosy na ciele delikatne, rudawo-
szare; uszy mierne; błony poboczne z brzegami faliste-
mi ; wewnętrzne strony członków prawie nagie, żółta-
wemi włosami porosłe (Samica).
Samiec: Ma ogon z wierzchu cętkowany.
31ieszka na wyspach Archipelagu Azyatyckiego, począwszy
od Jawy ; w Temacie, Serain ( Cérarn) , aż do
T i m o r : ........................................................................................1
159. Unfits (**), C z e rw o n y .
Samiec: Uszy bardzo małe, owalne, nagie, czarniawe;
oczy wielkie, bardzo oddalone; włosy na ciele
gładkie, długie, jasno-rude; na wyższych częściach bardzo
(*) Lemur volans, L. Gm.— Galéopitheque roux, Geoff.— Galeopitb. ter-
nalensis, Geoff. Desm.
(**) Galćop. Renard-Volant.; Gal. rufus, Geoff.; Gal. volans, Shaw.;
Gal. ruJfns, Desm.; Lemur volans, G. Cuv.
T o ! I . 27
http://rcin.org.pl

214 R zęd I. G a l e o o it iie c u s.
ciemne,na brzucliu jaśniejsze i niby trefione.Spodnia strona
błony słabiznowćj w części naga. Wi el Is ość kota.
Mieszka na wyspach Sumatrze i Borneo.
fV iek młody: Głowa większa, mniej przedłużona;
odzież rudawo-śniada luli śniado-szaro-biała ; na słahiz-
nach i czterech członkach biało-cętkowana ; spód ciała
śniado-szary, na piersiach i brzuchu ciemniejszy (*). 2
100. Philippensis (**), F ilipiń sk i.
Uszy wielkie; ręce dłubie; pysls szeroki i bardzo
tępy; czaszka w stosunku swej długości wązka ; zęby
przednie górne z przodu wązkie, gładkie; poboczne szersze,
dłuższe i silniejsze niż w następnym gatunku; przednie
i kły bez przedziałki; trzonowe stosunkowo bardzo
grube. Długi 20 cali.
Mieszka na wyspach Filipińsl ich..................................3
161. Temminchii (***), T emunka.
Uszy mierne; ręce śrzednićj wielkością pysk zeszczu-
plony; czaszka dość gruba , w stosunku długości szeroka;
zęby przednie górne trzy-klapowe; kły klapowate;
między krajnym przednim zębem i kłem przedziałka; zęby
przednie śrzodkowe wyższe, bardzo ząbkowane; poboczne
ząbkowane z każdej strony; kły także ząbkowane; trzonowe
stosunkowie male. Długi 20 cali.
Mieszka na wyspach Filipińskich...................................4
(*) Galéopith. varié, E. Geoff.— Galéop. variegatus, Cuv. Guérin.
(**) Waterh. proceed. 1838, p. 119.
(**") Gal. Tcmmiuckii, W aterh.; Lemur volans de Blainy.
http://rcin.org.pl

“ »О»©«..-“ '.
R Ż Ę » II.
CH IRO PTERA , SK RZY DLA TE.
{»ДО!-----
2 1 5
^ ę b o w trz y g a tu n k i w c ią g ły m s z e re g u u s ta w io n y c h ,
p r z e d n ic h 0— 2 — c yce d w ie p ie rs io w e . U c z ło n k ó w
p r z e d n ic h p a lc e b a r d z o d ł u g i e , (w y jąw szy k siuk b a rd z o
k r ó t k i) , b ło n ą n a g ą , a ż do n ó g n a k s z ta łt s k rz y d e ł r o z ­
p o s t a r t ą , p o łą c z o n e . Z w i e r z ę ta N o cn e.
• i t f f i t « ----------
0 Ssących Skrzydlatych w ogólności.
Linneusz podzieliwszy rodzaj N ietoperza (Vespertilió)
na dziewięć Sekcyj, umieścił go w pierwszym rzędzie
swojego Systeiuatu Natury, i. kolei czwartym , po C złow
ie k u , M ałpach i M ai.poźw ierzacii. Illiger, w mniej
trafnym układzie, oddalił Z wierzęta S sące S krzydlate od
C zw ororęcznych, i położył je po B ezzęrnycii. W K rólestwie
Zwierząt P. Cuvier, i we wszystkich prawie nowszych
Katalogach , S krzydlate składają pierwszą familię
http://rcin.org.pl

D rapieżnych , i następują bezpośrzednio za ostatniemi rodzajami
C zworo ręcznych. I'. Teininincl: (*) i Książe Mu-
signano (**), stawią je w osobnych rzędach ; pierwszy po
Zwierzętach C zw ororęcznycii, a ostatni po N aczelnych
(Primates). 4
Do Ssących Skrzydlatych nie należy liczyć L otoko-
tow (Galeopilhccus), 1'olatuch (Pteromijs) i W orkolotow
(Petaurus) ; chociaż bowiem te zwierzęta mają skórę sła-
biznową, rozciągniętą między przednicmi i tylnemi członkami
, niekiedy nawet ogon w nią wrosły, a po bokach
szyi i przy członkach przednich szczątki błonyj z tein
wszystkićm pozbawione są tej przezroczystej , spinającej
palce i ze słabiznami połączonej błonki , która naśladuje
skrzydła ptaków. Zdolność leż latania , według uwagi
P. de Blainville, przyznać należy tylko Skrzydlatym właściwym.
L otokoty, P olatuciiy i W orkoloty, mogą wprawdzie,
za pomocą grubej, obwisłej i z obu stron kosmatej
skóry, w krótkich napowietrznych skokach chronić się od
upadku 5 lecz nie mają zdolności, ani wznosić się coraz
wyżej po nad miejsce, z którego wzleciały, ani też w powietrznych
swych ruchach, zachować jednostajną poziomą
linię. Przeciwnie, zwierzętom właściwie S krzydlaty
m , silne piersiowe muskuły, przytwierdzone do obszernego
mostka, barki wsparte szćrokiemi łopatkami i po-
tężnemi obojczykami, skrzydła obszerne i lekkie, pozwalają
długo unosić się w powietrzu rączym, choć nierównym
lotem. Ich ciało pokryte jest zwykle mniej więcej
długą, gładką lub kędzierzawą siercią. Głowa duża,
ogon krótki •, konchy uchowe nagie, najczęściej długie,
rozmaicie składane i fałdzisle. Skrzydlate R oślinożerne,
pozbawione są wstawy usznej ; przeciwnie u O wadożer-
nycii, bywa ona ostra lub zaokrąglona, niekiedy zaś tak
(*) Tableau Metbodi

O S sących S krzydlatych w o g ó ln o śc i. 2 1 7
obszerna, że jakby drugie stanowiąc ucho, w znacznej
części zakrywa oczy. Otwory nozdrzy u równej prawie
liczby gatunków są proste lub składanej w ostatnim wypadku
otoczone bywają mniej więcej powikłanemi, bło-
niastcmi naroślami. Gęba bardzo wielka, opatrzona jest
zębami, których liczba, kształt i osada często odmienia
się i zmniejsza według wieku Zwierzęcia^ a ztąd pochodzi
, że charaktery zębne nie mogą w klassyfikacyi zwierząt
tego Rzędu, stanowić pewnej i stałej zasady.
Skrzydła są przynajmniej cztery razy tak długie jak ciało;
błony ich nagie, mniej więcej przezroczyste i siatkowato
pomarszczone.
Wszystkie Skrzydlate lubią się ukrywać w miejscach
cienistych; większa ich liczba unika dziennego światła.
Jaskinie, rozpadliny skał, opuszczone budowle, dziuple
drzew, są ich ulubione siedliska. Gatunki Roślinożerne
innićj unikają światła, niż te, których pokarm stanowią
owady; z pomiędzy pierwszych, niektóre są dzienne, żyją
gromadnie w gęstych lasach na wierzchołkach drzew wysokich,
lub przy otworach jaskiń. Wszystkie chód mają
niedołężny, nie chodzą teź nigdy prawie, chyba do tego
zmuszone.
Wiemy z doświadczeń Spallanzaniego, że Skrzydlate
pozbawione wzroku, latają równie dobrze jakby widziały
,• że w stanie ślepoty, nawet między rozpiętemi nićmi
jedwabiu, wymierzają taką tylko przestrzeń, jakiej potrzeba,
aby skrzydłami nie zaczepić nici5 że przelatując
podziemne kryjówki, w których umieszczono gałęzie,
przemykają się przez nie bez zaplątania,* że nakoniec ślepe
trafiają do swoich zakątków. Spallanzani, prócz oczu,
stopniowo pozbawiał te zwierzęta i innych zmysłowych
organów, z tćm wszystkićm, nie były one ani mniej
śmiałe, ani mniej zręczne w lataniu,- ztąd sławny ów badacz
wnosi, że istoty tego rzędu muszą mieć nowy, nie­
http://rcin.org.pl

2 1 S Itzi;n I I . O S sących S k rzydlatych w o g ó ln o śc i.
znany tloląd , organ zmysłu, kierujący ich poruszeniami
w stanie ślepoty (*).
Skrzydlate krajów północnych , będąc pozbawione
w zimie potrzebnych pokarmów, porę tę przepędzają
лѵ odrętwieniu; mieszkające z a s’ w okolicach Zwrotnikowych,
i zawsze obfitujące w żywność, nie znoszą snu
zimowego. Te, które podlegają odrętwieniu czyli letargowi,
nakrywają się skrzydłami jakby płaszczem, i przyczepiwszy
się tylnemi nogami do sklepień podziemnych
swoich kryjówek, lub ukrywszy w szparach, w stanie
nicczułości przebywają zimę.Samice rodzą zwykle podwoje
młodych; latając utrzymują je na błonie międzyudowćj, do
cyców lub innój części ciała swego przyczepione. Wielkość
piskląt, osobliwie w gatunkach R oślinożernym i, bywa
często bardzo znaczna w stosunku do wzrostu matek.
Te szczegóły i zwrótnosć jednego z palców nóg tylnych,
zbliża ją Zwierzęta Ssące S krzydlate do wielkiego oddziału
C zw ororęcznych.
Dokładną wiadomość o rodzajach i gatunkach Zwierząt
tego Rzędu winniśmy pracom I*. Geoffroy de St. Hilaire,’
w późniejszym czasie P. Temminck, sławny Dyrektor
Muzeum Historyi Naturalnej w Leydenie, autor
wielu dzieł znakomitych, opisał i dobrcmi rycinami objaśnił
większą część gatunków Skrzydlatych, w Monografiach
Zwierząt Ssących (**j. Z tego to wzorowego
dzieła wyczerpnęliśmy powyższe krótkie uwagi, ono nam
równie przewodniczyć będzie w dalszych opisąch licznych
gatunków tego Rzędu.
(*) Nouveau Dictionii- d'Hist. Nat. Vol. ö.
(eł) Monographies de Mammalogie, T. 1. (1827), T. 2. (1835—1840).
-0-0 -0-
http://rcin.org.pl

R z ę d II. P o d z i a ł S s ą c y c ii S k r z y d l a t y c h . 219
Podział Ssących Skrzydlatych.
Ustanowiwszy osobny Rzęd

2 2 0 I I zęd I I . P t e r o p ł s .
F R U G rIV O R A , ROŚLINOŻERNE.
7. Fteropodina, Rudawko wate.
Nos gładki; głowa stożkowata, przedłużona: nozdrza
rurkowate; wargi wązkie; wstawy żadne; pazur
palca wskazującego najczęściej ostry; błona międzyudo-
wa bardzo krótka ; ogon krótki albo żaden.
RODZAJ I. (55).
Pteropus (*), R u d a w k a , ( u .)
Zębów przednich 7. tych dolne często niepo-
rządnie uszykowane, tępe, górne ciągłe, symetrycznie
w półkole ustawione. Rudawki ogoniaste mają w obu-
dwu szeregach zęby ciągłe i symetryczne. Kły -f długie,
sciśnione, trój-boczne, niekiedy z dwóch oddzielnych
cząstek złożone. Trzonowych luli tylko j z pomiędzy
nich pierwszy i ostatni mniej więcej drobne w stosunku
do reszty wielkich trzonowych , które siłą swoją
zastępują w jedzeniu pozorny niedostatek zębów małych.
Ogólna liczba zębów dochodzi zazwyczaj 34; bywa ich
niekiedy 32, a to wtenczas tylko, gdy pierwszy bardzo
mały, tępy, ząb trzonowy czyli ząb niewłaściwy braknie.
Jeszcze rzadziej 30, gdy prócz niego niema małych trzonowych
kątnych zębów. Młode mają cztery przednie pierwiastkowe
czyli mleczne zęby długie i szczupłe, oddzielnie
parami ustawione, a między sobą stykające się. Zdarza
się, że też zęby znajdują się jeszcze w pierwszym
szeregu, wtenczas, kiedy przednie powtórne , wyrósłszy
poza niemi, popychają ich na przód, dopóki stopniowo
powiększając się, zupełnie z dziąseł ich nie wycisną.
Rudawki są zwierzęta właściwie Roślinożerne; zdaje
się jednak, że niektóre gatunki karmią się owadami.
(*) Brise. Geoff. lilię. Cuv. Desm.— Roussette i Rougette fr.
http://rcin.org.pl

R zjjd II. P t e r o p l s. 221
Żyją gromadnie. Obyczaje icli są łagodne. Niedorzeczne
powieści o ich sposobie życia żarłocznym i krwiożerczym,
jako bezzasadne; nie zasługują na wiarę. Mięso większych
galunhów jest jadalne i dość smaczne, lecz nieprzyjemny
ma zapach.
l*o«lxiał Gatunków.
-j- Pysk mniej więcej przedłużony; ogon żaden; błona
międzyudowa, mniej więcej szczątkowa ; pokarm zupełnie
roślinny.
Zęby przednie w szczęce górnej równe, regularne;
w-dolnej mniej porządnie ustawione; trzonowych odległych
w szczęce górnej cztery, bez niewłaściwego zęba;
w dolnej takichże zębów pięć, i jeden ząb niewłaściwy.
162. Etliilis {*) , К ALONG.
Pysk, policzki i podgardle cicmno-kasztanowate;
boki szyi i potylica jasno-rdza we ; przez plecy dwa poprzeczne
pasy, czerwonawy i czarny.
Długość od końca pyska do śrzedniego końca błony
skrzydłowej , dochodzi 15 cali.
Mieszka na Archipelagu Indyjskim............................. 1
l(î.‘î. Jubałtts (**), G b z y w ia s ta .
Piersi, brzuch i grzbiet ciemno-czarniawo-śniade ;
na potylicy szeroki, śniado-czćrwonawy kołnierz; twarz
czarna; wierzch głowy, zatyłek, kraina uszna i szyja
pomarańezowo-żólte, lśniące ; ' u spodu uszu plama jasno-
śniada. Długości 11 cali.
(■) Canis Tolans ternatanus orientalis Seba Thcs.— Pter. edulis Gcoff.;
Pter javanicus Horsf. ; Veepertilio Vampyrus Linneusza i («melina
nie jest nazwą autentyczną, i ta Synonima może bye zastosowana
tak do tego , jak równie do poniżej opisanych gatunków : Rubricol-
lis i Pulyavis.
(*‘) Pter. jubatus Escbholtz. ; Pter. pyrrhocephalus Meyen. Z tego gatunku
i jednego z następujących (Pter. Уанікогіепзіз) t P. Jourdan
utworzył rodzaj Aceroilon.
Том I. 28
http://rcin.org.pl

222 R z ę d II. P t e r o p ü s .
Mieszka licznemi gromadami na wyspie Lucon. 2
164. Etlwardsii (*, E d w a r d a .
Głowa, zatyłek, podgardle i nasada skrzydeł kaszta-
nowato-czarniawe ; grzbiet śniado-czarny ; potylica rdza-
wo-żółta ; bolii szyi i wszystkie dolne części , wyjąwszy
podgardle i krainę barkową, rdza wo-śńiade ; błony śniade.
Ubarwienie sierci podlega licznym odmianom. Długość
przeszło 11 cali.
M ieszka w Indyacli na wyspach Ceylan i Madagaskar..................................................................................................3
165. Funereits (**), Ż a ł o b n a .
Sierć ciemna,, krótka, szorstka, cokolwiek kędzierzawa,
na grzbiecie .gładka ; błony skrzydeł pod spodem
bardzo wiosisle. Ubarwienie według wieku, a może i
stosownie do różnycb por roku, rozmaite:
A) Cała zupełnie czarna , wyjąwszy potylicy, na której
przebija się maść kasztanowata.
B) Czarna, lśniąca na niższych częściach głowy; czarna
bez połysku z bardzo rzadką siercią na grzbiecie;
jasno-rudawa na zatyłku i potylicy; czarniawo-kasz-
tanowata na bokach szyi.
C) Twarz, szyja i piersi doskonale czarne; brzuch
czarniawo-śniadV ; potylica śniada; grzbiet oliwko-
wo-śniady.
D) Doi ne części doskonale czarne; boki szyi kasztanowate;
potylica jasno-złocisto-rdzawa ; grzbiet popielato-szary.
Młode mają sierć obfitszą, wszędzie Czarniawo-śnia-
dą, wyjąwszy szyi i potylicy, które są śniade.
Długość około 1 1 cali.
Mieszka na wyspach Timor, Borneo i Sumatrze. 4
(*) E. GeofF. Mcdłus Теш. Monogr. I. p. 176.

R z ę d II. P t e r o p u s . 2 2 3
166. Phaiops (* ), C z a u n o l i c a .
Między pierwszym trzonowym górnym zębem i kłem
niénia zęba niewłaściwego; zęby przednie małe, górne
obszernie wyrastające; dolne w dwóch szeregach skupione
i kłami ściśnięte. Sierć długa, gruba, obfita, nieco
kędzierzawa; pysk, podgardle, policzki i oczodoły czarne;
reszta głowy, boki szyi, potylica i ramiona słoinia-
sto-żółte ; piersi jasno-rdzawo-złocisle ; na częściach dolnych
włosy dwojakiej barwy, przy nasadzie śniade, na
końcach jasno-slomiasto-żółte; na barkach i całym grzbiecie
kasztanowa!o-czarne, a między niemi miejscami przerzucają
się włosy żółtawe; członki czarne. Długi 10 cali.
M ieszka w Ma kassar na wyspie Celebs. . . . 5
167. Poliocephalus (**) , S iwoo.ł o w a .
Zęby przednie dolnej szczęki od siebie odległe;
wyższe części głowy, policzki i podgardle cieinno-popie-
late; na przyczółku podłużna, szara pręga, przy nasadzie
uszu mała, czarna plama; potylica, ramiona i część
przodu szyi kasztanowato-rdzawe. Długi blisko na stopę.
Mieszka w nowej Holandyi............................................6
168. Dasymallus (***), W ełn ista.
Zęby przednie górne wielkie, równe, porządnie u-
szykowane; dolne małe, parami ustawione; poza kłem
górnym niema zęba niewłaściwego ; poza kłem dolnym
trzonowy fałszywy, szeroki i dwu-dzielny. Ogółem trzonowych
w górze cztery, w dole sześć. Włosy długie,
wełniste; twarz, wierzch głowy, policzki, podgardle i
kraina uszna szarawo-śniade; przód i boki szyi, potylica,
część tylna szyi i kraina łopatkowa brudno-biułe,
nieco żółtawe. Reszta ciała pokryta długą, wełnistą,
ciemno-śniadą, na końcach ochro watą siercią. Konchy
(*) Temm. Monogr. t. p. 178.— Grande Chaure.— Souris Edw. Gl.?
(**) Temm. Monogr. i. p. 179.
[***) Ib. p. 180. Tab. 10. Roussette laineuse.
http://rcin.org.pl

2 2 4 R z ę d II. P t e i w p u s .
iichowe nagie, w długiej sierci głowy ulîryte, tylko na
końcach widoczne. Długi przeszło 8 cali.
Mieszka w Japonii.............................................................. 7
169. Çhrysoproctus ( * ) , Z ł o c i s t a .
Zęby przednie górne szerokie, «lis/ér.nie ustawione;
dolne małe w parach; w szczęce górnej ząb trzonowy niewłaściwy
żaden: w dolnej krótki i tępy. Ciało pokryte
długą, twardą, kędzierzawą siercią; na grzbiecie włosy
lśniące, gładkie, jedwabiste; na pysku zas krótkie i rzadkie.
Samiec dorosły: Obwódki oczu i podbrodek kasztanowate;
reszta głowy, szyja, piersi i ramiona jasno-zło-
cisto-rdza we; od grzbietu aż po lędźwie sierć C za rn ia wo-
kasztanowata, lśniąca; błony czarne. Samica: z ubarwienia
samcowi podobna; różni się grzbietem Iśniąco-
czarnym ; siercią na lędźwiach jasno-, a na częściach dolnych
c/.u r nia wo- kasztanowatą. Piękny ten i niedawno odkryty
gatunek, łatwo rozróżnić można od gatunków H alony
i Edivarda, po bardzo wązkiej i szczątkowej tylko
błonie międzyudowćj. Długi 10 cali.
M ieszka na wyspie Aoiboinie.........................................8
170. M acklotii (**), M a k l o t a .
Samiec dorosły : Wierzch głowy i potylica słoniiasto-
żółte ; włosy p o l i c z k ó w i podgardla śniade z żółtemi końcami;
piersi złocisto-żółte; brzuch śniado-kasztanowaty,
śniado-żółteini, jedwabistemi włosami posiany; boki szyi
i kraina łopatkowa pięknie złocisto-żółte; na bokach szyi
kosmyki długich włosów, przykrywających obszerne, tłuszczowe
, nieprzyjemnej woni gruczoły; grzhiet cały i
członki pokryte lśniącą, ceglasto-czćrwoną siercią ; błony
koloru zeschłych liści, a przy słabiznach czarniawe. S a ­
mica dorosła: Gruczoły tłuszczowe żadne; wierzch głowy
i potylica słomiasto-żółte; takiż kolor z odcieniem
(*) Roussette à Croupion doré Teinm. 2. p. 67. pl. 35. (■ 2.
(•*) Temni. 2. p. 69. tabl. 35. f. 5,
http://rcin.org.pl

R zjjd I I . P t e r o p u s . 2 2 5
śniadym pokrywa szyję, policzki i podgardle. Spód ciała,
od piersi do ottvoru odchodowego , żółtawo-śniady, sło-
■niasto-żółteini, jedwabistcmi włosami posiany. Długość
9 cali, 0 linij.
Mieszka na wyspie Timor. Odkrycie tego i poprzedzającego
gatunku winniśmy PP. Macklot i Muller. . 9
171. Pselaphon (*), Kudłata.
Włosy na ciele dwojakiego gatunku, jedne gęste,
miękkie i krótkie, drugie bardzo długie, jedwabiste;
wszystkie członki, nogi i wewnętrzna strona błony lotnej,
oblicie włosami porosłe; sierć krótka, tak z wierzchu,
jako i pod spodem brunatno-czarna, wyjąwszy łonówkę
i palce, które są kasztanowate; dłuższe zaś włosy mają
końce szarawe, a ztąd pochodzi, że ogólna od/.ież tego
zwierzęcia zdaje się być szarawo-czarna. Głowa i błony
są zupełnie czarne. Długość 8 cali, 3 linie.
Mieszka w Japonii na wyspie Bonin. . . . 10
172. Vulgaris (**), P o s p o l it a .
Konchy uchowe małe, kończyste , na wierzchu i po
bokach cokolwiek wyszczerbione. Zęby przednie górne
z przedziałkami prawie równemi; poboczne niewiele krótsze.
Sierć gęsta, gruba. Na rdzawej barwie wierzchniej części
ciała krzyż śniado-czarny, u starych samców mniej wyraźny,
Czoło i policzki żóltawo-rdzawe; pysk, głowa, szyja,
potylica i po bokach grzbietu dwa równoległe pasyjasno-
rdzawo-żółte; śrzodek grzbietu i ramiona kasztanowato-
czarne ; brzuch i spodnie części ciała, wyjąwszy łonówkę,
czarne; łonówka rdzawa; błony zupełnie czarne.
Długość 8 cali, 4 lub 5 linij, niekiedy 9 cali.
Mieszka na wyspach fYancuzkich i Bourbon. Mówią,
C) T. Say. Zool. T. IV. 457. ursinus. Kittliz. Temm. 2. str. 70. tab. 37.
Roussette à pieds velus ou Ursine.
(“) Vesper, ingens. Cluv. La Roussette Briss. Buff. Vesper. Vampyriis
Scbreb.— La roussette vulgaire Geoflf. Cuv. veg. au.
http://rcin.org.pl

IIz ę d IS. P t e u o p u s .
że ma się znajdywać w Madagaskar, a może i w Ame­
ryce................................................................................................11
1 7 3 . Iluhricollis (*), C z er w o n o-s z y ja .
Sierć wełnista; kędzierzawa, szorstka, bardzo obfita.
Szeroki, czérwonawo-rdza wy lub złocisty kołnierz pokrywa
potylicę, boki i przód szyi; głowa i reszta wierzchnich
części ciała żółtawo-śniade, jedwabistemi, jasno-
żólteini włosami posiane; piersi czarniawo-śniade. Długość
7 cali , 4 linie.
Podług podania autorów ma mieszkać na wyspach
Burbon i Madagaskar...............................................................12
174. Pallidns (**), B lada.
Odzież z krótkich, śniadych, szarych i białawych
włosów złożona. Potylica , ramiona i kołnierz otaczający
piersi, u dorosłych jasno-, u młodych blado-rdzawe; na
grzbiecie włosy leżące , ■ gładkie , krótkie, blado-śniade.
Głowa, podgardle, brzuch i słabizny blado-śniade czyli
koloru zeschłych liści. Srzednia długość 7 cali, t) linij.
Mieszka na wyspach Banda, Sumatrze i Maladze. 13
175. Alecto (*'*), A lek to .
Zęby przednie górne w parach, dolne skupione.
Ciało krępe; konchy uchowe nagie, krótkie, spiczaste.
Sierć krótka , gruba, kutnerowata. Głowa, przód szyi,
dolne części ci'ała, ramiona i grzbiet doskonale czarne;
oczy i obwód twarzy ciemno-, potylica i boki szyi jasno-
kasztanowale. Długość 8 cali, 6 lub 8 linij.
Mieszka na wyspie Celebs.....................................................14
176. Diissuinicri (****) , Diussiciijera.
Twarz i podgardle śniade; brzuch i grzbiet śniade,
(*) Lu roussette u cou rouge lîriss. Geoff, aim. «lu musée.— La rougette
Buff., Cuv. reg. an.— Vespertilio Vam pyrus, Linneusza i Gmelina,
dla niedokładności opisu może być odniesiony do tego gatunku, równic
jak do gatunków Edulis i Pulgaris.
(**) Temm. 1. p. 105.
(*“ ) Temm. 2, 75.
(*“ *) Belang. Toy. p. 98. Temm, 2, 7G.
http://rcin.org.pl

R zęd II. P teroi>cjs. 2 2 7
hiałemi włosnmi posianej górna część piersi śniado-rdza-
vva ; bolii szyi i tylna strona ciała, od uszu aż do nasady
skrzydeł, płowe z odcieniem rdzawym. Długość 7 cali.
Mieszka w Indyacli............................................................15
177. Keraudrenius (*); Keraldiiena.
Zęby [»rzednie równe, symetrycznie ustawione;
w szczęce górnej zol) niewłaściwy mały, w dolnej odpo-
yviedny mu większy; trzonowych лѵ górze i dole po pięć.
Na bokacl) grzbietu długa, popielata pręga w kształcie
półksiężyca. Potylica i ramiona słoniiasto-żółte, wpadające
w rdzawą barwę. Głowa i podgardle cieinno-płowo-
śniade; konchy uchowe małe, zaokrąglone. Długość 7
do 8 cali.
Mieszka na wyspach Maryańskich.................................16
178. T^anicorcnsis (**), W a n i k o r e j s k a .
Kły górne dłuższe niż w gatunku poprzedzającym;
dwa przednie poboczne dolne zęby od innych znacznie
szersze i głębiej wyszczerbione ; stopień trzonowych dolnych
także więcej wydatny. Głowa gruba; czoło wypukłe;
pysk gruby, walcowaty; nozdrza wyraźnie przedzielone;
konchy uchowe dość długie, czarne i kończyste. Pysk,
policzki i spód szyi śniado-, zatyłek, wierzch i boki
szyi, a także barki żółtawo-rude. Długi 9 cali.
Mieszka na wyspie Wanikoro. . . . . . . 17
179. Tonganus (***)» Tongańska.
Podobna do Rudawki Keraudrena, lecz mniejsza;
płowy jej kołnierz nie zajmuje zupełnie przodu, jak w dopiero
wymienionym gatunku.; pysk więcej zaostrzony,
krótki, czarny. Tył głowy ognisto-rudy ; grzbiet prawie
czarny. Długość 0 cali.
Znaleziona przez PP. Quoy i Gaimard na wyspie
(*) Quoy et Gaim , Uranie pl. 3. Pt. marianus Desm. Tcmm. Mon. T.
(**) Quoy et Gaim. astrolabe, pl. 9. (Acerodon Jourd.)
(***) Astrolabe pl. 8 .
http://rcin.org.pl

2 2 8 Itzijw II. P t e r o p u s .
Tongatabou, jednej z wysp Archipelagu Przyjacielskiego............................................................................................
18
180. Griseus (*), S zaiia.
Zęby przednie w górze male, regularnie ustawionej
dolne w parach, z szérokiemi przedziałkami; z pomiędzy
trzonowych górnych wystaje mały koniuszek fałszywego
zęba, zaledwo gołćm okiem widzialny; w dole ząb trzonowy
fałszywy mały i tępy; fałszywe zęby wypadłszy,
nie zostawiają po sobie śladu w dziąsłach. Stary samiec:
Na śrzodku brzucha sierć śniada z sza remi końcami; sła-
bizny szarawe; głowa szara -z jnsno-śniadym odcieniem;
potylica, boki i przód szyi pięknie kasztanowate; barki
złociste. Samica stara: prawie zupełnie biała. JVick
śrzerfm: Głowa,potylica i barki rdzawo-białe lub jasno-rude;
reszta wierzchu ciała sznrawo-śniada ; policzki i podbro-
dek ciemno-śniado-szare; przód szyi jasno-rdzawy ; pozostałe
dolne części izabelowe. Długi 7 cali.
Mieszka na wyspie Fiinor. . . . . . . 19
181. Personalus (**), Z a m a s k o w a n a .
Zęby przednie górne obszernie w parach ustawione,
dobrze odosobnione, bardzo szczupłe, krótkie i tępe;
w obu szczękach po jednym niewłaściwym zębie, z których
górny zaledwo widzialny. Głowa lego gatunku ubarwioną
jest kolorami czysto białym i śniadym, w bardzo
odznaczającym się sposobie: Całą przestrzeń przyczółka
pokrywa barwa świetnie biała, która rozciągając się aż
poza oczy, tworzy z tyłu ich plamę; policzki, brzegi obu-
dwu warg i podbrodek są także czysto-białe. Śniady szeroki
pas otacza podgardle. NN ierzch jjlowy, zatyłek, szyja
i część piersi słomiasto-żółle. Długość 6 cali, С linij.
Odkrył ją professor Reinwardt na wyspie Ternato. 20
182. Labialus (***), N Y a u g a t a .
(*) E. Geoff. Ann. mus. XV. pl. 6.
(**) Teinm. 1, 189.
(*'*) Temiu. 2, 83. tab. 39.
http://rcin.org.pl

R z fD I I . I’te b o p u s. 2 2 9
Pysk długi; zęby przednie szczupłe, skupione £ wargi
wielkie, olmisło; uierzcli ciała izabelowo-rdzawyj nasada
i tylny brzeg uszu białe ; po obu bokach rdzawo-
sniadéj szyi, kosmyki długich, czysto białych włosów;
piersi, kraina barkowa, słabizny jasno-rude; srzodek
brzucha biały^ błony koloru zeschłych liści. Długość 4
cale.
Ojczyzną Ahissynia.
183. tV h ilc i (*), W ita.
Sierć na całym wierzchu ciała blado-śniada , z odcieniem
rudym ; kuper nieco jaśniejszy ; przy nasadzie
uszu plama biała; śrzodkowa część brzucha jasno-popie-
lato-szara. U samca z każdej strony szyi kosmyk długich,
białych włosów. Długi Ocali, 9 linij.
M ieszka na zachodnich brzegach Afryki. . . 22
184. Gambiamis (**), Gambij s k a.
Sierć miękka, prawie jednostajnie rdzawo-popielata;
na bokach szyi i brzuchu bledsza. Skrzydła obszerne,
nagie; członki z wierzchu włosiste; błona między udami
szczątkowa ; uszy małe, nagie, prosto stojące. Długi 6
cali, 9 linij.
Mieszka w zachodniej Afryce, nad brzegami Gambii.23
185. Macrocephalus (***), W ie lk o g łó w .
(') Bennet. Transact. Zool. Societ. yol. 2, sir. 31, tab. 6.
(**> Ogilby Proceed. Juil. 1835. .
C*‘) czterech powyższych gatunków, mianowicie: P. Lnhiatus, fWhi-
teiy Gambianus i Macrocephalus, podług zdania P. Temroincka, ino-
znaby utworzyć osobny rodzaj, pod nadanćm przez P. Bennet nazwiskiem
Euiponiophorus. W takim razie, nowy ten rodzaj miałby następne
cechy :
Zębów przednich kłów | włas'ciwych, trzonowych ; pierwszy
trzonowy fałszywy w dolnej szczęce mały, zwyczajnego kształtu;
ale drugi w dole i pierwszy w górze do kłów podobne, i równie jak
one silne ; zląd zdaje się jakby było kłów cztery ; w gór/e i w dole
po jednym trzonowym , których stopnie mają po jednej klapie większej
zewnątrz i mniejszej ze strony wewnętrznej ; dwa inne trzonowe
w szczęce dolnej i jedyny w szczęce górnej, zwyczajnego kszlał
tu. Wszystkie "trzonowe między sobą odosobnione i odlegle ; prze
T o m I.
http://rcin.org.pl

2 3 0 R zęd I ï . P t e r o m is.
Z ubarwienia i kształtu poprzedzającemu gatunkowi
podobny ; różni się znaczną wielkością {{łowy i błonami
lotnemi śniado-czarnćj barwy. Długi 0 cali.
Mieszka tamże...................................................................24
186. Schoensis (*), P l a m is t y .
Bru nałny; górna część brzucba siwiejąca $ przed i
poza uszami planty białe; od boków twarzy po przed oczy
smuga ciemna ; pazury czarne.
Mieszka w królestwie Schoa , w południowej Abis-
synii. ...............................................................25
■fi" Ogon mniej więcej długi , do połowy w błonę
międzyudową wrosły. Zęby przednie małe, symetrycznie
uszykowane, ciągle. Niektóre karmią się owadami.
1 8 7 . Strumineus (**), Słomiana*.
Zęby przednie górne w parach, dolne małe, równe,
zbliżone, w każdej szczęce po jednym niewłaściwym zębie,
i prócz tego cztery trzonowe w górze, a pięć w dole,
wszystkie od siebie oddalone. Samiec dorosły: Sierć
gładka, krótka i rzadka; boki i przód szyi do połowy
otacza złocisto-ruda przepaska czyli półkołnirrz z kosmykami
tłuszczowych włosów. Samica: Kosmyki tłuszczowe
żadne, boki szyi ciemno-żółtawe. Zresztą u płci obu
wierzch ciała pokryły żółtawą luli białawą siercią, śniado
lub popielato zakończoną. Kraina uszu żółtawa ; śrzednia
część piersi i brzucha popielata, z odcieniem śniadym $
pozostałe niższe części i spód błon skrzydłowych żółtawo-
białe. Długość 8 cali.
Mieszka w Sennar i w Senegalu............................... 26
działka między Idem prawdziwym i pierwszym trzonowym, kształt
kła mającym, znaczna; a w przeciwłegłćm jej miejscu w szczęce
dolnej wyrasta ząb mały, trzonowy fałszywy. Ogólna liczba zębów 28.
(') Ruppel Museuiu Senrhenbergiaiium vol. 3, 1842, (Revue Zool. 1843,
str. 81).
(**) Roussette paillée Tom 2 , 85.— Geoff, ann. mu». Encycl. Mammal,
itr. 110, g;at. 143.
http://rcin.org.pl

R.ZĘD II. P t EISOPUS. 2 3 1
188. Geojfroyi (*), Z o f b o a .
Zęby przednie uiiiłe, szczupłe, symetryczne; dolne
obszernie, górne pu ram i ustawionej ząb niewłaściwy
mały między kłem i trzonowym zaledwo widzialny, w szczęce
górnej ostry, w dolnej silny i wyraźny; trzonowych
w górze \ w dole 5 i po jednym szczątkowym. Sierć
krótka, gęsta, wełnista •, prócz szyi, na której włosy są
dłuższe i rzadsze. Wierzcb ciała ciemno-szary, błony
brunatno-szare. Ksiuk stosunkowie krótszy niż u innych
gatunków. Długi 5 cali , 6 Iinij.
Mieszka w Egipcie i na zachodnim brzegu Afryki. 27
189. Leschenaullii (*') , L e s z e n o l t a .
Pod brzuchem popielato-płowa , na grzbiecie szara-
wo-sniada; potylica otoczona do połowy przepaską płową;
głowa ciemno-śniada ; konchy uchowe krótkie, zaokrąglone.
Brzegi błon skrzydłowych, ciału przyległych,
biało-cętkowane ; lecz te cętki liczniejsze są u młodych
niż u dorosłych; a w podeszłym wieku nikną prawie zupełnie.
Długość 5 cali, 6 linij.
Odkrył ją P. Leschenault w Pondichery, lecz się
także znajduje i w Kalkucie..................................................28
190. Holłentotus (***), Hottentotska.
Zęby przednie bardzo małe, ciągłe, symetrycznie
ustawione; trzonowych odległych 5 w górnej, a 6 w dolnej
szczęce. Sierć bardzo krótka, gładka, gęsta i delikatna,
z wierzchu dwu-, pod spodem jednokolorowa.
Włosy górnych części przy nasadzie jasno-szare, na końcach
śniade, u samca rudawe, u samicy ciemno-śniade.
Spód ciała u płci obojga myszaty. Długość 5 cali.
Ojczyzną przylądek Dobrej Nadziei. . . . . 29
(*) Pter. Aegyptiacus Geoff, ann. du Mus. vol. 15, p. 96.—Temm.l, p. 197.
(**) Tem m.2, 86, Monogr. des chauve-souris frugivores vol. 14, du Diet,
cl. d’Hist. nat.
("**) Temm. 2, p. 87.
http://rcin.org.pl

2 3 2 lizĘD II . P a c h ïs o m a .
1 9 1 . Leachii (*) , L ic zą.
Zęby przednie male w parach; trzonowych Samiec
i samica w wieku dorosłym mają wierzch ciała ru-
dawo-śniady czyli koloru zeschłych liści ; wierzch głowy
śniady; dolne części popielato-śniadc ; piersi i śrzodek
brzucha żółtawe. Ogon uinićj więcej w błonę wrosły •
gruczoły tłuszczowe żadne. M im ie są z wierzchu szarawo-
śniade, pod spodem okopciało-szare , z odcieniem rdzawym.
Ogon po większej części wolny, przy nasadzie wrosły.
Samiec dorosły długi 6 cali.
Mieszka na przylądku Dobrej Nadziei. . . . 30
192. Лт ріехі-caudatus (**) , W иosło-ogoniasta.
(iłowa i wierzch ciała rdzawo-sniade ; spód ciała
rdzawo-szarawo-sniady ; samiec bywa zazwyczaj więcej po-
rudzialv, samica zaś śniadawa ; błony rdza wo-sniade ;
palce i ogon żółto-śniade. Długość 4 cale, 5 lub (> linij.
Mieszka na wyspach Timor, Ainboinie i Sumatrze,
a także w Indyach........................................... 31
193. Dlarginatiis (***), Obhąbiona.
Zęby przednie bardzo szczupłe, symetrycznie uszykowane,
między kły wciśnięte; uszy mierne, bialo-obrą-
bione; ogon bardzo krótki. Sierć krótka, oliwkowo-śnia-
ila ; przyczółek nieco wypukły. Długość 3 cale, 7 linij.
Ojczyzną Bengal..............................................................32
R O D ZA J II. (36).
P aehysom a , W onie, (m.) (G eo/j'.)
Zębów przednich -J, zupełnie takich jak w Rodzaju
Rudawki, kły , trzonowych lub w górnej szczęce 4,
(*) Tein»), il». Andrew. Smith. Zool.Journ. n. 16, str 433.
(“ ) Tenim. Monogr. 1, 200* tab. 13.— E. Geoff. Ann. in. XV. tab. 4.
(’“ ) Roussette à oreilles bordées Geoff. Ann. m. vol. 15, p. 97, tab. 5;
Tera. Monogr. 1, str. 202, tab. XIV. (Rodzaj Cynopterus F. Сит.)
http://rcin.org.pl

R zęd I I . P a c h is o m a . 2 3 3
z których trzy prawdziwe, i zamiast czwartego bardzo
małe ostrze, zastępujące miejsce fałszywego trzonowego
zęba ; w dolnej zaś szczçceô, z których cztery właściwe,
a jeden fałszywy, gruby i tępy. Oj;óIna liczba zębów 30,
to jest mniej czterema jak w rodzaju Hudawki.%Pysk grubym
komora mozgowa obszerna i kulista. Woniki mają
równie jak Rudawki ogoniaste, ksiuki w błonę palcową
do połowy wrosłe ; a cyce umieszczone przed nasadą ramienia,
czćin różnią się od Rudawek kusych, których
ksiuki są wolne, a cyce wyrastają poniżej ramion.
Zwierzęta tego rodzaju wydają z siebie, właściwą
im, przenikającą wonię, która czuć się daje w pewnej
nawet od nieb odległości. Ich krzyk jest mocny i ostry,
ukąszenie bolesne. Wylatują na żer późnym wieczorem,
przez dzień kryją się zwykle w wypróchniałych drzewach.
Lot mają szybki, lecz nieregularny.
194. Titthaecheilurn (*), B rodawkowATy.
Samiec dorosły: ma po bokach szyi włosisle kosmyki,
które równie’ jak przód szyi, potylica i boki piersi
są innićj więcej jasno-rdzawe $ u starych indiwiduów prawie
pomarańczowe. Reszta wierzchu ciała śniada z lekkim
, rdzawym odcieniem; brzuch szary; brzegi konch
uchowych białe. Samica zawsze od samca większa," z wierzchu
sniado-popielata, z odcieniem oliwkowym; pod spodem
oliwkowo-szara ; na bokach szyi rdzawo-oliwkowa ;
miejsca przyległe cycóm nagie. Obwódka konch uchowych
mniej wyraźna niż u samca. Długość od 5 cali do
5 cali, 2 lub 3 linij.
Mieszka w Jawie , Sumatrze i Hochinchiniè. . 1
195. Melanocephalum (**), C zahnopyski.
Włosy na grzbiecie dwu-kolorowe, przy nasadzie
żółtawo-białe, na końcach czarniawo-popielate ; potylica,
(*) Roussette Mammilèvre Тешга. 1, 198.
(**) Temm. 1, 190.
http://rcin.org.pl

2 3 4 K /.ę d II. P a c h y s o m \ .
wierzch głowy i pysk czarne ; [>o bokach szyi kosmyki
włosów, które podług wszelkiej»-« podobieństwa, zakrywają
gruczoły wonnego iłuszczu. Dolne części ciała żół-
tawo-hiałe. Długość dorosłej samicy 2 cali , 10 li ni j.
Odkrył go Van Hasselt na wyspie Jawie. . . 2
196. llrevicaudatum (*), Kusy.
Samiec dorosły: Na głowie popielalo-szary ; boki
szyi od uszu aż do piersi jasno-rude ; sierć na piersiach
i śrzodku brzucha szara; na słahiznach rdzawa; wierzchnie
części oliwkowe, mniej więcej w rudawą barwę wpadające;
nasady włosów szarawe; brzegi konch uchowych białe
lub żółtawe. Samica: równie jak samiec ma głowę szarą;
długie włosy szyi rdza wo-szare ; reszta dolnych części
popielata. Długość 4 cale.
Mieszka na wyspie Sumatrze..........................................3
197. lirachyotum (**), KrÓtkouciiy.
Konchy uchowe krótkie, okrągławe, czarne, bez
obrąbka ; szyja rdzawa ; wierzch ciuła i większa część
błony międzyudowej rdzawo-śniada; wierzch głowy, brzuch
i słabizny płowo-rdzawe. Samica bez pobocznych na szyi
kosmyków, ciemno-śniada, z nasadą włosów popielatą,
z tą d maść jćj wydaje się więcej niż u samca upstrzona i
bardziej popielała. Długi "3 cale, 0 linij.
3Iieszka w Borneo..................................................... . 4
11)8. Diardii (,***), Djarda.
Twarz tępa ; ogon długi w dwóch trzecich częściach
długości, wolny; sierć krótka, rzadka; przód szyi nagi;
s'rzodek brzucha biały lub żółtawy, słabizny ziemisto-
śniade; głowa, grzbiet, ramiona śniade. Długi 4 cale,
6 linij.
Gatunek ten odkryty został przez PP. Diard i Du-
vaucel na wyspie Sumatrze.......................................................5
(*) Pacbysome â courte queue Diet. Cl. d’Hist. nat. vol. 14. Temm. ?, У2.
(“ ) Temin. 2, 262.
(***) Geoff, i Isid. Gcoff. Diet. Class. d'Hist. nat. vol. 14.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. M e g a e r a. 2 3 5
199. Duvaucelii (*), Diuvosela.
Sierć jednostajnie brunatuo-śniada ; ksiuk skrzydeł
bardzo długi i po większej części wrosły w lę cząstkę błony
skrzydeł, którą Pallas nazywa błoną palcową. .Długi
3 cale, 3 linij.
M ieszka w Sumatrze. . . . . . . . . . 6
Podług zdania P. Tenunincka , gatunek ten bardzo
wątpliwy, zdaje się stanowić jedno z gatunkiem Tiłthae-
eheilum.
HUSł-BJ .
RODZAJ III. (57).
Megaera (**), Megera.
Zębów przednich -f, górne bardzo szczupłe, małe,
od siebie odiegłe, dwa dolne szczupłe, odosobnione, zapełniają
całą przestrzeli między kłami , które są więcej
zbliżone niż w rodzaju W onika. Kły -f, mnićj silne i
ostrzejsze niż u W onikÓw ; trzonowych , zupełnie takich
jak w pomienionyin rodzaju. Ogólna liczba zębów28.
200. Ecaudatum , Bezogoniasta.
Skrzydła krótkiej ogon żaden ; pysk bardzo tępy;
nozdrza cokolwiek wystające; konchy uchowe małe, bez
obrąbków. Sierć starej samicy dość krótka , na potylicy
i po bokach szyi blado-szara ; na głowie i wierzchu ciała
ciemno-śniada ; pod spodem popielato-szara ; konchy u-
chowe czarne, bez obrąbków. Ubarwienie samca i młodych
niewiadome. Długość 3 cale, 6 linij.
Ojczyzną Sumatra.
(*) Isid. Gcoff. Diet. des Seien, nat. vol. 14 s Temm. 2, 96.
[**) Temm. 2, 357.
http://rcin.org.pl

2 3 6 R zęd I I . M a c r o g ł o s su s.
RODZAJ IV. (58).
Macrogłossus (*), D łu g o g łó w . (n.)
Zębów przednich i-, wszystkie przedziałkami odosobnione,
lecz przedziałka śrzodkowa większa oil pobocznych.
Trzonowych w szczęce górnej 5, w dolnej 7. Kłów
jEE-;. Pierwszy Irzonowy górny od kia i od drugiego trzonowego
równo-odległy ; cztery następne г przedziałkami
jednakoweuii. W szczęce dolnej pierwszy trzonowy do
kła bardzo zbliżony; drugi trzonowy od pierwszego bardzo
odległy, między nim i trzecim śrzodkujący ; pięć pozostałych,
gdy się wszystkie znajduj:}, są ciągłe. Szczęka
dolna odgórnej dłuższa; głowa przedłużona. Długość
pyska bywa rozmaita w równym wieku indiwiduów, podług
miejsc, w których mieszkają; i tak: znajdujące się
na wyspie Sumatrze mają pyski nadzwyczajnie długie; и
tych, które żyją w Jawie , pyski są nieco krótsze; a najkrótsze
u mieszkających w Ainboinie ; dla tego długość
pyska nie może w tym rodzaju uważać się za stały charakter.
Jedyny doląd gatunek jest następny:
201. Minimus (**) , Psi.
Wierzch ciała jasno-rudy ; sierć przy nasadzie żółtawa,
miękka; spód rdzawy, od wierzchu jaśniejs»Jj
błona miçdzyudow'a, na wierzchu ułosista. Długi 3 cale,
5 lub 6 linij.
Mieszka na wyspach Ja wie, Sumatrze, Timor i Am-
boinie.
(*) Temm. 2, 96.
(“ ) Housselte Kiodote Temm. 2, 191.— Pterop. minimus ami. Mus. тоі.
15, sir. 97.'— Pterop. rostratus Horsf. Mieszkańcy wyspy Jawy zo-
wią to żwierze L ow o-A ssu, co znaczy Nietoperz psi.
} Ï ■ ■ '
http://rcin.org.pl

R zęo II. Н апруіл. 2 3 7
RODZAJ У. (59).
Ilar/njia (*), Harpia.
Zębów przednich u dorosłych —, u młodych górne
frontem w kości międzyszczękowej uszykowane (**), szerokie,
trzy-klapowe, między sil nenii kłami wciśniętej
dwa dolne w wieku śrzednitn (podług wszelkiego podobieństwa)
bardzo małe, i po rozwinięciu się kłów nagle
wypadające; u starych zęby przednie w dole żadne; kły
, górne ze stopniem pobocznym wewnętrznym; dolne
skierowane na przód, końcami prawie dotykające wewnętrznego
stopnia j są bardzo długie i zakrywają prawie
zupełnie przeciwległe sobie zęby przednie szczęki górnej,
widziane zaś z przodu są podobne zębom przednim zwierząt
G iiy z ą c y c h . Trzonowych Ą , zupełnie takich jak w rodzaju
W onika; po obu stronach szczęk ząb niewłaściwy,
bardzo mały. Ogólna liczba zębów u starych 24, wiek
śrzedni zdaje się ich mieć 2G , jeżeli przypuścić istnienie
w dolnej szczęce dwóch małych przednich przed stopniami
kłów. Zębostan młodego wieku niewiadomy.
202 . Pallasii (***), P allasa.
U samca wierzch ciała jasno-popielalo-śniady; przez
grzbiet szeroka ciemno-śniada smuga, która dzieląc się
^‘) Ilarpyia Illig. Cephalotes Geoff. Cuv. Vespertilio Pall. Linn.
(**) Najwięcej uderzającą różnicą między naszym rodzajem ilarpyia czyli
Cephalotes Pallasii Geoffroy, i Cephalotes Peronii tegoż autora,
(później jego rodzajem Н у po derma), jest to, ze Uarpyia Pallasa ma
kość międzyszczękową zupełną, w której są umieszczone dwa male
przednie zęby, gatunek zaś Ce-phaloles Peronii jest pozbawiony kos'ci
międzyszczękowej-, i miejsce jej zastępują dwie ruchome listewki
połączone chrząstką; ilarpyia Pallasa najwięcej zbliża się, (oprócz
dwóch górnych prgfcdnich zębów), do iVonikôxo i itudawek. Na tak
szczególne urządzenie kos'ci międzyszczękowej tych zwierząt, pierwszy
Temminck zwrócił uwagę naturalistów. (Temm. Monogr 2, p. 98).
(**') Temm. 2, 101, tab. 39. Vesp. Cephalotes Pall. spicil. zool. Schreb.
Lin. Syst. nat.— Harpia Pallasii. fllig. Prodr. Ceph. Pallasii Geoff.
Destn. Fisch.—* Cephalote Buff. supp. 3. tab. 52. Cephalote- de Pallas.
Isid. Geoff. Diet. Class.
Т о м I. 3ó
http://rcin.org.pl

2 3 8 R/.ę d II. C epiialotes.
na potylicy, schodzi na łopatki i część har.hu. Samica
z wierzchu szarawo-śniada, mniéj więcej ciemna , ze smugą
na grzbiecie pojedynczą, niedzielną. U płci obu policzki,
piersi i śrzodek brzucha popielato-białe ; część
dolna barków i słabizny popielą to-w inne } rurki nosowe,
uszy i ogon jasno-żółtawo-śniade} błony żółtawo-czerwo-
ne, biało-nakrapiane. Długi, prócz ogona, 4 cale.
Mieszka w Aniboiuie.
—•»»» tSi «;««•—
RO DZAJ VI. (40).
Ccplialoles (*), O p o n a . (Jur.)
Zębów przednich , w pierwszym wieku górne
ustawione parami, dolne mniéj więcej skupione, podług
stopnia rozwinięcia kłów} u dorosłych §, górne odległe,
odosobnione , umieszczone oddzielnie w dwóch płaskich
listewkach z każdego boku do kości szczękowej przyrastających
i spojonych za pośrzednictwem chrząstki z końcem
kości nosowej} dolne przed stopniami kłów wyrastają}
w późnej starością, za wypadnięciem dwóch małych
zębów. Kły |-, w pierwszym wieku szczupłe odosobnione;
w dojrzałym zaś szerokie, stożkowate, ze stopniami bardzo
rozwinięlemi} dolne przy nasadzie stykające się, wierzchołkami
rozwarte. Trzonowych w szczęce górnej trzonowy
fałszywy żaden ; kątny mały, w późniejszym wieku
najpićrwej wypada, nie zostawując po sobie w dziąsłach
najmniejszego śladu} w szczęce dolnej ząb fałszywy bardzo
mały, zaledwo po nad szczęki wystający. Ogólna
liczba zębów w pierwszym peryodzie życia 32, w wieku
dojrzałym 28, na starość 2G.
(*) Cephalotes Geoff. Hyj>oderma Is. GeoflT.
http://rcin.org.pl

KzÇD II. N octilio. 239
203. Peronii (*) , P eron a.
Ostatni staw wskazującego palca liez pazura ; pysk
tępy ; uszy wązkie, kończyste; błona skrzydłowa, za po-
śrzednictwem przezroczystej tkanki, będąc przytwierdzona
do śrzodka grzbietu, okrywa ciało. Sierć na ciele oliw-
kowo-popielata, u samców w kolor żółtawy, u samic
w szary wpadająca; podhrodek, przód szyi i policzki pokryte
rzadką siercią, a na starnsć zupełnie nagie. Długość
6 cali, 2 lub 3 linie.
Ojczyzna: Banda, Samao , Timor i Amboina.
« М О Н Я ——— •
8. N o c t i l i o n i n a , Zmorowatf..
Nos gładki; warga wielka, rozcięta; ogon krótki,
gruby, na końcu wolny.
R O D ZA J I. (41).
Noctilio (**), Z moiia. (Jar.)
Kły potężne; pysk krótki, nabrzmiały, rozcięty, bro~
dawkowały; nos bez narośli, z wargami połączony; uszy
małe, poboczne; błona między udowa , bardzo obszerna;
ogon przy nasadzie w błonę wrosły.
Zęby: przednich -i, kłów -pEry , trzonowych ~ Ą -, ‘І8 .
204. Unicolor (***), Z ajęcza.
(*) Ceph. P eronii, Geofl*. Ann. «lu mus. vol. 15, str. 104, tab. 7. En-
cycl. str. 112. tab. supp. 3, fig*. 9. Fischer, Syn. mam. etr. 89, Supp. 2
Hypoderma Peronii Isid. Geofl*. Diet. Class, d’Hist. Nat. vol. 15. H yp.
moluccensis Voy. de l’Astrolabe. Wiek młody opisany jest przez P.
Geoffroy jako osobny gatunek. Pteropus palliatns Ann. Du Mus. vol.
15, str. 99.
(**) Geoff. Cuv. Illig. Vespertilio Linn. Scbreb. Płeropus Erxl. Bood.—
Bec de lièvre, fr.
(***) Vesp. leporinus L. Gm. Séba.— Noct. unicolor E. Geoff.— N. rufus
Spix, Wilson.
http://rcin.org.pl

2 4 0 R /.ęd If. D v s o p e s.
Jeflnostnjnie rdzawo-płowa ; wielkości szczura.
Mieszka w Brazylii , l’eru i Paraguay.
Gatunek ten przedstawia następujące odmiany ubarwienia
:
a) Zółtawo-płowa wzdłuż grzbietu, z białawą prę^ą.
Noctilio dorsatm (*).
b) Grzbiet rdzawy, brzuch biały, N . alhiv enter (’*).
Prócz pomirnionych odmian, P. Lesson w Spisie
Zwierząt Ssącycb (*’*), pomieścił dwa osobne gatunki tego
rodzaju, N . rufipes , i N .a ffin is, mające się znajdywać
w południowej Ameryce.
ФЮ4®------
RO D ZA J II. (42).
Dysopcs (****), P o c z w a r a . (Jar.)
Zęby przednie stosownie do wieku w rozmaitej liczbie
-S , -f, —, luli niikoiiiec u bardzo młodych Dorosłe
mają zawsze dwa przednie górne zęby, mniej więcej
oddalone, wierzchołkami do siebie skierowane. D >va9
cztery, a rzadko sześć przednich w dnlnćj szczęce małych,
dwii-khipowych , bardzo skupionych i zupełnie lub
częścią wypadających. liły - , z nich górne wielkie,
z przodu brózdowanej dolne л doroslt/ch szczelnie przy
nasadach stykające się , u młodych odległe. Dwa lub
cztéry małe przednie szczątkowe przed kłami umieszczonej
wierzchołki wewnętrzne stopni zębnych zastępują
miejsce zębów przednich dolnych i są przeciwległe dwóm
przednim, w górze umieszczonym. Ti •zonowe j . U nie­
(*) Geoff. Pteropus leporinus Erxl. Syst. mam. str. 139, gat. 7.
(**) Noctilion à ventre blanc Geoff. Collect, du Mus. d’Hist- nat.
(“ *) Nouveau Tableau du Regne Animal (Mammifères) N. 250 i 251.
(’***) V esftrliiio Linn. Gmel. Molossus Geoff. Cuv. Desm.; Nyctinomus
Geoff. Desm.j Cbciromeles Horsf.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. D ï s o r E S . 241
których {ratunków między kłem i pierwszym trzonowym
górnym znajduje się ząb piąty mały, szczątkowy, zaledwie
widzialny. Wszystkie trzonowe prawdziwe szerokie, z koronami
sęczkowatemi. Ogólna największa icli liczba dochodzi
32, a najmniejsza bywa 24 lub 26. Jeden tylko
gatunek Dysopes Ituppelii w pierwszym wieku swoim ma
34 zęby, a prócz tego małe ostrze ukryte w dziąsłach
między kłem i pierwszym trzonowym szczęki górnej.
Chociaż zwierzęta tego rodzaju pod względem ilości,
kształtu i osady zębów tylu podlegają odmianom, i ztąd
wnosićby można, że w ich powierzchownych kształtach
spostrzeżemy równie wiele rozmaitości i zboczeń od form
ogólnych; zlém wszystkiém rzecz się ma przeciwnie, gdyż
mało jest rodzajów, wyjąwszy może K o ta (Felis) i R ud
a w k i (Pteropus) , któreby były więcej naturalne jak rodzaj
niniejszy. Owszem niepodobna znaleść oddziału lepiej
odróżnionego, familii doskonalej odosobnionej od
reszty S sących S k rzy d la ty ch.
+ Р о с ж и а гу d a w n e g o L ą d u .
205. Plicatus (*), P o m a r szczo n a.
Zębostan tylko u dorosłych wiadomy. Przednich
w szczęce górnej silnych 2 , i tyleż w dolnej, małych
dwu-klapowych przed stopniem kłów umieszczonych. Sierć
z wierzchu popiclato-sninda, mniej więcej szarawa, pod
spodem jaśniejsza; uszy okrągłe, zbliżone, lecz niezro-
sle; na wierzchnim brzegu brodawkowate. Wargi pomarszczone,
krótkiemi włosami porosłe. Ogon do połowy
zupełnie wolny. Długość 4 cale, 3 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal i 9 linij.
Mieszka w Indyacli, szczególniej w Bengalu, w okolicach
Kalkuty............................................................................. 1
(■) Molosse Chamchć Тешга. I, 223. njetinome de Bengale Geoff
http://rcin.org.pl

242 і і /.ęd II. D ï s o i 'e s .
20G. Huppelii (*), R upel a .
Zęby pr/.ednie w szczęce jjórnej 2 odległe, w dolnej
4 lub G skupionych, dwa srzednie na przód pochylone;
w górze między kłem i pierwszym trzonowym fałszywym
ząb niewłaściwy, bardzo mały. Pysk czarny; wargi
szerokie, obwisłe i pofałdowane; wierzch ciała jednostajnie
koloru myszą tej; o ; części dolne szare, cokolwiek
jaśniejsze; na palcach długie białawe włosy. Шопа skrzydłowa
bardzo wązka. Długa 5 cali, 2 luli 6 linij, z których
ogon zajmuje 2 cale.
Mieszka w Egipcie.............................................................2
207. Geoffroyi (**), Ż o f r o a .
Sierć z wierzchu ciała , szczególniej na zatyłku ruda
; na brzuchu śniada z niewyraźną białą smugą. Ogon
szczupły, do połowy w błonę wrosły. Długość 3 cale, 8
linij.
Ojczyzną Egipt...................................................................3
208. Tenuis (***), S zc z u p ł a .
Zębów przednich ^ w stanie doskonałym ; u tycb
zaś , które nie mają połączonych stopni kłów, liczą cztery
małe przednie zęby, mniej więcej skupione według wieku
zwierzęcia; sierć krótka, miękka, gładka; na wierzchu
ciała czarniawo-śniada, pod spodem popielata; wargi
górne nabrzmiałe, bardzo szerokie, po brzegach osadzone
brodawkami, które na zewnętrznym brzegu tworzą
ośm narośli rowkami poprzedzielanych; wargi dolne mniej
nabrzmiałe, także brodawkowale. Długość 3 cale, 9 linij.
Mieszka na wyspie J a w ie ............................................ 4
(*) Dinops Ccstoni Savi. — Nyctinomus Rupelii Less.
I)la tego gatunku P. Savi utworzył osobny rodzaj, pod nazwiskiem
Dinops, któremu nadał cechy następne: zębów przednich | , kłów
) trzonowych ~ s.t Konchy uchowe połączone i na czoło zachodzące;
warga obwisła, fałdowana; ogon tylko do połowy w błonę
wrosły. (Ob. Teinm. MonogT. T. 1. sir. 262). *
(“ ) JSyctinome d'Egypte Geo (Г.— Nyctinomus slegyptiacus Encycl. Mam.
(***) Nyctinomus tenuis I lors i*.
http://rcin.org.pl

R /.ęd I I . D y so pe s. 2 4 3
209. Dilatatus (*), Szeroka.
Zębów przednich f lub w starości w wieku sYzed-
nini górne rozłożyste ; 3 lub 4 dolne skupione; trzonowych
Sierć 1« ról к л , gładka , lśniąca. Samiec
z wierzchu sadzowalo-czarnÿ lub cieinno-kasztanowaty ;
spód brzucha rudy, jasno-śniado-upstrzony; barki, sta*
bizny i włosista smużka na błonie skrzydłowej czarniawo-
kasztanowate ; błony i uszy czarne. Samica: Z wierzchu
koloru zeschłych liści; pod spodem ruda, cokolwiek jaśniejsza;
błony rdzawe. Długa 4 cale, 3 linie.
M ieszka na wyspie Jawie................................................5
210. Pumilus (**), Mała.
Zębów przednich - , ~ lub u dorosłych; u młodych
j ; w szczęce górnej ząb trzonowy fałszywy potężny;
ogółem j. Sierć krótka, gładka , jedno-kolorowa; błony
prawie zupełnie nagie; wierzchnie części ciała orzechowo-
śniade; spodnie blado-szarawo-śniade. Młode bywają pod
spodem jaśniejsze lub białawe, z czarniawym wierzchem
ciała. Długa 3 cale.
Mieszka w JEjjipcie , Nubii i Abissynii (*“ ). . 0
f f Р о с ж и а г у nowego Świata.
211. Hu fus (****), C z e r w o n a .
Pysk nadzwyczaj wielki, bardzo gruby i krótki,
O JSyctinomus dilatatus Horsf. Less. Fisch. Temm. 2, str. 352, tab. 68,
fig. 1, 2 i 3.
(**) Crestchm. Atlas du Voy. de Uuppell.
(***) Powyżej opisane gatunki pierwszego oddziału Rodzaju Dysopes, u
Pana E. Geoffroy i w dziełach niektórych poźniejszyeh Pisarzy, stanowią
osobny rodzaj JVyctinonus. Podług zdania P. Temminck’a, rodzaj
(en, jako oparty na cechach wziętych z młodych indiwiduów
rodzaju Dysopes, w nauce istnieć nic powinien. Czytelnik znajdzie
obszerny o tein ustęp w Monografiach Temminck’a, Tomie 1. na str.
209 i następnych.
'(*'“) Molossus rufus fi. Geoff. an. mus. ; Stenodenna rufa E. Geoff. Egypte
; D. perotis Pr. Max. ; D. nasulus, 1). rufocastaneus Schinz.
l>la tego gatunku P. Geoffroy utworzył osobny rodzaj Stenoderma,
http://rcin.org.pl

2 4 4 R z ę d II. D ï s o p e s.
nieco psiemu podobny; wargi wlosiste bez brodawek.
Sierć na wierzchu ciała ciemno-kasztanowata, pod spodem
jaśniejsza: uszv i biony kasztanowato-śniade. Długość
5 cali, 1 lub 2 linij.
Mieszka w Surynain i Kubie...........................................7
212. Aleclo (*), A l e k t o .
IT samca pod piersiami fałdzisty woreczek tłuszczowy,
którego otwór po większej części jest zakryty dłu-
giemi włosami szyi. Otwór ten jest daleko mniejszy u
młodych. Wierzchnia warga szczotkowateini włosami obrosła.
Sierć z wierzchu i pod spodem czarna, lśniąca;
błonv i twarz czarne ; przyuszek zewnętrzny, wielki ; uszy
nizkie, półkoliste. Samica mniej czarna. Długość 5 cali,
С linij.
Mieszka w Brazylii............................................................8
213. A bram s (**J, P o d g o lo n a.
Kły bardzo połężnemi stopniami opatrzone, ciągłe.
Przed kłami wyrastają dwa zęby przednie, szczupłe, dwu-
klapowe. Sierć krótka, gęsta, pochyła; czoło, błona
łącząca przedramię z barkiem; przepaska wzdłuż pierwszej
z tych kości; nasada małego palca i przestrzeń między
tymże palcem i przedostatnim, z wierzchu krótką, gęstą
siercią pokryte, a pod spodem nagie. Wierzch ciała
jasno-kasztanowaty, lśniący; błony czarne. Długość młodego
4 cale, 3 linie.
Mieszka w Brazylii............................................................9
214. Nasahis (***) , N o s a t a .
któremu nadał następne cechy: nos gładki; konchy ucho we małe,
poboczne, odosobnione; przyuszek wewnętrzny; błona międzyudo-
wa szczątkowa; ogon żaden. Zęby: przednich J; kły- * • trzonowych
I z r l • 28. Podług. P. Cuvier zębów przednich w górnej
szczęce tylko 2.
(*) Teram, 1, 231, tab. XX. 2, 355.
(**) Temm. 1, 232, tab. XXI. Molosse à poils ras.
(***) Mylossus nasatus Spix.; ftyclinomus brasiliensis, Isid. Geoff. An.
des Sciences, nat. T. I. sir. 337, tab. 22*
http://rcin.org.pl

II zęd I I . D y s o p e s . 2 4 5
Sierć krótka, miękkaj z wierzchu ciała i na głowie
śniado-płowa; pod spodem jasno-popielato-śniadaj wzdłuż
słabizny, na zewnętrznej stronie błony, włosista smuga ;
na palcach nóg lylnych włosy długie, srćbrzysto-biale ;
błony śniade. Zębów przednich u młodych u doro-
shjch -j, w stanie doskonałym •£; w każdym wieku znajduje
się między kłem górnym i pierwszym trzonowym
małe ostrze czyli ślad zęba niewłaściw ego. Długość 4 cale.
Ojczyzną Brazylia............................................................10
215. Velox (*), Szydka.
Z przodu szyi mała tłuszczowa torebka ; zębów trzonowych
u dorosłych dwa w górnej i dwa, bardzo małe,
w dolnej szczęce. Sierć bardzo krótka , gładka, z wierzchu
ciemno-kasztanowato-śniada, lśniąca, pod spodem
jaśniejsza, bez połysku; błony słabiznowe z obu stron
siercią porosłe. Długość 3 cale, 3 linie.
Odkryta przez P. Natterer w Brazylii. . . . 11
210. Obscurus (**), Ciemna.
U samców z przodu szyi tłuszczowy woreczek. Samice
nie mają ani [jruezołów, ani śladu torebki. Włosy
dwukolorowej na wierzchu ciała czarniawo-śniade, z nasadą
białą; pod spodem śniado-popielate, także z białą
nasadą. Długość 3 cale, 3 linie.
Mieszka w Brazylii i w Sury nam................................12
Inne u autorów opisane mniej pewne gatunki tego
rodzaju są następujące:
a) Na dawnym Lądzie.
Dysopes acetnbulosns (*'*). Sniado-czarna.
Dwie trzecie części ogona w błonę wrosłe. W oh-
(*) Tcmm. 1, 234, tab. XXII, 1.
(*’) Я o loss us obscurus, GcofT.— Temra. 1, 236, tab. XXII, fig. 2. Molos-
sus fumarius, Spix.
(***) Nyctinornc du Port-Louis.— Herm. observ. Zool. G с o ft’. Mein, de
rinst. d’ISyypte Deem. Mam. str. 117, g. 163.
Том I. 31
http://rcin.org.pl

246 R /.ęd II. D y so pe s.
1
woilzie z rozposturleini skrzydłami 10 cali. Ma mieszkać
na wyspie Mascarcigne w okolicach Port-Louis.
I)) W Nowym Świecie.
Dysopes ater (*). Cała czarna z wierzchu połyskująca.
Długość ciała 2 cale, 7 Iinij.
Molosse M ulot-Volant (**). Sierć płowo-popielala
od końca pyska aż do czoła fałd skórzany w kształcie
przepaski. Oj;on prawie tak długi jak ciało. Ma mieszkać
w Martynice.
Dysopes fuscivcnter (***). Z wierzchu śniado-popie-
lata; pod spodem popielata, wyjąwszy brzucha, który jest
na śrzodku śniady. Długość ciała 2 cale. Ojczyzna niewiadoma.
Molosse chatain (****). Sierć z wierzchu ciała brunatna,
pod spodem biaława ; błony skrzydeł czarniawej
ogon tylko przy końcu wolny. Długość ciała 4 cale, SHi-
nij. Mieszka w Paraguay.
Molosse a large queue (*****]. Sierć z wierzchu śniada,
pod spodem jaśniejsza ; po brzegach ogona błoniasta
obwódka. Warga górna pomarszczona. Długość przeszło
4 cale. Mieszka w Paraguay.
Molosse it grosse queue (****“). Sierć bardzo miękka
(*) Geoff. Dcsm.
(**) Daubenton, Buff. vol. 10, tab. 11), fig. 2.—Schr'ebcr vol. I, tab. 59.—
Mol. longicaudatus , Geoff, str. 155, g. 4.— Myopteris Daubentonii,
Geoff*.
Ilodzaj Myopteris y utworzony przez P. Geoffroy, zasadza się na
koiupilacyi opisu B at-Polant Daubeiitona, gatunku wątpliwego, którego
nikt odtąd nie widział, i którego nawet ojczyzna niewiadoma.
Układ zębów: (przednich |) ; i powierzchne kształty są te same, co
w rodzaju Dysojpcs- (Temiu. Monogr. T. 1, str. 221)»
(*“ ) Molosse à ventre brun. Geoff, le Second Mulot-Volant de Daubenton
Buff. vol. 10, lab. 19, fig. 3.
(****) La Chauve Souris châtaine, ou sixième d’Azara Hist. Nat. de Paragu.
(****•) L a Chauve Souris obscure ou huitième d’Azara Parag. vol. 2, str. 286.
(**'*“ ) La Chauve-Souris brun cannelle czyli dixième d’Azara. Parag. vol.
2, str. 290.
http://rcin.org.pl

lizĘD II. CllEIROMELF.S. 2 4 7
cynamonowo-śniada : pod spodem ciula jaśniejsza niż
z wierzchu ; ogon po obu bokach przedłużeniem błony
międzyudowćj obrzeżony. Długość ciała 3 cale, 6 iinij.
31 i es z I: a w Paraguay.
M olosse atnplcxicaude (*). Sicrć czarniawa, pod spo­
dem ciemniejsza; brzuch po bokach popielaty; ogon zu­
pełnie w błonę wrosły. Ma mieszkać w Kajenie.
Dysopes acuticaudatus (**). Ogon długi, prawie zu
pełnie w błonę wrosły; skrzydła bardzo długie, wązkie;
mała cząstka ogona na końcu wolna. Sierć śniadawo-sa-
dzowato-czarna. Długość ciała 1 cal, 6 linij. Pochodzi
z Brazylii.
RODZAJ III. (45).
Cheiromeles (***), N o g o b ę k . (n.)
Zębów przednich trwałych (w stanic zupełnego roz­
winięcia) y ; dwa górne grube , stożkowate, znacznie do
siebie pochylone; dolne drobne, między stopniami kłów
obszernie umieszczone, zdają się być trwałe; kły gór­
ne silne, skrzywione, z przodu brózdowane i wyrasta­
jące ze stopnia szerszego od zęba; dolne grube, krótkie,
(*) Encycl. mam. tab. 31, fig. 2.
(**) Molosse a queue pointue, Desm. Mam. 100.— Molosse nuripendulus
Shaw. P. Spix utworzył z tego gatunku nowy rodzaj Thiroptera, i opisał
go pod nazwiskiem T. tricolor, Spix tab. 36, fig. 9.
P. Frederyk Cuvier, w dziele o Zębach Zwierząt Ssących, na sir.
49, nadał swojemu rodzajowi Dysopes następne cechy: Zębów przednich
w górze 2, w dole 4; w każdej szczęce po 2 kły; po obu
stronach szczęki górnej po 4 zęhy trzonowe, z których dwa fałszyw
e, a dwa zwyczajne; w dole zębów trzonowych dziesięć, cztery
fałszywe, a szesć prawdziwych. Do tak nacechowanego rodzaju,
wspomniony naturalista policzył tylko jeden gatunek D ys. Moops,
który P. Lesson w Katalogu Zwierząt Ssqcych (Nouveau Tableau du
Règne Animal), na str. 18 umies'cił, jako osobny 52 rodzaj, pod
nazwiskiem Moops, Cuv.
( ““) Horefield. — Temm. Monogr. T. 2, str. 345, Pedimane, fr.
http://rcin.org.pl

248 RzĘD II. ClIEIROMELES.
tępe; ich stopnie mule, niewiele na boki rozchodzące
się, zostawiają między sobą dość wolnego miejsca na po­
mieszczenie dwócli zębów przednich dolnych, zupełnie
górnym odpowiednych ; zębów trzonowych górne
wszystkie sęczkowate ; pierwszy i os I I ni przez połowę
od innych mniejsze; trzonowe fałszywe żadne ; z pomię­
dzy trzonowych dolnych, trzy kątne 4-sęczkowe, czwarty
silny, stożkowaty, a piąty czyli fałszywy, bardzo mały,
zaledwo ponad dziąsło wystający. Ogólna liczba zę­
bów 26.
217. Camlatus (*), O g o n i a s t y .
Spód ciała brunatny, pomarszczoną skórą pokryty;
skóra ta jest na brzuchu opięta, a na1 bokach pofałdo­
wana; na błonie międzyudowćj i udach poprzeczne fałdy.
Wierzch ciała czarniawy, także licz nem i fałdami pokry­
ty; głowa, ciało i członki zupełnie nagie; sierć porasta
tylko na brzegach tłuszczowych pod szyją woreczków; na
końcu ogona i na wierzchniej części zewnętrznego palca.
Głowa krótka, tępa; wargi grube; pysk ryjkowato-prze­
dłużony ; konchy uchowe obszerne, odległe, przy nasa­
dzie rozszerzone. Długość ciała 6 cali, G liiiij.
Mieszka na wyspie Jawie,
P. Licz(Leach) w Aktach Londyńskiego Towarzystwa
Linneusza (**) , opisał między innemi dwa następne ro­
dzaje, z których każdy składa się z jednego tylko gatun­
ku. Chociaż zwierzęta do nich należące nic* są z pewno­
ścią autentyczne, wszakże, aby nic nie opuścić, cokol­
wiek w nauce wiadomego mamy o Rzędzie S s ą c y c h S k u z y -
P L A ty c ii, umieszczamy tu pomienione opisy.
(*) Cheiromeles torquatus, Horsf. Zool. res— Dysopes cheiropus, Teinm.
Monogr. T. I. str. 218, tab. 17. — Cheiromeles eaudatus , Temm. T. 2,
słr. 348. tab. 66.
(M) Trans. Linn. Soc. Tom 13, part. 1, p. 69.
http://rcin.org.pl

Rzęd IF. Cheiromfxes.
r o d z a j Celaeiio.
Zęby przednie w górze dwa zaostrzone, pojedyncze,
w dole cztery zbliżone, walcowatej lslów w każdej szczęce
po dwa, górne od dolnych większe. Trzonowych w obu
szczękach z każdej strony po cztery ; pierwszy ostro-koń-
czysly, gładki ; trzy dalsze z koronami ostro-sęczkowate-
ini. Palce skrzydeł , trzeci i czwarty trój-stawne, piąty
czyli krajny dwu-stawowy. Błona międzyudowa cokol­
wiek poza palce nóg tylnych przedłużona. Konchy ucho­
we odległe; przyuszki małe; ogon żaden.
Gatunek C. Brooksiana.
Grzbiet rdzawy; brzuch i barki rdzawo-żółtawe ;
konchy uchowe spiczaste, z brzegiem przednim okrą­
głym, a tylnym prostym. Błony wszystkie czarne. Oj­
czyzna niewiadoma.
R O D Z A J А ё І І О .
Zęby przednie w jjórze dwa szerokie, scis’nione,
dwu-klapowe, z przedziałkami okrągławetni; dwa dolne
równe, trzy-klapowe. Kły dwa w górze długie, bardzo
kończyste, stopniami opatrzone,* w dole mniejsze i nie
tak ostre. Zębów trzonowych w górze z każdej strony
po 4; г tych dwa pierwsze kończyste, trój-kątne; drugi
największy, trzeci dwu-klapowy, czwarty zewnętrznie
trzy-dzielny ; w skrzydłach palec trzeci cztero-, czwarty
i piąty trój-stawowe. Błona międzyudowa prosta. Kon­
chy uchowe zbliżone, krótkie, bardzo szerokie; przyu-
szek żaden. Ogon poza błonę niewystający.
A) Cuvieri. Izabelowo-rdzawy; skrzydła ciemno-
śniade; uszy na końcach niby przycięte. Wielkość jego i
ojczyzna niewiadome.
http://rcin.org.pl

2 5 0 lizjjD II. N yctickius.
■ J I S E C T I V O H A , O W A D O ŻERN E.
N os bez narośli.
9. VespertІІІ021Іna, Nietopebzaste.
Nos gładki •, warga cała; ogon długi, w obszerną
międzyudową błonę wrosły.
RODZAJ I. (44).
N ycliceius (*), Ł fp a k . (n.)
Zębów przednich u młodych, u dorosłych ; czte­
ry lub dwa przednie zawsze do kłów przyciśnięte, równie
jak one długie, stożkowate i zaostrzonej kość między-
szczękowa szczątkowa, spojona z kością szczęki w całej
swéj długości. Zęby przednie dolne zawsze mnićj więcej
skupione. Trzonowych w górze 4, trzonowy fałszywy
żaden , trzonowy kątny poprzecznie listewko waty ; w dole
5 , trzonowy kątny z sęczkiem na wierzchu. Gdy w gór­
nej szczęce znajduje się trzonowy fałszywy, jest on zawsze
bardzo mały, tępy, z szeregu zębów wystający i
umieszczony poza stopniem kła. Ogólna normalna liczba
zębów 3 0 , u młodych .32, rzadko 34. Przyczółek bardzo
szeroki, gładki ; gęba obszerna; pysk tępy; konchy
uchowe krótkie; wstawy krótkie i tępe.
Ÿ U s t i u i i k i d a w n e g o l i f f i l u .
218. N igrita (**), 3IunzYNEK.
Zębów przednich, podług Dauhentona, w góre dwa
długie, kończyste, drugą parę kłów naśladujące. Podług
P. Geoffroy przednich jednym więcej.
(*) Rafincstjuc Atalapha (iii) Vespert i lio (Anet.) Lasiurus Isid. Geoff.
(’*) Vesp. nigrita GmeL Sehreb. Ge off. Dcsmar. ; la Marmotte volante
Daub,— Chauve-Souris étrangère Bnflf. Hist. Nat. vol. 10^ tab. 18.
http://rcin.org.pl

Rzęd II. Nycticeius. 2 5 1
Z wierzchu plowo-śniady, pod spodt-in płowo-popie-
laty; błony czarniawe. Długość 7 cali.
Mieszka w Senegalu..........................................................1
219. Heathii ('), П а т л .
Z wierzchu ciemno-śniady, z odcieniem rudawym ;
pod spodem płowy, nieco szarawy. Sierć krótka, mięk­
ka, lśniąca. Długość całkowita 0 cali.
M ieszka w Indyacli...........................................................2
220. Temminckii (**), Temminka.
Sierć bardzo królka, obfita, lśniąca, rozmaitej bar­
wy. Podług- postrzeżeń I*. Teniminck’a, czynionych prze­
szło na stu indiwiduacli, dają się widzieć w tym gatunku
następujące odmiany ubarwienia;
a) Sierć wszystkich górnych części jasno-kasztanowa-
ta , lśniąca; wszystkie dolne części pięknie rude.
b) Górne części oli wkowo-śniade, lśniące; wszystkie
dolne części żółtawo-śniade (***)•
c) Części górne pokryte siercią rudawo-sniadą, lśnią­
cą; dolne białawą z rudym odcieniem.
d) Młode oliwkowe lub spłowiało-rudc na wierzchu;
płowo-rude pod spodem.
e) U niektórych indiwiduów wierzchnia część odzieży
kasztanowato- i śniado-upslrzona; dolne części w nie­
których miejscach nieregularnie biało-, płowo- lub
rudo-plauiiste. Długość całkowita 4 cale, G lub 7
linij.
Mieszka w Jawie i Manilli...................................................3
221. liclaiujerii (****), Belanżi:ra.
f V stanie zupełnego rozwinięcia: Przednich w gór-
(*) Horsf. proc. 1831.
(**) Horsf. Zool. Res. in Jawa; Teram. 2, 149, tab. 47.
(***) Wszystkie individua złapane w Marcu, mają takie ubarwienie.
(****) Vesp. Belangcri Is. Geoff, tab. 3. str. 92. Temm. T. 2, str. 151.
Powyićj opisane gatunki: JV. H eathii, Temminckii i Ii elany er ii,
wyliczone są w spisie Zwierząt Ssących I*. Lesson na str. 27» jako
http://rcin.org.pl

2 5 2 Rzęd II. Nycticeius.
néj szczęce 2 , odległych, odosobnionych5 w szczęce dol­
nej zawsze 6 ; trzonowych w obu szczękach po 4. W wie~
ku m łodym : jeden więcej, bardzo mały przedni, między
wielkim przednim właściwym i kłem umieszczony; w szczę­
ce dolnej często 5 trzonowych, z których jeden fałszy­
wy bardzo mały. Twarz, policzki, podbrodek, podbrzu­
sze i kraina lędźwiowa zupełnie nagie, lub bardzo krótką
i rzadką siercią posiane. Włosy wierzchnich części ciała
przy nasadach brunatno-żółte, na końcach kasztanowa­
te, na spodnich płowe, z końcami ciemniejszemu Dłu­
gość całkowita 4 cale, 16 linij.
Ojczyzną Koromandel............................................................. 4
222. Borbonicus (*), B u r b o ń s k i.
Zębów przednich w górze2, odosobnionych; w dole
6 , obszernych; trzonowych wszędzie po 4, bez fałszy­
wego. W łosy na wierzchnich częs'ciach ciała jasno-rude,
lśniące, z nasadą włosów żółtawą; na dolnych czysto-
białe, z końcami brunatnemi. Błony wszystkie nagie,
czarniawe. Długość całkowita 4 cale, 6 linij.
Mieszka na wyspach Mascarègne i Bourbon. . 5
223. Leucogasler (**), B iałobrzcszek.
Zębów przenich w górze 2, odległych, odosobnio­
nych; w doleßj trzonowych górnych 4, dolnych 5 lub 6 .
Sierć krótka, gładka, z wierzchu oliwno-śniada ; dolne
części ióltawo-białe ; brzuch rzadkiemi włosami posiany.
Długość całkowita 4 cale.
M ieszka w Kordolanie.............................................................6
należące do Podrodzaju JSyctalus z Synonimq Uypexodon (Rałines-
quc). Rodzaj Hypexodon , P. Kafinesque oznaczył następującemi cechami
; Pysk nagi, nozdrza okrągłe, wystające; zęby przednie w górze
żadne; szesć przednich dolnych wyszczerbionych ; kły dolne
przy nasadzie sęczkowate, Ogon zupełnie w błonę лѵговіу.
(*) Vesp. Borbonicus, Geofi*. Ann. Mus. Dcsm Mam. sir. 141, gat. 1*26.
(**,) Cretzchmacher l’Atlas du Voyage de Ruppel en Egypte sir. 71, tab,
28, fig. И .
http://rcin.org.pl

Rzęd II. Nycticeius. 253
224. NoctuUniis (*), D łu g o p y s k i.
Pysk przedłużony, ryjkowaty ; na końcu i bokacli
nagi; konchy uchowe trójkątne, ua końcach owalne ;
ustawa długa, prosta, równo-wązka , na końcu oI;r,')gJa­
wa 5 zęby przednie górne 2 , dłubie, kończyste, we­
wnętrznie schodzące się; w dole 6 regularnych , trzykla-
powych ; trzonowych w górze \ ; trzonowy kątny równie
jak u innych tego gatunku zwierząt, tworzy poprzeczny
półząhek ; w dole 5 , z tycli jeden fałszywy. Naga część
pyska niewielą r/.adkiemi, Iwardeini włosami posiana.
Cały wierzch głowy, boki szyi, wierzchnie części ciała i
nasada błony międzyudowćj krótką, rudawo-płową sier-
cią pokryte; cały spód izabellowo-płowy; takaż sierć na
bokach piersi, z rudawym odcieniem; cała dolna część
błony międzyudowej , gołćui okiem widziana, zdaje się
być naga; lecz pod szkłem powiększającym dostrzedz mo­
żna na jej powierzchni bardzo drobne brodaweczki i wy­
rastające z nich rzadkie, delikatne, białawe włosy. Bło­
ny jasno-śniade, z białemi strzępkami. Ubarwienie obu
płci jednakie. Długość całkowita .3 cale, 2 lub 3 linie.
Mieszka w Indyach...................................................................7
f f Gatunki iioivcg« Świata.
225. Pruinosus ("), K u d ł a t y .
Sierć długa, bardzo obfita , trój- lub cztéro-barwna.
Skrzydła pod spodem wzdłuż przedramienia, błona sła-
biznowa z wierzchu i pod spodem , i obie strony między-
udowej pokryte długą, obfitą siercią. Włosy wierzchnich
części [trzy nasadach czarniawo-śniade, dalćj sniado-żół-
tawe, wyżej czarniawe, na końcach zaś białe. Ztąd po­
(*) Vespcrtiliou Noctuline Isid. Geoff. voyag. aux. Ind. orient, de Be*
langer, str. 92.
(“ ) Vcsp. pruinosus Say., Nycticeius Pruinosus; Nycticc givre Temm. 2,
str. 155; Vespert, villosiseiinus Geoff.
To.« I. 32
http://rcin.org.pl

254 R z ę d II. Nvcticeius.
chodzi, że odzież zwierzęcia zdaje śię być biało-mannu-
rzasta , lub j;iкUy białym pyłem pokruszona. Sierć na
tylnych części;icli i błonie niiędzy-udowćj rudawa i biała;
końce włosów szyi żółtawo-białe, a piersi sniadawc. Dłu­
gość całkowita 4 cale, 5 łub linij.
Ojczyzną Paraguaj. . 8
220. L asiurus ('), К os si acz.
Zębów przednich w górze 2 odosobnionych, kształ­
tem do małych kłów podobnych; w dole С trzonowych,
лѵ górze 4 , piąty nadzwyczaj mały, poza stopniem kła
umieszczony, nieużywalny^ w dole 5.
O dzież letnia: Sierć ua wierzchu głowy i potylicy
żółtawa, z końcami rudeini ; reszta wierzchnich' części
ciała, błona wzdłuż słabizny, nogi, palce i cała błona
między-udowa porosłe bardzo obfitą siercią, która przy
nasadzie jest żółta , a na końcach jnsno-cynamonowo-ru-
da; niektóre indiwidua mają końce sierci białe. 1’od spo­
dem podbrodek jasno-rudy; przód szyi i piersi żółta wo-
rude, z końcami włosów cyuamonowemi; przy nasadzie
skrzydeł plama biała, a często na szyi biało- i rudo-
upslrzony kołnierz; pozostałe dolne części, trzecia część
przedramienia , błony, słabiznowa i pokrywająca przed­
ramię, mnićj więcej jasno-rude. Hlony nagie, rudo- i
czarno-nakrapiane.
Odzież m łodych i zim owa: Wierzch jasno-żólta wy,
z czerwona wemi końcami sierci. Pod spodem podbrodek i
szyja jasno-rude; kołnierz białawy; nasady skrzydeł ru-
do-upstrzone ; brzuch rudawo-biały, z odcieniem czer­
wonawym; włosiste miejsca błon jasno-rude. Długość cał­
kowita około 4 cali.
Mieszka w Stanach Zjednoczonych i północnych pro-
wineyach Ameryki południowej...................................................9
(*) Vesp. lasiurus Lin. Gm. Schreb. Geoff.— Vespertilion à queue velue
Deem. Теш m. 2, sir. 156, tal». 47. fifj. 8.
http://rcin.org.pl

R/i;n II. N YCTICEIUS. 2 5 5
227. N o vaeh о г ас ans is (*) , A ta ła f a .
Pysk krótki, tępy; konchy uchowe krótkie, szero­
kie, zaokrąglone; błona nriędzyudowa tytko w części
wierzchniej po obu stronach włosami porosła. Zębów
przednich w górze 2 ; z każdej strony po jednym odosobnio­
nym, w dole 6 ; trzonowych w górze cztery bez fałszywego,
лѵ dole pięć,z których jeden fałszywy. Sierć długa, miękka,
jedwabista ; z wierzchu i pod spodem równie jak błona
międzyudowa rudawo-s'niada , przy nasadzie skrzydeł mała
biała plama. Długość całkowita 3 cale, (> linij.
Mieszka лѵ Ameryce północnej..................................- 10
228. Bonariensis (**), B onarejski.
Pysk krótki, stożkowały; uszy krótkie, okrągławc,
bardzo odległe. Na twarzy sierć k ró tk ab ło n a iniędzy-
udowa z wierzchu bardzo włosista, pod spodem naga.
Zębów przednich лѵ górze 2 , bardzo odległych, kształ­
tem do małych kłów podobnych; w dole 6 , bardzo ma­
łych, skupionych, dwu-klapowych. Kły ostre, zakrzy­
wione i wystające. Trzonowych w górze 4, a 5 w dole.
Pysk czerwony; grzbiet jasno-płowy łub żółty; sierć na
ciele obfita, każdy włos zakończony czarno, z wierzchoł­
kiem białym. Włosy z wierzchu błony międzyudo wéj
mniej miękkie niż na grzbiecie, mają kolor czarniawo-
czérwonawy. Podgardle, piersi i spód ciała jasno-płowe,
Vesp. Novaeboracensis Linn. Penn. Encycl. Meth. tab* 34, fig-. 5, Desni.
Mamm. str. 146, gat. 227, pod nazwiskiem Atalapbe Américain. Atak
Americana. Hafinesque Temra. 2, str. 158. Gatunek ten stanowi н
P. Ha fi и es que osobny rodzaj Л tala fa , któremu wspomniony autor,
biorąc opis z indiwiduum w wieku bardzo podeszłym, pozbawionego
przednich zębów, nadał cechy następne : Zęby przednie w obu szczękach
żadne; nos gładki; ogon od błony międzyudo wćj dłuższy lub
zupełnie w nią wrosły; konchy ucbowe z przy uszkiem, miernie oddalone.
Prócz wyzćj opisanego gatunku, P. Rafîncsque wymienia
drugi Sicula , którego sierć z wierzchu brunatno-ruda, pod spodem
ciała popielato-ruda. Ma mieszkać w Sycylii.
(**) Yespertilio Bonariensis Less. Voyag. de la Co

256 Rzęd II. Nycticeius.
pomieszane z brunatną siercią. Długość całkowita około
3 cale.
Mieszka w okolicach Muenos-Ayres...............................11
Inne mniej dokładnie przez P. Rafinesque opisane
gatunki tego rodzaju, są następne:
Nycticeius llum eralis (Rafinesque).
Z wierzchu ciemno-śniady, pod spodem szary; barki
czarne ; błony czarniawe. Długi 3 całe.
Mieszka w Kentuky w Ameryce północnej. . . 12
N ycticeius Tessellatus (Rafinesque).
Nos dwu-klapowy ; konchy iicliowe włosami zakryte.
Ogon tak długi jak ciało, zakończony wydatną bro­
dawki); sierć płowa; kołnierz wązki, żółtawy,- pachy bia­
łe, skrzydła siatkowate, rudo-nakrapiane. Długi 4 cale.
M ieszka tamże? gdzie poprzedzający. . . . 13
» łS ł« ------
RODZAJ II. (45).
Vespertilio (*), N ietoperz. (J u n .)
Zębów przednich w każdym peryodzie życia Te
cztery górne przednie zęby znajdują się zawsze i w ka­
żdym wieku; wypadają bowiem ze szczególnych tylko wy­
darzeń , albo w najpóźniejszej starości. Każda para zę­
bów ma oddzielne i odosobnione swoje uliki; cztery górne
przednie zęby bywają mnićj więcej szerokie i wielkie,
gładkie lub dwu-klapowe, ustawione parami, schodzą się
ku śrzodkowi, i zawsze od kłów są odosobnione prze­
działką; z pomiędzy nich wewnętrzny zawsze najsilniej­
szy. Kość międzyszczękowa chociaż szczątkowa , obszer­
niejsza jednak i szersza niż w rodzaju poprzedzającym.
Zębów przednich w dolnej szczęce sześć, zawsze skupio­
nych, dwu- lub trzy-klapowych. Kły silne, graniaste,
(') Liiin. Auct. IMccotus Geofl’.’ Auct.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. V e s p e r t i l i o . 257
często trój-kątne, lecz zawsze gładkie i bez stoptii. T rzo ­
now e fnlszytvc, z powodu rozwijania się kłów i stopnio­
wej; o wzrastania trzonowych prawdziwych, często bywają
wypychane zeswoicii ulików, pospolicie wewnątrz, rzadko
zaś zewnątrz gęby; ztąd liczba fałszywych bywa różna, od
0 do 2 w szczęce jfórnej, a od 1 do 2 w szczęce dolnej. Taka
niejednostajność, zależąca najczęściej od wieku zwierzęcia,
może służyć pomocniczym śrzodkiem do poznawania ga­
tunków. Liczba trzonowycli różni się następnie od ^ |
lub Ą ; trzonowych prawdziwych zawsze znajduje się w ka­
żdej szczęce po 4. Trzonowe fałszywe bywają niekiedy
tak małe, umieszczone zupełnie nie w szeregu zębnym i
poza stopniami kłów ukryte, że są prawie niewidoczne.
Ogólna liczba zębów bywa od 32— 34— 36 lub 38, podług
gatunku i wieku indiwiduów.
Rozmaite gatunki N I e to p e r z y są wszystkie, z inałym
wyjątkiem, równie jak zwierzęta należące do Rodzaju R i-
n D lo p iiu s , i wiele innych S k r z y d l a t y c h R o ś lin o - i O w a d o -
ŻERNYcn, opatrzone gruczołami wonneini, z których sączy
się przez niewidzialne prawie w skórze otwory tłuszcz prze­
nikliwego,mniej więcej nieprzyjemnego zapachu, stosownie
dogatunków; te gruczoły rozmaitych wymiarów i kształ­
tów', znajdują się u płci obojga i bywają umieszczone pod
lub nad oczami, albo też przy końcu pyska; niekiedy są
bardzo wielk'e i pokrywają znaczną część boków głowy ;
one to sprawują u niektórych Nietoperzy Europejskich tę
mocną i odrażającą wonię, która w znacznej nawet od­
ległości wyjawia miejsce ich schronienia.
W rozmnażaniu się Nietoperzy widziemy odznacza­
jący się przykład anomalii. Niektóre ich gatunki wydają
na świat po dwoje młodych, inne tylko po jednym; za­
pewniają nawet, że pomiot ten bywa różny, już perjo-
dycznie, już to przypadkowie; zdarza się bowiem, że
w tymże gatunku (пр. У . N o c tid u j, jednego roku wszyst­
kie brzemienne i karmiące samice rodzą tylko po jedném
http://rcin.org.pl

2 5 S Rzjęd I I . V e s p e r t i l i o .
dziecku, wtenczas, gdy tenże gatunek znajdywany bywał
niekiedy z dwoma zawiązkami płodu. Inną niemniej zaj­
mującą szczególność spostrzegamy w sposobie życia Nie­
toperzy, (która zresztą zdaje się rozciągać na cały Iizęd
S s ą c y c h S k r z y d l a t y c h ) , tą jest: że samice po zapłodnie­
niu odosobniwszy się od samców, zbierają się w znacznej
liczbie do wspólnego schronienia; tam rodzą płód swój
i czuwają nad pićrwiaslkowćm jego wychowaniem; pod­
ówczas samcy N ie to p e r z Ó w żyją także osobno i zdalcka od
miejsc wybranych przez «arnice. Nasze Europejskie Nie­
toperze powracają dożycia towarzyskiego, za zbliżeniem
się epoki ich zimowej otrętwiałości ; w tym stanie trwają*
cym dość długo, lecz niekiedy przerywanym pięknemi
dniami zimy, całe familie, gromady indiwiduów, zcze-
piają się w nieładzie, często jedne na drugich, w miej­
scach osłonionych od wpływu silnego zimna.
Pożywienie N i e t o p e r z y składa się wyłącznie z owa­
dów', szczególniej nocnych, lecz równie i Chrząszczowa-
tych ; małe gatunki łowią owady błonko-skrzydłe, pe>-
czwarki i bardzo drobne mięczaki. Ich żarłoczność, po­
dług Khula, dochodzi do wysokiego stopnia; widział on
Nietoperza zwyczajnego (N oetulà), pożerającego nu raz
13 chrząszczów pospolitych, a 70 much domowyeh zale-
dwo wystarczyć może dla nasycenia K a r l i k a (pijiistrel-
lus).
Podług wszelkiego podobieństwa, N ie t o p e r z e , i prócz
nieb większa liczba S s ą c y c h S k r z y d l a t y c h , lenieją dwa
razy, lub przemieniają perjodycznie ubarwienie końców
sierci; to pewna, że niektóre gatunki Indyjskie noszą
ślady tćj własności w barwie odzieży perjodycznie od­
miennej lub nieznacznie rozmaitej. Mało jest takich ga­
tunków Nietoperzy, którychby samce różnili się od samie
ubarwieniem; ale młode niektórych gatunków Indyjskich
miewają maść odmienną od dorosłych.
Nietoperze są mieszkańcami wszystkich części świata
http://rcin.org.pl

R zęd I t . V e s p e r t im o . 2 5 9
i żyją we wszystkich klimatach. Znamy dzisiaj należycie
rozróżnionych przeszło sto gatunków.
•f* €■ at linki Europejskie.
229. N octtila (*), Z w y c z a jn y .
Sierc na ciele srzednićj długości, jedwabista, lśnią­
ca, pokrywa część błony słabiznowćj pod spodem i całe
skrzydło wzdłuż przedramienia; jest. ona u starycb bardzo
obfita, u młodych zas jednorocznych rzadka. Wierzch
ciała u płci obojga jasno-rudy, lśniący, spód jas’niejszy;
włosy skrzydeł rudawn-śniade. Młode roczniaki mają
sierć krótką bez połysku, żółtawo-rudą^ błony zaś czar-
niawo-rude. Zęby przednie w górnej szczęce 4 osadzone
parami , z pomiędzy nieb ząb obok kła znajdujący się
krótki , gruby i w kształcie trzonowego fałszywego zęba;
drugi za nim do małego kła podobny; trzonowych w gó­
rze 4, bez fałszywego zęba; ostatni z nieb jest tylko po­
łówkowy, poprzeczny, lecz wewnątrz szeroki; dolnych 5.
Całkowita długość ciała 4 cale, 6 linij.
Mieszka szczególniej w śrzodkowej Europie; znaj­
duje się jednak i we Włoszech, w Azyi umiarkowanej, a
nawet w Japonii. Zwyczajnćm jego schronieniem są wie­
że, rozwaliny murów; dziuple drzew les’nych i owoco­
wych, gdzie dla przepędzenia snu zimowego licznemi
zbiera się stadami.Gatunek ten znajduje się w rozmaitych
miejscach Rossyi, lecz najobficiej około morza Kaspij­
skiego i na Kaukazie..........................................................................1
230. Łeislerii (**), L e j s l e r a .
Zębów przednich w górze 4,ustawionych parami, z tych
znajdujący się obok kła bardzo mały; drugi większy dwu-
(*) Vesp. Noctula Daub. Vesp. lasiopterue Schreb. Geoff. la noclule id.
Młody, V. proterus Khul.
(**) Łeislerii Khul. Deutsch, llcderm.
http://rcin.org.pl

2 6 0 R zęd II. V eSPERTILIO.
klapowy; trzonowych w górze 4, bez fałszywego; dol-
nycli 5 , i z nieb jeden fałszywy. Sierć wszędzie dwu-
barwna , długa, szeroko pokrywająca błonę słabiznową ł
nasadę międzyudowej, szczególniej na częściach dolnych;
wzdłuż przedramienia włosista smuga ; włosy części gór­
nych przy nasadzie śniade, przy końcach cynamonowe,
z wierzchołkami rudawemi; pod spodem ciała włosy przy
nasadzie czarniawo-, na końcach szaro-śniade ; obfita sierć
błony słabiznowćj i nasada międzyudowej jednostajnie
żółtawe. Młode mają sierć ciemniejszą« wpadajacą w kolor
czarny. Długość całkowita od 3 cali 9 linij, do 4 cali 2 linij.
Mieszka w Niemczech wyłącznie po wsiach. Gnieździ
się w wydrążeniach drzew w blizkości wód stojących;
żyje samotnie, rzadko w towarzystwie innych gatunków.
Na pierwszy rzut oka różni się od poprzedzającego ga­
tunku nie tylko drobną swą postacią, łecz szczególniej
siercią, pokrywającą wierzch skrzydeł i nasadę błony
między udowej , a także palcami nóg bardzo krótkiemi,
bezpośrzednio wrosuięłemi w błonę skrzydeł. . . 2
231. liraclujotos (*), M o p s ik .
Zębów przednich górnych 4, parami ustawionych,
w dole G; trzonowych górnych 4 , dolnych 5, kończy-
s ty eh. Sierć miękka, jedwabista, gładka, śrzedniej dłu­
gości, z wierzchu jasno-płowo-ruda, przy nasadzie zu­
pełnie czarna; czoło, wierzchołek głowy, potylica i
wierzchnia część szyi pokryte szérokiém, czarnćm krótko­
włosym piętnem; pysk i brzeg wierzchni uszu nagie, na­
sady ich i nasady wstawy usznej ukryte pod włosami po­
liczków. Sierć na częściach dolnych ruda, mniej jasna
niż na wierzchnich, lecz przy nasadzie także czarna. Bło­
ny nagie, ogon śrzedniej długości, koniec jego i ze­
wnętrzne brzegi błony międzyudowej białawe. Długość
całkowita 2 cale, 7 linij.
(*) Catal. de la Faune des environs d’Abbcvile par M. Bâillon,
http://rcin.org.pl

R zęd I I . V e s p e r t il io . 2 0 1
Micszliil we Fr.incyi...................................................; . 3
232. Discolor (*), R ó ż n o b a r w n y .
Zębów w gór/.e 4 osadzonych parami, bardzo drob­
nych, w dole 6 ; trzonowych w każdej szczęce po 5 ;
w szczęce górnej trzonowy kątny z obszernym z tyłu
sęczkiem ; trzonowy fałszywy jeden bardzo mały, tępy;
w szczęce dolnej dwa trzonowe fałszywe, równie jak kły
potężne. Sierć krótka, jedwabista, miękka i lśniąca,
wszędzie dwu-kolorowa, a z wierzchu inarmurkowana.
U dorosłych odzież części górnych na tle kasztanowatćm,
podłużnie biało- i żółtawo-żyłkowana. Włosy w całej
prawie długości kasztanowate, na końcach białe lub żół­
tawe: części dolne zdają się być czysto-białe, gdyż po­
krywające je włosy są w większej połowie białe, przy
nasadzie jednak śniade; na słabiznach odcień brunatna-
wćj barwy. Młode są z wierzchu czysto-kaszłanowate lub
zlekka białawo-smugowane. Długość całkowita 4 cale, 2
linie.
M ieszka w południowej i wschodniej Europie. . 4
233. Schreibersii (**), S z k e jb e r s a .
Zębów przednich w górze 4 , parami ustawionych;
w dolnej szczęce G; pierwszy trzonowy fałszywy w górze
bardzo mały, drugi równej prawie z kłem długości; reszta
trzonowych niewiadoma. Z wierzchu popielato-szary, pod
spodem jasno-popielaty, częstokroć żółtawo-biały ; u ksiu-
ka w skrzydłach pazur biały. Długość całkowita 3 cale,
G linij. z których ogon zajmuje t cal, 8 linij.
Mieszka w podziemiach gór Bannatu, gdzie go zna­
lazł I*. Schreibers................................................................................5
234. Serotinus (***) , M ię s n y .
(*) Khul. Deutsch. Flederm. sir. 43. gat. 8.
(**) Natt. et Khul. Deutsche Flederm str. 41, gat. 7; Dcsm. Mamm. str.
138, gat. *207; Miniopterus Sch reibersii Ch- Bon.
(***) Linn. Gm Gcoff. La Serotine BufF Speck-Fledermaus Bechst.— Spät
fliegende Fledermaus Khul. La Noctule F. Cuv. У. Scrotina Pall. Zoogr.
1, str. 1?3.
Том I. 33
http://rcin.org.pl

2 0 2 I I zęd I I . V e s p e r t il io .
Najobficiej znajdujący się w Europie gatunek, mie­
szka równie po miastach, jak i po wsiach. Pysk ma dłu­
gi, aż do przyczółka nagi; konchy uchowe oddalone,
mierne, włosiste przy nasadzie zewnętrznej, cokolwiek
na przód zastające ; wstawa liściasto-łukowata , na końcu
okrągła ; ogon od błony międzyudowćj o póltory linii
dłuższy. Gruczoły wonne po bokach pyska białawo-żółte.
Шопа międzyudowa cała. Zęby przednie w górze 4, usta­
wione parami $ z tych obok kła znajdujący się bardzo
mały, tępo-kończysty; drugi wielki dwu-klapowy; w do­
le 6 ; trzonowych górnych w wieku podeszłym 4, bez fał­
szywego; a w stanie zwyczajnym trzonowy fałszywy
ledwo widzialny, poza stopniem kła umieszczony; ząb
ostatni tylko połówkowy, poprzeczny, bez stopnia.
Sierć miernie długa, miękka, jedwabista, gładka,
bardzo lśniąca. Sam iec: z wierzchu śniado-brunatny, pod
spodem popielato-śniady, bez połysku. Samica: z wierz­
chu rudawo-śniada , pod spodem żółtawo-szara. Pysk,
uszy i błonyczarne. Młode mają sierć ciemniejszą i mnićj
lśniącą. Długość całkowita 4 cale, 9 lub 10 linij, z któ­
rych ogon zajmuje 2 cale, 2 linie.
Mieszka w północnej, śrzodkowćj i południowej
Europie......................................................................... 6
235. Lim nophilus (*), N a d w o d n y .
Zębów przednich górnych 4, parami ustawionych,
dolnych 6 ; trzonowych w jjórze 6 , z których 2 fałszy­
wych; drugi zaledwo widzialny; trzonowy kątny z tyłu
sęczkowaty ; w szczęce górnej 6 , z których 2 fałszywe.
Sierć miękka, jedwabista, miernie długa; na błonie
wzdłuż słabi/.ny, na żyłach przedramienia i na błonie
międzyudowćj rzadkie, czysto-białe włosy; części górne
ciała i większa część boków szyi, u Samca szaro-mysza-
le; u Sam icy rudawe; podbrodek, policzki, przód szyi
(*) Tenim. 2, str. 176, tab. 48, fijj. 1 i %.
http://rcin.org.pl

U zjęd I I . V e s pe h t il io . 263
i pozostałe części dolne włosami białemi, z nasadą czar­
ną , okryte; spód ciała czysto-biały ; nasada skrzydeł
śniado-popielata ; wierzchołki włosów, stosownie do wie­
ku, mniej więcej białe. Młode roczniaki sierć mają rzad­
ką , z wierzchu śniadą, pod spodem niebieskawo-czarną
z końcami szareini ; spód ciała białawy. Całkowita dłu­
gość 4 cale, z których ogon zajmuje 1 cal, 6 li ni j.
Mieszka w Europie, szczególniej w Niderlandach
nad brzegami wód j lata bardzo poźno....................................7
236. M urinus (*), M y s z a ty .
Największy Europejski gatunek. Twarz prawie zu­
pełnie naga; nozdrza pobocznie otwarte-; wargi z obu
stron wiszące. Uszy w tył podane, bardzo odległe, całe
jajowate i nagie. Wstawa w kształcie wierzbowego liścia
przy nasadzie rozszerzona. Gruczoły wonne po bokach
pyska cytrynowo-żółte. Zębów trzonowych w górnej szczę­
ce 4, parami ustawionych, wszystkie są skupione, wiel­
kie i gładkie, bez wyszczerbienia czyli klapy; w dole 6 ;
obszernie ustawionych , gładkich. U dorosłych trzono­
wych w szczęce górnej 6 , ostatni poprzecznie listewko-
waty, szczupły, w szczęce dolnej 6 ; w każdej szczęce
pierwszy fałszywy, od następnego większy. Sierć długa,
gładka, \»szędzie dwu-barwna; nasada skrzydeł zawsze
ciemniejsza. Wierzch ciała szaro-śniady, szaro-rudy, łub
czysto-szary, stosownie do wieku indiwiduów; nasady wło­
sów zawsze czarniawe; wierzch głowy zawsze od grzbietu
jaśniejszy; spód ciała czysto-biały lub żółtawy ; nasady
włosów czarniawo-sniade. Długość całkowita 5 cali, 2
łub 3 linie, z których ogon zajmuje 2 całe, 1 linię.
Młode roczniaki mają sierć mniej długą, rzadszą,
około szyi bardzo nizką lub żadną ; na częściach dolnych
(*) Dorosły V. myotis Beelist i Kliul.; У. murinus Linn. Gm. Pall. Zoogr.
1, sir. 122. La chauve Souris ou Grande Chauve-Souris Briss. Buflf.;
Vespcrlilion murin. Geoff. Desm. Ma mm, sir. 134, Летучая Мышъ,
rosi.
http://rcin.org.pl

'2 ( 5 4 ItzĘD II. V e s p e h t il io .
są biale, г szarym odcieniem ; na górnych ciemniejsze.
Takie ubarwienie, właściwe tylko młodemu wiekowi, nie­
którzy nowsi autorowie nadają swojemu gatunkowi
rinus.
Nietoperz mys/aty mieszka w umiarkowanych i po­
łudniowych stronach Europy, a także w północnej Afry­
ce, w Rossyi południowej nad rzeką Kymnikiem i na Kau­
kazie. W ydaje zapach piżma. Lata w nocy po zupełnym
zmierzchu , -nigdy z wieczora........................................................8
237. O minii (*), O its iN iE G o .
Głowa krótka , bardzo zaokrąglona ; nos tępy, nieco
zadarty; nozdrza zbliżone; czoło wypukłe, w przedniej
części aż do uszu rurkowa le j oczy zakryte włosami, u-
mieszczonc są w równej od nosa i uszu odległości. Kon­
chy ucliowe małe, prawie tak szerokie jak długie, zao­
krąglone , całe , dość od siebie odległe , lecz na wierz­
chu głowy z sobą połączone; wstawa szczupła, nitkowa­
ta, połowie długości konchy wyrównywająca. Gęba aż
do kątn ocznego rozcięta; twarz obfitą, w górę podnie­
sioną siercią pokryta ; skrzydła bardzo obszerne, pólłrze-
cia raza dłuższe niż szersze ; pazur ksiuka bardzo mały;
ogon od ciała i przedramienia nierównie dłuższy, silny,
cały w błonę w rosły ; nogi wolne. Zębów przednich w gó­
rze 4 osadzonych parami, w dole (5; trzonowych w gó­
rze 5, w dole 0 ; wszystkie wielkie, kończyste. Sierć
miękka, obfita, prawie wszędzie jednobarwna; wierzch
ciała śniado-kasztanowaty, z końcami włosów jaśniejsze-
uii $ spód jasno-szary ; końce włosów ciemniejsze. Dłu­
gość całkowita 4 cale, z których ogon zajmuje 2 cale.
Znaleziony we W łoszech w skalistych miejscach gó­
ry Com o, o S000 stóp wysokości nad powierzchnią mo­
rza ...............................................................................................................9
(*) Miiiiopterus Orsinii CL. Bonap. Fau. Ilal. Temm. 2, str. 179, tab. 49,
fig. 1 i 2« Z tego * po^y^ćj opisanego g.'itiinku V. Schreihersii, Książe
Karol Bonaparte utworzył osobny rodzaj 3Iiniopterus.
http://rcin.org.pl

R zęd I I . V e s pe k t il io. 2 6 5
238. A u ritu s (*) , W lE LKO U C II.
Konchy uchowe bardzo obszerne, długości ciała pra­
wie wyrównywające, na boki pochylone, na głowie zro-
słe, cienkie, cokolwiek przezroczyste, z fałdem podłuż­
nym, brzeg ich wewnętrzny w całej długości rzęsowaty.
Wstawa prosta, długa, kończysta ; głowa spłaszczona j
pysk długi, spiczasty. Gruczoły wonne przed oczami,
po bokach pyska żółtawe. Zębów przednich w górze 4,
parami ustawione, co do wielkości i długości nierównej
w dole 6 ; trzonowych w górnej szczęce 5, w dolnej 6 .
Sierć długa , przy nasadzie czarna ; błony nagie równie
jak uszy, wypłowiało-snjado-szare. U płci obojga odzież
z wierzchu śniado-popielata , z rudawym odcieniem ; pod
spodem biafawo-szara , z odcieniem żółtawym. 311ode są
z wierzchu wypłowiało-sniado-szare, cokolwiek rudawe;
pod spodem żółtawo-białe. Długość całkowita 3 cale, 7
lub 8 linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 8 lub 9 linij.
Mieszka w umiarkowanej i ciepłej Europie. Indiwi-
(*) У'• Л и г i tus Linn. Schräh. Geoft*. ; L'oreillard Daub. Vesp. à grandes
oreilles Hafin. ; Plecotus brcvimanus Linn. , Trans.; (jest to młody
tego gatunku). Langhärige Fledermaus Beclist. ; IMecotus communis
E. Geo fl*., PI. brevimanus Jenyns.; Piec- cornutus Fab. Isis. 1826.
V. Cornutus Temminck 2, str. 182, podług uwag P. Sclys Long-
chainps (Rev. Zool. 1842, str. 340), stanowi jedno z gatunkiem Au~
ritus. Ten gatunek i kilka następnych , składają rodzaj Plecotus E.
Geoff. czyli 3Iacrotus Liczą i Ks. Karola Bonaparte. Bezzasadność
tego podziału, opartego jedynie na wielkości koncli uchowych , charakterze
nie mającym pewnych i stałych granic, dowiódł Temminck
w Monografiach zwierząt Ssących T. 2, na str. 144, 100 i 107.
P. Izydor Geoffroy St. Hilaire, podzielił gatunki składające rodzaj
Plecotus, przez ojca jego utworzony, na dwa oddziały: a) Z konchami
uchowemi nadzwyczajnie wielkiemi, i b) Z konchami obszerne-
mi; do pierwszego oddziału policzył następne: 1) Ple. A uritus;
2) P I. Peronii, 3) PI. CornatuSy 4) PI. Brevimanus ; do drugiego
zasr : 5) PL Barbastellusy 6) PI. Timoriensis, 7) PI. Mauyei, 8)P l.V e-
latus. Z pomiędzy wyzćj poinienionych gatunków, PI. Peronii różni
się od zwyczajnego Wielkoucha {Auritus), przy uszkiem dłuzszym,
*ięgaj 4Cym wyzćj niz do połowy uehowćj konchy, ubarwieniem ja-
sniejszćm, które szczególniej pod spodem ciała jest prawie białe.
(Mag. de Zool. 1822 Ma mm if.) t .
http://rcin.org.pl

26G ІѴ/.ęd II. Vespektilio.
(lun stron południowych są od północnych mniejszej znaj­
duje się także w północnej Afryce. W Uossyi uiniarkowa-
nćj i na Syberyi dość rzadlsi. Widział {jo jednali sławny
Giildenstaedt na Kaukazie i w Georgii, a Steller w Kam­
czatce........................................................................................................1 0
2 3 9 . liechsleinii (*), Bi-chszteyna.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowych wszędzie po 6 , z których 3 fał­
szywe. Sierć długa, gęsta, na wierzchnich częściach ciała
rudawo-śniada, z nasadą brunatną; pod spodem srćbrzy-
sto-biała, z nasadą czarniawo-śniadą. U młodych na
wierzchnich częściach ciała końce włosów srćbrzysto-sza-
re, na spodnich świetnie białe. Błony przezroczyste żół-
tawo-śniade; konchy ucbowc płowo-żółte. Długość całko-
лѵИа 3 cale, 8 łinij , z których ogon zajmuje 1 cal, 5
linij.
Gatunek wszędzie , gdzie się znajduje , dość rzadki;
obfitszy jednak w południowych niż w północnych kra­
jach.
Mieszka w Niemczech, Węgrzech ; pospolicie w wiel­
kich puszczach, nigdy w budynkach. Odkrył go Dr. Lei­
sler z Hanau. . . . . . . • . . . • • 1 1
2 4 0 . N a ttereri (**), N a te re ra .
Pysk bardzo krótki, niewąsaty; zewnętrzny brzeg
błony międzyudowćj królkiemi , twardeini włosami obro­
sły. Zębów przednich w górze ustawionych parami 4,
лѵ dole fi, skupionych; trzonowych w szczęce górnej 5,
w dolnej fi, z klórych 3 fałszywe. Sierć gęsta, szcze­
gólnie nagłowie i szyi bardzo długa; wszędzie dwu-barw-
na ; z wierzchu ciała i przy nasadzie ciemno-sniada, z koń­
cami koloru myszatego; boki szyi i same wierzchołki wło­
sów zlckka rude. Włosy na spodzie ciała, przy nasa-
(•) Kbul. Deut. Flederm sir. 22, tab. 23, Desiu. Manun. str. 135, gat. 20K
(**) Teram. 2, słr. 185, tab. 50, fig. ii i 4*
http://rcin.org.pl

R ajjd II. V e s p e h t iu o . 2 6 7
dach, czarniawe, a pośrzodku brunatne, lecz że ich koń­
ce są białe, ztąd odzież dolna zdaje się być biaława.
Długość całkowita .3 cale, 3 lub 4 linie, z których ogon
zajmuje 1 cal, 3 linie.
Gatunek rzadki, znajduje się w Niemczech, Nider­
landach i w krajach południowych Europy, około mórz
Adryatyckiego i Srzódzieinnego................................................12
2 4 1 . Daubenlonii ( ' ) , D o b e n t o n a .
Zębów przednich w górze 4 , osadzonych parami,
w dole 6 , skupionych; trzonowych wszędzie po 6. Sierć
krótka, miękka, dwu-barw na ; błona słahiznowa i nasada
błony międzyudowćj z obu stron obficie włosiste ; cała
błona międzyudowa i jej brzegi pokryte rzadka sierciąj
Części wierzchnie, boki szyi i podbrodek czerwonawo-
sniade, z szarym odcieniem; nasady włosów szarawo-
śniade; włosy dolnych części mają końce srćbrzysto-bia-
łe, nasadę zas' czarniawą, co tworzy szarawo-białą , mar-
murkowaną barwę; rzadkie włosy błony międzyudowćj i
palce srebrzysto-białe. Długość całkowita 3 cale, albo
3 caie i 5 linij , z których ogon zajmuje 1 cal, 4 linie.
Mieszka w śrzodkowćj Europie, niewidzianego do­
tąd w krajach północnych...........................................................13
2 4 2 . Capaccini ( * '), K a p a c y n ie g o .
Zębostan niewiadomy. Sierć miękka, gęsta, jasno-
cynamonowa ; na częściach dolnych żóltawo-ruda , z na­
sadą kasztanowato-śniadą, na wierzchnich zas z nasadą
szarą. Długość całkowita 3 cale, 2 linie, z których ogon
zajmuje 1 cal, 6 lin i j .
Mieszka w Sycylii . . . T . . . . 14
2 4 3 . Megapodius (***), D l u g o p a l c z a s t ï .
(*) Kbul. i Desmarest. Deutsche Flederm.
(“ ) Książe Musignano Icon, del Faun. Hal. Te ni m. 2, str. 187, tob. 49,
li ^ 3.
(“*) Temm. ib. str. 189. Podług zdania P. Selys Longcbamps, ten gatunek
ma stanowić jedno г poprzedzającym. (Revue Zool. 1842, str. 343).
http://rcin.org.pl

2G8 R z Ęd I I . Vespertilio.
Zębów przednich w górze 4 , osadzonych parami,
silnych i grubych, w dole 6 ; trzonowych w górze i w dole
po 6 , z których 2 fałszywe. Palce długie, rzadką siercią
porosłe. Sierć krótka, gładka, dwu-barwna, z wierzchu
i pod spodem okrywająca słabizny. Wierzch ciała śniado-
szary, z nasadą włosów ciemno-sniadą , spód biały, z na­
sadą włosów czarniawą5 błony śniade. Długość całkowita
około 3 cali, z których ogon zajmuje cal 1.
Mieszka w Sardynii...............................................................15
244. Em arginatus (*), Szczfennoucn.
Zewnętrzny koniec uchowéj konchy mocno wyszczer­
biony ; ustawa długa, szydlasta. Wierzch ciała i głowa
rude, z żółtawym i śniadym odcieniem; spód rudawo-
popielaty ; uszy i błony spłowiało-śniade. Długość całko­
wita około .3 cali , z których ogon zajmuje 1 cal, 2 linie.
Mieszka oblicie weFrancyi; znajduje się także w An­
glii, a rzadziej we Włoszech , w okolicacli Rzymu. 16
245. M ystacinus (**), W ą s а т е к .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowych w obu szczękach po G. Sierć na
ciele obfita, wełnista; twarz włosami zarosła; wąsy czar­
niawe śniade j włosy wierzchnich części ciała czarne z koń­
cami- płowemi ; dolnych czarne z końcami białaweini.
Długość 2 cale, 7, 8 lub 9 linij.
Dość rzadki. Mieszka w Niemczech i w teraźniej­
szym Królestwie Polskićtn ; przebywa w lasach i około do­
mów. . 17
246. Humcralis (***), P l a m i s t y .
Itóżni się od poprzedzającego: 1) mniejszym wzro-
(*) Ge off. St. Hil Ann. du Mus.
(**) Leisl i Khul. Deut. Fled. Spis Zwierząt Ssących kraju Polskiego przez
Strończyńskiego 7, Teinm. 2, str. 191, tab. 51, fig. 3 i 4.
(***) У. humcralis Catal. de la Faune des eiivir, d’Abbéville przez P. Bâillon
; Tcmm. 2, str. 192. Podług P. Lesson (Nouveau Tableau du
Règne An. n. 292). Ma to być odmiana gatunku Mystacinus.
http://rcin.org.pl

IlzĘD II. VeSPEUTILIO. 269
stem, 2) uszami dłuższeini i więcej wyszczerbionemi,
3) ogonem dłuższym, 4) zupełni) nagością skrzydeł i bło­
ny międzyudowćj. Włos obfity, wełnisty; na górnych
częściach ciała przy nasadzie czarny, zresztą aż do końca
śniado-popielaty ; na dolnych przy nasadzie czarny, na
końcach zaś brudno-biały. Wielkie czarne plamy okry­
wają nasady skr/.ydeł. Długość 2 cale, 10 linij , z któ­
rych ogon zajmuje 1 cal, 4 linie.
Mieszka we Francyi, i zapewne w innych częściach
Europy..............................................................................................18
247. V ispistrellus (*), Klapow aty.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole 5 klapowatych ; trzonowych w górze 4, w dole 5;
fałszywych wcale niema. Ogon małoco dłuższy od przed­
ramienia, zupełnie w błonę międzyudową wrosły; błona
ta bardzo obszerna, okrywa nogi i blizko nich na ze­
wnętrznej stronie jest klapowato wycięta. Włosy długie,
jedwabiste; na górnych częściach ciała przy nasadach
śniade, z końcami czćrwonawo-popielatemi ; na dolnych
śniade, z końcami rudeini. Czoło i nasady uszu żółta­
we. Długość całkowita 3 cale, 3 linie, z których ogon
zajinuie 1 cal, fi 1 inij.
Mieszka w południowej Europie....................................19
248. Pipistrellus (*л) , Капык.
Gatunek najpospolitszy w Europie. Zębów przed­
nich w gór/.e 4 małych, ustawionych parami, w dole 6 ;
trzonowych w górnej szczęce 5 , piąty czyli fałszywy
bardzo mały, blizko stopnia kła umieszczony ; w dolnej
szczęce 5 : wszystkie drobne i ostre. Sierć z wierzchu
(*) Kiąze de Musign. Icon, del Faun. Ital. Tetiim, 2, str. 193.
(“ ) Linn. Gmel. Geoff. Dauben. Bufi’. Zwerg-Flederinaus Bechst. Khul.;
Licz robi wzmiankę o młodym tego gatunku, pod nazwiskiem У.
Pygmaeus, V. Minutas Montagu. Temm. 2, str 194, tab. 48, f. 5.
Pallas, Zoogr. 1, str. l‘

2 7 0 R z ę d II. V e s pe rtilio.
ciała kafowa 5 pod spodem jaśniejsza , bez najmniejszego
śladu białej barwy $ niedostatek której dobrze rozróżnia
gatunek niniejszy od Nietoperza W ą sa tka . Młode mają
barwę rudawą. Długość całkowita 2 cale, 11 linij.
Mieszka w całej prawie Europie północnej. W К us­
sy i znajdywał go Pallas w rozpadlinach skał Uralskich i
nad brzegami rzeki Jenisej; przebywa także w Królestwie
Polskiétn za korą drzew w blizkości wody. . . . 20
2 4 9 . lih u lii (* , K u la ..
Zębów przednich w górze 4, osadzonych parami,
rozmaitej wielkości} z pomiędzy nieb wewnętrzny wielki,
te zas, które kłóm są przyległe, bardzo małe; trzono­
wych górnych 5 , z których jeden fałszywy, zaledwo wi­
dzialny, między trzonowym i kłem ukryty, w podeszłym
wieku wypadający,* dolnych 5. Długość całkowita 3 cale,
z których ogon zajmuje cal 1 i 3 linie.
Ciało otoczone szeroką , włosistą przepaską ; błona
raiędzyudowa w połowie włosami pokryta. Włosy wierzch­
nich c/.ęści ciała rudawo-sniade, z nasadami czarniawe-
IIIi ; spód ciała jaśniejszy niż w gatunku poprzedzającym.
Gatunek ten na pierwszy rzut oka od poprzedzają­
cego mało różny ; odznacza się wszakże liczbą i wielko­
ścią zębów, kształtem konch uchowych i wstawy, włosi­
stą przepaską wzdłuż słabizny, a szczególniej błoną mię-
d z y u d o u ą , do połowy włosami pokrytą.
Mieszka w Dalmacyi i południowych Włoszech. P.
Natterer kilka indiwiduów znalazł w Tryestrze. . 21
2 5 0 . S a v i i (**), Sawi.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
z pomiędzy nich obok kłów znajdujące się spiczaste, w do­
le 6 ; trzonowych w górze 4 bez fałszywego, w dole 5
skupionych. Z wierzchu jasno-kasztanowaty, końce wło­
(*) Temminclî 2, str. 196, tab. 51, fig. 5 i 6.
(**) P. de Musignano Icon, del Fauna Ital. Temm. 2, str. 197.
http://rcin.org.pl

K zęd I f . V espertilio. 2 7 1
sów na głowie i szyi jasno-śniade ; grzbiet popielato-
żółtawym policzki i podbrodek śniadej reszta dolnych
części czarniawo-śniade, z końcami włosów żółtawo-bia-
łemi ; błona międzyudowa zupełnie naga. Długość całko­
wita 3 cale, z których ogon zajmuje 1 cal, Glinij.
Mieszka na wschodnim brzegu Adryatyckiego morza,
w Sardynii i Dalmacyi...................................................................22
2 5 1 . A lcythoc (*), A l c ï t o e .
Zębów przednich w górze 4. ustawionych parami,
nierównej wielkości, w dole 6 , nieregularnych; trzono­
wych w górze 4 , w dole 5 , z których jeden fałszywy.
Odzież długa , gęsta , dwu-barwna ; pysk i czoło izabelo-
wo-szare^ włosy na grzbiecie od nasady aż do połowy
czarniawe, w reszcie dlugos'ci izabelowe, na brzuchu
przy nasadzie czarniawe, na końcu cynamonowe; błony
rudawe, wzdłuż słabizny gęstemi cynainonowemi włosa­
mi pokryte. Długość całkowita 2 cale, 11 linij, z któ­
rych ogon zajmuje 1 cal, 3 linie.
Mieszka w Sycylii..................................................................23
2 5 2 . Leucippe (**), L e u c y p e .
Zębów przednich w górze 4 , w dole 6 : wszystkie
silne; trzonowych w górze 4 , w dole 5, z których jeden
fałszywy. Włosy na ciele długie, gęsfe, wszędzie dwu-
barwne j z wierzchu przy nasadach czysto-czarne, na koń­
cach jasno-cynamonowe ; pod spodem ciała przy nasadach
ciemno-szare, z końcami srćbrzyslo-białemi ; błony sa-
dzowate ; wargi, nos i uszy czarne, z brzegiem zewnętrz­
nym cielistym. Długość całkowita 3 cale, z których ogon
zajmuje 1 cal, 3 linie.
Mieszka w Sycylii.................................................................24
2 5 3 . A rislippe (***), A r y s t i p .
(“) P. de Musig. Icon, del Faun. Ital. fasc. 21.
(") Ib. Temm. 2, str. 200.
(" ’) P. dc Musig. Icon, dcl Faun. Ital. fasc. 21.
http://rcin.org.pl

272 R z ę d II . V e s p e r t i l i o .
/
Różni się od poprzedzającego szczególniej pyszcz­
kiem mocno zaostrzonym, i uszami, których brzeg we­
wnętrzny jest przy nasadzie Wyszczerbiony, wtenczas, gdy
w gatunku poprzedzającym to wyszczerbienie znajduje
się na końcu. Zębów przednich w górze 4 , ustawionych
parami, w dole 6 ; trzonowych 4 w górze, a 5 w dole.
Sierć długa, gęsta, mniej więcej dwu-barwna, na wierzch­
niej części ciała od nasady aż do połowy długości czar-
niawo-kasztanowata , na końcach izabelowa ; pod spodem
ciemno-szarawa , z końcami biało-polyskującemi $ błony
1 inne części ciała nagie, czarniawe. Długość całkowita
2 cale, lO linij, z klórycb ogon zajmuje 1 cal, 3 linie.
Mieszka w Sycylii...................................................................25
254. M arginatus (*), B iałobrzeżny.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
z tych obok kła znajdujący się bardzo mały, zaledwo wi­
docznym następny długi i prosty; w dole 6 trzy-klapowycłij
trzonowych w górnej szczęce 5, niewłaściwy poza stopniem
kła ukryty, mnło-znaczny ; w dolnej szczęce5. Sierć mięk­
ka, ba wełnista, dos'ć krótka, dwu-barwna} na głowie,
po bokach szyi i na górnych częściach do połowy czarna,
w drugiej połowie aż do końców czysto-i/.abelowa ^ przód
szyi i piersi pokryte włosami, przy nasadzie czarnenii, na
końcach jasno-izabelowemi ; na reszcie dolnyeli części
włosy przy nasadzie czarne, na końcaeli czysto-białe ;
błony przezroczyste, czarniawo-szare, wszystkie biało-
obrzeżone. Długość całkowita 3 cale, 2 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal, 5 Iinij.
Mieszka w Sardynii, Trypolis, Nubii i w Arabii
skalistej. ..................................20
255. łlarbtt.slcllus (**), Mopsik,
(*) Cretschm. Atlas du Voy. cle Rupp, en Ejjypt, str 74, lab. ‘І9. a. V.
alhoiimbałus, Küster.
(**) V. barbastellus Linn. Gm. Schreb. Säug. str. 168, tab. 55. La bar-
bastelle Paub. Buff. Fr. Сцѵ. Main. Vol. 2 , Desin. Mamm. sp. 234,
http://rcin.org.pl

Rzęd IÏ. Vespehtilio. 2 7 3
Pysk nadzwyczajnie krótki, mały, tępy; Isonchy
uchowc wielkie, z przodu głowy połączone ; przez śrzo-
dek paskiem włosów przedzielone, po bokach nagie ; wetu-
wa przy nasadzie bardzo szeroka, na końcu zwężona i
ostra, zewnątrz zgięta j gęba aż do uszu przecięta ; gru­
czoły wonne, trójkątne. Zęby przednie górne 4 , usta­
wione parami, w dole С małych ; trzonowych w obu
szczękach po 4 , lecz tylko u indiwiduów bardzo starych;
w stanie właściwym trzonowych wszędzie po 5, z któ­
rych jeden mały niewłaściwy, poza stopniem kła w dzią­
słach ukryty. Ztąd autorowi« w cechach gatunku lego
wspominają tylko o 4 trzonowych zębach w obu szczę­
kach. Sierć bardzo długa, miękka, jedwabista; błony
słabiznowe i nasada międzyudowa po obu stronach sier-
cią pokryte; wierzch ciała czarny; końce włosów na gło­
wie i szyi śniade; na grzbiecie żółtawo-białe; dolne czę­
ści mniej czarne; spód ciała i nasada błony międzyudo-
wéj czysto-białe; nasada słabiznowćj jasno-brunatna; bło­
ny cienkie, jasno-śniade. Długość całkowita 3 cale, 4— G
łub najwięcej 9 linij, z którycli ogon zajmuje 1 cal, 10
lub 11 linij.
Mieszka w umiarkowanej i ciepłej Europie, wszędzie
dość rzadki; przebywa w podziemiach i starych wie­
żach; wylatuje bardzo poźno. Sześć exemplarzy tego ga­
tunku znalezionych zostało w zimie , w piwnicy, w Tar-
choininie pod Warszawą. (Stronczyński , Spis Zwierząt
Ssących kraju Polskiego, str. 1))............................................. 27
GeofT. Ann. du Mus. Kliul, Deuts. Fieder. ßarbastclliis communis
Gray, Plecotus Barhastellus Is. Gcoflf. Synotus Barbastellus Is. Geoff.
F. Сцѵ. t. 2, Niektórzy tcgoczes'ni Autorowie mieszczą ten gatunek
w rodzaju Plecotus; jest to podział całkiem sztuczny, pozbawiony
pewnej i stałej zasady.
http://rcin.org.pl

274 IIzjîd II. Vespertilio.
Gatunki u Autorów niedokładnie opisane,
a ztąd mniej pewne.
F . Subm urinns (*). Koncliy ucliowe nierównie od
glo»vy krótsze; brzeg kła górnego niewydatny, a ztąd
pierwszy trzonowy fałszywy odosobniony; drugi fałszywy
bardzo wydatny; dwa fałszywe trzonowe dolne miernie
długie i kończyste. Obwód ciała 17 do 18 całi.
W ierzcbnie części ciała śniada we, spodnie jasno­
szare, z białym odcieniem ; pysk czarniawo-szary.
Mieszka w dziuplach drzew owocowych; karmi się
wielkieini owadami i lata wieczorem około mieszkań ludzkich.
Zda się stanowić tylko odmianę gatunku M urinus.
V . fJ ieilii (*’). Fionehy ucliowe bardzo małe ; wolna
cząstka końca ogona długa 2^ cali; skrzydła miernie sze­
rokie; włosy długie, jedwabiste. Z wierzchu ciemno-bru-
natno-szary, pod spodem jasno-szary; pysk szarawo-czar-
ny ; błony z wierzchu Czarnia wo-szare , pod spodem sza-
rawo-czarne. Obwód ciała 15-i do 10 cali.
V . O kenii (***). Konchy uchowemałe; zęby wielkie;
skrzydła miernie szerokie; wolny koniec ogona długi 3
linie. Sierć miękka, śrzednićj długości. Z wierzchu ciała
brunalno-czarna , pod spodem cieinno-siwa. Obwód ciała
od 14y do 15 cali.
V . F crnnjincus. Konchy ucliowe krótkie, podłużnie
zaokrąglone; sierć królka, rdzawa ; skrzydła bardzo wąz-
kie. Obwód ciała od 15 do 15-|- cali. Ogon zupełnie w bło­
nę wrosły.
Zwierzę to, podług wszelkiego podobieństwa, na­
(*) Brclnn. Ornie 3, cahier str. 25 i następne.
(“ ) Ib. podług zdania I*. Selys Longchanips , ma on być jedno z gatunkiem
V . Serotinus. (Rev. Zool. 1842, sir. 343).
(***) Ten i następne «Ыа gatunki opisał I*. Bielim de Rcntbendorf лѵ dzieł-
ku, pod tytułem O m is, w 3 Zszycie na str. 25 i następnych.—V .O -
henii, podług zdania i*, Selys Longcbnmps, ma być jedno, ca У. Serotinus.
http://rcin.org.pl

Rzęd I I. Vespektiuo. 2 7 5
leży do gatunku N o cliila , lub jest jego słabą odmianą
w ubarwieniu sierci.
V . Schinzii. Konchy uchowe długie 6 Ii ni j 9 to jest
o 2 linie od głowy krótsze; wstawa długa, lancetowata.
Koniec ogona wolny, tylko na pól linii poza błonę wy-
stający; skrzydła szerokie; sierć długa, miękka, cały pysk
zasłania. Z wierzchu czarniawo-śniady, pod spodem sza­
rawo czarny. Obwód ciała od 9 do 10 cali.
Zdaje się stanowić nowy galunek w Europejskiej
Faunie. (Tem m inck (*).)
f f G a t u n k i A. ІѴ) k a m s k ic .
25(5. Leucom elas (**), Ż a ł o b n y .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 , bardzo małych ; trzonowych w górnej szczęce 4,
w dolnej 5. Sierć długa, gęsta ; na wierzchnich częściach
popielata, z końcami jaśniejszemi ; na spodnich popielato-
czarna ; łonówka, nasada błony międzyudowej i slabizny
czysto-białe. Długość całkowita 3 cale, 2 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal, 7 linij.
Znaleziony pr/ez P.liuppel na brzegach morza Czer­
wonego, w Abissynii i Arabii skalistej................................28
257. D ’A syth rix (***), G ę s t o w ło s .
Zębów przednich w górze 4 , równej wielkości, usta­
wionych parami, w dole 6 małych, trzy-klapowych ; trzo­
nowych w górze 5, z których jeden fałszywy; w dole 6,
i. których 2 fałszywe. Sierć miernie długa, gęsta, ba-
wełnista, wypłowiała; na obliczu bardzo obfita; nasada
błony'międzyudowej z wierzchu i błona słabiznowa tylko
pod spodem, włosami zarosłe. Maść wierzchnich części
(*) Podług zdania P. Selys Longehamps , ma stanowić jedno z gatunkiem
V. Mystacinus. (Revue Zool. 1842, str. 343).
(**) Plecotus Leucomelas, V. Leueomelas, Rupp. Temm. 2, str. 204.
(“ *) Temm. 2, str. 268.
http://rcin.org.pl

27G Rzęd II. Vespêrtiuo.
głowy i wąsów czarna, bez połysku; pod spodem ciała
okopciało-czarna ; wzdłuż słabizny szarawo-czarna włosi-
sta smuga; błony czarne. Długość całkowita 3 calc, i)
litiij, z który ogon zajmuje 1 cal, 6 iinij.
M ieszka w Kafreryi.................................. . . 29
2 5 8 . Isabelltnus (* ), I z a b e lo w y .
Zębów przednich w górze 4 y ustawionych parami;
ząb wewnętrzny długi i silny; u młodych dwuklapowy, u
starych spiczasty ; wewnętrzny, obok kła znajdujący się,
bardzo mały; przednich w dole 6 , które u młodych są
trzv-klapowe, u dorosłych zaś spiczaste; trzonowych w gó­
rze 4 , bez fałszywego; w dole 5, z których jeden fałszy­
wy kończysty. Wierzch ciała izabelowy j koniec pyska i
wargi czarne, spód bledszy. Długość całkowita 4 cale,
2 lub 3 linie, z których ogon zajmuje 1 cal, 7 linij.
Pospolity w okolicach Tripolis.........................................30
2 5 9 . Meyalnrus (* * ), W i e ł k o b ł o n .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami;
wewnętrzne długie, do siebie nachylone; zewnętrzne obok
kła ledwo widzialne; trzonowych w górze 4 , bez zęba
niewłaściwego, w dole 5 , z których jeden mały niewła­
ściwy. Ogon duży, przy końcu w znacznej części wolny.
Błona międzyudowa bardzo szeroka. Włosy wierzchnich
części ciała przy nasadzie czarne, wyżej aż do końca
oliwkowo-śniade ; dolnych części przy nasadzie śniade,
na stabiznach izabelowe; łonówka biała. Długość całko­
wita 4 cale, 3 linie, z których ogon zajmuje blizko 2 cale.
M ieszka w południowej Afryce........................................31
2 6 0 . Tricolor (***), T r Ó j - k o l o u o w y .
Zębów w szczęce górnej 4 spiczastych, ustawionych
parami, w dolnej 6 trzy-lslapowych ; trzonowych w szczęce
górnej G, z których 2 fałszywe: jeden z nich załedwo wi-
(*) Plccotus Isabellinus Less. Temm. 2, str. 205 , tab. 52, fiß. 1 i
(**) Ycsp. capensis? Smith Zool. Journ. Tcmiu. 2 , str. 20G.
('**) Temra. 2 , sir. 207.
http://rcin.org.pl

R zęd I I . V es p e r t il io . 2 7 7
dzialny ; w dolnej 6. Włosy górnych części przy nasadzie
czarniawo-śniade, po srzodku żółtawe, na końcach
rude, na dolnych częściach przy nasadzie śniade, zresztą
żółtawo-białe ; błony zieinisto-czarne Długość całkowita
3 cale, 0 lub 10 linij.................................................................32
261. E pichnjm s (*J, Złocisty.
Sierć obfita, miernie długa, gładkn , upstrzona; na
wierzchnich częściach przy nasadzie spłowiało-śniada; po-
śrzodku źółtawo-biała ; przy końcach jasno-ruda , połyskująca
; pod spodem ciała przy nasadzie śniada, dalej
jasno-rudawa; błony śniade, zupełnie nagie. Długość
całkowita 4 cale, z których ogon zajmuje cal 1 i 10
linij. . . . . . . . . . . . . . . 33
2(52. Platycephaliis (**), 1’łaskogłów.
Sierć gęsta, wełnista, upstrzona j z wierzchu przy
nasadzie czarniawa , z końcami rudaweini ; pod spodem
ciała przy nasadzie czarniawo-śniada, na końcach śniado-
biała i łonówka płowo biała ; błona międzyudowa z wierzchu
do połowy włosisla, pod spodem naga. Długość
całkowita 3 cale, 1 linia, z których ogon zajmuje 1 cal,
1 linię.
Ten i dwa poprzedzające gatunki mieszkają na przy­
lądku Dobrej Nadziei...................................................................34
263. M inuta (***), D robny.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami ;
г pomiędzy nich ząb obok kła znajdujący się, bardzo
mały, naslępny przedłużony, w dole 6 skupionych; trzonowych
w górze 4, w dole 5: między pićrwszemi fałszy­
wego wcale niema; w liczbie ostatnich znajduje się trzonowy
fałszywy, bardzo mały, spiczasty. Na wierzchu
ciała sierć czarna, z nasadą czarną, a z końcami jasno-
(*> Teinm. 2, str. 208. Smuts. Dissert. Faun. Cap. str. 106.
(**) Temm. il». Smuts, str. 107.
(*'*) Temm. 2, 208.
Том I. 35
http://rcin.org.pl

2 7 8 RzĘD II. V e s pÉRTILIO.
śniademi: błony czarne. Długość całkowita 2 cale, 6 lub
7 linij.
Mieszka w różnych miejscach południowej Afryki
w lasach, w blizkości wód........................................................ 35
264. Temminckii (*), Temminka.
Zębów przednich w górze 4, ustawionyęh parami,
z tych znajdujący się obok kła bardzo niały, zaledwo
ponad dziąsła wystający, drugi do kła podobnym trzonowych
w górze i w dole po pięć , między pićrwszemi ząb
fałszywy bardzo mały. Sierć krótka , lecz obfita i gładka
; głowa, policzki, kraina uszna, połowa boku szyi i
wszystkie górne części jasno-szare; podbrodek, dolna
połowa szyi i wszystkie pozostałe części dolne świetnie
białe; błony szare, nieobrzeżone. Długość całkowita
około 3 cali, z których ogon zajmuje 1 cal, 2 linie.
Znaleziony przez I*. Riippel w Nubii, w okolicach
leśnycli................................................................................................36
2 6 5 . Hesperida (’* ) , W i e c z o r n i k .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 małych ; trzonowe niewiadome. Sierć krótka,
gładka, obfita, wszędzie d«u-banvnaj z wierzchu ciała
przy nasadzie śniada, na końcach rudawa ; pod spodem
przy nasadzie czarna , na końcach rudawa ; koniec pyska
bardzo włosisly, czarny; błony śniade, z jaśniejszemi
smugami. Długość całkowita dorosłego samca 2 cale, 8
linij, z których ogon zajmuje tylko cal 1.
Mieszka nad brzegami morza Czerwonego w Abis-
synii.....................................................................................................37
(') Cretscbm. Atlas du Voy. dc Rùppel str. 17, tab. 6, Temm. 2, 210.
(") Temm, 2, 211.
http://rcin.org.pl

R zęd II. V e s p e r t il io . 2 7 9
f f f Gatunki Indyjskie i Azjatyckie.
266. Itłcpotis (*), Okularnik.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 ; górne w młodym wieku dwu-klapowe; trzonowych
w górnej szczęce 5, w dolnćj 6. Konchy uchowe
bardzo krótkie, zupełnie okrągłe, niepołączonej sierć
g'çsta , bardzo krótka, ba wełnista , z wierzchu gładka i
połyskująca , pod spodem kędzierzawa ; głowa , szyja i
barki ciemno-kasztanowate, reszta wierzchnich części czarna
, lśniąca,* podbrodek, przód szyi i piersi rudawo-
śniade, reszta dolnych czçs'ci czarna, bez połysku, z końcami
włosów białawemi; spód ciała jasno-szary; błony
słabiznowe pod spodem mniej więcej obrosłe. Pod lą barwą
ukazują się indiwidua złapane w Marcu ; we Wrześniu
ubarwienie górnych części jest wszędzie sadzowato-
czarne, spodnich zaś szarawo-czarne. W Styczniu widzieć
je można kasztanowato na potylicy, a śniado na piersiach
upstrzone. Długość 4 cale, z których ogon zajmuje 2 cale.
Mieszka na wyspach Jawie, Timor, a także w Banda
iAmboinie..................................................................................38
267. Circumdatus (**), Brzegouch.
Konchy uchowe czarne z brzegiem białym. Zębów
przednich w jjórze 4, ustawionych parami, w dole 6 ;
trzonowych górnych 5, dolnych 5. Sierć długa, gładka,
bardzo połyskująca, przy odbiciu światła przybiera połysk
zupełnie czarny lub kasztanowato-złocisty. Długość
całkowita 3 cale, 4 linie, z których ogon ma 1 cal, 4
linie.
Ojczyzną wyspa Jawa.....................................................39
268. Brachijptems (**"), KrÓtkoskrzydły.
Zębów przednich w górze 4, osadzonych parami,
(’) Temm. 2, 212, tab. 53, fig. 1 i 2.
(“ ) Temm. 2, 214, tab. 53, fig. 3 i 4 ; Plecotus Less. Nouy. Tab. n. 276.
(*") Temm. 2, »tr. 215, tab. 53, fig. 5 i 6.
http://rcin.org.pl

2 8 0 R /.ęo II. V e s p e r t i l i o .
bardzo małych , w dole 6 ; trzonowe niewiadome. Wierzch
ciała ciemno-śniady, prawie czarny; spód ziemisty; bło­
ny czarne. Długość całko wita 3 cale, 3 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal, 2 linie.
Mieszka w Sumatrze...........................................................40
209. Imbricatus (*), Lowo-leskar.
Zębów przed nieb w górze 4, osadzonych parami,
w dole 0; trzonowych w obu szczękach po pięć: wszystkie
bard/.o zbliżone. Samiec: z wierzchu śniado-czarny,
pod spodem czarny, z końcami włosów rud a wem i. Samica:
z wierzchu czerwon.-iwo-sniada, ma pod spodem sierć
mocniej rudą niż u samca. M łode są w ogólności więcej
śniade. Długość całkowita 2 cale, 10 linij.
Mieszka na wyspie Jawie, gdzie go zowią Loivo-
lescar. . . . . . . . . . . . . . . 41
270. P a c l n j / n i s (**), S p ł a s z c z o n y .
Głowa bardzo spłaszczona; zębów przednich w gó­
rze 4 , ustawionych parami, w dole Oj trzonowych w górze
4 bez fałszywegp i w dole 5. Na wierzchu ciała włosy
kasztanowate, mniej więcej połyskujące, z nasadami mniej
więcej złocisto-rudemi ; piersi rudawe, z końcami włosów
Śniadeini ; reszta dolnych części śniada. Długość całko­
wita 2 cale, 10 liuij , z których ogon zajmuje 1 cal, 1
linię.
Ojczyzną wyspy Jawa i Sumatra. , 42
271. M a c r o t i s (***), .IJszak.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
ząb wewnętrzny szeroki , znajdujący się zaś obok kła
krótki i kończysty, w dole 0 bardzo małych; trzonowych
w górze 4 bez fałszywego, w dole 5 , z których jeden fał-
szywy. Konchy ueliowe, w stosunku do ciała, bardzo
Г) V. Pipislrelloides Khul.— V. imbricatus Horsl*. Tcmm. 2, 216, tal). 54,
fig. 1, 2 i 3.
(**) Tcmm. 2, 217, tab. 54, fijj. 4, 5 i 6.
('**) Ib. elr. 218, tab. 54, lig. 7 i 8. Pleeotus iVouv. Tab. Less. u. 277.
http://rcin.org.pl

R zçd II. V es per t ilio . 2 8 1
obszerne. Cały jednostajnie brunatno-śniady ; pysk czar­
ny. Długość całkowita 3 cale, z lilórycli ogon zajmuje 1
cal, 3 linie.....................................................................................43
Mieszka w Sumatrze.
272. Harpia (*), H arpia.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
nierównej długości, w dole 6 skupionych, dwu-klapowychj
u dorosłych, trzonowych w górze 4 bez fałszywego ; trzonowy
kątny z tyłu sęczkowaty, w dole 5: wszystkie duże
i silne. U młodych znajduje się w górnćj szczęce jeden
więcej ząb trzonowy fałszywy, bardzo mały, poza szeregiem
zębnyin umieszczony. Głowa, szyja i ciało białawo-
szare, z końcami włosów jasno-rwdemi j błona słabizno-
wa z wierzchu, błona przedramieniowa, nogi i palce
jasno-rude; spód ciała słabo, boki zaś piersi mocniej
rude. Samica nieco od samca bledsza. Długość całkowita
4 cale, 2 linie, z których ogon zajmuje 1 cal, i) lub 10
Ii ni j......................................................................................................44
Mieszka na wyspie Jawie.
273. Papillosus (**) , ПпопаWK.0WATY.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
лѵ dole Oj trzonowych w obu szczękach po 0, w stanie
właściwym^ często wszakże mnićj jednym w razie wypadnięcia
pierwszego, bardzo małego, fałszywego zęba.
YYTierzch ciała cieinno-śniady, z końcami włosów ruda-
weini; reszta srćbrzysto-szara ; krainy szyi i piersi rudawe:
słabizny śniade, a śrzodels brzucha czerwonawy;
włosy wszystkie pośrzodku popielate, przy nasadzie czarniawe.
Podłużny brzeg błony iniędzyudowćj brodawkowa
ty ; wzdłuż uszu fałd skórzany, zakrywający organ słu­
chu. Długość całkowita około 4 cale, z których ogon zajmuje
2 cale.
(*) Temm. 2, *2!9, lab. 55, fig. 5 i 6.
(“ ) Tęmm. 2, 220, lab. 55, .fig. I, 2, 3, i.
http://rcin.org.pl

2 8 2 It/jjD il. V e s pe iit il io .
Mieszltи na wyspach Jawie i Sumatrze. . . . 45
274. jtdversu s (*), Krzyżozęb.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
których końce rozchodzi) się w ten sposób , że klapy obu
zębów z każdej strony są między sobą skrzyżowane, przednich
w dole 0 ; trzonowych w obu szczękach po 6 , z których
3 fałszywe. Sierć miękka, długa, jedwabista, z wierzchu
szaro-śniada , z końcami jasno-szaremi ; pod spodem
biaława. Długość całkowita 3 cale, 3 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal, 3 linie.
Mieszka ua wyspie Jawie.........................................46
275. Jlardwickii ('*), H \nD w iK A .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowych w obu szczękach po 6. Z wierzchu
jasno-szaro-śniady ; pod spodem szaro-śniady, z końcami
włosów rudawemi. Konchy ucliowe bardzo szerokie, przy
nasadacl) przezroczyste i tak urządzone, że mogą się składać
w całej swej długości. Całkowita długość ciała 3
cale, z których ogon zajmuje połowę.
Gatunek rzadki. 31ieszka na wyspach Jawie i Sumatrze...........................................................................................
47
276. Pictus (***), M a l o w a n y .
Zębów przednich, bardzo małych, w górze 4, ustawionych
parami, w dole 65 trzonowych w obu szczękach
po 6 , z których 2 fałszywe. Sierć hawełnista, z wierzchu
świetnie czerwonawo-złocista, pod spodem rudawa; boki
szyi i słabizny mocniej rude. Błona około przedramienia
i palców, i cała międzyudowa mniej więcej czerwonawa;
błony zas ciągnące się wzdłuż słabizn i ogona jasno-czér-
(*) Temni. 2, str. 221, Horsf. Zool. rescare in Jawa.
(“ ) Horsfield, Zool. Resear. Tenim. 2, 222, tab. 55, fijj. 7, 8 i 9.
(***) V. Pictus Linn. Pall. GeofF. Fisch. Syn. М а ш . V. Ternatanus, Seha?
Vesp. Kirivoula Bodd Buff. Autre chauve souris muscardin volant.
Dauh. Mein, de l’acad. 1759, str. 388, Horsf. Zeel. Uesear in Java,
Te in m. iMonog. T. 2 , str. 223, tab. 5G, fijj\ 1—2 i 3.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. V k s p e r t i l i o . 2 8 3
лѵопе ; cała przestrzeń, śrzodkująca między błonami
palców, czarna. Po śmierci zwierzęcia ubarwienie to /.mie­
nia się , i wówczas miejsce czerwonej»« zastępuje Isolor
żółtawy, a miejsce czarnego cieinno-śniady. . . 48
277. S t i i l l i i s (*), Wjeprzac/.ek.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole б,- Уу к ończyste z szerokim stopniem ; trzono­
wych w obu szczękach po 5. Z wierzchu czćrwonawo-
rudy, pod spodem izahelowo-hiały ; słabizny popielate-
pyszczek długi ; nozdrza wystające. Długość 2 cale, 4
linie, których ogon zajmuje 8 linij.
Mieszka na wyspie Jawie................... 49
2 7 8 . Hasselti ( * * ) , H a s e l t a .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole 6,' trzonowych w obu szczękach po 5. Z wierzchu
jasno-myszaty, pod spodem białym pazury białe. Długość
całkowita przeszło 3 cale, z których ogon zajmuje cal 1,
3 linie.
Mieszka na wyspie Ja wie........................................................50
279. Horsficldii (***), Horsfilda.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
лѵ dole 6 j trzonowych w górze 5, w dole G. Z wierzchu
czarny, pod spodem białawy; gruczoły wonne, bardzo
obszerne. Samica od samca ma ubarwienie jaśniejsze.
Długość całkowita 3 cale, 1 lub 2 linie, z których ogon
zajmuje cal li5Iinij.........................................................................51
Mieszka na wyspie Jawie.
280. Tralatitius (****), L owo-Manir.
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowych w górze G , z których 2 fałszywe
(') Temm. 2, 224, łab. 56, lig. 4, 5 i (i.
(") lb. str. 2S5, tab. 56, fig. 7 i 8.
(•") Ib. str. 226, tab. 56, fig. 9, 10 i 11.
(•***) y, gürtneri Khul; У , tralatitius Horsf.-—Temm. 2, 228, tab. 57,
lig. I, 2, 3 i 4.
http://rcin.org.pl

2 8 4 R zęd I I . V e s p e b t il io .
bardzo kończyste, pierwszy zawsze większy od drugiego;
dolnych 6 , z których dwa fałszywe, pierwszy dwa razy
silniejszy od następnego. Z wierzchu zupełnie czarny ;
pod spodem sierć czarna z końcami hiałenii. Długość cał­
kowita 2 cale, 10 linij, najwięcej 3 cale, z których ogon
zajmuje cal 1 i 5 linij..........................................................................52
Mieszka na wyspach Jawie i Sum atrze, gdzie go
tamtejsi mieszkańcy zoinią L o w o - u u i n i r .
281. T c nuis (*), S z c z u p ły .
Różni się od gatunku poprzedzającego pyskiem krót­
szym i tępszym , kształtem ciała wysmukłejszym , uszami
krótszemi. W miejscu dwóch trzonowych fałszywych nie­
równej wielkości, które widzieliśmy w gatunku poprze­
dzającym, niniejszy ma w obu szczękach lylko po jednym
trzonowym fałszywym, dość silnym ; ztąd liczba zębów
trzonowych dochodzi tylko pięciu z każdej strony. Ubar­
wienie sierci jak w gatunku poprzedzającym. . . 53
Mieszka na wyspach Jaw ie, Sumatrze i Borneo.
282. J S l a c e l l u s (**) , C h u d z ik .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
ostrokończystych , w d o le ß ; trzonowych w górnej szczę­
ce 4 , bez fałszywego; dolnych.5 , z których jeden ma­
ły, fałszywy, kończysty. Różni się od dwóch poprze­
dzających gatunków co do odzieży tć m , żft niniejszy
ma sierć krótką, lśniącą, wtenczas, gdy dwa pomie-
nione pokryte są długiemi , bawełnistemi włosami. Dłu­
gość całkowita 3 cale i 2 linie, z których ogon zajmuje
1 cal, 1 lub 2 linie....................................................................... 5 4
Znaleziony w Borneo przez PP. ЗІііІІег i Korthals.
283. Macroilactylus (***), D ługo-palczasty.
Zębów przednich w górze 4 , parami ustawionych,
лѵ dole 6; trzonowych w obu szczękach po (i, z których 2 fał­
(*) Temm.2, 229, tab. 57, fig. 5, 6 i 7.
(**) Tcinm. 2, 230.
(*'*) Ib. str. 231, tab. 58, fig1. 3, 4 i 5.
http://rcin.org.pl

R zęd II. V è s p e r t il io . 2 8 5
szywe, bardzo małe. Z wierzchu i pod spodem okopciało*
czarnym włosy na brzuchu z końcami białemi; palce bardzo
długie. Długość całkowita 3 cale, z których ogon
zajmuje 1 cal, 1 linię............................................................ 55
M ieszka w Japonii.
284. Abraums (*), A b r a m .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole G 5 trzonowych w górnej szczęce 5, trzonowy fałszywy
nie w szeregu, poza stopniem kła wyrastającym
dolnych 5, w tej liczbie 2 fałszywe. W wieku podeszłym
i w starości trzonowy fałszywy górny wypada. Cały czarny
; końce włosów na wierzchnich częściach płowe, na
spodnich białawo-szare. Długość całkowita 2 cale, 8 linij
, lub 3 cale.........................................................................56
Znaleziony przez P. Siebold w okolicach Nagasaki
w Japonii.
285. A ko-K om uli (**) , âko-Komuli.
Zębostan jak w rodzaju poprzedzającym. Samiec:
z wierzchu myszaty, pod spodem czarny, końce sierci na
wierzchnich częściach ciała rudawe, na spodnich szarawo-
białe^ brzuch i słabizny białe. Samica: z wierzchu śnia-
do-ruda , pod spodem czarna , z końcami włosów biała-
wo-rudemi. Długość 2 cale, 9 iinij, lub 3 cale, z których
ogon zajmuje 1 cal , 3 linie.......................................57
Gatunek nowo-znaleziony przez PP. Siebold i Bürger
w Japonii, gdzie go zowiąlîom uli.
2 8 0 . Molossus (***), Psiogłowy.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
wewnętrzny kształtem do Isła podobny, drugi za nim gruby
i krótki, w dole G trzyklasowych: trzonowych w górze
4 bez fałszywego, w dole 5 , z których jeden fałszy­
(*) Temm. 2, 232, tab. 5S. fig. 1 i 2.
(**) Ib. str. 233, tab. 57, fig. 8 i 9.
(***) Ib. sir. 2, 269.
Том I. . 36
http://rcin.org.pl

28G H zę d II. V e s p e r t il io .
wy; pyslî tępy, gruby i szeroki. Wierzch ciała u Samca
ciemno-sniado-rudy ; u Samicy jasno-rdzawy. Pod spodem
obie płci s;| koloru zeschłych liści; błona czarniawo-
śniada. Długość całkowita 5 cali, z których ogon zajmuje
I cal, 9 l i n i j . .......................................................................58
Mieszka u Japonii.
287. Oretas (*), K ła p .o łc h y .
Konchy ucho we bardzo obszerne i długie ; wstawa
długa, nitkowata; nad wargami duże wąsy. Z wierzchu
ciała włosy przy nasadzie czarniawe, dalej zieinisto-czar-
ne , lśniące; wąsy czarne; pod spodem włosy przy nasadzie
czarne bez połysku, z końcami izabelowo-szaremi;
błony i uszy czarniawo-sniade. Długość 2 cale, 10 lub
II linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 2? linij. . 59
Mieszka w Indyach, w okolicach Singapour.
Gatunki mniéj pewne.
P'. M alay anus. Z wierzchu eiemno-płowy, pod spodem
jaśniejszy; po bokach pyska wąsy. Długość 3 cale,
z których ogon zajmuje 1 cal, 7 linij.
L a N octule de Sumatra. Cokolwiek mniejszy od Eu-
ropejskiego galunkn V . JSoctula, zresztą zupełnie jemu
podobny. Uł ugość 3 cale, 0 linij. z których ogon zajmuje
1 cal, 4 linie.
31ieszka w Sumatrze.
Vesperlilion Javanais. Konchy uchowe wyszczerbione,
przyuszki nożykowate ; wierzch ciała jednostajnie
śniady; pod spodem sierć czarna z końcami białemi.
Długość całkowita 2 cale, 8 linij, z których ogon zajmuje
1 cal, 1 linię.
Znalazł jjo na wyspie Jawie P- Busseuil, Chirurg
korwety Tetys. Zwierzę to, podług wszelkiego podobień­
(•) Temm. 2, 270.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. V e s p e r t jl io . 2 8 7
stwa, jest młodym powyżej opisanego gatunku V . Imbri-
catus.
Vesperlilion dc Coromandel. Konchy u с bo we i przy-
uszlsi jak w gatunku poprzedzającym. Wierz ciała szaro-
żólta wo-sniady, spód białawy. Włosy w trzech częściach
długości są czarne, na końcach żóltawo-hlond. Długość
całkowita 2 cale , 5 linij , z których ogon zajmuje 1 cal,
1 linię. Wywiózł go z Pondyehery P. Leschcnault.
Powyższe cztery gatunki opisał P. Frederyk Cuvier
w Tomie 1 Nowych Roczników Muzeum Historyi Naturalnej.
(Nouvelles A n n . du M us.)
ff-j-f Gatunki Amerykańskie.
288. Phaiops (*) , C zarn o jlicy .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
zewnętrzne od wewnętrznych większe, dwu-klapowe; dolnych
6 ; trzonowych w górze 4, bez trzonowego fałszywego,
w dole 5, z których jeden fałszywy, tępy. Z wierzchu
ciemno-rudawo-śniady, pod spodem jaśniejszy. Długość
całkowita 4 cale, 4 lub 5 linij, z których ogon zajmuje
2 cale.................................................................................60
Mieszka w północnej Ameryce.
289. Pulvertilcntus (**), P o p ro szo n y .
Sierć kasztanowata z końcami białemi, ztąd cały
zdaje się być jakby upudrowany. Długość całkowita 3
cale, 6 linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 3 linie. 61
Nowy ten gatunek odkryty został przez Księcia Ma-
xyiniliana deW^iod w skalistych górach północnej Ameryki.
290. Ursinus (***), N i e d ź w i e d z i a s t y.
Zębów przednich w szczęce górnej 4, ustawionych
(■) Temm. 2> 234, BlacU-faced Rafin.?
("j Ib. «tr. 235.
("*) Ib. s tr. 235.
http://rcin.org.pl

2 8 8 R zed II. V e s p e r t il i o .
parami i bardzo zbliżonych ; w dolnej G trzy-klapowych;
trzonowych лѵ górze 4 bez fałszywego, w dole 5, z których
jeden fałszywy, bardzo szczupły. Sierć wierzchnich
części ziemisto-sniada, połyskująca; pod spodem jaśniejsza;
włosy długie, jedwabiste, przy nasadzie szare; błony
i uszy czarne. Długość całkowita 3 cale, 11 łinij,
z których ogon zajmuje cal 1 i 6 linij........................62
Znaleziony przez Księcia Neuwied nad brzegami Missouri.
291. Curolinensis (*), K a r o l i ń s k i.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
w dole 6 ; trzonowych wszędzie po 5. Z wierzchu śniado-
kasztanowaty, pod spodem popielato-żółtnwy; nasady sierci
wierzchniej czarnia wo-popielale , spodniej śniade. Długość
całkowita 2 cale , 3 lub 5 linij, z których ogon zajmuje
cal 1.
Mieszka w południowej Karolinie..........................(53
292. С arolii (**), K a r o l a .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole (i; trzonowych wszędzie po (i; dwa pierwsze trzonowe
fałszywe, zęby szczęki górnej bardzo małe,krótkie i ostre.
Policzki, boki szyi i wszystkie gąrne części rudawo-śniade,
z nasadami włosów czarnemi ; włosy spodnich części na
końcach żółtawo-białe, a przy nasadzie ciemno-śniade.
Młode roczniaki mają odzież ciemniejszą ; wierzchołki
włosów wierzchnich części ciała śniade, dolnych zaś iza-
belowe. Długość całkowita 3 cale, 3 linie, z których
ogon zajmuje 1 cal, 4 linie.
Gatunek ten nazwany od imienia sławnego teraźniejszego
naturalisty Karola Bonaparte Ks. Musignano; mieszka
w Ameryce północnej, w okolicach Filadelfii i Леѵѵ-
Yorku. ..................................................64
(*) GeolT’. An», du Mus. Carolina rai. Go

K z ĘD И . V e s p e i i t i li o . 2 8 9
2 D 3 . Erythro dac ty lus (*), C z e w o n o p a lc y .
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowych wszędzie po 5 ; trzonowy fałszywy
tylko w szczęce górnej jeden. Wierzch ciała czćrwonawo-
sniady, na głowie i szyi z odcieniem żółtawym; włosy
przy nasadzie czarne, dalej żółławe, na końcach czćrwo-
nawo-śniade ; wierzchnia połowa błony międzyudowćj bardzo
kosmata ; włosy spodu ciała przy nasadach cieinno-
s’niade, na końcach rudawo-sniade; przedramię, nasada
palców i błona iniędzypalcowa pierwszego palca czerwonawe.
Długość całkowita 2 cale , 10 linij, lub najwięcej
3 cale, z których ogon zajmuje 1 cal, 4 linie. . 65
Mieszka w północnej Ameryce.
2 9 4 . Ferrugineus (**), K dzawy.
Zębów przednich w górnej szczęce 4, ustawionych
parami; wewnęlr/.ny długi i szeroki, zewnętrzny krótki;
w dole 6 ; trzonowych górnych 4, dolnych 5, z których
jeden fałszywy. Od/.ież z wierzchu mniej więcej rudawa,
nasady włosów czarniawo-śniade; włosy dolnych części
ciała mają nasady czćrwonawo-czarne, a końce czysto-
białe. Te dwie barwy sierci dość krótkiej, tworzą bardzo
wyraźną pstrociznę koloru czarnego i. białym. Długość
całkowita 4 cale, z których ogon zajmuje 1 eal, 9
linij................................................................................................06
Mieszka w Guianie Hollenderskićj.
295. Velatus (***), Z a k r y ty .
Konchy uehowe bardzo obszerne, na wierzchu głowy
z sobą zetknięte, lecz nie zrosło; wstawa do połowy
ucha sięgająca; pysk długi; nozdrza zbliżone, rurkowate;
część twarzy naga; wierzch ciała czarniawo-sniady,
lśniący; pod spodem śniado-popielaty z odcieniem przy
(*) Temm. 2, 238.
(“ ) Temm. 2, 239, tab. 58, 2.
(***) V. Euryotis JNatter. IMecotus velatiis Isid. Geofl’. Ann. «le Sciences
Nat. vol. 3, str. 445. Temm. 2, 240, lab. 58, lig. 3.
http://rcin.org.pl

2 9 0 R zęd II. V e s p e r t il io .
częściach płciowych szarawym, na tylnych zas członkach
białawo-szaryui. Zębów przednich w górnej szczęce 4,
z których 2 w parze ; wewnętrzny długi, silny; zewnętrzny
obok kła mały, zaledwo widoczny; trzonowych w górze 5,
лѵ tej liczbie jeden mały i tępy; w dole 6 , z których 2
fałszywe, spiczaste. Długość całkowita 3 cale, 10 li ni j,
z których ogon zajmuje ł cal, 0 linij................................67
Mie.szka w Brazylii.
2 9 0 . Jlilarii (*), H ila reg o.
Konchy uchowe mierne, podłużne; błony wązkie,
czarne; sierć miękka, jedwabista, ciemno-śniada, z odcieniem
kasztanowatym. Długość całkowita 4 cale , 6 linij
, z których ogon zajmuje 1 cal, 9 linij.
Mieszka w Brazylii..........................................................68
Gatunek ten, dla niedokładności opisu, potrzebuje
bliższego poznania.
2 9 7 . Nigricans (**), C zarniaw y.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
w dole 6 ; trzonowe niewiadome. Cały ciemno-szarawo-
śniady, prawie czarny ; brzuch od grzbietu cokolwiek jaśniejszy.
Długość całkowita 2 cale, 9 linij, z których
ogon zajmuje 11 linij............................... 69
Mieszka w Brazylii.
2 9 8 . Leucoijastcr (***) , B ia ło b r z u s z e k
Zębów przednich w górze 4 , ustawionych parami;
w dole 0; trzonowych wszędzie 5. Z wierzchu czarniawo-
śniady, z końcami włosów żółtawo-szaremi ; podgardle i
boki piersi Czarnia wo-śiiiade, śrzodek piersi blady, śniado-
szary ; brzuch i spód ciał.* szarawo-biały. Długość całko-
wita2 cale, !0 linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 8 linij.
Mieszka w Brazylii ; odkryty został przez Księcia
(*) Isid. Geolł’. Ani».

Il/.ĘD I I. V espf.k t il io . 21)1
Wied de Neuwied w lasach nad brzegami rzek, gdzie
przepędza dzień przyczepiony do pili starych drzew, wychylonych
nad wód powierzchnię......................................... 70
2 9 0 . Albescens ( ') , B ia ła w y .
Zębów przednich w górze -4, ustawionych parami;
w dole 0; trzonowe niew iadome. Wierzch ciała zupełnie
czarny, liez połysku, z końcami włosów śuiadeini ; spód
okopciało-czarny, na brzuchu białawo-popruszony. Długość
całkowita 3 cale, ! linia..............................................71
ies/ica w Brazylii.
300. Lucteus (**), M lfczny.
Zęhów przednich w jjórze 4, ustawionych parami;
w dole 6 ; trzonowe niewiadome. Sierć z wierzchu przy
nasadzie czarniawo-śniada, na końcach czysto-hiała ; błony
żółte. Odzież tego gatunku, gdy włosy leżą gładko i
dobrze porosną, jest zupełnie biała; gdy zaś są w nieładzie,
zdaje się być upstrzona czarniawo-śniado i biało,
co ztąd pochodzi , że same tylko wierzchołki włosów są
czysto białe. Długość całkowita ciała 2 cale, 8 linij,
ogona cal 1................................................................................. 72
Mieszka w Ameryce południowej.
301. Parvuliis ( ‘**j, M a l f c .
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami,
w dole 6 ; trzonowe niewiadome. Wierzch ciała czarny
lub okopciały; boki szyi i piersi czarne, mocniej niż
grzbiet okopciałe; na przedzie szyi, srzodkowćj linii
brzucha, słabiznach i spodzie ciała, końce włosów śniade;
nogi, spód ciała i nasada włosów błony międzyudowej
z odcieniem izabelowyin. Długość całkowita 2 cale,
6 linij , z których ogon zajmuje 1 cal , 1 linię. . 73
Mieszka w Brazylii.
(*) La Chauve Souris douzième, Azara. Quail, du Parag. V. Albcscens
Geoff. Ann. du Mus. Yol. 8, str. 204.
(**) Temin. 2, 245.
(***) Tcinm. 2, 246.
http://rcin.org.pl

2 9 2 . R zęd II. V e s p e r t il io .
3 0 2 . Aenobarbus (* ), R udobrody.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
w dole 6 ; trzonowe niewiadome. Z wierzchu sierć śnia-
do-ruda z nasadą czarną; czoło, policzki i podbrodek
rudej boki szyi rudawe; lonówka czysto biała; brzuch
białawy ; słabizny rudawe, z nasadą włosów czarną. Długość
całkowita 2 cale, .3 linie, z których ogon zajmuje
9 linij................................................................... 74
Mieszka w Ameryce południowej.
3 0 3 . Arsinoe (**), A r sin o e.
Zębów przednich w górze 4, ustawionych parami;
w dole 6 ; trzonowych w górze i w dole po 6 , z których
po dwa fałszywe. Wierzch ciała zupełnie czarny, lśniący,
spód czarniawo-śniady z końcami włosów śniadeini;
sierć na słabiznach i około ogona dłuższa niż na piersiach,
Czarnia wo-śniada, z końcami białemi. Długość
całkowita 2 cale , 0 linij , z których ogon zajmuje cal 1. 75
Mieszka w Surynam.
304. Polythrix (***) , Z ar o sły.
Konchy uchowe dość małe, dłuższe niż szersze , na
zewnętrznym brzegu wyszczerbione; ciało praw ie tak długie
jak ramię z przedramieniem ; ogon długości przedramienia
; błona międzyudowa w wierzchniej stronie rzadką
siercią pokryta; twarz bardzo kosmata, tylko koniec pyska
nagi. Zębostan niewiadomy. Wierzch ciała kasztano-
wato-śniady, bardzo ciemny; spód sniado-kasztanowaty,
wpadający w kolor szary ; włosy obfite i miękkie. Długość
całkowita 3 cale, (i linij..............................................76
Mieszka w Brazylii.
3 0 5 . Laevis (****), G ł a d k i.
(*) Temra. 2, 247.
(**) Ib. str. 247.
(*'*) leid. Geo IT. Ann. des Seien. Nat. vol. 3, str. 443. Fischer Synop.
М а ш . Tcmm. 2, 248.
(“ **) Ib. vol. 3, str. 444.— Fischer, Syn. Mam.— Tenim. 2, 250.
http://rcin.org.pl

R zęd II. V e s p e u t il io . 2 9 3
Konchy uchowe prawie dwa razy większe niż w gatunku
poprzedzającym ; twarz nierównie mniej kosmata ;
ogon długości ciała, zębostan niewiadomym sierć z wierzchu
ciała ciemno-kasztanowato-śniada, pod spodem wpadająca
w szarą barwę. Długość całkowita 2 cale, 9 Iinij. 77
Mieszka w Brazylii.
3 00. Grijf)hus (*), G ryf.
W obu szczękach z każdej strony po dwa zęby trzonowe
fałszywe, bardzo małe; koncha uchowa wyszczerbiona,
z przyuszkiem nożykowatym. Wierzch ciała żółta
гѵo-blond ; spód szary; każdy włos pod spodem na końcu
czarny; części nagie fioletowej warga wierzchnia po
bokach i koniec dolnej szczęki pod spodein wąsate. Długość
całkowita 2 cale, 11 Iinij, z których ogon zajmuje
1 cal, 2 linie................................ 78
Mieszka w Nev-Yorku.
307. Salarii (**) , Śniady.
W obu szczękach z każdej strony po dwa zęby trzonowe
fałszywe; konchy uchowe wyszczerbione, z przyuszkiem
nożykowatym; wierzchnie części ciała sniado-kaszta-
nowato-szare, dolne białawo-szare; na częściach śniadych
włosy są ciemniejsze w dolnej niż w wierzchniej połowie;
na częściach szarych są u spodu czarne; części nagie są
śniade; warga górna po bokach i koniec dolnéj szczęki
pod spodem wąsate. Długość całkowita 2 cale, 1 linia,
z których ogon zajmuje 7 Iinij...................................79
Mieszka w New-Yorku.
308. Georgianus (***), Geobgijski.
Konchy uchowe wyszczerbione, z przyuszkiem szy-
(Ilastyni. Wszystkie wierzchnie części ciała żółtawo-bhind
i czaruo-upstrzone. Takie zaś ubarwienie ztąd pochodzi,
że włosy blond będąc od czarnych krótsze, nie zakrywają
(*) Temm. 2, 259.
П 11». str. 260.
(**') Ib. sir. 200.
Т о м I. 3 7
http://rcin.org.pl

2 9 4 R z ę d II. V ESPERTILIO.
całej icli długości; z lej równie przyczyny części dolne
są szarawo-czarne; warga górna po bokach i koniec dolnej
szczęki pod spodem wąsate. Długość całkowita2 cale,
8 linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 2 linie. . 80
Mieszka w Georgii.
309. Suhjlavus (*), Blondynek.
Konchy uchowe wyszczerbione, z przyuszkiem pół-
sercowatym ; górne części ciała są jasno-szaro-blond,
zlekka falisto-śniadawe , dolne żóltawo-białe ; włosy górnych
C7ęsci przy nasadzie czarne , w większej części swćj
długości białawe, a na końcach śniade; dolnych zaś w niższej
połowie czarne, wyżej żółtawo-białe; warga górna
po bokach i koniec dolnej szczęki pod spodem wąsate.
Długość całkowita 2 cale, 9 linij, z których ogon zajmuje
1 cal, 3 linie......................................... 81
M ieszka w Georgii.
310. Creeks (**), Kkeks.
W szczęce górnej trzonowych fałszywych niewłaściwych
wcale niema, w dolnej jedenj koncha uchowa
wyszczerbiona j przyuszek nożykowaty ; wierzchnie części
ciała żółtawo-, dolne brudno-szarej włosy wszystkie przy
nasadach czarne, po bokach pyska i pod spodem na końcu
dolnej szczęki wąsy. Długość całkowita 3 cale, 6 linij
, z których ogon zajmuje cal 1 i G linij. . . 82
Mieszka w Georgii.
311. Crassus (***)> Grubv.
Z każdej strony szczęk po 2 trzonowe fałszywe niewłaściwe
zęby; uszy tępe; przyuszek nożykowaty. Na
wierzchnich częściach ciała sierć kasztanowato-szara, a
na spodnich blond; wszędzie przy nasadach ciemniejsza;
na brzegu warg górnych i na końcu szczęki dolnej wąsy.
(*) Temm. 2, 260.
(") Ib. str. 261.
(■") Ib. .tr. 261.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. V ESrEnTILIO • 2 9 5
Długość całkowita 3 cale, 8 linij, z których ogon zajmuje
1 cal i 8 linij. . '........................................................83
Mieszka w Nowym-Yorku.
Gatunki mniéj pewne.
Vespertilio MaximusÇ). Konchy uchowe jajowate, od
głowy krótsze; przyuszek szydlasty j pysk długi, zaostrzony.
Sierć z wierzchu kasztanowato-śniada ; na sta-
Liznach jasno-żólla, pod brzuchem brudno-biała. Długość
całkowita 5 cali, 8 linij.
Mieszka w Guianie.
Vesyerlilion Canelle (**). Sierć krótka, z wierzchu
cynamonowa lub jasno-ruda j pod spodem zaś ciała bla-
do-żółta. Długość całkowita 3 cale, 1 linia, z których
ogon zajmuje 13 linij.
Mieszka w Paraguay.
V. M augci (***). Konchy uchowe bardzo szerokie,
połączone, na końcu okrągłe, wycięte. Sierć z wierzchu
czarniawe-, pod spodem jasno-śniada ; tylne części ciała
białe; błony szare.
Mieszka w Porto-Riko.
Arcuatus (****). Głowa szeroka ; konchy uchowe
od głowy krótsze, na końcu zaokrąglone, przy nasadzie
włosiste, na tylnym ich brzegu dwa male wycięcia ; ustawa
łukowata, tępa j błona międzyudowa naga, cały ogon,
prócz małego końca, okrywająca. Długość całkowita 5
cali, z których ogon zajmuje 1 cal, G linij. Kolor sicrci
nie opisany.
(*) Vespertilion grande Serotine Buff.; У . Nasutus, Shaw.; V. Maximue
Geoff. Desm.
(**) Azara vol. 2, p. 292.
(*“ ) Desm. Mamra. gat. 225.
(****) Say Long’s Exped. Rocky mount, vol. 1, itr. 1G8. Arenated Bat*
Godman Amer. Nat. bis. 1, str. 70.
http://rcin.org.pl

296 H zęd II. V e s p e r t il io .
V . Subulatus (*). Konchy uchowe dłuższe niż
szersze, prawie tak dłubie jak głowa, do połowy kosmate,
popod oczy zarastające ; wstawa długa, szydlasta. Sierć
górnych części przy nasadzie czarna, na końcach popielata;
błona iniędzyudowa tylko przy nasadzie włosista ;
na nagiej części ucha i wzdłuż brzegów ramienia włosy
rzadkie. Włosy dolnych części żółtawe z nasadami czar-
niawemi ; nogi tylne długie; ogon tylko w małej części
na końcu wolny. Długość całkowita 3 cale.
Mieszka w północnej Ameryce.
Vespertilio Cyanoplerus (**). Zębów przednich w górnej
szczęce 2 , w dolnej 0. Konchy uchowe od głowy
dłuższe, z przyuszkiem. Z wierzchu ciemno-, pod spodem
niebieska wo-szary ; błony cienino-błękitna wo-szare ;
palce czarne. Długość całkowita 3 cale, z których ogon
zajmuje 1 cala.
V . 31 elano fis (***). Konchy uchowe z przyuszkiem
zaokrąglonćin ; sierć z wierzchu ciała czarniawa, pod spodem
biaława: błony ciemno-szare, z palcami czarnemi.
Długość całkowita Ajl cali, z których ogon zajmuje połowę.
V. Calcaratus (****). Część wewnętrzna pierwszego
stawu palca jakby ostrogą opatrzona. Ciało z wierzchu
czarniawo-sniadc, pod spodem cieinno-płowe; skrzydła
czarne z palcami różowemi ; uogi tylne czarne. Długość
całkowita 4 cale.
V . M ona chus (*****). Konchy uchowe małe, w dlu-
(*) Godman Amer. Nat. Hist. 1, str. 71.
(**) Ves|»ertilion aux ailes Blanches Desm. ; У . Cyanopterus Raiinesque.
Ten i następujące po nim pięć jjatunków, opisane ім

R zęd II. F u r ia. 297
gich włosach głowy ukrytej sierć na wierzchniej części
ciała ciemno-czerwona, pod spodem płowa ; nogi tylne
czarne; błony skrzydeł ciemno-szare ; palce i nos różowe.
Długość 4 cale.
Д7. Phaiops (*). Zębów przednich w górze 4, z każdej
strony po dwa, oddzielone dużym, płaskim, nierównym
sęczkiem, zewnętrzne od wewnętrznych większe, dwu-
klapowe; zębów przednich w dole 6. Sierć z wierzchu
ciała ciemno-wiszniowo-śniada, pod spodem bledsza j
twarz, uszy i błony skrzydeł czarniawe. Długość 4-i cali
•, ogon na końcu szydlasty, zajmuje 2 cale, .3 linie.
V . 3Iegalotis (“). Sierć z wierzchu ciała ciemno-,
pod spodem blado-szara ; konchy uchowc bardzo obszerne,
podwójne, z przyuszkami. Długość całkowita 4 calc,
z których oj>on zajmuje 2 cale.
m-toł-и-----
RODZAJ III. (46).
F u ria , ..............
Zębów przednich ~ w górze jednakowej wielkości,
spiczastej dolne regularnie łukowato-ustawionę, trzy-
klapowe; kły górne nierównie od dolnych silniejsze, Irój-
szczytowe; z pomiędzy dwóch pobocznych, jeden obrócony
do zębów przednich, drugi zaś do trzonowych;
trzonowych górnych 5, w ich liczbie 2 fałszywe5 w szczęce
dolnej () , z których 3 fałszywe.
312. H or rem (***), S t r a s z n a .
Oczy wypukłe, bardzo wielkie; nozdrza na końcu
(*) Il a fin. Vesp. à face noire Desm. Gatunek ten opisany jest wyiéj pod
temże nazwiskiem.
(*') V. à grandes oreilles Desm. Zdaje się, ze ten gatunek jest tylko
odmianą Europejskiego V. Auritus.
(***) Temm. 2, 264.
http://rcin.org.pl

2 9 8 R zęd I I . F u r ia .
pyska przedzielone narosłą, która otacza je wokoło, a
лѵ wierzchniej ich części tworzy szczerbinę; wargi całe,
lecz na bokach wierzchniej znajduje się 4 luh 5 brodawek
, pod spodem zaś dolnej Л białych narośli , dobrze
wyraźnych, na czarnćni ile sierci. Konchy uchowe obszerne
, prawie tak szerokie jak dłubie ; przyuszek czyli
wstawa szczególnego kształtu, o trzech na krzyż ułożonych
końcach. Sierć miękka, gęsta, prócz pyska, na
którym włosy są dłuższe, twardsze i więcej najeżone niż
na innych ezęściach ciała. Odzież jednostajnie pięknie
czarna. Długość całkowita I-i cala.
Zwierzę to odkryte zostało prz.EZ P. Leschenault
лѵ Mona w Ameryce.
W tém miejscu kładziemy mniéj pewny rodzaj, opisany
przez Pana Liczą (') P°d nazwiskiem Scotophilus,
któremu pomicniony autor nadał następne cechy:
Zębów przednich w górze 4 nierównych, fcończy-
stych, z pomiędzy nich śrzodkowe większe, pojedyncze;
poboczne dwu-klapowe, z przedziałkami równemi; w dole
6 , nieznacznie trój-dzielnych ; kłów w każdej szczęce po
dwa, z tych górne w tyle, a dolne z przodu mają przy
nasadach stopnie : zębów trzonowych wszędzie po cztery,
z koronami ostro-sęczkowateini j palce skrzydeł, trzeci,
czwarty i piąty, mają po trzy stawy.
Do tego rodzaju ma należeć jeden tylko gatunek
Scotophilm lih u lii, którego ojczyzna niewiadoma; sierć
na ciele rdzawa ; konchy uchowe, nos i skrzydła s'niade.
(*) Trans. Linii. Soc. t. 13, p. 1, p. 70.
http://rcin.org.pl

R /.ęd I I . T a piio zo u s. 299
RODZAJ IV. (47).
Taphozous ( ' ) , G a c e k . (Jar.)
Zębów przed in cli - , w sianie właściwym i u dorosłych
; lecz. w niektórych gatunkach tylko w wieku
inłoilyui. Kość międzyszczękowa żadna , miejsce jej zastępuje
sklepisla chrząstka. Zęby przednie w dolnej szczęce
4 , ustawione u młodych obszernie, u dorosłych zaś mniej
więcej ciasno, dwu- lub trzy-klapowe^ z powodu nadzwyczajnego
przedłużenia dolnej szczęki, bardzo będąc
na przód wydatne, są nieczynne i bardzo grubym wargom
górnej szczęki przeciwległe. Kły \ długie, mocne,
kończystc, stopniami wewnętrznemi opatrzonej kły dolne
są także więcej na przód posunięte, niż w innych rodzajach
tego rzędu. Trzonowych ~ , z pomiędzy górnych jeden
niewłaściwy, szeroki , inały, załedwo ponad dziąsła
wystający, drugiemu trzonowemu w dole odpowiednyj
z liczby 4 innych trzonowych górnych, pierwszy długiem
ostrzem, w kształcie małego kła, opatrzony 3 ostatni zaś
poprzecznie listewkowaty ; dwa pierwsze z pomiędzy pięciu
dolnych trzonowych slożkowato-kończyste, inne czlć-
ro-sęezkowe 3 ogółem zębów w stanie właściwym 28, a
w pierwszej młodości 3 0 , z powodu istnienia wówczas
dwóch bardzo małych, później wypadających, przednich
zębów, w chrząstce zastępującej miejsce kości między-
szczękowej umieszczonych. Głowa slosunkowie krótka,
spłaszczona ; przyczółek szeroki, wklęsły; oczodoły bardzo
zbliżone; nos rowkowanym ojjon w błonę wrosły,
7. końcem wolnym 5 błony lotne lak długie, jak u i\ie-
toperzy, lecz mniej szerokie.
Rodzaj ten utworzony został przez l’rofessora Geoffroy,
który pierwszy dokładnie i ściśle odróżnił go od
jNietopekzów Linneuszn.
(*) Geoff. Vesperlilio, Schreb.; Saccopleryx, 111.$ Saccolaimus, Kliul..
Taphien Гг.
http://rcin.org.pl

300 R zęd II. T a p h o z o u s.
Tu należące gatunki mieszkają w Afryce i Indyi;
mają się także znajdywać w Ameryce, jeśli można wierzyć
wzmiance, dającej Surynam za ojczyznę gatunkowi
V . Lepturus Sclirebera , który posiada wszystkie cecliy
niniejszego rodzaju. Sposób życia Gacków jest prawie
ten sam , co JSictoperzy: kryją się dniein w starych budynkach,
w rozpadlinach ska{ i murów, latają tjlko wieczorem.
Pożywienie ieh wyłącznie składają owady.
313. Nudiventer (*), Nagobrzuciiy.
Twarz spiczasta, naga; wargi brodawkami i rzad-
kiemi włosami okryte; konchy ucliowe obszerne, brzeg
wewnętrzny wyszczerbiony; wstawa toporkowata. Ogon
długi, przedziurawiający błonę około połowy jéj szerokości.
Spód ciała, uda, krainy przyogonowe zupełnie
gładkie ; skóra naga jest koloru cielistego. Spód pod-
brodka nagi , z fałdem skóry mniej wydatnym , niż w gatunku
Saccolaimus, lecz podobnego kształtu; sierć krótka
, gładka ; wierzch ciała popielato-sniady, spód biała-
wo-popielaty ; błony jasno-s'niade. Długość całkowita 4
cale, 6 I i ii i j , najczęściej tylko ЗІіпіе^ z których ogon
zajmuje cal 1.
Mieszka w Egipcie i Nubii, gdzie jest pospolity,
szczególniej w jaskiniach i starożytnych piramidach. . 1
314. Perforatus (**), P u zezro czy sty .
Pysk tępy; konchy ucho we podłużne; otwory nozdrzy
bardzo wą/.kie, krągłe, w części małeini pokrywkami
zasłonięte; przyczółek wklęsły; sierć krótka, gęsta,
gładka, na wierzchu ciała rudawo-szara i ziemisto śniada,
przy nasadzie biała; pod spodem wpadająca w kolor biały;
błony nagie białawo-szare, więcej niż u innych gatunków
przezroczyste. Długość całkowita 3 cale 5 linij.
(*) Taphozous nudiventris Riippel. Voy. en Egypte. — Temm. 2 , 280,
tab. 60, fig. 10 —12.
(“ ) Geofi*. Grand Ouvr. de l’Egypte tal». 3, n. 1.— Cuv. Reg-, an. Desm.
Temm. 2, 281, tab. 60, fig. 13—15.
http://rcin.org.pl

R zęd II. T a piio zo u s. 301
Mieszko w Egypcie...........................................................2
315. Senegalcmis (*), S e n e g a l s k i.
Mniejszy od poprzedzającemu; pysb szeroki, przedłużony;
konchy ucliowe miernej wielkości z przyuszkiem
krótkim, prostym, szerokim i zaokrąglonym. Wierzch
ciała i głowa śniadej spód popielalo-śniady mniej ciemny.
Mieszka w Senegalu..........................................................3
316. Leiicopterus (**), B iało-skrzydły.
Wzrost pośrzedni między Gackami przezroczystym i
Senegalskim. Uszy prawie krągłe, wstawy szerokie to-
porkowate. Zęby przednie w górze żadne, w dole 4 bardzo
małe trój - klapowe ; kły ze stopniami kończysterai,
zwróconemi na przód; trzonowych w górze 5, z którycb
jeden szeroki, bardzo krótki, niewłaściwy; trzonowy ką-
tny od przyległego sobie o połowę mniej szeroki; w dole
5, z których 4 doskonale a jeden mały niewłaściwy. Zę-
bostan wieku młodego niewiadomy. Wierzch ciała i boki
szyi popielate; sierć przy nasadzie jasno-śniada, po-
śrzodku czarniawa, na końcach jasno-szara. Spód ciała,
błony skrzydłowe i przedramiona po większej części białe.
Długość całkowita 3 cale 6 lub 7 linij.
Nowy ten galunek mieszka w południowej Afryce;
obyczaje jego niewiadome.......................................................4
317. Succolaimus (***), T o r e b k o w a t y .
Poniżej podbródka między widełkami dolnej szczęki,
fałdzista torebka. Na potylicy gruczoły wonne; kształt
zębów jak u Gacka nayobrzucha. Głowa śniado-czarna,
biało nakrapiana ; pozostałe wierzchnie części kasztano-
wato-sniade, także biało upstrzone. Obfitość plain białych
stanowiących upstrzenie, zależy od pory roku; i tak
indiwidua zabite od Stycznia do Kwietnia , są mało lub
wcale nieu|>strzone; przeciwnie zabite od końca Kwietnia
(*) Desm. Mam. gat. 195, le Lerot Volant Daub.
(**) Temin. 2, 284, tab. 60, fijj. 7.
(*") Temni. 2, 285, łab. 60, liç. 1—6.
http://rcin.org.pl
Ï O M I. 38

3 0 2 Rzęd II. T aphozous.
i później , mają z wierzchu ciała mnóstwo plain białych.
Spód ciała jednostajnie śniady, lub szarawy z nasadą
włosów białą. Długość całkowita 4 cale, z których ogon
zajmuje 8 lub 9 linij.
Mieszka na wyspie Jawie i wysepkach jej przyle-
« 1УСІ1...................................................................................................... 5
318. M e l a n o p o g o n (’), C z a rn o b ro d y ,
Od poprzedzającego mniejszy, lecz kształtem do nie­
go podobnym pod szyją pęczek długich włosów, które u
■Samca są czarne, u Samicy zaś i u młodych s'niade.
INowy ten gatunek znajduje się dość rzadko na wy­
spie Jaw ie......................................................................................................6
319. Lomjimamis (**), D ługobęki.
Sierć obfita, gładka, lśniąca, na wierzchnich czę­
ściach ciała czarniawo-śniada, pod spodem mnićj ciemna.
Ogon długicmi rzadkiemi włosami porosły. Długość cał­
kowita i cale, z których ogon zajmuje cal 1.
M ieszlta w Kalkucie w Indyach........................................... 7
320. I t i c o l o r (***), D WU-MAŚC1STY.
Sierć na calem ciele dwu-barwna; ło jest zacząwszy
od nasady biała, a na końcach czarno-sniada. Ogon zu­
pełnie nagi; konchy uchowe jajowate, długie i zupełnie
gładkie. Długość całkowita 3 cale, 0 linij, z których
ogon zajmuje 10 linij.
Mieszka w Indyach......................................................................8
G a tu n k i m a ié j p e w n o .
T a p h o z o u s M u u r i ł i a n u s (****). Z wierzchu kasztanowa­
ty, pod spodem rudawy; konchy uchowe krótkie, okrą­
(•) Temm. 2, 287, tab. 61), fig. 8 i 9.
(*') HarJwicke, Linn. Trans. vol. 14, str. 525.
(•**) Temm. 2, 290.
(****) Geoft*. Ouvr. d'Fçypte toni 2, »tr. 127. Desm. Mam. ęat. 196.
http://rcin.org.pl

R zęd II. Emballoni'ra. 3 0 3
głe. Długość całkowita 3 cale, G linij, z których ogon
zajmuje (>4 linij.
Mieszka na wyspie Francuzkićj.
Taphozous L.cpturns (*). Na przedramieniu hlizko
łokcia, (podług Szrebera) znajduje się mała fałd/.ista narośl,
tworząca rodzaj torebki. Ogon od błony iniędzy-
udowćj krótszy, tylko w części z nią połączony*, koniec
jego wolny poza błonę wystaje; błona iniędzyudowa mniej
obszerna jak ciało. Sierć z wierzchu ciała śniado-popie-
łata , pod spodem jaśniejsza. Długość całkowita 1 eal,
6 linij.
ЙІа mieszkać w Surynamie; lecz podług świadectwa
Teminincka, od czasów Scbrebera , podobnego gatunku
nie znaleziono w Hollenderskiéj («nianie*
»tsł-w-----
RODZAJ V. (48).
Emballonura (**), P o ciw iec. (ii).
Zębów przednich u młodych; -i- u dorosłych; 6
lub 4 przednich górnych są umieszczone na zejściu z sobą
rozgałężeń dwóch międzyszczękowych kości, połączonych
z przodu chrząstką i spojonych tylko przy nasadzie
z kością szczękową (***). Zęby przednie dolne, łukowato,
symetrycznie i obszernie ustawione; trzonowych wszędzie
po 5, z których w każdej szczęce po jednym fałszywym,
bardzo małym i szczupłym ; wszystkie trzonowe prawdziwe,
trzema bardzo ostrcini szczytami najeżone. Kły przy
nasadzie szerokie, długie, o trzech sęczkach bardzo o­
(*) Geoff. Descrip. de l’Egypte, Hist. Nat. vol. 2, str. 126. Deem. Mam.
gat. 198. V. lepturus Sehreber V. Marsupialis Muller Naturf. Supp.
p. 19. Saceojiteryx Lepturus lilię. Prodr.
(**) Te mm. Monoçr. T. 2, 292.
(*“ ) Dwa delikatne i nadzwyczajnie małe srzodkowe zęby, wypadają; są
one umieszczone w chrząstce spojonej po obu bokach, ze szczątkiem
kości szczękowej.
http://rcin.org.pl

3 0 4 łlZĘD II. EłlI!\Ll,ONLRA.
strych; stopień tychże kłów ma na sobie dwa ostre szczyty;
jeden skierowany ku przednim, drugi ku trzonowym. Zębów
w ogóle 34 w stanie doskonałym, я 36 w wielni młodości.
Kształty czaszki i szczęki wierzchniej, podobne jak
u Gacków (TnphozMUs) ; przyczółek szeroki, a czaszka między
łukami podskroniowrini bardzo sciśniona ; szczęka
dolna podobna jak u Nietoperzy, lecz łukowato zakończona
i przez to więcej dająca miejsca 6 przednim zębom,
które też są obs?ćrnićj niż u Nietoperzy ustawione, Ogon
krótki , otacza skóra

R z ę d II. E m BALLONL'KA. 305
von Hilsselt w samotnycli i dzikich stronach gór Munara,
na wyspie Jawie; mówią, że ma się znajdywać i na Sh-
ma trze.............................................................................................1
3 2 2 . Saxatilis (*), S k a l n i k .
Zębów przednich wstanie właściwym, w górze 4,
ustawionych parami; dwa śrzednie końcami do siebie zbliżone;
poboczne zaś bardzo małe; w dole 6; u młodych
znajduje się prócz tego jeden bardzo mały prawie niewidzialny
ząbek, umieszczony z Itażdćj strony poza stopniami
kłów; trzonowych wszędzie po 5 ostro-sęczkowalych.
Sierć wszędzie dwu-barwna, z wierzchu ziemisto - śniada
г końcami żółtaweini, pod spodem tylko przy nasadzie
śniada, wreszcie długości żółtawo-popielata. Nasady u-
szów żółtawą siercią porosłe. Długość całkowita od końca
pyska do wolnego końca ogona 2 cale, 1 linia.
Mieszka bardzo obficie w Brazylii nad brzegami rzeki
Mucuri. ....................................................................2
3 2 3 . Linenta (**), P r ę g o w a n y .
Zębów przednich w górze 4 bardzo szczupłych, ustawionych
parami; w dole 6 rzadkich, trzy-klapowych; trzonowych
wszędzie po 5; między zębami górnej szczęki,
bardzo małym fałszywym i prawdziwym trzonowym znajduje
się przedziałka. Sierć wierzchniej części ciała czar-
niawo-śniada z wierzchołkami jasno-śniademi ; przez całą
długość grzbietu dwie lub trzy białawe nie wyraźne pręgi;
wzdłuż tylnej nasady ucha, mały biały pasek. Części
dolne i boki szyi dwu-barwne, gdyż włosy tych części są
przy nasadzie śniade, a wreszcie dlugos'ci białawe. Długość
ciała i głowy 1 cal, 7 linij, ogona 6 linii.
. (') Spijt, Mamm. du Brasil V. naso de Neuv. Beitr. Natury. Fischer.
Synop. Mamm. str. 115, gat. 43.—Teram. 2, 296.— Nyctinomus bra-
siliensis Isid. GeofF.
Gatunek ten i następne Lineata, Canina i Calcar atu stanowią
w dziełach Spixa ltodzaj Proboscidea.
(**) Tcinm. 2, 297.
http://rcin.org.pl

3 0 6 IlzĘD I I . UnOCRVPTCS.
T en nowy jja I iiiłfl; mogący się uważać za ii;ijmniej-
s/.v w rzędzie skrzydlatych, odl;rvly został w Survnam. 3
324. Cnnina (*), Psi.
Zębów |> rzi‘d ii i cli w górze 4 parami, w dole 6$ trzonowe
niedostatecznie wiadome. Twarz w c/.ęsci obnażona.
Sierć z wierzchu ciała czarniawo-śniada, pod spodem
jaśniejsza z czerwonawym odcieniem. Długość całkowita
2 cale, 8 lituj.
Mieszka w Brazylii, gdzie go odkrył Książę de Wied-
Neuwied......................................................................................... 4
325. Ctilcarnta (*'), Ostrogowif.c.
Zęby przednie w górze 4 bardzo małe, »stawione
parami, w dole 0 rzadkich d wu-klapowycb. Sierć na wierzchu
ciała czerwonawo-śniada, pod spodem ezćrwonawo-
popiclata. Długość całkowita 2 cale, 4 linie, z których
ogon zajmuje 5-ÿ linij.
Szczególny len gatunek odznaczający się długością
kostek przedstopnika , które wspierają błonę międzyudo-
wą, odkryty został przez Księcia de Wied-Neuwied w Brazylii.............................
5
0>ІЭ4®---------
RODZAJ VI. (49).
Urocryplus (***), Krytogon. (n).
Zęby przednie w górnej szczęce żadne, w dolnej 6y
trój-klapowych, ustawionych obszernie. Trzonowych wszędzie
po pięć. Ogólna liczba zębów u dorosłych dochodzi
26.
326. Iłilincalns (****), Dwupiięgowy.
Pysk bardzo zaostrzony, nozdrze dwu-rurkowe, uszy
(*) Tcmin. 2, 298. Ves|>. cnninus AVied.
(“ ) Tc in m. 2, 299. Vcsji. calearntus Wied. Veep* М а х и т И а п и » Fisch..
(***) Temni. 2, 300.
(*“*) ib. str. 301, tab. 61, fijj. 3 i 4.
http://rcin.org.pl

RzĘD II. DiCLIDUnUS. 307
mierne; błona międzyudowa bardzo obszerna, na końcu
prosto przycięta , ogon bardzo inały w części wierzchniej
przedziurawia błonę. Sierć na dolnych częściach ciała
przy nasadzie śniada, na końcach jasno-popielata; wierzch
ciała i boki szyi sadzowato-śniade, z każdej strony grzbietu,
od niższego brzegu łopatek aż do ogona, dnie podłużne
białe pręgi; błony czarniawe i nagie. Długość całkowita
2 cale, 9 linij, z których ogon zajmuje 6 linii.
Jedyny ten swego rodzaju gatunek znaleziony został
w Sury nam.
0 - 8 - с ------------■
RODZAJ VII. (50).'
Diclidurus (*), T o kbo g o n. (n).
Zębów przednich w górze 2 podług Księcia Neuwied,
4 podługf Temminck’a; w szczęce tlolnéj 0; po trzy z każdej
strony do kłów przyciśnięte i mające między sobą przedziałkę;
zęby te są małe i trój-klapowe. Kły górne zwrócone
na przód, stożkowate, ściśnione, zlekka pogięte i
opatrzone wewnętrznym zębem ; dolne są proste z wyda-
tnćm nacięciem. Trzonowych w górze i w dole po 5, między
górnemi znajduje się fałszywy bardzo mały i do kła
przyciśnięty, za nim następuje przedziałka a dalej 4 fałszywe
bardzo ostre; w liczbie dolnych są dwa fałszywe i
trzy właściwe silne sęczkowate. Szczęka dolna od górnej
dłuższa; przyczółek eliptyczny, mocno wklęsły. Na końcu
ogona, przy dwóch ostatnich stawach czyli pacierzach jego,
znajduje się nadzwyczajne zrogowaciałe, połączone
z błoną rozszerzenie, na podobieństwo dwóch torebek jedna
na drugiej umieszczonych. Pierwsza z nich, leży na
ostatnim ogonowym pacierzu nakształt półksiężyca i jest
(*) Wszystkie szczegóły odnoszące się

308 ' RZĘD II. PuYŁLOSTOMA.
połączona z błoną w tylnej swojej części $ druga mniej
więcej ruchoma, mała, trójkątna, kończysta, łączy się równic
z błoną, i tak jest do pierwszej torebki zastosowana,
że może działać na niéj mniej więcej swobodnie, na
wzór dwu - skorupowej muszli, z tą jednak różnicą, ze
ohiedwie pomienione torebki są obwinięte bardzo delikatną
skórką.
W rodzaju tym jeden tylko znajomy jest gatunek i
ten opisany został z wypchanego excuiplarza.
.3 2 7 . Albus (*), B iały.
Konchy ucho we krótkie, szerokie. Pysk krótki zaostrzony.
Sierć bardzo długa, gęsta, cokolwiek utrefiona,
wszędzie biaława; włosy na głowie dość krótkie, na grzbiecie
bardzo długie, końcami swojenii dosięgają ogonowych
torebek; torebki te są czarne, a błona międzyudowa ja-
sno-śniada. Długość całkowita 2 cale, 10 linij.
P. Freyrcis, wędrownik niemiecki, znalazł ten szczególny
gatunek w Brazylii przy ujściu rzeki Pardo.
• K - iS ł- a -
Nos z naroślami (Istiophori Spix).
10. F h y llo sto m â n a , L i s c i o n o s e .
Narośl nosowa prosta , pojedyncza lub nieparzysta;
palec wskazujący dwustawowy.
RODZAJ I. (51).
Phijllostoma (**), L iscionos. (n).
Zębów przednich i , kłów , trzonowych j—j lub
32 lub 34 (***), przednie często między kłami wci-
* (*) Książe de Wied. Beitr. znr Naturę. Bras.; Fisch. Synop. Temm. 2, 203.
(“ ) Geoff. Lin. Cuv. Phyllostomus Illig. Vespertilio Linn. Briss. Erxl. Bood.
(***) Niektóre Liscionosy mają tylko po dwa przednie zęby w każdej
szczęce, inne zas' po dwa w górze a po cztery w dole; te anomaijc
zdają się zalezeć od różnicy wieku.
http://rcin.org.pl

RZĘD II. PlIYŁLOSTOMA.
śnięte, poboczne bardzo małe, śrzodkowe szersze. K ły
często przy nasadzie bardzo grube obrączkami z sobą zetknięte.
Głowa długa, prawie jednostajnie stożkowata;
gęba bardzo szeroka. Nos opatrzony dwiema naroślami,
jedną liściowatą, drugą w kształcie podkowy, obiedwie
inniój są powikłane niż u Podkowców; u s z ij wielkie, nagie,
niepołączone. Przyuszek wewnętrzny, ząbktfwany na
brzegu otworu słuchowego osadzony. Oczy bardzo małe,
poboczne. Język rogowemi naroślami najeżony. Palec
śrzodkowy skrzydeł, ma jeden staw więcej od innycb.
Ogon rozmaitej długości, w niektórych gatunkach żaden.
Błona międzyudowa mniej więcej obszerna.
•J* Ogon zawsze od błony międzyudowej krótszy.
328. Crenulatum (*), Z ą b k o w a n y .
Pysk krótki, gruby, tępy; warga dolna brodawkowa-
ta; uszy szerokie, prawie owalne; liść nosowy trójkątny,
po brzegach ząbkowany, na podkowiastćj narośli osadzony.
Długość całkowita 2 cale, 3 linie, z których ogon
zajmuje 10^ linij.
Ojczyzna niewiadoma.......................................................1
329. Elongatum (’*), P o d ł u ż n y .
Liść nosowy dłuższy niż u innych gatunków tego rodzaju,
po brzegach gładki, na końcu spiczasty, przy nasadzie
buchtowały, konchy ucliowe szerokie, pręgowane,
na końcach zwężone; przyuszek ząbkowany; pysk gruby i
tępy, na dolnej wardze rząd brodawek; błona iniędzyu-
dowa kwadratowo przycięta ; koniec ogona wolny. Długość
całkowita 3 cale, z których ogon zajmuje 6 linii.
Ojczyzna niewiadoma.......................................................2
(*) Pbyllostoma Crenulatum Geoff. an. mus. t. 15, str. 183, tab. 10.—
Deem. Mam. gat. 168.
(“ ) Geoff. Ann. Mus. tom 15, str. 182, tab. 9.
Т о м I. 39
http://rcin.org.pl

310 Ilz^D II. Pu YL to s to m A-
3 3 0 . Hast alum ( * ) , W ł Óc zn isty .
Liść nosowy cały Ье/. wycięcia na końcu i bez wyrosił:»
, podstawa jejjo przysadkowato zwężona. Narośl
. podkowiasta szersza niż u innych gatunków; pysk krótki,
szeroki; uszy dłubie w górze zwężone, u spodu dolnej
wargi rzętl brodawek w kształcie litery V. uszykowanych;
ogon bardzo krótki zupełnie w błonę wrosły. Sierć krótka
z wierzchu kasztanowata, pod brzuchem śniado-plowa.
Dłu (»•ość całkowita 3 cale, 9 łinij, z których ogon zajmuje
6^ litiij.
Ojczyzną Guiana.................................................... . 3
3 3 1 . Redmannii (**) , H edmana.
Liść nosowy spiczasty, drohnemi liialemi włosami
porosły; konchy uchowe zaokrąglone. Ciało z wierzchu
śniade, pod spodem szare. Błony śniade.
Ojczyzną Jaiuayka........................................................ 4
Ogon iaden.
3 3 2 . Per spici Uatum (***), O kularowy.
Liść nosowy krótki, przy końcu wycięty; od nozdrzy
aż do uszów, dłłie 1» iale pręgi; wargi broda w'kowale. Sierć
na grzbiecie czarniawo-śniada; pod brzuchem jasno-śnia-
da. Długość całkowita 3 cale.
Mieszka w (luianie............................................................5
(*) Chauve Souris fer-de-lance Buff. V. Hastatus Lian. Gin. Schreb. —
V. Perspicillatus ejusd. Phyll. Hastatum. Geoff. An. Mus.
(**) Gatunek ten stanowi podług Liczą osobny rodzaj Monophyllus, którego
cechy są następne: zębów przednich w górze 4, z których dwa
s'rzednie od pobocznych dłuzsze, dwudzielne, w dole żadne; My
w l>azdćj szczęce po dwa; trzonowych ? i , na nosie jeden liść
prosty. Ogon krótki.
(***) Encycl. tab. 32, tig. 4. Vesp. Americanus vulgaris Seba. V. Perspicillatus
Linn. Gm. Le grand fer-de-lance Buff. Suppl. t. 7; Phyll.
Pcrspiciliątum Geoir. Ann. Mus.; Artibeus Jamaicensis Lćuch. Ph.
Jainaicense Ilorsf.; Ph. planirostrum Sphix.— P. Licz utw'orzyl z tego
gatunku osobny rodzaj pod nazwiskiem /frtibeus któremu nadał
http://rcin.org.pl

R z ę d II. P h y l l o s t o m a . 311
333. Lineałum (*), P r ę g o w a n y .
Liść nosowy cały; na twarzy i grzbiecie cztery białe
pręgi. Sierć z wier/.cliu ciała śniada, pod spodem jas’niej-
sza. Konchy uch o we białe. Długość całkowita 2 cale.
Ojczyzną Paraguay........................................................... G
334. Iiotundum (**), O k rągły.
Liść cały na końcu zaokrąglony; sierć czerwona wo-
śniada: pysk więcej ostry niż spłaszczony. Długość całkowita
2 cale.
Mieszka w Paraguay, jjdzie jest dość pospolity. 7
335. Lilium (***)> L ilia.
Liść nosowy cały, tak długi jak szeroki, przy nasadzie
zwężony; szczęki przedłużone. Sierć z wierzchu czerwona
wo-s’niada , pod spodem białawo - śniada. Długość
całkowita 2 cale, 3 linie.
Mieszka w Paraguay. . . . . . . . . 8
336. Spectrum (****)j U piór.
następne cechy: zębów przednich w każdej szczęce po 4, z tych gór-
ne rozdwojone, dolne przycięte; kłów w dole i w górze po dwa,
trzonowych z każdej strony w górze po 4, w dole po 6. Na nosie
dwie lis'ciowate narosłe, jedna poziomo, druga prostopadle osadzona.
Ogon żaden, P. GeoflYoy uważa za odmianę tego gatunku zwierze
opisane przez Azarę (Hist. Nat. de quadr. du Paragu.) pod nazwiskiem
la Chauve-souris premiere czyli Chauve souris obscure ou
rayée (Csśzara. Podług P. Desmarest, ono może stanowić osobny
gatunek w tym wypadku, jeżeli rzeczywiście nosowy liść jego jest
lancetowaty i długi 7 linij.
(*) Geoff. Ann. Mus. Chauve Souris seconde ou Chauve Souris brune et
rayée d’Azara.
(**) Geoff. Ann. Mus. t. 15, str. 181. Chauve Souris troisième ou Chauve
Souris brune d’Azara.
(***) Geoff. Ann. Mu*, t. 15, str. 181. Chauve Souris quatrième ou Chauve
Souris brun-rnugeatre d’Azara.
(****) Geoff. Ann. Mus. t. 15, str. 174, tab. 1.— Andira guacu, seu vesp.
cornuti. Pison. Canis volans maxima Aurita Seba. Y. Spectrum Lin.
Gm. Sclireb. Vrfmpirus Sanguisuga Less. Man. gal. 105.
Niektórzy Autorowie z gatunku tego utworzyli osobny rodzaj pod
nazwiskiem Vampirus, który do wyżej wyjas'nionych cech rodzaju
Phyllostoma łączy następujący zębostan : przednich kłów iZT}y
trzonowych ? 34.
http://rcin.org.pl

312 RzĘD II. PlIVLLOSTOMA.
Liść nosowy cały; dłuższy niż szerszy, przy nasadzie
rozszerzony. Pysk długi. Sierć miękka z wierzchu kasztanowata,
pod spodem rudawo-żółta. Długość 5 cali, li-
nij. Zwierzę to stało się glośnćm ze swych krwiożerczych
obyczajów, o których podróżo-pisarze opowiadają
wiele przesadzonych powieści.
Mieszka w Ameryce w Nowej Hiszpanii. . . 9
3 3 7 . Lcwisii (*), L e w iz a .
Liść nosowy na końcu spiczasty; konchy uchowe mierne,
zaokrąglone. Sierć z wierzchu ciała czarniawa; błona
międzyudowa wycięta. Wielkość w obwodzie dochodzi
16 cali.
Ojczyzną Jamaika.............................................................10
Prócz powyżej opisanych gatunków P. Lesson w Katalogu
Zwierząt Ssących (**), wylicza następne do pod-
rodzaju Phy Ile stoma: Phyllosloma spiculatum , Ph. hra-
chyotum, I’ll, ohscurum , Ph. Supcrsiliatum, Ph. brevi-
caudatum i Ph. Grayii.
Do podrodzaju zaś Vampirus: Vampirus cirrhosus,
Vam. bidens, Vam. Soricinus. Wszystkie mieszkają wBra-
zylii.
(*) P. Licz utworzył z tego gatunl;u osobny rod/aj M adatcus, któremu
nadał następujące ccchy ; zębów przednich w każdej szczęce po 4,
z tycli dwa górne srzodkowe od pobocznych dłuższe, rozdwojone;
dolne równe, proste i ostre; trzonowych ; na nosie dwie liscio-
■3---9
wate naros'le; ogon żaden; wargi miękki cmi brodawkami obrosłe;
język na końcu dwudzielny.
(#4) Nouveau Tableau du Regne animal. ЛѴ tym Katalogu P. Lesson do
rodzaju Phyllostoma, policzył następne podrodzaje : Pliyllostoma,
jirtibeus, Vampyrus, Motiophyllus, Madateus, z powyżej pojas'nio~
nemi gatunkami; a także podrodzaje; Lophostoma z gat. Sylvicola,
Diphylla z gat. E cnudata; Iii achy pluj lia z gat- Cavernarum; Dcs~
modus z gatunkami Rufus i d'Orbiynii.
— «

IIz ę d II. G ło s s o p iia g a . 3 1 3
RODZAJ II. (52).
Głossopiiaga (*), J ę z y c z n ik. (n).
Zębów przednich ■j, kłów -^7 5 trzonowych ~ Ą >
24; przednie ustawione porządnie, kły mierne; trzonowe
zupełnie takie jak w rodzaju Liscionosa. Głowa długa,
prawie jednostajnie stożkowata. Język bardzo długi, zwinięty,
wązki, po brzegach brodawkami opatrzony. Na nosie
mała włócznista narośl. Ogon mniej więcej długi,
lub żaden. Błona międzyudowa żadna lub bardzo mała.
Błony skrzydłowe mierne.
338. Soricina (**), M yszk o w a t y .
Pysk bardzo długi, stożkowaty i prawie walcowaty;
język bardzo długi na końcu wyżłobiony, po brzegacb
strzępiasto brodawkowaly. Sierć miękka, wełnista, z wierzchu
ciała popielato-śniada, pod spodem jnsno-śniada; błony
śniade. Długość całkowita 2 cale, 1 linię.
Ojczyzną Surynain, Kayenna.........................................1
339. Amplexicandala (***), W rosłoogoniasty.
Błona międzyudowa szeroka ; ogon krótki na końcu
sęczkowaty. Sierć na ciele czarniawo-śniada pod spodem
jaśniejsza........................................................................................2
340. Caudifer (****), O gomasty.
Błona międzyudowa bardzo krótka; ogon poza błonę
wystający.* Sierć czarniawo-s'niada. . . . . . 3
341. Ecaiulata (***’*), B e z o g o n o w y .
(*) Geoff. Pbyllostoma. GeolT. Cuv. Vespcrtilio Pall. Linn. (im.
(**) Vesp. Soriciritis Pall. Linn. (im. Sclir., La feuille Viccj. d’Azyr. Pli.
Soricinum Gcoflf. An. Mus. Glossopbaga Soricina ejusd. Mein, du Mus.
La Chauve Souris Musaraigne Bull’. Dcsm. gat. 17G.
(*“ ) Geoff. Mein, du Mus. d’Ilist. Nat. toin. 4, str. 418, tab. 18. A. Desm.
gat. 177.
{****) Ib. tab. 17. Desm. Mam. gat. 178.
Ib. tab. 18. В. Desm. gat. 179.
http://rcin.org.pl

314 R z ę d II. К л і і ч о р о м л .
Błona iiiiędzyudowa bardzo krótka; ogon żaden. Sierć
cieinno-śniada................................................................................4
Powyższe trzy gatunki mieszkają w Brazylii, w oko-
licacli Ilio-Janeiro (*).
msł-w---
R O D Z A J III. (S3).
Hhinopoma (*'), H rytonos. (n).
Zębów przednich kłów j5żr|, trzonowych 28.
Przednie górne porozsuwane. Nos długi, stożkowaty, na
końcu równo przycięty, małą liscionatą narośli) opatrzony;
otwory nozdrzy wązkie, poprzeczne, pokrywkowe.
Przyczółek szeroki, wypukły. Uszy wielkie, połączone,
leżące; przyuszek zewnętrzny. Шопа międzyudowa wązka,
kwadratowo przycięta. Ogon długi przy nasadzie w błonę
wrosły, dalej wolny.
Zwierzęta lego rodzaju karmią się owadami, które
łouią w locie; podobnie jak nasze Europejskie Nietoperze
latają wieczorami.
.‘542. Microplnjlla (***), M a ł o l ist n y .
Sierć popielata długa i gęsta ; ogon bardzo długi,
czarny, z jedenastu pacierzy złożony. Oddychając, ustawicznie
porusza nozdrzami, a niekiedy zasłania je zupełnie,
podniesieniem nosowej narośli. Obyczaje jego są
gniewliue równie jak naszych Nietoperzy. Długość całkowita
2 cale, z których ogon zajmuje 1 cal, 10 linij.
Mieszka w Egypcie w podziemiach piramid Hairu i
Gyzehu.......................................... . 1
(*) I*. Lesson w Katalogu Zwierząt Ssących wspomina тѵ tćm miejecn o rodzaju
iùlostoma d*Orh., tło którego należy tylko jeden gatunek JE.
cinerea, mieszkający w południowej Ameryce.
(**) E. GeofF. Vespertilio lłćlon, В run »ich.
('**; E. Geoflf. Chauve Souris d'Egypte Ućlon V inicropbyllus Brunnicli
http://rcin.org.pl

RzĘD II. RlIINOLOrnue. 3 1 5
.'5 4 3 . Çarolinensis (*), K a r o l iń s k i.
Sierć śniada; błony ciemne; konchy uchowe mierne
prawie trójkątne; ojyon w pierwszej połowie w błonę tvro-
sły, zgrubiały. Długość całkowita 2 fale, z których ogon
zajmuje 1 cal, 6 1 i ni).
Polling- podania I*. Rrogniart, n.a mieszkać w południowej
Karolinie, co jednak potrzebuje potwierdzenia. 2
№ ffi.-O I------------
1 1. R l l i n o l o p ï l i n a , PODKOWIASTE.
f t
Narośl nosowa mniej więcej składana, niekiedy prosta;
palec wskazujący jednostawowy; skrzydła obszerne,
doskonałe; u samic prócz cyców, łonowe brodawki.
RODZAJ I. (54).
Ilhinolophns (**), P odkowiec. (Jar.)
Zębów przednich ~, lub rzadko ^ tylko w razie zupełnego
braku międzyszczękowych listewek. Przy obecności
w nosowej chrząstce poinienionych listewek , każda
z nich mieści w sobie po jednym tępym , mniej więcej
widocznym, w późniejszym wieku wypadającym ząbku.
Przednie w dole mniej więcej skupione, dwu lub trzy-kla-
powe. Kłów -i, z obszernym stopniem, który chociaż powiększa
się z wiekiem, nie wyciska jednak zębów przednich
z miejsc, w których są osadzone. Trzonowych —, ~
lub J z koronami bardzo ostro sęezkowatemi. Ogólna liczba
zębów 28 lub 30, rzadko 32. Konchy nchowe mierne,
poboczne, bez przyuszka. Ogon długi, cały lub częścią
wrosły w obszerną iniędzyudową błonę.
(*) E. Geoflf. Hhin. dubla. Less.
(**) (ïeoft*. Cuv. 111. Des m.; Vcspcrtilio Linii, Ërxl.; Noctilio Khul.
http://rcin.org.pl

3 1 6 R zęd I I . R iiin o ło piiu s.
Podkowce nie mają właściwej ruiędzyszczękowej kości.
U gatunków opatrzonych zębami przedniemi w górze;
miejsce jej zastępują dwie inałe, kościste, płaskie bardzo
cienkie i ruchome listewki, po obu końcach rozchodzące
się, ku śrzodkowi zaś z sobą zetknięte; w każdej z nich
jest umieszczony jeden ząb przedni, słabo wrosły i z łatwością
przy najlżejszein naciśnieniu wypadający. Gatunki
zupełnie pozbawione pomienionych zębów, nie mają
też międzyszczękowych listewek, których miejsce zastępuje
zwyczajna chrząstka. Tak szczególne urządzenie wyżej
opisanych międzyszczękowych listewek, mogących się
poruszać za pomocą właściwych inusknłów; nadaje Pod-
kowcom zdolność podnoszenia lub zniżania zębów przednich
w szczęce górnej, i przedstawia jedyny w Klassie
Ssących przykład zębów ruchomych, stanowiący pewien
stopień analogii z urządzeniem zębów jadowitych węży.
Organ węchu równie osobliwe ma ukształcenie: komórki
nosowe kulisto-wydęte, nie wychodzą poza pierwsze
trzonowe zęby; wejs'cie nozdrzy znajduje się z przodu
i pod spodem; jest to szeroki otwór połączony z dwoma
międzyszczękowemi listewkami, których ruchy od poruszenia
warg zależą; wargi nabrzmiałością swoją dochodząc
wysokości przyczółka, między sobą i nosowemi komórkami
zostawiają miejsce próżne; we wklęsłości którego,
jakby w lejku, znajdują się dwa otwory nozdrzy;
fałd błoniastej skórki otacza wspomniany lejek i tworzy
konchę. Ten fałd z przodii nozdrzy rozciąga się w kształcie
końskiej podkowy, zkąd wzięły nazwę Podkowce Europejskie:
z tyłu zaś oddzielając się, podniesiony bywa
stosownie do gatunków, w rozmaitej formie. Konchy u-
chowe mierne, poboczne, bez przy uszka. Ogon długi,
cały lub tylko w części, w obszerną międzyudową błonę
wrosły.
Podkowce większą część roku przepędzają gromadnie,
ukryte w obszernych jaskiniach, starych budynkach, lub
http://rcin.org.pl

Rzj£d II. Rnmotopiius. 317
pniach drzew wypróchniałych. Samice odbywszy parzenie,
oddalają się od samców i w znacznej liczbie zebrane,
clironią się do osobnych jaskiń, gdzie rodzą i wychowują
pisklęta; tlo życia zaś towarzyskiego powracają
wtenczas dopiero, gdy młode podroslszy, mogą same dla
siebie szukać żywności.
Pan Teiuuiinck podzielił rodzaj Podkowca na dwie
sekcye. Należące do pierwszej, mają narośl nosową prostą,
nieskładaną z brzegiem gładkim, i umieszczoną na
przyczółku w kształcie poprzecznej zakładki; przy nasadzie
uchowćj konchy, nićma wyraźnej klapy, lub gdy ta
się znajduje, jest bardzo nieznaczna. Żaden z gatunków
tego oddziału nie mieszka w Europie. Druga sekcya obejmuje
gatunki z naroślą nosową mniej więcej składaną,
podniesioną w kształcie włóczni i opatrzoną chrząstkowa-
tym słupkiem ; zewnętrzna nasada ich ucbowéj konchy,
ina klapę wyraźną mniej więcej obszerną, która zdaje się
zastępywać miejsce wstawy. W tym oddziale mieszczą się
dwa Europejskie gatunki.
-]- Narośl nosowa prosta, poprzeczna, mniej więcej
zaokrąglona.
344. Nohilis (*), S z l a c h e t n y .
Liść nosowy prosty, z tyłu i przy nasadzie trzema
małetni , prawie niewidocznemi otworami opatrzony
; narośl podkowiasta, szeroka, z przodu ostro zakończona
błoną i pobocznemi fałdami otoczona. Sierć bardzo
miękka, cienka, ob ii t a ; barki i śrzodek grzbietu pięknie
kasztanowatej spód barków i boki grzbietu czysto białe ;
wierzcli głowy i potylica szaro-biała , z końcami włosów
śniademi; po wierzchu barków przepaska kasztanowata,
z białą obwódką; boki piersi, krainy barków i słabizn
(*) Horsf. Zool. Research in .lawa, Tcmm. Monogr. 2 , 10, lab. 28.
Том I. 40
http://rcin.org.pl

3 1 8 R z ę d II. R iiinolopiujs.
czysto-białe ; policzki i boki szyi śniado-szare, z końca*
mi włosów białaweini; śrzodek piersi i brzucha mys/ate;
błony ciemno-śniade ; uszy prawie do połowy kosmate,
dalej nagie, pomarszczone. Takie ubarwienie inają indi-
widua dorosłe; młodych i w śrzednim wieku nie znamy.
Długość całkowita 5 cali, 2 linie, z których ogon zaj­
muje 1 cal, 6 linij.
Ojczyzną Ja w a, wyspy Moluckie i Tim or. . . 1
345. Diadema (*), U wieńczony.
Liść nosowy prosty, z końcowym brzegiem kulisto
zaokrąglonym, mniej więcej zwiniętym; między wielkim
liściem i nozdrzami znajduje się drugi poprzeczny listek,
pośrzodltu kończato wzniesiony, którego poboczne brzegi
będąc połączone z podkową , tworzą obwódkę w kształcie
korony otaczającą organ węchu; narośl podkowiasta jest
po bokach sfałdowana. Sierć miękka, cienka, długa i
obfita, prawie wszędzie jedno-barwna, z wierzchu cokol­
wiek ciemniejsza niż pod spodem. Głowa śniado-szara,
części wierzchnie złocisto-rudawo-śniade, dolne szarawo-
śniade ; lecz sierć wszystkich tyeli części tylko na końcach
jest ciemniejsza, nasady zaś jej są wszędzie białawe. Dłu­
gość całkowita blizko 5 cali, z których ogon zajmuje 2 cale.
Mieszka na wyspie T im or..........................................................2
346. Insignis (**), Znakom ity.
Liść nosowy po brzegach zaokrąglony, szerszy niż
dłuższy, między nim a naroślą podkowiastą znajduje się
druga leżąca i kosmata ; podkowa ma po bokach trzy po­
przeczne fałdy. U samca poza liściem nosowym znajduje
się pewien gatunek obszernej torebki, mającej z każdego
boku zaledno widzialny otwór, który w zasuszonych exem*
(*) Geoff. Ann. d u Mus. y o I . 20, str. 263, t a b . 6. Temm.’Monogr. 2 ,
13, tab. 26.
(**) Horsf. Zool. Research, in Jawa. Temm. 2, 14, tab. 29, fig. 2. Ri*
nolophe distingué fr.
http://rcin.org.pl

RzĘH II. RuiIVOLOPIIUS. 319
plarzach zupełnie znika ; z poinienionćj torebki wyrastają
trzy pęczki włosów. Koncby ucliowe są szerokie , słabo
wycięte i bez klapy. Na ciele sierć gęsta, gładka, z wierzchu
dwu-barwna ; głowa i potylica białe, same tylko
wierzchołki włosów kasztanowate ; wierzch grzbietu i kraina
międzybarkowa pokryte siercią kasztanowatą, tylko
przy nasadach białą. Samica jest w ogólności więcej rudawa
, jej nosowe narosłe nie mają śrzodkowćj torebki i
pobocznych otworów. Długos'ć całkowita 4 cale, z których
ogon zajmuje 1 cal, 1 linię.
Ojczyzną wyspa Jawa i przyległe jej wysepki. . 3
347. Speoris (*), T o r e b k o w a t y .
Narośle nosowe i torebka zupełnie takie jak w poprzedzającym
gatunku. Samiec poza liściem nosowym ma
jeden tylko otwór bez śladu pobocznej dziurki. Sierć
krótka, gładka, z wier/ebu dwu-barwna ; wszystkie górne
części są pokryte włosami, przez pół białemi i śniademi
u samca, rudawo-kasztanowalemi u samicy; dolne wszędzie
białe, wyjąwszy nasadę skrzydeł i słabizny, które
są jasno-rude. Długość 3 cale, 41ub51inij, z tych ogon
zajmuje cal 1.
>1 ieszka w Timor i Amboinie........................................4
Znajdująca się w tym i poprzedzającym gatunku
torebka na czole, jest wewnątrz próżna i jakby obsypana
pyłkiem bardzo przykrej i mocnej woni.
348. liicolor (**), D w u b a b w n y.-
Liść nosowy mały, poprzeczny; między nim i naroślą
podkowiastąznajduje się znaczna zgruhiałość, otoczona
błoną po obu brzegach wyciętą. Na wardze dolnej trzy
brodawki. Sierć długa, bardzo delikatna, gładka, wszędzie
dwu-barwna; z wierzchu ciała od nasady aż do dwóch
(’) Schneid, u Scbreb. Säugt, tab. 59. Rbinolophe cruménitèrc Peron —
Geoff.— Temm. 2 , 17.
(") Temm. 2 , 18.
http://rcin.org.pl

3 2 0 KzĘD II. HlIINOLOFIIUS.
trzecich części długości czysto-biała , na końcach kaszta*
nowato-ruda ; błony jasno-śniade. Długość całkowita 2
cale, 3 linie, z których ogon zajmuje 10 linij.
Ojczyzną wyspy Jawa, Amboina i Timor. . . 5
341). Tridens (*), T bojzjçbnv.
Liść nosowy o trzech końcach w kształcie trójzęba.
Sierć rzadka , krótka i gładka, hiaławo-popielata ; dolna
część brzucha i uda nagie. Długość całkowita dorosłego
2 cale, 9 linij, z których ojjon zajmuje prawie 8 linij.
Mieszka w Egipcie i Nubii.............................................6
3 5 0 . Tricuspidatus (**), T h o jk oS c z a st y.
Liść nosowy wielki, prawie kwadratowy; wierzchni
brzeg jego o trzech ostrzach, z których śrzodkowy włócz-
II is ty, a poboczne z każdej strony z końcami rozwarteini ;
narośl podkowiasła, szczątkiem błony otoczona. Sierć
dość krótka, pod spodem gładka, ja.sno-rudawo-s'niada,
przy nasadzie ciemniejsza, końce włosów grzbietowych
czarniawo-śniade; boki ciała i kuper czysto-śniade; błony
czarniawe; wolny koniec ogona wynosi dwie linie.
Najmniejszy ze wszystkich znajomych gatunków tego
rodzaju, dochodzi długością 2 cale, 2 linie, z których
ogon zajmuje 10 linij.
M ieszka na wyspach Moluckich......................................7
Gatunki mniéj pewne.
llliin. Commersonii (***). Cominerson nadał mu następujące
cechy : ,,Vespertilio obscure can da tvs, auribus
simplicibus, amplis, acuminatis, erectis, palulis ; naso
(') Geoff. Temra. 2 , 19.
(**) 'Гении. 2 , 20.
(*“ ) Chauve-Souris Hu fort Dauphin Coinmer.— Geoff. Ann. du Mus.
torn 20, str. 263.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. R iiin o lo p h u s . 3 2 1
duabus valvis transversis late secedenttbus, bisulco.”
Wyznać należy? że tak ogólne charaktery można zastosować
do wszystkich znajomych gatunków rodzaju 1’ o d -
KOWCA.
I*. Geoffroy sądząc z rysunku zostawionego przez
Cominersona , mniema , że powyżej opisane zwierzę stanowi
jedno z gatunkiem D iadema , i że jedynie odległość
Madagaskaru od Timor, miejsc, w których się znajdują
te P odkowce , mogła wpłynąć na ich odosobnienie.
/{. Larvatus (*). Liść nosowy poprzeczny, szeroki,
bardzo obszerny, pośrzodku poprzecznie fałdowany;
na brzegach podkowiastćj narośli znajdują się
poboczne fałdy ; nasady konch uchowych nadzwyczajnie
szerokie, bez wyraźnej klapy; przedni brzeg podniesiony,
a ku śrzodkowi w ten sposób zgięty, że ściany
konch uchowych stykają się z sobą blizko połowy
swej wysokości; koniec ich jest oslry i wygięty na stronę
zewnętrzną; brzeg tylny słabo wycięty; ucho wewnątrz
nagie (**).
Gatunek ten różni się od innych dobrze znajomych
i wyżej opisanych gatunków, szczególniej ubarwieniem
sierci. Wierzch ciała jego jest ciemno-śniady, na I y lny cli
częściach z odcieniem złocistym ; nasady wszystkich włosów
inają odblask złotawy, a końce ich są śniadej spód
ciała szarawo-złocisty. Długość całkowita 3 cale , z których
ogon. zajmuje cal i.
31a mieszkać na wyspie Jawie.
Ilhinolophus Dulihunemis (***). Liść nosowy z klapą
wierzchnią wklęsłą i zgiętą ; narośl podkowiasta podłużna,
(*) Ilorsfield, Zool. res.
(**) Te wszystkie szczegóły wytknięte tu przez P. Hors field, znajdujemy
równie w gatunkach: JR. IVobilis, Diadema, Insiguis i
Speoris.
{***) Sykes. Cat. of. the Mam. observed at Dukhun, East Indies.
http://rcin.org.pl

3 2 2 R z ę d II. R iiin o lo p iiu s .
pośrzodku ścięta (*). Wierzch ciału myszaty, spód bia-
ławo-szary.
Ma mieszkać w Indyach w kraju Maliratów.
•j-f Liść nosowy mniej w ięcćj składany, z tyłu
w kształcie włóczni podniesiony; w śrzodku
narośli podkowiastéj chrząstkowaty słupek.
351. Lucius (**), Ż a ł o b n y .
Narośl podkowiasta, utworzona z obszernej błony,
okrywającej całą wierzchnią wargę, łączy się po obu brzegach,
za pośrzednictwein pobocznego przedłużenia , z pierwszą
błoniastą częścią narośli włócznistej ; z pośrzodka podkowy
wznosi się wielki nadrost o czterech listkach w kształcie
krzyża Maltańskiego , z ramionami na końcach zao-
krąglonemi; poza tyin nndrostem znajduje się narośl
włócznista, ułożona ze trzech, stopniami coraz wyższych
listków, z których dwa pierwsze są zaokrąglone, a trzeci
opatrzony jest długim , przytępionym końcem. Na dolnej
szczęce dwie trójkątne brodawki. Sierć bardzo długa, gęsta
, wełnista, sadzowiito-czarna, z końcami jasno-szare-
mi, zkąd na całćj odzieży rodzi się odcień popielaty ;
błony i narośle czarne. Długość całkowita około 5 cali,
z których ogon zajmuje 1 cal, 81iuij.
Ojczyzną ivyspa Jawa. 8
Opisanie odmiany tego gatunku, znalezionej w Ma-
nilli i mającej odzież rudawą, umieszczone zostało pod
nazwiskiem Ilu/a w podróży około świata , odbytej na
korwecie la Favorite przez PP. Eydoiix i Gervais (***).
(*) Podobne cechy można zastosować do wszystkich Podkowców, opatrzonych
naroślami {(ladkiemi, a przeto nie są one dostateczne do
ustanowienia nowego (ratunku.
(*ł) Temm. 2 , 24, tab. 30.
(***) Voy. de la Favorite Mammifères sir. 9.
http://rcin.org.pl

R zęD II. RlIINOLOPIIUS. 323
352. Euryotis (*) , KnOTKOOGONIASTV.
Konchy uchotve bardzo obszerne ; ogon krótki; odzież
g ru b a, gęsta, wielokolorowa; z wierzchu ciała przy na­
sadzie sierć biała, dalej aż do końca koloru zeschłych
liści, wierzchołki jasno-rude; grzbiet i szyja koloru ze*
schłych liści ; twarz i boki szyi jasno-śniade ; piersi bia­
ławe , z blado-śniadym odcieniem ; słabizny ciem no-,
śrzodek brzucha jasno-śniade; konchy uchowe i narośle
ciemno-śniade; wszystkie inne błony czarniawo-śniade.
Samica jest mniej ruda niż samiec. Długość całkowita
2 cale, 11 linij.
Mieszka w Amboinie......................................................................... 9
353. Trifolialus (**), Tiiójłistny.
Liść nosowy podwójny, z przodu poprzeczny, okrą-
gławy i połączony z tylną włóczniastą naroślą; narośl pod-
kowiasta . z dwóch błon składająca się, z których ze­
wnętrzna tworzy szeroki obrąbek. Z pośrzodka podkowy
wznosi się długi , błoniasty słupek , na trzy ostre klapy
podzielony, kształtem do liścia koniczyny podobny. Sierć
bardzo długa, gęsta i delikatna, nasadę pyska, oczy i
część konch ucbowych zakrywająca ; wierzch ciała ruda-
wo-popielaty ; głowa i szyja rudawo-białe; piersi i brzuch
śniado-popielate ; znaczna część ucha, klapy i narośle
żółte; końce włosów czarniawo-śniade; błony lotne sze­
rokie, nagie, jasno-śniade. Długość całkowita 3 cale.
Ojczyzną wyspa Jawa................................................................10
35-4. Unihastatus (***), J e d n o stiiz a ł y.
Liść nosowy przy nasadzie podwójny, włócznisto
zakończony; narośl podkowiasta, z jedynej, szerokiej,
z przodu podzielonej błony utworzona , ze srzodka której
wyrasta słupek; na brzegu dolnej szczęki jedna poprzeczna
4 (*) Temm. 2, 26.
(**) Тешш. 2, 27, tab. 31. Ubili, trefle.
(***) Temm. 2 , 48. R- unifer.
http://rcin.org.pl

3 2 4 RzĘD II. RlIINOLOPnuS.
brodawka. Sierć długa, gładka, i. wierzchu dwu-barwna,
pod spodem jednokolorowa 5 z przodu szyi długa i prosto
stojąca. Samiec popielaty lub niebieskawo-szary ; samica
rudawo-popielata lub czerwonawa. Długość całkowita 3
cale, 0 lub 8 linij, z których ogon zajmuje 1 cal, 2 lub
3 linie.
Mieszka w południowej Europie, a także w północnej
i południowej Afryce................................................................ 11
355. Ni]>j)on (*), N ippon.
Z obszernej i szerokiej klapy narośli podkowiastej,
błonami otoczonej, wznosi się głęboko z przodu wyżłobiony
słupek ; narośl włócznista pojedyncza, długa i koń-
czysta , długiemi włosami okryta ; na dolnej wardze obszerna
brodawka. Sierć bardzo długa, jedwabista; uszy
nagie, z klapami przy nasadzie kosmatemi. Samiec zie-
misto-śniady ; samica rudawo-śniada. Długość całkowita
4 cale, z których ogon zajmuje cal 1.
Nowy ten gatunek odkryty został przez P. Biirger
w Japonii.. . • . . . . . . . . • . 1V
356. A ffinis (**), P o w i n o w a t a
Liść włóeznisty, połączony 7. okrągławym mieszkiem;
w śrzodku narośli podkowiastej obszerny, dwóma błonami
otoczony słupek $ na szczęce dolnej cztery brodawki,
z tych 2 śrzodkowe trójkątne, zewnętrzne zaś podłużne.
Sierć długa , dość gęsta , nieco utrefiona , wszędzie jednej
barwy, pod spodem wzdłuż słahizn pokrywająca błony.
Samiec z wierzchu sadzowały, pod spodem popielato*
śniady ; samica z wierzchu rudawo-śniada ; pod spodem
jasno-ruda. Długość całkowita 3 cale, z których ogon
zajmuje 11 linij.
Mieszka na wyspach Jawie i Sumatrze. . . . 13
(*) Temm. 2, etr. 30. a.
(“ ) Horsf. Temm. 2 , 31.
http://rcin.org.pl

357. Ilouxii (*), R uxa.
R z ę d II. R h in o lo p h u s . 3 2 5
Poprzedzającemu bardzo podobny. Sierć krótka, kut­
nerowała, kędzierzawa; błony nagie. Samiec z wierzchu
cieinno-śniady, z nasadą sierci popielato-szarą, pod spo­
iłem jasno-ezarv, oprócz barków islabizn, które są ciem­
niejsze niż śrzodek brzucha. Samica 7. wierzchujasno-ruda,
z końcami włosów śniado-rudemi , pod spodem pięknie
złocisto-ruda , niekiedy zaś popielato-ruda. Długość cał­
kowita 3 całe , 4 łub 5 linij , z których ogon zajmuje 10
łinij.
Mieszka w Iudyach......................................................................14
358. Clivosus (**), N ierówny.
Na nosie liść prosty, włócznisty, mało podniesiony
i kosmaty ; w śrzodlsu podkowiastéj narośli nagi , z przo­
du wyżłobiony słupek ; na dolnej wardze jedna tylko bro­
dawka. Sierć długa , bardzo obfita , z wierzchu i ze spo­
du błony słabiznowe pokrywająca ; na częściach górnych
przy nasadzie biaława, na końcach popielata ; spód ciała
białawy ; błony wszystkie przezroczyste, czarniawe. D łu­
gość całkowita około 3 cali , z których ogon zajmuje 1
ca l, 2 linie.
Mieszka w Afryce na przylądku Dobrćj Nadziei i
лѵ Egipcie; bywa niekiedy znajdywany w Dalmacyi i in­
nych wschodnich krajach E uropy................................................15
359. liihastatus (***), D wustuzały.
Liść nosowy prosty, lancetowaty, rzadkienii włosa­
mi posiany; narośl podkowiasta , błoną potrójnie sfałdo-
waną otoczona, a w jćj śrzodku słupek, drugą lanceto­
(*) Temin. 2, 30. b.
(“ ) Teinm. 2, 32. Rhinolophe Cliflon , R. Capensis Lichtenstein Catalogue
de double, str. 6.
(***_) Geo fi*. Ann. Mus. vol. 20, str. 259.— Le petit fer à cheval Buff’.
Hist. Nat. vol. 8 , tab. 17, fig. 2; Vesp. Hipposideros Bechst. ; Hippocrepis
Herrn.; Hufeisen nasige Flugmaus Khul; V. Alpinus. Güldenst.
Pall. Zoogr. 1, str. 125.— Temrn. 2, str. 34.
http://rcin.org.pl

3 2 6 R zęd I I . R iu n o lo ph u s.
watą błoną opatrzony. Sierć bardzo długa, miękka, jedwabista
, gładka ; końce sierei u samców rudawo-popie-
late; u samic jasno-rude. Odzież w ogólności biała, lśniąca.
Długość całkowita 2 cale, 9 linij.
Mieszka w Rossyi nn Kaukazie, podług niektórych
i w Litwiej a także w Niemczech i Francyi, w starych
budynkach i jaskiniach: wszędzie dość rzadki. . . 16
360. M inor (*) , M niejszy.
Liść nosowy składany, włócznisty, na końcu kosmaty
; słupek w górze o dwu zębach, z których jeden na
przód, a drugi na prawo skierowany ; błona narośli pod-
kowiastćj bardzo szeroka. Samiec z wierzchu czarniawo-
s'niady, zlckka popielaty, pod spodem jasno-popielało-
ś it i a d y * samica cała ruda, z wierzchu ciemniejsza niż pod
spodem. Młode samice z ubarwienia samcom są podobne;
w późniejszym wieku, nim nabiorą właściwego płci swéj
koloru, bywają śniado- i rudo-upstr/.one. Długość całkowita
2 cale, \ lub 5 linij.
Ojczyzną wyspy Jawa, Sumatra i Timor. . . 17
361. Pusilltis (**), D r o bn y.
Lis'c nosowy bardzo podniesiony, włócznisty, włosami
porosły; na przodzie słupka liść wązki, z końcem
cokolwiek na przód zgiętym ; narośl podkowiasta, szeroką
błoną otoczona ; na dolnej szczęce dwie brodawki.
Sierć na górnych częściach długa , od nasady w większej
połowie biała, z końcami popielato-śniademi ; na częściach
spodnich płowa, koloru mleczno-kawiastego. Długość
całkowita 2 cale , 2 lub 3 linie.
Mieszka na wyspie Jawie................................................18
362. Cormitus (***), Rogaty.
Narośl podkowiasta, szeroką błoną otoczona ; liść
(*) Horsf. Zooł Res. in Jawa R. nain Teinminck 2 , str. 35.
(**) Teinm. 2, 36.
(***) Ib. *tr. 37.
http://rcin.org.pl

Uzęd II. MonMoops. 3 2 7
składany, włócznisty, kosmaty; słupek nakształt rogu
podniesiony, z przodu płaski. Sierć długa, jedwabista,
wszędzie dwubarwna, pod spodem białawo-żółta ; z wierz-
ebu eiała przy nasadzie i na większej połowie długości
biaława, z końcami ruda wo-śniadenii ; wszystkie błony
jasno-czarniawe. Długość całkowita 2 cale, 2 linie, z których
ogon zajmuje 9 linij.
Nowy ten gatunek odkryty został przez P. Biirger
w Japonii.....................................................................................19
Prócz wyżej opisanych gatunków, P. Ruppel w aktach
Senkenbergskiego Towarzystwa Hisloryi Naturalnej,
opisał następny: Jthinolophus finnigatus (*), bardzo podobny
do gatunku Clivosiis. Sierć ma długą, popielato-
śniadą. Długi 3 cale, 4 linie. Mieszka w Abissynii. 20
RODZAJ II. (55).
M o r m o o p s (**) , C z ó ł e k , (п.).
Zębów przednich w górze cztery, nierówne; z których
dwa śrzodkowe szeroko wyszczerbionej w górze cztery,
równe, trójdzielne; kłów w każdej szczęce po dwa;
górne dwa razy od dolnych dłuższe, prawie sciśnione,
z przodu rowkowatej zębów trzonowych Na nosie
narośl prosta, z uszami połączona; konchy uchowe bardzo
fałdowane.
3 6 3 . ltlainvilii (***), B l ę w il a .
Czoło bardzo podniesione ; przyczółek wklęsły; warga
górna klapowata, karbowana; dolna błoniasta, trzy-
(*) Rev. Zool. 1813, str. 81.
(**) Leach. Trans. Linn. t. 13.
(*•*) Leach, ib.
http://rcin.org.pl

3 2 8 HzED i l . M eg a d er m a.
klapowa ; język brodawfeowaty ; górny brzeg konch ucho-
wych na dwie klapy przedzielony.
Ojczyzną Jamaika.
RO D ZA J III. (56).
Meyaderma (*), Obłoniec. (ГУ aga).
Zębów przednich klów-l=>J, trzonowycli -fnrj , 2ß.
Przednie dolne porządnie uszykowane, na ostrzach zielska
rowkowane; kły górne trójkątne, przy nasadzie z ob­
rączką, лѵ tyle z ostrym haczkienij dolne w tył zagięte;
konchy uchowe bardzo obszerne , na przodzie głowy po­
łączone ; przyuszek wewnętrzny, bardzo wielki; na nosie
trzy narośle: jedna prostopadła, druga pozioma, iniesz-
kow ata, a trzecia podkowiasta; ogon żaden; błona mię-
dzyudowa kwadratowo-przycięta ; skrzydła bardzo wiel­
kie, z trzecim palcem bez stawu pazurowego ; język krót­
k i, gładki.
3G4. Trifolium (**), K o niczyna.
Liść jajowaty ; mieszek dość wielki , każdy z nich
piątej części długości uszu równający; przyuszek w kształ­
cie listka koniczyny. Sierć bardzo długa, miękka, ko­
loru myszatego. Długość ciała 2 cale, 1 linia.
Ojczyzną wyspa Jaw a.................................................................1
365. Spasma (***), Upiorzyk.
Liść nosowy sercowaty ; mieszek równej z nim wiel­
kości i kształtu; przyuszek półsercowaty. Sierć wszędzie
rudaw a, wyjąwszy czoło, które jest jasno-rudc. Długość
ciała 3 cale, 8 linij.
(*) Gcoir. Cuv. Vcsperlilio Linn. Lrxl. Shaw.
('*) K. Geoflf. Podług zdania P. Selys de Lon ус!» a mp s , ten i nustçpny gatunek
mają stanowić jedno.— Desm. Main. gat. 180.
(***) E. (ieofF. Yesp. Spastna L.Seha.— I)esm. Mam. gat, 181.
http://rcin.org.pl

R zęd I I . N v c t o ph il u s. 3 2 9
Mieszka na wyspie T em acie..................................................2
3GG. Lyra (*), L ir a.
Liść nosowy prostokątny; mieszek o połowę od niego
mniejszy. Sierć z wierzchu ruda , pod spodem płowa.
Długość całkowita 2 cale, 11 linij.
Ojczyzną Koromandel...................................................... 3
307. Frons (**), L isciasty.
Liść nosowy jajowaty, długością połowie uszu wy-
równywający. Odzież pięknie popielata, z odcieniem żółtawym.
Długość ciała 2 cale, 2 linie.
Ojczyzną Senegal............................................. . 4
---
RODZAJ IV. (57).
JSyctophilm (***)> Nocolub. (ii.)
Zębów przednich dwa górne długie, stożkowate,
spiczaste, kształtem i pozycją do kłów podobne ; cztery
dolne szerokie, Irzy-klapowe, obszernie i nieporządnie
uszykowane; kłów na stopniu mającym brzeg ostry
osadzonych; dolne z tyłu malćin ostrzem uzbrojone; trzonowych
górne mocno sęczkowate, dolne także sęczko-
wate , lecz bardziej stożkowate. Ogólna liczba zębów 26.
Wyżej op ■sany stan kłów i zębów przednich zbliża
Rodzaj N ocoluba do Rodzaju P odkowc.v; liczba zaś i
kształt zębów trzonowych, czynią go podobnym Rodzajowi
D ziwonosa. Jest to w istocie reprezentant, stanowiący
przejście między dwoma pomieoioneini rodzajami,
do ostatniego z nich jednak więcej jest zbliżony nadzwy-
czajnćni rozwinięciem konch uchowych, które za po-
(*) E. Ge off. Dcsm. Mam. j;ut. 182.
(**) E. Gcoff. La Feuille Daub. Desm. Mamin. }jat. 183.
(***) Lcacb.
http://rcin.org.pl

3 3 0 R z ę d U . N ïçtebis.
śrzednictwem lancetowatej wstawy i nosowych narośli, na
czole łączą się z sobą; z téin ws/.ystkiem koniec ogona
N ocoluba pozbawiony jest zgiętej chrząstki, stanowiącej
między inneini cechę Rodzaju D /.iw o n o sa.
3 6 8 . G eoffroyii(*), Z o f b o a .
Pysk spiczasty ; nos na końcu nabrzmiały, dwoma
niałemi, poprzecznemi, liściastemi naroślami opatrzony;
liść tylny mocno podniesiony, pośrzodku węższy; drugi
liść szczątkowy z otworami nozdrzy, równoległy; ojjon
od ciała dłuższy, na końcu bez chr/ąstki. Sierć dwubarw-
na , z wierzchu przy nasadzie czarniawa, z końcami bia-
lawo-popielatemi ; błony wzdłuż słabizn i górna częs'ć
między udowej, po obu bokach włosami porosłe. Długość
całkowita 2 cale, 8 linij , z których ogon zajmuje 1 cal,
2 linie.
Mieszka w Oceanii.
a»tot«-------
RODZAJ Y. (58).
Nyeteris (**;, D z iw o n o s . (Jar.)
Zębów przednich -§ , kłów-l=fi, trzonowych yEr;» 30;
przednie górne dwu-klapowe, bardzo małe, ciągłe; dolne
trzy-klapowe ; kły mierne; trzonowe osłro-sęczkowate.
jNa przyczółku podłużny rowek; otwory nozdrzy chrząst-
kowalemi, ruchooiemi pokrywkami opatrzone; konchy
uchowe wielkie, bardzo otwarte, z przodu połączone;
przyuszek pranie zewnętrzny; błona międzyudowa od
ciała większa. Ogon w błonę wrosły, chrząstkowatyni wyrostkiem
w kształcie litery T zakończony.
3 0 9 . Thebuicus (***,, T kbaS s k i.
(*) Lcacb. Linn. Trans. vol. 13, str. 78. Temm. 2, -47, lab. 34.
(“ ) Geoff. 111. Cuv. ; Ycsperlilio Linn. Gm. Bod.
(***) N. Geofi*. Desm. 14. Tliebaicus E* (i. Nyct. affinis Siniib ; Autre СЬаите
Souris Daubent.
http://rcin.org.pl

R z ę d II. N v c t e b i s . 331
Konchy ucliowc bardzo wielkie ; pokrywki nozdrzo-
we dość obszerne , szrubkowate; nu końcu dolnej wargi
szeroka brodawka między dwoma podłużnemi wyrostkami,
kształtem literę V n:isladuj;)ceini i z sobą niepołączone-
IIIi , umieszczona. Sierć z wierzchu szaro-śniada; pod
spodem jas'niejsza. Długość całkowita 1 cal, 10 linij.
Mieszka w Egipcie, Senegalu i Nubii. . . . 1
370. Daubentonti (*), Dobentona.
Konchy ucho we mierne; pokrywy nozdrzowe bardzo
m ałe; warga dolna gładka. Sierć z wierzchu rudawo-
śniada ; pod spodem ciała, a także z przodu po bokach
i pod spodem głowy biała, w kolor płowy wpadająca.
Długość ciała 1 c a l, 5 linij ; ogona 1 cal i 2 linie.
Mieszka w Senega mliii....................................................2
371. Javanicus ('*), J awański.
Z wierzchu jasn o -, pod spodem popielato-rudy. D łu­
gość ciała 2 cale, С linij.
Obyczaje niewiadome. Mieszka na wyspie Jawie. 3.
(*) GeolT. Buff. Campagnol volant. Daub. Vesp. Hiepidus L.
(**) E. Geoft*. Egypt. 11 Ann. du Mu*. X. T. I. Die rotbe Hoblnase
Wagner Suppl.
l i o u i et* T o m u I-go*
http://rcin.org.pl

DODITEZ.
Том I. 42
http://rcin.org.pl

Ukończywszy w roku 1845 Rękopism I. Tomu Maslologii,
pomimo szczerych chęci, nie mogłem w nim pomieścić niektórych
rzadszych gatunków, nie posiadając wówczas dzieł, z do-
bremi ich opisami. Dla uzupełnienia wszakże pracy mojej,
odpowiednio dzisiejszemu stanowi Nauki,' nie szczędziłem kosztów
i trudów. Świeżo w świat wyszłe i przeze mnie nabyte
Dzieła znakomitych Naturalistów, dają mi możność, co wprzód
opuszczonćin zostało, dzisiaj dopełnić, ogłoszeniem znacznej
liczby najrzadszych i nowoodkrytych Z wierząt S sących,
z Rzędów N aczelnych i Skrzydlatych. Z tein wszystkićm,
wyznać należy, że w \>ielu miejscach krótkość i niedokładność
podanej przez Autorów dyagnozy nowych gatunków, nie po­
zwalają zapewnić, czyli z czasem , po Miższćiu ich zbadaniu,
niektóre z nich nie okażą się tylko odmianami znanych już
przedmiotów. Mimo to jednak, przedsięwziąwszy opisać
wszystkie znajome dotąd Zwierzęta Ssące, osądziłem za lepsze,
umieścić takie, o których dwuznaczności nie mamy jeszcze
dostatecznego przekonania, niż zostawić w milczeniu nowo
poczynione odkrycia— Ze druk I. Tomu już się ukończył,
przeto opuszczone w nim opisy, dołączam w osobnym Do-
datku , z odsyłaczami do miejsc właściwych.
http://rcin.org.pl

DO PIERWSZEGO TOMU MASTOLOGII.
1 1 Z Ę D I . PRIMATES.
Do Rodzaju Satyrtis, str. 132.
372. S. Iticolor (*), O r a n g u ta n d w u b a u w n y. Z wierzchu
ciała i na śrzodku brzucha czérwonv; podbrzusze,
barki i wewnętrzne strony członków białawo-izabełowe.
Mieszka na wyspie Sumatrze. . . . . . . 2
Do R o d z a j u , Ihjlohates, s t r . 133.
373. II. Leucogenis (**), D łu g o r ą k d ł u g o w ł o sy. Cały
czarny; sierć na bokach twarzy i podgardlu biała£ na
śrzodku głowy długie, wpół podniesione włosy.
M ieszka w Małabarze.......................................................8
(*) Pitb. Bicolor Isid. Ge o fi’. АгсЬітев du Mus. T. II. Compte« rendue
T. XV. »tr. 720.
(**) Ogilby Proceed. 1840, skr. 21. AnnaU and. Magax. of. nat. Hist.
N. 36, Dec. 18І0.
http://rcin.org.pl

3 3 6 D O D А Ï К К
374. Hylobates Entelloides (*), D. B la d y. Jednostajnie
białawo-izabellowy ; twarz i ręce czarnej palce
wskazujący i śrzodkowy rąk tylnych z sobą połączone.
Ojczyzną Malakka..............................................................9
Do R o d za ju Semnopitliecus, str. 135.
375. S. Rubicundus (**), K u d ł a c z k a s z t a n o w a t y . Je­
d n o s t a j n ie c i e m n o - k a s z t a n o w a t o - c z é r w o n y ; w ło s y s rz o d k a
g ł o w y p i r a m i d a l n i e w z n ie s io n e t w o r z ą c z u b w y s o k i; t w a r z
C z a r n ia w o - f io le t o w a .
Długos’ć ciała 1' 11", ogona 2 2" (***). . . 17
Mieszka w Borneo.
37G. S. F rontatm (****), H . C zu b a t y. Sadzawo-czarny j
ciało wysmukłe j twarz czarna j na czole piętno białej
spód ciała bledszy ; członki ciemniejsze. Włosy na czole
dłuższe tworzą rodzaj wązkiego grzebienia.
Długość ciała 1 7”, ogona 2 3-J".
Mieszka w Borneo. . . . ......................................18
377. S . Sumatranus (’****) f K. S u m a t r y jsk i. Ciemno-
siwo-brunatny, z połyskiem brunato-czćrwonawym ; nogi
i wierzch ogona czarnej spodnie części białe.
Długość ciała 1' 4 , ogona 2' 9”.
Mieszka na wyspie Sumatrze w Singapvore i 1’ulo
Penang.......................................................................................... 19
378. S ' Siamensis (******), K . S ja m s k i. Z wierzchu siwo-
śniady, poil spodem żółtawy; ręce i ogon śniado-czarne;
czub siwo-śniady.
(4) Isid- GeofT. Comptes rendus T. XV, 1842; Archives du Mus. T. 11,
p. 532, tab. 1.
(**) Sal Müller Nieuwe Zooglh. van Borneo.
(*’*) Wymiary wielkos'ci Zwierząt oznaczać będziemy następnie : stopę
calv, linię .
(***’) Müller Verband. Zoogth. Tab. 8.
(**ЛчЛ) Sal. Müller Verband. Monogr. der SchlaiikafT. str. 61, Tab. 10, bis.
Semn. femoralis Martin.
(*****‘) Sal. Müller, ib. str. 60.
http://rcin.org.pl

DO I. Т о м е M aSTOLOGII. 3 3 7
Długość ciała 2', ogona 2’ 6 ".
Mieszka w Syamie; zdaje się być bardzo blizkim
gatunkowi S. Pruinosus.............................................................20
379. S . Leucomystax ('), К. Białobrody. Lsniąco-
siwo-śniady, z połyskiem nieco purpurowym; wargi białawe;
czub mały, żółtawo-śniady; ręce cieiuno-śniado-
czarne. Sierć nadzwyczaj miękka.
Długość ciała 1’ 10", ogona Г 8 ’.
M ieszka w Sjainie i Malace. . . . . . . 21
380. S. Jubalus (**), K. Grzywiasty. Cicmno-czarny,
na głowie włosy długie, brunatna we, tworzą grzywę aż
na barki spadającą; na czole przepaska czarna.
Długość 1 8 , ogona 2
Mieszka w Indyach wschodnich. Exemplarz jego
znajdnjc się w Muzeum Wiedeńskiein.................................22
3 '1. S.Dussumieri (***), K.Dussumiera. Ciało siwiejąco-
sniadej głowa, szyja, boki ciała i spód jego spłowiałe;
ogon i nogi śniade. Długość?
Mieszka w Malabarze................................................... 23
382. S . N obilis (****), K. Czeiwony. Jednostajnie
blado-czćrwony. Długość?
MiEszka w Indyach wschodnich....................................24
383. S. Nigrimanus (***"*)} K. Czarnoręki. Wierzch
ciuła, zewnętrzne strony przedramion i uda popielate,
z odcieniem śniadym ; ręce i ogon czarne. Długość?
Ojczyzną Jawa......................................................................25
(*) Sal. Müller, ib. str. 59.
(**) Way ner in Schrcb. Suppl.
(“ *) Simia Jolinii variet. Linn. Marlin, (jen. introduction to the Natural,
bist. of. Mammiferous animals, str. 4H9, 1842. Comptes rendus T.
XV, str. 719 Archiv, du Mus. T. II, str. 538, tab. 2.
(*“ *) Presbytis nobilis Gray annals of. natur, bistory, X , str. 256.
(**“ *) Is. Geoff. Archives du Musée 1842, T. II, str. оіб.
http://rcin.org.pl

3 3 8 D o d a t e k
Do Rodzaju Cercopithecus, str. 143.
384. C. Tantalus (') , Koc/.kodan Tantal. Z wierzchu
żółtawo-zielony; członki popielate; pod spodem sio*
uiiusty; lwa г/, czarniawa, około oczu posiniała; konchy
ucliowe І dłonie śniade; ogon śniady; koniec ogona, bokobrody
i między noże żółtawe ; na czole smuga biała.
Indiwidutiin tego gatunku widziane było w czasie
jarmarku w Liwerpoolu, i lam opijane zostało. Zkąd
pochodzi, niewiadomo. Podług domysłów jednak, zwierzę
to ma mieszkać w Afryce...................................................22
385. C. Łabiatus (**). K. W a r g a t y . Sierć długa,
gęsta, siwa, blado-oliwkowo-nakrapiana ; ciało pod spodem
brudno-białe ; wargi białe; z każdej strony gębnego
kąta piętno czarne; ręce na zewnętrznych stronach ramion
czarne, ręce tylne siwo-śniade; ogon z wierzchu
czerwono i czarno-upstrzony, ze spodu po większej części
brudno-płowy, koniec zaś jego .Czarny.
Mieszka w zachodniej Afryce. . . . . . 23
386. C. Monoiilcs (***j, K. M ały. Głowa z wierzchu
i potylica oliwkowe, czrtriio-iialsrapiane; wierzchnie części
ciała rdzawo-nakrapiane, ze słabym odcieniem zielona-
wy ni ; barki, członki, ogon, po większej części czarne;
brzuch i dolna część piersi popielatawe ; podgardle i
wierzchnia część piersi białe. Długość?
Mieszka w Afryce................................................................24
387. C .Itu rn etlii (****), К . ІЗиклг/гтА. Siwawo-czar-
ny; głowa, potylica i grzbiet żółto-nakrapiane ; podgardle,
podskronniki , spód ciała i wewnętrzne strony
członków popielało-białe; czoło żółte; pod każdćm okiem
pęczek włosów czarnych. Sierć długa.
O Ogilby proceed. 1841, str. 33.
(**) Isid. GeofF. Comptes rendus T. XV, str. 1038.
(“ *) Comptes rendus Vol. XV, str. 1038.— Archives du Mus. T. II, sir'
559, tab. 3.
(****) Gray. Annal, of. nat. bist. IX , str. 256.
http://rcin.org.pl

DO I. Т ом и M a s t o l o g i i . 339
Długość ciała 19"^ ogona?
Mieszka na wyspie Fernando-Po..................................25
388. C . Itufoviridis {*), К . C z e r w o n a w o - z ie lo n y . Gło­
wa z wierzchu oliwkowo-zielona ; grzbiet zielonawo-czćr-
wony ; boki ciała czerwone ; barki i ręce tylne zielonawo-
siwe , wewnątrz białe.
Długość ?
Ojczyzną Afryka. . . . . . . . . . 26
389. C . Capillatus (**), K. P ro m ie n is ty . Wierzch
ciała oliwkowy; włosy grzbietowe przy nasadzie czarne.
Wielkość i miejsce mieszkania niewiadome. . . . 27
Do R o d z a j u M acacus, str. 149.
r
390. M . Fusco-ater ***), M a ł p a S m a d o - c z a r n a . Wierzch
tułowia, głowa, ramiona i zewnętrzna strona udów cjemno-
śniado-czarne; wewnętrzne strony członków, przedramion
i goleni szaro-popielate; komora piersiowa i brzuch czarne;
ogon bardzo krótki.
Długość ciała 1' 6 ', ogona l ”.
M leszka w C^olebes? » . . . . . . » 13
391. M . Oinops Ç***), 31. O in o p s . Kolor odzieży
rdzawym na przednich rękach w łupkowo-szary wpadający,
ze strony wewnętrznej z purpurowym odcieniem;
ogon od połowy ciała krótszy, nagi; natylki nagie, cieliste;
twarz cielista.
Długość ciała 22", ogona 10".
Mieszka w górach Tarai w Nepaulu. . 14
392. M . Pclo/ts (*****), 3|. P e lo p s . Odzież brudno-
(*) Is. Geoff. Orbigny, Diet. univers, d. List. nat. III, itr. 296.
(■*) Myopitbecus capillatus, Is. Geofi*. Orbigny Diet, minivers, d’bist. natur.
(***) Papi» ocbreatus Ogilby, Proceed. 1840, str. 56.
Hodgson in Proceed. IX.
(•*••*; ib.
http://rcin.org.pl

340 D o D а т i к .
purpurowo-łupkowata , z odcieniem rdzawym ; natyłki,
wyjąwszy nagniotki, włosiste.
Długość ciała 2 0 ', ogona 9".
Mieszka w górach Tarai....................................................15
Do R o d z a ju Cynoccplialus , str. 154.
393. C. Toth (*) , P a w j a n Toth. Twarz szeroka, si-
nowato-cielista; nos bledszy, pomarszczony: policzki płowe;
pysk przytępiony. Górne części ciała gęstszą siercią
pokryte; ciało z wierzchu i na zewnętrznych członkach
oliwkowo-zielone; szyja pod spodem, piersi i bokobrody
srćbrzysto-popielate ; konchy uchowe i dłonie nagie, ciem-
no-śniade; nagniotki szerokie, cieliste; kraina odchod-
kowa fioletowa; moszna śniada; ogon mierny.
Długość ? ,
Ojczyzną Abissynia.............................................................10
Do R o d z a j u Lagothrix, str. 161.
9
394. .L. Pöppigii (**), Ż a r ł o k P e p ig a . Z wierzchu
kasztanowato-śniady; brzuch i piersi lśniąco-czarnc; twarz
naga, czarna, pomarszczona.
Długość ciała 1 9", ogona 1 10”.
Mieszka samotnie w prowincyi Brazylijskiej Maynas,
w lasach nad rzeką Marannon.....................................................2
Do R o d z a j u S te le s , str. 162.
3 9 5 .^ . Frontatus (***), C z e p ia k C z a r n o c z o ł y . Z wierzchu
czerwonawo-śniady, pod spodem iółtawo-śniady ;
(*) Ogilby proceed. 1843, str. 11*
(**) Der Schwarze Choro, Pöppig in Froriep Notitzen, T. XXXШ , str. 100.
{***) Eriodes frontatus Gray, Brachyteles frontatus Gray, Zool. of. Sulphur
1.
http://rcin.org.pl

DO I. Т о м и M a s t o ł o g ii. 341
czoło , łokcie po kolana, strona wierzchnia rąk przednich
i tylnych czarne; Issink żaden.
Długość ciała 19 , ogona З Г .
Mieszka w południowej Ameryce. . . . . 8
Do Rodzaju Callilhrlx, sir. 175.
39(>. C . lirnnea (*), KkętOgon BnuNATNY. Ciemnobrunatny;
na c/.olc czarna przepaska; ręce czarne; sieró
krótka, położysta.
Długość ciała 12yogona 7^ .
Mieszka w Brazylii................................................................ 5
397. C. Caliytita (**)

342 D o d a t e k
rzawe,, jedwabiste, z końcami białemi ; twarz i ręce
szarą, królką siercią pokrytej skóra czarna. Ogon okrągły,
buławkowaty.
Długość ciała 2-|”, ogona?
Mieszka około Murannon. . . . . . . . 5
400. 1*. Pogonias (*) , S. D ł u g o w ł o s y . Głowa włosi-
st;i j twarz siercią czarną, na końcu żółtą obwiedziona ;
przód głowy i policzki długieini , zoilem i włosami porosłej
ciało ciarniawe........................................................................ 6
Do R o d z a j u Ila p a le , str. 185.
401. II. Chrysaleucos (**), M a ł p e c z k a Z ł o t o r ę k a . Biaława
5 ręce i ogon Iśniąco-złocisto-żółte ; na uszacb białe
pęzliczki.
Długość ciała 9 , ogona 12-^".
Mieszka w Brazylii (Borba).....................................11
Do R o d z a j u Cebiiyale, str. 196.
402. С . Smilliii (***), K o t o r ą k S m ita . Blado-śniady j
przez nos i czoło smuga bledsza ; ogon ciemniejszy.
Długość ?
M ieszka w Madagaskarze............................................. 2
Do R o d z a j u Prosimia, str. 200.
403. P. Coronala (****), M a ł p o ź w i e r z U w ieiń czo n y .
Ciało z wierzchu popielatej członki i spodnie strony bla­
(*) Gray Annales and. Mag. 1842, str. 256. Voyage of. Sulpbnr. tab. 2.
(**_) Netterer, Wagner in Wiegin. Archiv.
Poppig (Froriep. Not. 13, 33), wspomina о Maïpeczce, nazwanej
przez niego Hapale nigra ; ma ona być zupełnie czarna, i tak
m ała, że w zamkniętej dłoni schować ją można.
(Mł) Gray Annal, of. Natur, history, X.
( - • ) Ib.
http://rcin.org.pl

DO I. TONU M aSTOLOGII. 343
do-żółtawe; twarz biała; obwódka oczna popielata ; pod-
skronniki i czoło płowo; na wierzchu głowy wielka, czarna
plama ; ogon gruby, z końcem czarniawym.
Długość ?
Mieszka w Madagaskarze. . . . . » » 15
Do R o d z a j u Galutjo, str. 209.
404. G. M o h o l i (*) ) G a ł a g o M o h o ł i . Z wierzchu my-
szaty, pod spodem biały ; członki na zewnętrznej stronie
żólto-ubarwione ; prążka między czołem i nosem, wargi,
boki głowy u dołu i poza uszami białe; ogon c/.ćrwono-
brunatny; konchy uchowe cieliste; tęcze oczu pomarańczowe.
Długość ciała 8", ogon 8 '.
M ieszka w południowej Afryce, nad rzeką Limpapo. 3
405. G. M inor (**), G.JVIalï. Blado-popielaty; grzbiet
z odcieniem śniadym; spód białawy; ogon szczupły, przedłużony.
Mieszka w Madagaskarze.....................................................4
R Z Ę D II. CIIIROPTERA.
Do R o d z a j u Plcroptis, str. 220.
406. P t. Pyrrhocep/ialus (***), R u d a w k a C z e u w o n o c ł o -
wa. Piersi, brzuch i grzbiet czarniawo-sniade; na szyi
Czerwonawa, około2 cali szeroka obroża; twarz czarna,
krótko-włosa ; czoło, wierzch głowy i zatyłek żółta wo-
złociste ; błona lotna śniada; ogon żaden.
(*) Smith, iltustr. of. Zool. of. South. Africa V. Mam. Tab. VIII.
("*) Gray. Ana. of. Nat. hist. X.
(*“ ) Meyen. Act. Acad. Caesar. T. XVI. 2 , itr. 604.
http://rcin.org.pl

3 4 4 D o d a t e k
Długość eiała 1 8", siąg skrzydeł 3' 10'.
Mieszka na wyspie Luzon, . , 33
407. P t. Argentatus (*), R. S r e b r z y s t a . Czarniawo-
śniada ; grzbiet szarawy, pod spodem siercią długą, sre-
brzysto-białe końce mającą, pokryta ; jjłowa żółtawa;
czoło po bokach i potylica złocisto-żółtawe.
Długość 10 .
Mieszka w Amboinie...........................................................34
Do R o d z a j u Noctilio , str. 239.
408.N . Senex (**), Z mora S taruszek. Pysk rozcięty, n a ­
brzmiały, szkaradny; konchy uchowe obszerne, pnty
nasadzie ukośnie klapowate, ogon żaden; skrzydła obszerne;
błona międzyudowa pośrzodku wypięta; odzież
miękka, śniada; na barkach dwa białe, długie kosmyki
włosów,
Mieszka w Ameryce południowej. . . . . . 2
D o R o d z a j u D ysopes, str. 240.
409. D . Coecus (***)5 P o c z w a r a Ś lf.pa. Śniada; konchy
uchowe i, sobą połączone; wargi górne pomarszczone.
Ogon przy końcu wolny, nieobrzeżony. Oczy bardzo głę­
boko we łbie zapadłe, mało widoczne.
M ieszka w Paraguay............................................................13
410. D . Macro tin (****) , P. D ł u g o u c h A. Konchy uelm-
we bardzo wielkie, na czole połączone; wą^gi wielkie,
obwisłe; pysk nagi ; pod nosem pęczek włosów czarnych;
(*) Gray. List. Mamm. of. Brit. Mus. sir. 194. The Silvered. Kałong.
Zool. of. Sulphur, str. 30.
(**) Centurio Senex Gray. List. of. Mamin, of. Brit. Mus. str. 34; Zool.
of. Sulphur.
(“ *) Rengg. Petite Chauve Souris obscure ou neuvième d'Azara.
(**•*) INyctinomus macrotis, Gray. Ann. of. nat. history, lift. T. 1, fig* 3.
http://rcin.org.pl

DO 1. Томи Mastołogii. 315
ogon do połowy wolny; wewnętrzne strony palców wielkiego
i małego rozszerzone, białemi włosami porosłej
przy uszek szeroki.
Wielk ość i kolor sierci nie opisane.
Ojczyzną Kuba. . ...................................................... 1 4
411. D .M oxensîsÇ ), P. Mokseńska. Ziemisto-brunat-
naj koncby ucbowe na czole połączone z sobą, prawie
jajowate; ogon więcćj jak do połowy wolny; lotoskóra
czarniawa.
Długość całkowita4", ogona 1'' 2", siąg skrzydeł 9 ".
M ieszka w Moxos......................................................... , 1 5
412. D . Ilugosus (**), P. Zieihiarka. Uszy bardzo
wielkie, bardzo szerokie, przy na^adacb z sobą połączone,
poprzecznie pomarszczone, nagie; nogi krótkie,
wolne ; ogon więcćj niż do połowy w błonę wrosły ; palce
nieco włosistej kolor sierci zieinisto-s'niady.
Dlugos’c całkowita 3" 4 ", ogona 9 , siąg skrzydeł 11".
Miejsce mieszkania niewiadome. . . . . . 16
413. D . Fuliginosus (***], P. Ruda. Sadzowato-czar-
na ; ogon szczupły, zaostrzony ; nos z rąbkiem między
nozdrzami ; czoło łódkowate.
Długość ?
Mieszkanie ? .........................................................................17
414. D . JSorfolkemis (*’**), P. JNokfolkska. Popiela-
to-czarna, pod spodem popielata; ogon przedłużony, spiczastym
koncby ucbowe kończate; nos bez obrąbka.
Mieszka na wyspie Norfolk.............................................18
415. 1). Ferox ^***'*), P. Złośliwa. Z w ierzchu czar-
niawo-kasztanowata , lśniąca, pod spodem brunatna;
koncby ucbowe poprzecznie pomarszczone-, ogon połowie
(*) Molossus moxensis «TOrbigny, Voyag. Zool. Tab. 11.
(") D’Orbigny, Tab. 10, fî|f. 3 , 5.
(*“*) Gray. Ann. of. nat. histor. ІУ, p. 7.
(“ **) Schinz Synopsis 1, str. 148.
(*“ **) pöppig Froriep. Notitzen T. 32, str. 230. Tscbudy fauna peruviana.
http://rcin.org.pl

340 D о d a t в к
długości ciała równy; palce 11 nóg rzęsowate ; pysk tępy,
ukośnie przecięty, prawie ryjkowaty, zgrubiałym kon-
cłiy ucbowe wielkie, okrągławe, z so bij połączone. Zęby
bardzo wielkie, kly bardzo ostre, potężne. Oj>on płaski,
do połowy w błonę wrosły. Zwierzę bardzo złośliwe.
Mieszka w Indyi, w publicznych budynkach i świątyniach........................................................
19
41ti. D . Longimanns (*), P. Dlugoiięka. Ciemno-snia-
da ; ko nchy ucho we stojące, przy nasadzie z sobą zrosłe;
pysk krótki, nabrzmiałym wargi gładkie; przedramion»
długie; skrzydła długie, nagie.
Przedramię 2" 2 " .
Mieszka w Villa Maria, Caisara, Barra de Rio
Negro.................................................................. 20
417. D . Lciicopleurn Ç '), P. Pbzepasana. Ciemno-
sniada; uszy podniesione, przy nasadzie zrosłe ; pysk
przykrótki , zgrubiały; warga gładka; przedramię długie;
skrzydła długie, nagie; brzuch po bokach smugi)
białawą obrzeżony.
Przedramię 2” 1"'.
Mieszka w Kaisara. Zdaje się być odmianą poprzedzającego
gatunku......................................................................... 2 1
418. D . Gluucinus (***), P. Dłużatka. Z wierzchu
kasztanowato-śniada, pod spodem brudno-czérwonawo-
siwa; uszy podniesione, przy nasadzie zrosłe; wargi
gładkie; skrzydła długie, w kierunku długości przedramienia
nieco włosami porosłe.
Przedramię 2" !•£"'.
Mieszka w Kuyaba (Brazylia).........................................22
419. D.JIolosericeus (****), P. J edwabista. Ciemno-
kasztanowato-śniada z połyskiem; sierć leżąca; uszy nieco
(#) Wagu. Wicgm. Archiv. 1843, sir. 34)7.
(**) iNatterer in Wicgm. Archiv. 1843, sir. 368.
O Ib.
(••••) Ib.
http://rcin.org.pl

DO I. Т о м и M a s t o l o g ii. 3 4 7
podniesione, szerokie; przedramię krótkie, wewnątrz
w kierunku długości gęstemi «fosami pokryte.
Długość przedramienia 1 1 1 .
Mieszka w Kio Janeiro. Zdaje się mało różnić od
gatunku D . Abrusus Teinminck’a.............................................23
420. D . A lbus (*), P. B i a ł a . Z wierzchu i pod spodem
biaława ; błony lotne czarniawe.
Przedramię \" 10 .
31 ieszka w IMato grosso......................................................24
421. D . Aurilus (**) , P. U s z a t a . Z wierzchu i pod
spodem ciemno-śniada ; uszy obszerne, zrośnięte; pysk
zeszczuplony ; w a rjji pomarszczone, karbowane.
Przedramię 2'' 3 ”.
Mieszka w Cuyaba (Brazylia)......................................... 25
422. D. Gracilis (***) , P. W y s m u k ł a . Mała, z wierzchu
i pod spodem brudno-brunalna; uszy obszerne, zro­
śnięte; wargi pomarszczone, karbowanej skrzydła nagie,
około ciała kropkowane.
Przedramię 1'’ G'".
Mieszka w Cuyaba...............................................................26
Do K odzaju Nłjcticeius, str. 250.
423. N . Macrolis (****)} Ł e p a k . D ł l g o u c h y . Konchy
uchowe jajowate, poprzecznie pomarszczone, trzy razy
od głowy dłuższe; przyuszek mieczykowaty ; błona mię-
dzyudowa naga, równie jak ciało żółtawo-inyszata; pałce
li nóg1 długie; pazury białe.
Mieszka w skalistych górach Chili...............................14
(■) Netterer in ЛѴіеут. Archiv. 1813, str. 368.
С) іь.
(••*) Ib.
(■“ ■) Njcliceius species secuiida. I’iippig, Reise, Froriep. Not. T. XXVII.
str. 218.
http://rcin.org.pl

3 4 8 D Ö i> A t E к
424. N . Varius (* ) , Ł . U p s t u z o n y . K o n c h y u c h o w e
m a ł e , j a j o w a t e , n a k o ń c a c h o k r ą g ł a w e ; p r z y u s z e k s i e r -
p o w a t y , b a r d z o t ę p y ; b ł o n a m i ę d z y u d o w a z p r z o d u n a -
g a , z t y ł u b a r d z o w ł o s i s t a ; w i e r z c h c ia ła j e d w a b i s t o -
r d k a w y j p i e r s i i b r z u c h p ł o w e , s a d z o w a t o - f a l i s t e ; o b r o ż a
p o d g a r ł o w a , ż ó ł t a w a ; n o s w y s t a j ą c y .
Mieszka w Chili, około Antuco, w wydrążeniach
skał........................................................................................................15
Do Rodzaju V espertilio, str. 256.
f Gatunki Europejskie.
425. V . Brevimanus (**), Nietoperz Łyżkouciiy. Konchy
uchowe mniej niż dwa razy od głowy dłuższe; wsta-
wa jajowo-lancelowata , połowie szerokości ucha równa ;
ogon tak długi jak przedramię. Odzież z wierzchu czér-
wonawo-szara , pod spodem biaława.
Długość całkowita 3 " 2^”', siąg skrzydeł 9 " 9 ' .
Mieszka w Sycylii................................................................84
426. V . N ilso n iiC ), N. Nilsona. Wierzch ciała śniady,
z końcami włosów białawo-śniadeini5 sierć spodnich
części z końcami jasno-żółtaweini ; pod każdćm uchem
rdzawo-żółtawa cętka; błony przyogonowa i lotne, pod
spodem wokoło ciała włosami obrosłe.
Długość całkowita 3 10 , siąg skrzydeł 10”.
Mieszka w górach Herz i w Szwecyi. . . . 85
427. V . Ursula (****) , N . N ie d ź w ia d e k . Płowo-brunat-
ny, pod spodem jaśniejszy ; pysk tępy, nabrzmiały, ostrą
siercią najeżony ; błona przyogonowa przy nasadzie wło-
(*) Nycticeius species prima. Pöppig, Reise, Cbilensibus Murcie galo
roxo, Froriep. Not. T. XXVII. str. 217.
(**) Plecotus brevimanus; Bouaparte faun. 1 tal. fasc.21. Orecbiardo na-
nccola. Lecz nie l*lec. Brevimanus, ienyns . Scbinz.
(***) V. Kublii Nilson, Scbinz, Keyzerling i Ulasiu».
C“**^ Wagner, Suppl. zu Scbrebcr.
http://rcin.org.pl

do I . T o s iu M a s t o ł o g u . 3 4 9
si st л ; brzegi к о neb uchowych kończą się pod spodem
jyębnego kąta.
Długość ciała 2 7 , «gönn 1' 4", siąg skrzydeł 8 .
Mieszka w Grecy i. i ....................................... 8 6
428. V .Slenotvs {*J, N. Czaiinouciiy. K o n c h y ncliowe
prawie eerduszkowale, długości głowy równe, na zewnętrznym
brzegu zlekka wycięte; wstawa szczupła, lancetów
ato-kończata • twarz włosista ; wierzch ciała Czarnia
wo-briinatny, długo-włosy; spód Czarniawo-siwy, z białawym
odcieniem; liłony lotne szersze jak w gatunku V . Pi-
pistrcllusj koniec ogona poza błonę wystający.
Długość całkowita 3 , ogona 1 4 , siąg skrzy­
deł 8 ".
Mieszka nad wodami, w Niemczech i Szwajca-
ryi......................................................................................................... 87
429. / • Mimitissimus {**), N. Najmniejszy. Konchy
uchowe prawie serduszkowate , małe, na zewnętrznym
brzegu wycięte; wstawa szeroka, lancetowata, na końcu
tępa; wierzch ciała ciemno-kafowo-śniady, spód czaruia-
wo-śniady •
Długość ciała 2 3 ', ogona 1", siąg skrzydeł 6 ’. 8 8
430. V . Jionapurtii (***) , N. Boisapabtego. Konchy
uchowe o trzecią część od głowy krótsze, jajowo-trój-
kątnc; niewycięte; wstawa nerkowata, na końcu zakrzywiona,
od uszu o połowę krótsza; nogi poza błonę niewiele
wystające ; wierzch ciała czerwonawy z żółtym odcieniem
; spód nieco jasniejszy.
Długość 3" 8'", ogona 1 2 ', siąg skrzydeł 7 4"'.
Mieszka w niższych Włoszech , około Rzymu, 1’izy,
Askoli i w Sycylii. . 89
{*) V. Mclanotus et Stcnotus Breliiii. Scliinz Wirbel-tbiere. Podlej zda
nia P. Selys de Long champs, ma stanowić tylko odmianę gatunku
V. Mystacinus. Ob. Revue Zool. 1842. str. 343.
(**) Schinz Wirbelth. p. 9. Synop. 1, sir. 160-
(***) Savi. Bouap. fauna Italica fase. XXIV. Pipistrello del Bonaphrte.
T o m I. . 44
http://rcin.org.pl

3 5 0 D o d a t e k
431. У . Nathusii (*), N . N a t u z j u s z a . Sadzowato-
brunatny, pod spodem brudno-żółtawo-szary, błona przy-
odchodowa z wierzchu aż do połowy i przez całą goleń,
włosista.
D ł u g o ś ć ciała 1" 10", ogona 1" 3"', siąg skrzydeł 8" 10'".
Mieszka około Berlina i Hulle........................................90
432. V . ColLuis (**), N. B l a d o s z y i . Konchy uchowe
jajowo-łancetowate, zaostrzone; wstawa szczupła, lance­
towata^ wierzch ciała żółtawo-brunatny, głowa mniejsza;
spód ciała popielaty, obróżka białawo-żółta.
Długość całkowita З 4Л
Mieszka w dolinach, około góry Mont-Blanc. . 91
fff Gatunki Aayatyckie.
433. V . Turcomanus (***), N. T uiîkoma^ski. Konchy
uchowe od połowy głowy dłuższe, prawie tak szerokie jak
długiej przedni ich brzeg prosty z wierzchołkiem zaokrąglonym;
wstawa mała, lancetowata, prosta, miernie długa
i kończą ta. Odzież z wierzchu rdzawo-siwa, pod spodem
ciała biaława. Błony lotne wszędzie nagie.
Długość ciała 2" 2"', ogona 9£".
Mieszka między morzem Kaspijskićm i jeziorem A-
ral....................................................................................................
434. V . Folgensis (****), N. W o ł g e ń s k i . Konchy u -
chowe od głowy krótsze, szerokie, trójkątno-jajowałe; wsta-
wa wązka lancetowata, prosta; odzież na grzbiecie czerwona,
pod spodem biaława, twarz włosista; błony nagie.
Zębów trzonowych f.
Długość ciała 1 10”', ogona 1 1 .
(•) Keiserling und Blasius in Wiegm. Archiv. V. Wirbeltbiere 1. p. 38.
Schienbaarige Fledermaus. Wagner.
(“ ) Schinz Wirbelth. str. 17, Synop*. str. 162.
(•••) Eyersmann, Bulletin de Moscou 1840.
(*•*•) Ibid.
http://rcin.org.pl

do I. Т о м и M a s t o l o g ii. 351
Mieszka między Wołgą i Uralem, w lasach Kazańskiej
i Niżegorodzkiej gubernii...............................................93
435. V . Irretitus (*), N. W ł o s o p y s k i . Konchy uchowe
od głowy krótszej wstawa lancetowata; pysk tę[>y, niewielą
długiemi włosami obrosły. Odzież miękka, z wierzchu
śniadawo - sina , pod spodem rzadko-włosa.
trzonowych j .
Dłqgość ciała 2" 1"', ogona 1" 1"'.
Zębów
Mieszka na wyspie Tshusan............................................94
ffff Gatunki Amerykańskie.
4 3 6 . V . Lepidus (**), Ozdobny. Konchy uchowe wyciętej
wstawa w górze wypukła przy nasadzie zwężona; ogon
w błonę wrosły; błona przyodchodkowa pod spodem rzad-
kiemi włosami porosła, г wierzchu naga. Odzież czerwo-
nawo-żółta.
Długość całkowita 2" 10', siąg skrzydeł 7 " 7 '".
Mieszka na wyspie Kubie..................................................9 5
4 3 7 . V . Duterlrei (***), D . D i u t e r t r a . Wstawa n o -
Żykowata prosta, tępa; ogon poza błonę przyodrhodkową
nagą, nieco wystający. Odzież czerwonawo-śniada.
Długość całkowita 4 " 4 '", siąg skrzydeł 12" 10"'.
Mieszka w Kubie..................................................................9 6
4 3 8 . V . Chiloensis (****), N. Chilijski. Pysk krótki,
tępy, twardą siercią porosły; konchy uchowe wązkie, zaostrzone,
na zewnętrznym brzegu wycięte, fnłdziste; wstawa
prosta, wązka; ogon równy długości ciała, na końcu
wolny; czoło wklęsłe; na podbródku mała, włosami porosła
brodawka. Odzież śniada; błony czarne.
(■*) У. irretitus Cantor; Wiegm. Archiv. 1843. Vol. 2.
(**) V. lepidus Gervais, la Sagra Hist. Natur, de Cuba Tab. 1. fig. 1—3
(***) La Sagra hist, de Cuba.
(»**•) Water. Zool. of the Beagle 1, tab. 3.
http://rcin.org.pl

3 5 2 D O D Л Т Б К
Długość ciala 1"8", ogona 1*3% siąg skrzydeł 8" 3"'.
Mieszka na wyspie Cliiloe................................................97
439. V . Harbatus (*), N. B r o d a t y . К oncliy uchowe
w górze w tępy koniec przedłużone; ustawa przy nasadzie
wązka, na końcu szersza, wewnętrzny jej kąt zaostrzony;
odzież blado - kasztanowata. Pysk bardzo krótką sierotą
pokryty, od jednej;«» zas’ do drugiego gębnego kąta, ciągnie
się smuga włosów dłuższych, klóre tworzą brodę.
Długość ciała l* 3"', ojjona 1".
Mieszka w Hubie..................................................................98
440. V. Ilubcr (**), iN. Czerwony. Konchy uchowe
koniczno zaostrzone; pysk kończaty, nozdrza prawie rurkowate;
wstawa koniczna, zaostrzona, krótka. Odzież rdza-
wo-śniada j ogon od ciała krótszy; błony czarniawe.
Długość całkowita 2" S'", ogona 11", siąg skrzydeł 9".
Mieszka w południowej Ameryce.................................99
441. Innoxiiis (*'"), N. Nieszkodliwy. Sniado-czar-
ny, wielkość gatunku Nietoperzu Karlika (V . Pipistrełlus).
M ieszka w Peru w okolicach Oinatope. . . 100
442. F . Monticola (****), N. G ó r n y . Od Nietoperza
Szydlastego ( J \ Subulatus) krótszy; konchy uchowe krótsze
; wslawy nie przewyższają połowy długości uszu. O-
dzież płowa.
Długość ciała 1" 8 "', ogona li".
M ieszka w Wirginii..........................................................101
443. V . Viryiniatius (*****), N. WirgiSski. Od poprze-
dzającego nieco dłuższy; konchy uchowe dłuższe, bardziej
kończate. Zęby przednie bardzo wielkie; błona międzyu-
dowa naga. Ciało z wierzchu ogorzało-, pod spodem po-
pielato-sniade.
M ieszka w Wirginii. . 1 0 2
,ł) Giindiacli. Wiegmans Archiv. 1840— 1.
(**) I)’Orbi{jny, Voy. Mamtn. pl. 11.
(**') Zool. de la Bonite Pl. 11, fijj. 7*—9.
(***') Bachm. Jour. of. Phiiadelph. AViejjman. Archiv. 1

DO I. Т о м и M a s t o ł o g ii. 3 5 3
444. У . Leibsii (*), N. Leyrsa. Z wierzchu śniado-
rdzawy, pod spodem popielaty; skrzydła i konchy ucho-
не czarne.
Długość ciała 1" 7"', ogona 1" 4"'.
Mieszlta w Mitchiganie...................................................103
445. V . Cali for nianus (*”), N. Kalifornijski. Zółtawo-
śuiady; sierć długa, miękka ; wstawa połowie długości
ucha równa.
Mieszka w Kalifornii.......................................................104
446. V . Nigrescens (***), N. P o c z e r n i a ł y . Ciemno-snia-
dy, pod spodem bledszy; błona uiiędzyudowa rzadką sier-
cią posiana; konchy uchowe dość szerokie, na końcach
zaostrzone, nagie, pod spodem kosmate; wstawa podłużna,
równo-wązka, na końcu zaokrąglona.
Długość ciała 1" 7"', ogona 4'".
Mieszka w południowej Ameryce. . . . . 105
ftfff f-atiutki Australijskie.
447. V . Morio (****), N. Ciemny. Z wierzchu jednostajnie
żółlawo-czarny; pod spodem nieco bledszy; podskron-
(*) Baclim., 1. c.
(**) Bachmann .lourn. of Philadelph. Wiegman. Archiv. 1843, Vol. 2.
(***) Mosia Nigrescens Gray Ann. ct Mag.; List. Mammal in tlic Brit.
Museum; Zool. of Sulphur pl. Yl. fig. 2, A. i 213.
Gray ustanowił niektóre nowe rodzaje w rzędzie Skrzydlatych, któ-
re dla braku dostatecznie odróżniających charakterów, podług zdania
P. Schinza, powinny być zniesione z pomiędzy nich: Mosia, Mysta-
cina i Centronyctcris, należą do Nietoperzy. Pierwszy, ma nos krótki,
drugi nieco dłuższy; liczba zębów przednich u wszystkich trzech
jednaka J. Centurio, jest to zmora (Noctilio) pozbawiona ogona.
Pliyllopliora, należy do rodzaju J ę z y c z m k a (Glossophaya). С ar allia
i Vhyllodia do L is'ciokosôw (Phyllostoma). W texcie Zoologii Statku
Sulphur, wspomniano o gatunkach Mystacina łuberculata i Płe-
ronotus Davyiy lccz opisu ich nie przyłączono, llodgson w Spisie
Zwierząt Himalai, w> liczą także następne dotąd nieopisane gatunki
Nietoperzy: Fespertilio formosus, Fuliyinosus, Muricola i Labiatus.
(****) Gr»y Beiträge »ur Kenn In. der Säugethiere Australiens., Wiegm. Archiv.
!8i2, p. 330.
http://rcin.org.pl

354 D odatek
nilii prawie czarne, na dolnych stronach błon lotnej i
między udowej, smużki włosów równo wyrastających; konchy
ucliowe okrągławe; ustawa przedłużona, tępa.
Mieszka w Nowej Hollandyi........................................106
448. V- Gouldii (*), N. Gulda. Czarniawy, dolna
część grzbietu s'niado-popielata ; boki i spód ciała bled­
sze. Konchy ucliowe dość duże, obszerne; wsława póło-
walna; błony, lotna i międzyudowa, smugami włosów równo
wyrastających opatrzone. Niekiedy bywa odmiana
z dolną częścią grzbietu siwawą i spodem ciała szarym.
Mieszka w Nowej Holhmdyi.........................................107
449. V . Australis (**), N. P o ł u d n i o w y . Grzbiet czarniawy
z końcami włosów sniademi, spód ciała bledszy;
konchy ucliowe małe; wstawa jajowo-Iancetowata, prawie
pół księżycowa. Błona lotna ma na sobie 16— 18 ukośnych
włosistyeh smużek.
M i es /. I; a w Nowej Hollandyi. . . . . . 108
450. V . Pumilus (***), N. Niedorosły. Siwo-śniady;
sierć przy nasadzie czarniawa; spód ciała bledszy; pod-
skronniki czarniawe. Konchy ucliowe małe, cienkie; wstawa
przydłużona, połowy długości uszu równa, na końcu
zaokrąglona. Błona skrzydłowa prawie naga, międzyudowa
włosista.
Mieszka w Nowej Hollandyi. . . . . . 109
Do R o d z a ju Scolophilus, str. 298.
451. S . Cubensis (****). Czarniawo-s’niady. Skrzydła
czarniawe; błona przyodchodlsowa biaława, rzadkiemi wło­
(*) Gray Beiträge zur Kenn tu. «1er Säugelhiere Australiens.
(“ ) Gray Beiträge.
(***) Gray ib.
.(***') Sebinz Systcmat. Verz. all. beltan. Säug. oder Synop. Mam. T. 1,
sir. 192, лѵ przypieku. *
http://rcin.org.pl

do I. Томи M a s t o l o g ii. 355
sami posiana; Itoncliy ucliowe mierne; «stawa jajowo-lan-
cetowata.
Mieszka na wyspie Kubie.....................................................2
Do R o d z a j u Embullonura, str. 303.
452. E . Macrotis (* ), I'o c iiw ie c d ł l g o u c i i y . Konchy
ucliowe bardzo obszerne, zbliżone, poprzecznie łódkowate;
pysk zaostrzony, płaski; skrzydła zaledwo do nadsto-
pników sięgają.
Długość przedramienia 1" 8"'.
Mieszka w Mato-Grosso w Brazylii............................6
453. E . lirevirostris (**), P. K b o t k o p y s k i . Koncby
ucho we przy krótkie, dość szerokie; pysk krótki, nabrzmiały,
kończasly; błony lotne do przedstopników przytwierdzone.
Długość przedramienia 1" 8"'.
Mieszka w Brazylii......................................................7
»tm-m------
RODZAJ (59).
Chilonyctcris (***), W a r g o l o t .
Czaszka jak w Kodzaju Czółka [Mormops) okrągła-
wa, wysoka; czoło wypukłe. Nos ukośnie przycięty z wierzchnim
brzegiem zębatym; dolna warga szeroka, ułnsista,
z brzegiem broda»kowatym. Koncby ucbowe wielkie, nie
połączone, pofałdowane, szerokie; wstawa wielka; oczy
małe w tył usunięte; ogon długością błonie międzyudowej
równy; skrzydła długie. Zębostan?
454. Cli. M ac-Layii (****), W . L e v a . Koncby uchowe
(*) Wagn. Wiegm. Archiv. 1843, str. 367.
(“ ) Ibid.
(*“ ) Graj, Lobostoma Gundlacb.
('****) Gray Ane. of. Natur. Hist. 111. T. 1, fig-. 2.
http://rcin.org.pl

356 D o d a t e k
wielkie, przedłużone, na końcach zaostrzone, przednie
ich brzegi pofałdowane, wycięte, obszerne, błoniaste;
wstawa wyraźna, wielka; skrzydła długie, wązkie; błona
przyodchodkowa obszerna; ogon o połowę od błony krótszy;
wierzch ciała myszaty, spód bledszy.
Długość całkowita l|", ogona 9"', sijjg skrzydeł 9*.
Mieszka gromadnie na wyspie Kubie, w pustych budowlach*
» i ł
455. Ch. Cinnamomeus (*), W . Cynamonowy. Konchy
uchowe krótkie, szerokie, zaokrąglone, dolne ich
brzpgi r/.ęsowate, fałdowane; wstawa krótka, na wewnętrznym
brzegu wycięta; warga górna klapowata; odzież wierzchnia
ciemna, spodnia blado-cynamonowa.
Długość ciała 3 * 5", ogona 1" 10"'.
Mieszka na wyspie Kubie...........................................2
456. Ch. Quadridens (**), W. C z t e r o z ę b n y . Konchy
uchowe szerokie, tępo-zaostrzone, na tylnym brzegu wycięte,
na przednim u dołu czterozębne ; wargi klapowate.
Odzież blado-śniadawo-siwa, końce włosów ciemniejsze;
podgardle żółtawe.
Długość ciała 1*", ogona 9"'.
Mieszka na wyspie Kubie........................................... 3
457. Ch. Gymnotus (***), W . Obnażony. Śniady,
grzbiet nagi.
Długość przedramienia 1" 8".
M ieszka w Kuyaba w Brazylii....................................4
458. Ch. Personala (****), W . Z a m a s k o w a n y . Śniady,
pod spodem jaśniejszy, grzbiet włosisły.
Długość przedramienia 1" 8"'.
(*) Lohostoma cinnamomeum; Gundlacb, Wiegm. Archiv. 1840, T. 1.
(**) Ibid.
Gundlacb, z dwóch tych gatunków (Ch. cinnamotnetts i Quadri-
dens) utworzył nowy rodzaj Łobosłomn, który odpowiada rodzajowi
‘Chilonycteris Graya.
(*“*) Nattcrer. Wiegm. Archiv. 18i3.
(****) Notlerer. Wieg. Archiv. 1843.
http://rcin.org.pl

DO I. Т ом и M a s t o ł o g i i . 357
Mieszka w Mato-Grosso................................................. 5
459. Ch. Rubiyinosa (*), W . C z e rw o n a w y . Cynamono-
wo-czerwonawy; konchy uchowe przedłużone, wązkie, koń-
czate; błona międzyudowa bardzo obszerna, p r z y c i ę t a .
Długość przedramienia 2' 7".
Mieszka w Kaikara w Brazylii.......................................6
460. Ch. Fiilùjinosa (**), W . O gorzały. Z wierzchu
sadzowaty z odcieniem śniadym : pod spodem śniadawy;
podgardle i uda przy nasadzie czerwonawe; konchy ucho-
we przedłużone, zwężone, kończate.
Długość ciała 1" 8", ogona 10", konch 5 |" ', siąg
skrzydeł 8" 10".
Mieszka w Hayti...............................................................7
Tschudy w Faunie Peruwiańskiej, wspomina o jednym
jeszcze gatunku, pod nazwiskiem Ch. Peruviana,
którego jednak nie opisał.
Do R o d z a ju Phyllostoma, str. 308.
Liścionosy ogoniaste.
461. Ph. Macrophijllum (***), L. Wielkolistnt. Konchy
uchowe obszerne, na zewnętrznym brzegu wycięte,
na wewnętrznym łukowate ; wstawa wązka, lancetowata,
zaostrzona ; liść nosowy włócznisty, kończaty; ogon zale-
dwo długości ciała równy, cały w błonę przyodchodkową
wrosły. Odzież gęsta, miękka, ogorzała; błony nagie,
siwo-śniade.
Dług. całkowita 3"2", ogona 1" 4",siągskrzydeł 10"2".
Mieszka w Brazylii nad rzeką Mukuri. . . . 11
462. Ph. Cirrhosum (****), L. B r o d a w k o w a t y . Konchy
(*) Natterer Wieg. Archiv. 1843, p . 367.
Г) Ib. p. 20.
(***) Pr. Maxim. Beiträge und Abbild; Fischer Synopsis.
(“ **) Vampyrus cirrhosus Spix. Vesp. Brasiliae tab. 36, fig. 3, Fischer
Synop. 126.
Том I. 45
http://rcin.org.pl

D o d a t e k
uchowe bardzo wielkie, owalne, poprzecznie brózdowane,
-z brzegiem cnłym; wstawa oil uszu o połowę krótsza, ję-
zyczkowata , brzeg jej zewnętrzny przy nasadzie zębaty;
liść nosowy mierny, szeroki, owalny, zaostrzony, wraz
z podkową na brzegu karbowany; wargi, a szczególniej
podbrodek brodawkami okryte. Odzież kasztanowata.
Długość całkowita 4" 4"', ogona 6 ", siąg skrzydeł 15".
Mieszka w Brazylii w prowineyi Para. . . . 12
463. Ph. liidcns (*), Dwlzębny. Konchy ucliowe wielkie,
bardzo obszerne, na tylnym brzegu nieco wycięte;
wstawa bardzo krótka; listek nosowy mały, j;ijowo-Iance-
towafy; ogon krótki; ostrogi bardzo długie. Wierzch ciała
ciemno rdzawo-sniady, spód pokryty włosami przy nasadzie
śniademi, na końcach popielato-biała weini ; błony
czarnia wo-snia de.
Długość ciała 3" t'",< ogona 5"', siąg skrzydeł?
M ieszka w Brazylii......................................................... 13
464. Pli. liicolor (**), Dwu-BAiiWiNV. Pysk krótki, gruby;
konchy ucliowe mierne, na wewnętrznym brzegu zgięte,
na zewnętrznym wycięte; wsta wy brzeg wewnętrzny
prawie prosty, zewnętrzny łukowały; liść nosowy jajowo-
lancetowaty z brzegiem całym; ogon szczupły, bardzo
krótki. Odzież dwu-barwna; na wierzchu ciała włosy
przy nasadach białe, z końcami rdzawo-śniadeini; spód
białawy.
Długość całkowita 3" 8 "', ogona 2 "; siąg skrzydeł ? 14
Mieszka w Brazylii.
465. Ph. lirevicaudum (***), L. K r ó t k o - o g o n i a s t y .
Konchy ucliowe szerokie, przydługie, na końcach nieco
zaostrzone, na zewnętrznym brzegu buchtowate; wstawa
mała, krótka, równo-wązka, lancetowata; liść nosowy zwę­
(*) Vampyrus bitlens Spix. Yesp. Bras. T. 36, fig. 5.
(**) Vampyrus Soricinus Spix. Veep. Bras. Teb. 36, fig. 2 i 6. Phyll. bi-
color Wagner Suppi. str. 401.
(***; Pr. Max. Beitr. und Abbild.
http://rcin.org.pl

DO I . Томи M a st o l o g ii. 3 3 »
żony, prawie włócznisty, przy nasadzie szerszy; ogon i
ostrogi bardzo krótkie. Odzież dwu-barwna, włosy przy
nasadzie i na końcach śniade, po śrzodkach białawe; spód
ciała szaro-śniady.
Długość całkowita 2" 10", ogona 3"", siąg skrzydeł 11".
Mieszka w Brazylii............................. . . . . 15
46(5. iР Л . Grayi O , L. G r a y a . Konchy uchowe mierne,
na końcach zaokrąglone, na zewnętrznym brzegu wycięte;
wstawa przedłużona,, na końcu bardzo zwężona,
z brzegiem zewnętrznym wyciętym, nie wyraźnie karbowanym;
lisd nosowy lancetowaty, mierny. Odzież miękka,
gęsta, sniado-popielata.
Długość, 2", ogona 2-ś"', siąg skrzydeł 10".
Mieszka w Fernambuku. . . . . . . . 16
467. P/i. Silvicola (**), L. L e ś n y . Konchy uchowe
mierne, okrągła we, rozsunione, fałdem wielkim podłużnym,
opatrzone; wstawa krótka, stożkowata; liść nosowy
włócznisty, na końcu zaostrzony, pod spodem przysadko-
waty. Odzież gęsta, miękka; cały wierzch ciała i głowa
rdzawo-sniade; spód szary; obroża biaława; ogon bardzo
krótki.
»
Długość ciała 3", ogona 3"', siąg skrzydeł 11".
Mieszka w Ameryce południowej................................ 17
468. 14i. fWałerhousii (***), L. W a t e r h o u s a . Myszaty
z podbrzuszem bledszćm ; nadrost nosowy lancetowaty;
konchy uchowe na końcach okrągławe^ wstawa jajowo-
lancetowata.
(*) Waterhouse Zool. of the Beagle Mamra. pl. 2.
(**) Lopliiostoma silvicola d’Orbigny Mamm. pl. 6.
(***) Macrotus Waterhousii. Proceed. 1843, str. 21.
Gray utworzył z tego gatunku, osobny rodzaj pod nazwiskiem Macrotus
, któremu nadał następne cechy: konchy uchowe po bokach
nad czołem z sobą zrosłe; wstawa wązka, długa, kończata; lis'é nosowy
lancetowaty, stojący; wierzchnia warga trójkątna, po brzegu
dołkowata; skrzydła szerokie; ksiuk dos'é długi; błona międzyudowa
szeroka, przycięta; zębostan nieoznaczony. Zdaje się, ze podobne
charaktery, nic są dostateczne do ustanowienia nowego rodzaju.
http://rcin.org.pl

360 D o d a t e k
Długość ciała 2-J", ogona 1" 2"', konch uchowych I “ 2".
Mieszka w Hayti.................................................................18
469. Ph. Meyalotis (*), L. U s z a t y . Odzież czarniawa
pod spodem żółtawa; nadrost nosowy wielki, jajowo-
lancelowaty, dłuższy niż szerszy; konchy uchowe długości
głowy równe, okrągławe; rowek dolnej wargi nie rzęso-
waty.
Długość ciała 2".
Mieszka w Brazylii......................................... ...... . 19
470. Ph. Longi/olium (**), L. D ł u g o l i s t n y . WierzcL
ciała śniady, pod spodem sierć przy nasadzie śniada, na
liońcacb żółtawa; na grzbiecie podłużna siwiejąca smuga;
konchy uchowe przedłużone; nadrost nosowy wązki, bardzo
długi; ogon przedłużony: błona międzyudowa bardzo
obszerna, przycięta.
Przedramię 1" 9'".
Mieszka w Villa Maria w Brazylii............................... 20
471. Ph. Amblyotis (***), L. S z e b o k o u c iiy . Kasztnno-
wato-sniady; spód ciała pokryty siercią brunatną, przy
nasadzie nieco białawą; konchy uchowe bardzo obszerne;
ogon krótki, ostrogi długie, skrzydła do przedstopnika
przytwierdzone.
Przedramię 1" 10'".
Mieszka w Malo-Grosso....................................................21
472. Ph. Discolor (****)} L. B o z m a ity . Z wierzchu ciem-
no-lsasr.tanowato-śniady, sierć przy nasadzie biaława, na
końcach śniada; spód ciała brudno-biały; wierzch głowy
kasztanowaty; konchy uchowe mierne; ogon i ostrogi bardzo
krótkie.
Przedramię 2" 2"',
Mieszka w Kuyaba. .............................................22
(*) Pliyl. Megalotis, Gray Ann. of. Nat. Hist. X., «tr. 257,
(**) Natterer-Sçhinz Synopsis Supp. str. 24.
Г * ) I b i d .
Ibid. T. 2, Suppl. str. 25.
http://rcin.org.pl

DO I . Томи M a s t o l o g i i . 361
*
Liścionosy bezogonowc.
4 7 3 . Ph. Personatum (*), L . Z a m a s k o w a n y . Z wierzchu
sadzawo-śniady, pod spodem brunatno-siwyj na twarzy
4 białe pręgi, smuga grzbietowa nie wyraźna : ogon
żaden; błona międzyudowa wązka.
Przedramię 1" 10"'.
Mieszka w Brazylii. . . . . . . 23
474. Ph. Pusillum (**), L. Karłowaty. Bardzo mały;
sadzowato-śniady, pod spodem bledszy; na twarzy cztery
białe pręgi; ogon żaden.
Przedramię 1" 2"'.
M icszka w Sapiłira w Brazylii................................24
4 7 5 . Ph. Leachii (*’*), L. L iczą. Ciemno-śniady, pod
spodem bledszy ; ogon połowie długości błony iniędzyu-
dowéj równy; nadrost nosowy przedłużony, jajowo-Ian*
cetowaty.
Długość ciała 1" 5"'.
Mieszka w śrzodkowej Ameryce (7tealejo). . . 25
476. P h .Falcalum (****), L. Zgięto-palczasty. Konchy
uchowe na zewnętrznym brzegu karbowane ; liść nosowy
szeroki, jajowo-Iancetowaty, brzeg jego fałdowany, podniesiony;
wstawa zgrubiała; palec wskazujący zgięty. O-
dzież siwo-śniada, włosy na końcach ciemniejsze.
Mieszka na wyspie Kubie................................................26
477. Ph.Superciliatum(*****), L . Brèwny. Konchy ucho-
■we owalne, na zewnętrznym brzegu, wycięte; wstawa krótka,
kończata, zaostrzona, biała; liść nosowy długi, lancetowaty;
odzież gęsta, ciemno-siwo-śniada; od nosa do uszu
z każdej strony pręga biała.
(*) Nattercr. Scliinz. Synopsis Mamm. T. 2 suppl., str. 25.
П Ibid.
(“ *) Monopbyllus Leacbii, Zool. of. Sulpbur str. 106.
(****) Artibaeus falcatus Gray Ann. of Nat. Histor. III. n. 21.
( “ ***) Pr. Maxim. Chauve Souris première ou obscure et rayé Aaar-
Phyllo. lituratuni Lichtenst. Rengg. Fiscb. Syn. atr. 128.
http://rcin.org.pl

362 D odatek
Długość do końca błony przvodcliodkowéj 4" 5“',
siąg skrzydeł 15".
JM ieszka w Brazylii i Paraguay....................................27
478. Ph. Hrachyotuin (*), L. H rotkouchy. Ciało krępe,
grubej konchy uchowe szerokie, bardzo krótkie, na
końcu i na wewnętrznym brzegu zaokrąglone, słabo wycięte;
wstawa mała, na końcu okrągława; liść nosowy
szczupły, zaostrzony, po bokach zaokrąglony. Odzież
cieinno-ogorzała ; włosy przy nasadzie popielato-śniade,
na końcach ciemnej spód ciała bledszy.
Długość 2" 4"', siąg skrzydeł 11".
Mieszka w Brazylii..............................................................28
479. Ph. Infuńdibuliforme (**), L . L e j k o n o s y . Konchy
uchowe trójkątne, na końcach zaostrzone, na zewnętrznym
brzegu bardzo wycięte; wstawa wą/.ka, na końcu zaostrzona;
nadrost nosowy cały, krótki, przy końcu zaokrąglony;
otwory nozdrzy w dwóch lejkowatych przedłużeniach
podkowy umieszczone; ostrojji długie. Odzież miękka,
z długich włosów złożona; wierzch ciała śniady, spód
żóltawo-śniady.
Długość ciała 3", siąg skrzydeł 7" 2"'.
Mieszka w Paraguay. . . . . . . . . 29
480. Ph. V em icala (***), L. B k o d a w k o w a t y . Odzież
z wierzchu i pod spodem ciała, sadzowato-śniada; konchy
uchowe dość wielkie, owalne, kończate; wstawa mierna
jajowo-trójkątna, zaostrzona; na zewnętrznej stronie wycięta,
przy nasadzie zeszczuplona; nadrost nosowy lancetowaty;
ogon żaden.
Długość 2".
Mieszka w Ameryce uiiędzyzwrótnikowćj. . . 30
(*) Pr. Max. Beiträge str. 196, und Abbild. Fisch. Synops str. 128, sp. 8.
(*\) Rengger. Parag.. str. 77.
(***) Artibaeus vcrrucatus Gray. List, of Mamin, of Brit. Museum ZooL
of Sulphur pl. VIII. fig. 3. Głowa pod nazwą Carollia verriieata,
http://rcin.org.pl

do I. Т ом и M a s t o l o g i i . 363
481. Ph. Vampyrus (*), L. W a m p ir . Odzież ogorzała,
z końcami włosów cieinniejszemi, pod spodem blado-
hiaława ; krainy oczne i nosowe, części wyższe przodu ramion
i boków ciała, czarniawej na barkach wielkie kosmyki
włosów, u samców jasno-żółte. Nadrost nosowy prosty,
lancetowato-owalny, równie stćroki jak długi j szczęki na
końcach broda«kami obrosłe.
Długość 3", sii)j; skrzydeł 11%
Mieszka w podzwrotnikowej Ameryce. . . . 31
482. Ph. Excisiiin (**), L. W y c i ę t y. Ildzawo-brunatny;
nadrost nosowy lancetowaty; konchy uchowe przedłużone,
wycięte; ogon i błona ogonowa żadne.
Długość ciała 2".
M ieszka w,Brazylii (Ypanema).....................................32
483. Ph. Bilabialum L. D w u - w a r g o w y . Z wierzchu
biało i sniado-marmurkowy, pod spodem czerwona-
wo-siwawyj nadrosjt rozszerzony, z wierzchu zaokrąglony,
z końcem szydlastym; na wargach bardzo drobne brodawki;
ogon żaden; błona międzyudowa wycięta............................33
Przedramię 1" 8-|'".
Mieszka w Ypanema.
484. Ph. С alcaratum (****), L. O s t r o g o w i e c . Z wierzchu
sadzowato-śniady, włosy przy nasadzie białawe, na
końcach śniade; pod spodem brunałnawy. Włosy przy
nasadzie kasztanowate; nadrost przedłużony, wązki, lancetowaty;
ogon bardzo krótki, ostrogi bardzo długie.
Przedramię 1" 6 "................................................................34
Oj czyzną Brazylia. Exemplarz znajduje się w Muzeum
Manchejmskićm.
(’) Sturnira spectrum. Gray Zool. of. Sulphur pl. VI. fig. 1. Schinz.
Synop. Suppl. 26.
(**) Wagner in Wiegm. Archiv. 8. Jahrg. Bd. I.
{***) Schinz. Synopsis. Supp. etr. 27.
(...») ^yagner ;n Wirgm. Archiw. 8 Jahrg-. Bd. 1.
http://rcin.org.pl

3G4 D o d a t e k
Tscbudy, podaje jako nowe {ratunki; P/t. erythromos,
Oporophyllum i Innomittaium mające się znajdywać w Peru
, które dotąd nie zostały opisane.
M-KSł-M-------
Między rodzajami P iiyllostoma i G l o s s o p h a g a , należy
dodać następne Rodzaje z ich gatunkami:
RODZAJ (60).
Jtrachyphylla (*), P u z e ro w ie iń .
Zębów przednich i , dwa śrzodkowe wielkie, stożkowate,
zbliżone, poboczne bardzo małej kły potężne,- trzonowych
i , dwa przodkowe w górze i w dole z obu stron
płonne, jednokończaste; pozostałe kolczate. Pysk krótki,
tępy; koniec nosa przycięty, z krótką, szeroką, płaską naroślą
połączoną z wargą, którą od reszty twarzy oddziela
głęboki rowekj rowek ten opatrzony jest z tyłu, o krągła-
wym rąbkiem. Język przedłużony, wysuwalny, zewsząd
brodawkowaty.
485. lir. Cavernarum (**), P. K a s z t a n o w a t y . Twarz
z przodu prawie naga, rzadką twardą siercią gdzie niegdzie
pokryta; pod każdym okiem wielka brodawka. Dolna warga
przecięta, wstawa trójkątna, ze strony zewnętrznej i
w górze karbowana. Nadrost nosowy podłużny, poprzecznie
karbowany. Samiec z wierzchu kasztanowaty z końcami
włosów czarnemi, pod spodem blado-żółtawo-kaszta-
nowaty. Błona lotna cieinno-śniada, naga. U samic po-
tyli ca i błony bledsze.
Długość ciała 4 ^ ", siąg skrzydeł 16".
Mieszka лѵ pieczarach, na wyspach S. Wincentego i
Kubie.
(’) Gray: Spaltflatterer, n.
(") Brach, badia Gray Proceed. 1.— 1833. Annal, of. Nat. Hist. IV-
Tabl. 1.
http://rcin.org.pl

DO I. Т о м и M a s t o l o g ii. 3 6 5
RODZAJ (61).
Desmodus ('), WlĄZANKA.
Zębów przednich górne wielkie, stożkowate, zakrzywione,
ściśnięte, zaostrzone, przy nasadach bardzo
rozszerzonej dolne silne na przód podane, z koronami głęboko
dwudzielnemi , przedziałki walcowato przedłużone,
na końcach okrągławej kły wielkie, stożkowate, dolne piramidalne.
Trzonowe f , górne bardzo do kłów zbliżone,
z koronami krającemi, dolne 3, także krające, nie mają
płaszczyzn, i są jakby w pęczek związane, trzeci z nich
dwu-kończaty. Głowa mała , bardzo krótka z nadzwyczaj
krótkiemi szczękami , z których spodnia nieco dłuższa.
Uszy krótkie, daleko między sobą rozsunięte pokrywko-
wate. Nos rozmaitemi bloniastemi, siercią porosłemi fałdami
opatrzony, pomiędzy któremi widać trzy grube, nieco
zaostrzone wyrostki. Ogon żaden; błona przyodehod-
kowa bardzo krótka.
486. D .Iiu fu s (**), W . C z e r w o n a . Konchy uchowe
mierne, jajowato-zaokrąglone, wstawa wązka, ostra, z wierzchołkiem
zewnątrz zakrzywionym, wyciętym; wierzch ciała
czerwonawo-śniady; spód brunatnawo-siarczysty. Sierć
długa, miękka; błony czarniawo-śniade.
Długość całkowita 3" 9"', siąg skrzydeł 15".
Mieszka w Brazylii nad rzeką Jtabapuara.
487. D. Muvinus (***), W . M y s z ą . Śniada, pod spodem
jedwabisto-biaława, sierć przy nasadzie brunatna; boki
szyi śniade; konchy uchowe mierne, jajowato-zaostrzo-
ne; wstawa od konch uchowych o połowę krótsza, na ze-
wnęlrznym brzegu ząbkowana.
Dłu gość całkowita 3" 3", siąg skrzydeł 12".
M ieszka w Mexyku.
(*) Desmodus Pr. Max., Eclostoma Orbigny; Schneidflatterer Wagner.
(“ ) P. Max. Beiträge und Abbildung.
(*“ ) Der Silberbäuchige Scbneidllatterer. WTagncr Suppl.
T OM 1. 46
http://rcin.org.pl

366 D o d a t e k
Г
488. D. d’Orhignyi (*), W . O rbiniego. Śniada, sierć
przy nasadzie biała, spód ciała białawo-szary, srćbrzysto-
połyskujący; uszy mierne, kończate, zetvnąlrz śniade, wewnątrz
l)iałe; błony śniadawe; wstawa wązka, zewnątrz
ząbkowana. Liść nosowy z przodu przy nozdrzacb przedziurawiony,
a z tyłu tak głęboko rozcięty, że tworzy dwie
małe klapki. Poza liściem znajduje się nagi, nieco wywyższony,
zgrubiały wyrostek, z dwoma małemi otworami.
Długość ciała 3" 3'", siąg skrzydeł 12v 8"'.
Mieszka w К o him bo w Cbili.
Do tego Rodzaju należy także zwierzę, któremu P.
d’Orbigny nadał nazwisko Edostoma Cinereum; dotąd jednak
nie posiadamy jego opisu.
ateW© —
RODZAJ (62).
Diphylla , Guzebieniec.
Zęby przednie dolne ciągłe, grzebykowate; trzonowe
—■ jak w Rodzaju poprzedzającym; konchy uchowe
w kształcie pół księżyca ; błona przyodclmdkowa żadna;
ogon żaden; ukształcenie nosa jak w Rodzaju Desmodus.
489. D. Ecaudata (**), G. B e z o g o n i a s t y . Wierzcli
ciała czerwonawo-śniady, spód brudno-biały.
Długość całkowita 2^-".
Mieszka w Brazylii.
Jedyny znajomy exemplarz tego gatunku, znajduje
się w Muzeum Manchejskićm; tak jednak jest uszkodzony,
że nie podobua było zdjąć z niego dokładniejsze opisanie.
(“) Waterb. Zool. of the Beagle Tab. 1, Wagner Suppl.
(**) Spix. Vesp. Bras. T. 36, fig. 7.
http://rcin.org.pl

DO I. Т о м и M a s t o l o g i i . 367
Do R odzaju Glossophaga, str. 313.
490. G. Megalotis (*), J ęzycznik uszaty. Konchy u-
cbowe obszerne, długości głowy równe, na końcach zaokrąglone;
odzież czarna, pod spodem bledsza,* nadrost nosowy
wielki jajowo-lancctowaty, dłuższy niż szerszy.
Długość ciała 2'.
Mieszka w Ameryce zwrotnikowej.................................5
491. G. Nigra (**), J. Czahny. Rowek wargi dolnej
rzęsowaty; odzież czarniawa, pod spodem bledsze; nadrost
nosowy jajowo-lancetowaty, dłuższy niż szerszy; konchy
uchowe mierne, okrąglawe, od głowy o połowę krótsze.
Długość ciała 2".
Mieszka w Ameryce zwrotnikowej. . . .. . 6
Do R odzaju Jlhinolophus, str. 315.
492. R h . Megapligllus (***), P odkowiec szerokolistny.
Blado-myszaty, nadrost nosowy jajowo-lancetowaty szerokością
twarzy wyrówny wający ; błony pod spodem blisko
ciała biało-włose...............................................................21
Mieszka w Nowej Hollandyi, w pieczarach nad rzeką
Moorumbidjee.
493. /f/t. Landeri (****), P. L a n d iia . Czerwono-kaszta-
nowaty, konchy uchowe głęboko wycięte, nadrost siodło-
waty, dwu-zębny z małym wtęchem (Syphon) na przednim
brzegu.
Długość ciała 1" 4-|"', ogona 9"', siąg skrzydeł 9".
Mieszka na wyspie Fernando-Po.......................... 22
494. U h. Morio (**”**)> P. Ciemny. Podkowcowi ża-
(*) Pliyllophora megalotis Gray Annal. And. Mag. of Nat. Hist. Zool.
of Sulphur pi. У. fig. 2.
(**) Phyllophora nigra Gray. List. Mamm. Brit. Mus. 20, Zoologie of
Sulphur.
f “ ) Gray. Proceed. 1834, sir. 52. Schinz Synop. I. str. 231.
(**“ ) Martin. Proceed. 1837, str. 101. Schinz Synops. I, str. 231.
Gray Annal, of Nat. Hist. X, str. 257. Schinz Synop. Sup. «tr. 21.
http://rcin.org.pl

3G8 D o d a t e k
lob nemu podobny, lecz kolor sierci ma czerwonawo-
śniady.
Mieszka w Malacce.......................................................... 23
495. R h . M artini (*), P. M a rtin a. Konchy uchowe
wielkie, na czole 7. sobą wązkim rąbkiem połączone; pysk
w górze podłużnym dołkiem, z przodu cztérma mięsistemi
mało wydatnemi wyrostkami (z każdej strony dwóma) opatrzonym
nadrost nosowy podłużnie przedzielony; z tyłu otacza
go obszerna pół-kólista, gruba, skórkowata narośl;
ogon długi, widełkowatą chrząstką zakończony; błona tylko
do nasady nóg dosięga. Ubarwienie popielalo-śniade,
pod spodem kasztanowate.
Długość całkowita 3" 5"', siąg skrzydeł 10", ogon
Mieszka wFernando-Po.................................................24
496. R h . Pygmaeus (**), P. K a r ł o w a t y . Nadrost nosowy
wyższy półkolisty; einło z wierzchu czarniawe, włosy
przy nasadzie białawe, pod spodem popielate; konchy
uchowe zaostrzone, na zewnętrznym brzegu wyraźnie wycięte.
Długość ciała 1* 5'", ogona 10^"', siąg skrzydeł 8" 6".
Mieszka na wyspach Filipińskich................................25
497. R h . Philippensis (***), P. Kłapouchy. Z w ierzchu
ciemno-śniady, pod spodem sniado-popielaty; konchy u-
chowe wielkie, kończate, na zewnętrznym brzegu wycięte
i klapą wielką przybyszową, na końcu zaokrągloną, opatrzone;
nadrost nosowy wielki, z klapą tylną lancetowatą,
przednią bardzo wzniesioną, na końcu przyciętą, przy nasadzie
rozszerzoną, którą otacza błoniasta podkowa.
Mieszka na wyspach Filipińskich................................26
(*) Fraser Proceed. 1843, str. 25. Schinz Synop. Sufr. str. 21.
(**) Cuming. Proceed. 1843, str. 67. Schinz. Sup. str. 22,
[***) Ibid. Scbinz ibid.
http://rcin.org.pl

»o I. Т о м и M a s t o l o c i i . 369
Do R odzaju M egaderma, str. 328.
498. M . Philipinensis (*), O błonieC wązko- wstawy.
Zwierzcbu popielato śniady, pod spodem popielaty. Nad*
rosty nosowe; wertykalny, prawie jajowaty, pod koniec
nieco przycięty; poziomy, nieco od tamtego mniejszy, ser-
cowaty. Koncby uchowe bardzo wielkie; wstawy długie,
zwężone, kończate, z przodu przy nasadzie, mierną, ostrą
klapą opatrzone.
Dłujjosć ciała 2" 8"', siąjj skrzydeł 12" 9"'.
Mieszka na wyspach Filipińskich.................................. 5
(*) Cuming. Proceed. 1843, str. 69. Scbinz Synopsis Mammalium Supl.
str. 23.
http://rcin.org.pl

Do układu Izydora Geoffroy, umieszczonego w Części
wstępnej na str. 100, dodać;
Druga wielka Scrya, obejmuje trzy Rzędy. Dwa pierwsze
sq : W o r k o w a t e m ię s o ż e rn e (Marsupiaux Carnassiers) i
W o h k o w a t e o w o c o ź e r is e (Marsupiaux frugivores). Oba te
Rzędy odpowiadają D r a p ie ż n y m i G r y z ą c y m Seryi pierwszej.
Trzeci Rzęd J e d n o o d c h o d o w y c h (Monotrémes), odpowiada
R e z z ę b n y m .
Trzecia Serya składa się z dwócli Rzędów: z tych jeden
R e z p r y s k a w k o w y c h (Sireniens), odpowiada Zwierzętom G r u ­
b o s k ó rn y m Seryi pierwszej i niema podobnych sobie w Seryi
drugiej; Rzęd zaś W i e l o r y b ó w w ł a ś c i w y c h (Cétacés), odpowiada
R e z z ę b n y m pierwszej, a J e s n o o d c iio d o w y m drugiej
Seryi.
http://rcin.org.pl

S I » 0 S M E T O D Y C Z N Y
Rodzajów i gatunków, w Toinie Pierwszym zawartych.
R Z p I.
Prim ates N a c z e l n e . . . .
F a m il ia I, Hominida . . . .
Homo sapiens, C z ł o w i e k .
P o k o le n i u :
1. Stirps Caucasica, Ikatikazli
2. — Monjjolica, Mongolskie
3. — Aclhiopica, Etio/rskic
4. *— Malaiana, Malnjskie
5. — 1’apuana, Paputtńskie
F a m il ia II, Sim idac, M a ł p ia s t
1) Antropomorpha . . . .
R. T roglodytes, L e ś n ik .
I. T. N iger.............................
II. S atyrus, O r a n g u t a n .
1. S. R ufus...............................
2. — R icolor...........................
2 ) Sim ina, M a ł p y ..........................
R. H ylobates, Dłucorąu
1. H. Syndactylus..............
2. — Lcuciscus.......................
3. — L a r .........................
4. — V aricgatus..................
5. — U n c o .............................
6. — H ouiocli......................
7. — Cłioromandus . . . . .
Slr.
127
128
129
130
131
132
133
335
133
134
135
8. — Leucogenys........................335
9. — Enlelloides........................ 330
http://rcin.org.pl
3 7 1
Sir.
11. S cm n op ith ccu s, K u d ­
ł a c z ..................................135
1. S. N e m a e u s.............................136
2. — Entellus . . . . . . . . —
3. — Leucopryninus..............—
4. — V ellero su s.........................137
5. — C u c u lla tu s......................—
6. — B ic o lu r............................. —
7. — N e s to r ..............................—
8. — Flavinianus......................—
9. — M clalophos......................138
10. — C o m a tu s ......................... —
11. — Pruinoeus..........................—
12. — M au ru s..............................—
13. — A uratus.............................—
14. — Albogularis........................ 139
15. — K ra ......................................—
16. — O bscurus..........................—
17. — Hubicundus......................336
18. — Frontatus......................... —
19. -г- S u m a tra n u s ..................—
20. — Siameusis.........................—
21. — Leucoinystax.....................337
22. — .luba tu s .............................—
23. — Dussumicri......................—
24. — N o b ilis.............................—
25. — Ni grim an u s .................. . —
H. Nasalis, N o s a c z .................. 139
I. N. Larva t u s ............................. 140

3 7 2 S P I S
Str. R. Str.
и C olobus, Niedołijg . 140 8. M. Nenicstrinui . . • 1 5 2
i. C. Polycomos . . . . --- 9. — Libidinosus 1 5 3
2. — Ferrugineus . . . 14 1 1 0 . — M a u ru s......................... —
3. — Guereza......................... — 1 1 . — Arctoides . . . . —
4. — Tenuninckii . • — 1 2 . — Pilhecus . . . . —
5, — Fulijjinosus. . — 1 3 . — Fusco-ater . . . .
6. — U rsiniis......................... 1 4 2 1 4 . — O in o p s ......................... —
7. ■— S atn n as......................... — 1 5 . — P e l o p s ........................ —
8. -— Leucomeros . • , — R. C ynoccphalus, Pawian 1 5 4
9. —- Pennantii . . . . — 1. C. N i g e r ............................... 1 5 5
10. — V e r u s ........................ — 2 . — Speciosus . . . . —
R. C crcopithccus, Koczko 3 . — G e la d a ...................... —
DAN..................... 1 4 3 4 . — B a b u in ........................... 1 5 6
1. C . M o n a ...................... — 5 . — Porcariiis . . . . 1 5 7
2. — Diana . . . . . 1 4 4 G. — Chaeropitheeus —
3. — M a rlin i...................... — 7 . — Mainion......................
4. — Diadematus • . • — 8 . — D rill............................... 1 5 8
5. — Roloway . . . . — 9 . — T o th ............................... 3 4 0
б. — Poyonias . . . . — 3 ) C cbina, O g o n a t k i 1 5 8
7. — Erythrotis . . . . 1 4 5 R. M y cctcs, W y j e c . . 1 5 9
8. — INictitans . . . • — 1. M. S en icu lu s......................... —
9. — Petaurista . . . . — 2 . — C b r js u r u s ......................... —
10. — Cepbug ......................... — 3. — Bclzcbul . . . 1 6 0
11. — Talapoin . . . . 1 4 6 4 . — C a ra y a .................................................. —
12. — Snbaeus . . . . — R. L agcfh rix, Z a k ł o k . 1 6 1
13. i— G riseu s ....................................... — 1. L . Capparo ......................... 1 6 2
14. — Cynosurus . . . . 1 4 7 2 . — P ö p p i g i i ......................... 3 4 0
15. — Campbellii . . . . — R. A tc lc s , C z e p i a k 1 6 2
16. — Tepbrops . . . . — 1. A. Paniscus • . . . . 1 6 3
17. — Pygerythrue . . . — 2 . — Marginatus . . . . —
18. — R u b e r ......................... — 3 . — A t e r ..................................... —
19. — Pyrrhonatus . 1 4 8 4 . — H y b r i d u ....................................... 1 6 4
20. — Aethiops . . . . — 5 . — B e lz eb u th ....................................... —
21. — Fuliginosus . — 6 . — Melanocbir . • . • —
22. — Tantalus . . . . 3 3 8 7 . — C h a m e k .................................................. —
23. — Labiatus . . . . — 8 . — F ro n ta tu s ......................... 3 4 0
24. — Monoides . . . . — R. E riod cs , W e l m a i s k a . 1 6 5
25. — Burnettii . . . . — 1. E. T u b e rife r......................... —
26. — Rufuviridis 3 3 9
27. — Capillatus . . . . — 3 . — Arachnoïdes . . . . 1 6 6
R. M a c a c u s , M a ł p a . . 1 4 9 R. Ccbus, P ł a k s a . . . . —
1. M. Radiatus . . . . 1 5 0 1. C. C irrifer............................... 167
2 . — Sinicus ........................ — 2. — C r i s t a t u s ......................... —
3. — C y i i o m o l { j u s — 3 . — F a t u e l l u s ........................ —
4. — A u re u s ........................ 151 4. — B uio n ii............................... 1 6 8
5. — Carbonarius . — 5. — R o b u s tu s ......................... —
(i. — Sil en u s ........................ — 6 . — A p e l l a ...............................
7. — R h e s u s ........................ 152 7. — G apucinus ....................................... 170
http://rcin.org.pl

M e t o d y c z n y .
3 7 3
R. Str. Str.
8. C. Hypolcucos . . . 171 R. M yscebue, Makirat . 197
9. — Monachus . . . . 172 1. M. Palmarum . . . . —
10. — Chrysopes . . . . 173 R. Glisccbus, Dlugouszba —
11. — Versicolor . . . . — 1. G. Muiinus . . . . 198
12. — Albifrons . . . . — 2. — R u f u s ........................ 198
13. — Briseomi . . . . 174 R. M ioxicebus, K a r z e l e k —
R. C allithrix, K r ę t o g o w 175 1. M . G riseus........................ 199
1. C. Sa'imiri........................ — 2. — Rufus . . . . . —
2. — M o lo ch ........................ 176 R. Propithccus, P a l c o w l o —
3. — Personatus . . . . 177 1. P . Diadcma . . . . —
4. — V i d u a ........................ 178 R. Proj&mia, M a l p o z w i e m 200
5. — B ru n e a ........................ 341 1. P. Catta. . . . . . 201
6. — Caligata . . . . — 2. — M ongoz........................ —
7. — (Pithesciureus) entomo 3. — Micromongoz . . . 202
phag». . . . — 4. — Macroraongoz . —
R. N yctip ith ccu s, P o n o c 5. — B u g i.............................. —
IM к . . . . 179 6. R ufa.............................. 203
1. N. Duruculi . . . . — 7. — Albimana . . . . —
R. P i 'iccia, S z a t a im e c . 181 8. — Brissonii . . . . —
1. P . Nocturna . . . . m 9. — Albifrons . . . . —
2. — Lcucocephala . 183 10. — Rufi irons . . . . 204
3. — C o u x io ........................ — 11. — Ocularis . . . . -,
4. — Mclanoccpliala 184 12. — Frederici . . . . —
5. — G u a p o ........................ 341 13. — M acaco........................ 205
6. — P o g o n ia s .................. 342 14. — Erytbromela . —
4 ) H apalina, M a l pf.c z k o w .i t 185 15. — Coronata . . . . 342
R. Hapalc, M a l p e c z k a . — R. P o t t o .............................. 206
1. H. Lcucotis . . . . 186 1. P . liosmanii . . . . —
2« — Melanotis . . . . 188 R. B r a d y le m u r , P l a sk o iso 207
3. — Argcntatus . . . . 189 1. B. Tardigradus —
4. — Tamarin . . . . — R. A rachnocebus,CnuD oi40c208
5. — Gcoflroyi . . . . 190 1. A. L o r!.............................. —
6. — U lig e ri........................ — R. G a l a g o ........................ 209
7. — T i t i .............................. 1. G. Crassicaudatus —
8. — Mariltina . . . . 191 2. — Acaciarum . . . . —
9. — F u s c u s ........................ 192 3. — M o h o li........................ 343
10. — A te r .............................. — 4. — M i n o r ........................ —
11. — Chrysoleucos . 342 R . T arsius, R ijk a cz . . 210
F a m il ia 111. Lcmuridac, M a l 1. T. Spectrum . . . . 211
POZW IERZE « . 193 R. H y p s ic e b u s , G ł o w a c z 212
5) L em u rin a..................... 194 2- H. Bancanus . . . . —
R. Pithclemur, S k r o b a k — 6 ) G alcopithccina, K o to
1. P. I n d r i ........................ — МА1РГ . . . . —
R. Scm noccbus, F u t r z e c — R. Galcopithccus, L o t o k o —
1. S. Avahi............................. — 1. G. Volans . . . . , 213
R. Cebugalc, K o t o r a r • 196 2. — R u f u s ........................ —
1. C. Commersonii . — 3. — Pbilippensis 214
2. — Smitfaii........................ 342 4. — Tcmminckii —
Том I. 47
http://rcin.org.pl

3 7 4 S P I S
Str. R . Str.
I I Z Ç D II. 1. M. Ecaudata . . . . 2 3 5
C hirop tcra, S k r z y d l a t e . 2 1 5 R. M acroglossu s , D ł u g o
F a m il ia I. F ru g iv o ra , Owoco G ŁÓW . . . . 2 3 6
ŻERNE . . . . 2 2 0 1. M. Minimus . . . . —
7 ) P tc ro p o d in a , R x d a w k o R . H a rp y j a ..................... 2 3 7
WATE . . . . 2 2 0 1. H. Pallasii . . . . . . —
R. P tero p u s, R u d a w k a . — R . C c p h alo tcs , O p o n a . 2 3 8
1. P. E d t i l i s ........................ 2 2 1 1 . C. Peronii . . • 239
2. — • J u b a tu s........................ — 8 ) N octilionina, Z m o r o w a t —
3. — Edwardsii . . . . 2 2 2 R . N octilio, Z m o r a . . —
4. —r Funereus . . . . 1« N. Unicolor . . . . —
5. — Phaiops ....................................... 2 2 3 2 . — Seucx . . . . « 344
6. — Poliocephalus . — R . D y so p c s , P o c z w a r a . 2 4 0
7 . — Dasymallus . » . — 1. D. Plicatus . . . . . 2 4 1
8. — Chrysoproctus 224 2. — Rupellii........................ 2 4 2
9. —- Maeklotii . . . . . . 3. — Geoffroyi . .. —
1 0 . — Pselaphon . . . . 225 4 . — Tenuis • . —
1 1 . — Vulgaris . • ę — 5. — Dilatatus . . . . 243
12. — RubricoUis. 226 6. — Puinilus. . • • « —
13. Pallidus . . . . — 7. —1 Ru fus . . « • • —
14. — A l e c t o ......................... — 8. — A l e c t o ......................... 244
15. — Dussumieri • . • — 9. — Abramus . « —
16. — Keraudrenius . 227 10. — N asutus........................ —
17. — Vanikorensis . . . — 11. — V e l o x ........................ 245
18. — Tonganus . . . . — 12. — Obscurus . . . . —
19. — G riseus........................ 228 13. — C o e c u s......................... 344
20. — Personatus . . . . 14. — Macrotis . . . . —
21. — Labiatus . - 15. — Moxensis . . . . 345
22. Whitbei . . . . 229 16. — Rugosus . . . . —
23. — Ganibianus. . . . — 17. — Fuliginosus —
24. — Macrocephalus . • — 18. — Norfolkensis . . •
25. — Scboensis . . . . 230 19. — F e r o x ........................ —
26. — Pyrrhocephalus . 343 20. — Longimanus . . . 346
27. •— Argentatus . . . . 344 21. — Leucopleura . . —
28. — Stramineus. . . 230 22. — Glaucinus . . . . —
29. — Geoffroyi . . . . 231 23. — Holosericeus . . . —
30. — Lesclienoltii • . . — 24. — Albus . . . . . 347
31. — L eacbii......................... 232 25. —■ A u rilu s........................ —
32. — Amplexicaudatus . — 26. — Gracilis........................
33. — Margin a tus . .
R . P ach y so m a, W o n i k .
—
G atu n k i n iepew ne:
1 . P. Tithecbeilum . 233 Dysopes acetubulosus. . . 245
2. — Melanocepbalum . . — — Ater . . . . . 246
3. — Brevicaudatum . . 234 Mulot Yolant............................. —
A. — Brachyotum . . — D . fusciventer......................... —-
5. — D ia r d ii........................ — Molosse Chatain . . . . —
6. — Duvaucellii. 235 — â large queue —
R . M a e g e ra . . . . — л grosse queue . . —
http://rcin.org.pl

M e t o d ï c z n ï . 3 7 5
Sir. R. f. Sir.
Molosse Amplexicaude » • 2 4 7 1 2 . V. Nattereri . . . . . 266
— Aculicaudatus . . — 1 3 . — Daubentonii . . . . 267
R. Chciromelcs, Nogorąk . — 14. — Capaceini . . . . . —
1. Ch. C audatus........................ 2 4 8 15. — Mcgapodiue . —
16. — Kiiiargillatus . . . . 268
R odzaje niepew ne: 1 7 . — Mystacinus. » . . . —
C elaeno . . » . 2 4 9 1 8 . — Humeralis . . . . . 268
С) Brocksiana . . • • — 1 9 . — Vispistrellus . . 269
A c l l o ........................ — 2 0 . — Pipistrcllus . , . ► —
A) Cuvieri . . . - . — 2 1 . — Kbulii . . . . . . 270
2 2 . — Savii.............................. • —
Î 5 0
2 3 .
2 4 .
— Alcytoe ........................ . 271
A) N o s liez n a r o s ' l i . 2 5 . — Aristippe . . . . . —
9 ) V e s p e r t i l i o n i n a , N i e t o - 2 6 . — Marg-inatus . . . * 272
PEKZASTE . . . . — 2 7 . — Barba s te ll us . . . .. —
R. N y e tic e iu s , Ł e p a k . . — 2 8 . — Brerimanus . . « . 348
1. N . N ig r ita .............................. — 2 9 . — Nilsonii . . . . . . —
2. — Heatbii 2 5 1 3 0 . — Ursula . . . . . . 349
3 . — Temminckii . . ► • — 3 1 . — Stenotos . . . . . —
4- — B elangerii......................... — 3 2 . — Minutissiraus . . . . —
5. — Borbonicus . • . . 2 5 2 3 3 . — Bonapartii . . . . . —
6. — Leucogaster . . . . — 3 4 . — Nathusii . • 350
7. — Noctulinus . . . . 2 5 3 3 5 . — Collaris . . . . . . —
8 . — Pruinosue ........................ __
Familia II. Insectivora, O wa-
DOZERPIE • • • •
9 . — Lasiurus . . . . • 2 5 4
Gatunki niepew no:
10. — Novacboracensis . . . 2 5 5 V. Submarines . . . .
11. — Bonariensis . . . . — — W î e d i i ........................
12. — M a c r o t i s ........................ 3 4 7 — O clienii......................... . —
13. — V a r i u s .............................. 3 4 8
Gatunki niepew ne:
— Schinzii........................ . 275
A frykańskie.
N. H u m e ra lis......................... 2 5 6
— T essellatus......................... — 3 6 .
♦
У. Leucomelas • . . . —
R. V espertilio, N i e t o p e r z . 2 5 6 3 7 . — I>’Asytbrix . . . .
f Gatunki Europejskie
3 8 .
3 9 .
— Isabellinus .
— Megalurus .
.
.
.
.
.
.
1. V. N oclula............................... — 4 0 . — Tricolor . . . .
2 . — Leislerii . • . * . — 4 1 . — Ëpicbrysus. . . .
3 . — ferachyotos........................ 2 6 0 4 2 . — Platycephalus . • « . —
4. — D i s c o l o r ......................... 2 6 1 4 3 . — Minuta . . . •
4 4 . — Temmincltii • . . 278
6 . —- Serotinus . . . . — 4 5 . — Hesperida . • • .
7. — Limnopbilus . . . .
8 . — M u r i n u s ........................
2 6 2
2 6 3
f-f-f Indyjskie iA zyatyck ie.
9 . — O r s in ii.............................. 2 6 4 4 6 . У. Blepotis........................ . 279
10. — Auritus . . . . . . 2 6 5 4 7 . — Circuindatus . . —
11. — Bechsteinii........................ 2 6 6 4 8 . — Bracbypterus . . . . —
http://rcin.org.pl

376
R.
49. У. Imbricatus.
50. — Pacbypus .
51. — Macrotis •
52. — Harpia . •
53. — Papillosus .
54. — Adversus *
53. — Hardwickii
56. — Pictus . .
57. —. Suillus . .
58. — Hasseltii
59. —- Horsfieldii .
60. — Tralalitius .
61. —. Tenuis . •
62. —. Macellus .
63. —* Macro dactylos
64. —t Abramus .
65. — Ако-Korauli
66. —- Molossus .
67. —. Oreias .
68. .— Turcoman us
69. — Volgensis .
70. —» Irretitus •
G atunki n iep ew ne:
S P 1 8
Str. R.
280 89. y. Gryphus . • .
-л. 90. — Salarii . . •
— 91. — Georgianus .
281 92. — Subflavus . •
— 93. — Кreeks. . .
282 94. — Crassu* . •
282 95. —* Lepidus .
— 96. — Dutertrei . .
283 97. — Cbilensis •
— 98. — Barbatus . .
— 99. — Ruber .
— 100. — Innoxius .
284 101. — Monticola .
— 102. — Virginianus .
— 103. — Leibsii. . ,
285 104. — Californianus
—
286
350
351
V. M alay an u s...........................286
—* La Noctule dc Sumatra . —
— Vespertilion Javanais , —
7— —- de Coromandel. 287
f f f f A m erykańskie.
71 V. Pbaiops •
72- — Pulverulentug
73. —r- Ursinus .
74. — Carol&ensis . . . . 288
75. — Carolii .
76. — Erythrodactylus , , . 289
77. — Ferrpgineus
78. — Velatus .
79. — H i l a r i i .................................290
80. — Nigricans
81. — Leucogaster
82. — Albescens , , 291
83. — /Lac(eus .
Ä4. — Parvulus
85. — Acnobarkus . . . . 292
86. — Arsinoe .
87. — Polylbrix
88. — Laevis
105. — Nigrescens
http://rcin.org.pl
Gatunki niepew n e:
Str.
293
294
351
352
353
V. Maximus . . . . . 295
„ Vespertilion Canelle . , . —
V. M a u g e i...............................—
— Arcuatus . . . . . —
— S u b u la tu s ........................ 296
— Cyanopterus . . . . —
— M e la n o tis .........................—
— C a lc a ra tu s.........................—
— M o n a c liu s.........................—
— P b a io p s.............................. 297
— M e g a lo tis .........................—-
f f f f f A ustralijskie.
106. V. M o rio ..................................355
107. — Gould i i .............................353
108. — Australis
109. — Pumilus . . • —
R. F u r ia ......................................297
î. F. I l o r i e n s ..........................—
Rodzaj niepew ny.
Scotophilus . .
1. S. Kim lii . . .
2. — Cubensis.
R. T aphozous, Gacek
1. T. INudiventer .
2. — Perforatus .
3. — Senegalcnsis .
4. — Leucopterus . ,
5. — Saccolainius .
298
354
299
300
30!

R. Str.
. — P e rs o n a ta ............—
6. — Rubiginosa.......... 357
7. — Fuliginosa...........—
JR. U r o c r y p tu s , Krytogon . 306
1. U. B ilineatus.....................—
H. D ic lid u r u s , Torrogoin . 307
1. D. A l b u s .................................308
B) N os z naroślami.
10) P h y l l o s t o m i n a , L i s c i o -
.
R. P h y l l o s t o m a , Lis'cionos —
1. Ph. Crenulalum . . . . 309
2. — E longatum ............—
3. — H a s ta tu m ...........310
4. — R e d m a n ii............—
5. — Macrophyllun . . . . 357
6* ■— Cirrhosum i . . . . —
7. — B id c n s ................. 358
8. — B icolor...................—
9. — Brevicaudum . . . . —
10. — G r a y i ..................359
11. — Sylvicola . . . . . —
12. — Waterhousii . . . . —
13. — M c g a lo tis...........360
14. — Longifolium . . . '—
15. — A m hlyotis............—
16. — Discolor..................—
M e t o d y c z n y . 3 7 7
http://rcin.org.pl
R. Str.
17. Pli. Pcrspicillatum 310
18. — L in e a tu m ........................ 311
19. — R oiundum ........................ —
20. — L iliu m .............................. —
21. — S p e c tru m ........................ 311
22. — L cw isii.............................. 312
23. — Personatum .
24. — P u s i l l u m ........................ —
25. — Leacbii . . . . . . —
26. — F a lc a tu m ........................ —
27. — Supercilialum . —
28. — Bracbyotum • 362
29. — Iniuudibuliformc . —
30. —
31. — V am p y ru s........................ 363
32. — Kxci.su Ш . . . . . —
33. — Bilabiatum........................ —
34. — Calcaratum . —
R. B rachyphylla, P r z e r o -
W I E Ń ....................................... 364
1. B. Cavernarum . . * . —
R. D csm odus, Wiązanka . 365
1 . D. Ru l u s .............................. —
2. Mu ri n u s ........................
3. — D’Orbignyi........................ 366
R. D iphylla, G r z e r i e n i e c . —
1. D. K c a u d a ta ......................... —
R. Glossophaga, J ^ z y c z n i k 313
1. G . S o r i c i n a ........................ —
2. — Amplcxicaudata . —
3. — Caudifer . . . . . . —
4. — Kcaudata . —
5. — M e g alo tis........................ 367
6. — I V i g r a .............................. —
R. Rhinopoma, K r y t o n o s . 314
1. R. Microphylla . —
2. — Carolinensis . . . . 315
11) R hinolophina, P odko-
W1ASTE . . . . ---
R . Rhinolophus , I’ODRO-
"WIEC . . . . . ---
1. R. N o b ilis..........................317
2. — Diadcma . . . . .318
3. — Iusignis . . . ' . . . —
4. — S p eo ris......................... 319
5. — B icolor...........................—
6. — T rid en s.........................320
7. — Tricuspidatus . . . . —

3 7 8 Spis M e t o d y c z n y .
R. Sir.
8. R. L u c tu s ..............................322
9. — E u r y o t i s ........................323
10. — T rifoliatus........................—
11. — Uniliastatus . . . . —
12. — INippon..............................324
13. — A f fin is ..............................—
14. — R o u x ii..............................325
15. — C l i v o s u s ........................—
16. — B iliastalus........................—
17. — M i n o r ............................. 326
18. — Pusillus............................ —
19. — Corn u l u s ........................—
20. — Fum igatus...........................327
21. — Megapbyllus . . . . 367
22. — L anderi..............................—
23. — M o r i o ..............................—
24. — M a rtin i.................................368
25. — P y g m a e u s........................—
26. — Philippensis . . . . —
http://rcin.org.pl
Gatunki n iepew n e:
Str.
R b . C o in m e rs o n ii . . . . 320
— L a r v a t u s ........................................321
— Dulihunensis
R . Mormops, C zó ł ek . .327
1. M. B l a i n v i l i i .............................—
R . M egadcrm a, O b ł o -
n i E C ....................328
1. M. Spasm a...........................—
2. — L i r a ...........................................329
3. — F r o ..........................................—
4 . — P liilip in e n sis . . . . 3 6 9
R - N yctophilus, N o c o l u b . 3 2 9
1. N. G e o f f r o y ! .............................330
R . N yctcris, D ziw o jio s . . —
1. N. T l i e b a i c u s .............................—
2. — D a u b e n to n ii . . . . 331
3. — Javauicue • » - . . —
i

SPIS ALFABETrCZHT
379
R Z Ę D Ó W , F 4 M 1 L IJ , R O D Z A JÓ W I P O D R O D Z A J Ó W ,
w Tomie Piérwszym zawartych.
1ИШО-
Objaśnienia nazwisk oznaczonych (*)
stronicami znajdujących się.
Stronica
'A c e ro d o n ...............................................................................221
A é llo .......................................................................................... 249
Antropithecus (Trop, lody t e s ) ........................................ . 131
A n tro p o m o rp h a ........................................................................ 131
A°otus { (Nydipilbecu.) ........................................................179
Araclmocebus, Clitidonog...................................................208
Arctupithems, (Hapalc).............................................................185
*A rtibens.............................................................................................. 310
'A ta la p h a ...............................................................................255
Ateles, Czepiali , ■........................................................162
BrachyphyUa, Przerowieil.................................................. —
Bvachyteles [Ateles) . . . . - ............................ ..... —
Brachyurus (Cliiropoles) .................................................. 181
Bradylemur P la sk o n o s........................................................207
http://rcin.org.pl

380 S pis A lfa bety c zn y.
Ströhica.
Cacaio, Brzytlek . . . 182
Callithrix, K r ç t o g o n ...................................................................... 17»
C e b in a , O g o in a t k i........................................................................... 158
Cebugale, K o t o r ą k ...........................................................................196
Cebus, P la k s a ........................................................................................166
C e la e n o .............................................................. 249
Cephalopaclius (llypsicebus) ........................................................ 212
Cephalotes , O p o n a ...........................................................................238
Cercocebus, Ostrobrcwka - ........................................................149
Cercopithecus, Koczltoilan...............................................................143
Cheirogaleus ( C e b u g a le ) ............................................................... 196
Cheiromeles, N o g o r ç k .................................................................... 247
Chilonycleris, W a r g o l o t .........................................................—
Chiropotes, R ękopój............................... 183
C h iro p te ra , Skhzydlate ......................................................... 215
Colobus, J N ie ilo łę g ............................................................................149
Cynocephalus, P a w i a n .....................................................................154
Cyuopithecus, P i e s i e e ................................................................—
Desmoilus, W i q z a n k a ................................................................—
Diclidurus, T o r b o g e n .....................................................................307
Dipliylla, Grzebieniec ...............................’ . . . . . —
Dysopes, P o c z w a r a ........................................................ 240
*'Edo s t o m a .............................................................................................. 314
Emballonura , Pochwiec . 303
E m p o m o p h o ru s..................................................................................229
Eriodes, W e łu ia n k a .......................... 165
F r u g iv o r a , U oślinoźehne.............................................................. 220
F u r ia .....................................................................................................297
Galago, G a l a j j o ................................................................................. 209
G ale o p ith e cin a, Kotomałpy.................................................. 212
Galeopilhecus, K o to in a lp .................................................... • —
Gastrimargus (Lagothrix) .............................................................. 161
Gliscebus, D liig o u szk a...............................................................197
Glossophaga, Jçzycznik . . . . ......................................313
H a p a lin a , Malpeczki ............................................185
Hap ale, M a łp c c z k a ......................................................................—
http://rcin.org.pl

S p is A l f a b e t y c z n y . 3 8 1
Stronica.
Ilarpyia , H a rp ia ................................................... * t 237
Jlominidae Г j 9y
Jlominina )
Homoj C złow iek..............................................* . . . —
Hylobates, Dłiijjorąk........................................* . 133
'Hypexodon............................ » 252
Hypoderma (Ceplialotes) .........................................................23$
Uypsicebus, G ło w a c z .......................................... . . . 212
Jacchus (Hapale) .........................................................................185
Indris (Pithelemur) ............................................... . . 194
Insectivore.« O w a d o ż e r i s e ........................................................250
Innus, M a rjo t...............................................................................150
I s t i o p h o r i .....................................................................................308
Lagothrix, Ż a r ł o k ................................................................... 161
Lasiopyga (Semtiopithecus) ...........................» . . . . 135
Lemuridae f ]yjAŁP0^WIERZE.............................4 193—194
Lem urina [
Lemur (Prosimia) ........................................................................ 200
Leontopitliecns, Lewek . 186
Lielianotus (Pithelemur) ............................................................. 194
Macacus , M a ł p a ........................................................................149
Ma croglossus, Dłiiftogłów . 236
Macromerus (Propithecus) - ............................ 199
Macropus (Galago) .
Macrotarsus (Tursius) . ' . .......................................210
‘Macrotus ..............................................................................265
*M a d a teu s................................................... . . . . . 31£
Megaeru, M egera............................................ . . . , . 235
Megaderma, U b ło n ie c .............................................................328
Mico, Miko . .........................................................................186
Midas, M id a s ..................................„ ............................ . —*■
j \ (H a p a le ).................................* . . . . 185
Microcebusi , r , .
( (Myscebus) ...................................i , * 197
'Miniopterus................................................................................ 264
Mioxicebus, K a r z e łe k ............................. . . . . . . 198
ЯІососо, Ż b icz ek .................................. . . . . . * .. 200
Molossus (Dysopes) ..................................................... 240
Mongos, Mongoz . . . . . . . . . . . . . . 201.
http://rcin.org.pl

382 S pis A l f a b e t ïc n y .
Słonica.
’ M onopliyllus.....................................................................................310
*M o o p s .................................................................................................247
Mormon, M o r m o n ........................................................................154
Mormoops, C z ó ł e k ...................................................................... 327
Mycetes, W y j e c ............................................................................. 159
* M y o p te r is ..........................................................................................246
Myscebus, Makirat . . - ....................................................197
Nasalis, N o s a c z ............................................................................ 139
Noctliora (Nyctipithecus) ..........................................................179
N o c tilio n in a , Z morowate............................................. 239
Noctilio, Z m o r a ................................ ............................................—
JSycteris, D /.iw o n o s ..........................................................................330
Nycticebus { P o t t o ) .......................................................... 206
]\ycticeius, Ł ep a k .............................................................................250
Nyctinomus (Dysopes) ................................................................'240
Nyctipilhecus, P o n o c n i k ..........................................................179
JSyctophilus, N o c o l u b .................................................................329
Oedipus, C z u b a l e k ......................................................................186
Otolicnus (Gliscebus) .......................................................................197
Pachysoma, W o n i k ...................................................................... 232
P a p io ...................................................................................................... 154
Perodictus (Potto)............................................................................206
P h y llo sto m in a , L iścionose........................................................308
Phillostoma, L iś c io n o s ...................................... —
Pithecia, S z a t a n i e c ............................................................... . 181
Pithelemur, S k ro b a k ...................................................................... 194
Pithesciurus, W icwiórzyk 175
"Plecotus................................................................................................265
Potto, P o t o ...................................................................... 206
Presbytis (Semnopithecus) . ...................................... 135
P r im a te s , Naczelne................................................... 127
*Proboscidea . . . . . . . . . . . . . . . 305
Prosimia, M a łp o źw ie rz................................................... 200
Propithecus, P alc o w ło s............................................. 199
P te ro p o d in a , R udawkowatb . . . . . . . . . 220
Pteropus, Rudawka ..................................... . —
Pyijathrix (Semnopithecus) ............................................. 135
http://rcin.org.pl

Sris A lfabetyczny. 383
Stronica.
Rhesus, K ucyk.......................................................................................152
R hin clo p M n a, P odkowiaste........................................................ .‘>15
Rhitiolophus, Podkowiee , .......................................... —
Rliinopoma , Kr y fon o s .....................................................................315
Saccoluimus (Taphozous') I
Saccopterix |
Saguinus (Hapale) , P ię k n o w ło s ..................................................175
Satyrus, O r a n g u ta n ...........................................................................132
Scartes ( Gliscebus) ...........................................................................298
Scotophilus............................... 298
Setnnocebus, F u trz c c .............................................■ . 195
Semnopiłhecus, K u d łacz.................................... 135
Silenus, G r z y w a c z ............................................................................149
S im id a e , Ma łpia ste.............................................................. . 130
S i m i n a ........................................................ 133
Simia (Macacus) ..................................................................................149
Simus (Prosimia) ..................................................................................200
'Stenoderma........................................................................................243
Steuops (Arachnocebus) ........................................... 208
Tardigradus (Bradylemur) ..................................... 207
Taphozous, G acel;................................................................................299
Tarsius, R ę k a c z .................................................. ...... 210
Troglodytes, L e ś n i k ...........................................................................131
Urocrypłus, Kry l o g o n ....................................................................306
"V a m p ir u s ........................................................................................312
Pari, W a r y .......................................................................................201
V esp e rtilio n in a, Nietoperze...................................................25(1
f^espertilio, IN ie to p e rz ...............................................................25

«С ! Uv $> *-
^ ł (*N О rf*" О ÇÇ £« 00 4 CÏ •*
> S
— ОС ~ ï
ю
ч
©
и
сФ
О
сл и* ѵл ^ w w I
' W ( С с о: с: о 00 I
I > С? сч « I
1 ^ » » » I
^ X "3 C S C
j
— * ^ ц S j; rs в и* N tt = = ft = re i
W w *0
С '— ОС Ч £ • «С «С I
*"2. "Н.-о £. 3 в ѵ з sr =r E-
йіч «о чумом!
i
^ Я* 5 £■ 5*. л 2 N ,,. tv 5’ *, w c «' ^С
* 3

T I .
I. Troglodytes пшег. /sir. /oZ. l.a.. СхюхЛл z, $û&u wïjzùwa. 2. llylobafcs
syndatii/luf. т/r /Ш / 2. a. ûcaszÂa & iïûÀu uriJzùwœ.
http://rcin.org.pl

т.л.
1. E r i o d e s ktm idartylm ./sir. / f j . / 2 . H a p ate aàr. /si/: /9?. 2 .a .Hasz-
h t Wi/хга /м x>. leku.
http://rcin.org.pl
J it. 7 ûzÎA m fâo w kû fe.

. m
1. (mfaào aateùtnm./tù:£fl%/ a. fx/uxia тдхшпа z M u. Ъ. Xfly prxevnU i łty
Mm. ç. taiàà prn t. IZ. B raS ylem ur Irafifrtûm./ste îtii.-' a. (xasxi-a №/■dsiana.
z- Miu b. przednie i Щ yerne: c. tâ À iei xçly deine.
http://rcin.org.pl
J it. J. fa it

T. IV.
1. IVropiis Лшхитйгг'/ііг?Щ/ 2.T^#cti7io umwkr/tsłr Z?.9./gr%u>a. ЧЪ.йтхАл m

Т , V
1. l'l.ylloslo.r« а г/г/ш /alum . sir. ‘2. (i ni rop i them s r u f us. /s ir 2/3./ а. ßuwrfw ж
(fzùrsui z I ûÂu. li. ze t// przed w e i Щ Л /nr ivirfzùm c z W ew nątrz.
http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl

http://rcin.org.pl
Inst. Zool. PAN
Biblioteka